Professional Documents
Culture Documents
322 ToanCC-C1
322 ToanCC-C1
ng V nh Pht Ch
1.1. Hm s v gi i h n c a hm s : 1.1.1. Hm s : nh ngh a: Cho X l m t t p con c a t p s th c . M t hm s xc nh trn X l m t quy t c f t t ng ng m i i m x X v i m t gi tr duy nh t f(x) . K hi u: f : X p x a y ! (x) X c g i l t p xc nh c a hm s . . T ph p
_ (x) x Xa
c g i l t p gi tr c a hm s
th c a hm s : Cho hm s f c t p xc l th c a hm s . nh X. T p h p t t c cc i m x,
x v
i x
cg i
x
1 1
x
2 2
th th
c g i l hm s t ng c g i l hm s gi m
x " x
V t a .
th c a hm s ch n
x 0 a, b . Ta ni hm s f(x) c gi i h n l A khi x ti n t i x 0 n u v i m i dy
_x a a, b
\ _x a, lim x
n xp x0
Cc php ton v gi i h n: Cho f(x), g(x) l hai hm s c gi i h n khi x p x 0 . Khi : i) lim ?f (x) s g(x)A lim f (x) s lim g(x)
x p x0
x p x0
x p x0
xp x0
xp x0
xp x0
M t s gi i h n c b n: a) N u f(x) l m t hm s s c p v x0 thu c mi n xc
xp x0
x p g
xp0
d) lim c c xp x
0
xp 0
e) lim
s inx x
c) lim ln x
g, xlimg ln x p
lim f (x)
f x 0
b) lim e x x p g
g , lim e x
xp x0
lim f (x)
0
lim g(x) xp x
0
lim g(x) { 0
xp x0
xp x0
g(x)
lim f (x) xp x
lim g ( x )
0 g
x x0
K hi u: lim f x
A I 0, H 0, 0
! x 0 ta
u c lim f x n ! A np g f (x) A I
nh c a n th:
ng V nh Pht
Ton cao c p
1 x
f) lim
xp0
ex 1 1 x
x
x2 2 x 1
2 x 1
!0
1 sin x
1.2. V cng b, v cng l n: 1.2.1. V cng b: nh ngh a: Hm E x
c g i l v cng b (VCB) khi x p x 0 n u lim E x
! 0 . xp x
0
Tr
ng h p 1: N u A = 1 th E x , F x l hai VCB t ng h p 2: N u A
Tr
b) lim 1 sinx xp g
1 x
c) lim xp 0
sin5x x
Gi i
sinx x
! lim 1 sinx xp g
1 sin x
xp g
lim
sinx x
!e
E x F x
!A ng ng. K
, A { 1, A { 0 th E x , F x l hai VCB
F x khi x p x
Ton cao c p
V d : Ta c: lim p
x 0
D th y r ng n u E x l VCL th 1 l VCL E x { 0 E x
1 l VCB, ng E x
c l i n u E x l VCB th
Nh v y, vi c nghin c u cc VCL c th chuy n sang cc VCB. 1.3. Hm s m t bi n lin t c: nh ngh a: Cho hm s y = f(x) xc
xp x0
lin t c bn tri t i
i m
x0, lim f (x) ! f (x 0 ) th ta ni hm s lin t c bn ph i t i i m x0. V y f lin t c t i x0 lim f (x) ! lim f (x) ! f (x 0 ) .
xp x 0 xp x 0
N u hm s khng lin t c t i x0 th f
xp x 0
o n t i i m x0 khi khng t n t i lim f (x) ho c lim f (x) { f (x 0 ) nh l: Cho hm s f lin t c trn o n [a, b]. Khi : i) f b ch n trn f (x) e x ?a, b A
o n [a, b],
ngh a l t n t i s
ii) f c gi tr l n nh t v gi tr nh nh t trn o n [a, b]. iii) c ?f (a), f (b)A, x 0 ?a, b A: f x 0 ! c iv) N u f(a).f(b) < 0 th t n t i x 0 ?a, b A: f (x 0 ) ! 0 v) 4
V 1.4.
Ton cao c p
(y ! f x 0 (x f (x 0 ) .
c g i l
o hm c a hm s
o hm c p hai c a hm s y = f(x). K hi u:
o hm c p n c a hm s y = f(x) l y n ! y n 1
o hm: ! c
d 0 c ! const
! x
d nx
n n 1
! a
d a
x
.ln a
Cc
o hm c b n:
! ln x d
1 x 1 cos 2 x 5
, f (x 0 ) c ph
ng trnh: y y 0 ! f x 0 x x 0
a { 1
x " 0
! cosx
d s inx ! cotgx
d 1 sin 2 x
Ton cao c p
o hm c a cc hm s sau:
2
x2 x 1 a) y ! x 3x 1 b) y ! 2x 5
c) y ! x 2e x
d) y ! x.sinx
o hm t i x0.
