Professional Documents
Culture Documents
XSTK
XSTK
2.
A A suy ra \A A
3.
Ai cng thuc A.
Vi mi A A
2.
P () = 1
3.
Nu A1 , A2 , ..., Ai , ... l cc bin c ngu nhin i mt xung khc nhau thuc A, khi
P
Ai =
P (Ai )
0 P (A) 1
P () = 0.
(B)
A B P (A) P (B).
(C)
P (A) = 1 P (A).
(D)
(E)
(F)
(G)
1
n
P (1 ) = P (2 ) = ... = P (n )
vi mi i v nu
m
.
n
http://www.ebook.edu.vn
Ta cn ni
P (A) =
Trng hp khng gian cc bin c ngu nhin c bn l mt min hnh hc, gi thit rng xc sut
bin c ngu nhin c bn thuc min A t l vi o ca A, khi
P (A) =
o ca A
.
o ca
( o y c hiu nh l di, din tch hoc th tch ty theo c nhc n l min hnh hc no).
Bi tp 1
1. Gieo lin tip mt xc xc, k hiu Ak l bin c: ln gieo th k l ln u tin mt 6 chm xut hin.
a. H1y tnh P (Ak ).
b. Tm xc sut mt 6 chm xut hin mt ln gieo no .
c. H1y tm xc sut sau mt s l ln gieo, mt 6 chm xut hin.
2. Mt tp 10 v trong c 3 v c thng. Chn ngu nhin 5 v, tm xc sut trong c ng 2 v c
thng.
3. Mt hp ng 3 bi , 3 bi trng, 3 bi xanh. Chn ngu nhin ra 6 vin bi, tm xc sut c 3 mu
trong s 6 vin bi c chn ra.
4. Chng minh rng
N
n+1
n1
n
CN
=
CN
(n N)
k
k=1
5. Mt cht im xut pht t 0, lang thang ngu nhin trn trc s, n dch chuyn sang phi hoc sang tri 1
n v vi xc sut bng 12 . Tm xc sut sau n bc, cht im ti v tr k trn trc s.
6. Bi ton gp g v bi ton gieo kim ca Buffon.
P (AB)
P (B)
Trong ng dng thc t h cc bin c m mi bin c lin quan ti mt php th ngu nhin trong dMy cc
php th c tin hnh c lp nhau to thnh h cc bin c c lp.
nh l 1 (nh l xc sut y ) Nu A1 , A2 , ..., An , ... l h y cc bin c ngu nhin, A l bin c
ngu nhin bt k, khi
P (A) =
P (A/Ai )P (Ai ).
i=1
http://www.ebook.edu.vn
Bi tp 2
1. Mt cht im xut pht t x = k, lang thang ngu nhin trn trc s, n dch chuyn sang phi hoc sang
tri 1 n v vi xc sut bng 12 . Cht im dng li nu n t ti cc v tr ht x = 0 hoc x = n. Tm xc
sut mt lc no n dch chuyn ti trng thi ht x = 0. (Xch Markov).
2. Ri ngu nhin N vin bi vo n hp. Vi iu kin mt hp xc nh t trc (v d hp th nht) khng
rng, tm xc sut hp c ng K vin bi (K 1).
3. Mt x th bn bia, xc sut trng bia ca x th bng p. Tm xc sut sau n ln bn lin tc, ln bn
th n l ln u tin x th bn trng bia.
4. A v B chi mt tr chi nh sau: A gieo xc xc, kt qu gi s mt k chm xut hin. A gieo tip ng
thi 2 ng xu k ln. Nu t nht c mt ln xy ra bin c c hai ng xu cng xut hin mt nga, khi A
thng cuc, ngc li A b thua. Hi tr chi c li cho A hay B?
5. A v B chi mt tr chi nh sau: A gieo ng thi 2 xc xc. Nu tng bng 7 hoc 11, A thng cuc,
nu tng bng 2,3 hoc 12, A thua cuc. Cc trng hp cn li, A lp li tr chi cho n khi c ngi thng
ngi thua. Tm xc sut A thng. (S: 23 )
6. Cho n hp, mi hp cha ng a bi trng v b bi . Ly ngu nhin 1 vin bi t hp th nht v b sang
hp th hai, sau ly tip 1 vin bi t hp th hai v b sang hp th ba,... Cui cng ly 1 vin bi t hp
th n. Gi A l bin c vin bi ly t hp th nht b sang hp th hai l vin bi trng, B l bin c vin bi
ly t hp th n l vin bi trng. K hiu pn = P (B/A). Chng minh rng
pn =
a
b
+
(a + b + 1)1n .
a+b a+b
(trong p + q = 1).
Bi tp 3
1. Tm xc sut mt gia nh 5 ngi con c ng 3 trai, 2 gi.
2. Bit xc sut u th bng bn A thng B mi sc l p. Hai u th u vi nhau ti a 5 sc, ngi
no thng trc 3 sc l ngi thng chung cuc. Tm xc sut u th A thng chung cuc.
S:
p
0,3
0,4
0,5
0,6
0,7
1. Khi nim c bn
Mt nh x X : R trn khng gian xc sut (, A, P ) tha m1n
{ : X() < x} A vi mi x R
3
http://www.ebook.edu.vn
xR
f (x) dx
vi mi x R.
X
P
x1
p1
...
...
x2
p2
xn
pn
...
...
trong
F () = limx F (x) = 0,
2.
3.
4.
pn = 1.
Bi tp 4
1. X l s li in sai trong mt trang sch gio khoa NXB Gio dc. Ngi ta bit rng
P (X = 0) = 0.85,
P (X = 1) = 0.1,
P (X = 2) = 0.05
0.85
F (x) =
0.95
nu
nu
nu
nu
x0
0<x1
1<x2
2<x
2. Gi X l s ln bn lin tc vo bia cho n khi trng bia, p l xc sut trng bia ca mi ln bn. Gi thit
cc ln bn c lp nhau, khi bng phn b ca X
X
P
1
p
2
qp
...
...
n
pq n1
4
...
...
(p + q = 1)
http://www.ebook.edu.vn
3. X l im chn ngu nhin trn on [a, b] (gi thit rng xc sut X thuc khong (u, v) [a, b] t l
vi di on [u, v]). Khi X l i lng ngu nhin lin tc vi hm mt
1
nu a < x b
f (x) = ba
0
nu x a hoc x > b
(X c gi l i lng ngu nhin c phn b u trn on [a, b].)
4. Nu f (x) l hm mt ca X, khi hm mt ca Y = aX + b bng
1
yb
g(y) =
f
|a|
a
5. Tm hm mt ca 2 , bit phn b u trn on [1, 1].
x1
p1
...
...
x2
p2
xn
pn
...
...
nu chui hi t tuyt i.
x i pi
i=1
xf (x)dx
(x)f (x)dx
trong f (x) l hm mt ca X.
X =
D(X).
D(X) = 2 D(X).
Bi tp 5
1. X l s tr s sinh trong mt ngy mt bnh vin nh. Bit phn b ca X
X
P
0
0.3
1
0.4
2
0.2
3
0.1
10
0.1
11
0.3
12
0.3
13
0.2
14
0.1
http://www.ebook.edu.vn
Nh thu c lng chi ph ton b cho cng trnh gm 85 triu tin vt liu xy dng v tin nhn cng l 1.6
triu ng mt ngy cng. Khi chi ph ton b cho cng trnh bng
(triu ng)
Y = 85 + 1.5X
Vy k vng hay gi tr trung bnh ca ton b chi ph l
(a b)2
a+b
, DX =
2
12
3. Cc phn b thng gp
1. Phn b nh thc
X
P
0
p0
1
p1
...
...
k
pk
...
...
n
pn
n
Xi
i=1
trong Xi ghi li kt qu ca vic xut hin hay khng xut hin bin c A trong d1y cc php th ngu
nhin c lp (P (A) = p)
1 nu A xy ra trong php th th i
Xi =
0 nu A khng xy ra trong php th th i
2. Phn b Poisson
X
P
0
p0
1
p1
2
p2
...
...
k
pk
...
...
trong
pk = P (X = k) = e
k
,
k!
> 0, k = 0, 1, 2, ...
3. Phn b hnh hc
X
P
1
p
2
qp
...
...
n
q n1 p
...
...
trong p + q = 1.
