243888

YILDIZ TEKK VERSTES
FE BLMLER ESTTS

TESS YER SEM PROBLEMDE AAS
KULLAILMASI VE KARAR SSTEM AHS LE
DORULAMASI

Mhendis Hakan GLTEN

FBE Endstri Mhendislii Anabilim Dal Endstri Mhendislii Programnda
Hazrlanan
YKSEK LSAS TEZ

Tez Danman: Yrd. Do. Dr. Semih NT

STANBUL, 2009

ii
DEKLER
Sayfa
SMGE LSTES ........................................................................................................................ iv
KISALTMA LSTES ................................................................................................................ v
EKL LSTES ......................................................................................................................... vi
ZELGE LSTES ..................................................................................................................vii
NSZ ...................................................................................................................................... xi
ZET ........................................................................................................................................xii
ABSTRACT ............................................................................................................................ xiii
1. GR ....................................................................................................................... 1
2. TEDARK ZNCR YNETM ............................................................................ 3
2.1 Tedarik Zincirinin Fonksiyonlar ............................................................................. 4
2.2 Tedarik Zincirinin Yaps ......................................................................................... 5
2.3 Tedarik Zinciri eitleri ........................................................................................... 6
2.4 Tedarik Zinciri Ynetiminin Fonksiyonlar ............................................................. 7
2.5 Tedarik Zinciri Kararlar .......................................................................................... 9
2.6 Tedarik Zincirinde Karlalan Problemler ve Uygulanabilecek yiletirmeler ..... 9
2.6.1 Tedarik Zinciri Ynetiminin Yedi lkesi ............................................................... 10
2.6.2 Tedarik Zincirinin yiletirilmesi ........................................................................... 13
2.6.2.1 Sistem htiyalar Karlamaldr ........................................................................... 16
2.6.2.2 ok Seviyeli Yaklam ......................................................................................... 16
2.6.3 Temel Faktrler ...................................................................................................... 17
3. KARARVERME PROBLEMLER ....................................................................... 19
3.1 Karar Vermenin Temel Kavramlar ....................................................................... 19
3.1.1 Karar Sorunu .......................................................................................................... 19
3.1.1.1 Problemin Tanmlanmas ....................................................................................... 20
3.1.2 Karar Verme Elemanlar ........................................................................................ 21
3.1.2.1 Ama ...................................................................................................................... 21
3.1.2.2 Kriterler .................................................................................................................. 22
3.1.2.3 Seenekler .............................................................................................................. 22
3.2 Karar Verme Sreci ............................................................................................... 23
3.2.1 Karar Modelinin eleri ........................................................................................ 25
3.2.2 Karar Tipleri ........................................................................................................... 25
4. OK KRTERL KARAR VERME ...................................................................... 27
4.1.1 ok ltl Karar Verme Sreci ........................................................................... 29
4.1.1.1 Karar Konusunun Belirlenmesi ve Analizi ............................................................ 30
iii
4.1.1.2 Alternatiflerin Belirlenmesi ve Onlar Hakknda Bilgi ........................................... 30
4.1.1.3 Optimal Seenein Belirlenmesi ............................................................................ 30
4.1.2 ok Kriterli Karar Sorunlarnn Temel zellikleri ................................................ 31
4.1.3 ok Kriterli Karar Yntemlerinin zellikleri ........................................................ 31
4.2 Analitik Hiyerari Sreci ....................................................................................... 32
4.2.1 AHS ile Karar Verme Sreci ................................................................................. 33
4.2.1.1 Hiyerarik Yapnn Oluturulmas ......................................................................... 35
4.2.1.2 kili Karlatrma Matrisi ...................................................................................... 37
4.2.2 Analitik Hiyerari Srecinde Kullanlan lek ..................................................... 42
4.2.3 Analitik Hiyerari Srecinin Avantajlar Dezavantajlar ....................................... 42
4.3 Analitik A Sreci ................................................................................................. 44
4.4 AHS ve AAS'de Problemlerin Yaplar ................................................................. 45
4.4.1 Hiyerari ................................................................................................................. 45
4.4.2 A Yaps ............................................................................................................... 47
4.5 Yaplardaki Bamllk ........................................................................................... 49
4.6 Kontrol Hiyerarisi ................................................................................................. 50
5. SORUNUN MODELLENMES ............................................................................ 53
5.1 lekler .................................................................................................................. 53
5.2 Yaplardaki Varlklarn Karlatrlmas ............................................................... 54
5.2.1 Greli Karlatrma ............................................................................................... 55
5.2.2 Mutlak Karlatrma (Puanlama Yntemi) ........................................................... 61
5.3 Sorunun zmlenmesi ......................................................................................... 62
5.3.1 stnlklerin Belirlenmesi .................................................................................... 62
5.3.1.1 zvektr Yntemi .................................................................................................. 63
5.3.1.2 Dier stnlk Tretme Yntemleri ..................................................................... 64
5.3.1.3 Tutarllk ................................................................................................................ 66
5.3.2 AHS Ynteminde Nihai zm ............................................................................ 67
5.3.3 AAS Ynteminde Nihai zm ............................................................................ 68
6. AHS METODU UYGULANARAK TESS YER SEMNN YAPILMASI ... 73
6.1.1 kili Karlatrma Matrislerinin Oluturulmas ..................................................... 78
6.2 AAS le Tesis Yeri Seimi ..................................................................................... 96
6.3 Analitik A Srecinin Dorulanmas ................................................................... 122
7. SONU VE DEERLENDRMELER ............................................................... 137
KAYNAKLAR ....................................................................................................................... 139
EKLER .................................................................................................................................... 141
Ek 1 Alternatifler ve Datm Noktalarnn Detayl Bilgileri ................................................. 142
Ek 2 Alternatifler ve Datm Noktalarnn Genel Gsterimi ................................................. 158
ZGEM ............................................................................................................................ 159

iv
SMGE LSTES
A ikili karlatrma matrisi
C A yapsndaki bileenler
Wij stnlk vektrlerinden oluan blok matris
A matrisinin zdeeri

v
KISALTMA LSTES
AAS Analitik A Sreci
AHS Analitik hiyerari sreci
CI Consistency Index
CR Consistency Ratio
KV ok ltl Karar Verme
ERP Enterprise Resource Planning
MADM Multi Attribute Decision Making
MODM Multi Objective Decision Making
R Random Consistency Index
T Tutarllk ndeksi
TO Tutarllk Oran

vi
EKL LSTES
ekil 2.1. Tedarik Zinciri ............................................................................................................ 5
ekil 2.2 Tedarik Zinciri ............................................................................................................ 6
ekil 2.3 Temel Tek Safhal Tedarik Zinciri .............................................................................. 7
ekil 2.4 Tedarik Zinciri Ynetimi Fonksiyonlar ...................................................................... 8
ekil 3.1 Karar Verme Admlar ............................................................................................... 24
ekil 4.1 ok kriterli karar verme aamalar .......................................................................... 29
ekil 4.2 Hiyerarinin oluturulmas ........................................................................................ 36
ekil 4.3 Basit bir AHS Yaps ................................................................................................. 46
ekil 4.4. Geribesleme A ....................................................................................................... 48
ekil 4.5 Kontrol Hiyerarisi ................................................................................................... 51
Sekil 5.1. kili karlatrma ..................................................................................................... 59
Sekil 5.2. Amaca gre stratejik unsurlarn karlatrlmalar .................................................. 60
ekil 5.3 Spermatris ............................................................................................................... 69
ekil 5.4 W
ij
blok matrisi ......................................................................................................... 70
ekil 5.5a rnek bir yap ................................................................................................ 72
ekil 5.5b rnek bir yap . ............................................................................................. 71
ekil 6.1 Hiyerarik yap .......................................................................................................... 77
ekil 6.2 Alt Kriterler Arasndaki Bamllk ........................................................................... 97
ekil 6.2 Alt Kriterler Arasndaki Bamllk ........................................................................... 97

vii
ZELGE LSTES
izelge 4.1 ok amal karar verme ve ok ltl karar verme grlerinin karlatrlmas29
izelge 4.2 Tesadfilik ndeksi ................................................................................................ 41
izelge 4.3 Analitik Hiyerari Srecinde Kullanlan nem Dereceleri Skalas ...................... 42
izelge 5.1. Temel lek ......................................................................................................... 57
izelge 5.2. Stratejik unsurlarn amaca gre ikili karlatrma matrisi ................................... 61
izelge 5.3 Rasgele tutarllk indeksi ...................................................................................... 67
izelge 5.4 Tutarllk oran hesaplama ..................................................................................... 67
izelge 6.1 Kriterlerin karlatrma matrisi ............................................................................. 78
izelge 6.2 Normalletirilmi matrisin bulunmas ................................................................... 78
izelge 6.3 ncelik vektrnn bulunmas .............................................................................. 79
izelge 6.4 kili karlatrma matrisinin gsterilmesi ............................................................. 79
izelge 6.5 Tutarllk indeksi, tutarllk oran ve ncelik vektrleri......................................... 81
izelge 6.6 Migros alma kolaylna gre alternatiflerin karlatrmas ............................ 81
izelge 6.7 Normalletirilmi matrisin bulunmas .................................................................. 82
izelge 6.8 ncelik vektrnn bulunmas .............................................................................. 82
izelge 6.9 kili karlatrma matrisinin gsterilmesi ............................................................ 82
izelge 6.10 Carrefour alma kolaylna gre alternatiflerin karlatrlmas .................... 83
izelge 6.11 Normalletirilmi matrisin bulunmas ................................................................. 83
izelge 6.12 ncelik vektrnn bulunmas ............................................................................ 83
izelge 6.13 kili Karlatrma matrisinin gsterilmesi .......................................................... 84
izelge 6.14 Metro alma kolaylna gre alternatiflerin karlatrlmas ......................... 84
izelge 6.17 kili Karlatrma matrisinin gsterilmesi .......................................................... 85
izelge 6.18 Trafie gre alternatiflerin karlatrlmas ........................................................ 86
izelge 6.21 kili karlatrma matrisinin gsterilmesi ........................................................... 87
izelge 6.22 Sevkiyat biriminin dncelerine gre alternatiflerin karlatrlmas ............... 87
izelge 6.26 Scak sat biriminin dncelerine gre alternatiflerin karlatrlmas ............ 89
viii
izelge 6.30 alanlarn memnuniyetine gre alternatiflerin karlatrlmas ....................... 91
izelge 6.34 Prestije gre alternatiflerin karlatrlmas ........................................................ 92
izelge 6.38 Alternatif nceliklerinin bulunmas ..................................................................... 95
izelge 6.39 Migros alma kolaylna gre karlatrma .................................................... 97
izelge 6.40 Normalize matrisinin bulunmas ......................................................................... 98
izelge 6.41 ncelik vektr ve normalize matrisin gsterilmesi ........................................... 98
izelge 6.42 Migros alma kolaylin kontrol faktr olduu karlatrma matrisi ve
ncelik vektrleri............................................................................................... 98
izelge 6.43 Carrefour alma kolaylnn kontrol faktr olduu karlatrma matrisi ..... 99
izelge 6.44 Normalize matrisinin bulunmas ....................................................................... 100
izelge 6.45 ncelik vektr ve normalize matrisin gsterilmesi ......................................... 100
izelge 6.46 Carrefour alma kolaylin kontrol faktr olduu karlatrma matrisi ve
ncelik vektrleri............................................................................................. 101
izelge 6.47 Metro alma kolaylnn kontrol faktr olduu karlatrma matrisi ......... 102
izelge 6.50 Metro alma kolaylnn kontrol faktr olduu karlatrma matrisi ve
izelge 6.51 Trafiin kontrol faktr olduu karlatrma matrisi ....................................... 104
izelge 6.54 Trafik alma kolaylin kontrol faktr olduu karlatrma matrisi ve
izelge 6.55 Sevkiyat biriminin dncelerinin kontrol faktr olduu karlatrma matrisi107
ix
izelge 6.58 Sevkiyat biriminin dncelerinin kontrol faktr olduu karlatrma matrisi
ve ncelik vektrleri ........................................................................................ 108
izelge 6.59 Scak sat biriminin dncelerinin kontrol faktr olduu karlatrma matrisi109
izelge 6.62 Scak sat biriminin dncelerinin kontrol faktr olduu karlatrma matrisi
ve ncelik vektrleri ........................................................................................ 111
izelge 6.63 alanlarn memnuniyet derecesinin kontrol faktr olduu karlatrma
matrisi .............................................................................................................. 112
matrisi ve ncelik vektrleri ............................................................................ 113
izelge 6.67 Prestijin kontrol faktr olduu karlatrma matrisi ....................................... 114
izelge 6.70 Prestijin kontrol faktr olduu karlatrma matrisi ve ncelik vektrleri ..... 116
izelge 6.71 Tesis yeri seimi iin balang spermatrisi .................................................... 118
izelge 6.72 Tesis yeri seimi iin normalletirilmi spermatris ......................................... 119
izelge 6.73 Tesis Yeri seimi iin limit spermatris ............................................................ 120
izelge 6.74 Alternatiflerin tercih edilme yzdeleri............................................................... 121
izelge 6.75 Senaryo-1 Migros alma kolaylna gre alternatiflerin karlatrlmas ... 122
izelge 6.76 Senaryo-1 normalize matrisinin bulunmas ....................................................... 122
izelge 6.77 Senaryo-1 Migros alma kolaylnn kontrol faktr olduu karlatrma
matrisi ve ncelik vektrleri ............................................................................ 123
izelge 6.78 Senaryo-1 alternatif nceliklerinin bulunmas .................................................. 124
izelge 6.79 Senaryo-1 tesis yeri seimi iin balang spermatrisi .................................... 125
izelge 6.80 Senaryo-1 tesis yeri seimi iin normalletirilmi spermatris ......................... 126
izelge 6.81 Senaryo-1 tesis yeri seimi iin limit spermatris ............................................. 127
izelge 6.82 Senaryo-1 alternatiflerin tercih edilme yzdeleri .............................................. 128
izelge 6.83 Senaryo-2 migros alma kolayl kriteri iin ncelik vektrleri ................... 128
izelge 6.86 Senaryo 2 alternatiflerin tercih edilme yzdeleri............................................... 131
izelge 6.87 Senaryo-3 migros alma kolayl kriteri iin ncelik vektrleri ................... 131
x
izelge 6.90 Senaryo-3 alternatiflerin tercih edilme yzdeleri .............................................. 134
izelge 6.91 Uygulama ve senaryo sonularnn toplu gsterimi ......................................... 135
izelge 6.92 Uygulama ve senaryo sonularnn toplu gsterimi ......................................... 136
izelge 6.92 AHS ve AAS iin hesaplanan migros alma kolayl ncelik vektr ........ 136