dy ! fd x dx o hm n c p n th vi phn c p n c a hm s f
x dx
Ton cao c p
1.5.2. C c tr c a hm m t bi n: Cho hm s y = f(x) xc i m c c f(x) i c a hm s f x 0 x I \ _x 0 a c g i l i m c c ti u c a hm s f x 0 x I \ _x 0 a i ho c c c ti u. i d u t m sang d ng th y = f(x) n u t n t i kho ng m nh trn kho ng (a, b) v x 0 a, b . y = f(x) n u t n t i kho ng m i m x0 c g i l I x 0 I sao cho:
i m x0 i m x0
c g i l i m c c tr n u n l i m c c o hm
nh l: N u x0 l i m th a f d 0
! 0 v x i m x0 l i m c c ti u c a hm s . N u x0 l i m th a f d 0
! 0 v x x0 l i m c c i c a hm s
+
o hm
id ut d
ng sang m th i m
CT
d nh l: N u x0 l i m m t i f d 0 ! 0 v f dx 0 0 th hm s x i m x0. d N u x0 l i m m t i f d 0 ! 0 v f dx 0 " 0 th hm s x
1.5.3. Tm gi tr l n nh t v gi tr nh nh t c a hm s : Cho hm s y = f(x) xc nh l lin t c trn o n [a, b] v f kh vi trong (a, b). tm gi tr l n nh t v gi tr nh nh t c a hm s y = f(x) trn o n [a, b] ta lm nh sau: B B B c 1: Tnh yd c 2: Gi i ph ng trnh yd 0 tm cc nghi m x i ?a, b A ! c 3: Tnh f(a), f(b), f(xi) 7
x
+
tc c
it i
t c c ti u t i i m x0.
ng V nh Pht
x ?a, bA
Ton cao c p
V d : Tm gi tr l n nh t v gi tr nh nh t c a hm s
?0, 2A
! Ta c: yd 3x 2 3 x ! 1 y ! 1 yd 0 x 2 ! 1 ! x ! 1 y ! 5 M t khc: f (0) ! 3, f (2) ! 5 V y max f (x) ! 5
x ?0, 2A
x ! 2 x ! 1 v
x ?0, 2A
min f (x) ! 1
x ! 1
bn x s n ph m m i, gi m i nh c t ng gi tr c a x s n
V d : M t nh my s n xu t my tnh xc nh r ng s n ph m ph i l: p = 1000 x. Nh s n xu t c ng xc ph m lm ra cho b i C(x) = 3000 a) Tm t ng thu nh p R(x) b) Tm t ng l i nhu n P(x) 20x
c) Nh my ph i s n xu t v bn bao nhiu s n ph m d) L i nhu n l n nh t l bao nhiu trong tr Gi m i s n ph m l bao nhiu M TS l i nhu n t max.
l i nhu n
t max.
ng h p cu c)
Gi s n l s n v m t lo i hng m m t c a hng bn c trong m t n m, h l chi ph l u kho cho m t n v hng trong m t n m, p l chi ph cho m i chuy n t hng, cn Q l kch th c c a m i chuy n t hng ( kch th c c a m i l hng ). Ta xem n, h, p l nh ng h ng s , cn Q l bi n s , lc ny t ng chi ph trong m t n m c a c a hng i v i lo i hng ha trn l hm s C Q bao g m 2 lo i chi ph: chi ph l u kho v chi ph cho cc chuy n hng. Q Chi ph l u kho: .h 2 8
Ton cao c p
V d : M t c a hng bn l bn 2500 ci tivi m i n m. Chi ph g i trong kho l $ 10 m t ci trong m t n m. t hng, chi ph c nh l $20, c ng thm $9 m i ci. C a hng nn t hng bao nhiu l n trong m i n m v m i l n t bao nhiu ci chi ph hng t n kho l nh nh t ? Gi i Ta c: n = 2500, h = 10. G i Q l s tivi m c a hng t hng m i l n. Khi : Q ?1;2500A. Q Khi , s l ng tivi trung bnh g i trong kho l . Do , chi ph l u kho m i n m 2 Q l 10. = 5Q (1) 2 2500 . Do , chi ph t hng m i n m l: S l n t hng m i n m l: Q 2500 50000 (20 9Q) = 22500 (2) Q Q T (1) v (2) suy ra chi ph c a c a hng l: 50000 22500 C(Q) = 5Q Q 50000 Ta c : Cd ! 5 Q Q2 Q ! 100 Cd ! 0 5Q2 ! 50000 Q2 ! 10000 Q Q ! 100 V Q ?1;2500Ann ta lo i Q = - 100 100000 d " 0 v i Q>0 nn min C Q ! C 100 ! 23500 CdQ ! Q?1;2500 A Q3 2500 ! 25 . Khi , s l n t hng m i n m l 100 V y, chi ph hng t n kho nh nh t th c a hng nn t hng 25 l n m i n m v m i l n t 100 ci tivi. V d : S hng ha c a m t c a hng bn ra trong m t n m l n = 400000 s n ph m, chi ph l u kho c a m i n v hng ha l $2, chi ph cho m i chuy n t hng l $10. Xc nh kch th c l hng Q t ng chi ph c a c a hng l nh nh t. 9