4. Phn b m
X l i lng ngu nhin c phn b m, nu hm mt ca X bng
ex nu x > 0
f (x) =
vi > 0
0
nu x 0
5. Phn b chun
X l i lng ngu nhin c phn b chun, k hiu X N (m, 2 ) nu hm mt ca X bng
(xm)2
1
f (x) =
e 22
2
trong > 0, m R.
6
http://www.ebook.edu.vn
S dng
I=
dx =
2
x2
Xm
1
(x) =
2
u2
2
du.
3
X m
x2
3) = 1
P (m 3 X m + 3) = P (
e 2 dx = 2(3) 1 = 0, 9973
2 3
Xt mt cp hai i lng ngu nhin (, ). Nu chng ta ng thi kho st hai i lng ngu nhin
v , chng ta s coi chng nh cc to ca mt vc t ngu nhin (hay mt im ngu nhin) (, ). Cc
gi tr c th c ca n l cc im (x, y) trong mt phng to xOy. Gi tp E l mt min phng bt k
E R2 v P, (E) = P ((, ) E) l xc sut im ngu nhin (, ) ri vo tp E. Ngi ta gi P, (E),
vi mi E R2 l o xc sut ca cc tp hp trn mt phng sinh bi vc t ngu nhin (, ).
nh ngha 1 Hm
H(x, y) = P ( < x, < y) = P ({ (, x)} { (, y)})
vi mi x, y R l hm phn b chung ca hai i lng ngu nhin v (hay cn gi l hm phn b
ng thi ca vc t ngu nhin (, )).
Nu tn ti mt hm khng m h(x, y) 0 sao cho
P ((, ) E) =
h(x, y) dxdy
E
V d
i lng ngu nhin X o mc hi lng ca ngi dn sng trong mt khu chung c mi xy dng v Y
biu th s nm ngi dn sng trong khu chung c . Gi s mc hi lng ca ngi biu th qua cc
gi tr X = 1, X = 2, X = 3 hoc X = 4 (gi tr X cng ln tng ng vi mc hi lng cng cao). i lng
ngu nhin Y nhn cc gi tr 1 nu ngi dn sng khng qu 1 nm trong khu chung c v nhn gi tr 2
trong trng hp ngc li.
X
Y
1
2
Tng
Tng
0.04
0.06
0.1
0.17
0.15
0.32
0.18
0.2
0.38
0.1
0.1
0.2
0.49
0.51
1
http://www.ebook.edu.vn
G(y) = H(+, y) =
vi mi tp E R2 .
h(x, y) dxdy
E
h(u, v) dudv,
2H
= h(x, y)
xy
h(u, v) dv du
l hm phn b ca X.
h(u, v) du dv
l hm phn b ca Y.
Hm mt ca X, Y tng ng l
f (x) =
h(x, y) dy,
g(y) =
h(x, y) dx
D(X + Y ) = DX + DY.
V d 1.
Gi s hm mt chung ca X v Y
h(x, y) =
S dng f (x) =
6
5 (x
h(x, y) dy, hm mt ca X
f (x) =
1
6
g(y) =
1
6
(x + y2 ) dy = 65 (x + 13 ) nu 0 < x < 1
nu x
/ (0, 1)
hm mt ca Y
5
(x + y2 ) dx = 65 ( 12 + y2 ) nu 0 < y < 1
nu y
/ (0, 1)
8
http://www.ebook.edu.vn
V d 2.
(X, Y ) phn b u trn hnh trn tm (0, 1) bn knh bng 1. Hm mt chung ca X v Y
h(x, y) =
Hm mt Y bng
g(y) =
nu x2 + (y 1)2 < 1
trong trng hp ngc li
2
h(x, y) dx =
2yy2
nu
nu
E(Y ) = 1, D(Y ) =
0<y<2
y
/ (0, 2)
1
4
Bi tp
1. Gi s X v Y l hai i lng ngu nhin c lp c cng phn b chun N(0, 1). H1y tm hm mt
ca Z = |X|signY .
2. Chn ngu nhin 2 im M v N trn on [0, 1], 2 im M, N chia on [0, 1] thnh 3 phn, gi cc
di ca 3 on thng tng ng l cc i lng ngu nhin X1 , X2 v X3 .
a) H1y tm cc hm mt ca X1 , X2 v X3 .
b) H1y tnh cc k vng E(X1 ), E(X2 ) v E(X3 ).
2. Phn b c iu kin
Gi s A l bin c c xc sut P (A) > 0 v X l i lng ngu nhin ty . Ta c nh ngha sau
nh ngha 3 Ngi ta gi hm
F (x/A) = P (X < x/A) vi x
l hm phn b c iu kin ca X vi iu kin bin c A xy ra. Nu F (x/A) kh vi, k hiu f (x/A) =
F (x/A) v
x
f (t/A) dt vi x
F (x/A) = P (X < x/A) =
Bi tp
Mi ngy s ca cp cu ti mt bnh vin l i lng ngu nhin N tun theo lut Poisson vi tham s .
Ngi ta phn ra hai loi cp cu: cp cu do tai nn giao thng (loi A) v cp cu v cc l do khc (loi B).
Gi thit rng p l xc sut mt ca cp cu thuc loi A, cp cu do tai nn giao thng. K hiu XA l i
lng ngu nhin biu th s ca cp cu thuc loi A, XB l s ca cp cu thuc loi B trong ngy.
1. Vi k, n l hai s nguyn, h1y tnh P (XA = k/N = n).
2. Xc nh lut phn b ng thi ca (N, XA ).
9
http://www.ebook.edu.vn
n
n!
1
1
e n pk q nk = e (p)k (q)nk
k!(n k)!
k!(n k)!
n
=
n!
vi n k.
P (XA = k, N = n) =
n=k
= e
e (p)k (q)nk
n=k
1
=
k!(n k)!
(p)k (q)nk
(p)k (q)i
(p)k q
(p)k
= e
= e
e = ep
k!
(n k)!
k! i=0 i!
k!
k!
n=k
(q)i
i!
(p)k q (q)i
e
= P (XA = k)P (XB = i),
k!
i!
1
=
k!(n k)!
vi mi k, i 0.
Gi thit (X, Y ) l vc t ngu nhin c h(x, y) l hm mt chung. Khi Y l i lng ngu nhin
lin tc, hm mt ca Y l
g(y) =
h(x, y) dx.
P (X < x, y Y < y + y)
H(x, y + y) H(x, y)
=
P (y Y < y + y)
G(y + y) G(y)
y H(x, y)
g(y)
f (x/y) =
F (x/y) =
x
2
xy H(x, y)
g(y)
h(x, y)
.
g(y)
http://www.ebook.edu.vn
h(x, y) dx =
g(y/x)f (x) dx
D R2 , T R2
x
v
y
v
x y
x y
u v
v u
a12
a22
1
2
Nhn xt 2
1. Nu X v Y l hai i lng ngu nhin c lp, khi hm phn b c iu kin ca X vi iu kin
Y = y trng vi hm phn b ca X, (khng ph thuc vo iu kin Y = y)
F (x/Y = y) = P (X < x/Y = y) = P (X < x) = F (x).
2. Tng qut hn, gi s (x, y) l mt hm hai bin bt k, X v Y l hai i lng ngu nhin c lp.
Khi hm phn b c iu kin ca (X, Y ) vi iu kin Y = y trng vi hm phn b ca (X, y)
P ((X, Y ) < x/Y = y) = P ((X, y) < x.
11
http://www.ebook.edu.vn
h(z/y)g(y) dy =
f (z y)g(y) dy.
X
Y
bng
t(z) =
1
z
f ( )g(y) dy
|y| y
|y|f (zy))g(y) dy
Bi tp
1. Gi s X v Y l hai i lng ngu nhin c lp c cng phn b u trn (1, 1). H1y tnh hm mt
ca X + Y .
2. Gi s X v Y l hai i lng ngu nhin c lp c cng phn b u trn (a, b) ( n gin ta gi thit
a, b l cc s dng 0 < a < b). H1y tnh hm mt ca i lng ngu nhin tch XY .
3. Gi s X v Y l hai i lng ngu nhin c lp c cng phn b m vi tham s . H1y tnh hm mt
ca |X Y |.