xi
SZ
Gnmzde yaanan hzl deiimler, iletmelerin kar bulunduu belirsizlikleri artrm,
iletme ynetimini daha karmak hale getirmitir. letmelerin tercih edebilecei
alternatiflerin artmas da buna eklenince karar verme ilemi daha zor hale gelmitir. En doru
yatrm yapmak iin ise bir ok kriteri gz nnde bulundurmak gerekir. Ayrca yatrma
karar verecek kiilerin onlarca kriterin de birbirlerini etkileyebileceini hesaba katp bunlarn
nda en doru karar uygun bir sre izlemeden vermesi pek mmkn deildir
Karar vermeyi zorlatran etmenlerden biri de kararda etkili kriterlerin birbirleriyle
elimesidir. Kriterlerden birinin salanmas bir dierinin ya da dierlerinin salanmasn
engelliyor ya da zorlatryorsa karar vermek daha da zor olacaktr. ok ltl karar verme
yntemleri, llebilen ve llemeyen birok stratejik ve operasyonel faktr ayn anda
deerlendirme imkan salayan ve ayn zamanda kara verme srecinde ok sayda kiiyi dahil
edebilen analitik yntemlerdir. Karar verme srecinde bu yntemlerin kullanlmas
yneticilere alternatifleri deerlendirmede yardm etmekte ve iletme kaynaklarnn daha
verimli kullanlmasn salamaktadr
Bu sebeple, bu tr karmak ve ok kriterli karar alma gerektiinde bu almada yapld
gibi analitik bir a sreci izlenmelidir. Buna ilaveten uzmanlarn grlerinin ayn olmad
durumlarn da belirsizlik kaldrlmaldr. Bu almada oluturulan a modeliyle datm
firmas iin analitik a sreci ve analitik hiyerari prosesi kullanlarak uygun tesis yeri seimi
yaplmtr. Oluturulan analitik a yapsnn, analitik hiyerari yapsna uygunluu test
edilmitir.
Bu tez almamda bana yardmc olan ve gerekli tm zveriyi gsteren, ynlendirmeleriyle
konuya farkl bir bak as kazandran sayn hocam Yrd. Do. Dr. Semih nte teekkr
ederim. almamn uygulama aamasnda byk yardmlar ve destei olan D-Grup Gda
Pazarlama Tic. Ltd. ti. sahibi Sn. Traian Donceve ayrca teekkr ederim.
Hakan GLTEN

xii
Tesis Yeri Seimi Probleminde AAS Kullanlmas ve Karar Sisteminin AHS ile
Dorulanmas

Hakan GLTE
Endstri Mhendislii Yksek Lisans Tezi

Karar verme ilemi bir biriyle atan faktre bal olduu iin kolay bir ilem deildir. Karar
verici etkileyen faktrlerin saysnn okluu, ou zaman da bu faktrlerin bir birine zt oluu
karar verme srecini zorlatrr, bu durumda karar vericiye son karar vermek iin ok faktrl
karar analizi metotlar yardm edebilir. letmelerin snrl kaynaklarn en iyi ekilde
kullanmalar kendi zelliklerini ok iyi bilmesi ve d etkenleri de iyi analiz edebilmesiyle
mmkn olacaktr.
Bu amala literatrde ve uygulamada kendini kantlam bir yntem olan AAS kullanlmasna
karar verilmitir. Analitik A Sreci yani AAS yardmyla bir ok etkenin birbirleri ile ilikisi
deerlendirilerek karar verme salanr. AAS, AHS(Analitik Hiyerari Sreci)nin gelitirilmi
bir st yapsdr ve AAS ile tm faktrlerin varsa birbirleri zerindeki etkileri gz nnde
bulundurulup deerlendirilebilmektedir.
Analitik Network Sreci AHSnin genel bir formudur. AAS teknii karar seviyeleri ve
kriterler arasnda daha karmak ilikilere izin verir. AAS teknii ayn zamanda geri beslemeli
sistem olarak da bilinir ve karar seviyeleri ve kriterlerinin birbirleri zerinde direkt veya
endirekt etkileri olduu sistemleri tanmlar.
Anahtar Kelimeler: AAS, AHS, ok kriterli karar verme

Jri:
Prof.Dr. Mehmet Tanya Kabul Tarihi: 04.05.2009
Yrd.Do.Dr. Semih nt Sayfa Says: 159
Yrd.Do.Dr. Bahadr Glsn

xiii
Using AP for Site Selection Problem And Supporting Decision System With AHP

Hakan GLTE
Industrial Engineering, M.S. Thesis
Decision making period depends on conflict criteria for this reason the period isnt so simple.
If the factors that effect the decision maker are too much then the decision period going to be
harder. In these conditions MCDM methods help decision maker.
It will be possible to use their limited sources at the best ways if firms analysis environment
and their properties properly.
At literature and practice the Analytic Network Process is proved itself so is decided to use.
With ANP, lots of factors can be assessed to determine these factors relationships. ANP is an
improved version of AHP, and in ANP all factors can be assessed if there is a relationship
between.
The ANP technique is a generic form of AHP.The ANP technique allows for more complex
interrelationships among the decision levels and attributes. The ANP technique is also known
as systems with feedback and refer to systems where a level may both dominate and be
dominate, directly or indirectly, by other decision attributes and levels.
Keywords: ANP,AHP, Multi Attribute Decision Making

Jri:
Prof.Dr. Mehmet Tanya Kabul Tarihi: 04.05.2009
Yrd.Do.Dr. Semih nt Sayfa Says: 159
Yrd.Do.Dr. Bahadr Glsn

1
1. GR
Yneticiler rekabeti basklar karsnda, ilemlere deiim mhendislii uygulanmas
zerinde younlamaktadr. Bu deiimlerle beraber, irketler de ilemlerini daha iyi bir
ekilde planlama ve kontrol etmenin yollarn aramaktadr. Kat ve nceden planlanm
irketler olmaktan uzaklap, deiimler karsnda hzla ve uygun bir biimde tepki veren
irketlere doru ynelmektedir. Gnmz pazar koullarnda rekabet edebilmek iin i ve d
evrenin analizi ok nemlidir. Firma mevcut durumu ve gelecei ne kadar iyi tahmin
edebilirse o kadar baarl kararlar alabilecektir. letmeler kaynaklarn en verimli ekilde
kullanmak isterler ve bu ancak tecrbenin bilimsel almalar ile desteklenmesi ile
olanakldr.
Tedarik zinciri ynetimi, her bir mterinin farkl olan ihtiyalarna cevap verilmesi iin bir
prosesin gelitirilmesini ele alr. Tedarik zinciri ynetiminin bir iletmenin tm problemlerini
zebilmesi beklenemez. Tedarik zinciri, doru bir ekilde uygulandnda yeni bir rekabet
boyutu yaratabilecek operasyonel bir stratejidir.
Bu almada i stratejilerinden biri olan tedarik zinciri ynetimi ve tedarik zinciri
ynetiminde ok kriterli karar sorunu yaps oluturan tesis yeri seimi problemi
incelenecektir.
Karar verme aamasnda bir ok kriter gz nnde bulundurulmal ve bu kriterlere gre bir
seim yaplmaldr. Kriter says ve alternatifler arttka insan zekasnn tm kriter ve
alternatifler arasndaki ilikileri deerlendirmesi ve karara varmas ok zor ve hatta mmkn
deildir. Bu noktada ise ok kriterli karar verme tekniini kullanmak gerekecektir.
AAS stn bir teknik olmasna karn belirsizlikleri ortadan kaldrma konusunda zayftr. Her
ne kadar karlatrmalar yapan kiilerin konuya hakim olmalar salansa da bu kiilerin
farkl bak alar verilerde bir tutarszla sebep olabilmektedir. Bu belirsizlii ortadan
kaldrmak iin bulank mantk yntemlerinden yararlanlabilmektedir. Bulank mantk
kesinliin olmad durumlarda saysal veri elde etmemizi salar ve aradaki ilikinin varln
tayin etmede daha gereki bir sonuca ulamamzda yardmc olur. AAS karlatrmalar
yaparak istenilen sonucu elde etmemizi salarken kullanlan verinin kalitesi ve kurulan yap
ok kritik bir neme sahiptir. Bu nedenle kurulan yapnn dorulanmas ve dier tekniklerle
verilen kararlarla kyaslanmas sonucun gvenilirliini artrmaktadr.
Bu almada, bir datm irketi iin tesis yeri seimi iin hedef noktalara uzakln yan

2
sra, tesis yeri seimi ile ilgili nemli faktrler gz nnde bulundurularak, en uygun tesis
yerini belirlemek amalanmtr. Karar verme problemlerinde sklkla kullanlan Analitik
Hiyerari Sreci ve Analitik A Sreci yntemleri, kullanlmtr. Oluturulan karar yaplar
iin farkl senaryolar ile elde edilen sonular birbirleriyle karlatrlmtr.

3
2. TEDARK ZCR YETM
Tedarik zinciri, bir veya daha fazla rn grubuyla ilgili elde etme, retim ve datm
faaliyetlerinden kolektif bir biimde sorumlu olan otonom veya yar otonom i
faaliyetlerinden oluan bir ebekedir. Hammaddeleri elde eden, bunlar yar ve tamamlanm
rnlere dntren ve ardndan bir datm sistemi vastasyla bu rnleri mterilere teslim
eden yaplar ebekesidir.
Niha mterilere datlmak zere hammaddeleri tamamlanm rnlere dntren tedarik
zinciri, ok safhal, kapsamnda birden fazla grevi olan ve birok iletmeyi ieren bir
prosestir.
Genel bir tanm olarak tedarik zinciri, hammaddelerin siparii ve elde edilmesinden,
mamullerin retilmesine ve mteriye datm ve ulatrlmasna kadar olan kurumsal
fonksiyonlarna uzanan bir faaliyetler dizisidir.
Bu noktada, tek bir rn iin basit bir tedarik zinciri rnei verilebilir: Bu zincirde
satclardan hammadde salanr, tek bir admda tamamlanm rne dntrlr, ardndan
datm merkezlerine, ve son olarak da mterilere tanr. Gerek tedarik zincirleri ortak
bileenlere, retim aralarna ve kapasitelere sahip tamamlanm birok rn bulundurur
(Ganeshan ve Harrison, 1995).
Tedarik zinciri ynetimi, malzemelerin ve tamamlanm mallarn, satcdan mteriye kadar
olan aknn potansiyel ara duraklar olarak retim vastalar ve depolar kullanlarak etkili
ynetimidir. Buna karn bu faaliyet, yeni bir kavram deildir. letmeler son yllarda tedarik
zincirine uygun yapnn verilmesi sonucunda mteri hizmet seviyelerini iyiletirebilecei,
sistemdeki fazla envanterin azaltlabileceini ve iletme andaki gereksiz maliyetlerin
kslabileceine dikkat etmitir.
Tedarik zinciri ynetimi mteriyi memnun edecek bir ekilde daha iyi bir ekilde rn ve
hizmet retip sunmak iin genileyen bir faktrler bileenini planlama ve kontrol etme
amacyla ileri teknoloji, biliim ynetimi ve yneylem aratrmalar matematii kullanr. leri
seviyede programlar, ilikisel veritabanlar ve buna benzer teknik aralar kullanr.
Teknolojisi karmak olsa bile, tedarik zinciri ynetiminin en nemli kavramlar ve alma
teknikleri olduka anlalrdr.