ng V nh Pht o hm:
Ton cao c p
1.2. ngh a c a
Gi s hai bi n x v y c m i quan h hm y = f(x) ( ch ng h n x l gi c a m t lo i hng ha v y l s l ng hng bn ra ). Trong th c t ng i ta quan tm n xu h ng bi n thin c a bi n y t i x0 khi x thay i m t l ng nh (x . L ng thay i c a y khi x thay i m t l ng (x l: (y ! f x 0 (x
f x 0
(y T c thay i trung bnh c a y theo x trong kho ng t x0 n x0 (x l: (x T c thay i t c th i c a y theo x t i i m x0 l: f (x 0 (x) f (x 0 ) (y ! lim ! fd 0
lim x (x p 0 (x (x p0 (x (y Khi (x kh nh th } f d 0
hay (y } f d 0
(x x x (x V y x thay i m t l ng (x th y thay i m t l ng x p x b ng f d 0
(x ( ch ng x h n gi thay i m t l ng (x th s hng bn ra thay i m t l ng l f d 0
(x ) x thay i gi khi V d : Hm c u c a m t lo i s n ph m l P ! 50 Q 2 . Tm t c l ng c u Q thay i. Gi thay i nh th no khi Q = 1 ? Gi i ! (1) T c thay i c a gi P theo Q l: P d 2Q . Do : P d ! 2.1 ! 2 . i u ny c ngh a l khi l ng c u t ng thm 1 n v s n ph m th gi gi m trn m t n v s n ph m l 2 n v ti n. ngh a c a v n : Khi gi s n ph m cao th nhu c u mua s n ph m s gi m, ng c l i khi gi s n ph m xu ng th p h n th nhu c u mua s n ph m s t ng ln. Li su t ngn hng cu i n m 2007 l 1,25% / thng th c nhi u ng i mua t c t nh h n. n thng 5 n m 2008 li su t ngn hng l 1,75% / thng th s ng i mua t c t nh s gi m i. 1.3. Gi tr c n bin: Trong kinh t , i l ng o t c thay i c a bi n ph thu c y khi bi n c l p x thay i m t l ng nh g i l gi tr c n bin c a y i v i x, k hi u: My(x). dy T nh ngh a c a o hm ta c: My x
! yd
! x dx Ta th ng ch n x p x My x
(y t c l My(x) g n b ng l ng thay i (y c a y khi x t ng ln m t n v . (x ! 1
1.3.1. Gi tr c n bin c a chi ph: 10
!
ng V nh Pht
Ton cao c p
Cho hm chi ph C = C(Q). Khi ta g i MC(Q) l gi tr c n bin c a chi ph. Gi tr ny c th coi l l ng thay i c a chi ph khi Q t ng ln m t n v . V d : Cho chi ph trung bnh n v s n ph m l: 500 C ! 0,0001Q 2 0,02Q 5 Q Tm gi tr c n bin c a chi ph i v i Q s n ph m. p d ng Q = 50. Gi i Hm t ng chi ph s n xu t Q n v s n ph m l: C ! Q.C ! 0,0001Q 3 0,02Q 2 5Q 500 dC Gi tr c n bin c a chi ph l: MC(Q) ! ! 0,0003Q 2 0,04Q 5 dQ dC Khi Q = 50 th: MC(50) ! ! 0,0003(50) 2 0,04(50) 5 ! 0,75 2 5 ! 3,75 . dQ Nh v y n u Q t ng ln m t n v t 50 ln 51 th chi ph t ng ln 3,75 n v . 1.3.2. Gi tr c n bin c a doanh thu: Cho hm doanh thu R = R(Q). Khi ta g i MR(Q) l gi tr c n bin c a doanh thu. V d : S v bn c Q v gi v P c a m t hng xe bus c quan h Q = 10000 125P. Tm doanh thu c n bin khi P = 30, P = 42. Gi i Theo gi thi t: Q = 10000 125P (1) 10000 125P ! 10000 P ! (2) 125 (3) Ta c doanh thu: R ! .P 1 Th (2) vo (3) R ! .P ! 10000 2 125 1 Nn R( ) ! (4) 10000 2 125 Khi P = 30. T (1) ! 10000 125.30 ! 10000 3750 ! 6250 1 2500 T (4) R(6250) ! ! 20 10000 2.6250 ! 125 125 Khi P = 42. T (1) ! 10000 125.42 ! 10000 5250 ! 4750 1 500 T (4) R(4750) ! !4 10000 2.4750 ! 125 125 11 s n xu t m t
V 1.4.
