GENERATION X - PELN AYBAY II.

Dnya Sava sonras evlerine dnen Amerikan askerleri, savata aldklar yaralar, hkmetten alacaklar G.I. Bills ad verilen paralarla sarmaya alacak, eitim alp aileler kuracakt. Sava bittikten sonra ABDde pek ok denge deimiti, sava sonras girilen depresyon yeni toplum dzeni kurarken vcut salklar yerinde olan fakat kuracaklar hayat salkl olamayan nesiller ortaya karmt. Baby boomers ad verilen ve 1946-1964 yllar aras dnemi kapsayan yeni jenerasyon; sadece ABDde hkmet destekli (!) 66 milyon bebein domasna sebep olacakt. Bebekler doarken gelien sanayileme ve dolaysyla zaman-para-kltr etkileimi, devlet destei ve reklamlarla domu ocuklarn ve o ocuklarn ailelerinin, aslnda American Dreami deil, post-modern bir sava yaayacaklarn anlatyordu. Televizyonun insan hayatna girdii dnemde yaayan baby-boomers, reklamlarla ve sava grntleriyle elikiler iine girmiti. Reklamlarda mutlu, ok ocuklu (en az 3 ocuk(!) ) ve iyi bir eitim alan Amerikan ailelerini gsteren devlet, kontroll biimde savata azalan nfusunun yerini almas iin byk bir nfus art yaratmtr. Baby-boomers her trl hakszla, eitsizlie kar savamak isteyen bir kesimden oluuyordu. iler, kadnlar, eit maa almak, demokrasi gibi konularda hassasiyet ve direni gsteren kesim; greve veya sava kart olsalar da bylesi bir savaa gz kapal gidebiliyordu. Vietnam, Kore ve II. Dnya Savan gren kesimin ocuklar olan baby-boomers jenerasyonu; Rock & Rolla ve hippilie hayat felsefesi olarak bakyordu, 1968deki devrimsel hareketlerin temelini de bu grup oluturuyordu. Baby-boomers sonras ortaya kan yeni jenerasyon pek ok adan kendisinden nceki kuaktan farkllam ve Generation X adn almt. 1965-1980 dnemini kapsayan x jenerasyonuna; yaadklar hayatlarla, bireysellie ve topluma bak alaryla Kayp kuak da denilir ki kendisinden nceki dnemin politikliini bu kuakta gremeyiz. Ebeveynleri, kendilerine gre aileler kurmak iin tm gnn fabrikalarda harcayan kiiler olurken; gen.x, kk yalardan itibaren kendi kendilerini yetitirmek zorunda kalan bir nesildi. Kendilerini yetitirmek, aile kavramna bamllk hissetmeden bireysel zgrl aa karmalarna sebep olmutu; bu bireysellik toplumsal konularla atmaya balaynca da kendisini dlanm, yaad topluma ait hissetmeyen, almak zorunda kalmamak isteyen-alrsa da bulunduu kurumla atma yaayan ve ilikiler konusunda sorunlu olan bireyler olumutu. ounluu bu atmalarn etkisiyle boanan ailelerin ocuklaryd ve evlilik-genel toplum dayatmalar gibi konulara uzak bakyorlard; kendilerini yenip evlenseler dahi bu evliliklerin byk ounluu boanmayla sonulanyordu. Baby-boomers dneminde patlayan evlilik ve doum oranlar, gen.x dneminde byk bir azal gstermiti. ehir mimarileri deiip yeni dnya dzeni geldike, bulunduu yere aidiyet hislerinde sorun yaayan nesil, bu sorundan kurtulabilmek iin kendini d dnyaya kapatm, tm gnn anti-sosyallikle geiriyor olmutu. altklar iler, az maa ve sayg aldklar, rutine balanm, dnmelerini engelleyen ilerdi, nceki jenerasyona gre daha iyi bir eitim alm olsalar da yaamay istedikleri hayat dier nesillerden farklyd. iddet eilimi, itaatsizlik, kendisinden nceki neslin yaama amac olan byk evler satn alp, iyi ilerde alma gibi fikirlere kar kmalar onlar toplum iin tehlike arz edebilecek duruma getirmitir. Pek ok irket yllardr X jenerasyonunu motive etme yollar ad altna almalar, eitimler dzenleyip kitaplar bastrmaktadr ki bu bile aslnda gen.xin kar kltr ataklarn anlamamza yardmc olur. onlar iin aslnda yaplmamas gereken eydir, evlilik gerek duyulmayandr-bir ekilde evlenenler ise pimanlklar iinde boanma yolunu tercih etmitir, eitim-fazlas nemli

