Ispitivanje proizvoda

v.as.mr. Samir Leme

Ispitivanje penetrantima
<slemes@mf.unze.ba>

Ispitivanje proizvoda

Ispitivanje penetrantima
Podruje upotrebe Fiziki princip rada Vrste penetranata Opis procesa ispitivanja Vrste penetranata Izbor metode Oprema Lane indikacije

Ispitivanje penetrantima 2/31

Ispitivanje proizvoda

Podruje upotrebe
Otkrivanje otvorenih diskontinuiteta na povrinama vrstih i neporoznih materijala Zasniva se na kapilarnim pojavama Ispitivanje odlivaka od gvoa i obojenih metala, proizvoda prakaste metalurgije, proizvoda od keramike, plastike i stakla

Ispitivanje penetrantima 3/31

Ispitivanje proizvoda

Podruje upotrebe
Ispitivanje alata i kalupa Ispitivanje rezervoara, posuda, reaktora, cijevi, pumpi,... Ispitivanje dijelova vozila: osovina, tokova, zupanika, propelera,... Ispitivanje zavarenih spojeva Ispitivanje opreme u procesnoj industriji Ispitivanje livenih i kovanih proizvoda

Ispitivanje penetrantima 4/31

Ispitivanje proizvoda

Fiziki princip rada

Najvanija osobina penetranta je sposobnost kvaenja povrine Povrinu koja se ispituje penetrant treba da prekrije jednoliko i kontinuirano, nakon ega ulazi u pukotine

Ispitivanje penetrantima 5/31

Ispitivanje proizvoda

Fiziki princip rada

Na tok tenosti po povrini utjeu:
istoa povrine Konfiguracija pukotine istoa pukotine Veliina otvora pukotine Povrinski napon tenosti Sposobnost tenosti da kvasi povrinu Kontaktni ugao tenosti

Ispitivanje penetrantima 6/31

Ispitivanje proizvoda

Fiziki princip rada

Ispitivanje penetrantima 7/31

Ispitivanje proizvoda

Fiziki princip rada

Sile kohezije izmeu molekula tenosti izazivaju povrinski napon Kapljica zbog tog napona tei da formira sferni oblik Povrinskom naponu se suprotstavlja hidrostatiki pritisak tenosti Silama kohezije se suprotstavljaju i sile adhezije s povrinom u kontaktu Te sile odreuju kontaktni ugao

Ispitivanje penetrantima 8/31

Ispitivanje proizvoda

Fiziki princip rada

Kontaktni ugao izmeu tenosti i povrine: < 90: tenost dobro kvasi povrinu 90: tenost loe kvasi povrinu

Ispitivanje penetrantima 9/31

Ispitivanje proizvoda

Fiziki princip rada

Kapilarni efekat:
Ako je kontaktni ugao < 90, tenost kvasi zid kapilara konkavna povrina tenosti, tenost raste Ako je kontaktni ugao = 90, nema kapilanog efekta Ako je kontaktni ugao > 90, tenost ne kvasi zid kapilara konveksna povrina tenosti, tenost se sputa niz kapilar

Ispitivanje penetrantima 10/31

Ispitivanje proizvoda

Fiziki princip rada

< 90 = 90 > 90

Ispitivanje penetrantima 11/31

Ispitivanje proizvoda

Fiziki princip rada

Sila koja djeluje prema dole jednaka je teini stuba tenosti: Fd = 2r2hg Sila koja djeluje prema gore je proizvod povrinskog napona i obima: Fu = (Tcos)2r

Ispitivanje penetrantima 12/31

Ispitivanje proizvoda

Fiziki princip rada

Pukotine nisu kapilarne cijevi, ali se tenost prema zidovima pukotine ponaa slino kao prema zidu kapilara Viskozitet tenosti ne utjee na kapilarni efekat Jako viskozne tenosti nisu pogodne kao penetranti jer se sporo razlijevaju po povrini

Ispitivanje penetrantima 13/31

Ispitivanje proizvoda

Fiziki princip rada

Razvija (developer) se koristi da bi formirao fino porozni povrinski sloj Koriste se 4 tipa razvijaa (A, B, C, D) Razvija upija penetrant koji izlazi iz pukotine jer je porozan

Ispitivanje penetrantima 14/31

Ispitivanje proizvoda

Vrste penetranata
Prvi materijal koji je koriten kao penetrant je kerozin Ima malu viskoznost i dobro kvaenje Nedostatak: premale pukotine se teko uoavaju Vapnena voda (whitewash) se koristi da povea kontrast Udarcem ekia tokom testa se izvlai kerozin iz pukotine na vapnenu vodu