4
2.1 Tedarik Zincirinin Fonksiyonlar
Bir i ortamnda eit ak mevcuttur. Bunlar:
1) Mamuln elde edilmesinden tketimine kadar olan ak
2) Satclardan i ortamna ve buradan da mterilere olan bilgi ak
3) Satn alma vs. iin gerekli fonlar salayan mterilerden i ortamna olan finansal ak.
Tedarik zinciri fonksiyonlar ise i ortamndaki mamul akn temsil etmektedir.
Tedarik zinciri bir iletmede doru malzemelerin, hizmetlerin ve teknolojinin doru
kaynaktan, doru zaman ve uygun kalitede satn alndnn garanti edilmesinden sorumludur.
Tedarik zinciri, malzemelerin salanmas, bu malzemelerin ara ve tamamlanm rnlere
dnm ve tamamlanm rnlerin mterilere datm fonksiyonlarn yerine getiren ara
ve datm seeneklerinin bir ebekesidir. Tedarik zinciri, karmakl endstri veya
iletmeye gre deise de, hem hizmet, hem de retim iletmelerinde bulunur.
Servis endstrileri de mamul retimi yapan iletmeler gibi bir rn teslimat yapar. Bu rnler
bilgi, mteri servisleri, vs. olabilir. Ayrca, hizmet ve mamul retimi arasndaki fark da
gittike belirsizlemektedir. Gerekte de modern retim sistemlerinin rn meydana getirme
veya malzemelerin ilenmesi gibi fiziksel safhalardan daha fazla faaliyet gstermesi
gerekmektedir.
Sonu olarak, tedarik zinciri; tedarik, rn tasarm, retim planlamas, malzeme ynetimi,
siparilerin yerine getirilmesi, envanter ynetimi, nakliye, depolama ve mteri servislerini
kapsar.
Kurumsal fonksiyonlarn verimli olabilmeleri iin btnleik bir biimde almalar gerekir.
Tedarik zinciri ile ilgili olaylara hzl ve kaliteli bir ekilde karlklar verilmesini salamak
iin kurulu erevesindeki birok fonksiyonun koordinasyonu gereklidir.
Pazarlamann yksek seviyeli mteri hizmeti maksimum sat amalar, retim ve datm
hedefleriyle de akmaktadr. Birok retim ilemi, envanter seviyeleri ve datm imkanlar
zerindeki etkisi gz nne alnmadan, kty maksimize etmek ve maliyetleri drmek
zere tasarlanmtr. Satn alma kontratlar, eski satn alma rneklerinin tesinde ok az bir
bilgiyle mzakere edilmektedir. Bu etmenlerin sonucunda, iletme iin tek, btnleik bir
plan bulunmamaktadr, planlarn says i eitlerinin says kadardr. Bu farkl fonksiyonlarn

5
btnletirilmesi iin bir mekanizmaya ihtiya vardr. Tedarik zinciri ynetimi, bu tr bir
btnlemeye ulalabilecek bir stratejidir. Tedarik zinciri ynetiminin tipik olarak, malzeme
aknn btn olarak tek bir firma tarafndan sahip olduu ve her bir kanal yesinin bamsz
olarak alt tam olarak btnlemi firmalar arasnda bulunduu gzlenmektedir. Bu
yzden zincirdeki eitli bileenlerin koordinasyonu, onlarn etkili bir ekilde ynetilmesiyle
salanr.
2.2 Tedarik Zincirinin Yaps
Tedarik zinciri satlacak mal iin gerekli satn alma ve elde etme ile balar. Ardndan,
satlarn desteklenmesi amacyla envanter ynetimi ve depo ynetimine ynelir. rnlerin
mterilere teslimatyla son bulur.
Tedarik zincirinde malzemeler hammadde kaynaklarndan, bu hammaddeleri yar mamullere
dntren bir retim seviyesine geer. Bu yar mamuller daha sonra tamamlanm rnleri
meydana getirmek zere bir sonraki seviyede birletirilecektir. Elde edilen rnler datm
merkezlerine ve buralardan da satclar ve mterilere aktarlr.

ekil 2.1. Tedarik Zinciri (Alex J.,2007)

Yeryz
Dntrcler
Tedarikiler
reticiler Datmclar Nihai
mteriler
Yok olma veya geri
dnm

6

ekil 2.2 Tedarik Zinciri (Alex J.,2007)
2.3 Tedarik Zinciri eitleri
Tedarik zincirleri, artan komplekslilie gre eitlilik gsterir. Tek safhal tedarik zinciri
hammaddelerin elde edilmesi, retim ve datmn malzeme ak fonksiyonlarn birletirir.
Bu eit tedarik zincirinde birok bilgi ileme ve karar verme fonksiyonu bulunmaktadr.
Fonlarn ynetimi de kapsanmaktadr, nk borlar ve alacaklar formundaki iletme
sermayesi, envanter ve ekipman formundaki alma sermayesi kadar nemlidir.

malathane
Datm merkezi
Satclar veya mteriler
Tedariki
Nakliye veya tama

7

ekil 2.3 Temel Tek Safhal Tedarik Zinciri (Gerard J.,2006)
2.4 Tedarik Zinciri Ynetiminin Fonksiyonlar
Tedarik zinciri ynetimi fonksiyonlar seviyede almaktadr: Stratejik seviye, taktik
seviye ve operasyonel seviye.

Fonlar
Bilgi
Bilginin ilenmesi
Malzemenin ilenmesi
Fatura Fatura
$
$
Elde etme retim/dntrme Datm Teslimat
Mteri

Tedariki

Planlama
ve kontrol

Tedariki
demeleri

Malzeme
siparii

Sipari
ynetimi

Mteriye
faturalar

8

ekil 2.4 Tedarik Zinciri Ynetimi Fonksiyonlar (Gerard J.,2006)
Her bir seviye, kararlarn alnd srenin periyodu ve bu periyot sresince alnan kararlarn
skl ile birbirinden ayrlmaktadr. Stratejik seviyede u tr konular ele alnmaktadr:
retimin nerede tahsis edilecei ve en iyi kaynak bulma stratejinin ne olaca. Taktik
seviyede u tr konular ele alnmaktadr: Tahmin yrtme, planlama, temin sresi ksa olan
malzemelerin siparii ve retim ihtiyalarnn karlanmas iin fazla mesailerin izelgelenip
izelgelenmeyecei. Operasyonel seviyede ise u tr konular ele alnmaktadr: Envanter
datm, detayl izelgeleme ve bir makine bozulduu zaman bir sipariin ne yaplaca.
Tedarik zinciri ynetimi, ayrca, mteri ve tedarikilerle de koordinasyonu gerektirir. Pazar
dinamikleri bunu gletirmektedir. Mteriler sk sk deiiklikler yapmakta veya siparileri
iptal etmektedir. Tedarikiler yanl malzemeleri salayabilmekte veya ge teslimat
yapabilmektedir. Temin srelerini ve envanteri minimize ederken pazarn dinamiklerine hzl
bir biimde karlk verecek sistemlere ihtiya duyulmaktadr(Yamak,1999).
Pazarda olduu gibi, retimin taban da dinamik bir yapdadr. Planlanmam olaylarn
gereklemesi izelgelenmi faaliyetlerden sapmalara yol aabilir. retim kontrol sisteminin,
planl bir retim iin, retim hedeflerini optimize edecek yntemlerle bu olaylara cevap
vermesi gereklidir. Olaylar baz durumlarda, sz konusu ksmda kontrol altnda olmayan
problemlere yol aabilir. retim kontrol sistemi, faaliyetlerini planlama, sat ve pazarlama
gibi daha st seviyelerdeki fonksiyonlarla koordine etmelidir (Fox vd, 1993).
Talep
ynetimi

Datm retim Malzemeler
Stratejik
Seviye
Taktik
seviye

Operasyonel
seviye

Aylk
tahminler
Kurumsal
datm
Kurumsal
retim
Kurumsal
malzeme
Haftalk
tahminler

Ana retim
izelgelemesi
Malzeme
ihtiya
planlamas
Sipariler

Envanter
datm
Proses
seviyesinde
Malzemenin
serbest
Datm
ihtiyalar

9
2.5 Tedarik Zinciri Kararlar
Tedarik zinciri iin verilen kararlar iki geni kategoride snflandrlmaktadr: Stratejik ve
operasyonel. Stratejik kararlar uzun bir zaman ufkunda verilmektedir. Bunlar, iletmenin
stratejisiyle sk skya baldr (bazen bu kararlar, iletmenin stratejisinin kendisidir) ve bir
tasarm perspektifinden tedarik zinciri politikalarn ynlendirir. Dier taraftan operasyonel
kararlar ksa vadelidir ve gnlk faaliyetlerde younlamaktadr. Bu eit kararlardaki aba,
stratejik tedarik zincirindeki mamul aknn etkin ve verimli bir biimde ynetilmesidir.
Tedarik zinciri ynetiminde temel drt karar alan bulunur:
Yerleim
retim
Envanter ile
Nakliye (datm)
Her bir karar alan hem stratejik hem de operasyonel eler ierir.
2.6 Tedarik Zincirinde Karlalan Problemler ve Uygulanabilecek yiletirmeler
Yneticiler her geen gn kendilerini, mterilerin artan talepleri ile aksi ynde bulunan
iletmenin kar ve byme ihtiyalarn dengeleyen bir konumda bulmaktadr. Birou, sz
konusu dengeyi salayabileceklerini ve de tedarik zinciri ynetimini stratejik bir deiken
olarak kullanarak kar salayabilecek bir bymeye ulaabileceklerini fark etmitir. ncelikle,
tedarik zinciri bir btn olarak; yani, rnlerin, hizmetlerin ve tedarikilerin tedarikilerinden
ve mterilerinin mterilerinden gelen bilgi ak ynetiminde grev alan tm balantlar
eklinde alglanmaldr. kinci olarak, yneticiler somut gelirler amalamaktadr, ve gelirlerin
bymesi, olanaklarn kullanm, ve maliyet azaltlmas zerinde younlamaktadr.
Yneticiler, irkete geleneksel bak ve ayrk fonksiyonel varlklar olduklar iin bileenlerini
reddederek, baarnn mterilere deer oluturmak iin faaliyetlerin tedarik zinciri boyunca
ne kadar iyi kullanldna bal olduunun bilincine varmaktadr. (Eleonora B.2006)
Kr getiren bymeleri salayan baarl giriimlerin birka ortak yn vardr: Bunlar tipik
olarak stratejik ve taktik deiimleri birletiren byk abalardr. Bu giriimler ayrca, elde
edilen iyilemenin tm tedarik zincirinin ksmlarnn toplamndan byk olacak ekilde
tedarik zincirini kapsayan bir bak asyla ele alarak ve abalar ynlendirerek holistik bir

10
yaklam sergiler. Baarsz abalar tutarl bir profili olduu izlenimini verir. Bunlar
fonksiyonel olarak tanmlanm ve dar bir noktaya odaklanmtr, ayrca tayc bir yapdan
yoksundur. Koordinasyonsuz deiim faaliyetleri her bir blm ve fonksiyonda ortaya kar
ve irketi birok giriim nedeniyle baarszla srkler. Bu baarszln kayna bazen
ynetimin, neyin onarlmas gerektiini belirtmedeki gldr. Asl konu; birden fazla,
karmak bir ekilde alan (hem iteki, hem de dtaki) hareketi ayn ynde yrtebilecek bir
tedarik zinciri dnm plannn nasl gelitirilip uygulanabileceidir. Yneticilerin ne ekilde
almalar gerektiine karar vermelerine yardm etmek amacyla, en baarl yneticiler
tarafndan gerekletirilen tedarik zinciri giriimleri incelenmi ve tecrbelerinden tedarik
zincirinin yedi ilkesi karlmtr. Sz konusu ilkelere sadk kalnmas, mteri hizmetleri ile
kr getirecek byme arasndaki atmay dengeleyecektir. Mterilerin ne istediinin ve bu
isteklerin daha abuk, daha ucuz ve daha iyi bir ekilde karlanmas iin tedarik zinciri
erevesinde abalarn ne ekilde koordine edilmesi gerektiinin belirtilmesiyle, iletmeler
hem mteri tatminini hem de kendi finansal performanslarn artracaktr. Fakat bu dengenin
salanmas ve devam ettirilmesi kolay deildir. Her bir iletme, tedarik zinciri stratejisiyle bu
yedi ilkeyi kendi durumuna en uygun ekilde btnletirmelidir.
2.6.1 Tedarik Zinciri Ynetiminin Yedi lkesi
1. lke: Farkl gruplarn servis ihtiyalarna dayanan mteriler gruplara ayrlmal ve tedarik
zinciri bu gruplara hizmet vermek zere adapte edilmelidir. Bu ayrmlar ile, daha nce de
mteriler endstri kolu, rn veya ticaret kanal bakmndan gruplara ayrm ve ardndan da
gruplar iinde ve arasnda maliyetleri ve krllnn ortalamasn alarak onlara hizmet vermek
iin bir yaklam izlemitir. Sonuta tipik olarak iletmelerin hizmet tekliflerine mterilerin
verdii deer tam olarak anlalmamtr. Ancak, mterilerin belirgin ihtiyalar bakmndan
gruplara ayrlmas, iletmeyi eitli gruplarn ihtiyalarna cevap veren bir hizmet portfy
gelitirmek zere donatr. Raporlar ve endstri aratrmalar, gruplara ayrmann temel
kriterlerinin belirlenmesi iin aralar olmutur. Bugn, ilerlemeci yneticiler mteri
seimlerini lmek ve her bir grubun marjinal krlln ngrebilmek iin btnleik
analizler gibi bu tr ileri analitik tekniklere geri dnmektedir. letme, tedarik zinciri
programlarndan meydana gelen bir mn oluturmak iin disiplinli ve fonksiyonlar aras bir
proses uygulamal ve herkes iin olan temel servislerle belirli gruplarla en ok ilgili olan
mndeki servisleri birletiren gruplara zel servis paketleri oluturmaldr. Hedef, karll
maksimize etmek iin gerekli gruplara ayrma ve eitlilik derecesini bulmaktr. (Eleonora
B.,2006)

11
Elbette ki, mteri ihtiya ve tercihleri her ey deildir. Servis paketleri bir kr getirmelidir ve
birok iletme ise olas krll lmek zere mterilerinin ve kendilerinin maliyetleri
hakknda yeterli bir finansal anlaytan yoksundur. Hangi mterilere hizmet verilmesinin en
krl olaca, hangilerinin en uzun sreli krll retecei, veya hangisiyle allmas
gerektii bilinmemektedir. Bu bilgi, hesaplar hizmet paketleriyle eletirmek iin nemli bir
bilgidir, hacimce veya fiyata artlarn bir kombinasyonu vastasyla arttrlan gelirlere
dntrlebilir.
2. lke: Lojistik a, hizmet ihtiyalar ve mteri gruplarnn krllna gre uyarlanmaldr.
letmeler lojistik a tasarmnda envanter, depo ve nakliye faaliyetlerinin organizasyonunda
tek bir standart salamak iin deimez bir yaklam sergilemitir. Bazlar iin lojistik a
tm mterilerin ortalama servis ihtiyalarn karlamak iin, dierleri iin ise tek bir mteri
grubunun en zor ihtiyalarn karlamak iin tasarlanmtr.
Her iki yaklam da stn niteliklerin kullanmna ulaamaz ve mkemmel bir tedarik zinciri
ynetimi iin gerekli olan gruba zel lojistik iin yeterli olmamaktadr. Birok endstri
kolunda, zellikle kat endstrilerinde bireysel lojistik ihtiyalarn karlamak iin datm
mallarnn dzenlenmesi, bir retici iin tantlmam olan asl rnlere gre daha byk bir
tantm kaynadr. (Gerard J.,2006)
3. lke: Tutarl tahminler ile optimal kaynak tahsisi garanti edilerek pazar iaretleri izlenmeli
ve buna bal olarak tedarik zinciri erevesinde talep planlamas sraya dizilmelidir.
Tahminler her bir silo tarafndan gerekletirilmitir. Birden fazla blm her biri kendi
varsaymlarn, llerini ve detay seviyelerini kullanarak ayn rnler iin bamsz olarak
tahminler yrtmtr. ou pazarn grn resmi olmayan bir ekilde almaktadr, biraz
ise bu prosese kendi en nemli tedarikilerini dahil etmektedir. Birok iletmenin fonksiyonel
ynelimi, reticiler pazarn ne kadar rn istediini ikincil olarak dnrken, sat
tahminlerinin talebi byyor grmesine olanak vererek her eyin daha kt olmasna neden
olmutur.
Bu ekildeki bamsz ve ben merkezci tahmin yrtlmesi mkemmel tedarik zinciri
ynetimine uymamaktadr.
4. lke: rn mteriye tantlmaldr ve tedarik zinciri boyunca olan dnmler
hzlandrlmaldr. reticiler retim hedeflerini geleneksel olarak tamamlanm rnler iin
olan talep gsterimlerine dayandrm ve tahmin hatalarn telafi etmek iin envanter stoku
yapmlardr. Bu yneticiler sistemdeki temin sresi sabit olarak grme eilimindedir.

