ANAYASADA VATANDALIK KONUSUNUN DZENLENMES VE VATANDALIK YEMN ZERNE BAZI DNCELER

Ali Osman IIK Uygarln gelimesi, insan topluluklarnn yerleik dzene gemeleri ve iblmnn artmasna paralel olarak hzlanmtr. Yerleik dzene geme ve bu yaam biiminin kurallarnn belirlenmesinin, bir arada yaama durumunda olanlarn ortak iradesi ile gerekletii farz edilmekte, bunun, szl irade beyan ya da szsz rza gstermekle olutuu varsaylan bir toplumsal szleme tekil ettiine inanlmaktadr. Bu irade beyannn hukuki sonucu ise vatandalk kavramn gndeme getirmektedir. Toplum halinde yaamn kurallar gnmzde hukuk sistemleri tarafndan belirlenmekte ve bu hukuk sistemlerinin temelini de genellikle halkoyuna sunularak yrrle giren anayasalar oluturmaktadr. Ancak anayasalarda vatandalk konusu dzenlenmemekte, bu konu ilgili yasalara braklmaktadr. Oysa bir arada yaamann temel toplumsal szlemesi olduu farz edilen anayasalarda, bir arada yaamann irade beyannn nasl yaplacana dair bir dzenlemenin yaplmas gerekir. Halkoylamasnn yapld tarihte oy kullananlardan kabul oyu verenlerin iradesiyle belirlenen ereve kurallarn, sadece bu kiilerin rzasn belirlediini, bu tarihten sonra reit olanlarn olurunun ise zmnen varolduu faraziyesinin gzden geirilmesi gerekmektedir. Halkoylamasnda anayasaya olumsuz oy verenler, bu kanunla yaplm bulunan dzenlemelere, onay vermemi olmalarna karn bir arada yaama iradesine sahip olabilecekleri gibi, ounluun iradesine uyma ihtiyac da duyabilirler. lerinden bazlar ise bu kanunla belirlenmi kurallar erevesinde bir arada yaamak istemeyebilirler. Bu sonuncularn durumunun da kanunlarla dzenlenmesi gerekir. Anayasa oylamasndan sonra reit olanlarn durumu da, ayr bir tartma konusu olarak ortada durmaktadr. Bu kiilerin, reit olana kadar bir arada yaama konusunda iradelerini belirtmeleri zaten mmkn deildir. Ancak reit olan bireylerin, bir arada yaama isteini veya isteksizliini teyit edebilecekleri bir mekanizma anayasalarda bulunmamaktadr. Oysa bir arada yaamann temel kurallarn tekil eden anayasann, hakikaten bir toplumsal szleme niteliini tayabilmesi iin, irade beyanlarnn yaplm olduu faraziyelerinden vazgeip, irade beyannn mekanizmalarn oluturmas gerekmektedir. rade beyannn, zmnen yapldn farz eden, gnmz hukuk sistemlerinde, doal vatandalk, ya bir lkenin snrlar ierisinde domu olmak veya o lkenin vatanda olan ana ve/veya babadan olmak sonucunda kazanlan hukuki bir statdr; bir irade beyanna ihtiya duymaz. Oysa sonradan kazanlan vatandalk durumlarnda, bir arada yaama isteini belirten bir irade beyan mevcuttur. Bu irade beyan vatandalk bavurusu ile gerekletii gibi, baz lkelerde ayrca vatandalk yemini ile de bir kez daha trensel olarak teyit edilmektedir. Vatandaln doal yollarla kazanld durumlarda, halkoylamasna kabul oyu verenlerin dnda kalan kiilerin, bir arada yaama konusundaki iradesi eksik kalmaktadr. Bu nedenle vatandalk hak ve grevleri ile bir arada yaamann kurallarna uyma konusunda duyarszlk yaygn hale gelebilmektedir. zellikle toplumsal olarak yaratlan deerlerden azami lde yararlanmay arzulayan, ama ortak toplumsal deerlerin yaratlmasna katkda bulunmaktan kanan; hatta, toplumsal olarak yaratlan deerlere zarar vermekte bir saknca grmeyen

