AKP'nin dman kim olacak?

Refah Partisi, 1983'te darbe ncesinde kalan Milli Selamet Partisi'nin devam olarak kuruldu. 1980'de balayan siyasi tatilin rehavetini atmas 1987'yi buldu. Siyasi yasa kalkar kalkmaz partinin bana geen Necmettin Erbakan'n boy gstermesiyle nce kendi mecranda bymeye balad. Ayn yl yzde 7.16'lk bir kitlenin desteini ald. Zamann Yeni Gndem dergisinin 93'nc saysnda, seimlere ilikin deerlendirmeler yaplrken araya skm bir Diyarbakr anekdotu henz Krtleri temsil eden bir siyasi partinin olmad gnlerdeki oy paylamna ilikin ilgin bir gzlemde bulunuyordu. Ankedota gre RP'nin Diyarbakr temsilcilerinden biri semenlerle konuurken Bize oy vermeyeceksen SHP'ye ver diyordu. Dahas SHP'li bir baka semen de tam tersini tekrar ediyordu: Bize oy vermeyeceksen RP'ye git. Yeni Gndem durumu En solcu Refah balyla zetlemiti. 1994 yerel seimlerinde Refah Partisi yzde 19.14'lk bir kitlenin desteini alrken, SHP yzde 13'lerde kalmt. RP'nin ald bykehir belediyeleri arasnda Diyarbakr da vard. Aslnda yaklak bir yl sonraki genel seimin iaret fiei gibiydi 1994 yerel seimleri. 1996'da sancl bir srecin ardndan partinin Ankara l Bakan seilen Ahmet Telliolu'nun genel merkez tarafndan grevden alnmas zerine dnemin RP yneticilerinden Rza Ulucak ok nemli bir aklama yapmt: RP ordu partidir. Genel Bakann dedii olur. Telliolu'nun RP genel merkezine, dolaysyla Erbakan'a yapt eletiriler, ardndan yaplan bu ve benzeri aklamalar, RP'nin gelecei zerine kehanetlerle birlikte Trkiye'de parti ii demokrasinin neden olamadna ilikin bildik tespitlerle geitirildi. RP'nin, parti ii hiyerari anlamnda dier partilerden fark yoktu. Ordu parti yaktrmasn eletirmek, partinin gediklilerinden ve stanbul Bykehir Belediye Bakan Recep Tayyip Erdoan'a kalmt. Erdoan, Ordu parti yaktrmas ho deil diyerek dile getirmiti rahatszln. RP'ni ordulatran, daha DYP destekli iktidar koltuuna oturur oturmaz sesini ykseltmeye balayan askeri muhalefetti. nk iktidara ykselme ve tutunma stratejisini olutururken, muhalefetteyken rettii oulcu siyasetten uzaklam, hasmna benzemeye koyulmutu. Muhalefetteyken

merkezi igal eden ANAP ve DYP gibi partilere kar ezilenlerden -Kunta Kintelerden- yana olmak kolayd, ancak onlardan birinin koltukta raptiye misali verdii destekle iktidara tandnda bir kez daha dalp ezilmemek iin ordulamak durumunda kalmt. Ne var ki bu dnm RP'yi iktidarda tutmaya yetmedi. 28 ubat sreci RP'yi kendi bileenlerine bld. O bileenlerden birinin, RP'nin yaadklarndan rendikleriyle kendini iktidara tamas ise 2002'yi buldu... 2007'de, cumhurbakanl seimleriyle birlikte 28 ubat benzeri bir kaza daha m olacak? derken, AKP'nin ordu dersini iyi rendiini anladk hep birlikte. Korkmayp seime giderek, askeri muhalefete kar radikal bir zafer kazanm oldu. Bu siyasi ekol nihayet en gaddar hasmn bir adm geride brakabilmiti. O gnden bu yana da Ergenekon ve benzeri mahkemeler, soruturmalar vs. ile iki nemli ii ayn anda gryor: Bir yandan bu eski hasmn trnaklarn trplyor, bir yandan da olas yeni hasmlara kudretinin encamn hissettiriyor... Son