Bi 2.

Cu trc ca h h tr quyt nh

Lu hnh ni b

BI 2. CU TRC CA H H TR RA QUYT NH
NI DUNG CC CU THNH CA H H TR QUYT NH THNH PHN QUN L D LIU THNH PHN QUN L M HNH

PHN 1. CC CU THNH CA H H TR QUYT NH

NI DUNG Tng quan v h h tr quyt nh Nng lc ca h h tr quyt nh Cc thnh phn ca h h tr quyt nh Phn loi h h tr quyt nh theo kt xut h thng Nng lc ca h h tr quyt nh theo cu trc thnh phn TNG QUAN V H H TR QUYT NH Cc nh ngha trc y ca HHTQ nhn mnh vo kh nng h tr cc nh ra quyt nh qun l trong cc tnh hung na cu trc. Nh vy, HHTQ c ngha l mt b tr cho cc nh qun l nhm m rng nng lc nhng khng thay th kh nng phn x ca h. Tnh hung y l cn n cc phn x ca cc nh qun l hay cc quyt nh khng hon ton c gii quyt thng qua cc gii thut cht ch. Thng thng cc HHTQ s l cc h thng tin my tnh ha, c giao tip ha v lm vic ch tng tc trn cc mng my tnh. Cc khi nim c s ca cc nh ngha HHTQ Ngun Gorry & Scott-Morton (1971) Little (1970) Alter (1980) Moore & Chang (1980) Bonezek et al (1989) Keen (1980) Khi nim c s Kiu ca bi ton, chc nng h thng Chc nng h thng, c im giao tip Mc tiu h thng, khun mu s dng Nng lc h thng, khun mu s dng Thnh phn h thng Qu trnh pht trin

C s ca cc nh ngha v HHTQ thay i t nhn thc HHTQ lm g (th d, h tr ra quyt nh trong cc bi ton phi cu trc) cho n cch thc t c cc mc tiu ca HHTQ (cc thnh phn yu cu, khun mu s dng, qu trnh pht trin ..) Cc gii thch: Little (1970): HHTQ l tp cc th tc da vo cc m hnh x l d liu v phn xt nhm tr gip cc nh ra quyt nh.

My tnh trong kinh doanh 2

1/30

nmt 2/2004

Bi 2. Cu trc ca h h tr quyt nh

Lu hnh ni b

Alter (1980): nh ngha HHTQ bng cch tng phn vi cc h x l d liu in t theo 5 th nguyn nh bng sau: Th nguyn Cch dng Ngi dng Mc tiu Thi gian c trng HHTQ Tch cc Qun l Hiu dng Hin ti, tng lai Linh hot H x l d liu in t (EDP) Th ng Th k Hiu qu Qu kh Kin nh

Moore & Chang (1980) cho rng tnh cu trc trong cc nh ngha trc y khng tht s c ngha v rng bi ton m t l c cu trc hay phi cu trc ch tng ng theo ngi ra quyt nh/tnh hung c th. V vy, nn nh ngha HHTQ nh l h thng h tr cc m hnh quyt nh v phn tch d liu ty bin, c s dng cc khong thi gian bt k, khng hoch nh trc. Bonezek et al (1980) cho rng HHTQ l mt h my tnh gm 3 thnh phn tng tc vi nhau: h thng ngn ng (c ch giao tip gia ngi dng v cc thnh phn khc), h kin thc (kho lu cha cc kin thc ca lnh vc ang xt di dng d liu hay th tc) v h x l vn (lin kt gia 2 thnh phn kia, cha mt hay nhiu nng lc x l vn tng qut cn ra quyt nh) Keen (1980) p dng thut ng HHTQ cho cc tnh hung h thng cui cng ch c th c xy dng bng mt qu trnh thch nghi v hc tp v tin ha. V vy, HHTQ l sn phm ca qu trnh pht trin ngi dng h thng, ngi xy dng h thng v bn thn h thng c kh nng nh hng ln nhau gy ra mt tin ha v khun mu s dng.

My tnh trong kinh doanh 2

2/30

nmt 2/2004

Bi 2. Cu trc ca h h tr quyt nh

Lu hnh ni b

NNG LC CA H H TR QUYT NH

Tch hp v ni kt WEB (14) Truy t d liu (13)

Bi ton na cu trc (1)

Cho cc nh qun l cc cp (2) Cho nhm & c nhn (3) Quyt nh lin thuc/tun t (4)

M hnh ha & phn tch (12) H h tr quyt nh

Ngi dng cui cng d dng xy dng (11)

H tr tm kim, thit k, chn la (5)

Yu t con ngi l quyt nh (10)

H tr cc dng phong cch v qu trnh (6)

Hiu dng ch khng phi hiu qu (9)

D dng, c tnh tng tc (8)

C tnh thch nghi v linh hot (7)

1. HHTQ c bn h tr cc nh ra quyt nh trong cc tnh hung na cu trc v phi cu trc bng cch kt hp phn x ca con ngi v x l thng tin bng my tnh. Cc bi ton nh vy khng th/khng thun tin gii quyt c ch bng cc cng c my tnh ha hay cc phng php nh lng 2. Ph hp cho cc cp qun l khc nhau t cao n thp 3. Ph hp cho c nhn ln nhm. Cc bi ton t c tnh cu trc thng lin i n nhiu c nhn cc n v chc nng hay mc t chc khc nhau cng nh cc t chc khc 4. H tr cho cc quyt nh tun t, lin thuc, c a ra mt ln, vi ln hay lp li 5. H tr cho cc giai on ca qu trnh ra quyt nh: tm hiu, thit k, la chn v hin thc 6. Ph hp cho mt s cc phong cch v qu trnh ra quyt nh

My tnh trong kinh doanh 2

3/30

nmt 2/2004

Bi 2. Cu trc ca h h tr quyt nh

Lu hnh ni b

7. C th tin ha theo thi gian. Ngi dng c th thm, b, kt hp, thay i cc phn t c bn ca h thng 8. D dng v thn thin vi ngi dng 9. Nhm vo nng cao tnh hiu dng ca quyt nh (chnh xc, thi gian tnh, cht lng) thay v l tnh hiu qu (gi ph ca vic ra quyt nh) 10. Ngi ra quyt nh kim sot ton b cc bc ca qu trnh ra quyt nh, HHTQ ch tr gip, khng thay th ngi ra quyt nh 11. Ngi dng cui cng c th t kin to v sa i cc h thng nh v n gin 12. Thng dng m hnh phn tch cc tnh hung ra quyt nh 13. Cung ng cc truy t d liu t nhiu ngun, dng thc v kiu khc nhau 14. C th dng nh mt cng c c lp hay kt hp vi cc HHTQ/ng dng khc, dng n l hay trn mt mng li my tnh (intranet, extranet) bt k vi cng ngh WEB CC THNH PHN CA H H TR QUYT NH

D liu: trong v ngoi

Cc h thng my tnh khc

Internet, intranet v extranet

Qun l d liu

Qun l m hnh Cc phn h da trn kin thc

Phn h giao din ngi dng Nh qun l (ngi dng)

Cc m hnh ngoi

C s kin thc t chc

My tnh trong kinh doanh 2

4/30

nmt 2/2004

Bi 2. Cu trc ca h h tr quyt nh

Lu hnh ni b

Phn h qun l d liu gm mt c s d liu (database) cha cc d liu cn thit ca tnh hung v c qun l bi mt h qun tr c s d liu (DBMS data base management system). Phn h ny c th c kt ni vi nh kho d liu ca t chc (data warehouse) l kho cha d liu ca t chc c lin i n vn ra quyt nh. Phn h qun l m hnh cn c gi l h qun tr c s m hnh (MBMS model base management system) l gi phn mm gm cc thnh phn v thng k, ti chnh, khoa hc qun l hay cc phng php nh lng nhm trang b cho h thng nng lc phn tch; cng c th c cc ngn ng m hnh ha y. Thnh phn ny c th kt ni vi cc kho cha m hnh ca t chc hay bn ngoi no khc. Phn h qun l da vo kin thc c th h tr cc phn h khc hay hot ng c lp nhm a ra tnh thng minh ca quyt nh a ra. N cng c th c kt ni vi cc kho kin thc khc ca t chc. Phn h giao din ngi dng gip ngi s dng giao tip vi v ra lnh cho h thng. Cc thnh phn va k trn to nn HHTQ, c th kt ni vi intranet/extranet ca t chc hay kt ni trc tip vi Internet. Phn h qun l d liu Cc ngun d liu ngoi Ti chnh Sn xut Cc ngun d liu ni