4. Gi X v Y l hai i lng ngu nhin c lp, c cng phn b m vi tham s . K hiu g(y/x) l
hm mt ca X + Y vi iu kin X = x v f (x/y) l hm mt ca X vi iu kin X + Y = y. H1y
xc nh cc hm mt c iu kin g(y/x) v f (x/y).
4. Khc mt cht vi bi tp 4, gi s X v Y l hai i lng ngu nhin c lp, X c phn b m vi
tham s , trong khi Y c phn b m vi tham s , ( = ). K hiu g(y/x) l hm mt ca X + Y vi
iu kin X = x v f (x/y) l hm mt ca X vi iu kin X + Y = y. H1y xc nh cc hm mt c
iu kin g(y/x) v f (x/y).
5. Gi s X = (X1 , X2 ) v Y = (Y1 , Y2 ) l hai im chn ngu nhin (theo phn b u) c lp nhau trn
ng trn n v:
x2 + y 2 = 1
H1y tm hm mt ca i lng ngu nhin
X
Z = 1
Y1
12
X2
Y2
http://www.ebook.edu.vn
3. K vng c iu kin
Gi s A l bin c c xc sut P (A) > 0 v X l i lng ngu nhin ty . Tng t nh nh ngha
k vng ca i lng ngu nhin, ta c nh ngha sau
nh ngha 4 Nu X l i lng ngu nhin ri rc ch nhn cc gi tr xi , i = 1, 2, ..., khi
E(X/A) =
xi P (X = xi /A)
i
E(X/Y = y) =
xf (x/y) dx,
nh l 4 Gi thit rng X v Y l hai i lng ngu nhin lin tc, tn ti k vng c iu kin ca X i
vi Y , khi
E(X) = E(E(X/Y )).
Chng minh
K hiu h(y) = E(X/Y = y) (ngi ta gi h(y) l hm hi quy ca X vi iu kin Y = y)
h(y)g(y) dy =
E(X/Y = y)g(y) dy =
E(h(Y )) =
=
Mt khc f (x) =
xf (x/y) dx g(y) dy =
f (x/y)g(y)dy dx
f (x/y)g(y) dy nn
E(h(Y )) = E(E(X/Y )) =
.p.c.m.
xf (x) dx = E(X)
http://www.ebook.edu.vn
Tht vy xt
E[(Y tX)2 ] = E(Y 2 2tXY + t2 Y 2 ) = E(Y 2 ) 2E(XY )t + E(Y 2 )t2 0 vi mi t.
y l tam thc bc hai khng m vi mi t, suy ra
[E(XY )]2 E(X 2 )E(Y 2 )hay |E(XY )|
E(X 2 ) E(Y 2 )
|cov(X, Y )| = x y
Y l mt hm bc nht ca X : Y = aX + b.
nh ngha 6
(X, Y ) =
c gi l h s tng quan ca X v Y .
2
det(C) = x
x y
x y
= (1 2 )x2 x2 0
y2
Phng sai ca i lng ngu nhin cho ta bit lch i lng ngu nhin v gi tr trung bnh ca i
lng ngu nhin . Ma trn cc h s tng quan cng ng vai tr tng t nh phng sai khi xt dao
ng ca vc t ngu nhin.
http://www.ebook.edu.vn
l hnh chiu vung gc ca (X EX, Y EY ) ln ng thng d. Phng sai ca Z s c tnh thng qua
ma trn covarian C nh sau
D(Z) = 2 E(X EX)2 + 2 (Y EY )2 + 2E(X EX)E(Y EY ) =
= 2 x2 + 2 y2 + 2x y
Nhn xt rng phng sai ca Z l dng ton phng vi ma trn covarian C l ma trn ca dng ton phng
. Do det(C) 0, ni chung C l ma trn bn xc nh dng. Nu X v Y c lp tuyn tnh (|| < 1),
khi C l ma trn xc nh dng thc s.
Nhn xt 3 S dng cc php ton i vi ma trn, ta c th m rng khi nim ma trn covarian cho nhiu
i lng ngu nhin
Xi , E(Xi ) = mi , cov(Xi , Xj ) = ij , i, j = 1, 2, ..., n
Khi ma trn covarian ca (X1 , X2 , ..., Xn ) l
11
21
C(X) =
n1
12
22
n2
1n
2n
nn
cov(
n
i=1
ai X i ,
i=1
i
Tng t
n
n
ai (Xi mi )
2
ai aj ij
b i Xi ) =
i=1
i
ai bj ij
Hm c trng
http://www.ebook.edu.vn
Kt qu ny cng m rng cho trng hp nhiu hn hai i lng ngu nhin c lp.
+
pn cos txn + i
n=1
+
x1
p1
x2
p2
pn sin txn =
n=1
...
...
xn
pn
+
...
...
pn eitxn .
n=1
f (x) cos tx dx + i
f (x) sin tx dx =
f (x)eitx dx.
2. Vi mi t R
T y ta suy ra
|(t1 ) (t2 )| E(|eit1 eit2 |/A )P (A ) +
2
2
E(|(t1 t2 )|/A ) +
3
3
3 .
5. Hm c trng c tnh cht c bit quan trng sau y: Gi s 1 , 2 , ..., n l cc i lng ngu nhin
hon ton c lp, khi hm c trng ca tng X = 1 + 2 + n bng
X (t) =
n
i (t)
i=1
16
http://www.ebook.edu.vn
+
f (x)|x| dx tn ti v hu hn nn
(t) =
+
xf (x) dx = iE()
F (x)
l, vi mi s thc t R
Bi tp 6
1. Hm c trng ca k (k = 1, 2, ..., n) phn b theo lut 0, 1
E(eitk ) = eit (1 p) + eit p = 1 + p(eit 1)
n
Suy ra hm c trng ca phn b nh thc = i=1 i (do l tng ca cc i lng ngu nhin
c lp i )
(t) = E(eit ) = (1 + p(eit 1))n
2. Hm c trng ca phn b Poisson
(t) =
k
itk
k!
k=0
=e
(eit )k
k=0
k!
it
= e(e
1)
3. Hm c trng ca phn b m
(t) =
ex(it) dx =
1
1
it
1
2
eitx dx =
sin t
t
Khc vi hm hm c trng, hm G(t) khng phi lun lun tn ti. i vi phn b chun N (0, 1)
+
+
+
(xt)2
(xt)2
x2
t2
t2
t2
1
1
1
etx e 2 dx =
e 2 + 2 dx =
e 2 e 2 dx = e 2
G(t) =
2
2
2
S dng n ta c th tnh hm c trng ca phn b chun
17
http://www.ebook.edu.vn
(it)2
2
t2
= e 2
2 t2
2
x
x
1
1
e 2 dx =
e 2 (12it) dx =
2x
2x
0
0
2 u2 (12it)
1
e 2
=
du =
1 2it
0
eitx
Vy hm c trng ca phn b 2n vi n bc t do
(t) = (1 2it) 2
Ch rng t tnh cht 6. c th tnh k vng, phng sai v mment cc cp ca cc i lng ngu nhin
da vo hm c trung ca cc i lng ngu nhin . Chng hn phng sai ca i lng ngu nhin phn
1
1+t2
Xt hm mt f (x) =
trong tnh cht 7.
e|x|
2 .
1
e|x|
=
2
2
1
eitx dt e|u| =
1 + t2
1
1+t2 .
1
eiux dx
(1 + x2 )
1
4,
eitx (1 |x|)dx =
2
t
sin
t
2
2
Ta cng c th t c kt qu trn bng cch chng minh f (x) = 1 |x| l hm mt ca tng hai
i lng ngu nhin c lp phn b u trn on [ 12 , 12 ].
18
http://www.ebook.edu.vn
1
2(t)
cng l hm c trng.
1
2n+1
(n = 0, 1, ...).
1 + 2 + +
0
nu > 0,
nu = 0
p dng nh l k vng y
(t) = E(eit ) =
E(eit /{ = n})P ( = n) =
n=0
1
((t))n
=
n+1
2
2
(t)
n=0
Bi tp 3. Chng minh rng tng ca hai i lng ngu nhin c lp c phn b chun (vi cc tham s ty
) cng l i lng ngu nhin c phn b chun.