paragrafta hasm kelimesini tekrar etmemin sebebi btn bu olanlara Chantal Mouffe'un siyasete yeniden dndrmeye alt dman, hasm gibi kelimelerle son birka seneyi okuduumuzda karmza nasl bir tablo kabileceini anlama abas. Chantal Mouffe, 2005'te kaleme ald, Trke'ye ise getiimiz ay evrilen Siyasal zerine adl kitapta, siyasetin niteliine ve ieriine ilikin tartmalarda So?uk Sava'n sona ermesiyle birlikte balayan terminoloji zaaflarna dikkat ekiyor. zellikle ekonomi alannda konsenss, asgari mterekleri temel alan, radikal eletirilerini ise insan haklar, kimlik siyasetleri gibi snrlar daha ok ahlaki kabullerle belirlenen, ancak gene de sklkla ihlal edilen alanlara saklayan liberal dnme ve siyaseti anlama pratiklerinin amazlarn tanmlyor. Chantal Mouffe'un hedef tahtasnda evvela kendisinin de sklkla tekrar ettii zere Ulrick Beck, Jrgen Habermas ve Anthony Giddens gibi liberal dnrler bulunuyor. zellikle Beck ve Giddens'n Souk Sava'n sona ermesiyle birlikte siyasette sa ve sol ayrmnn da bittiine ynelik sevin dolu tezlerinin, o kadar da alklanas bir durum olmadn sylyor. Sz konusu dnrlerin tek kutuplu dnyann, mutabakatlar, ibirlikleri, asgari mterekler erevesinde kurulmu rasyonel alar araclyla ynetilecei ve

bylesi bir dnyann eskisine oranla ok daha barl olaca yolundaki iddialarnn oktan ortadan kalktna dikkat ekiyor Mouffe. Mouffe'un sa ve solun ortadan kalkmas ya da bylesi bir kayboluun dnyaya bar getirecei fikrine kar kmasnn sebebi ise hayli radikal bir kaygdan kaynaklanyor. Mouffe'a gre, sa-sol ayrmnn ortadan kalkmas aslnda siyasetin sona ermesi, dolaysyla demokrasinin ihtimal ve imkan d kalmas anlamna geliyor. in olan Mouffe'un, siyasetin ne olduuna dair tanmlarn yaparken yola kt kaynak. Mouffe, Nazilerle olan ilikileri nedeniyle 20. yzyln en sakncal dnrlerinden biri olarak anlan siyaset bilimcilerinden birine, Carl Schmitt'e kulak veriyor. Ama ondan da nce Machiavelli'nin siyasetin zne ilikin u szn alntlyor: Her kentte iki farkl arzu bulunur... halk kendinden gl olanlardan emir almaktan ve onlarn basklarna maruz kalmaktan nefret eder. Gl olanlar ise halka emretmekten ve bask uygulamaktan holanrlar. Ya bir zamanlar emir alanlar, emir vermeye baladklarnda ne olur? Mouffe elbette byle bir soru sormuyor. Ama siyasetin ne olduuna ve nerede var olduuna ilikin tespitlerini Carl Schmitt'ten devrald dmanlk ve hasmlk kavramlaryla tarif ediyor. Schmitt, Siyasal Kavram adl kitabnda (ev: Ece Gztepe, Metis, 2006) siyasal kavramnn devlet kavramn ncelediini, bir baka deyile siyasaln var olabilmesi ya da tartlmas iin devleti tartmaya ihtiya olmadn sylyor. Hatta siyasal ve devlet kavramlarnn bir arada kullanlmasn siyaset dnrlerinin kolayclna balyor ve akas bu kolaycln siyasal kavramnn ne denli kapsayc ve temel bir nitelik tadn gizlemeye yaradn ve siyaset dnrlerinin devletiliinden kaynaklandn ima ediyor. Bu meydan okumann ardndan ise siyasal kavramn anlayabilmek iin hangi zgl kartlklara baklmas gerektii konusunda bir nermede bulunuyor: Siyasal eylem ve saikleri aklamakta kullanlabilecek zgl siyasal ayrm, dostdman ayrm. Ona gre dost-dman ayrm o kadar temel bir nitelik tayor ki, bu ayrma yneltilebilecek ahlaki, ekonomik, hukuksal, dini tm deerleme abalar siyasal olan etrafnda yeniden ve yeniden belirleniyor. Bir baka deyile siyasal olan, sz gelimi ahlaki, dini, hukuki ya da ekonomik