Tip th

Nghin cu

C s kin thc t chc

D liu c nhn, ring t Trch xut C s d liu h tr quyt nh Nh kho d liu ca t chc Qun l giao din Qun l m hnh Phn h da trn kin thc

Truy vn

H qun tr c s d liu
Danh mc Truy cp Cht vn Cp nht Bo biu

My tnh trong kinh doanh 2

5/30

nmt 2/2004

Bi 2. Cu trc ca h h tr quyt nh

Lu hnh ni b

Phn h qun l d liu bao gm cc phn t sau (phn trong khung hnh ch nht trn hnh v) C s d liu H qun tr c s d liu Danh mc d liu Phng tin truy vn C s d liu (CSDL): tp hp cc d liu c lin quan phc v cho nhu cu ca t chc, dng bi nhiu ngi (v tr), n v chc nng v cc ng dng khc nhau. CSDL ca HHTQ c th ly t nh kho d liu, hoc c xy dng theo yu cu ring. D liu c trch lc t cc ngun bn trong v bn ngoi t chc. D liu ni ti thng t h x l giao tc (TPS transaction processing system) ca t chc, c th cc n v chc nng khc nhau. TD: lch bo tr my mc, thng tin v cp pht ngn sch, d bo v bn hng, gi ph ca cc ph tng ht hng .. D liu ngoi ti thng gm cc d liu v ngnh cng nghip, nghin cu th trng, kinh t quc gia c ngun gc t cc t chc chnh ph, cc hip hi thng mi, cng ty nghin cu th trng ..hay t n lc t thn ca t chc. H qun tr c s d liu: thng cc HHTQ trang b cc h qun tr c s d liu tiu chun (thng mi) c kh nng h tr cc tc v qun l duyt xt cc bn ghi d liu, to lp v duy tr cc quan h d liu, to sinh bo co theo nhu cu .. Tuy nhin, sc mnh thc s ca cc HHTQ ch xut hin khi tch hp d liu vi cc m hnh ca n. Phng tin truy vn: trong qu trnh xy dng v s dng HHTQ Phn h qun l m hnh

Cc m hnh (c s m hnh) Chin lc, chin thut, vn hnh Thng k, ti chnh, tip th .. Giao din c s d liu Cc khi xy dng m hnh Qun l c s m hnh Cc lnh ca m hnh: to mi Bo tr: cp nht Giao din c s d liu Ngn ng m hnh ha

Danh mc m hnh

B x l lnh, tch hp v thc thi m hnh

Qun l d liu
My tnh trong kinh doanh 2

Qun l giao din

6/30

Qun l da trn kin thc

nmt 2/2004

Bi 2. Cu trc ca h h tr quyt nh

Lu hnh ni b

Phn h qun l da trn kin thc Cung cp kh nng cn gii quyt mt vi kha cnh ca bi ton v tng cng nng lc vn hnh ca cc thnh phn khc ca HHTQ Silverman (1995) ngh 3 cch tch hp cc h chuyn gia da trn kin thc vi m hnh ton: Tr gip quyt nh da trn kin thc - gip h tr cc bc ca qu trnh quyt nh khng gii quyt c bng ton Cc h m hnh ha quyt nh thng minh - gip ngi dng xy dng, p dng v qun l th vin cc m hnh Cc h chuyn gia phn tch quyt nh - tch hp cc phng php l thuyt nghim ngt v tnh bt nh vo cc c s kin thc ca h chuyn gia Khi c thnh phn ny, c cc tn gi: HHTQ thng minh (intelligent DSS), HHT chuyn gia (ESS - expert support system), HHTQ tch cc (active DSS), HHTQ da trn kin thc (knowledge-based DSS) Phn h giao din ngi dng

Qun l d liu v h qun tr c s d liu

Phn h da trn kin thc

Qun l m hnh v h qun tr c s m hnh

Qun l giao din ngi dng B x l ngn ng t nhin Nhp Cc ngn ng hnh ng Xut Cc ngn ng hin th B x l ngn ng t nhin Ngi dng

My tnh trong kinh doanh 2

7/30

nmt 2/2004

Bi 2. Cu trc ca h h tr quyt nh

Lu hnh ni b

PHN LOI H H TR QUYT NH THEO KT XUT H THNG (Alter, 1980)

Hng mc D liu Phm tr H lu tr h s H phn tch d liu Kiu vn hnh Truy xut cc hng mc d liu Phn tch bt k cc tp tin d liu Phn tch bt k lin i n nhiu CSDL v cc m hnh nh Cc php tnh tiu chun c lng cc kt qu tng lai da theo k ton c tnh kt qu ca cc hnh ng nht nh Tnh gii php ti u i vi bi ton t hp Thc hin cc tnh ton sinh ra mt quyt nh c ngh Kiu tc v Vn hnh Ngi dng Nhn vin chc nng, khng qun l Nh phn tch hay nhn vin chc nng, c qun l Nh phn tch Mu s dng Cht vn n gin X l v hin th d liu Tho chng cc bo co c bit; pht trin cc m hnh nh Nhp: cc c lng hot ng Xut: cc kt qu tin t c c lng Nhp: cc quyt nh c th Xut: cc kt qu c c lng Nhp: cc mc tiu v rng buc Xut: cc kt qu Nhp: m t cu trc v tnh hung quyt nh Xut: quyt nh c ngh Thi gian Bt k

Phn tch vn hnh

Bt k hay c chu k

D liu hay m hnh

H thng tin phn tch

Phn tch, lp k hoch

Bt k, theo yu cu

M hnh

Cc m hnh k ton

Lp k hoch; hoch nh ngn sch

Nh phn tch hay nh qun l

Theo chu k (tun, thng, nm ..)

Cc m hnh biu din

Lp k hoch; hoch nh ngn sch

Nh phn tch

Chu k hay bt k (phn tch bt k)

Cc m hnh ti u

Lp k hoch; cp pht ti nguyn Vn hnh

Nh phn tch

Lp k hoch; hoch nh ngn sch Hng ngy hay c chu k

Cc m hnh kin ngh

Nhn vin chc nng, khng qun l

My tnh trong kinh doanh 2

8/30

nmt 2/2004

Bi 2. Cu trc ca h h tr quyt nh

Lu hnh ni b

NNG LC CA H H TR QUYT NH THEO CU TRC THNH PHN (R.Sprague et al, 1982) Nng lc tng qut To sinh cc h h tr quyt nh nhanh chng v d dng H tr qu trnh thit k c tnh lp Nng lc chung ca h thng Truy t n tm rng cc D dng dng thc, kiu v ngun Cch dng thng thng l d liu i vi ph rng cc sa i v xy dng h h bi ton v bi cnh tr quyt nh Nng lc cc thnh phn Giao din ngi dng 1. Tm rng cc dng thc v thit b xut 2. Tm rng cc thit b nhp cho ngi dng 3. Tm rng cc phong cch i thoi v kh nng bin dch 4. H tr truyn thng gia cc ngi dng v vi nh xy dng 5. H tr kin thc ca ngi dng (t liu) 6. Nm bt, lu tr v phn tch cc i thoi (theo di cc i thoi) 7. H tr i thoi thch nghi v linh hot Truy t n tm rng cc kh nng phn tch vi mt s cc ngh hay hng dn