olmayandr ki sonunda hepsi kravat takp ofis veya fabrika ortamlarnda kendisini kleletiren, makineletiren sistemin ark olmaktan teye geemeyecektir. Palahniuk Fight Club nda bu konudan ska bahsederek insanlar, daha da nemlisi gen.x kuan kendi hayatlar hakknda dnmeye itmeye almtr. Kendisiyle dven filmin esas olan ( filmi izlemeyen kalmamtr artk bu cmleyi kurabilirim, izlemeyen de kaldysa izlesin artk ayp) pek oumuzun yapmaya teebbs edemeyecei bir i-atmaya girerek hayatnda deerli sandklarnn deersizliini ve tek deerli olann hayatta kalmas olduunu zorlu bir sre sonrasnda da olsa renecek ve retecekti. Dier kuaklarn yaadklar sava, bu kuakta yoktu; bu kuan sava kendisi ile olmak zorundayd ve yle de oldu. sel savalar pek ounu bunalma, intihara itti; intihara kalkamayanlar ise kalan hayatlarn toplumla ilikisini en aza indirecek ekilde yaamaya alt. Tketim lgnl artarken ve her jenerasyondan insan kapsarken, bireyin srklendii amazlk uzun soluklar sonunda bu lgnla kar kmasyla son bulacakt. Baba-Tanr benzemesiyle byyen nesil, babalar bir sre sonra onlar terk edip gittiinde, Tanr figrn benimsemekte de zorlanacak dolaysyla din ve toplum kavramlarndan da uzaklaacakt. Hayatn bekleme odasnda olduklarn dnp zamann asgari cretle altklar ilerde sonrasnda da evde tv karsnda geirenler, tvde grdkleri reklamlarn etkisiyle yaptklar alverilerle hayatlarn tamamlayacakt. Televizyon, aileleri alrken onlara bakclk yapan eydi; televizyon onlarn karakterini ekillendirendi.. bu yzden ballklarn koparamayarak medyann onlara sylediklerine inanp, medyann rettiklerini yaadlar. MTV nesli olarak byyen ocuklar, tvde grdkleri kyafetleri satn alacak fakat yalar ilerleyince tektip yaama kar kacakt. Kendilerinden nceki neslin cinsellik kavram da onlara uymayacakt fakat bu uymama durumu neslin genel tembelliinden olsa gerek, korunmadan olaca iin aids gibi hastalklar da artacakt. ocukluklarnda evlerine girmek iin kendi anahtarlarn kullanan, kendi yemeini kendileri hazrlayan nesil olan gen.x; bilgisayarn hayatlarna girmesiyle de pek ok ii ayn anda yrtebilecek kapasiteye sahip olduklarn ortaya karmt ne var ki bu kapasiteyi kendileri istedikleri zaman kullanma taraftarlaryd. letiim kurmadaki becerileri toplumla iliki iinde olmama orantsyla kayboluyor; bir sre sonra da onlar teknoloji bamls sanal bireyler haline dntryordu. Kahve ve sigara toplumu haline gelen nesil toplum alkanlklarn deitirecek, kendilerine yeni dzen oluturacaklard. Etkilendikleri popler kltrle birlikte yarattklar dzende, kzgnlklarn topluma bir ey katmayarak gsterme yoluna gideceklerdi. Toplumla atrken bir yandan da aile kavramyla atan nesil, baba kavramnn ykcln fark ettikten sonra tamamen aile kavramn yok sayp, hibir kiiye veya toplulua ballk duymadan kendi balarna yaama yolunu seiyordu. Uzun zamandr hem akademisyenlerin hem de sanatlarn dikkatini eken kuak, kendileri hakknda kitaplar yazlmasna ve filmler ekilmesine de sebep olmulardr. 90larn genlik parodilerini ieren filmler (Sex, Lies & Videotape ve Reality Bites bu filmlere 2 gzel rnek) artk 20li yalarna gelmi kuan; eitim hayatlar sonras dtkleri boluu, kuak atmalarn ve kar-kltr dnceleriyle birlikte cinselliklerinde yaadklar sorunlar da aka ortaya koyuyordu. Onlar zamann nesneye dntrmek istemiyor, kar-kltre bile inanmyor sadece istedikleri hayat yaamaya alyorlard. Fast-food ve fast-sex, hayatn getirdiklerinden kama yolunu onlara aarken tketim lgnlna kaplmakla kaplmamak arasnda sorun yayorlard. Ailelerinin onlar iin planlad keskin hayat (marka kyafetler, marka otomobiller, haftada 80 saati bulan klelik, evlilik ncesi cinsel ilikiye girmemeleri uyars vs) onlarn dndklerine uymayacakt; diplomalarn aldklar iler yerine asgari cret aldklar vasfsz iler yaparak hayatlarn geirmek zorunda kalacaklard. Hayatlarndan mutsuz olduklar iin kk detaylarla tutunabilecek yer aryorlard: uyuturucu, mzik,