olan yeniden tanmlama gcne sahip. Dolaysyla dost-dman ayrmnn herhangi bir ekilde rasyonalize edilmesi gerekmiyor her zaman; bir kez bu ayrm yapldktan sonra en ok da dmanln meruiyeti dier alanlara ilikin sz ve eylemlerle merulatrlabiliyor. Szn ksas Schmitt, dostdman ayrmnn her zaman rasyonel olmayabileceini ama kolaylkla rasyonalize edilebileceini sylyor. Siyasetin ise temelde dostlar edinmek ve dman semek anlamna geldiini ekliyor btn bunlara. Siyasal birlik ya dost-dman ayrmn belirleyen ve bu anlamda egemen olan birliktir ya da siyasal birlik mevcut deildir diyerek iyice salama alyor bu iki kavramn belirleyici roln. Bir baka deyile siyaset yapmaya balayabilmek iin evvela dman seme kudretinde olmak gerektiini, dman olmayan bir siyasetin var olamayacan iddia ediyor. Schmitt yalnzca Siyasal Kavram'nda deil, zellikle The Crisis of Parlamentary Democracy (Parlamenter Demokrasinin Krizi) ve Political Theology'sinde de (Siyasi Teoloji) zellikle liberalleri, yalnzca asgari mtereklerle ina edilebilecek sonsuz bir kardelik ve bar syleminin ne gerek ne de gereki olabilecei nokta-i nazarndan eletiriyor. Mouffe, 1989 sonrasndaki siyasi eilimleri ve gelecee ilikin kestirimleri, yalnzca liberallerinkini deil, mesela Negri ve Hardt' da Schmitt'in kald yerden devam ederek eletiriyor. Siyasetten dost-dman ayrmnn bertaraf edilmesi halinde geriye ancak etik, ahlaki ayrmlar kaldn, bu ayrmlarla ise siyaset yaplamadn sylyor. Verdii rnekler ise ok can yakc. rnein El Kaide'nin terrist ilan edilmesiyle birlikte dnyaya ilikin belirgin bir talebin ahlaki deerler araclyla siyasal alan dna atldn ve bylesi bir temelden gerekletirilen tekiletirme pratiinin aslnda siyasetin kendisini ortadan kaldrmak anlamna geldiini sylyor. nsan haklar ve kimliklere ilikin siyaset nerilerinin de srekli olarak evrensellii vurgulanan Batl ahlakn rn olarak kurumsallatrldklarn hatrlatarak, siyaseti bu kavramlarla rmenin tm dnyay Batl ahlaka mahkum etmek, dolaysyla Bat-dn aslnda siyasetin belirlemesi gerektii paylam alanndan srmek olduunu vurguluyor. Mouffe grlerini siyasetin iktidar ele geirmek iin gerekletirilen bir yar olduu fikrine dayandryor bu noktada. Bu da agonistik-hasmane bir cephelemeyi gerektiriyor. Oysa liberal kuramclar bunun yerine diyaloa