D liu 1. Tm rng cc dng thc v kiu d liu 2. Trch xut, nm bt v tch hp 3. Chc nng truy xut d liu - thu np/cht vn - bo co/hin th - ngi dng/thao tc d liu hiu qu 4. Chc nng qun l c s d liu 5. Tm rng cc cch nhn logic v d liu 6. T liu ha d liu 7. Theo di cch dng d liu 8. H tr d liu thch nghi v linh hot

M hnh 1. Th vin cc m hnh to nn c s m hnh - nhiu kiu - duy tr, phn loi v tch hp - tin x l th vin 2. Phng tin xy dng m hnh 3. Phng tin dng v thao tc m hnh 4. Chc nng qun l c s m hnh 5. T liu ha m hnh 6. Theo di cch dng m hnh 7. H tr m hnh thch nghi v linh hot

My tnh trong kinh doanh 2

9/30

nmt 2/2004

Bi 2. Cu trc ca h h tr quyt nh

Lu hnh ni b

PHN 2. QUN L D LIU

NI DUNG Bn cht v ngun gc d liu Thu thp v cht lng d liu C s d liu Gii php d liu hin ti BN CHT V NGUN GC D LIU Cn phn bit gia d liu, thng tin v kin thc D liu: nhng m t v s vt, hin tng, giao tc c ghi nhn, c phn loi v c lu tr nhng cha c t chc li tp trung cc ngha nht nh Thng tin: d liu c t chc c ngha i vi ngi nhn. Mt ng dng ca h h tr qun l: x l cc hng mc d liu cc kt qu c ngha cho hnh ng hay cho quyt nh d kin Kin thc: gm cc hng mc d liu v/hay thng tin c t chc v x l nm bt/tp trung s hiu bit, kinh nghim, tri thc hc tp v k nng chuyn gia trn mt vn nht nh. Kin thc c th l ng dng ca d liu v thng tin ra quyt nh D liu bao gm cc dng ti liu, hnh nh, bn , m thanh v hot hnh; c th bao gm cc dng khi nim, suy ngha hay kin; c th nm cc dng lu tr v t chc khc nhau trc v sau khi s dng; c th dng th hay c x l 3 ngun d liu chnh: trong, ngoi v c nhn Trong: ca t chc; tr mt hay nhiu v tr khc nhau Ngoi: cc t chc khc cung ng C nhn: d liu v kin thc ca c nhn c lu tr dnh cho hot ng ca c t chc THU THP V CHT LNG D LIU Thu thp: th cng hay qua thit b Phng php thu thp ph bin: bng cu hi, quan st, nghin cu thi gian, phng vn .., cm bin, my qut D thu thp cch no, d liu cng cn c hp thc v lc li bi v cht lng v tnh ton vn ca d liu c ngha ti hn cho cc h h tr qun l/quyt nh Trnh hin tng rc u vo, rc u ra (garbage in, garbage out: GIGO) iu quan trng l d liu thu thp c: cn c khung c s d tm, ngn nga v hiu chnh sai s trong thu thp d liu cho h h tr quyt nh (Arinze & Banerjee, 1992)
My tnh trong kinh doanh 2 10/30 nmt 2/2004

Bi 2. Cu trc ca h h tr quyt nh

Lu hnh ni b

Vn lin quan n d liu (Alter, 1980) Vn Ngun gc in hnh D liu khng To sinh d liu bt cn D liu th nhp vo khng chnh ng xc D liu b thay i khng hp l Gii php kh d Xy dng cch nhp d liu c tnh h thng Nhp d liu t ng Kim sot cht lng khi to sinh d liu Xy dng chng trnh an ton thch hp Phng php to sinh d liu khng Sa i h thng to sinh nhanh so vi nhu cu d liu S dng mi trng WEB ly d liu cp nht D liu th c thu thp khng ph Xy dng h thng o lng hay t hp d liu hp vi mc tiu phn tch d liu Dng nh kho d liu Dng cc m hnh phc tp Dng cc ng c tm kim thch hp Xy dng cc m hnh n gin hn hay c tnh kt hp cao hn D liu cn thit cha c lu tr Tin on nhng d liu cn cho tng lai bao gi c Dng nh kho d liu D liu yu cu cha c bao gi To sinh d liu mi

D liu khng kp thi D liu c nh ch s hay o lng khng chnh xc

Khng c d liu cn thit

Cht lng d liu y l vn c bit quan trng Cc phm tr v th nguyn (Strong et al, 1997): Ng cnh: tnh thch ng, gi tr tng thm, tnh kp thi, tnh y v khi lng d liu Ni ti: tnh chnh xc, khch quan, tin cy c v danh ting D truy cp: truy t c v mc an ton truy cp i din: kh nng phn gii, d hiu, th hin sc tch v th hin nht qun Mt vn chnh l tnh ton vn (data integrity). lnh vc nh kho d liu, c 5 kha cnh sau (Gray & Watson, 1998): ng iu (uniformity) Phin bn (version) Tnh y (completeness) Tnh ph hp (conformity) Dn xut (genealogy/drill down)

My tnh trong kinh doanh 2

11/30

nmt 2/2004

Bi 2. Cu trc ca h h tr quyt nh

Lu hnh ni b

C S D LIU Tnh c lp d liu (data independence): chng trnh ng dng bt bin trc cc chin lc t chc v lu tr d liu - y l u im v l do t chc c s d liu (CSDL data base) H qun tr c s d liu (data base management system - DBMS): Giao tip gia ngi dng v CSDL Qun l d liu cp nht, thm, bt, xa thng tin trong kho d liu; truy xut d liu; hin th/sinh bo co Thng thng d liu t CSDL c trch xut v t vo mt m hnh thng k, ton, hay ti chnh x l hay phn tch thm na M hnh ca CSDL: Quan h: d liu v quan h tng ng u dng bng 2 chiu y cng l cch t chc ca nhiu nh kho d liu Phn cp: cc hng mc d liu nm trong hnh cy/s phn cp Dng ch yu trong x l giao tc c yu cu cao v tnh hiu qu Mng li: cho php cc lin kt phc tp gia cc hng mc d liu; tit kim khng gian b cha qua vic dng chung mt s hng mc Hng i tng: d liu c quan nim ha di dng cc i tng (d liu + chc nng) duy tr cc quan h t nhin gia chng Cc c tnh ca nguyn l hng i tng nhn mnh vo tnh dng li (reuse): ng bao (encapsulation) a hnh (polymorphism) Tha k (inheritance) Tnh dng li (reuse) Cc dng CSDL c th (khng loi tr): a mi trng (multimedia based): d liu l cc i tng nh phn ln, thng th hin cc dng thng tin cho php tch hp c m thanh ni, hnh nh ng 3 chiu .. t liu (document based): cc h thng qun l ti liu in t (electronic document management - EDM) thng c dng cho lu tr v phn phi thng tin khi lng ln, cho t ng ha dng cng vic ca t chc thng minh (intelligent): c nng lc suy din (nh vo cng ngh tr tu nhn to (artificial intelligence - AI) nh h chuyn gia (expert system - ES), mng thn kinh nhn to (artificial neural network - ANN) Ngun d liu ngoi: Internet cc kho/ngn hng d liu thng mi ha (dch v cung cp/bn d liu)