Tht vy hm c trng ca tng hai i lng ngu nhin c lp c dng hm c trng ca phn b
chun
2 t2
2 t2
2
2 t2
1 (t)2 (t) = eim1 t1 2 eim2 t2 2 = ei(m1 +m2 )t(1 +1 ) 2 .
khi n
l lut s ln.
nh ngha 8 Cho dMy Yn , n = 1, 2, ... cc i lng ngu nhin. Ta ni Yn hi t theo xc sut ti i
P
lng ngu nhin Y , k hiu Yn Y , nu vi bt k > 0
lim P (|Yn Y | > ) = 0.
h.c.c
Ta c th chng minh hi t hu chc chn ko theo hi t theo xc sut. iu ngc li ni chung khng
ng. Tht vy
1
{ : Xn X} =
|Xm X| <
k
n=1 m=n
k=1
h.c.c
Gi s Xn X, suy ra vi mi > 0
P
{|Xm X| < } = lim P
{|Xm X| < } = 1.
n
n=1 m=n
m=n
Do vy
hay Xn X.
h.c.c
vi mi > 0
m=n
19
sup |Xm X| 0.
mn
http://www.ebook.edu.vn
E(Y )
.
Do
E(|X m|2 )
2
= 2.
2
X1 +X2 +...+Xn
n
hi t theo xc sut ti m
X1 + X2 + ... + Xn P
m
n
Chng minh Ta c
E
X1 + X2 + ... + Xn
n
= m, D
X1 + X2 + ... + Xn
n
2
n
lim P
<x =
e 2 du
n
n
2
Chng minh K hiu (t) l hm c trng ca Xk m, khi hm c trng ca
=1
+o
2n
n
n
Do tnh c lp ca X1 , X2 , ..., Xn hm c trng ca
X1 +X2 ++X
n nm
Xk
m
n
bng
!
"n
bng t n
. Suy ra
$n
$n
t2
1
t
t2
+o
= lim 1
= e 2 .
n
n
n
2n
n
lim
20
http://www.ebook.edu.vn
. ng
y chnh l hm c trng ca phn b chun thuc lp N (0, 1), t tnh cht cui cng ca hm c trng,
suy ra iu phi chng minh.
c bit khi X c phn b nh thc
P (X = k) = Cnk pk q nk , 0 < p < 1, q = 1 p, 0 k n,
ngi ta chng minh c rng
P (A X B)
B np +
npq
1
2
A np
npq
1
2
20
k
C100
(0, 25)k (0, 75)100k .
k=10
Vy
20 100 0, 25 + 12
b=
= 1, 04 v
100 0, 25 0, 75
k
.
k!
(np)
.
Cnk pk (1 p)nk
= enp
k!
21
http://www.ebook.edu.vn
V d T l ph phm mt cng ty may mc bng 1,2%. H1y tm xc sut trong mt l hng 500 chic
o s mi, s o b li khng vt qu 11 chic.
p = 0.012 kh nh, p dng cng thc gn ng nu trn
P (X 11)
11
enp
k=0
(np)k
= 0, 98.
k!
1
, n = 64.
32
k
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
Phn b nh thc
Cnk pk (1 p)nk
0,131
0,271
0,275
0,183
0,090
0,035
0,011
0,003
0,001
0,000
Phn b Poisson
k
enp (np)
k!
0,135
0,271
0,271
0,180
0,090
0,036
0,012
0,003
0,001
0,000
22
http://www.ebook.edu.vn
Thng k ton
Xt mt mu ngu nhin
(X1 , X2 , ..., Xn )
tng ng vi i lng ngu nhin X
D(X) = 2 .
E(X) = m,
Gi l i lng ngu nhin:
P ( = xi ) =
1
n
vi mi i = 1, 2, ..., n.
Khi E(), D() c gi l cc c trng mu. Ngi ta k hiu X = E() l k vng mu v S 2 = D()
l phng sai mu. Hin nhin
n
X1 + X2 + ... + Xn
1
X=
Xi
=
n
n i=1
v
S2 =
E(X) =
1
1 2
2
(Xi X)2 =
X X .
n i=1
n i=1 i
n
n
1
1
2
E(Xi ) = m, D(X) = 2
D(Xi ) =
.
n i=1
n i=1
n
1 2
1
2
(Xi X)2 =
Xi X .
n i=1
n i=1
Suy ra
1
E(S ) = E
n
2
K hiu
n
(Xi X)2
i=1
1
2
E(Xi2 ) E(X ) =
n i=1
n
2
1 2
n1 2
2
2
(m + ) m +
=
=
.
n i=1
n
n
n
S2 =
Khi
n
1
S2 =
(Xi X)2 .
n1
n 1 i=1
E(S 2 ) =
S 2 c gi l l phng sai mu iu chnh.
n
n1 2
= 2 .
n1
n
23
http://www.ebook.edu.vn
et tx1 dt,
B(x, y) =
(x) =
t x1
e t
dt =
t x1
e t
dt +
et tx1 dt = I1 + I2 .
1
Tch phn I1 hi t v vi 0 < x < 1, 0 < t 1, ta c et tx1 < t1x
.
t x+1
t x1
Tch phn I2 hi t v limt+ e t
= 0, suy ra vi t ln e t
<
1
.
t2
1
0
tx1 (1 t)y1 dt =
tx1 (1 t)y1 dt +
1. (1) = 1.
2. (x + 1) = x(x). Tht vy vi x > 0, xt
(x + 1) =
et tx dt =
(x+1)
x
tx det = tx et |+
+
0
xtx1 et dt = x(x)
= +.
4. Vi x k > 0, k l s t nhin bt k
(x) = (x 1)(x 2) (x k)(x k) suy ra (n) = (n 1)!
5. Ch rng ( 12 ) =
, suy ra
1
(2n 1)!!
1 3 (2n 1)
(n + ) =
=
2
2n
2n
(x)(y)
.
(x + y)
X1 + X2 + + Xn
N (m, 2 )
n
trong
m=
m1 + m2 + + mn
,
n
24
i2 =
12 + 22 + + n2
.
n
http://www.ebook.edu.vn
2. Phn b ca Y = X 2 vi X N (m, 2 ). Hm mt ca Y
y
y
(y+m2 )
g(y) = (2 2y)1 e 22
em 2 + em 2 .
Nu m = 0
y
1
1
e 22 y 2 .
2 2
Phn b ca Y = X 2 l trng hp c bit ca phn b Gamma: G(y, , p) = const ey y p1 .
g(y) =
p
ex xp1 ,
(p)
(p + k)
k
x p1
e
ex xk+p1 dx = k
.
x
x dx =
mk =
(p)
(p)
(p)
0
0
V vy k vng v phng sai ca phn b Gamma ln lt bng
m=
p
,
2 = m2 m21 =
(p + 2)
p
p2
= 2.
2
2
(p)
(1)
( + )
x1 (1 x)1 ,
()()
0 < x < 1.
2
+ ,
(+)2 (++1) ).
X
Y
(p1 + p2 )
f p1 1
.
(p1 )(p2 ) (1 + f )p1 +p2
c exy xp1 1 y p2 1 .
0 < r < +, 0 < <
2,
(2)
2
iu chng t r v c lp. Suy ra r = X + Y v f = X
Y = tg cng c lp. T biu thc (2) hin
nhin r G(, p1 + p2 ).
f p1 1
(p1 + p2 )
.
(p1 )(p2 ) (1 + f )p1 +p2
1
1
, khi 0 up2 1 (1 u)p1 1 du = 0
Ch rng vi php bin i u = 1+f
25
f p1 1
(1+f )p1 +p2
df .
http://www.ebook.edu.vn
1. Phn b 2 .
Nu Xi N(0, 1), i = 1, 2, ..., n c lp, khi phn b ca X12 + X22 + + Xn2 c gi l phn
b 2 vi n bc t do. Ngi ta thng k hiu 2 (n) l lp cc i lng ngu nhin c phn b 2 vi
n bc t do. y l trng hp c bit ca phn b Gamma ( = 12 , p = n2 ) vi hm mt
1 n
x
n
1
G(x, , ) = n n e 2 x 2 1 ,
2 2
2 2 ( 2 )
x > 0.
m = n,
2. Phn b F .
1
m X1
1
n X2
X1
X2
bng
m
( m+n
f 2 1
2 )
.
m
n
( 2 )( 2 ) (1 + f ) m+n
2
m
2
( m+n
x 2 1
2 )
.
m
n
( 2 )( 2 ) (1 + mx ) m+n
2
n
y2
2
e 2 x 2 1 .
r2
2
2,
rn (cos )n1 ,
ny
t
t = = ntg hay = arctg ,
x
n
ta c hm mt ca phn b T vi n bc t do
$1
n+1
n+1
2
2
( n+1
1 n
t2
t2
2 )
S(t, n) =
nB
,
1+
=
1+
.
n
1
2 2
n
n
n( 2 )( 2 )
Nu
X
2
http://www.ebook.edu.vn
n 1 2
n 2
S =
S 2 (n 1).