Ton cao c p
Ta g i P l gi bn m t s n ph m v Q l s l ng s n ph m bn c ( hay nhu c u v lo i s n ph m ). Khi ta c th coi Q l hm s v i bi n s l P, v nhn chung y l hm s ngh ch bi n v gi bn cng cao th nhu c u cng th p v ng c l i. Khi ta c hm c u: Q = f(P) P ! g(Q) Hm t ng doanh thu: R ! PQ ! g(Q).Q Ta l y o hm c a R theo bi n Q v g i n l hm doanh thu bin t , k hi u: MR. H s co gin c a i l ng Q theo i l ng P c A. Marshall t l: P dQ P c g i l co gin c a c u. L! ! .Qd . ( L c l eta) L (P) Q dP Q V d : Cho hm c u Q ! 30 4P P 2 . Tm h s co gin c a c u t i P = 3. Gi i H s co gin c a c u l: 4P 2P 2 L ! Qd ! (P). ! 4 2P . Q 30 4P P 2 30 4P P 2 30 } 3,3 T i P = 3, L ! 9 1.5. L a ch n t i u trong kinh t : Nhi u bi ton v kinh t c a v tm c c tr c a m t hm y = f(x). Ta g i P l n gi, hm s n l ng Q = Q(P), hm doanh thu R = PQ, hm chi ph C = C(Q), hm l i nhu n N = R C Trong kinh t ta th ng g p cc bi ton sau: Tm P s n l ng Q t t i a (c c i) Tm P ho c Q doanh thu R t t i a. Tm Q chi ph C t t i thi u (c c ti u) V d : L p k ho ch s n xu t x nghi p c l i nhu n t i a
Gi s hm c u theo gi bn trong m t n v th i gian Q ! Qd ! Q(P) v hm t ng chi ph l: C = C(Q). Tm s n l ng Q trong m t n v th i gian l i nhu n t i a. Ph ng php gi i: hng bn h t x nghi p ch c th bn v i gi P sao cho Q ! Q(P) P ! P(Q) . T doanh thu c a x nghi p l R(Q) ! P(Q).Q v l i nhu n c a x nghi p l: N = R C. S n l ng Q mu n tm chnh l Q > 0 N t gi tr l n nh t. 12
ng V nh Pht
Ton cao c p
V d : Cho hm c u Q ! 300 P v hm chi ph C ! Q3 19Q 2 333Q 10 . Tm Q l i nhu n l n nh t. Gi i Ta c: P ! 300 Q Doanh thu: R ! PQ ! (300 Q)Q ! 300Q Q 2 L i nhu n: !R ! 300Q Q 2 Q 3 19Q 2 333Q 10
! Q3 18Q 2 33Q 10 Q ! 1 d 3Q 2 36Q 33 ! 0 ! Q ! 11 Q g N N 0
-10 -26
1 0
11 0
474
g
g
Gi s m t x nghi p s n xu t c quy n m t lo i s n ph m c hm c u trong m t n v th i gian Q ! Q(P) v hm chi ph s n xu t trong m t n v th i gian l C = C(Q). Xc nh m c thu trn m t n v s n ph m c a x nghi p thu c nhi u thu nh t. Ph ng php gi i: Gi s m c thu trn m t n v s n ph m l t > 0. Ta c: Q = Q(P) P ! P(Q) . L i nhu n c a x nghi p l: ! P(Q).Q C(Q) Qt X nghi p s s n xu t m c Q = Q(t) t max. Do thu thu c s l T = Tm a x Q(t).t. Ta c n xc nh t V d : Cho hm c u Q = 300 P, hm chi ph: C ! Q 2 100Q 10 . a) Hy xc nh m c thu t trn m t n v s n ph m t ng l i nhu n v t ng thu chnh ph thu c t gi tr c c i. b) Mu n x nghi p s n xu t t nh t l 40 s n ph m th m c thu thu trn m i n v s n ph m l bao nhiu? Gi i a) Ta c: Q = 300 P P = 300 Q. 13
ng V nh Pht
Ton cao c p
Doanh thu c a x nghi p l: R = P. Q = (300 Q)Q = 300 Q Q2 Thu c a x nghi p l: Q.t L i nhu n c a x nghi p l: N = 300 Q Q2 Q 2 100Q 10 Q.t = 2Q 2 (200 t)Q 10 200 t 4 V y c l i nhu n l n nh t x nghi p ph i s n xu t m c: 200 t Q! 4 200 t t2 .t ! 50t Do thu thu c l: T ! Q.t ! 4 4 t ! Td 50 ! 0 t ! 100 2 V y Tmax ta ch n m c thu l t = 100. V i m c thu t = 100 th x nghi p s s n xu t m c: 200 100 ! 25 s n ph m trong m t n v th i gian. Q= 4 200 t u 40 t e 40 . b) Mu n x nghi p s n xu t t nh t 40 s n ph m th: Q ! 