dayal ibirlii siyasetlerinin eski cephelemenin yerini alacan ve bu ekilde daha oulcu bir demokrasinin mmkn olabileceini sylyorlar. Mouffe ite tam da bu noktaya itiraz ediyor. Ona gre liberallerin farkna varamadklar ey, agonistik cephelemenin, demokrasiyi tehlikeye atmak yle dursun, demokrasinin varolu koulunun ta kendisi olduudur. nk aksi halde devlet teknik bir mekanizmaya indirgeniyor ve siyasal zn, aslnda onu var eden meruiyet kaynan kaybetmi oluyor. Meruiyet kaynandan yoksun bir hegemonik mekanizmaya ne diyebileceimizi henz hibirimiz bilmiyoruz, imdilik ona devlet demeye devam ediyoruz sadece... Mouffe'un 21. yzyl soluna da gene siyasaln niteliini kavrayamamak noktasnda baz eletirileri var. Sz gelimi Negri ve Hardt'n baka bir dnya mmkn dememizi salayan mparatorluk adl kitaplarnda 1989 sonras dnyay tarif ederken tek kutupluluk perspektifinden kurtulamaylarna deiniyor. Dost-dman analizi yapmayan bir mparatorluk okumasnn liberal kozmopolitizmin radikal bir versiyonunu retmekten teye gemesine engel olduunu syleyen Mouffe'a gre, bu kitabn Mesihi nitelii Bizi glendirmek yerine, siyasal bir biimde dnme ve eyleme yetersizliimizi pekitirmeye yaryor. nk Negri ve Hardt gelecekten beklentilerini siyasal analiz deil, analizmi gibi duran beklentiler zerine kuruyorlar. Mouffe'un kitaba ynelik eletirisi ise bir noktada neredeyse bir isyan tonu tayor: (Asl sorun) mparatorluk'un mevcut neoliberal hegemonyaya bir alternatif oluturmaya katk koymak yerine, bunun tam tersi bir etkiye sahip olma ihtimalidir. (Zira) Karmza kan, post-demokrasilerimizdeki ortak duyuyu -mutabakat- tanmlayan post-politik perspektifin bir baka versiyonudur. nk Mouffe'a gre Negri ve Hardt da kresel bir mutabakat aramaktan teye gidemiyorlar. Mutabakatn kar tarafna ynelik eletirileri ise tpk liberallerin terristlere yapt gibi ahlaki olmaktan te bir nitelik tamyor. Ameller, niyetlere gredir Mouffe'un ne sylemeye altn ve nerdii siyasal okuma biiminin ne ie yarayacan kavramaya alrken Huricihan slamolu'nun sk sk tekrarlad bir cmle geldi aklma: Kimsenin niyetini bilemeyiz. O yzden eylemlerine bakmak durumundayz. Kiminle, ne yapyorlar?

Mouffe'un, Schmitt'in siyasal olan kavramsallatrma giriimini eletirel bir perspektiften devam ettirdii metin aslnda siyaset sahnesini nasl okuyaca mz konusunda da bir nerme ieriyor. Baka trl sylersek Mouffe, siyasal analize dost-dman ayrmn geri getirme giriiminde bulunuyor. Bir siyasal odan, sz gelimi bir siyasi partinin tarihini, kendini var etme ve iktidar yarna katlma srecinde kimlerle dost, kimlerle dman olduu sorular eliinde yeniden okuduumuzda, artk profesyonel reklam metni yazarlar tarafndan kurgulanan sylemin bir adm tesine giderek bu tarihin onu nereye tadn grme ansn da elde edebiliriz bu temel kartlkla. Bataki RP'yle balayp AKP'nin 2007 seim macerasyla biten giriin amac da sz aslnda buraya getirmekti. u anda iktidarda olan ve mesela imdi seim olsa bir miktar kan kaybyla da olsa zaferle kacan bildiimiz bu parti kimin partisi? Atasnn 9 ylda en solcu olmaktan ordu parti olmaya terfi ettiini grdk. Peki AKP'nin nitelii nasl deiti? AKP, kime benzedi? ktidar yarna baladnda kimlerle dosttu, imdi kimlerle dman? Kimlerle neden ibirlii yapyor? Kimlerle yapt ibirliinden vazgeti? Kimleri siyasetine dahil etti, kimleri darda brakt? nk Mouffe'un hatrlatt Schmitt'in tezine gre siyaset bir dahil etme ve dlama eylemiyle balyor, dlananlar ve dahil edilenler zaman ierisinde deiebiliyor, ama bu eylem olmadan siyaset yaplamyor... AKP, daha kurulurken Tayyip Erdoan'n 2003'te syledii zere Milli Gr kimliini kartarak kendini tanmlamaya giriti. 