2
(a)
Y1 = X n
2
(b) Y12 + + Yn2 = X12 + + Xn2 = (Xi X)2 + nX Y22 + + Yn2 = (n 1)S 2
(xi m)2
22
2
(y1 m n)2 +y2 ++yn
22
c e
.
2
2
iu chng t Y1 = X n N (m n, ), Yi N (0, ), i = 2, ..., n c lp v
Y 2 + + Yn2
(n 1)S 2
= 2
2 (n 1).
2
2
By gi ta suy ra h qu quan trng: T c phn b Student vi n 1 bc t do, vi
T =
X m
X m
n=
n 1.
S
S
Xm
n
N (0, 1)
S n
X m
n1
n:
nS 2
2
(n1)S 2
2
27
2 (n 1).
http://www.ebook.edu.vn
X u < m < X + u ,
n
n
trong u c xc nh t h thc P (|u| u ) = ,
u N(0, 1).
(b) Mu c phn b chun vi phng sai cha bit. Khong tin cy cho gi tr
trung bnh, vi tin cy 1
S
S
X t < m < X + t ,
n
n
trong t c xc nh t h thc P (|t| t ) =
(t c phn b Student vi n 1 bc t do.)
u N(0, 1).
u N(0, 1).
<
2
21
2
28
http://www.ebook.edu.vn
Y1 , Y2 , ..., Yn
c lp nhau.
D dng nhn thy
E(X Y ) = m1 m2
D(X Y ) = D(X) + D(Y ) =
12
2
+ 2
m
n
Suy ra
u=
(X Y ) (m1 m2 )
&
12
22
m + n
(X Y ) u
2
12
+ 2 < m1 m2 < (X Y ) + u
m
n
2
12
+ 2,
m
n
u N (0, 1).
Y1 , Y2 , ..., Yn
c lp nhau.
D dng nhn thy
E(X Y ) = m1 m2
2
2
D(X Y ) = D(X) + D(Y ) =
+
=
m
n
m+n
mn
2
Suy ra
u=
(X Y ) (m1 m2 )
&
m+n
mn
29
http://www.ebook.edu.vn
l c lng khng chch ca 2 . Ngi ta chng minh c rng (thay 2 trong thng k trn bng c lng
ca n)
(X Y ) (m1 m2 )
mn(m + n 2) (X Y ) (m1 m2 )
t= & 2
=
&
2
2
mSX +nSY
m+n
m+n
mSX
+ nSY2
m+n2
mn
mn(m + n 2)
X Y
2
m+n
mSX
+ nSY2
cng c phn b Student vi m + n 2 bc t do.
Khong tin cy cho hiu cc gi tr trung bnh m1 m2 vi tin cy 1 bng
t=
2
n
2
Mu {Xi }m
i=1 N (m1 , ) {Yi }i=1 N(m2 , ), c phn b chun vi
2
phng sai cha bit. Gi thit cc phn t mu c lp nhau.
m+n
m+n
(X Y ) S.t
< m1 m2 < (X Y ) + S.t
,
mn
mn
trong k hiu S 2 =
2
mSX
+ nSY2
v t c xc nh t h thc
m+n2
u N(0, 1).
30
http://www.ebook.edu.vn
hoc
(H) : m m0
vi i thit
(K) : m > m0 .
X m0
n = uqs > u ,
Bi ton 3
hoc
(H) : m m0
vi i thit
(K) : m < m0 .
X m0
n = uqs < u ,
31
http://www.ebook.edu.vn
hoc
(H) : m m0
vi i thit
(K) : m > m0 .
X m0
n > t ,
S
c xc nh t h thc P (t t ) =
hoc
(H) : m m0
vi i thit
(K) : m < m0 .
X m0
n < t ,
S
c xc nh t h thc P (t t ) =
32
http://www.ebook.edu.vn
(a) Bi ton 1
(H) : m1 = m2
vi i thit
(K) : m1 = m2 .
X Y
> u ,
Quy tc: Bc b (H) nu & 2
1 + 22
m
u N (0, 1).
(b) Bi ton 2
(H) : m1 = m2
hoc
(H) : m1 m2
vi i thit
(K) : m1 > m2 .
Quy tc: Bc b (H) nu
X Y
&
> u ,
12
22
+
m
n
u N (0, 1).
(c) Bi ton 3
(H) : m1 = m2
hoc
(H) : m1 m2
vi i thit
(K) : m1 < m2 .
Quy tc: Bc b (H) nu
X Y
&
< u ,
12
22
+
m
n
u N (0, 1).
33
http://www.ebook.edu.vn
2
n
2
Mu {Xi }m
i=1 N (m1 , ) {Yi }i=1 N(m2 , ), c phn b chun vi
2
phng sai cha bit. Kim nh gi thit v k vng mu, mc ngha
(a) Bi ton 1
(H) : m1 = m2
vi i thit
(K) : m1 = m2 .
mn(m + n 2)
X Y
Quy tc: Bc b (H) nu
2
m+n
mSX
+ nSY2
trong t c xc nh t h thc P (|t| t ) =
> t ,
hoc
(H) : m1 m2
vi i thit
(K) : m1 > m2 .
mn(m + n 2)
X Y
> t ,
Quy tc: Bc b (H) nu
2 + nS 2
m+n
mSX
Y
trong t c xc nh t h thc P (t t ) =
(t c phn b Student vi m + n 2 bc t do.)
(c) Bi ton 3
(H) : m1 = m2
hoc
(H) : m1 m2
vi i thit
(K) : m1 < m2 .
mn(m + n 2)
X Y
Quy tc: Bc b (H) nu
< t ,
2 + nS 2
m+n
mSX
Y
trong t c xc nh t h thc P (t t ) =
(t c phn b Student vi m + n 2 bc t do.)
34
http://www.ebook.edu.vn
2
n
2
Gi s {Xi }m
i=1 N(m1 , X ) {Yi }i=1 N (m2 , Y ) l cc mu hon ton
c lp, c phn b chun. Kim nh gi thit v cc phng sai, vi mc
2
ngha . Ta sp xp sao cho SX
> SY 2
(a) Bi ton 1
2
(H) : X
= Y2
vi i thit
2
(K) : X
= Y2 .
2
SX
> F/2 ,
SY 2
2
l i lng ngu nhin phn b F vi m 1, n 1 bc t do.)
(b) Bi ton 2
2
(H) : X
= Y2
hoc
2
(H) : X
Y2
vi i thit
2
(K) : X
> Y2 .
2
SX
> F ,
SY 2
trong F c xc nh t h thc P (F F ) =
(F
X1 + X2 + + Xn
n
trong Xi bng 1 hoc 0 ty theo bin c A xy ra hoc khng xy ra php th ngu nhin th i, i = 1, 2, ..., n.
(%
p thc cht l tn sut xut hin ca bin c A). Khi n%
p c phn b nh thc vi
E(n%
p) = np,
D(n%
p) = npq, q = 1 p
npq
pq
p% p0
n
,
p0 (1 p0 )
35
http://www.ebook.edu.vn
(b) Bi ton 2
(H) : p = p0
hoc
(H) : p p0
vi i thit
(K) : p > p0 .
p% p0
n
> u ,
p0 (1 p0 )
trong u c xc nh t h thc P (u u ) =
(u
(c) Bi ton 3
(H) : p = p0
hoc
(H) : p p0
vi i thit
(K) : p < p0 .