yemek ve seks. Pek ounu gnlk hayatn rutininden karan ve anlk mutluluklar veren ayrntlar bir sre sonra onlar daha da mutsuzlua itecek ve antidepresan toplumunun kaplarn atracakt. Kalar, bunalmlar, dnmemek adna tketilen iki ve uyuturucular, baarsz ilikiler sonunda k hissiyle dolan nesil, zm bulamadklar konular antidepresan kullanarak unutmaya almlardr. 90l yllarda ivmelenen antidepresan kullanm, gen.xlerin genlik dnemine denk gelir ki bunlar zaten tesadf deildir. Kullanlan antidepresanlar, onlar uyuturmu, uyutmu ve etraflarn net bir ekilde grmelerini engellemeye balamtr. inde bulunduu durumun zorluunu, kendilerine olan gvensizliin etkisiyle aamayacaklar hissine kaplanlar, uzun yllar boyunca bu ilalar kullanmaya devam edecek fakat sorunlar st kapatlm gibi dursa da hala sorun olarak kalacak-hatta ve hatta byyecekti. zmn, mucizenin kendilerinde olduunun farkna varamadklar iin, iyerlerinde, okullarda kendilerine yaptrlan Baarsz, beceriksiz sfatn kabullenenler; evlilik yaptklarnda sorunlarn daha da arttracak ve ocuklarn daha byk bunalmlarn iine sokmaktan kaamayacakt. Toplum dayatmalarn birka baarszlktan sonra kabul edebilecek duruma gelen kesimin harici; bir de bu dayatmalara kar kan kesim vard ki iddet eylemleri (girilen bunalmlar sonucu okulu tarayan rencilerden, ailesini ldrenlere) artacakt.. stedikleri sadece insani bir ekilde; zorunluluk, aidiyet, aalanma olmadan yaamak olan nesil bunlar elde edebilecekleri bir dnyada yaamadklar iin kaotik durumlarda hayatn tamamlama evresine gitmitir. Tm jenerasyonlara baktmzda savalardan nasibini almam ama izofrenik biimde kendileriyle savaan nesil olan gen.x, pek oumuzun ait olduu sorunlu nesil olarak tarihteki yerini almtr. Gelien ve deien toplum-toplum kurallar, artk d kurmaktan vazgeseler dahi zamannda dlerini kurduklar toplumla eliiyor ve bir ekilde bu elime ierisinde birey ufalanyordu. iddet ve bunalm hem dost hem de dmanlaryd ki bu bunalmlar sonucu dengeler hi de iyi olmayacak bir ynde deiecekti. Sorumluluu atabilecekleri nesil kendilerinden nceki nesil gibi dursa da aslnda sorumluluu atabilecekleri kurum ve kurulu; devlet ve medya idi. Devlet istedii zaman doum orann patlatm, yeterli / kaliteli i ve frsat tanmayarak, onlar kendilerine sorun karmayacak bir konuma sokmaya alm, medyay arac klm; MTV gibi kanallarla genlerin hayal ve dnme gcn snrlamtr. Tketim ve teknoloji lgnl bireyi yalnzlatrrken, devleti rahatlatmtr. Yaplabilecek tek ey tm dayatmalara kar karak benlik kavramn ortaya karmaktr ki nesil bunun farkna okuduklar kitaplarla ve izledikleri filmlerle varabilme noktasna gelmitir. Genliklerini bir ekilde fetretle atlatsalar dahi, yava yava kendi 68 devrimini oluturup, kar kltr kavramn dourmaya balayan gen.x, medyann kendilerine sunduklarn artk kabul etmeme aamasna gelmitir.. Devletlerin korktuu underground hareketler bu nesilde bireysel olarak ortaya kmtr ki, devletler iin en tehlikelisi de bu olmaktadr ve yaanlan bunalmlar ne olursa olsun, gen.x; iinde yumurta olan sandvi neslidir ve yumurtann artk kokmaya baladnn farkna varp nesli sandvilikten kurtarma almalarna, kendilerinden sonraki nesil olan gen.yye bireysellik hakk vererek balamlardr. Pelin Aybay- Eskiehir