M t s b nh kh p hay g p trong ma rt

TS. BS. o Hng H nh, B nh vi n B ch Mai Mi n B c n c ta ang tr i qua nh ng ngy rt ko di k l c, nh h ng r t l n m, rt h i c c ng m nh v th i gian ng, s n xu t.

n s c kho con ng i v ho t

ng lao

T i cc phng khm, ngay tr c v sau T t, s l ng b nh nhn nhi u so v i m i nm. Ng i b nh thu c em v ng i cao tu i, t p trung nhi u ph i; b nh l tim m ch nh kh p nh rt km theo

n khm b nh tng

cc l a tu i nhng t p trung nhi u nh t l tr

cc nhm b nh h h p nh vim ph qu n, vim

t qu , tng huy t p, nh i mu c tim; b nh l c xng

t ti n tri n c a cc b nh kh p m n tnh nh vim kh p, thoi ho kh p... Tr i m tng cao do ma phn, gy co cc m ch mu ngo i vi lm gi m cung

c p mu cho cc c quan ngo i bin trong c da, c, kh p gy cc tri u ch ng nh au m i c xng kh p, co c ng c vng vai gy, th t lng. Xin gi i thi u m t s b nh kh p th ng g p v ch u nh h ng nhi u khi th i ti t gi l nh. au vai gy hay au th t lng do co c ng cc c c nh c t s ng hay vim cc i m bm u xng trong ch ng b nh au cn c (fibromyalgia). nh ng nhn vin vn phng, nh my tnh... Do tr i l nh, cc c h n ch t i a trao i nhi t

t n c a cc gn vo B nh th ng g p thng co l i

sinh nhi t (rt run), t th so vai, r t c

v i mi trng l nh xung quanh. Cc t th ny ph i duy tr trong th i gian di lm cho cc c c nh c t s ng b gi m t t th lu, gy m t v m i c. Cc tri u ch ng hay i u, m t ng ... B nh th p kh p c p hay cn g i l b nh l a tu i h c ng, xu t hi n sau nhi m trng ng h

km l tr ng thi m t m i, au th p tim, s t do th p, hay g p h p trn,

c bi t l vim h ng do nhi m lin c u khu n beta nhm A vng h u h ng.

y l m t b nh ton thn c t n thng nhi u b ph n (kh p, tim, da, th n kinh...), trong t n thng kh p r t th ng g p. B nh ph bi n cc n c cha pht tri n m i u n c ta t l m c b nh t

ki n kinh t , vn ho ni chung v y t ni ring cn cha t t. kho ng 4- 7%. Nguyn nhn:

Nguyn nhn b nh vim kh p c p do th p l do nhi m m t lo i vi khu n c g i l lin c u khu n beta tan huy t nhm A (Streptococcus pyogenes). Lo i vi khu n ny th ng c tr vng h u h ng. Khi tr b vim h ng, ngoi tnh tr ng vim t i h ng, vi ng gy b nh t xa

khu n ny khng gy t n thng t i ch m thng qua m t tc

(thu t ng chuyn mn g i l ph n ng mi n d ch), t

kh i pht cc t n thng

kh p,

tim, da, th n kinh... C n lu cn c m t nhm lin c u khu n khc th ng khu tr vng da gy cc b nh da nh chm, ch c..., ho c gy vim c u th n nhng khng gy b nh vim kh p do th p. Bi u hi n: Tr ban u th ng c bi u hi n vim h ng nh s t cao, m t m i, au rt h ng, m. Khm th y h ng , amidan c th sng to, h ch gc hm

nu t kh, ho khan ho c c

sng to, au. Vim h ng c th t kh i ho c n u khng c i u tr tch c c c th gy bi n ch ng vim ph i ho c vim tai gi a... Sau 2 n 4 tu n k t khi b vim h ng, m t

s tr (ch khng ph i t t c cc tr b vim h ng) c th xu t hi n cc tri u ch ng c a b nh vim kh p c p do th p. Bi u hi n b nh t i kh p th ng l vim nhi u kh p v i t ng t, hay g p cc kh p nh sng to, nng, khng c i m: th ng x y ra

cc kh p to v a nh kh p g i, c chn, khu u tay, c tay. t g p vim c. Cc kh p b vim

bn tay, bn chn. t khi g p vim m t kh p n

, au, c th c d ch nhng khng bao gi b ha m . Kh p vim th ng

i x ng, hay di chuy n t kh p ny sang kh p khc. Th i gian vim m t kh p

th ng t 3- 5 ngy. Vim kh p c th t kh i nhng th ng kh i nhanh hn khi dng thu c ch ng vim. Tr ng h p khng i n hnh kh p ch Trong khi bi u hi n ch ng th bi u hi n au, khng sng, nng, . l i di