12
Bu yapdaki gelenekiler dahi hazrlk indirimi, hcresel retim ve tam zamannda retim
teknikleri vastasyla maliyetleri ksma konusunda ilerlemeler kaydederken, kitlesel uyarlama
gibi daha az geleneksel olan stratejilerde daha byk bir potansiyel bulunmaktadr.
5. lke: Tedarik kaynaklar, malzeme ve hizmet sahibi olmann maliyetini azaltmak iin
stratejik bir biimde ynetilmelidir. Malzemeler iin mmkn olduunca dk bir fiyat
demek amacndaki yneticiler tedarikilerle iyi ilikiler gelitirmemitir.
Mkemmel tedarik zinciri ynetimi, farkna varmay gerektirmektedir. Tedarikilerin
maliyetleri, iletme maliyetlerini etkilemektedir. Eer tedariki, 30 gnlk malzeme sevkyat
yeterliyken, 90 gnlk malzeme sevk etmeye zorlanrsa, bu envanterin maliyeti maliyet
yapsn deitirecei iin tedarikinin iletmeye verdii fiyatn etkiyecektir. reticilerin
tedarikilere yksek talepler vermesi gerektii gibi, ayrca ortaklarnn pazardaki fiyatlar
drmek ve snrlar arttrmak iin tedarik zincirindeki maliyetleri azaltma hedefini
paylamas gereklidir. Bu dncenin arkasndaki mantk, daha byk karlla katkda
bulunan herkesin dllendirilmesi iin kazan paylama dzenlemelerin yaplmasdr.
Yedi tedarik zinciri ilkesi sadece beraber uyguland zaman tam kapasitelerine
ulaabilecekken, bu ilke, balangtan alglayabilecei kazanmlar ek giriimler kurabilecei
iin dikkat ekici olmutur. (Gerard J.,2006)
6. lke: Birden fazla karar verme seviyesini destekleyen ve rnlerin, hizmetlerin ve bilgilerin
akn ak bir ekilde gsteren, tedarik zinciri kapsamnda bir strateji gelitirilmelidir.
Deiim mhendislii uygulanm i proseslerini desteklemek iin ilerlemeci birok iletme
kurumsal kapsamdaki sistemlerin yerine esnek olmayan ve yetersiz btnleik sistemleri
yerletirmektedir.
Bu yneticinin nemli eit yetenei birletiren bir biliim teknolojisi sistemi ina etmesi
gereklidir. Sz konusu sistem, ksa vadede gnlk muameleleri ve tedarik zinciri
erevesindeki elektronik ticareti ynetebilmeli ve bylelikle sipariler ve gnlk
izelgelemeler hakkndaki bilgiyi paylaarak tedarik ve talebi sralandrmaldr. Sistem orta
vadede kaynaklarn etkili bir ekilde tahsis edilmesi iin gerekli izelgelemeyi
kolaylatrmaldr. Uzun vadede bir deer eklenmesi iin sistem, btnleik bir a modeli
gibi, yneticilerin imalathaneleri, datm merkezlerini, tedarikileri ve nc parti hizmet
alternatiflerini deerlendirmelerinde yardmc olma amal yksek seviyeli senaryo
planlamasnda kullanlacak veri sentezleyecek aralar salayarak stratejik analizleri mmkn
klmaldr.

13
Teknolojiye byk yatrmlar yapmalarna ramen ok az iletme bu imkanlarn tamamn
elde etmektedir. Gnmzn kurumsal kapsamdaki sistemleri, kuruma bal ve kanal
ortaklarnn ortak baarya ulamas iin gerekli bilgiyi tedarik zinciri erevesinde
paylamadan yoksundur. Birok iletmenin tedarik zinciri ynetimini attrmak iin acil olarak
ihtiya duyduu bilgi, sistemlerinin hemen dnda bulunmaktadr ve ok az iletme gerekli
bilgiyi salamak iin yeterli derecede iletiim iindedir. Elektronik balant, tedarik zincirini
temelden deitirmek iin, muamelelerin maliyetlerinin azaltlmasndan balayp, siparilerin,
faturalarn ve demelerin elektronik olarak ynetilmesi ve satc ynetimli envanter
programlar vastasyla envanterlerin kltlmesine kadar deien seenekler sunmaktadr.
7. lke: U kullancya etkili ve verimli bir ekilde ulamada toplam baary lmek iin
kanal erevesindeki performans ltleri benimsenmelidir. yi alp almadklar
sorusuna cevap vermek iin birok iletme her tr fonksiyon ynelimli lm
uygulamaktadr. Fakat mkemmel tedarik zinciri yneticileri tedarik zincirindeki her
balantya uygulanan ve hem hizmet, hem de finansal matrisleri kapsayan lleri
benimseyerek daha geni bir bak as kullanmaktadr. (Gerard J.,2006)
Yneticiler hizmeti ncelikle, sz verildii anda gelen, tam, doru bir biimde fiyatlandrlm
ve faturalandrlm ve hasar grmemi olan mkemmel sipari kapsamnda lmektedir.
Faaliyet tabanl maliyetlemeden maksimum faydann salanmas, ileri bir biliim teknolojisi,
zellikle de bir veri deposu gerektirir. Genel hesap defteri, verileri bir hesap tablosundan
dzenledii iin, faaliyet tabanl maliyetleme iin gerekli bilgileri gizler. Depo, verileri ayrk
birimlerde muhafaza ederek sz konusu bilgilere hazr eriim salar.
Birok iletme kanal erevesindeki performansn lmn kolaylatrmak iin ortak rapor
kartlar gelitirmektedir. Bu rapor kartlar her bir iletmenin ortakla ne getirdii ve
btnleyici zellik ve becerilerini anlamann en byk avantajlarna ne ekilde destek olarak
kullanacaklarn gstererek ortaklarn ayn hedefler dorultusunda almasn salar. (Gerard
J.,2006)
2.6.2 Tedarik Zincirinin yiletirilmesi
Tedarik zincirinin karmakl, bir utan bir uca bir btn olarak gzlemlenmesini
zorlatrabilir. Ancak baarl tedarik zinciri yneticileri zamana ve abaya bu toplam
perspektifi gelitirmek ve bunu teebbsler arasndaki balantlara ve iyi tasarlanm bir
kurma srecine uyan bir plan gerekletirmek iin kullanmaya olan ihtiyacn farkndadr. Bu

14
plan ayrca, deiim teebbslerini sregelen gnlk ilemlerle koordine temeli ve iletme
snrlarn da amaldr.
Bu plan ayrca tedariki ilikilerinden, mteriler, rakipler ve de endstriyi bir btn olarak
ieren, pazar iin olan dahili ilemlere kadar tm tedarik zincirinin deerlendirilmesini de
gerektirir. Gncel almalar, kapatlacak boluun boyutunun belirlenmesi iin en iyi
almalarla karlatrlmaldr. Maliyet ve fayda analizleri sonucunda, teebbslerin nem
srasna konmas, sermaye ve insan ihtiyalarnn tahsisi ve iletmenin tedarik zincirinin
finansal yapsnn elde edilmesi bulunmaktadr.
Bu prosesteki kritik bir adm, gelir bymesi, mallarn kullanm ve maliyet drlmesi iin
belirgin hedeflerin belirlenmesidir. Mal ve maliyetler iin olan geleneksel hedefler, zellikle
de iletme sermayesi iin olan hedefler baar iin nemliyken, gelir bymesi hedefleri daha
nemlidir. Sadece maliyetleri ksmak ve mal kullanmn iyiletirmek iin olan teebbsler
yaplarnda ortaklar arasnda kazan-kazan ilikileri bulunduran snrl baarlara sahiptir
Pazardaki ERP satclarnn ortaya kyla, merkezilemi veri kavram da gerekletirmitir.
Sonu olarak, sz konusu sistemlerin kullanclarna zeki karar verme ve planlama
kabiliyetleri salamak zere tedarik zinciri satclar iin yeni grler ortaya kmtr.
Tedarik zinciri ynetiminin gelecei, dnya apnda ortaklklarn dikkatini eken, ortaya
kan ERP akmna dorudan baldr.
Tedarik zincirinin iyiletirilmesinin nemi herkes tarafndan anlalmtr, ancak bu
iyilemelere ulamak iin gerekli kritik baar kaynaklar ok az kii tarafndan aka
belirtilmitir.
Karar verme iin iyi tanmlanm tzkleri olan iyi tanmlanm prosesler
Organizasyonel ve fonksiyonel bariyerlerin ortadan kaldrlmas
Tedarik zinciri boyunca olan taleplerin erkenden grlebilmesi
Tedarik zinciri ilemlerini ynlendiren ve tedarik zinciri boyunca bilgiyi btnletiren bir
dizi plan
Listedeki ilk ynlendirici birok iletmede belirlenmiken, dier ynlendiricilerin nemi de
ok yksektir. Fonksiyonel silolar formasyonlarn destekleyen iletmeler, fonksiyonel
snrlar olmadan alan iletmelere gre, eitli tedarik zinciri bileenlerini arasndaki
koordinasyonu salamaya daha uzaktr. Bu ise, kurulu erevesindeki verilerin
birletirilmesini gerekli hale getirir, bylece ortak bilgileri tedarik zincirindeki tm
planlamaclar tarafndan paylalabilir.

15
Tedarik zincirinin iyiletirilmesi olduka karmak ve zor olabilir. yiletirmeler yapmak
zere btnletirici olan eitli kararlar, tahmin yapma, satn alma, retim, depolama ve
datmdr. Tahmin yrtme, tedarik zinciri prosesinin tmn Sipari in Biraraya Getir
(Assamble to Order), Stoklamak in Yap (Make to Stock) ve Sipari in Yap (Make to
Order) ortamlarnda balatr. Baka kararlar verilmeden nce ne kadar ve ne yaplmas
gerektii bilinmelidir. yi bir sistem verilen karara uygun modller sunacak ve tahmin
yrtme, planlama ve izelgeleme ile balayp nakliye planlamasyla biten bir zm
salayacaktr.
letmelerin tedarik zincirlerinde yatay ve dikey grlerinin olmas nemlidir. Mallarn satn
alnmas, retimi, depolanmas ve datlmasnda alnan her bir karar birbiri arasnda
balantldr. Herhangi bir boyuttaki bir deiim, geri kalan tedarik zinciri bileenlerinde
yavalama etkisi balatr.
Tedarik zinciri ynetiminde grlen zorluk; planlarn malzemeler, (retim ve datm)
kapasite, zaman ve yerleimler, nakliyat, elde bulundurma kapasitesi hat ve rn sralamas,
retim miktarlarnn boyutlandrlmas, retim deiimleri ve durmalar, izelgeler veya
makineler arasnda dnm yaparken ortaya kan yokular, kampanya planlamas, retim ve
datmn birden fazla safhaya ayrlmas ve malzeme faturalar gibi birden fazla kstla
kstlanmasdr.
10 tedarikisi, 10 imalathanesi ve 10 datm merkezi olan bir iletmenin stokta tutulan 1000
birimin planlanmas ile problemi olduu ile ebekenin btn bir graf olduu ve planlama
ufkunun 12 zaman periyodu olduu gz nne alndnda; bu problemin zlebilmesi iin
stokta tutulan her bir birimi, tedariki, imalathane ve datm merkezi iin 12 milyon ksm
yneticisi bulunmas gerektii ortaya kacaktr. Bundan baka, bu byk say herhangi bir
karar verme hatas sonucunda ssel olarak byyecektir. Bugnn ortamnda birok iletme
stokta tutulan birim saysn hzl bir biimde arttrmaktadr. Tedariki tabannn srekli
arttrlmasna ek olarak, stokta tutulan birim saysndaki bu art, bu birimlerdeki annda karar
verme prosesini imkansz hale getirir. (Eleonora B.,2006)
Kstlar genel olarak grup altnda kategorize edilebilir: Malzemeyle ilikili kstlar,
retimle ilgili kstlar ile datmla ilgili kstlar. Gemite yazlm irketleri malzemeler,
kapasite ve bazlar ise kapsam ve konumlarda kstlar olmak zere hem malzeme hem de
kapasite konusunda zellemitir. Hesaplama teknolojisi ve daha iyi zm bulma
metodolojisinde hzla iyilemelerin gerekletii amzda, i probleminin tamam