My tnh trong kinh doanh 2

12/30

nmt 2/2004

Bi 2. Cu trc ca h h tr quyt nh

Lu hnh ni b

GII PHP D LIU HIN TI Nh kho d liu Vai tr: cung ng d liu h tr ra quyt nh (vai tr ch yu) v cc ng dng thng tin khc (nh vo c im ci tin v m rng phm vi, chnh xc v tnh d truy t ca d liu) Ngi dng: 2 lp Ngi dng trc tip: cc nh phn tch th trng, hoch nh ti chnh .. cn d liu tin hnh cng vic tng ng Ngi pht trin ng dng: xy dng ng dng cho cc ngi dng trc tip; cn hiu r v t chc v truy xut nh kho Kin trc: thng l 3 mc (Gray & Watson, 1998) Thu thp d liu Trch xut d liu t cc h sn c, t ngun ngoi Cng c, tng kt d liu Np d liu vo nh kho Hu trng Cc bin th ca nh kho d liu: Kho d liu vn hnh (operational data store - ODS): p dng k thut nh kho d liu vo cc h x l giao tc Siu th d liu (data mart): dng thu nh ca nh kho d liu, h tr cho mt n v kinh doanh/phng chc nng Siu th d liu ph thuc: phn b sung ca nh kho d liu Siu th d liu c lp: khng cn n nh kho d liu Nh kho d liu (quy c): h tr ton b t chc So snh gia kho d liu vn hnh (ODS) v nh kho d liu (DW) (Gray & Watson, 1998) Kho d liu vn hnh D liu theo ch D liu tch hp D liu thay i D liu c cp nht khi thay i Ch c d liu hin ti Chu k lm ti d liu ngn Ch c d liu chi tit Dng cho cc quyt nh ngn hn Nh kho d liu D liu theo ch D liu tch hp D liu khng thay i D liu gi nguyn D liu hin ti v d liu lch s Chu k lm ti d liu di D liu chi tit v d liu tng kt Dng cho hoch nh di hn Nh kho d liu Bn thn d liu Truy xut d liu Truy t v phn tch d liu trong nh kho Giao din

My tnh trong kinh doanh 2

13/30

nmt 2/2004

Bi 2. Cu trc ca h h tr quyt nh

Lu hnh ni b

c im ca nh kho d liu: c im Hng ch Tch hp Khng thay i Chui thi gian c tng kt Kch c ln hn Khng c chun ha Siu d liu Nhp lng M t D liu t chc theo cch thc ngi dng tham chiu D liu sch, loi b tnh thiu nht qun D liu ch c, ngi dng khng thay i c D liu l chui thi gian, khng phi l trng thi hin ti D liu vn hnh/thao tc khi cn thit c kt hp li thnh dng c th dng c cho quyt nh Lu gi theo chui thi gian tc l gi li nhiu d liu C th d tha d liu D liu v d liu cho c 2 loi ngi dng nh kho d liu D liu vn hnh (cc h sn c) cng vi cc ngun ngoi

X l phn tch trc tuyn (online analytic processing - OLAP) tng c bn: ngi dng c th thao tc trn cc m hnh d liu mc t chc theo nhiu chiu c th hiu c cc thay i din ra trong t chc iu kin trin khai x l phn tch trc tuyn: Yu cu v d liu mang tnh phn tch, khng phi l giao tc Thng tin c phn tch khng phi l thng tin va nhp vo t chc Cn n mt s ln cc tnh ton v kt hp cc d liu mc giao tc Kiu d liu c bn l kiu s Cn n cc cch nhn lin chc nng v d liu theo nhiu chiu Cc phn t nhn din cc im d liu tng i tnh ti theo thi gian 12 quy tc ca x l phn tch trc tuyn (Codd, 1993): 1. Cch nhn a chiu 2. Trong sut i vi ngi dng 3. D truy t 4. Vn bo co nht qun 5. Kin trc khch/ch 6. Cc chiu bnh ng 7. X l ng ma trn tha 8. H tr a ngi dng 9. Cc vn hnh a chiu 10. X l trc gic d liu 11. Vn bo co linh hot 12. Mc kt hp v s chiu khng hn ch

Khai m d liu (data mining) L chc nng khm ph kin thc, c dng khi cc quan h gia cc bin d liu khng c dng ton hc, cc m hnh kh xy dng

My tnh trong kinh doanh 2

14/30

nmt 2/2004

Bi 2. Cu trc ca h h tr quyt nh

Lu hnh ni b

5 kiu thng tin c th thu nhn c t khai m d liu: Phn loi: rt ra cc c tnh nh ngha ca 1 nhm Ghp nhm: nhn din nhm phn t c chung 1 c im Kt hp: nhn din cc quan h gia cc s kin xy ra cng mt thi im Tun t: nh kt hp, ngoi tr cc quan h tn ti trong mt khong thi gian D bo: c lng cc gi tr tng lai trn cc khun mu vi cc tp d liu ln Cc cng c khai m d liu ch yu: Theo cng ngh c cc dng cng c chnh sau: Suy l da vo cc trng hp (case-based reasoning): vi cc trng hp lch s, c th dng cng nhn cc khun mu Tnh ton thn kinh (neural computing): dng cc d liu lch s cng nhn cc khun mu Tc nhn thng minh (intelligent agent): tip cn rt c trin vng thu thp thng tin t cc CSDL ngoi ti (nh Internet) Khc: cy quyt nh (decision tree), quy np lut (rule induction) v trc quan ha d liu (data visualization) Cc th d v tnh hung nhn din c hi to ra li th cnh tranh: Tip th: tin on khch hng no s mua sn phm; phn khc tp hp khch hng .. Ngn hng: d bo cc mc tn dng xu; loi khch hng c th chp nhn ngh cho vay mi .. Bn hng: d bo khi lng bn, xc nh cc mc tn kho hp l .. Sn xut: d bo thi im my mc trc trc; xc nh yu t kim sot ti u nng lc sn xut .. Giao dch chng khon: tin on thi im gi cn phiu thay i; xc nh thi im bn chng khon .. Khai m vn bn (text mining) p dng k thut khai m d liu vo cc tp tin vn bn t c tnh cu trc cc ti liu c th c cu trc v khun dng ch khng phi v ni dung Khai m vn bn (text mining) gip cc t chc: Tm ra cc ni dung n ca ti liu, gm c cc quan h c ch khc Xc nh quan h gia cc n v trong t chc i vi cng ti liu Ghp nhm ti liu theo cc ch chung TD: (i) D tm trong CSDL ca cc ti liu theo t hp cc t kha rt ra tp cc ti liu cn thit, (ii) Chia tp cc ti liu c c theo ch - c trng bi danh sch cc t kha rt ra t vn bn khng c khun dng ca ti liu. Ch quan tm c th hin qua cc danh sch cc t kha va k

My tnh trong kinh doanh 2

15/30

nmt 2/2004

Bi 2. Cu trc ca h h tr quyt nh

Lu hnh ni b

Trc quan ha d liu v tnh a chiu X l phn tch trc tuyn ngoi thu thp v phn tch cn trnh by v phn gii d liu cho ngi dng Xu hng mi: ng dng trc quan ha d liu mc x nghip (OLIVE: online visualization for an enterprise) ly biu lm trung tm v cung cp cho t chc nng lc thng minh kinh doanh (business intelligence BI) c tnh trc quan D liu tng hp c th c t chc theo cc cch khc nhau phn tch v trnh by: th hin tnh a chiu (multidimensionality). Nh vy nh qun l c th nhn d liu theo cch khc vi nh phn tch h thng; cc trnh by khc nhau v d liu c sinh ra nhanh chng v d dng Tnh a chiu rt thng dng trong cc h h tr quyt nh v h thng tin lnh o, c th hin vi cc mc phc tp khc nhau 3 yu t trong tnh a chiu: chiu (td: sn phm, phn khc th trng, knh phn phi ..), thc o (td: tin, khi lng bn, s lng ngi ..), thi gian (td: hng ngy, tun, thng ..) Hn ch ca tnh a chiu (Gartner Group, 1998) CSDL a chiu tn nhiu ch hn CSDL quan h truyn thng CSDL a chiu t tin hn CSDL quan h Vic np CSDL a chiu tn nhiu thi gian v ngun lc h thng my tnh Giao din v bo tr CSDL a chiu phc tp hn nhiu so vi CSDL quan h H thng tin a l v hin thc o H thng tin a l (geographic information system - GIS) l mt h thng nm bt, lu tr, kim tra, tch hp, x l v hin th d liu bng cch dng cc bn s ha c trng h thng l mi i tng s ha hay mi bn ghi u c mt v tr a l tng ng. Bng vic tch hp cc bn vi cc CSDL hng khng gian v cc CSDL khc, ngi dng c th sinh ra thng tin v hoch nh, gii quyt vn , ra quyt nh, tng nng sut v cht lng ca quyt nh .. Ngy nay, hu ht h thng tin a l u h tr WEB/internet/intranet