4 gh a l c n ch n m c thu t i a l 40 cho m t n v s n ph m. d 4Q 200 t ! 0 Q ! ! c quy n m t lo i s n ph m bi t hm t ng chi ph P C ! Q 2 1000Q 100 v hm c u Q = 4100 . 2 a) Hy xc nh m c thu t trn m t n v s n ph m t ng l i nhu n v t ng thu chnh ph thu c t gi tr c c i. b) Mu n cng ty s n xu t t nh t l 200 s n ph m th m c thu thu trn m i n v s n ph m l bao nhiu? Bi t p: 1. Tm cc gi tr c n bin: a) C ! 0,1Q 2 3Q 2 t i Q = 3. b) C ! 0,04Q 3 0,5Q 2 4,4Q 7500 t i Q = 5. c) R ! 250Q 45Q 2 Q 3 t i Q = 5. 60 2. Cho hm c u Q ! ln 65 P 3 P a) Xc nh h s co dn khi P = 4. 14 V d : M t cng ty s n xu t
ng V nh Pht
Ton cao c p
b) N u gi gi m 2% ( t 4 gi m cn 3,92) th l ng bn ra thay i bao nhiu ph n tr m? doanh 4. Doanh thu c a m t lo i s n ph m cho b i R ! 240Q 57Q 2 Q 3 . Tm Q thu t t i a. 5. Cho hm c u c a m t lo i s n ph m l: P = -5Q 30. Tm m c gi doanh thu t t i a. 6. M t lo i s n ph m c hm c u l: P = 42 - 4Q v hm chi ph trung bnh 200 C ! 2Q 2 36Q 210 Q a) Tm m c s n xu t Q, 2 e Q e 10 c chi ph t i thi u. b) Tm m c s n xu t Q, 5 e Q e 10 c chi ph t i thi u. 7. Hm c u c a m t lo i s n ph m c quy n l P = 600 - 2Q v t ng chi ph l: C ! 0,2Q 2 28Q 200 a) Tm m c s n xu t Q l i nhu n t t i a. Tm m c gi P v l i nhu n lc . b) Chnh quy n thnh ph t thu l 22 n v ti n cho m t n v s n ph m. Tm m c s n xu t l i nhu n t t i a, tm m c gi v l i nhu n trong tr ng h p ny. 8. Xc nh l i nhu n t i a, khi bi t cc hm t ng doanh thu R v t ng chi ph C. a) R ! 1400 6Q 2 , C ! 1500 60Q b) R ! 4000 33Q 2 , C ! 2Q 3 3Q 2 400Q 500 c) R ! 4350 13Q 2 , C ! Q 3 5,5Q 2 150Q 675 9. Xc nh chi ph trung bnh nh nh t, n u bi t cc hm t ng chi ph l: a) C = Q3 5Q 2 60Q b) C = Q3 21Q 2 500Q
15
ng V nh Pht Ch
ng ng m i i m x, y v i m t s th c duy nh t z = f(x, y)
x, y
a
E
c g i l t p xc
V d : Hm s f (x, y) ! 1 x 2 y 2 c t p xc
nh trn mi n D, c th tr ra dy u c f x n , y n
p A
0 0
l t p m ). Ta ni hm s f(x, y) c gi i h n l A khi x, y
ti n v i
0
_x
x p x0 yp y0
, y n a
x , y
n u , x , y
{ x
n n
m i
i m
, y0 , x n p x 0 , y n p y 0 ta
x, y
p x , y
th V x, y
, x , y
H f (x, y) A
0 0
ta k hi u I
2.2.2. Tnh ch t: i) xp x ?f (x, y) s g(x, y)A ! lim f (x, y) xp x g(x, y) lim lim xp x
y p y0
0
yp y0
yp y0
xp x0 y p y0
ng V nh Pht Gi i
Ton cao c p
Ta c: x y u 2 x y x y u 2 x y
2 2 2 2 2 2
x2y x 2 y2
x2y 2x y
x 2
x2y
xy x y2
2
1 xn ! n th x p 0, y p 0 khi n p g . L y hai dy _x n a,_y n a sao cho n n !1 y n n x n yn 1 n2 1 x y 1 ! 2 . ! nn lim 2 n n 2 ! Khi : 2 2 npg x n yn n 2 2 x n yn 2 1 xd ! n n L y hai dy _x d,_yd sao cho p p th x d 0, yd 0 khi n p g . a na n n n 2 d y ! n n 2 2 x dd y 2 x dd 2 y n n ! n ! nn lim 2 n n 2 ! Khi : 2 2 npg x d yd 1 4 5 n n x d yd 5 n n 2 2 n n xy !0 V y khng t n t i lim 2 2 xp 0 yp 0 x y 2.3. S lin t c c a hm hai bi n: 2.3.1. nh ngh a: Hm z ! f (x, y) lim f (x, y) ! f (x 0 , y 0 ) . Hm f(x, y)
x px 0 yp y0
ng V nh Pht
Ton cao c p
i) f b ch n trn E, ngh a l t n t i M sao cho f(x,y) e M x, y ii) f 2.4. t gi tr l n nh t v gi tr nh nh t trn E. o hm ring c p cao:
o hm ring: nh trn mi n D,
x 0 , y0
D .