16
hesaplanabilir tek bir problem olarak zlmeye allmad takdirde, btn tedarik
zincirine geni bir ayla bakmak ve stokta tutulan birim konusunu zmek mmkndr.
2.6.2.1 Sistem htiyalar Karlamaldr
Yaanlan ortam dinamik bir yapdadr. Fiyatlar deimekte, makineler bozulmakta,
mteriler ani sipariler vermektedir. Ancak belirsizlik altnda bile planlama yaplmaktadr.
Bu, planlamann gereksiz olduu anlamna gelmeyecektir, ancak doru kararlarn doru
zamanda verilmesine dikkat edilmelidir. rnein, ncelikli bir sipari ay nceden
verilmemelidir, nk gelecek birka planlama periyodu ierisinde talep durumu nemli bir
ekilde deiebilir. Sz konusu sipari verme prosesi stratejik bir aracn kapsam iinde
olmamal, ancak kaynak planlamas gibi dier tedarik zinciri kararlar iin birer rehber olarak
kullanlmaldr. Yeni bir makineye yatrm yaplmas karar, teslimatn temin sresine bal
olarak daha uzun bir zaman periyodu ile yaplmaldr.
2.6.2.2 ok Seviyeli Yaklam
Buna gre, ile ilgili problemleri zen, yksek seviyede bakma gereksinimi olmayan, etkili
bir tedarik zinciri ynetimi sisteminin kurulmas iin bir iletmenin ok seviyeli bir planlama
yaklam gelitirmesi gerektii sonucu karlabilir.
ok seviyeli yaklama rnek olarak seviyeli bir planlayc gsterilebilir. Her bir seviyede,
kapsamna ve ilgili sresine dayanan bir dizi karar verilir. Bu bilgiler, bir sonraki seviyelere
iletilir. Sz konusu seviyeler veri seviyesinde veya algoritma seviyesinde birbirine
balanabilir, ya da bu melez veya her ikisi birden de olabilir.
Aada seviyeli bir planlaycda bulunabilecek karar seviyeleri sralanmaktadr:
Birinci seviye kararlar: Bu kararlar i planlamas alanndadr ve tedarik zinciri zerinde uzun
vadede etkisi bulunur. Detayl bilgiler sklkla mevcut veya gvenilir deildir. st ynetim
genellikle karar verici ve bu bilgilerin kullancsdr. Bu kararlar her gn verilmedii veya
gzden geirilmedii iin abuk karlk verilmesi gerekli deildir. Birinci seviye kararlarna
rnek olarak dinamik kaynak yaratma, kapasite planlamas ve yeniden yaplandrlm
planlamadr.
kinci seviye kararlar: Bu kararlar taktik planlama, alanndadr ve birinci seviye kararlarndan
daha ksa srelidir. Detayl bilgi elde edilebilir ve verinin olasl olduka gvenilirdir. Bu
kararlar, verilerdeki an sapmalar gz nnde bulundurmak zere frsat verilerek birinci

17
seviye kararlar tarafndan kstlanr. Bu seviyede hzl cevap verilmesi yararldr. kinci
seviye kararlarna rnek olarak ncelikli siparilerin verilmesi ve birinci seviyenin
taahhtlerine uyulmas gsterilebilir.
nc seviye kararlar: Bu kararlar operasyonel planlama ve izelgeleme alanndadr. Bu
kararlarn etkileri bir sonraki birka gn veya vardiyaya yansr ve birinci ile ikinci seviye
kararlar tarafndan kstlanrlar. Hzl cevap verme mutlak bir ekilde gereklidir. nc
seviye kararlar, hat izelgelenmesi alannda, malzeme ve envanter tahsisinde ve nakliye
planlamasnda geerlidir.
Seviyelere ayrlm bir sistemin kurulmasndaki zorluk, st seviyede verilen bir kararn daha
alt bir seviyede yeniden tam olarak verilmesi ve verilerin gncellenmemesi problemidir.
Veriler gncellenmediinde, st veya alt kademeye doru uzlama hatalarna neden olur.
Sonu olarak yavalama etkisi gzlenir ve seviyeler arasnda ilerlemek iin etkin geri besleme
mekanizmalarnn salanmas gerekir. Gl bir geri besleme mekanizmas ayrca, tedarik
zinciri aralar grubunun tmnn uygulanmas srasnda kontrol edilmesi gereken arayzlerin
saysn azaltan grubun tamamnn btnlemesine olanak verir. Arayzlerin says ne kadar
az olursa, sistemin uzun vadede muhafaza edilmesi o kadar kolay olur. Bu, ayrca baarsz
yn veya interaktif koumlarn olasln da azaltacaktr.
2.6.3 Temel Faktrler
Bir problem iin zmler tasarlanrken aadaki temel faktrlere dikkat edilmelidir:
Mevcut olan bilgiler ve ilgili detaylar: Eer bir iletme uzun vadeli bir i plan yapmaya
alyorsa, stokta tutulan birimlerin talebi iin olan tahmin saylar byk bir ihtimalle
mevcut olmayacak veya olduka tutarsz olacaktr. Bu, uzun vadeli kararlar iin toplam bir
planlama seviyesinin desteklenmesine varacaktr. (Eleonora B.2006)
Karar verenlerin faaliyet alan ve otoritesi: Tedarik zinciri ynetimi yazlmndaki eitli
modllerin kullanm ounlukla farkl seviyedeki kullanclar ilgilendirir. st seviye bir
lojistik yneticisi ok seyrek olarak bir hat izelgeleme yazlmnn birincil kullancs
olacaktr, ve de bir hat izelgeleyici uzun vadeli planlama aralarnn kullancs olmayacaktr.
Bu ise, sz konusu aralarn kullanclarna gre yaplandrlmas gerektii anlamna
gelmektedir. Gsterilen veya kullanlan detay seviyesi buna gre gelitirilmelidir.
Kararlarn srekli etkisi: Depolar ile retim vastalarnn almas ve kapanmas, i zerinde
srekli etkisi olan kararlardr. Sonu olarak, bu kararlar btn tedarik zinciri gz nne

18
alnarak verilmelidir, nk bu kararlarn dier retim bileenleri zerinde yavalatc bir
etkisi olacaktr.
Kararn verilmesi iin gerekli cevap sresi: Ekonomik hesaplama teknolojisinde bulunan
dezavantajlar gz nne alndnda, varolan makinelerin ilem hz kadar zm retmek
iin olan iyileme zaman da bir seviyedeki girdiler ve ktlara karar vermek iin nemli bir
kriter olmutur. Bir hat izelgelemecisinin, izelgeleme probleminin karmak bir
matematiksel programlama formlasyonunu kullanarak optimal bir izelge oluturmas iin
birka saat beklemesi kabul edilemez. Tedarik zinciri zmlerinin btnletirilmesi,
bylelikle de eitli arayzlerin bakm grevinin azaltlmas nemlidir. Sonu,
uygulayclarn zamanlarn optimal bir ekilde kullanmasn salayacaktr. yi bir zm,
nakliye planlamasndan, tm srecin tahmin edilmesine kadar olan bir grlebilirlik
salamaldr. Bunun dnda, kullanclara tedarik zinciri boyunca hareket etme imkn da
salanmaldr.
1970lerin ve 1980lerin sonlarnda, uzun bir zaman periyodu boyunca, Datm htiyalar
Planlamas btn bir tedarik zinciri ynetimi zm olarak sunulmutur. Bu, datm
faturalarnn modellenmesi iin imkan vermekte ve zaman safhal zaman safhal talepleri
tedarik ihtiyalarna dntrmektedir. Ayrca, durdurmalar ve kapatmalar iin takvimleme
ihtiyalarna da uymaktadr. Kendi bana tedarik planlama problemini zmez. Ancak, bir
organizasyonun lojistik andaki imkanlar arttrr.
Planlama ve izelgeleme problemlerinin hepsini zebilecek bir hesaplama yoktur. Detay
ynetimindeki bir zmn verimli bir biimde tm iletmeye uygulanmas imkanszdr,
nk planlama ve izelgeleme problemi temelde denetim altna alnamaz. Bu nedenle, farkl
planlama alanlarnda farkl hesaplamalar bulunur.

19
3. KARARVERME PROBLEMLER
Karar verme ilemi, insanolunun doumundan balayan ve yaam boyunca devam eden
srekli bir ilemdir.Belli bir dneme ilikin belli sorunlarn zmnde kullanlabilecek
birbirlerinden ayr zellikleri olan seeneklerin olmas durumunda bir seim veya bir karar
verme ilemi ortaya kar (Mudal H.,2007). Karar verme, mevcut tm seenekler arasndan
ama veya amalara en uygun, mmkn bir ya da birka seenei seme srecidir (Evren ve
lengin, 1992). Dier bir tanma gre karar verme, farkedilen ihtiyalara ynelik, zerinde
dikkatlice dnlerek yaplan seimdir. En genel hali ile karar verme, karar vericinin mevcut
seenekler arasndan bir seim, sralama ya da snflandrma yapmas eklinde bir sorun
zme yntemidir (elikyay, 2002). Karar verme problemi en genel anlamda, bir seenek
kmesinden en az bir ama veya lte gre en uygun seenein seimi eklinde
tanmlanabilir (Balgil ve Erol, 2005).
Karar verme, tercihler yapma sanatdr
Karar verme birden fazla boyutlu olan olay ve/veya olaylarn var olduu durumlarda
seim yapmaktr. Olay ve/veya olaylarn boyutlarnn artmas durumunda karar verme
g, zaman alc ve pahal bir ilem olabilir
Karar verme, her ynetim dzeyinde sonulandrlmas zorunlu olan bir veya bir dizi
sorunun tm boyutlaryla deerlendirilecek en uygun sonucu verebilecei saptanan
seenek ve/veya seeneklerin belirlenmesidir
Dier bir tanma gre karar verme, fark edilen ihtiyalara ynelik, zerinde dikkatlice
dnlerek yaplan seim.
3.1 Karar Vermenin Temel Kavramlar
Karar verme ile ilgili temel kavramlar aadaki ekilde sralanabilir (Evren ve lengin, 1992)
Karar sorunu
Karar vermenin eleri (ama, kriter, seenek)
Karar vermenin aktrleri
3.1.1 Karar Sorunu
Sorun, kiinin bir eyi olmasndan daha farkl olmasn istedii, ancak bunu
gerekletirebilmek iin nasl hareket etmesi gerektii konusunda emin olamad bir

20
durumdur. Sorunlar insanlara zg durumlardr, nesnel deildirler.
Dier bir tanma gre sorun, bir ya da daha fazla organizasyonel aktr tarafndan bir sistem ile
ilgili olarak tatminsizliklerin veya yeni frsatlarn alglanmas durumudur. Sorun, ksaca
arzulanan durum ile imdiki durum arasndaki fark olarak da tanmlanabilir.
Yukardaki tanmlardan da anlalabilecei zere bir karar sorunu, gnlk hayatta "sorun"
kelimesinin artrd gibi yalnzca kt giden, endie veren, yanl vb. olan durumlarla
ilgili deildir. yi olan bir eyin daha da iyiletirilmesi, yeni frsatlarn deerlendirilmesi, kt
kaynaklarn ihtiya yerlerine atanmas gibi durumlar da karar sorunu olarak
nitelendirilmektedirler. Sorunlar znel olduklar iin baz kiilerce endie verici olarak
nitelendirilen bir durum, baka kiilerce farkl bir ynden ele alnarak bir frsat olarak
grlebilir.
Karar verme ilemi ok iyi dnlerek, dikkatli analizlerle, sistematik ve bilimsel bir
biimde yaplabilir; ancak ortaya konmu olan karar sorunu gerek sorunu yanl veya eksik
yanstyorsa verilmi olan kararn tatmin edici olmas dnlemez (Hammond, 1999). Doru
sorunu ortaya koymak doru kararn verilmesini de beraberinde getirecektir.
3.1.1.1 Problemin Tanmlanmas
Karar verici durumundaki kiilerin nne problem iki ekilde gelebilir. Birincisi; karar
vericiler evrede karar verilmesi gerektiren deiiklikleri ya da yeni koullar bulmak iin
iktisadi, siyasi, toplumsal teknik alanlar incelerler. Bylece rgtle ilgili zlecek
problemler olup olmadn aratrrlar. kincisi; problem karar vericilerin nne onlar
aramadan da gelebilir. Bunun iinde, ya rgt dndaki eitli gruplar isteklerde bulunurlar,
zlmesi gereken problemi rgte getirirler ya da problem rgtn iinden kar. rgtn
iinde, ya karar verme biriminin stndeki kademelerden ya da alttaki kademelerden gelir.
Genelge ve emirlerin belirsiz oluu, yetki alanlarnn ya da emirlerin atmas ve benzeri gibi
nedenlerle astlar, bir problemde karar alnmasn stlerden isteyebilir. Ayrca astlar,
kendilerini ilgilendiren problemlerde zm bulmalar iin stlere bavurabilirler (elikyay,
2002).
Karar verme ilemi ok iyi dnlerek dikkatli analizlerle, sistematik ve bilimsel bir biimde
yaplabilir; ancak ortaya konmu olan karar problemi gerek sorunu yanl veya eksik
yanstyorsa verilmi olan kararn tatmin edici olmas dnlemez (Hammond, 1999).