My tnh trong kinh doanh 2

16/30

nmt 2/2004

Bi 2. Cu trc ca h h tr quyt nh

Lu hnh ni b

Hin thc o (virtual reality VR): mi trng ho 3 chiu tng tc vi ngi dng v l cc ng dng my tnh ha Hin thc o bt u thm nhp vo cc ng dng kinh doanh Cc th d: Hun luyn Kim th thit k v phn gii kt qu Phn tch mc an ton Nguyn mu ha o Phn tch k thut Phn tch ng thi ca nhn vin trong qu trnh sn xut M phng o dy chuyn lp rp, sn xut v bo tr Kin trc Thit k nh, kt cu, cng trnh .. Kinh doanh Biu din v nh gi bt ng sn Qung co Biu din thng mi in t Biu din d liu ti chnh Nghin cu Phng th nghim o v gio dc Cu hnh cc h tinh t, sao .. Biu din cc biu thc ton phc tp Gii tr Bo tng o Tr chi 3 chiu .. Lnh vc Sn xut ng dng th d

My tnh trong kinh doanh 2

17/30

nmt 2/2004

Bi 2. Cu trc ca h h tr quyt nh

Lu hnh ni b

PHN 3. QUN L M HNH

NI DUNG VN M HNH Cc vn M hnh tnh v ng Vn bt nh, ri ro v chc chn S nh hng M HNH HA BNG BNG TNH M HNH HA BNG PHN TCH QUYT NH M HNH HA BNG QUY HOCH TON HC M HNH HA BNG HEURISTIC M PHNG M HNH HA A CHIU X L PHN TCH TRC TUYN M HNH HA TNG TC TRC QUAN V M PHNG TNG TC TRC QUAN CC B PHN MM NH LNG V X L PHN TCH TRC TUYN QUN L C S M HNH VN M HNH L phn t ch cht trong hu ht h h tr quyt nh v l iu kin cn trong h h tr quyt nh da vo m hnh (model-based DSS). C nhiu lp m hnh km theo l cc k thut x l thao tc m hnh c th tng ng Cc vn chnh: nhn din bi ton v phn tch mi trng, nhn din bin s, d bo, a m hnh, cc phm tr m hnh, qun l m hnh v m hnh ha da vo kin thc M hnh ha l tc v khng n gin. Ngi xy dng m hnh phi cn bng gia tnh n gin ca m hnh vi cc yu cu biu din m hnh c th nm bt thc ti cn thit cho ngi ra quyt nh M phng l k thut m hnh ha thng dng; dng tm hiu vn tuy khng nht thit phi tm ra c cc gii php bin th; m rng qu trnh ra quyt nh ca t chc v cho php t chc xem xt tc ng/nh hng ca cc chn la tng lai. M phng tit kim rt nhiu chi ph v thi gian rt d thay i m hnh hot ng ca mt h thng vt l bng m hnh ha my tnh M hnh c th c pht trin v ci t bng mt s cc ngn ng lp trinh (th h 3, 4 ..) v h thng phn mm khc nhau Cc vn TD h h tr quyt nh ca P&G v cc nh cung cp gm: M hnh sinh gi ph (da vo gii thut) dng c lng cc chi ph vn ti. M hnh c xy dng trc tip vo trong h thng M hnh d bo nhu cu (da vo thng k)

My tnh trong kinh doanh 2

18/30

nmt 2/2004

Bi 2. Cu trc ca h h tr quyt nh

Lu hnh ni b

M hnh v tr trung tm phn phi dng cc d liu tng hp v c gii bng quy hoch nguyn/quy hoch tuyn tnh M hnh vn ti (trng hp c bit ca m hnh quy hoch tuyn tnh) dng xc nh tuyn tt nht t ngun sn phm n trung tm phn phi v ri n khch hng. c gii bng b phn mm thng mi sn c v c kt hp lng vi m hnh v tr trung tm trn. H thng phi giao tip vi phn mm thng mi v tch hp cc m hnh M hnh m phng ri ro v ti chnh, c xem xt mt s yu t nh tnh yu cu phn gii ca con ng H thng tin a l (thc t l m hnh ha v d liu) dng cho giao din ngi dng Nhn din vn v phn tch mi trng: Duyt v phn tch mi trng theo di, duyt xt v phn gii thng tin thu thp c; xem xt phm vi ca lnh vc, cc lc lng v ng hc ca mi trng Nhn din vn ha ca t chc, cu trc t chc v qu trnh ra quyt nh ca t chc (ai, mc tp trung ha ..) Bi ton phi c hiu thng nht mi kha cnh sinh ra c m hnh h tr quyt nh Nhn din cc bin s ca m hnh Xc nh cc bin s ca m hnh (quyt nh, kt qu, khng kim sot c ..) cng vi cc lin h tng ng K thut: dng cc s nh hng (influence diagrams) biu din ha ca cc m hnh ton K thut tng qut hn: bn nhn thc (cognitive map) gip hiu bi ton tt hn, nht l v cc bin s v mi lin h D bo: Bn cht ca xy dng v x l cc m hnh (cc kt qu ca quyt nh ch xy ra tng lai) H h tr quyt nh: c bn l xc nh nhng g s din ra (khc vi h thng tin qun l (MIS) truyn thng: bo co nhng g ang hay xy ra) a m hnh: C nhiu m hnh trong h thng: cc m hnh chun v cc m hnh t xy dng Mi m hnh th hin mt kha cnh khc nhau ca bi ton Mt vi m hnh l tiu chun v c ci t sn trong cc cng c pht trin v b to sinh h h tr quyt nh Mt vi m hnh cng l tiu chun nhng ch dng cc phn mm bn ngoi, c th giao tip c vi h h tr quyt nh Cc m hnh phi chun c th c xy dng t u Th d ni P&G: m hnh v tr, m hnh chin lc sn phm, m hnh d bo nhu cu, m hnh tnh ph, m hnh m phng ri ro v ti chnh, m hnh h thng tin a l (GIS)

My tnh trong kinh doanh 2

19/30

nmt 2/2004

Bi 2. Cu trc ca h h tr quyt nh

Lu hnh ni b

Cc phm tr m hnh Qu trnh v mc tiu Tm ra gii php tt nht t mt s t phng n Tm ra gii php tt nht t mt s ln hay v hn cc phng n bng qu trnh ci thin tng bc Ti u ha qua biu Tm ra gii php tt nht trong thc gii tch mt bc bng mt cng thc M phng Tm gii php tt hay tt nht trong s cc phng n ( kim tra) bng thc nghim Heuristics Tm gii php tt bng cch dng cc quy tc Cc m hnh khc Gii tnh hung what-if bng cch dng cng thc Cc m hnh tin Tin on tng lai cho mt kch on bn Phm tr Ti u ha bi ton vi t phng n Ti u ha qua gii thut K thut i din Bng quyt nh, cy quyt nh M hnh quy hoch tuyn tnh, quy hoch ton hc, m hnh mng li Mt s m hnh tn kho Mt vi loi m phng Quy hoch heuristics, h chuyn gia M hnh ti chnh, hng i Cc m hnh d bo, phn tch Markov

Qun l m hnh: nh vo h qun l c s m hnh (MBMS) M hnh ha da vo kin thc: Cc h h tr quyt nh thng dng cc m hnh nh lng - khc vi cc h chuyn gia thng thin v cc m hnh nh tnh v m hnh da trn kin thc Cc vn v kin thc l cn thit xy dng cc m hnh kh dng Ch : Xu hng: cc m hnh trong sut i vi ngi dng M hnh ha khng ch l phn tch d liu bng cc ng xu hng v cc phng php thng k M hnh tnh v ng M hnh tnh: th hin bc tranh ti thi im ca tnh hung. Cc kha cnh ca bi ton c xt mt thi k nht nh, trong mt khung thi gian nht nh (c th cun v tng lai). Cc tnh hung c gi s l s lp li vi tp cc iu kin ng nht Gi nh c c tnh n nh ca d liu M phng qu trnh dng tnh - lm vic trn cc trng thi n nh tm ra cc thng s ti u thng c dng nh cng c ch yu thit k qu trnh TD: quyt nh sn xut/mua 1 sn phm; bo co thu nhp hng qu/nm M hnh ng: biu din cc kch bn thay i theo thi gian Ph thuc thi gian; cc trng thi thay i theo thi gian Thng dng to sinh v biu din cc xu hng v khun mu theo thi gian
My tnh trong kinh doanh 2 20/30 nmt 2/2004