c g i l
N u t n t i gi i h n
f x 0 (x, y 0 f x 0 , y 0
o hm ring theo bi n x
d K hi u: f x x 0 , y0 ho c T ng t :
xf x 0 , y 0 xx f x 0 , y0 f x 0 , y0 (y (y xf x 0 , y0 xy o
V y
tnh
d d Ta c: f x x, y ! 2x y , f y x, y ! x 4y V d : Cho f(x, y) d d ex cos y . Tnh f x x, y , f y x, y d d Ta c: f x x, y ! ex cosy, f y x, y ! ex siny 2.4.2. o hm ring c p cao: o hm ring theo bi n x th o hm c g i l o
d y N u hm f x x, y c
x 2 f (x, y) d d hm ring c p hai theo bi n x. K hi u: f xx x, y ho c xx 2 d y N u hm f y x, y c o hm ring theo bi n y th o hm x 2 f (x, y) d d hm ring c p hai theo bi n y. K hi u: f yy x, y ho c xy 2 18
c g i l
Ton cao c p o hm c g i l o
d y N u hm f x x, y c
d d d d N u f xx x, y
v f yx x, y
t n t i v lin t c trong mi n m G th chng b ng nhau. d d d d d d V d : Cho f (x, y) ! x 2 3xy 3 sin y .Tnh f xx x, y
, f yy x, y
, fxy x, y
Gi i d (x, Ta c: f xd y) ! 2x 3y3 , f y (x, y) ! 9xy2 cosy d d d d d d f xx (x, y) ! 2,f yy (x, y) ! 18xy sin y,f xy (x, y) ! 9y 2 2.5. Vi phn ton ph n c a hm hai bi n: 2.5.1. nh l: i) N u hm s f(x, y) kh vi t i i m (x0, y0) th f(x, y) c cc (x0, y0) ii) N u hm s f(x, y) c cc v cc d d df ! f x x 0 , y0
dx f y x 0 , y0
dy df c g i l vi phn ton ph n c a hm s f(x, y) t i (x0, y0). V d : Cho hm s f x, y
! sin x 2 y . Tnh df Gi i d d Ta c: df ! f x x, y
dx f y x, y
dy ! 2xcos x 2 y dx cos x 2 y dy 2.5.2. Vi phn c p cao: Vi phn c p hai c a hm f l vi phn c a df n u coi dx, dy l h ng s . d 2 f ! d df
!
2
o hm ring trong m t mi n ch a
x xf xf x xf xf xx dx xy dy dx xy xx dx xy dy dy xx
x 2f 2 x 2f x 2f 2 d f ! d df ! 2 dx 2 dxdy 2 dy xx xxxy xy 19
ng V nh Pht c
x 0 , y0
m t i f xdx 0 , y0
! f ydx 0 , y0
! 0 g d d d d d d A ! f xx x 0 , y 0
, B ! f xy x 0 , y 0
, C ! f yy x 0 , y 0
i m nh l: N u t i i m d ng x 0 , y 0
c: ( ! C B2 0 th hm s khng c c c tr ( ! C B 2 " 0 th hm s c c c tr . Khi hm s c c c tr v > 0 th hm s
i l cc
i m d ng.
t c c ti u, cn
< 0 th
hm s
tc c
i t i x 0 , y 0 . c c c tr , ta g i y l i m nghi ng c n xt
L u : Khi ( ! 0 th ch a k t lu n thm.
Ton cao c p
T i i m O(0, 0) ( ! AC B2 ! 9 0 nn hm s khng c c c tr t i O(0, 0). T i i m M(1, 1) ( ! AC B2 ! 36 9 " 0 v A > 0 nn hm s M(1, 1) v fCT ! f 1, 1
! 1 V d : Tm c c tr c a hm z ! x 2 y 2 Gi i dx, y
! 2xy 2 ! 0 fx x ! 0 Ta c: d f y x, y
! 2yx 2 ! 0 y ! 0 V y cc i m d ng n m trn hai tr c t a . d d d d d d f xx x, y
! 2y 2 , f yy x, y
! 2x 2 , fxy x, y
! 4xy AC B2 ! 4x 2 y 2 16x 2 y 2 ! 12x 2 y 2 T i cc i m d ng trn hai tr c t a th AC B2 = 0 R rng: z ! x 2 y 2 u 0 x, y
, cn i m t i h n th z = 0. Nn cc i m gi i h n l i m c c ti u v z CT ! 0 .