Quy tc: Bc b (H) nu
p% p0
n
< u ,
p0 (1 p0 )
trong u c xc nh t h thc P (u u ) =
(u
36
http://www.ebook.edu.vn
vi mi i = 1, 2, ..., r
i=1
Q2 =
r
(ni npi )2
npi
i=1
trong
> 2 ,
c xc nh t h thc P (2 > 2 ) = ,
r
ni .
i=1
r
(ni np%i )2
np%i
i=1
trong p%i , i = 1, 2, ..., r l xc sut X nhn cc gi tr thuc nhm th i, xc sut c tnh thng qua
% m
% = (
'1 ,
'2 , ...,
'k ) l cc c lng hp l cc i ca cc tham s 1 , 2 , ..., k .
hm phn b F (x, )
Ngi ta 1 chng minh c rng vi n ln v gi thit (H) l ng khi Q2 s c phn b xp x
phn b 2 vi r k 1 bc t do, k l s tham s ca phn b F (x, ) trong gi thit (H).
(Gi s phn b F (x, ) l phn b chun N (m, 2 ), c coi nh vc t (m, 2 ) v s tham s ca
phn b bng k = 2, trng hp F (x, ) l phn b m chng hn s tham s ca phn b l k = 1,...)
Min bc b ca kim nh do vy l
W = {(X1 , X2 , ..., Xn ) Rn /
37
r
(ni np%i )2
i=1
np%i
> 2 }.
http://www.ebook.edu.vn
Q2 =
r
(ni np%i )2
i=1
np%i
> 2 ,
13
Kim nh v tnh c lp
Ngi ta c th kim nh v tnh c lp ca cc bin c ngu nhin, cc i lng ngu nhin. Chng ta trnh
by vn di dng sau y:
Cho hai h y cc bin c
A1 , A2 , ..., Ar ; B1 , B2 , ..., Bs .
H1y kim nh gi thit hai h c lp:
(H): P (Ai Bj ) = P (Ai )P (Bj ) vi mi i = 1, 2, ..., r; j = 1, 2, ..., s.
Xt mt mu ngu nhin c n (mu gm n phn t mu). Ta a vo cc k hiu sau:
nij l s ln xy ra bin c tch Ai Bj trong tp hp cc phn t mu.
s
ni. = j=1 nij l s ln xy ra bin c Ai .
r
n.j = i=1 nij l s ln xy ra bin c Bj .
Hin nhin
r
s
ni. =
n.j = n
i=1
j=1
s
r
nij = n.
i=1 j=1
38
http://www.ebook.edu.vn
. . .
Tng
n11
n21
n12
n22
nr2
n.2
n1s
n2s
.
.
.
nrs
n.s
n1.
n2.
nr1
n.1
nr.
n
B1 , B2 , ..., Bs .
s
r
nij
i=1 j=1
ni. n.j 2
n
ni. n.j
n
> 2 ,
Ch rng xp x tng i tt nu
ni. n.j
n2
5 vi mi i, j .
39
http://www.ebook.edu.vn
14 H s tng quan mu
Trong l thuyt xc sut, chng ta bit rng o mi quan h gia hai hoc nhiu i lng ngu nhin, ngi
ta thng tnh cc h s tng quan gia chng.
(X, Y ) =
cov(X, Y )
E[(X E(X))(Y E(Y ))]
.
=
x y
D(X) D(X)
2
SX
=
1
1 2
1
1 2
2
2
(Xi X)2 =
Xi X , SY2 =
(Yi Y )2 =
Y Y .
n i=1
n i=1
n i=1
n i=1 i
i=1 (xi x)(Yi
Sx SY
n1
Y)
n
xi Yi nx Y
.
n
2 nX 2
2 nY 2
X
Y
i=1 i
i=1 i
=
n
i=1
Chng hn ta xt bi ton d bo nh l hng nm trn sng Hng ti H ni, ngi ta thu thp cc s liu
hng nm v lng ma trong thng Su trn thng ngun sng Hng (Xi ) v nh l tng ng vi nm
ti H ni (Yi ). Cc s liu gi nh nhm gip c gi nghin cu cch s dng hi quy trong cng vic d
bo c cho trong bng di y
STT
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
Nm
1969
1970
1971
1972
1973
1974
1975
1976
1977
1978
1979
1980
Lng ma (X)
720
720
730
590
660
780
770
710
640
670
520
660
nh l (Y )
1405
1405
1439
1133
1272
1519
1524
1364
1253
1324
1002
1303
STT
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
Nm
1981
1982
1983
1984
1985
1986
1987
1988
1989
1990
1991
1992
Lng ma (X)
690
500
460
610
710
620
660
620
590
740
640
805
nh l (Y )
1337
960
879
1176
1382
1178
1271
1194
1161
1449
1225
1377
Nu ta minh ho cc cp s liu (xi , yi ), i = 1, 2, ..., 24 trong bng trn bng cc im trn mt phng,
chng ta cm nhn thy mt mi lin h gia lng ma (X) hng nm v nh l ti H ni (Y ), lng ma
cng ln th l do ma gy nn cng cao. H s tng quan mu s gii thch mi quan h gia hai i lng:
lng ma hng nm v nh l ti H ni. tnh h s tng quan mu gia chng, ta tnh cc c trng k
vng mu v phng sai mu ca X v Y
x
1
n
n
i=1
Sx2
y
xi
658,95833
1
n
n
i=1
yi
1272,16667
1
n
n
i=1 (xi
Sy2
x)2
85, 024252
40
1
n
n
i=1 (yi
y)2
163, 50712
http://www.ebook.edu.vn
1
n
n
x)(yi y)
= 0, 97045.
Sx Sy
i=1 (xi
Da vo h s tng quan mu, sau ny ngi ta gii thch c mc lin h gia hai i lng ngu
nhin X v Y khi biu din chng thng qua mi quan h tuyn tnh.
i = 1, 2, ..., n.
(3)
i = 1, 2, ..., n.
http://www.ebook.edu.vn
n
(Yi axi b)2 .
i=1
(4)
b = Y ax.
Thay b vo phng trnh th nht, khi
n
n
[(Yi Y ) a(xi x)]xi =
[(Yi Y ) a(xi x)](xi x) = 0.
i=1
i=1
Suy ra
a=
n
(x x)(Yi
i=1
n i
2
i=1 (xi x)
Y)
n
SY
i=1 xi Yi nxY
=
=r
,
n
2 nx2
Sx
x
i=1 i
1
n
n
xi Y i x Y
.
Sx SY
i=1
(5)
(6)
2
SX
, SY2 l phng sai mu ca X, Y tng ng
n
1
1 2
2
(Xi X)2 =
Xi X ,
n i=1
n i=1
2
SX
=
SY2
1
1 2
2
=
(Yi Y )2 =
Y Y .
n i=1
n i=1 i
(7)
Sy
(x x).
Sx
Tr li v d v d bo l, ta 1 tnh
x = 658, 95833,
y = 1272, 16667,
Sx = 85, 02425,
Sy = 163, 5071
http://www.ebook.edu.vn
nh l 10 [nh l Gauss-Markov]
Gi thit rng theo (3) mu hi quy tuyn tnh ca Y i vi X :
Yi = xi + + i
i = 1, 2, ..., n
tho mMn
E(i ) = 0,
D(i ) = 2 ,
vi mi
E(i j ) = 0,
i = j, i, j = 1...n
Khi cc c lng a, b ca v theo phng php bnh phng b nht l cc c lng khng chch
c phng sai nh nht. Hn na vi mi
s thc u v v, ua + vb cng l c lng c phng sai nh nht
trong s tt c cc c lng tuyn tnh
pi Yi = P Y khng chch ca u + v.
Theo (4) v (5) a v b l cc hm tuyn tnh ca Yi
n
(x x)(Yi Y )
n i
a = i=1
,
2
i=1 (xi x)
b = Y ax.
Vy
E(a) = E
n
(x x)(Yi
i=1
n i
2
i=1 (xi x)
Y)
n
i x)(E(Yi )
i=1 (x
n
2
i=1 (xi x)
E(Y ))
n
(x x)(xi
i=1
ni
2
i=1 (xi x)
x)
E(b) = ,
E(a) = .
Nhn xt rng
E(b) = ,
E(a) = ,
D(b) =
2
,
n
D(a) =
2
.
nSx2
SSE
=
n2
(SSE =
n
[yi (axi + b)]2 .)
i=1
nSY2 (1 r 2 )
=
,
n2
xi x
2 ,
nSx
n
xi x
i=1
nSx2
Yi
n
n
2
= D(
Ci Yi ) = 2
Ci2 =
.
nSx2
i=1
i=1
2
SSE
=
nSx2
n(n 2)Sx2
43
http://www.ebook.edu.vn
a t s a < < a + t s a .