kh p th ng kh i nhanh, kh i hon ton khng

tim th ng n ng n v l bi u hi n nguy hi m nh t c a b nh. B nh n cc

nhn b vim cc b ph n c a tim (c tim, mng trong ho c mng ngoi tim) d n b nh l tim do th p, c th gy suy tim c p v m n tnh. ch ng van tim do th p nh h p h van hai l, van ba l, van Ngoi cc tri u ch ng kh p,

c bi t hay g p cc b nh l di ng m ch ch ...

tim... tr cn c th c cc tri u ch ng th n kinh

nh ma gi t, li t, hn m; ho c cc tri u ch ng au b ng, ti u ra mu... Tm l i, tr l a tu i h c ng (th ng t 6- 15 tu i), n u hay b vim h ng km n khm ngay t i cc c s y t pht

au kh p ho c c cc bi u hi n nh k trn, c n

hi n b nh vim kh p c p do th p (b nh th p tim). Vi c pht hi n b nh s m, i u tr b nh t t c th trnh cc di ch ng van tim sau ny. i u tr b nh: N u vim kh p n thu n th ng i b nh c tin l ng t t, kh i hon ton khng l i di ch ng. Tnh tr ng vim kh p c th t kh i, nhng kh i nhanh hn khi dng

thu c ch ng vim. Tuy nhin, nh

c p

trn, t n thng

tim m i l h u qu nguy pht

hi m nh t. Do khi nghi ng th p tim c n

n ngay cc c s y t chuyn khoa

hi n s m, i u tr b nh k p th i. Vi c i u tr bao g m ch ng nhi m khu n nh m lo i b lin c u khu n (th ng dng cc ch ph m Penicillin), ch ng vim (nhm khng Steroid nh Aspirin, nhm khng Steroid nh Prednisolon), i u tr tri u ch ng nh suy tim (n u c). Phng b nh: Th p tim l m t b nh c th phng c hi u qu n u chng ta quan tm ng m c. Vi c d phng g m phng th p ban Phng th p ban u v phng th p ti pht.

u p d ng cho tr cha bao gi b th p tim. Tr c n th c hi n v

sinh rng mi ng hng ngy b ng nh rng, xc h ng, ng m h ng b ng n c mu i. Trnh cho tr ti p xc v i ng i b vim nhi m ng h h p trn. Cc nhn vin y t c n pht hi n s m d ch vim h ng trong c ng ng (nh tr , m u gio, tr ng h c) trnh lan trn

d ch, trnh b st b nh nhn khng c i u tr . N u cha m pht hi n con mnh b vim h ng c n ph i cho tr i khm b nh, lm xt nghi m pht hi n, i u tr s m, ng cch. . Vim

Nh ng tr m c cc b nh m n tnh vng h u h ng c n c i u tr m t cch tri t

h ng do lin c u c n c i u tr b ng Penicillin trong kho ng 10 ngy. Tr ng h p d ng Penicillin c th dng thu c nhm Cyclin nh Erythromycin thay th . N u c i u ki n th tim vaccin d phng m c lin c u khu n. Ngoi ra c n c i thi n i u ki n s ng nh m tng c ng s c kh e, tng s c khng b nh. c bi t khi c t n

Phng th p th pht p d ng cho ng i b th p tim,

thng van tim. Nh ng b nh nhn ny c n c tim d phng thu c Penicillin ch m, bn ch m t i cc c s phng th p. N u d ng Penicillin c th dng thu c Erythromycin thay

th . Cn c vo t ng tnh tr ng b nh c th , tu i b nh nhn m bc s chuyn khoa s quy t nh li u l ng v th i gian dng thu c.

B nh vim kh p d ng th p l b nh c bi u hi n vim nhi u kh p v c s m t c a y u t d ng th p trong mu. Vi t nam cng nh y l m t trong cc b nh kh p vim m n tnh th ng g p nh t

nhi u n c th gi i, chi m kho ng 0,5-1% dn s . Nguyn nhn

gy b nh cn cha r. B nh c x p vo nhm b nh t mi n d ch v i s c m t c a y u t d ng th p trong mu, do b nh c tn g i l b nh VKDT.