# " "
t c c ti u t i
2.6.2. C c tr c i u ki n c a hm hai bi n: Cho hm z ! f (x, y) xc nh trn mi n D, N l m t hm xc nh trn D. Tm c c tr c a hm z ! f (x, y) v i i u ki n N x, y
! 0 Ph ng php gi i: t L(x, y) ! f (x, y) PN x, y
x L !0 xx x L Gi i h ph ng trnh: (1) tm x 0 , y 0 ,P . S P c g i l nhn t !0 xy x, y
! 0 N Lagrange. Gi s t i i m x 0 , y 0
t n t i vi phn c p hai: d d d d 2 L x 0 , y0
! Ldx 0 , y0
dx 2 2Ldx 0 , y0
dxdy Ldx 0 , y 0
dy2 xx xy yy
$
21
ng V nh Pht
nh l: Cho i m x 0 , y 0 tho h ph
V d : Tm c c tr c a hm f(x, y) = 6 4x 3y v i i u ki n x2 y2 = 1 Gi i t L(x, y) ! 6 4x 3y P x 2 y 2 1 Gi i h ph ng trnh: x L 2 x !0 x !P x 4 2P x ! 0 x L 3 !0 3 2P y ! 0 y ! x y 2 2P x y2 ! 1 9 x, y ! 0 4 N 2 !1 2 4P P 5 4 3 P ! , x1 ! , y1 ! 2 5 5 P ! 5 , x ! 4 , y ! 3 2 2 2 5 5 d d d M t khc: Ld! 2P, Ld! 0, Ld! 2P xx xy yy V i P! V y hm s 5 d 2 L x1 , y1 ! 5dx 2 5dy 2 " 0 2
4 3 t c c ti u t i , v fCT = 1. 5 5 0
22
ng V nh Pht
Ton cao c p
2.6.3. Gi tr l n nh t, gi tr nh nh t c a hm hai bi n: Cho hm z ! f (x, y) lin t c trong mi n ng b ch n D ! D xD v c cc ring c p 1 trn D. o hm tm gi tr l n nh t, gi tr nh nh t c a hm z ! f (x, y) ta tm tm gi tr l n nh t, gi tr nh nh t x 2 2y2 x trong
cc i m d ng c a hm z ! f (x, y) trong D. Tm cc gi tr c a hm t i cc i m nghi ng c c c tr trn xD . So snh cc gi tr trn c a hm s . hnh trn D : x 2 y 2 e 1 Cc ng d ng c a hm s nhi u bi n s : 2.1. C c tr c a hm nhi u bi n: V d : Gi s chi ph C c a m t cng ty ph thu c vo hai bi n s x v y l s l s n ph m t ng lo i m cng ty s n xu t ra. Gi s b ng cch tnh g n ng ta xc c cng th c c a hm chi ph: C ! f (x, y) ! 2x 2 y 2 4x 8y ng nh
V d : Tm gi tr l n nh t v gi tr nh nh t c a hm: f(x,y)
V d : L p k ho ch s n xu t trong i u ki n c nh tranh hon h o Gi s x nghi p s n xu t n lo i s n ph m trong i u ki n c nh tranh hon h o ( t c l nh s n xu t ph i bn h t s n ph m v i gi do th tr ng quy t nh). Cho bi t gi bn c a cc s n ph m trn l p1 ,p 2 ,..,p n v hm t ng chi ph trong m t n v th i gian l C ! C q1 ,q 2 ,..,q n
. Hy l p k ho ch s n xu t x nghi p c l i nh t. Ph ng php gi i: G i q1 ,q 2 ,..,q n l s l ng cc lo i s n ph m c s n xu t trong m t n v th i gian. Khi doanh thu c a x nghi p l: R ! p1q1 p 2 q 2 ... pn qn v l i nhu n thu c l: N ! R C ! p1q1 p 2 q 2 ... pn qn C(q1 ,q2 ,...,qn ) M c s n l ng q ! q(q1 ,q 2 ,...,q n ) mu n tm l q N t max. V d : X nghi p s n xu t hai lo i s n ph m v i gi bn p1 = 8, p2 = 6. Hm t ng chi ph l: C q1 ,q 2
! 2q12 2q1q 2 q 2 . Tm s n l ng q1, q2 l i nhu n t t i a. 2 Gi i 2 2 Hm l i nhu n l: N ! p1q1 p 2 q 2 2q1 2q1q 2 q 2 ! 8q1 6q 2 2q12 2q1q 2 q 2 2 d! 8 4q1 2q 2 ! 0 q 1 ! 1 q Khi : q d! 6 2q1 2q 2 ! 0 2 ! 2 q
1 2
23
ng V nh Pht !
Ton cao c p
1 2 2 2
d ! 4,B ! N d ! 2,C ! N d ! 2 d d d qq qq q q
1 1
t c c
t i
y = 6.
24
ng V nh Pht
Ton cao c p
Ch ng 3: Php tnh tch phn hm m t bi n 3.1. Nguyn hm v tch phn b t nh: nh ngh a: Cho hm y = f(x) xc nh trn kho ng (a, b). Ta g i F(x) l m t nguyn hm c a f(x) trn kho ng (a, b) n u Fd ! f (x) x a,b . K hi u: (x)
f (x)dx ! F(x) C v
Tnh ch t: i) ii)
i C l h ng s .
x n 1 C n { 1 3) x dx ! n 1 5) 7) 9)
dx ! cot gx C ! arcsinx C
dx 1 x 2 ! arctgx C
3.1.1. nh ngh a: s hm y =
b
f(x)
m t
nguyn
hm
F(x).