2001'de kurulan partinin kendisine model olarak belirledii ncl, RP ya da nclleri deil, 1983'te iktidar partisi olarak kurgulanan ANAP't. ANAP, drt eilimi (merkez sa, merkez sol, slamclar ve milliyetiler) bnyesinde toplayarak Trkiye'de sa ve sol ayrmnn siyaset sahnesinin belirleyici kategorileri olmaktan kartld operasyonun adyd aslnda. AKP ise bu bileimi ksmen RP'den ksmense RP dnda kalmay tercih etmi Glen Cemaati gibi, 1980'lerde balayan toplumsal ve ekonomik ykselileri sayesinde rasyonalize olmu cemaatlerden devrald baharatla tatlandrd. Bu noktada, zellikle cemaatleri siyasetine dahil ederken en belirgin kriterlerinden biri merkezin medeniyet kriterleriyle rtecek nitelikte olularyd. Geriye kalanlar gnl rahatlyla naslsa bir ekilde yeniden partileeceini bildii

Erbakan dostlarna brakt. Kimdi onlar? Cppeliler, sarkllar, radikaller... Bylece AKP aslnda kendisini, modern slam'n karikatrlerinden kurtarm oldu... AKP'nin pratisyenleri zenle merkez san temsilcileri arasndan seildi. zellikle 2002'de bu durum daha da barizdi. Cemil iek'li, Abdlkadir Aksu'lu, hatta sonradan elde patlasa da Erkan Mumcu'lu vitrin, RP gemiinden syrlp kendisini itiyakle normalize etmeye alan ilk AKP'nin bir aygt olarak devlete verdii mesajn resmiydi... 2001 kriziyle yoksullam ve 28 ubat'n travmasn atlatacak bir frsat iin gn saym semen, bu yeni kombinasyonu sevdi. Sz konusu sevgiye siyasette AKP'den baka alternatif grmeyen liberaller de eklendi. 2002'de AKP artk iktidardayd. Ama Recep Tayyip Erdoan'n babakan olmas demek, Emine Erdoan'n first lady olmas demekti. Barts, irtica, imam hatipler, laiklik gibi sylem paracklar bir daha eski yollarla kazanlamayacak ekilde karlan bir iktidar frsatnn daha ardndan okunan at gibiydi. Anayasa Mahkemesi, AKP'yi bu tr sylem paracklaryla oluturulmu bir iddiadan dolay kapatmayp para cezas vermekle yetinerek bu adn miadnn dolduunu ispatlam oldu. Akas bu temcit pilav mide bozmaya bile yaramyordu zaten. te yandaysa liberalizmle bar imzalam eski solcular asndan AKP halkn seimiydi ve dahas 28 ubat'n travmasn atlatrken, 12 Mart ve 12 Eyll'nkileri de aradan kartabilecek bir seenekti... Bu son eksen, zellikle 2007 sonrasnda ciddi bir kafa karkl yaratmaya balad. Ergenekon soruturmasnn balamasyla birlikte siyaset darbeciler ve darbe kartlar ikilemine hapsoldu. nsanlar binlerce sayfalk kamuya ak iddianame ierisinde kendi adlarn ctrl+F tuuyla aramaya koyuldular. Darbeci yaftas yemekten korkuyorlard. lt ise tam da Chantal Mouffe'un syledii gibi siyasal deil, ahlaki idi. yle ki AKP'ye ynelik her eletiri, darbecilere verilen bir destek gibi algland ve o eletirinin sahipleri ahlaki olarak mahkum edildi. Bylece siyasetin dier alanlar ve o alanlarda yaplan ibirlikleri, gelitirilen yeni dmanlklar zenle gzden karlm oldu. Peki bu ittifaklarn dnda kimler kald? Elbette ok byk bir kalabalk... Yalnzca birka rnek: Tekel iileri, son 1 Nisan direnilerinde de grld?

