(Dn tr) - Trong bi tng nim GS Tn Tht Tng in trn t Tmoignage (Bng chng), t bo ca gii Y hc Php, BS J.-M.

Krivine vit: Khng ai c th thay th c GS Tn Tht Tng. Khng mt nh phu thut no c tm c nh ng trong th h hin nay a bnh vin Ph Don ln ngang tm quc t Sau ngy H Ni gii phng, ng xin thi gi chc Th trng B Y t chuyn tm lm khoa hc. Qua tranh ci gay gt, cui cng, phng php ct gan ca Tn Tht Tng c nhiu nc cng nhn. ng c tng Huy chng Phu thut quc t Lannelongue, c bu lm vin s nhiu vin hn lm, ri c truy tng Gii thng H Ch Minh t I. Tn tui ng c t cho nhiu ng ph H Ni, Hu, Nng, Long An... Sau ngy H Ni gii phng, 10/10/1954, GS Tn Tht Tng bt tay ci to Bnh vin Ph Don (nay l Bnh vin Vit - c) c k thnh mt bnh vin hin i vi 350 ging v 60 chuyn gia (mt s t trnh gio s theo tiu chun quc t). Nhiu khoa ca bnh vin ui kp cc nc tin tin khi . Nm 1958, ng thc hin thnh cng ca m tim u tin Vit Nam. Nm 1965, cng ln u tin Vit Nam, ng s dng thnh cng my tim-phi nhn to trong khi m tim. Si Gn thi , cc bc s M c n biu din phng php y, nhng ngi Vit cha ai p dng c. Tuy nhin, vn ch l vic ng dng cc k thut tin tin ca nc ngoi, ch cha phi t mnh sng ch, pht minh. Nh li bn nm 1935-1939, khi mi 23-27 tui, ng m hn 200 l gan ngi cht, t , vit thnh cng trnh c i hc Paris tng huy chng bc: Cch phn chia cc mch mu trong gan. tht s l mt khm ph, bi v, t thi c i Hy Lp cho n lc y, cha ai lm c. Nm chc cc mch mu trong gan ri, ng i n mt gi thuyt to bo: Rt c th tm tt c cc mch mu trong gan, buc chng li v sau mi ct gan. y chnh l cch lm v sau c gi l phng php ct gan c k hoch m ng l ngi thc hin u tin trn th gii, l "cha " - nh li khng nh ca nh phu thut Php Jean-Michel Krivine, Ch nhim Khoa Phu thut Trung tm Bnh vin mile-Roux, Paris. Ca m u tin theo phng php do Tn Tht Tng xng v c GS Mayer-May tn thnh, din ra ti H Ni nm 1939, c vit thnh bo co gi ti Vin Hn lm Phu thut Paris. Vin giao cho GS Funck-Brentano c v nhn xt. Tic thay, ng ny cng kch! " tung ca Tn Tht Tng qu mi - J.-M. Krivine vit - cho nn, lc by gi, cha c c quan khoa hc y quyn uy ny thu hiu!" Tht vng trc s "n tip" ca "v thnh" ca ngnh phu thut th gii thi y, Tn Tht Tng e ngi, khng ng dao m n gan trong hn 20 nm rng r! Mt ln na, ci mi c th b bp cht! Tr v H Ni gii phng, khng b bit lp v khoa hc vi th gii bn ngoi, GS Tng mi bit: Nm 1952, GS Php Lortat-Jacob thnh cng khi ct gan c k hoch, bng cch trc khi ct, tm buc tt c cc cung mch mu ngoi gan. ng li cm thy hm h nh xa, mun tip tc ci cng vic b d t nm 27 tui. Ngy 7/1/1961, ng ct thu gan phi ca mt ca ung th s pht ch vn vn trong... 6 pht! Nu lm theo phng php Lortat-Jacob, th phi mt 3-4 gi! Phng php ca ng khc phng php Lortat-Jacob ch: ng tm cc mch mu v ng mt ngay trong gan (qua t chc gan ung th b ng bp v) tht li trc khi m; trong khi Lortat-Jacob tm ngoi gan,