Khi
c g i l cng th c Newton
i) ii)
f (x)dx ! 0
a
25
Ton cao c p
b
3.2. Hai ph
nh:
3.2.1. Ph
Cch 1:
t x = u(t) dx ! u d (t)dt
V i x = a u(t) = a t ! E
%
t t = u(x) dt ! u d (x)dx
'
&
1 x 2 a 2 dx ta th
ng ng
t x = atgt. t x = asint.
a 2 x 2 dx ta th
dx b) I ! 1 x2 0
c) I ! 2x 1 dx
0
26
ng V nh Pht
e
Ton cao c p
V d : Tnh I ! x ln x dx
1
ng d ng c a tch phn: 3.1. Tm hm t ng chi ph khi bi t chi ph bin: TC ! MC(Q)dQ Trong : TC l hm t ng chi ph MC(Q) l chi ph bin c a s n ph m V d : Cho chi ph bin c a m t lo i s n ph m l: MC ! 25 30Q 9Q 2 v TC(0) = 55. Tm hm t ng chi ph TC. Gi i 2 TC ! MC(Q)dQ ! 25 30Q 9Q
dQ TC ! 25Q 15Q 2 3Q 3 C Theo gi thi t: TC(0) = 55 nn 55 = C V y TC ! 25Q 15Q 2 3Q 3 55 V d : Cho chi ph bin c a m t lo i s n ph m l: MC ! 32 18Q 12Q 2 v TC(0) = 43. Tm hm t ng chi ph TC. V d : Cho chi ph bin c a m t lo i s n ph m l: MC ! 2.e 0,2 Q v 90. Tm hm t ng chi ph TC. 3.2. Xc Cng th c: nh ngu n v n (t) ! I(t)dt
1
TC(0) =
u t K(t) t t c
thay
u t I(t):
nh hm K(t).
3.3. Tnh gi tr th ng d c a ng
Cng th c tnh gi tr th ng d c a ng
27
ng V nh Pht
Q0
Ton cao c p CS !
P dQ P Q
d 0 0
Cng th c tnh gi tr th ng d c a nh s n xu t: CS ! P0 Q0
P dQ
s 0 2
V d : Tnh gi tr th ng d c a nh s n xu t khi Ps ! Q 3 v P0 = 81, Q0 = 6. V d : Cho hm cung Ps ! 2Q 1 v hm c u Pd ! 25 Q 2 . Tnh gi tr th ng d c a nh s n xu t v c a ng i tiu dng. 3.5. Ph ng trnh vi phn: ng trnh vi phn c p m t l ph c l p, y l hm c a x, y d l ng trnh c d ng: F x, y, y d! 0 (1) o hm c a y theo x. c
s . Nhi u bi ton yu c u tm nghi m c a (1) th a y(x 0 ) ! y 0 . Ph ng trnh (1) i khi c vi t d i d ng: yd f (x, y) hay !
Ton cao c p
Ngoi ra n u
Ph
ng trnh c d ng:
f (x)dx f
1
V d : Gi i ph y x !0 ! 0 V d : Gi i ph
29
ng V nh Pht Bi t p
Ton cao c p
x3 1 x p 1 x 2 x
3
x 1
2x 7 3
c. lim
x x
2x x 2 2x
2x 1 3x 2 x 1
2
xp g
d. lim Ch
xp g
4x 2 x 2 x x
ng 2: Php tnh vi phn hm nhi u bi n. d d d d d d 1. Tm f xdx, y
, f ydx, y
, f xx x, y
, f xy x, y
, f yy x, y
c a cc hm s sau: a. f (x, y) ! x 3 y 2 6xy 2x 1 b. f (x, y) ! e x y
2
3x 2y sinx
y 2 e x
y2
30
Ton cao c p
y1=0
x 2
y 2
e 9 .
2 2
c. z ! x 2 y 4 x y
trong mi n ng D gi i h n b i cc = 0, y = 0, x y = 6. d. z ! x 2 2xy 4x 8y trong mi n D gi i h n b i cc 0, x = 1,y = 0,y = 2. Ch ng 3: Php tnh tch phn 1. Tnh cc tch phn sau: a. I ! x 3 x 7
x 4 1
dx
7 0 e2 1
ng th ng x ng th ng x =
b. I !
0 1
dx x ln x 2
c. I ! x 9 1 x 5 dx
0 3 1
d. I !
1
1
dx x 2x 1
2
e. I ! e x 5
e x dx
0 e2
f. I !
1
ln xdx x 31
Ton cao c p
h. I ! x 2 e x dx
0
2. Gi i cc ph
! a. yd b.
c. yd 3. Gi i cc ph
u:
c. xyd y ! y 2
32
V 1.
ng V nh Pht
HCM, 2003. 2. V Tu n - Phan NXBGD, 1977. 3. Tr c nghi m v m u Ton cao c p B2 v C2 (ngnh QTKD). cng TP HCM, 2001. i h c m bn c Thnh - Ng Xun S n. Gi i tch ton h c t p 1, 2, 3.
33