21
3.1.2 Karar Verme Elemanlar
Karar verme ile ilgili deiik kiilerce deiik anlamlarda kullanlan temel kavramlar vardr,
bu almada ama, kriter ve seenek kavramlar aada tanmlan verildii ekilde
kullanlmaktadr.
3.1.2.1 Ama
Bir karar verme srecinde seeneklerin deerlendirilmesi iin hesaba katlacak kadar nemli
olan her unsur bir "deerlendirme konusu" olarak nitelendirilmelidir. Kararlar belli bir amaca
ulamak iin verilir. Amalarn tanm farkllklar gstermektedir. Amalar; yer, zaman ve
olaylarn deimesi halinde kimi zaman belli bir lde ve kimi zamanda tmyle
deimektedir. Bu nedenle amalar genellikle dinamik karakterlerdir.Bir ama, bir
deerlendirme konusuna gre tercih edilen hareket yndr. arayan bir kii iin cret, i
yeri, kariyer olanaklar gibi unsurlar deerlendirme konularna rnek olarak verilebilir. Ayn
kiinin amac ise yeni iinde yksek cret arzu etmesi olabilir. Bir karar problemindeki
amalarn zellikleri aadaki gibi olmaldr:
Seeneklerin ok fazla deerlendirmesini nlemek zere sorun iin gereksiz olmamal
Sorunun iyi biimde analizini salayacak biimde z olmal
Karar aktrleri arasnda etkin iletiime olanak verecek ekilde z olmal
Ama, seeneklerin deerlendirilmesi iin bir temel oluturur (Hammond, 1999). Ama,
kriterlerin karar vericinin arzulan dorultusunda ynlendirilmi ekli olarak da tanmlanabilir
(Evren ve lengin, 1992).
Ama;
2.3.1. Hangi bilginin aranmas gerektiini belirlemeye;
2.3.2. Karar vericinin seimini baka insanlara aklamasn;
2.3.3. Kararn nemini ve sonu olarak ihtiya duyulan zaman ve emei belirlemeye
yardmc olur (elikyay, 2002).
Bir karar sorunundaki amalarn zellikleri aadaki gibi olmaldr:
Seeneklerin ok fazla kez deerlendirilmesini nlemek zere sorun iin gereksiz
olmamal

22
Sorunun iyi biimde analizini salayacak ekilde z olmal
Karar aktrleri arasnda etkin iletiime olanak verecek ekilde anlalr olmal.
Amacn daha da somutlaarak belirli deerlere dnm ekillerine de hedef denilmektedir
(Evren ve lengin, 1992).
3.1.2.2 Kriterler
Kriterler, eitli zm alternatiflerinin deerlendirilerek en uygun olanna karar verebilmek,
bir alternatifin yeterliliini kantlayabilmek veya amac ne lde gerekletirebileceini
ortaya koyabilmek iin kullanlan karar problemi elemanlardr. Karar verme srecini
ynlendiren ller, kurallar ve standartlardr. Dier bir deyile kriterler etkinliin lleridir.
Bir kriter belirli bir bak asna gre seeneklerin karlatrlmasn salar, seenekler
arasnda tercih ilikisinin kurulmasna olanak verir. Kriterlerin doru biimde ortaya konmas,
kararn kalitesi iin son derece nemlidir. Kriter hem karar vericinin nereye ulamak istedii
hem de alternatiflerin hangi zelliklerinin karar vericinin tercihini daha ok etkilediini
gsterir (elikyay, 2002).
Baka bir bak asna gre kriter, karar vericinin zel ilgisi dahilinde olan bir bykl
belirten bir kavramdr. Kriter, karar vermeyi ynlendiren l, kural ve standarttr).
Alternatiflerin karlatrlmasn salayan aratr. artlar deitike kriterlerin nemi de
deiir ve gz nnde bulundurulan alternatiflerde buna bal olarak deiir.
Kriterler nicel ve nitel olmak zere 2 trde incelenebilir
Nicel Kriterler: Byklkleri saysal bir lek zerinde tanmlanabilen kriterlerdir.
Nitel Kriterler: Karar vericinin, iki seenekten hangisini daha ok tercih ettii eklinde
sadece srasal tercihlerini belirtebildii kriterlerdir.
3.1.2.3 Seenekler
Seenekler, bir sorunun zmnde kullanlabilecek olan birbirlerinden farkl yaklamlardr.
Bu yaklamlara genellikle seenekler, alternatifler ve stratejiler denilmektedir.
Bir karar verme sorunu ile ilgili faaliyetler, eylemler, kararlar, adaylar sz konusu karar
verme srecinin seeneklerini oluturur (Hammond ve di., 1999). Seenekler karar verme
iin hammaddedir. Sorunla ilgili seenekler; kullanlan yntemin
nerdii farkl ekillerde, kriterlere gre deerlendirilerek ilerinde en iyisi veya iyilerden
oluan bir grup seilir ya da en iyiden en ktye tam veya ksmi sralandrlrlar ya da belirli

23
kategorilere gre snflandrlrlar.
Seenek kmesi iki ekilde tanmlanabilir.
Seenekler sonlu ve saylabilir sayda olduu zaman eleman listesi halinde.
Seenekler sonsuz ya da yeterince ok olduu srekli durumda ise matematiksel ilikiler
ile tanmlayarak zelliklerini belirtecek ekilde.
Seenek kmesinin kararl veya sabit olmamas yani yntemin kullanm srasnda kme
elemanlarnda bir deiiklik olabilmesi her zaman nceden seenek kmesinin belirlenmesine
izin vermeyebilir. Byle bir durumda yntemin ara sonulan kmede baz ekleme, karma ya
da deiikliklere neden olabilir.
Alternatifi gelitirirken dikkat edilecek iki noktadan ilki, alternatiflerin birbirini dlayc
(birinin seiminin tekilerin seimini engelleyici) nitelikte olmas; ikincisi de, zm
gletirmesi nedeniyle alternatifler saysnn gereinden ok olmamasdr. Alternatif says
ok ise, karar verici grg, deneyim, bilgi ve sezgisini kullanarak amac gerekletirmede
etkin olmayacan umduunu alternatifleri elemelidir.
Ayn karar sorunu iin farkl seenek kmeleri oluturulabilir. Seenek kmesinin
oluturulmas sadece zlen soruna ve karar verici ile karar srecine katlan dier kiilere
zg deildir; ayn zamanda sorunun yaplandrlmas, kriterlerin tanmlanmas, tercihlerin
modellenmesi ile de ilgilidir.
Seenekler, karar vericinin istemine bal olduklarndan karar vericinin deneyimi altnda
olurlar. Bu bakmdan; alternatifler denetlenebilir deikenlerdir.
Alternatif gelitirmenin belli bir yntemi yoktur. Alternatifler amaca, eldeki kaynaklara, evre
ve koullara bal olarak gelitirilir. Alternatifi gelitirmenin temel dayana yaratclktr.
Bununla birlikte, alternatifi gelitirmek iin uygulanabilecek en nemli yaklam, kaynaklarn
kullanm oranlarn deitirmektir (elikyay, 2002)
3.2 Karar Verme Sreci
Karar verme srecinin aamalar, karar verme olayn dar ya da geni anlamda ele almaya ya
da bu kavramdan ne anlaldna bal olarak deiik biimlerde belirtilmektedir. Karar tr
ne olursa olsun, izlenecek karar verme basamaklar yaklak olarak ayndr; bununla birlikte
her basamakta izlenecek yntemler, bavurulacak teknik ve ayrntlar kararn niteliine bal

24
olarak deiebilir (elikyay, 2002).
Karar verme sreci, birok aratrmac tarafndan kendi alma alanlarna uygun olarak
incelemi ve aamalandrlmtr.
Yukarda belirtilen karar verme ileminin eitli admlar ematik olarak ylece gsterilebilir

ekil 3.1 Karar Verme Admlar
Karar verme sreci en basit biimde admdan oluan bir yaklam eklinde ortaya
konulmutur.
Bilgi Toplama Aamas: Sorunun veya frsatn ne olduunun belirlenmesi
Tasarm Aamas: Sorunun nedenlerinin veya frsat douracak unsurlarn ve bunlarla ilgili
seeneklerin belirlenmesi.
Seim Aamas: Seeneklerden birinin veya birkann seilmesi
Sorunun Yaplandrlmas
Balang belirsizliini azaltmak iin sorunun dikkatle incelenip aratrlmas ve ok kriterli
karar vermenin uygun bir ara olup olmadnn belirlenmesi. Eer uygunsa karar verme
durumunun anlalr hale getirilmesi iin karar vermesi gereken kiiler ve kararn sonularna
katlanacaklarn, konu ile ilgili kriterlerin ve deerlendirilecek seeneklerin ortaya karlmas.
Karar Modelinin Kurulmas
Karar vericinin deerlerim ortaya karan ve karar vericinin ulamak istedii dzeyleri temsil
eden amalarm gsteren modelin kurulmas iin seeneklerin kriterlere gre performans
deerlerinin elde edilmesi ve karar vericinin tercihlerinin modellenmesi.
Konunun
tanm
Bilgileri
toplanmas
Yntemlerin
seimi
zm maliyetlerinin
hesaplanmas
Deerlendirme
Uygulama
sonucu de.
Uygulama Kararn
verilmesi
Deerlendirme

25
Sorunun zmlenmesi
Kurulan model kullanlarak farkl bak alarm yanstan seeneklerin kriterlere gre
deerlendirmelerin karar verme durumuna uygun bir deerlendirme yntemi ile bir araya
getirilmesi ve karar sorununa uygun bir zmnn bulunmas veya nerilmesi
Karar verme srecini zetle hazrlk, uygulama ve kontrol (geri besleme) ilemlerinin yerine
getirilmesi olarak ifade edebiliriz.
3.2.1 Karar Modelinin eleri
Btn kararlar belli sayda elemanlarn yardmyla verilmektedir. Karar vermenin eleri
eklinde tanmlanan bu elemanlar aadaki ekilde belirlemek mmkndr
1. Karar verilecek problem
2. Karar verecek kii veya kiiler
3. Alternatifler
4. Ama ve kriterler
5. Ortamlar
6. Karar kurallar
7. Sonular
3.2.2 Karar Tipleri
Bir karar probleminin matris formu ile belirlenmesinde be farkl kara problemi oluur.
Ayrm ortaya kmas beklenen olaylara gre yaplr ve karar verenin olaylar hakkndaki bilgi
derecesini yanstr. Olaylar ve gerekleme olasl arasndaki ilikiyi tanmlayan bu ayrm
aadaki gibidir .
Belirlilik halinde karar verme: Ortaya kacak olay kesinlikle bilinirse karar matrisindeki
bir tek olay sz konusu olan problemler belirlilik halinde karar problemi olarak incelenir.
Risk halinde karar verme: Olay says birden fazla ve olaylarn olaslklar bilinirse risk
halinde kara probleminden sz edilebilir. Olaslklar kesikli verilebilecei gibi bir
dalmdan da elde edilebilir.

26
Belirsizlik halinde karar verme: Olaylarn kesinlii olmad gibi olaslklar da bilinemez
ise belirsizlik halinde karar problemi olarak incelenir.
Ksmi bilgi halinde karar verme: Olaylarn oluma olaslklarn yalnz dalm be standart
llerin bazlar rnein ortalama, mod, medyan bilinirse ksmi bilgi halinde karar verme
sz konusudur.
Rekabet halinde karar verme (Oyun teorisi): Rekabete dayanan problemler bu grupta
dnlr. letme ve ekonomi kaynaklarndan oyun zamanla ortaya kacak olan belli
demeleri nceden kestirmek iin karar vermek zorunda kalan taraflarn menfaat
atmalarn ve /veya rekabetini yanstr. Oyun teorisi, kara srecinde matematiksel
ynyle taraflarn seenekleri formle etmeyi amalamaktadr.

27
4. OK KRTERL KARAR VERME
ok kriterli karar verme, elde mevcut birden fazla ve genelde birbirleriyle elien alternatifler
arasnda bir tercih (deerlendirme, nceliklendirme, seim) yapma durumunda bilgiler
sunmaktadr (elikyay, 2002). ok kriterli karar verme, karar vericinin saylabilir sonlu
sayda ya da saylamayan sayda seenekten oluan bir kme ierisinden en az iki kriter
kullanarak yapt seim ilemi ya da iki veya daha fazla kritere dayanarak deerlendirme
yaparak seim yapmas olarak tanmlanabilir.
Bir sorunun yaplandrlmas aamasnda sorunla ilgili tm kriterlerin, tecrbelerin ve
yarglarn ortaya konmas ve aralarndaki ilikilerin mmkn olduunca ak bir biimde
tanmlanmas gerekmektedir. AHS ve AAS yaplandrma aamasnn, sorunun gerek
hayattaki yapma olabildiince yalan bir ekilde gerekletirilmesine olanak salar.
ok kriter ve karar verme, karar etkileyen deiik alara bakmay gerektiren, kompleks
kararlarn alnd bir evrede ayrlamaz iki terimdir. ok kriter kararn dayand, ierdii
ve bal olduu birden fazla kriter olarak tanmlanmtr (Munaif,1995).
Herhangi bir konuyla ilgili karar verirken, karar vericiler birok faktrlerin etkisi altndadr.
Karar vericiler bu faktrleri gz nne alarak, sorunun her faktre gre performansn ler,
sonra bu performanslar btnletirir ve nihai kararn verir.
Bilisel psikoloji alannda yaplan deneysel almalar insanlarn bilisel yeteneklerinin
yksek miktarda bilgi karsnda zayf dtn gstermitir. Bu konuda Miller "Sinirli yedi
art eksi iki rakam: Bilgi ileme kapasitemiz zerindeki snrlar" isimli makalesinde, insan
beyninin ksa sreli hafza kapasitesinin ve varlklar arasndaki ayrmlar fark etme
yeteneinin 7 varlkla snrl olduunu ortaya koymutur. Bu kapasite baz insanlarda 5'e
derken en fazla 9'a kabilmektedir. Sorunlarn yaps analiz edilirken soruna ait varlklarn
ve varlklar arasndaki ilikilerin says ou kez analistin farkl bilgileri anlama
kabiliyetinden daha fazladr. Bu durumda sorunla baa kabilmek iin sorun bileenlerine
ayrlmal ve bu bileenler uygulanacak olan zm prosedrne uygun biimde
dzenlenmelidirler.
1980'li yllar ncesinde bilimsel karar verme, daha ok operasyonel dzeyde, az karmakla
ve elikiye sahip ve iyi tanmlanabilen amalarla yaplmaktayd. Nicel ynetim bilimi
uygulamalar operasyonel karar vermeden st dzey ynetim planlama ve karar vermeye
doru yneldiinde iyi tanmlanm sorunlarn yerini karmak sorunlar ald. Bu ynelimin