do vy, lu hn nhiu. S d ng c th lm c nh vy l v chnh ng l ngi u tin trn th gii m t c rnh r cc mch mu v ng mt trong gan. ng bn cho cng b Mt phng php ct gan mi trn t The Lancet (Dao bu) London, t tp ch rt ni ting trong ngnh phu thut th gii, pht hnh hng triu bn. Cng trnh gy chn ng d lun. Ch sau mt thng, hn 100 nh phu thut t M n Australia gi th sang H Ni, xin ng thm ti liu. Mt s ngi vit bi d dt hoan nghnh. Nhng nhiu ngi hoi nghi, kch lit phn i! c nhng li bi bc ca gii phu thut phng Ty, khng t ngi Vit Nam vi cho l "phen ny ng Tng h to" bi v lm mt vic... "phn khoa hc"! Mt ln na, ci mi ng trc nguy c b bp cht! c th dnh ht thi gian v tm huyt cho phu thut, GS Tng xin thi gi chc Th trng B Y t. Khng nn nghe "ty" bo sai, l b cuc! V "cuc sc vi ci c" nm y, GS Tng k li: "Nh pht minh, sng ch phi l ngi can m rt mc, khng h bit nn ch l g, khng s c kin chng i! Con ngi y phi lun kin tr tip tc cng vic ca mnh, phi dm tranh ci, v phi thng tho chuyn mn cng nh ngoi ng tranh ci vi ng nghip quc t. Khng nn c mc cm t ti, nghe "Ty" bo sai l thi, khng dm lm na; hoc nghe chung quanh c ngi khng tin hay thm ch cho mnh "phn khoa hc" l b cuc!" Gi y, ng vng tin mnh hn. Nu nm 1939, ng chn nn do li nhn xt bt cng ca GS Funck-Brentano, th nm 1962, ng sn sng "mt mnh mt nga" lao vo cuc lun chin tng chng khng cn sc vi nhng tn tui ln. V ri cui cng, ng thng. Nhng ngi cng kch ng d di nht, mt khi thu hiu phng php mi do ng xng, lin "phc thin", quay ra ca ngi ng ht li, coi ng l "cha ", l "v t s" ca phng php ct gan c k hoch! Phng php ct gan ca Tn Tht Tng cng c gii thiu trong Encyclopdie mdico chirurgicale (Bch khoa th ni thng - phu thut) ca Php; c a vo Obstetrics and Surgery's Reader Digest (Tuyn chn cc ti liu sn khoa v phu thut) ca M. Tp ch Lyon chirurgicale (Lyon Phu thut) vit: "Hai tinh hoa m i hc Y H Ni c th t ho l: 1) Ln u tin trn th gii nghin cu cc mch mu trong gan, v 2) Ln u tin ct gan c k hoch." C hai tinh hoa u l ca Tn Tht Tng. Khng c nh phu thut no snh ngang tm c Nm 1979, Nh xut bn Masson Paris in tip mt cun sch khc ca GS Tng: Les Rsections majeures et mineures du foie (Phu thut ln v nh v gan). Trong tc phm ny, ng tng kt 715 ca ng ct gan. Con s vt xa kinh nghim ca cc nh phu thut gan khc trn th gii: Sau ng l mt nh phu thut Singapore ct hn 100 ca. Nh phu thut Php J.-M. Krivine nhn xt: "Vi cun sch , k thut ct gan ca Tn Tht Tng dt khot c xc nh thnh quy trnh, thao tc. Qu tht, ngi ta c th ni ng "dn ch ho" phu thut ct gan, cho php mi nh phu thut i cng, nu chu kh hc tp phng php ca ng, cng s khng cn phi chu b tay trc nhng tn thng nghim trng gan."

GS Tn Tht Tng c bu lm Vin s Vin Hn lm Phu thut Paris, Vin s Vin Hn lm Y hc Lin X, v.v. ng c nhiu nc mi n trnh din phng php do chnh ng xng. Trong mt i ngi, c c mt cng trnh kinh in nh th, l vinh hnh lm ri. Th m, Tn Tht Tng cng b ti 123 cng trnh ln, nh. Nm 1977, GS Tn Tht Tng c Vin Hn lm Phu thut Paris tng Huy chng Phu thut quc t Lannelongue. y l loi huy chng t ra t nm 1911 v 5 nm mi trao cho 1 ngi. Ngi y hin nhin phi l nh phu thut xut sc nht th gii trong 5 nm y. Tn Tht Tng l ngi th 12 c tng huy chng . Nh phu thut tr danh ca nc ta qua i lc 11 gi 45 pht ngy 7/5/1982, th 70 tui. Trong bi tng nim GS Tn Tht Tng - mt nh phu thut ln ra i in trn t Tmoignage (Bng chng), t bo ca gii Y hc Php, BS J.-M. Krivine vit: "Khng ai c th thay th c GS Tn Tht Tng! Khng mt nh phu thut no c tm c nh ng trong th h hin nay (...). Nhng chng ta tin rng ngnh phu thut Vit Nam s tip tc nui dng v pht huy nhit tnh, tnh nghim tc v tr tu ci m ca bc thy khai sng y." Tn Tht Tng qua i! Nhng ng vn sng vi trng phi phu thut do ng sng lp. ng cn c th gii trn trng v cng b nhng cng trnh m ng cho vic nghin cu cht c da cam/ dioxin. Nm 1984, GS Arthur H. Westing Stockholm cho in cun: Cht dit c trong chin tranh nhng hu qu lu di v mt sinh thi hc v i vi c th con ngi, vi li t: "Cun sch ny c tng vong linh GS Tn Tht Tng (1912-1982)". Tn tui ng cn li mi trn cc ng ph Tn Tht Tng H Ni, Hu, Nng, Long An...