Cng da trn c s t c phn b Student vi n 2 bc t do, ta c th kim nh cc gi thit
H0 :
hoc
= 0
H0 :
0
vi i thit
H1 :
> 0 ,
a 0
> t .
sa
(Cc kim nh mt pha khc hoc kim nh 2 pha cng theo quy tc tng t 1 bit).
theo quy tc bc b
H0
nu
tqs =
Yi x.
b = Y rx
i
2
Sx
Sx
n i=1
nSx2
i=1
t Ci =
xi x
2 ,
nSx
khi
b=
n
1
i=1
Ci x Yi .
s2b = 2
n
1
i=1
x2
nSx2
2 ( ni=1 x2i )
(1 r2 )SY2 (Sx2 + x2 )
=
,
(n 2)Sx2
n2 Sx2
ta c s2b l c lng khng chch ca D(b), sb c coi l sai s trung bnh ca h s t do ca phng
trnh ng thng hi quy.
Cng nh h s gc ca ng thng hi quy, ngi ta chng minh c rng nu i c phn b chun,
khi thng k
b
t=
sb
c phn b Student vi n 2 bc t do. Do vy p dng phng php c lng khong tin cy cho gi tr
trung bnh, ta nhn c khong tin cy ca
(9)
b t s b < < b + t s b .
Khi = 0, tqs =
hi quy.
b
sb
V d 1
Trong v d mc trc, ng thng hi quy ca Y i vi X
y = 1, 86623x + 42, 39808.
Sai s trung bnh
n
SSE
37363, 89302
2
SY 1 r =
=
= 41, 21115.
=
n2
22
n2
44
http://www.ebook.edu.vn
1.
SY2 (1 r 2 )
2
(n 2)SX
2
+X )
(1 r 2 )SY2 (SX
=
.
2
(n 2)SX
a 0
1, 86623
= 18, 86
=
sa
0, 098939
(24 2)r2
= 355, 7938
1 r2
a
sa
c phn b Student vi 22 bc t do. p dng cng thc (8) tm khong tin cy vi tin cy 95% cho
h s gc : a t sa < < a + t sa (phn v t0,05 = 2, 405468) ta c khong tin cy cho h s gc
l
(1, 628237 ; 2, 104225)
45
http://www.ebook.edu.vn
V d 2
H1y phn tch hiu qu ca vic u t qung co (X) v doanh thu ca mt cng ty (Y ) trong khong thi
gian mt nm. Cc s liu c cho trong bng di y:
X
Y
X
Y
7
14,99
9
18,61
5
12,08
6
14,25
2
5,55
3
5,52
4
9,79
9
16,38
4
9,68
4
12,49
7
15,94
5
12,54
S dng lnh {= LINEST (Y, X, 1, 1)} trong EXCEL (nhn ng thi cc phm CT RL + SHIF T +
EN T ER) ta thu c bng sau
1.72676783
0.199411812
0.882330203
74.98357456
163.7465154
2.965007587
1.161334855
1.47775679
10
21.83765129
df
1
10
11
SS
163.7465154
21.83765129
185.5841667
Coefficients
2.965007587
1.72676783
MS
163.7465154
2.183765129
Stand Error
1.161335
0.199412
F
74.98357456
t Stat
2.5531
8.6593
Significance F
5.84643E-06
P-value
0.028710768
5.84643E-06
Lower 95%
0.377392
1.282451
Upper 95%
5.552623
2.171085
cho ta cc gi tr quan st t Stat 8.6593 v 2.5531. Cng thc (9) tnh khong tin cy cho h s t do b ca
ng thng hi quy vi tin cy 95%
(0.377392; 5.552623).
46
http://www.ebook.edu.vn
X1
3.92
3.61
3.32
3.07
3.06
3.11
3.21
3.26
3.42
3.42
3.45
3.58
3.66
X2
7298
6855
6636
6506
6450
6402
6368
6340
6349
6352
6361
6369
6546
STT
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
Y
0.75
0.71
0.66
0.61
0.7
0.72
0.77
0.74
0.9
0.82
0.75
0.77
0.78
X1
3.78
3.82
3.97
4.07
4.25
4.41
4.49
4.7
4.58
4.69
4.71
4.78
X2
6672
6890
7115
7327
7546
7931
8097
8468
8717
8991
9179
9318
Y
0.84
0.79
0.7
0.68
0.72
0.55
0.63
0.56
0.41
0.51
0.47
0.32
i = 1, 2, ..., n.
hay
Yi = + 1 x1i + 2 x2i + ... + k xki + i ,
trong i l cc hng s cn c lng v i l bin ngu nhin c k vng bng 0. Cc mu ngu nhin l
cc im quan st
(x1i , x2i , ..., xki , yi ), i = 1, 2, ..., n.
Do mu hi quy nhiu chiu
E(Yi /X1 = x1i , X2 = x2i , ..., Xk = xki ) = + 1 x1i + 2 x2i + ... + k xki ,
i = 1, 2, ..., n.
Suy ra
E(Yi /X1 = x1i + 1, X2 = x2i , ..., Xk = xki ) E(Yi /X1 = x1i , X2 = x2i , ..., Xk = xki ) = 1
(Ngha l trong v d trn nu tng thu tng thm 1%, vi s vn phng giao dch X2 khng i, khi
t l lMi sut hng nm tng thm 1 .)
Gi a, b1 , b2 , ..., bk l cc c lng tng ng, khi mu d bo ca bin ngu nhin Y l
y = a + b1 x1 + b2 x2 + ... + bk xk .
Theo cc sai s
ei = yi (a + b1 x1i + b2 x2i + ... + bk xki ),
i = 1, 2, ..., n.
i vi mu hi quy tuyn tnh nhiu chiu, cc c lng a, b1 , b2 , ..., bk cn xc nh theo phng php bnh
phng b nht, tc l tng bnh phng cc lch
SS =
n
i=1
e2i =
n
(yi a b1 x1i b2 x2i ... bk xki )2
i=1
t gi tr nh nht.
Phng trnh
y = a + b1 x1 + b2 x2 + ... + bk xk
c gi l mt phng hi quy ca Y i vi X1 , X2 , ..., Xk .
Trc ht ta pht biu nh l sau
47
http://www.ebook.edu.vn
nh l 12
Gi thit rng mu hi quy tuyn tnh ca Y i vi X1 , X2 , ..., Xk :
Yi = + 1 x1i + 2 x2i + ... + k xki + i ,
trong
1. x1i , x2i , ..., xki l cc th hin ca X1i , X2i , ..., Xki . Cc bin ngu nhin c lp vi i .
2. E(i ) = 0,
D(i ) = 2 ,
vi mi
E(i j ) = 0,
i = j, i, j = 1...n
i=1
i=1
ng thc c ngha nh sau: v tri l tng bnh phng cc lch gia cc phn t mu ca Y vi gi tr
trung bnh mu y, k hiu SST (total sum of squares) c phn tch thnh tng ca hai phn: phn th nht
l tng bnh phng cc lch gia hi quy yi vi trung bnh mu y v phn th hai l phn d: tng bnh
phng cc sai s. K hiu
n
(yi y)2 = nSy2
SST =
i=1
SSR =
n
(
yi y)2
i=1
SSE =
n
e2i
i=1
SSR
SSE
=1
SST
SST
R =1
SSE/(n k 1)
.
SST /(n 1)
http://www.ebook.edu.vn
-0.000249079
3.20485E-05
0.865296068
70.66057082
0.40151122
0.237197475
0.055559366
0.053302217
22
0.06250478
1.564496771
0.079395981
i = 1, 2, ..., n l mu d bo
i = 1, 2, ..., n.
H s tng quan gia chng c gi l h s tng quan bi, n o mc tc dng tuyn tnh ca
X = (X1 , , Xk ) ln Y . (D dng chng minh c: Y Y khng tng quan (trc giao) vi X1 , , Xk .