28
sonularndan biri karar verme amacnn kesinliinin azalmasdr. Bir tanma gre ok kriterli
karar verme, kesin olmayan amalan temsil eden bir dizi kesin ve genellikle birbiri ile elien
kriterlerin kullanld bir sorun zme yaklamdr.
Daha ak bir tanma gre ok kriterli karar verme, bir karar vericinin saylabilir (genellikle
sonlu) veya saylamaz seenekler arasndan iki veya daha fazla kriter kullanarak seim
yapmasdr.
ok kriterli karar verme yntemleri, organizasyonlarn saysal verilere dayanmayan veya
ksmen dayanan karar verme problemlerinin zmnde, maliyet ve kar esasl ltlerin
kullanlmad durumlarda performanslarn llmesi ve doru seimin yaplmas iin
kullanlmaktadr (elikyay, 2002).
Karar verme ilemi bir biriyle atan faktre bal olduu iin kolay bir ilem deildir. Karar
verici etkileyen faktrlerin saysnn okluu, ou zaman da bu faktrlerin bir birine zt oluu
karar verme srecini zorlatrr, bu durumda karar vericiye son karar vermek iin ok faktrl
karar analizi metotlar yardm edebilir. ok faktrl karar analizi yntemleri en az ikiden
fazla kritere gre deerlendirip tatmin dzeyine gre sralama yntemleridir.
ok kriterli karar verme 2 ana snfa ayrlabilir (Minowa ve Phua, 2004):
ok ltl Karar Verme (KV - Multi Attribute Decision Making- MADM): Problem,
sonlu sayda alternatifleri deerlendirme ve ltlerin arlklarna dayanarak en iyi
alternatifi semektir.
ok Amal Karar Verme (AKV - Multi Objective Decision Making-MODM): elikili
(zt) amalara dayanarak en iyi alternatifin seimidir.

izelge 4.1 de ok amal karar verme (AKV) ve ok ltl karar verme (KV) grleri
karlatrlmtr.

29
izelge 4.1 ok amal karar verme ve ok ltl karar verme grlerinin karlatrlmas

AKV KV
Kriter tanmlayc Amalar ltler
Ama tanmlar Ak st kapal
lt tanmlar st kapal Ak
Kst tanmlar Ak st kapal
Alternatif tanmlar st kapal Ak
Alternatiflerin says Sonsuz (byk) Sonlu (kk)
Karar vericinin rol nemli Kstl
Karar modelinin
paradigmas
Srece ynelik ktya ynelik
lgi alan Tasarm/ aratrma Deerlendirme/seim
4.1.1 ok ltl Karar Verme Sreci
Karar verme bilgi aratrmasn ieren, dolambal yollarla dolu, geri beslemelerle
zenginletirilmi ve bilgi toplamay ve elemeyi ieren dinamik bir sretir. Basit ya da
karmak olsun, btn kararlar ayn temel sreleri ierir. Sre, karar vericiye uygun
admlarla yol gsteren kurulu bir model tarafndan desteklenmelidir (Munaif,1995).

ekil 4.1 ok kriterli karar verme aamalar (Malczweski, 1999)
Problemin tanm
Kriterlerin
deerlendirilmesi
Kstlar
Karar matrisi
Karar kurallar
Duyarllk analizi
neriler
Karar vericinin
tercihi
Alternatifler

30
ok kriterli karar verme aamalar aada gsterildii ekilde sralanabilir:
4.1.1.1 Karar Konusunun Belirlenmesi ve Analizi
Karar analizinde gerekli ilk aama karar konusunu belirlemektir. Karar konusu, gz nnde
bulundurulacak alternatiflere baz kstlar koyar. Bu kararn seviyesine (gz nnde
bulundurulacak alternatiflerin ne derece genel olacan ve buna bal olarak kararn ne kadar
genel olacan) dikkat eker (Munaif, 1995).
4.1.1.2 Alternatiflerin Belirlenmesi ve Onlar Hakknda Bilgi
Karar konusuna karar verildikten sonra alternatifler belirlenir. Belirli bir konuda karar
vermek iin en az iki seenein olmas gerekmektedir. Nitekim karar verme; alternatifler
arasndan seim yapma iidir (Triantaphyllon, 2001). Alternatifler belirlenirken, ilkeler ve
dzenlemeler kadar kaynaklar (zaman ve para ) da deerlendirilmelidir ar Kriterlerinin
Belirlenmesi
Uygun alternatifler belirlendikten sonra bu alternatifleri deerlendirecek kriterler belirlenir
(Munaif, 1995). ok kriterli problemlerin bir basama da alternatifleri ve alternatifleri
deerlendirecek kriterleri tanmlamaktr. Bu ok kritik bir basamak olmasna ramen
formlasyonu standart bir modelleme prosedryle ele alnamaz Karar kriterlerini, karar
vericinin belirli sayda seeneklerden birini semekte kulland deerlendirme baz olarak
tanmlanabilir. Kriterleri belirlerken kriterlerin konuya ait tm etkenleri yanstmasna dikkat
etmek gerekir.
Karar verici kiisel bilgi ve deneyimlerine dayanarak karara etki edecek tm kriterleri belirler.
zellikle dikkat edilmesi gereken husus, kriterlerden hangisinin ana kriter hangisinin alt kriter
olduudur
ok kriterli karar problemlerinde dier bir kritik basamakta verileri hatasz olarak
deerlendirmektir. Genellikle btn kriterler eit neme sahip deildir. Bu kriterler
deerlendirilmeli ve deerlerine gre snflandrlmaldrlar (Munaif, 1995).
4.1.1.3 Optimal Seenein Belirlenmesi
Genel olarak ok Kriterli karar problemlerinde veriler kesin deerlerlerle bilinemez. Bu
yzden birok karar verme metodu her kritere gre alternatiflerin, ilikili nemlerini veya
arlklarn saptar. Bu aamalardan sonra seenekler, elimizdeki bilgiler ve kriterler

31
kullanlarak deerlendirilir. Deerlendirme sonucunda seenekler tatmin dzeyine gre
sralandrlr. Karar en iyi alternatif ynnde verilir ve bu kararn nemi deerlendirilir.
Herhangi bir yanl deerlendirme olmas durumunda btn prosesi tekrarlamak gerekebilir
(Munaif, 1995).
4.1.2 ok Kriterli Karar Sorunlarnn Temel zellikleri
ok kriterli karar sorunlarnn temel zellikleri aadaki gibi sralanabilir:
Karlatrlamama Durumu
Bir seenek dier bir seenekten belli bir kritere gre daha iyi ise, ve baka bir kritere gre
seenekler arasnda tersi bir durum sz konusu ise hangi seenein daha iyi olduuna ek bir
bilgi olmadan karar verilemez. Byle bir bilgi karar vericinin tercihlerine baldr. Bu nedenle
karar vericinin tercihlerini de yanstan ek bir modellemeye ihtiya duyulmaktadr.
Optimal zmn Olmamas
ou karar sorununda bir seenein tm kriterlere gre dier tm seeneklerden stn olduu
bir durumla karlalmaz. Bu nedenle sorunlar matematiksel olarak ok net tanmlanamaz.
Uzlak zm
Sonu olarak yalnzca uzlak zmler elde edilebilir. En iyi uzlak zmn bulunmas ise
karar analistinin karar verici ile etkileimiyle olur.
Genel Bir En yi Uzlak zmn Olmamas
Tek kriterli sorunlarn evrensel optimal zmleri vardr, ancak ok kriterli sorunlarda bu sz
konusu deildir. En iyi uzlak zmler zneldir, karar vericilere baldr.
4.1.3 ok Kriterli Karar Yntemlerinin zellikleri
ok kriterli karar verme insana zg, ynetimsel bir grevdir. Hibir zaman yalnzca aralar,
teknikler veya algoritmalar ile yrtlemez. Buna gre ok kriterli karar verme ile amalanan,
karar vericinin en ok arzu ettii zm kefetmesine yardm ve klavuzluk etmektir. Sz
konusu yntemler, karar verme srecinin tutarl olmasn salayarak, karar vericinin
aratrmasn mmkn olduunca etkin ve verimli klarlar.
ok kriterli karar verme yntemlerinin kullanlabilecei iki temel durum vardr. Birinci
duruma gre karar verici tek bir kii veya homojen bir grup olabilir ve verilmeye allan
karar baka kii veya gruplar ciddi biimde etkilememektedir. Bu tr sorunlarda kullanlan

32
yntemler ksmen informal olabilir ve verilen kararn gerekesi iin salam bir
dokmantasyona ihtiya duyulmayabilir. kinci durum ise ilkinin tersi olan, karar vericinin
(kii veya grup) ok daha byk bir grup veya topluluk adna karar vermesini gerektiren
sorunlardr; rnein byk kurulularn yneticileri, kamu st dzey grevlileri vb. gibi. Bu
gibi sorunlarda yaplan seimlerin gerekeleri aka dokmante edilmeli, farkl kriterlerin
farkl birey ya da topluluklar temsil ettii dikkate alnarak adaletli olunmal, her trl kriterin
temsil ettii dnceler uygun ve net biimde ortaya konulmaldr.
4.2 Analitik Hiyerari Sreci
Analitik Hiyerari Sreci (AHS), 1970li yllarda Thomas Saaty tarafndan gelitirilmi bir
ok kriterli karar verme yntemidir. Metot, belirlilik veya belirsizlik altnda ok sayda
alternatif arasndan seim yaparken, ok sayda karar vericinin bulunduu, ok kriterli karar
verme durumunda kullanlr (Balgil ve Erol , 2005) AHS, karar vericilerin karmak
problemleri; problemin ana hedefi, kriterleri, alt kriterler ve alternatifleri arasndaki ilikiyi
gsteren bir hiyerarik yapda modellemelerine olanak verir.
Bu karar verme sreci insanolunun, ikili karlatrmalar yoluyla greli byklkleri tahmin
etmek iin bilgiyi ve tecrbeyi kullanma kabiliyetine dayanmaktadr.
AHS, farkl faktrleri ayn anda ele alp, saysal dei-toku ilemleri yaparak bir sonuca
varmaya alan, tmevarmsal ve tmdengelimsel dnmeye olanak tanyan, dorusal
olmayan bir karar verme yntemidir.
Birok karar sorunu hem fiziksel hem de psikolojik etkenler iermektedir. Fiziksel etkenler,
karar srecini yrten bireyin dndaki objektif, somut gereklerdir. Psikolojik etkenler ise
bireyin ya da bir btn olarak toplumun sbjektif fikirlerinden, duygularndan ve
inanlarndan oluan soyut alandr. AHS hem fiziksel hem de psikolojik etkenleri soruna dahil
ettiinden birok karar verme yntemine gre daha gereki bir yntemdir.
AHS her sorun iin ama, kriter, olas alt kriter seviyeleri ve seeneklerden oluan hiyerarik
bir model kullanr. Kark, anlalmas g veya yapsallamam sorunlar iin genel bir
yntemdir ve temel prensip zerine kurulmutur:
Hiyerarilerin oluturulmas prensibi
stnlklerin belirlenmesi prensibi
Mantksal ve saysal tutarllk prensibi

33
Hiyerarinin tm paralan birbirleri ile ilgilidir ve bir faktrdeki deiimin dier faktrleri
nasl etkiledii kolayca grlebilir. AHS'nin hiyerarik yapsndaki bu esneklik ve etkinlik
karar vericiye karar srecinde ok yardmc olur. Kararlan bu yapda kurarak; birok veri tr
biraraya getirilebilir, performans seviyelerindeki farkllklar birbirine uygun hale getirilebilir
ve farkl gzken nesneler arasnda karlatrma yaplabilir
Saaty 1999), AHS ynteminin 7 temel zelliini tanmlamtr bunlar;
1. kili karlatrmalardan elde edilen oran lekleri,
2. Karlatrmalarda kullanlan 1 9 temel leinin psikolojik kkeni ve ikili
karlatrmalar,
3. z-vektrn, deerlendirmelerdeki deiikliklere olan duyarll ve bunun iin gerekli
koullar
4. 19 leindeki araln 1 - aralna kadar genilemesindeki gerekli olan homojenlik
ve kmeleme,
5. ncelik bileimlerinin; ok boyutlu lmleri, normalletirilmi oran lei haline
getirmek iin daha genel geri beslemeli network ya da hiyerarinin karar yaps
ierisindeki uygulamas olarak oklu dorusal formlarn bir vektrn oluturmasdr.
6. deal modda sra korumasna ya da dalm modunda srann tersine evrilmesine izin
verilmesi,
7. Bireysel yarglarn birleiminden oluan grup kararlarnn elde edilmesinde matematiksel
olarak ifade edilen formlasyonlarn kullanlmas
AHSyi dier karar verme metotlarndan ayran temel zellikler aadaki gibidir:
AHS hem somut hem soyut zellikleri ele alabilir.
Problemleri hiyerarik olarak yaplandrr ve karar verme problemine anlay kazandrr.
Karar vericinin yarglarnn tutarlln denetleme olana salar.
4.2.1 AHS ile Karar Verme Sreci
Analitik Hiyerari Srecinin aamalar aada aklanmtr:
Problemin Tanmlanmas: Bu aama, aslnda dier btn karar verme yntemlerine ait