birey ve gruplarn saysnda artlar gzlenebilmektedir. Etnik ve dini mikro milliyeti gruplar ile kk menfaat gruplarnda yaygnlama eilimi gsteren, bu davran biimlerinin nne geilebilmesinin yolu, doal olarak kanunlarn uygulanarak, bu davranlarn cezalandrlmasndan geer. Ancak cezalandrma yolu ile kanun ve kurallara uydurmak yerine, kanun ve kurallar benimsetme, iselletirilmesini salama yoluyla kural d davranlar nlemenin daha verimli olaca aktr. Bu dnceler nda, yeni bir anayasa hazrlklarnn srdrld bu gnlerde, konunun kamuoyunda tartlmasnn ve anayasaya vatandalk yemini baln tayan aadaki maddenin eklenmesinin, sz edilen sakncalarn giderilebilmesi asndan gerekli olduu dnlmektedir. Vatandalk Yemini Madde : Trkiye Cumhuriyeti snrlar ierisinde doan ve Trkiye Cumhuriyeti vatanda olan ana ve/veya babadan olan kiiler, tabii olarak Trkiye Cumhuriyeti vatandadr. Bu kiiler, 18 yan doldurduklar tarihten itibaren bir yl ierisinde grevli mahkeme huzurunda yemin ederek, Trkiye Cumhuriyeti vatanda olma istei ve bir arada yaama iradesini ifade ederler. Yemin edenlere Trkiye Cumhuriyeti Kimlik Kart verilir. Her trl vatandalk haklarndan yararlanrlar. Bu sre ierisinde geerli bir mazereti olmakszn yemin etmeyenlere ise bir yllk srenin dolduu tarihten itibaren yurtsuz (haymatlos) pasaportu verilir. Bu kiilere, yabanclarn tabi olduu hkmler uygulanr. Sonradan vatandala kabul edilenler de ayn yemini ederek Trkiye Cumhuriyeti vatanda sfatn kazanrlar. Vatandalk yemini metni: Trkiye Cumhuriyeti Vatanda sfatyla, devletin varl ve bamszln, vatann ve milletin blnmez btnln, milletin kaytsz ve artsz egemenliini koruyacama; Anayasaya, hukukun stnlne, demokrasiye, Atatrk ilke ve inklaplarna ve laik Cumhuriyet ilkesine bal kalacama; Milletin huzur ve refah, milli dayanma ve adalet anlay iinde herkesin insan haklarndan ve temel hrriyetlerinden yararlanmas lksnden ayrlmayacama; Trkiye Cumhuriyetinin an ve erefini korumak, yceltmek iin btn gcmle alacama, byk Trk Milleti ve tarih huzurunda, namusum ve erefim zerine and ierim. Yukardaki yemin metni sadece bir neri olup kamuoyunda oluacak grler erevesinde deitirilebilir ve yeniden dzenlenebilir. Yurtsuz (haymatlos) pasaportu verilen yerleikler eskiden olduu gibi i kurma, mal edinme ve bedelini deyerek kamu hizmetlerinden yararlanma haklarna sahip olurlar ancak seme ve seilme haklarn kullanamazlar; kamuda grev alamazlar. vergi mkellefi olarak sadece kazan ve ilemler bal olan vergi ve harlardan deil ayn zamanda bedelsiz olarak salanan adalet, gvenlik gibi kamu hizmetleri iin katk pay demekle de ykmldrler. ABD vatandalna geite kullanlan yemin metni aadaki gibidir.

Ballk Yemini
" Burada yeminle beyan ediyorum ki; Bugne kadar tebaas veya vatanda olduum herhangi bir yabanc prens, yetkili, devlet veya egemene olan ballk ve sadakatimi, tamamen ve mutlak bir biimde sonlandryorum ve reddediyorum. Amerika Birleik Devletleri Anayasas ve kanunlarn yerli ve yabanc btn dmanlarna kar destekleyip savunacam. Bunlara gerek bir inan ve ballk tayacam. Kanunlar gerekli grdnde Amerika Birleik Devletleri adna silaha sarlacam. Kanunlar gerekli grdnde Amerika Birleik Devletleri ordusunda muharip olmayan destek hizmeti vereceim. Kanunlar gerekli grdnde sivil idare emrinde ulusal neme sahip ileri yapacam. Ve bu sorumluluu, zihnimde herhangi bir snrlama ve kanma amac olmakszn alyorum. Allah yardmcm olsun. Yemin metinlerinin ieriinden ziyade, yemin trenlerinin yaratt psikolojik ortam, insan zihninde aidiyet duygusunun kuvvetlenmesine yol aar. Bu nedenle yemin trenlerinin kuru birer formalitenin yerine getirilmesi eklinden kartlp her yl belli bir gnde cokuyla kutlanan birer enlii dntrlmesinde yarar vardr.