Bi u hi n b nh: B nh ch y u g p

n gi i, tu i trung nin, song cng c th g p

cc

l a tu i khc. Nam gi i cng c th m c b nh song hi m hn nhi u. B nh gy vim kh p ko di (m n tnh) v i cc t sng au kh p c p tnh. Trong t c p tnh, b nh nhn tc p

th ng sng au nhi u kh p, s t, c th c cc bi u hi n tnh th ng ko di kho ng 1- 2 tu n. Sau n khi c

cc c quan khc. M i

t c p, c th cc kh p h t h n sng au cho

t m i, ho c cc kh p ch b t sng au, v tnh tr ng ny ko di lin t c. N u

khng c i u tr , cc kh p nhanh chng b bi n d ng, dnh kh p. Cc kh p th ng g p nh t l cc kh p nh bn tay, kh p c tay, khu u, g i, c chn, bn ngn chn, c 2 bn. cc kh p vai, hng, c t s ng c . Cc ng i b nh c

giai o n mu n, th ng bi u hi n

c m gic au t i kh p, th ng au c ngy l n m, nh t l n a m v sng. Cc bu i sng, khi m i ng d y, ng i b nh th y c c m gic c ng t i kh p, kh v n hi u ny r nh t cc kh p c tay v bn tay, khi n ng i b nh ph i lm cc ng. D u ng tc nh

g p, xoay c tay... m t ho c vi ti ng, m i gi m b t c m gic c ng kh p. B n thn ng i b nh c th t nh n th y kh p sng to, c bi t l cc kh p g i. C th th y bng nhng

t i kh p (do kh p b trn d ch). N u s vo t i kh p c th th y nng, i khi c kh p c mu . Ngoi ra, trong cc t c p tnh c th s t (th ng 38-39). M t s ng i c cc

cn r i lo n th n kinh th c v t (cn b c h a...). da c th xanh do thi u mu... Sau nhi u t c p tnh ho c sng au kh p ko di (vi thng ho c vi nm), cc kh p c th bi n d ng: bn tay b v o, c tay sng, cc ngn tay ngn chn cng b bi n d ng, cc c teo, khi n cho ch c nng v n ng c a b nh nhn b gi m st, th m ch, giai o n mu n,

b nh nhn tr thnh tn ph , ph i c ng i ph c v . M t c i m trong i u tr c a b nh vim kh p d ng th p l ph i dng nhi u lo i thu c nh b nh, s gi m d n s l ng thu c v li u l ng thu c), duy tr lu i. Do ng i b nh ph i kin tr, tin t ng vo th y thu c,

k t h p, (khi n

di, hng nm, c khi su t

khng nn l m d ng cc thu c ch ng vim, cng nh tim t i kh p. Ngoi ra, ng i b nh c n c g ng gi cc ho t ng sinh ho t hng ngy, tham gia cng tc x h i, nh m v n nh. M c d cha ch a

ng cc kh p cng nh nng cao tinh th n, b nh m i mau n

c kh i h n b nh vim kh p d ng th p, v n c th ki m sot t t c b nh, sinh ho t bnh th ng nh s n l c c a b n thn ng i b nh v nhn vin y t .

Nh ng i u g ng i m c b nh vim kh p nn lm v khng nn lm?

- Tr c h t, ng i b b nh VKDT ph i nh n th c b nh VKDT l b nh m n tnh, ko di, c th ph i i u tr su t lun ph i s ng trong tnh tr ng au b o t n c ch c nng v n ko di su t i v lin t c. i. i u ny khng c ngha l t t c cc ng i b nh n su t i, m cng i u tr s m v ng cch, cng

ng c a kh p, song vi c i u tr (dng thu c, t p luy n) ph i

- Ph i nh r ng cc thu c i u tr b nh VKDT g m nhi u lo i, c n tun th gi u ng v th i gian tng, ho c gi m thu c theo ng ch nh c a th y thu c.

Gt l m t b nh do r i lo n chuy n ho cc nhn purines, trong , tng acit uric (AU) mu l c i m chnh. H u qu l m c l ng ng cc tinh th monosodium urate

do chng b bo ho lm sng sau: -

d ch ngoi t bo. Do v y m gy nn m t ho c nhi u tri u ch ng

Vim kh p v c nh kh p c p v m n tnh, th ng c g i l vim kh p do gt. Tch lu vi tinh th L ng ng vi tinh th kh p, xng, m ph n m m, s n kh p, c g i l tophi. th n, gy b nh th n do gt.