Bi 2. Cu trc ca h h tr quyt nh

Lu hnh ni b

M phng ng: th hin cc din tin khi cc iu kin theo thi gian khc vi cc trng thi n nh thng c dng thit k vic kim sot cc h thng TD: d bo li-l trong 5 nm vi cc nhp lng nh gi ph, s lng .. thay i theo tng nm Vn bt nh, ri ro v chc chn M hnh chc chn: tng i d pht trin, gii quyt v c th sinh ra cc gii php ti u Cc bi ton c mt s ln/v hn cc gii php kh thi c bit quan trng Cc m hnh ti chnh c xy dng trong iu kin chc chn M hnh bt nh: bng cch thu thp thm thng tin, c gng a bi ton tr v dng chc chn hay dng ri ro M hnh ri ro: cc quyt nh kinh doanh c a ra di cc ri ro gi nh. i khi bit c xc sut ca cc s kin xy ra trong tng lai Cc trng hp khc (bt nh): c lng cc ri ro v gi s cc tnh hung ri ro xy ra S nh hng Biu din ha hay s /bn ca m hnh Dng h tr vic tm hiu, thit k v pht trin m hnh; nht l biu din bn cht cc quan h v tp trung vo cc kha cnh ch yu ca m hnh Phng tin truyn thng trc quan cho ngi xy dng m hnh/nhm pht trin Th hin nh hng/tc ng ca 1 bin ln 1 bin khc C th xy dng n mc ty v chi tit v phc tp; cho php nh x tt c cc bin s v biu din mi quan h v chiu hng nh hng Vi dng thc biu din (xem bn di: Bodily,1985) C cc sn phm phn mm dng to sinh v thao tc trn cc s nh hng thng gm quy hoch tuyn tnh, cy quyt nh, m phng Monte Carlo .. . V vy cc bng tnh trc quan v m hnh hoch nh ti chnh ngy cng t c s dng hn

My tnh trong kinh doanh 2

21/30

nmt 2/2004

Bi 2. Cu trc ca h h tr quyt nh

Lu hnh ni b

Quy c
Bin quyt nh Bin khng kim sot c / bin trung gian Bin kt qu: trung gian / cui cng Chc chn Bt nh

S lng S lng

Li tc

Li tc

Bin ri ro (c du ~ trn tn bin)

~

Cu Doanh s

Thin hng (thng gia cc bin kt qu) Cc mi tn c th l 1 chiu hay 2 chiu ty thuc vo chiu hng nh hng ca cp bin s

M HNH HA BNG BNG TNH Bng tnh: phn mm mnh, linh hot v d dng, cho php to sinh cc ng dng trong kinh doanh, k thut, ton v khoa hc .. vi tp cc hm mnh v ti chnh, thng k, ton .. Km theo l cc thnh phn cng thm (add-ins) gip xy dng v gii cc lp m hnh c th L cng c m hnh ha thng dng nht ca ngi dng cui cng C cc chc nng v phn tch what-if, d tm mc tiu, qun l d liu v lp trnh (dng macro) C kh nng c, ghi cc cu trc tp tin thng dng giao tip c vi cc CSDL v cng c khc C th xy dng m hnh tnh v ng Dng trn my tnh c nhn v my tnh ln

My tnh trong kinh doanh 2

22/30

nmt 2/2004

Bi 2. Cu trc ca h h tr quyt nh

Lu hnh ni b

C s xy dng cc bng tnh a chiu v cc cng c x l phn tch trc tuyn (OLAP) M HNH HA BNG PHN TCH QUYT NH Tip cn m hnh ha cc tnh hung quyt nh c mt s hu hn/khng qu nhiu cc phng n mi phng n c trnh ra, di dng bng hay th cc kt qu tng ng (d bo c km xc sut) theo mc tiu bi ton t chn phng n tt nht n mc tiu: bng quyt nh hay cy quyt nh a mc tiu: AHP (analytic hierarchy process), khc .. M HNH HA BNG QUY HOCH TON Quy hoch ton hc (mathematical programming) l h cc cng c gii quyt cc bi ton qun l theo ngi ra quyt nh phi cp pht cc ti nguyn khan him cho cc hot ng cnh tranh nhau (cc phng n) nhm ti u ha mc tiu c kh nng o lng c Cc m hnh quy hoch tuyn tnh (linear programming) thng dng nht trong quy hoch ton; c nhiu ng dng trong thc t; c dng nhiu trong cc h h tr quyt nh Bi ton quy hoch tuyn tnh: Cc bin quyt nh (cn tm gi tr) Hm mc tiu (hm ton hc dng tuyn tnh xc nh quan h gia bin quyt nh v mc tiu; o lng mc t t mc tiu v cn c ti u ha) Cc h s ca hm mc tiu (cho bit mc ng gp vo mc tiu ca 1 n v bin quyt nh) Rng buc (biu thc tuyn tnh cho bit gii hn ti nguyn v/hay cc quan h gia cc bin s) Dung lng (m t cn trn v di ca cc bin v rng buc) H s (cng ngh) vo-ra (cho bit mc s dng ti nguyn ca bin quyt nh) c im ca bi ton quy hoch tuyn tnh: Ti nguyn kinh t ca bi ton l c hn v sn sng C nhiu cch (>2 cch) s dng ti nguyn c gi l gii php hay chng trnh Mi hot ng dng ti nguyn u sinh ra kt qu di dng mc tiu pht biu trc Vic cp pht nm trong cc rng buc cho trc Gi nh ca bi ton quy hoch tuyn tnh Cc kt qu ca cc cp pht c th em so snh vi nhau, c th o lng bng mt n v chung

My tnh trong kinh doanh 2

23/30

nmt 2/2004

Bi 2. Cu trc ca h h tr quyt nh

Lu hnh ni b

Cc cp pht c lp vi nhau v mt kt qu Kt qu cui cng l tng ca cc kt qu t cc hot ng ring r khc nhau D liu c tnh chc chn Ti nguyn c dng mt cch kinh t nht Thng c mt s ln cc gii php vi kt qu khc nhau Trong s cc gii php c th, c 1 gii php tt nht mc t c mc tiu cao nht gi l gii php ti u c tm ra bng mt gii thut c bit M HNH HA BNG HEURISTIC Vic tm gii php ti u ca mt s bi ton quyt nh phc tp c th tn nhiu thi gian, chi ph hay khng th tm ra c. Cn nu dng tip cn m phng cng c th ko di, phc tp, khng thch hp hay thm ch khng chnh xc L mt tip cn gip tm ra cc gii php kh thi/tha mn/ tt cho cc bi ton phc tp. C th c gii php tt (90-99.9% gi tr ca li gii ti u) nhanh chng v tn km hn bng cch dng heuristics Qu trnh heuristic l dy cc bc xy dng cc quy lut gii quyt vn thng qua vic tm kim cc con ng ha hn nht dn n li gii; tm kim cch thc thu thp v phn gii thng tin theo qu trnh gii v pht trin cc phng php dn n mt gii thut tnh ton hay mt li gii tng qut c p dng ch yu cho bi ton cu trc yu; cng dng tm ra gii php chp nhn c cho bi ton cu trc cht Khng tng qut nh cc gii thut; thng ch dng cho tnh hung c th ang xt C th dn n mt gii php d - cc th tc tng bc gii quyt vn khng m bo tm ra gii php ti u Heuristic c th l nh lng v vy c th ng vai tr quan trng trong c s m hnh ca h h tr quyt nh Heuristic c th l nh tnh v vy c th ng vai tr quan trng trong cung ng kin thc cho h chuyn gia Qu trnh heuristic lin quan n tm kim, hc tp, c lng, phn x v lp li cc hot ng ny dc theo tin trnh Kin thc thu c d thnh cng hay tht bi trong qu trnh u c phn hi v sa i chnh qu trnh, nh c th nh ngha li mc tiu hay bi ton Tm kim Tabu (Glover & Laguna, 1997, Sun et al., 1998) t c s trn cc chin lc tm kim thng minh nhm rt ngn vic d tm: ghi nh cc gii php tt v xu tm c v hng dn n cc gii php tt
My tnh trong kinh doanh 2 24/30 nmt 2/2004