gibi tamamyla siyasetin dnda brakldlar. nk o esnada bir yarg krizi kmt, anayasa deiiklii yaplacakt. 12 Eyll'cleri yalnzca teorik olarak bile olsa yarglayabileceimiz bir anayasal zemin hazrlanyordu. Bunu mmkn klabilecek bir partiyi, birka bin kiinin kazanlm zlk haklarnn gaspedilmesi yznden de olsa eletirmek mmkn olmad. 2 Nisan tarihli gazetelerin kck kelerinde skp kald Tekel iileri. Mesele suni gndem tartmasnn ok tesine gemiti; darbecilerin yarglanmas iin yaplan ibirliinin bedeli pekala Tekel iilerinin zlk haklarndan hepimiz adna vazgemek oldu aslnda. Kent yoksullar bu ittifaklarn dnda brakldlar ve elbette dman ilan edildiler. AKP'nin idare etmekte olduu devletin en gl ve medyada en ok temsil edilen kurumlarndan TOK Bakan Erdoan Bayraktar, 28 Kasm 2007'de Zaman Gazetesi'ne verdii bir rportajla kadn ve uyuturucu ticareti yapan, gecekondu lobisi olarak yaftalayp siyaset sahnesinin dna att onlar. Bu konumann sebebi, o esnada 6 bin evik kuvvet polisinin igali altnda bulunan 10 bin kiilik Babyk Mahallesi'nden yaylan kent sava grntlerini merulatrma abasyd. lgin olan, Babyk'n eskiden RP'nin artk AKP'nin gl olduu bir mahalle olmasyd. O grntler nemliydi. nk o sahneler 2002-2007 arasnda AKP'nin edindii yeni dostlarn ve iktidar tecrbesinin izleriyle rlyd. Gecekondu Dnm Blgesi olarak ilan edilen Babyk, yan bana kurulan toplu konutlara tanacak ve bugnk gecekondularn yerini kim bilir kimler iin ina edilecek siteler alacakt. RP'nin siyasete tad bir kesim, AKP'nin iktidara tanmas esnasnda zerine deni yapm, ancak yeni dost-dman manzumesinde kendisine ancak iinde yaayabilmek iin hayat tarzn budamak zorunda kalaca o toplu konutlardaki kadar yer bulabilmiti. AKP, iktidarda bulunduu sre ierisinde yapt ekonomik ibirlikleri erevesinde tketim alkanlklar ve piyasayla uyum kapasitesi ile tanmlad bir kalbur retmi, kalburun zerinde kalanlarn karlarn korumak adna, aadakileri yeniden ehrin ve siyasetin dna atmaya koyulmutu. Bir baka deyile eski dostlar, yeni dostlarn talebiyle dman ilan edildi. Dmann dman nasl dost oluyorsa, dostun dman da dman oluvermiti. Schmittyan adan bakldnda dmanlk baki kalm, ancak onu belirleyen ltler deiivermiti.

2008 1 Mays' iin her zamanki Taksim Meydan pazarlklar yaplrken Tayyip Erdoan o tarihi cmlesini syledi: Ayaklar ba olursa kyamet kopar... Bahsettii elbette iilerdi. Bir yanda Glen Cemaati araclyla ibirlii yapt yerel sanayi ve ticaret odalar, dahas Anadolu Aslanlar Adamlar Dernei (nam- dier ASKON, nereden kt demeyin, Erdoan pek ok polemik yaratan aklamasn bu dernein eitli vesilelerle dzenledii toplantlarda yapt), te yanda aray iyi tutmaya alt TSAD meneli sermaye, hemen yanbanda MSAD ve elbette kadim dostlar KOB'ler, bir baka deyile her boydan patronla dost olan bir partinin dman cephesinde iileri grmesi kadar doal bir ey olamazd... Szn ksas AKP'nin toplumsal ve siyasal mutabakat salamak iin yapt her ibirlii, beraberinde yeni dmanlklar getirdi. Yeni dmanlarn nitelii ise saysal stnlklerine karn, siyasal olarak temsil edilemiyor olmalar... nk, Schmitt'in izini takip eden Mouffe'un da syledii zere, aslnda bunca grltnn ardnda yok olduunu fark edemediimiz ey siyasal olann kendisi... Evet bir devlet var, evet bir hkmet var, haklsnz 30 ksur siyasi parti var ve her an bir yenisi daha kurulabilir... Ama manzaraya bu gzlkle bakldnda siyasetin yalnzca sz var sahnede... Mouffe, siyasetin toplumsal aktrlere braklmasnn, solun