Gy b nh s i ti t ni u do acide urique. cc n c pht tri n, chi m kho ng 0,02-0,2 dn s , 95 % l nam gi i, Vi t nam, g n y, do hon nh kinh t pht tri n, l i c quan

B nh th ng g p

trung nin (30-40 tu i)

tm ch n on, t l b nh gt pht hi n cao hn. Theo s li u c a b nh vi n B ch mai trong 10 nm (1978-1989), vim kh p do gt chi m 1,5 % cc b nh v kh p, 94% l nam gi i trn 30 tu i. Song ph n l n pht hi n mu n, giai o n c bi u hi n cc n i t ng (th n, da...)

Bi u hi n: Cn i n hnh: V tr cc kh p t n thng: cc kh p chi d i: ngn chn ci, g i, bn ngn v cc kh p khc. Cn xu t hi n t pht ho c sau khi ding m t b a n ho c u ng r u qu m c, ch n thng, can thi p ph u thu t, dng thu c : aspirine, l i ti u ( thiazides, furosemmides, acide thacrinique); thambutol, thu c gy hu t bo, pnicilline...Cn th ng c bo tr c b i cc ti n tri u sau, nh ng b nh nhn c cc cn tr c c th t nh n bi t, i u ny cho php i u tr phng ng a cn. Cc ti n tri u l: R i lo n th n kinh: au lo n tiu ho: au th ng v , to bn, u, tr ng thi kch thch, m t m i. R i

hi. R i lo n ti t ni u: i nhi u, i r t. ng chi d i, n i tnh m ch, t b ngn

c bi t l cc tri u ch ng t i ch : kh c chn ci.

Cn gt c p i n hnh: Th i i m kh i pht: Cn kh i pht t ng t vo n a m. nc c , au lm

Tnh ch t: Kh p au gh g m, b ng rt, th ng xuyn au

m t ng , m t ng cng tng thm do tng c m gic au c a da. m, ban ngy c gi m au. Th ng km theo c m gic m t m i, i khi s t 38-38,5 Khm: kh p b t n thng sng, da trn h ng ho c

au ch y u v

C, c th km rt run. . N u l kh p l n th ng l y d ch

km trn d ch, kh p nh th l ph n . N u c trn d ch, c th ch c d xt nghi m ch n on. y l m t u hi u t t

p ng v i i u tr : nh y c m v i colchicine. on nh ng cn u tin.

ch n c

i u tr ny cn trnh c s t n cng c a gt v i

i m au ban m trong 5-6 m ti p . Ban ngy au gi m d n, c th h t au hon ton vo ban ngy.

4.1.2 Cn khng i n hnh: ny, m v n -

Kh th ng g p. Do v tr t n thng v t ra.

c i m c a th

ch n on phn bi t ph i

Bi u hi n t i ch chi m u th : d nh m v i vim kh p nhi m khu n. Bi u hi n trn d ch chi m u th : th ng lao kh p. kh p g i, di n bi n bn c p, d nh m v i

Bi u hi n ton thn l chnh: c th suy nh c, trong khi hi n t ng vim t i ch khng ng k .

Bi u hi n b ng vim nhi u kh p c p: D u hi u g i l kh i pht kh p, th ng l

t ng t, vim 3-4

chi d i. Th ny th ng g p trong giai o n ti n tri n c a b nh. n c ho c km theo cn

Bi u hi u c nh kh p c p tnh: bi u hi n c nh kh p c th

gt c p c tri u ch ng kh p i n hnh. Bi u hi n chnh l vim gn do gt, nh t l vim gn Achille, vim ti thanh m c khu u tay, ho c hi m hn, c th g p vim tnh m ch. Gt m n tnh: Th i gian ti n tri n thnh gt m n tnh th ng sau vi nm khng c i u tr , cn gt c th di n bi n nh sau: Cn tha, ho c l vi thng, th m ch vi nm m i c m t cn. n vi ch c nm. N u

Ho c cn lin ti p: cn cng mau, m c T n thng c th kh p ban

cn cng tr m tr ng,

u, song th ng g p l t n thng thm cc kh p

khc: ngn chn ci bn

i di n, kh p bn-ngn, kh p c chn, g i. kh p khu u, bn tay cng hi m. Khng g p kh p vai, hng, c t

c tay hi m g p hn; cc kh p

s ng. Lc ny, cc bi u hi n lm sng, sinh ho, X quang l bi u hi n c a s tch lu urate cc m, ch ng t qu trnh m n tnh.

- Ho c n u sng au kh p l i km theo da dy ln, kh h mi ng, hay l nh ho c t cc u ngn chn tay ( c bi t trong ma l nh), th l i l b nh x c ng b.