Bi 2. Cu trc ca h h tr quyt nh

Lu hnh ni b

Gii thut di truyn: bt u bng tp cc gii php c sinh ngu nhin, ti kt hp cc cp gii php mt cch ngu nhin Tnh hung nn dng heuristics D liu u vo khng chnh xc hay c gii hn Thc t qu phc tp n ni khng dng c cc m hnh ti u Cha c c gii thut chnh xc v tin cy Bi ton phc tp nn s khng kinh t nu dng ti u hay m phng hoc tn qu nhiu thi gian tnh ton C th ci thin tnh hiu qu ca qu trnh ti u (tc c th sinh ra cc gii php ban u tng i tt) Lin quan n x l k hiu ch khng phi x l k s (nh h chuyn gia) Cn c quyt nh nhanh v cc x l da vo my tnh u khng kh thi (mt s heuristic khng cn n my tnh) Thun li: D hiu, d gii thch v d ci t Nng cao tnh sng to v nng lc heuristic cho cc vn khc Tit kim thi gian xc lp vn Tit kim yu cu v b cha v x l my tnh Tit kim thi gian tnh ton v do vy tit kim thi gian thc trong ra quyt nh. Mt s vn phc tp n ni ch c th gii c bng heuristics Thng sinh ra nhiu gii php chp nhn c Thng c th pht biu l thuyt hay o lng thc nghim v cht lng ca gii php (tc gi tr mc tiu ca gii php gn vi gi tr ti u n mc no, d gi tr ti u cha bit c) C th kt hp tnh thng minh vo hng dn php tm kim (tm kim tabu). Nng lc thng minh c th l c th theo bi ton hoc da trn kin chuyn gia c cy trong h chuyn gia hoc c ch tm kim C th dng heuristic hiu qu vo cc m hnh c th gii bng quy hoch ton hc. i khi heuristic l phng php c a thch hn, khi khc gii php heuristics c dng nh gii php ban u cho cc phng php quy hoch ton hc Hn ch Khng m bo c c gii php ti u Cc quy lut c rt nhiu ngoi l Cc la chn quyt nh tun t c th khng tin on c cc kt cc tng lai ca mi chn la S lin thuc gia cc phn trong h thng i khi c th gy ra cc nh hng ln lao ln ton h thng Phn loi cc gii thut heuristic Heuristic xy dng: xy dng gii php kh thi bng cch cng thm tng thnh phn mt. TD: bi ton ngi bn hng lun gh thnh ph cha ving thm k tip gn nht

My tnh trong kinh doanh 2

25/30

nmt 2/2004

Bi 2. Cu trc ca h h tr quyt nh

Lu hnh ni b

Heuristic ci tin: bt u bng mt gii php kh thi v c gng ci tin lin tc trn . TD trn, th hon i 2 thnh ph Quy hoch ton: p dng vo cc m hnh cha t rng buc nhm c c thng tin v tha hip tt nht vi m hnh nguyn gc. Thng c dng trong ti u ha nguyn (integer optimization) Chia giai on: gii quyt mt vn theo tng giai on. TD P&G trn y, bi ton phn phi c gii quyt trc, sau dng gii quyt bi ton chin lc sn phm Phn r: chia bi ton thnh cc phn nh hn, c th gii quyt c sau kt hp cc gii php li. TD: chia lnh th bn hng thnh 4 vng khc nhau, gii quyt cho tng vng sau kt ni cc gii php M PHNG Gi nh cc c im ca thc ti L k thut tin trin cc thc nghim (nh phn tch what-if) - bng my tnh trn mt m hnh ca h thng tin qun l Khng thc s l mt m hnh v khng biu din thc ti m l c gng bt chc thc ti Mt trong nhng phng php thng dng nht trong HHTQ HHTQ lm vic vi cc bi ton phi cu trc v cu trc yu, tnh hung thc t phc tp khng d biu din bng m hnh ti u hay cc dng m hnh khc nhng li thng c th x l c bng m phng c im: t a ra cc n gin ha v thc ti hn cc m hnh khc Do trin khai cc thc nghim nn n c th kim th cc gi tr c th ca cc bin quyt nh/bin khng kim sot c ca m hnh v xem xt nh hng ln cc bin kt qu Phng php c tnh m t (nh vy khc vi phng php danh nh) Khng t ng tm kim gii php ti u n m t/tin on cc c tnh ca h thng cho di cc iu kin khc nhau t c th chn ra phng n tt nht Qu trnh m phng thng lp li mt thc nghim nhiu ln c c c lng v hiu ng tng qut ca mt s hnh ng nht nh M phng my tnh thch hp cho hu ht cc tnh hung mc d cng c mt s m phng th cng thnh cng Thng ch c dng khi bi ton qu phc tp khng th xem xt bng cc k thut ti u dng s. Tnh phc tp theo ngha bi ton khng th cng thc ha cho ti u (do khng tha cc gi nh), hoc cng thc qu ln, qu nhiu tng tc gia cc bin hoc v bn cht bi ton l bt nh hay ri ro

My tnh trong kinh doanh 2

26/30

nmt 2/2004

Bi 2. Cu trc ca h h tr quyt nh

Lu hnh ni b

Phng php m phng: thit lp m hnh ca h thng thc v tin hnh cc thc nghim lp li trn m hnh

Bi ton thc Xy dng m hnh

nh ngha vn Kim th v hp thc m hnh Thit k thc nghim Tin hnh thc nghim nh gi kt qu Ci t kt qu

Thun li: L thuyt tng i trc tip hiu ng di hn ca nhiu chnh sch -> nn thi gian ln Do tnh cht m t (khc vi danh nh) C th thy c nhanh chng, c th t ra cc cu hi what-if, c th dng tip cn th-v-sai vo gii quyt vn mt cch nhanh chng, r, chnh xc, t ri ro hn Th nghim c bin quyt nh, phn no ca mi trng thc s quan trng vi cc phng n khc nhau Yu cu kin thc ring bit v bi ton v th buc ngi xy dng m hnh phi lm vic thng xuyn vi nh qun l i tng mong mun ca HHTQ t bn cht bi ton v cc quyt nh c hiu tt hn M hnh c xy dng t vin cnh/cch nhn ca nh qun l M hnh ch cho mt bi ton ring bit, thng khng th dng gii cc bi ton khc. Nh vy mi thnh phn ca m hnh ng vi mt phn ca h thng thc, do s khng yu cu nh qun l phi tng qut ha cc hiu bit ca mnh Ph bi ton gii c rt rng: tn kho, nhn s, hoch nh chin lc .. C th cha cc phc tp thc s ca bi ton, khng cn cc n gin ha (TD: dng cc phn phi xc sut thc thay v phn phi l thuyt xp x) C th t ng sinh ra nhiu o lng hiu nng quan trng Thng l phng php duy nht ca HHTQ c th x l cc bi ton tng i phi cu trc C mt s cc gi phn mm m phng (Monte Carlo) tng i d dng im yu: Tuy thng tm c cc phng n tt nhng khng m bo li gii ti u Qu trnh xy dng m hnh thng di v tn km Gii php v suy din t nghin cu m phng thng khng th chuyn sang bi ton khc v m hnh kt hp cc yu t c th