toplumsal hareketlerden medet ummasnn siyasaln ortadan kalkmasnn doal bir sonucu olmakla birlikte, onu nlenemez bir biimde yok etmeye devam ettiini de sylyor. Toplumsal hareketler elzem olmakla birlikte iktidar iin yaryor deiller nk. Peki kim var iktidar yarnda imdilik AKP, kimliklemi bir dmana sahipmi gibi grnmyor. CHP'yi tanmlamak iin babakann kendisi, gene bir ASKON toplantsnda tekrarlad zere Byle muhalefet dostlar bana diyor. Dahas AKP'yi dman ilan etmek ahlaken bertaraf edilmi bir seenek gibi grnyor. Ancak bu onun herhangi bir anda sizi dman ilan etmeyecei anlamna gelmiyor. Kutu Mouffe dmanlktan ne anlyor Mouffe'un ilk bakta irkinmi gibi grnen demokrasi ve dmanlk ilikisi

kitapta da ayrntl olarak tarif ediliyor. Bu tarif kabaca siyaset olmadan demokrasi olamayacan, siyaset yapabilmek iin ise birbirleriyle yaran, kapan taraflar olmas gerekliliine dayanyor. Markus Miessen'le yapt bir syleide ise yle zetliyor kitapta dile getirdii tartmay: Siyasal zerine'nin iki amac var. lki siyaset teorisini ilgilendiriyor. Siyaset teorisinde iki temel model var. Biri Jrgen Habermas'n a da temsilcisi olduu mzakereci model. Bu model bugnn siyasal alannda ihtiya duyduumuz aralar barndrmyor. Bu nedenle siyaset teorisine yeni bir model gelitirerek katkda bulunmak istedim: Bu da agonistik (tartmac) demokrasi diye adlandrabileceimiz bir ierie sahip. Bu kitabn ikinci amac ise benim iin daha da nemli olan bir siyaset, kendi siyasetim. inde yaadmz zamanda demokratik kurumlarn neden giderek artan bir bozulma ve ilevsizlikle kar karya olduklarn anlamaya alyorum. rnein sa partilerin poplist politikalarnn bunca baar kazanmalarnn ardndaki nedenleri merak ediyorum, ama ayn zamanda El-Kaide benzeri terr rgtlerinin nasl olup da mmkn olabildiklerini de merak ediyorum. Elbette siyaset teorisinin her eyi aklayabilecek aralara sahip olduunu dnmyorum, ama en azndan bizlere bu meseleleri anlayabileceimiz bir perspektif sunabileceini sanyorum. Pek oumuz demokrasinin bir mutabakat retme zemini olduuna inandrldk. te yandan, artk mutabakat denilen eyin bir tasarm rn olabileceini de biliyoruz. Kitabn temel tezlerinden biri ise Ulrick Beck ve Anthony Giddens'n sylediklerinin aksine sa ve sol arasndaki farklln tamamen silinmemi olduu. Bu, elbette liberal bir gr. Carl Schmitt'in de dedii gibi liberaller siyasetten sz ettiklerinde, ekonominin terimleriyle konuuyorlar ve bu yzden siyasal olann belirleyiciliini gzden karyorlar. Bu nedenle siyasal olan belirleyen temel dinamikleri anlamak zorundayz... Bu noktada her toplumda siyasal olann, toplumda zaten var olan atmalarla ilintili olduunu dnyorum. atma her halkarda kanlmazdr. Bu da herhangi bir dlama iermeyen bir mutabakatn -hegemonik ilikilerden bamsz bir ekilde- asla var olamayacan gsterir. Markus Missen, Tirdad Zolghadr, Articulated Power Relations, The Violence of Participation, Sternberg Press, 2007). Mouffe'un dost-dman ayrmna dayal siyasal tanm en azndan saflar belirler ve siyaseti bugn geldii dolambal dilden kurtarmaya alrken