Thc cht ca phng php bnh phng nh nht l sau khi tnh tin h trc to ti im
(EY, EX1 , ..., EXk ) Rk+1 , Y l php chiu vung gc Y xung L2 (X1 , ..., Xk )). Suy ra, nh 1 bit
trong l thuyt v khng gian Hilbert h s tng quan chng qua l csin ca gc gia hai vc t, h s
tng quan bi bng cn bc hai ca h s xc nh
R=
Trong v d ca chng ta R =
R2 .
0.8652 = 0.93.
Khi kho st mi tng quan ta tnh h s tng quan gia cc i lng ngu nhin, chng hn ij =
ij (Xi , Xj ). l o ton phn mi tng quan gia chng (c k n mi quan h thng qua cc bin
ngu nhin khc: X1 , ..., Xk ). Nh trn ta bit rng c th phn tch mt i lng ngu nhin thnh tng ca
hai i lng ngu nhin khng tng quan (chiu vung gc xung L2 (X2 , ..., Xk ))
Y = YY 2...k + (Y YY 2...k ) = YY 2...k + Y 2...k ,
X1 = X1 + (X1 X1 ) = X1 + 1 2...k
C th coi Y 2...k = Y YY 2...k l phn cn li ca Y sau khi 1 loi i cc tc ng tuyn tnh ca X2 , ..., Xk
vo Y . Tng t 1 2...k = X1 X1 l phn cn li ca X1 sau khi 1 loi i cc tc ng tuyn tnh ca
X2 , ..., Xk vo X1 . Khi h s tng quan gia hai phn d Y 2...k = Y YY 2...k v 1 2...k = X1 X1
c gi l h s tng quan ring (mi quan h ni ti, khng ph thuc vo cc i lng ngu nhin khc:
X2 , ..., Xk ) gia Y v X1 . K hiu Y.1 = (Y 2...k , 1 2...k ).
Quay tr li v d trn, ta tnh h h s tng quan ring gia l1i sut (Y ) v s vn phng giao dch c
m ra (X2 ). Ta lp bng sau m cc ct d liu l hi quy ca Y theo X1 v hi quy ca Y theo X2 .
49
http://www.ebook.edu.vn
STT
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
Y 2...k
0.086830251
-0.005600136
-0.104647917
-0.196930487
-0.10862179
-0.080165276
-0.013252248
-0.034795734
0.152265111
0.072265111
0.007339019
0.049325955
0.072856378
1 2...k = X1 X1
-53.63957787
9.06929472
263.1517884
540.9815244
501.2947138
371.7287666
174.5968723
65.03092506
-186.980106
-183.980106
-223.9196743
-427.991137
-381.4966525
STT
Y 2...k
0.153152011
0.109917223
0.045286765
0.042199793
0.112643243
-0.030295912
0.06323451
0.028751869
-0.141543765
-0.022939434
-0.059556828
-0.197717709
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
1 2...k = X1 X1
-451.2549257
-298.5076835
-318.2055251
-269.3374194
-343.9748293
-219.9858604
-184.4913759
-156.0683541
288.6899192
383.2448354
538.6184565
563.4261304
H s tng quan ring gia l1i sut (Y ) v s vn phng giao dch c m ra (X2 ) khi bng Y.1 =
0.85617. (S dng lnh CORREL).
Bnh phng h s tng quan ring (0.85617)2 = 0.73, vy 73% phn bin ng ca l1i sut (Y ) c
gii thch bi s ph thuc tuyn tnh (t l nghch) vo s lng vn phng giao dch c m.
Tng t h s tng quan ring gia l1i sut (Y ) v (X1 ) bng Y.2 = 0.6731. (T l thun).
Ta cng c th tnh tng quan ring gia lMi sut (Y ) v (X1 ) bng cch s dng cc cng thc (??-??)
C10
5.929936871
=
= 0.673126.
01.(23...n) =
C00 C11
3.10432981 25
a
,
sa
tbi =
b i i
,
sbi
i = 1, 2, ..., k
t = t0.01 = 2.81876,
E(Yi /X1 = x1i , X2 = x2i , ..., Xk = xki ) = + 1 x1i + 2 x2i + ... + k xki ,
b1 = 0.000249)
i = 1, 2, ..., n.
Suy ra
E(Yi /X1 = x1i + 1, X2 = x2i , ..., Xk = xki ) E(Yi /X1 = x1i , X2 = x2i , ..., Xk = xki ) = 1
Ngha l trong v d 1 nu nu s vn phng giao dch tng thm 1000, (vi tng thu X1 khng i), khi
t l l1i sut hng nm gim t 0.159 ti 0.339.
i = i,0
hoc
H0 :
i i,0
vi i thit
H1 :
i > i,0 ,
50
http://www.ebook.edu.vn
theo quy tc bc b
H0
nu
tqs =
i i,0
> t .
sbi
(Cc kim nh mt pha khc hoc kim nh 2 pha cng theo quy tc tng t 1 bit).
c bit nu gi tr thc ca 1 = 0
Yi = + 2 x2i + ... + k xki + i
khng b nh hng bi bin c lp X1 khi cc bin X2 , ..., Xk nhn cc gi tr c nh cho trc. Ni cch
khc X1 khng gp phn vo gii thch mi quan h tuyn tnh gia bin ph thuc vi cc bin c lp.
Trong v d trn kim nh H0 : 1 = 0 vi i thit H1 : 1 > 0
tqs =
bi
sbi
bi i,0
0.237
=
= 4.27
sbi
0.0555
1 = 0.
b2 0
0.000249
= 7.78 < t = 2.81876,
=
sb 2
0.0000320
2 = 0 mc 0.5%.
hoc
i = i,0
H0 :
i i,0
vi i thit
H1 :
theo quy tc bc b H0
i < i,0 ,
nu
tqs =
i i,0
< t .
sbi
Bi ton (3):
H0 :
i = i,0
vi i thit
H1 :
theo quy tc bc b H0
i = i,0 ,
nu
i i,0
> t/2 .
|tqs | =
sb
i
1 = 2 = = k = 0
vi i thit
H1 :
Tn ti t nht mt i : i = 0.
SSR/k
SSE/(n k 1)
51
http://www.ebook.edu.vn
nu
Fqs =
SSR/k
> Fk,nk1, ,
SSE/(n k 1)
trong
P (Fk,nk1 > Fk,nk1, ) = .
Nhn xt rng do R2 =
SSR
SST
=1
F =
SSE
,
SST
suy ra
SSR/k
nk1
R2
=
.
SSE/(n k 1)
k
1 R2
SSR/k
0.40151122/2
=
= 70.66057082
SSE/(n k 1)
0.06250478/22
H1 :
1 = 2 = = k 1 = 0
Tn ti t nht mt i, 1 i k1 : i = 0.)
Nu gi thit H0 ng, cc bin X1 , X2 , ..., Xk1 khng c nh hng g ti Y , do vy ta tin hnh c lng
hi quy ca Y ch thng qua cc bin Xk1 +1 , Xk1 +2 , ..., Xk
Yi = + k1 +1 xk1 +1,i + + k xki + i
Khi ta hy vng SSE ca mu hi quy c khc nhiu so vi SSE ca mu hi quy mi.
Thng k
(SSR SSE)/k1
F =
SSE/(n k 1)
c phn b F vi (k1 , n k 1) bc t do. Vy ta c quy tc mc
Bc b
H0
nu
Fqs =
(SSE SSE)/k1
> Fk1 ,nk1, .
SSE/(n k 1)
D bo.
Vi mu hi quy nh 1 ni trn, k hiu a, b1 , b2 , ..., bk l cc c lng theo phng php bnh phng
b nht cc h s hi quy, khi vi mu th n + 1 ca cc bin c lp:
(x1,n+1 , x2,n+1 , ..., xk,n+1 )
d bo ca bin ph thuc (Yn+1 = + 1 x1,n+1 + + k xk,n+1 + n+1 )
Yn+1 = a + b1 x1,n+1 + b2 x2,n+1 + + bk xk,n+1
l c lng tuyn tnh khng chch tt nht ca Yn+1 .
Tr li v d quen thuc nu x1,n+1 = 4.50 v s lng cc vn phng x2,n+1 = 9000 khi
Yn+1 = a + b1 x1,n+1 + b2 x2,n+1 = 0, 39.
Ngoi ra nu gi thit i c phn b chun khi chng ta c th tnh cc khong tin cy cho cc
d bo Yn+1 .
52
http://www.ebook.edu.vn