Ispitivanje penetrantima 15/31

Ispitivanje proizvoda

Vrste penetranata
Osnovni utjecajni faktori:
Stanje povrine objekta Karakteristike greaka koje se otkrivaju Vrijeme i mjesto ispitivanja Veliina objekta Potrebna osjetljivost
A. B. C. D.

etiri metode: Koji se mogu ispirati vodom Lipofilni postemulzifilni Koji se uklanjaju otapalom Hidrofilni postemulzifilni

Ispitivanje penetrantima 16/31

Ispitivanje proizvoda

Vodeni penetranti (metoda A)

Ovi penetranti se mogu ispirati vodom Ne zahtijevaju poseban korak emulzifikacije (nanoenja emulzije) Potreban oprez da se ne ispere previe penetranta

Ispitivanje penetrantima 17/31

Ispitivanje proizvoda

Postemulzifilni penetranti
Prije finalnog ispiranja nanosi se emulzija koja ostatak penetranta ini topivim u vodi (metode B i D) Oprez da se samo penetrant izvan pukotine uini topivim u vodi

Ispitivanje penetrantima 18/31

Ispitivanje proizvoda

Hidrofilni penetranti (metoda D)

Ispitivanje penetrantima 19/31

Ispitivanje proizvoda

Solventni penetranti (metoda C)

Umjesto vode se za ispranje koristi otapalo (razvija, solvent) Koriste se kod lokalnog ispitivanja i kod ispitivanja na terenu Ima najveu osjetljivost

Ispitivanje penetrantima 20/31

10

Ispitivanje proizvoda

Opis procesa ispitivanja

1. 2. 3. 4. 5.

Priprema povrine Nanoenje penetranta Uklanjanje vika penetranta Razvijanje Pregled (ispitivanje)

Ispitivanje penetrantima 21/31

Ispitivanje proizvoda

Vrste penetranata
Fluoresentni (tip I)
jako svijetle (najee zeleno) pod UV svjetlom (talasne duine 320-400 nm) Razliiti nivoi osjetljivosti: (ultraniska), 1, 2, 3, 4 (ultravisoka)

Vidljivi (tip II)

najee crveni, radi kontrasta s podlogom osjetljivost je nivoa 1 (niska)
Ispitivanje penetrantima 22/31

11

Ispitivanje proizvoda

Izbor metode
Na izbor metode utjeu veliina, oblik i masa objekta koji se ispituje, te broj razliitih objekata Najvaniji faktor kod izbora je balans zahtijevane osjetljivosti i cijene Fluorescentni tip se koristi ee, dok se vidljivi penetranti koriste uglavnom za lokalizirane testove

Ispitivanje penetrantima 23/31

Ispitivanje proizvoda

Izbor metode
Vodeni Postemulz. Vodeni fluoresc. fluoresc. vidljivi Visoka osjetljivost Visoka vidljivost Visoka brzina Ponovljivost Portabilnost Sloeni dijelovi Plitki defekti Veliki dijelovi Kontaminirani dijelovi x x x x x x x x x x x x x x x Postemulz. vidljivi

Ispitivanje penetrantima 24/31

12

Ispitivanje proizvoda

Izbor metode
Vodeni Postemulz. Vodeni fluoresc. fluoresc. vidljivi Potrebna UV lampa Loa ponovljivost Veliki zahtjevi za osoblje Potrebno ispiranje Niska brzina Loi rezultati kod plitkih defekata Loi rezultati kod grube povrine x x x x x x x x x x x x x x x Postemulz. vidljivi

Ispitivanje penetrantima 25/31

Ispitivanje proizvoda

Oprema
Prenosiva (portabl) oprema se koristi za lokalizirane testove na terenu Postoje setovi i za vidljive i za fluorescentne penetrante Za ispitivanje proizvoda bolji su stacionarni setovi

Ispitivanje penetrantima 26/31

13

Ispitivanje proizvoda

Oprema
Stacionarno postrojenje ima posebne jedinice:
Za cijeenje Za nanoenje penetranta i emulzije Za pranje Za razvijanje Za ispitivanje Za ienje

Ispitivanje penetrantima 27/31

Ispitivanje proizvoda

Oprema

Ispitivanje penetrantima 28/31

14

Ispitivanje proizvoda

Oprema

Ispitivanje penetrantima 29/31

Ispitivanje proizvoda

Oprema

Ispitivanje penetrantima 30/31

15

Ispitivanje proizvoda

Lane indikacije
Osim stvarnih greaka, penetranti mogu dati i lane indikacije:
Zaostale kapi penetranta Indikacije usljed dizajna ili geometrije objekta koji se ispituje Zaprljanost stola za ispitivanje Zaprljanost ruku ispitivaa Zaprljanost povrine koja se ispituje (zaostala piljevina od obrade rezanjem)

Ispitivanje penetrantima 31/31

16