sylemsel bir temel oluturabilir. En azndan siyaseti ahlakln tahakkmnden kurtarma zorunluluunu hatrlamamz salar. nk bunu yapabilirsek neden sz gelimi basbaya kaak olan Maltepe niversitesi Kampusu'nn deil de Babyk'n gecekondularnn kamu maln igal etmekte dolaysyla hepimize ait olan bir eyi aldklarn dnmek durumunda kaldmz, Tekel iilerinin 4C'ye direnmelerine almadan para almaya devam etmek istiyorlar diye yaftaladmz daha iyi anlarz. Nerede, kiminle, hangi ibirlikleri yaparak farknda olmadan da dman ilan edilebileceimiz, mevcut tek alternatifi kendisi olan siyaset sahnesine mdahale alan yaratabiliriz. Ancak Mouffe'un bak hi sorunsuz demek de pek doru deil. nk sz konusu dost-dman ayrmn yaptktan sonra olabileceklerle nasl ba edebileceimiz konusunda pek bir ey sylemiyor. Schmitt bu konuda ok daha cesur: Siyasal tanmlayan dmanln son kertesinin iddet olduunu hatrlatyor. Dahas, Mouffe'un zellikle Hardt ve Negri'nin mparatorluk'una odaklanan ancak aslnda 1980'ler sonras sola bir tr zeletiri nitelii tayan paragraflar Bir yolu olsa da 1989 ncesine dnsek ve her eye yeniden balasak der gibi... Elbette Mouffe'un sz henz tkenmi deil ve bu sorun zerine dnmeye devam edeceini sezmek iin mneccim olmak gerekmiyor. Kutu Avrupa'da bir de Carl Schmitt hayaleti dolayor Carl Schmitt, yazdklarndan ok Nazi Partisi'ne yelii nokta-i nazarndan eletirilen bir hukuku ve siyaset bilimci. Siyasal Kavram ise 1920'lerde yazlmaya balanp son eklini 1960'larda alan, en youn, en ok tartlan kitab. Dier btn kitaplarnn k noktas olma zellii tayor. Aradan Hitler'in ykseliinin, II. Dnya Sava yenilgisinin ve Souk Sava'n ilk yllarnn getii dnlrse metnin kendi tarihsel evrimi bile hayli hassas bir nitelik tayor. Son 10 yldr ise Carl Schmitt yeniden kefedilmi gibi grnyor. Siyasal Kavram'nn Trke evirisine nsz yazan Aykut elebi eitli trden Schmitt okumalarn Armin Bohler'e gnderme yaparak yle zetliyor: Birinci grup, muhafazakar Schmitt'iler, ikinci grup, Schmitt'in soldaki yorumcular, nc ve en geni grup ise establishment (dzen) Schmittileri. Muhafazakar Schmittiler, genellikle Katolik kkenli olup Schmitt'teki devleti ve kurumsalc yan ne karrlar. Volker Numann, Joseph Agnoli, Mario Tronti (bu listeye Giorgio Agamben de eklenmelidir)

gibi sol dnrler ise Schmitt'te sava ve siyasetin zerklii ile demokratik bir anayasa yapm srecini nemli bulurlar. Dzen Schmittilii, gerek sosyal demokrat, gerekse muhafazakar partilerde, ksacas merkezde hayat bulur. Mouffe'un Siyasal zerine'sinin de dndrd zere zellikle sol yorumcularn Schmitt'te aradklar daha ok devletin ve hkmetin eylemlerinin meruiyetine ilikin tartmalardr. Sz gelimi Agamben stisna kavramn Schmitt'ten yola karak yorumluyor. Schmitt'e gre devlet, hukuk ve idari yetkileri araclyla istisna yaratma yetkisine sahip olan tek beeri kurum. Ne var ki bunun dozunu gereinden fazla kardnda, hukukun genellii ilkesini, dolaysyla kendi idari eylemlerinin meruiyetini tehlikeye atm olur. Schmitt'in sol okumalar daha ok devlete asli grevlerini hatrlatmak ve Mouffe'un da yapt gibi siyasal olan, liberalizmin mutabakat syleminin snrlarndan kartmak gibi bir hedefe kilitlenmi gibi grnyor. Bu eilim de Mouffe'un 1989'dan yeniden balamak istercesine yapt liberalizm eletirisini aklyor. Solun siyasetin yeni ekli ve aktrleri karsnda, 1980'lerde ortadan kalkmaya balayan refah devletini dman olarak tanmlad gnleri mumla arad sonucuna varabiliriz buradan. nk liberallerin kapsayc ahlaki deerleme yntemleri karsnda gerekten ne istediini syleyebilecek bir dil henz kurgulayabilmi deil. Schmitt'in hayaleti tam da bu noktada, bir yandan devleti siyasal alana asli grevlerini hatrlamas umuduyla arrken, dier yandan zaten var olan dost-dman ayrmnn teorik temellerini sarihletirmenin yollarndan yalnzca biri olarak ilev gryor.