My tnh trong kinh doanh 2

27/30

nmt 2/2004

Bi 2. Cu trc ca h h tr quyt nh

Lu hnh ni b

i khi do m hnh qu d gii thch cho nh qun l nn cc phng php phn tch thng xem nh Phn mm m phng i khi yu cu cc k nng c bit do phc tp ca phng php gii hnh thc Cc loi m phng M phng xc sut: mt hay nhiu bin c lp mang tnh xc sut vi 2 loi phn phi thng dng k thut Monte Carlo Phn phi ri rc: tnh hung c mt s gii hn cc bin c (bin) vi hu hn cc gi tr cho mi bin c (bin) Phn phi lin tc: tnh hung c s lng khng gii hn cc bin c tun theo cc hm mt xc sut nh phn phi chun M phng c lp/ph thuc theo thi gian: c lp: khng cn thit phi bit chnh xc thi im xy ra bin c (nhu cu tiu th lng sn phm trong ngy, khng bit chnh xc thi im tiu th) Ph thuc: cn bit chnh xc thi im xy ra s kin (bi ton hng i) M phng tng tc trc quan: M phng hng i tng: dng tip cn hng i tng xy dng m hnh m phng. Ch ngn ng m hnh ha nht th UML (unified modeling language) k c khi m phng cc h thi gian thc M HNH HA A CHIU X L PHN TCH TRC TUYN Ngi ra quyt nh thng phi xem xt nhiu chiu ca d liu (TD: cc chiu ca d liu bn hng l sn phm, vng, thi gian, ngi bn ..); d liu cn c phn tch trc tip bng cc cng c chun hay phn tch t ng bng cc phng php khai m d liu (data mining) Hu ht cc h thng phn tch a chiu c nhng trong cc h x l phn tch trc tuyn (HXLPTTT online analytic processing - OLAP) Mc tiu ca XLPTTT: nm bt cu trc ca d liu thc h tr ra quyt nh Trong HHTQ c s gn ni t nhin gia m hnh ha d liu, m hnh ha k hiu v cc kha cnh ca phn tch what-if Cc bo co ca HXLPTTT u c tnh tng tc, d khai thc s dng, c bit ph hp cho cc bo co v ch s hiu nng ch yu (key performance indicators - KPI), bo co v o lng hiu nng kinh doanh .. Th h hin ti ca HXLPTTT v h khai m d liu (data mining) tch hp cc c tnh ca h thng tin lnh o (executive information system EIS- nhiu cch nhn d liu, chi tit ha theo nhu cu..) v cc h ha khc thng c giao din ngi dng dng kiu WEB Cc h thng nh trn cn c gi l cc cng c tr tu kinh doanh (business intelligence - BI) v c cc c trng v m hnh ha v ti u ha nhng li trong sut i vi ng dng

My tnh trong kinh doanh 2

28/30

nmt 2/2004

Bi 2. Cu trc ca h h tr quyt nh

Lu hnh ni b

Hin cc cng c c a ra bi cc nh cung cp v CSDL, v hoch nh ti nguyn t chc (ERP), v nh kho d liu (data warehouse), v HXLPTTT .. M HNH HA V M PHNG TNG TC TRC QUAN ch li: Ngi ra quyt nh tham gia vo qu trnh pht trin m hnh v thc nghim m phng v vy s tin tng khi s dng m hnh M hnh ha tng tc trc quan (visual interactive modeling - VIM) dng cc biu din ha my tnh trnh by cc nh hng ca cc quyt nh qun l khc nhau, mt thi im (tnh) hay tin trin theo thi gian (ng vi k thut hot hnh) M phng tng tc trc quan (visual interactive simulation - VIS) cho php ngi dng theo di tin trnh xy dng v s dng khai thc m hnh m phng di dng hot hnh M hnh ha tng tc trc quan c th kt hp vi tip cn tr tu nhn to a ra cc kh nng mi thay i t xy dng h thng dng ha n tm hiu v ng hc ca h thng Cn n cc h thng my tnh x l song song tc cao xy dng cc m phng - phc tp, quy m ln, dng hot hnh - mang tnh kh thi thi gian thc CC B PHN MM NH LNG V X L PHN TCH TRC TUYN Mt s cng c HHTQ c cha sn cc trnh con xy dng cc m hnh nh lng v thng k, phn tch ti chnh, k ton Nhiu cng c HTQ c th tng tc vi cc b phn mm nh lng chun (cc m hnh lp sn), nh c th tng nng sut nh vo cc m hnh c sn Phn mm thng k: c coi nh mt cng c ra quyt nh hn l mt cng c phn tch trong qu trnh ra quyt nh C th c nhng trong cc cng c khai m d liu v cng c x l phn tch trc tuyn, do ngi dng kh nhn bit c cc phng php thng k phc tp c dng Cc bng tnh cng cha nhiu hm thng k phc tp v c cc giao tip ngoi c th lp trnh c Mt s hm thng k c xy dng sn trong cc cng c HHTQ (trung bnh, trung v, phng sai, lch chun, tng quan hi quy (tuyn tnh, a thc, tng bc), chi-square, t-test, phn tch lch ..) Phn mm m hnh ha phn tch/khoa hc qun l (MS/OR) C rt nhiu trn th trng v phn tch thng k, quy hoch tuyn tnh, m phng, phn tch quyt nh, quy hoch phi tuyn, d bo .. Mt vi b to sinh HHTQ c cc nng lc ti u v m phng
My tnh trong kinh doanh 2 29/30 nmt 2/2004

Bi 2. Cu trc ca h h tr quyt nh

Lu hnh ni b

Phn mm qun l li nhun (revenue/yield management): Ph bin trong lnh vc dch v M hnh ng v phn loi khch hng, c lng nhu cu, nh gi c cho tng loi khch hng H QUN TR C S M HNH (MBMS) C nng lc nh h qun tr CSDL (DBMS). Tuy nhin th trng c th c nhiu h qun tr CSDL nhng cha c cc sn phm v h qun tr CSMH. Cc kha cnh cu trc v gii thut ca m hnh cng nh x l d liu lin quan cn trong sut i vi ngi dng Kh nng tch hp m hnh (m hnh vi m hnh, d liu vi m hnh v ngc li) Cha c cc HQTCSMH chun ha v: C nhiu lp m hnh nhng u khc cu trc (TD: quy hoch tuyn tnh khc vi phn tch hi quy ..) Mi lp m hnh c vi tip cn gii quyt vn khc nhau ph thuc vo cu trc bi ton, kch c, khun dng v d liu; tip cn coi l chun c th c hiu qu thp hn tip cn c th Mt s nng lc ca HQTCSMH lin quan n kh nng suy l v kin thc chuyn gia c th to sinh cc h thng khc cc h tr tu nhn to Hin ti bng tnh v vi cng c & ngn ng HHTQ c a ra mt s nng lc ca HQCSMH C mt s ngn ng m hnh ha c bit c dng nh cng c truy xut n cc phn mm thc s thc hin tc v ti u ha hay m phng. Chng h tr cho vic pht trin v qun l cc m hnh. Vi ngn ng m hnh ha dng quy hoch ton hc thng dng nh Lingo, AMPL, GAMS .. Ngi dng phi c c kh nng sau: Truy t, thao tc, lu cha v hiu chnh m hnh hin c Xy dng m hnh mi t cc m hnh hin c vi n lc chi ph ph hp HQTCSMH quan h: tng t nh CSDL quan h, m hnh c xem nh mt quan h o c 3 hot ng cn thit c c tnh y quan h trong qun l m hnh: thc thi (execution), ti u v phn tch nhy (sensitivity analysis) HQTCSMH hng i tng: duy tr s c lp logic gia c s m hnh v cc thnh phn khc ca HHTQ, h tr s tch hp thng minh v n nh gia cc thnh phn cc khi nim hng i tng quen thuc trong cc giao din ngi dng ha (GUI) u c th p dng vo vic qun l m hnh
My tnh trong kinh doanh 2 30/30 nmt 2/2004