34
problemlerin zmnde de kullanlan ilk aamadr. Problemin tanmlanmas srasnda dikkat
edilmesi gereken en nemli husus, bu problemin AHS yntemine uygun olup olmad, dier
bir deyile, elemanlarn kantitatif gstergeleri bulunup bulunmaddr. AHS ynteminin en
nemli zellii, znel deerlendirmeler iin l birimi yaratmasdr (Erikan, 2002).
Sistemin gzlenmesi: AHS ok amal, karmak bir problemi, her dzeyi belirli kriterlerden
oluan bir hiyerariye ayrtrr. Bu kriterler daha sonra elemanlara blnrler. En alt dzeye
ise, deerlendirilecek olan seenekler yerletirilir. Byle bir hiyerarik yapnn kurulabilmesi
ve sz konusu kriterlerin belirlenebilmesi iin sistemin btn, elemanlar ve bunlarn
birbirleri ile ilikileri iyice gzlenmelidir (Erikan, 2002).
Hiyerarik Yapnn Kurulmas: Hiyerarik yapnn kurulmas karar verme srecinin en
yaratc ksmdr ve problemin modellenmesinin kt zerinde byk etkisi vardr( Saaty,
2001) Bu aama, klasik problem zme teknikleri ile karlatrldnda daha ok model
kurma aamasna karlk gelmektedir. Ancak bu model kiiden kiiye deiiklik gsterir ve
bunlardan birinin doru, dierlerinin yanl olmas sz konusu deildir. Mantkl bir sbjektif
bir yaklam, ou zaman objektif yaklamlardan daha salkl olmaktadr. Hiyeraride en
nemli husus her bir seviyede elemanlar ve bu elemanlar arasndaki ilikilerdir. nk bu
model sayesinde her seviyedeki elemanlarn greli gcn (hiyerarik modelin en st
seviyesine yapt etkiyi) lmek asl amatr. Hiyerarik yapnn oluturulmas konusu ilerde
daha ayrntl olarak ele alnacaktr. Hiyerarinin amac st kademedeki elemanlarn, daha alt
kademelerdeki elemanlar zerindeki etkilerini ya da alternatif olarak alt seviyedeki
elemanlarn, st seviyedeki elemanlarn nemine veya yerine getirilmesine katklarn
lmektir. Bu tarz bir lme genellikle, ikili karlatrmalarla yaplmaktadr (Saaty, 1996).
kili Karlatrmalar: Model kurulduktan sonraki aama, ayn hiyerari dzeyindeki
faktrlerin greli arlklarn belirlenmesidir. Bu ilem, bir st dzeydeki faktrle balantl
olan alt dzeydeki faktrlerin, kendi aralarnda yaplacak ikili karlatrmalar eklinde
gerekletirilir (Erikan, 2002). Farkl kriterler, dokuz lekli skala yardmyla
deerlendirilerek nem dereceleri belirlenir. kili karlatrmalar karar probleminin
karmaklnn azaltlmasna yardmc olur (Hummel,1998).
Sentez: Hiyerarinin en alt dzeyinde deerlendirilecek seenekler bulunmaktadr.
Dolaysyla nceliklerin belirlenmesi ileminin benzeri olarak, seeneklerin her alt kriter
baznda ikili karlatrmalar yaplmtr. Btn arlklarn birletirilmesi sonucu
seeneklerin genel arlklar bulunur

35
Deerlendirme ve Sonu: z vektrn hesaplanmas srasnda problemin genel uyumsuzluk
indeksi hesaplanr. Bu indeksin 0.1 ve daha yksek kt durumlarda deerlendirmelerin
uyumsuz olduu belirtilmektedir. Dolaysyla, elde edilen sonular salkl seim
yaplabilmesi iin yeterli olmadndan sistemin daha kararl hale getirebilmesinde veya yeni
hedeflere ynelmede geri besleme olarak kullanlabilir. Hiyerarinin yaps deitirmek
suretiyle yaplabilecek model deiiklikleri aamasna gemeden nce, ikili karlatrmalar
kontrol edilmelidir. Belki de nceliklerde yaplabilecek baz dzeltmeler, problemin genel
uyumsuzluk indeksini drmeye yetecektir. Sz konusu indeks kabul edilebilir oranda ise,
mantkl olarak en byk greli arla sahip olan alternatif seilir ve uygulanr (Erikan,
2002)
4.2.1.1 Hiyerarik Yapnn Oluturulmas
Saatyye gre hiyerari, bir sistemin yapsnn eler arasndaki fonksiyonel ilikileri ve
onlarn tm sistem zerindeki etkilerini grmek zere yaplm bir soyutlamadr. Bir bileenin
veya bir grup bileenin dieri zerinde yaratt fonksiyonel bamll gsteren hiyerarik
olarak dzenlenen bir yapdr. Karar probleminin hiyerarik yaps oluturulurken nce st
seviyedeki ama, daha sonraki seviyelerde amala ilgili kriterler ve en alt seviyede seenekler
belirlenir
Hiyerariler, sistem yapsn oluturan elerin birbirleriyle olan ilevsel ilikilerini ve tm
sistem zerindeki etkilerini saptamak amacyla, sz konusu yapy ortaya karmak zere
oluturulurlar. Hiyerariler eitli ekilde olabilir, fakat hepsi bir ana amatan balayp, alt
amalara bu alt amalar etkileyen kuvvetlere, kuvvetlere tesir eden kiilere, onlarn
amalarna, politikalarna, stratejilerine ve son olarak sz konusu stratejilerin ktlarna doru
bir ini gsterirler (Saaty,1999).
Bir sistemin hiyerarik yaps kurulurken 2 soru ortaya kar. Bu sorular ;
1. Sistemin fonksiyonlarn hiyerarik bir yapda nasl ortaya koyulaca
2. Hiyerarideki herhangi bir enin etkilerini nasl saptanacadr.
Hiyerari, nceden tanmlanm olan varlklarn ayr kmeler halinde gruplanabilecei; bir
gruptaki varlklarn kendilerinden farkl yalnza bir grubun varlklarn etkiledii ve
kendilerinden farkl yalnzca bir grubun varlklarndan etkilendii varsaymna dayanan bir tr
sistemdir. Bir hiyeraride seviye de denilen grubun elemanlar birbirlerinden bamsz olduu
kabul edilir.

36
Bir hiyeraride mutlaka belirli bir dzeydeki enin, o dzeyin bir altndaki btn elerle
ilikili olmas gerekmez. te yandan hiyerari bir karar aacda deildir. Her dzey probleme
ilikin farkl bir kesiti yanstabilir. Son olarak da karar mekanizmas ile tm elerin greli
nemlerinin saptanmas sonucunda, daha az nemli olan eler ana ama zerinde daha az
etki yaptklarndan sistemden karlabilir ve greli nemler tekrar hesaplanabilir (Erikan,
2002).
Bir hiyerarik yapnn oluturulmas esnasnda dikkat edilesi gerek nemli hususlar aada
verilmitir:
Hiyerarik yap problemi en iyi ekilde temsil etmelidir.
Problemi etkileyen tm yan faktrler gz nne alnmaldr.
zme k tutabilecek tm yayn ve belgeler dikkate alnmaldr.
Problemin ierisinde rol alacak katlmclar belirlenmelidir.
Hiyerarik yapnn oluturulmasnda temel adm, byk lekli bir sistemi alt sistemlere
blnmesidir. Hiyerari, genel ve az kontrol edilebilen faktrlerden, daha spesifik ve kontrol
edilebilen faktre doru yaplmaldr. Ayrca bir hiyerari problemi temsil edebilecek kadar
byk, eler zerindeki deiiklikler tepki verebilecek kadar da kk olmaldr (Erikan,
2002).

ekil 4.2 Hiyerarinin oluturulmas (Erikan, 2002)
Seviye ve elerin Belirlenmesi
Kavramlarn Tanmlanmas
Sorularn Ak Olarak
Belirtilmesi
Hiyerarinin
Deerlendirilmesi

37
Karar vericinin sorularn cevaplanmas ile ilgili sorunu olduu takdirde, ilk iki bileenin
revize edilerek dzeltilmesi gerekecektir. Sorulardaki belirsizlikler karar vericiyi yanl kriter
veya alternatifi semeye ynlendirebileceinden, sorularn cevaplanabilir olmas ve mevcut
bilgilerle tutarl olmas zorunluluu vardr .
Hiyerarik yapda, sistemin ilevsel gsterimi kiiden kiiye deiebilir ama karar vericiler
genelde en alt seviyede bulunan gz nne alnmas gereken alternatif olaylar ve bu
hareketlerin karakteristiklerini ieren bir st seviye konusunda genellikle ayn fikirdedirler
(Saaty, 1996).
4.2.1.2 kili Karlatrma Matrisi
kili karlatrma, elemanlarn belli bir zellie gre karlatrldnda insanlarn tercih,
nem ve olaslklarnn ifadesinin doal bir srecidir (Saaty, 2001). Hiyerarik yapnn
oluturulmasnn ardndan seeneklerin nceliklendirilmesi gerekmektedir. nceliklendirme,
bir dizi soru cevap ilemi sonucunda her seviye elemanlar arasnda oluturulan ikili
karlatrmalarn greli nemlerinin tespitidir. Bu admda temel ama, faktrlerin greli
nemlerinin tespiti ve bu nemlerin genel hedeflere olan etkisinin belirlenmesidir. Bu admda
karlalan sorunlarn en nemlisi, ikili karlatrmalar matrisinin oluturulmas ncesinde
bu karlatrmalarn sonularnn deerlendirilecei skalann belirlenmesidir (Erikan, 2002).
Saaty, AHSnin kullanlmas srasnda, dorudan doruya ilgili kiiler ile yz yze anket
yapp onlarn ikili karlatrmalara ilikin grlerinin alnmasn nermektedir. Sz konusu
ilgili kii ve/veya kiiler konunun uzman olmasalar bile en azndan konu bilen, konuya aina
olan kiiler olmaldr. Eer karar, tek kii deil de bir grup ilgilinin katlm sonucu
alnabiliyor ise, sz konusu kiilerin her biri, hem dorudan kendi ilgi alanna giren konuya
ilikin yarglarn ortaya koyup birbirlerini tamamlayabilir, hem de dierlerinin yarglarn
oluturmalar aamasnda olaya dahil olup yarglarn netlemesini salayabilirler. Grubun,
karar aamasnda bir uzlamaya varmas halinde, herhangi bir sorun ortaya kmayacaktr.
Uzlama salanamad takdirde (rnein sistemdeki baz eler gruptaki baz kiiler iin ok
nemli iken dierleri iin nemsiz olabilir) nc ahslardan yararlanp farkl sonularn bir
sentezi yaplabilir (Erikan, 2002).
Bu ksmn asl amac, grubun saysal yarglarn elde etmede kullanlan metodolojinin ve
faaliyetlere ilikin arlk setlerinin nasl oluturulduunun aklanmasdr. Analitik Hiyerari
Sreci, bir dzeyin tm eleri ile bir st dzeydeki tek bir enin veri alnarak, alt dzeydeki

38
tm elerin st dzey esi zerindeki greli etkilerin ikierli karlatrlp bir matris
oluturulmas ve bu matris sayesinde en byk z deere sahip z vektrn bulunmas
temeline dayanr. Sz konusu z vektr, ncelik sralarnn belirlenmesinde; z deer ise,
karar vericiye ait yargnn tutarllnn llmesinde kullanlr (elikyay, 2002).
Balang olarak n adet faaliyeti gerekletiren bir grup ele alnsn. Bu grubun amalar:
1. Faaliyetlerin greli nemlerine ilikin yarglar gelitirme,
2. Tm faaliyetler hakknda verilecek yarglarn llmesine imkan veren bir l
sistemiyle yarglarn llmesini garantileme olsun. ,
Burada ikinci hedefin teknik bir yardm gerektirmekte olduu aka grlmektedir.
Burada hedef grubun kantitatif yarglarndan, her bir aktiviteyle ilikili arlklar karacak
bir metot oluturmaktr. Aada belirtildii gibi bu arlklar, grubun kantitatif yarglarn
yanstmaldr. Bu grn baard ey, yukarda bahsedilen birinci ve ikinci amala ilgili
kalitatif yarglar da gz nnde bulundurarak kullanlabilir bilgi salamasdr.
Faaliyetler seti, C
1
,C
2
.,C
n
olsun. C
i,
C
j
faaliyet iftinin saysal yarglar, nxn boyutlu A
matriste aadaki gibi temsil edilir (Saaty, 1999).
A=(a
ij
), i,j=1,2,.,n (3.10)
Eer =
ij
a ise

1
=
ji
a 0 dr.
Eer yarglama sonucunda, C
i
faaliyetiyle C
j
faaliyeti eit derecede nem sahipse veya i=j
iin a
ij
= a
ji
=1dir.
Bylece, A matrisi aadaki gibi oluturulur.
=
1 ..... / 1 / 1
. ..... . .
..... 1 / 1
..... 1
2 1
2 12
1 12
n n
n
n
a a
a a
a a
A (3.11)
C
i
, F
j
iftlerine ait yarglar, A ikili karlatrmalar matrisi zerinde a
ij
olarak elde edildikten
sonra yaplmas gereken i, C
1
,C
2
,,C
n
adet faaliyetin n adet olaslna ilikin saysal
arlklar seti w
1,
w
2
,.,w
n
i oluturmaktadr
Yaplmaya allan ey, belirsizce formlize edilmi problemi, kesin matematiksel deerlere

39
dkmektir. Bu temel basamak her problem iin en nemli aamadr ve gerek hayattaki
durumun soyut matematiksel bir yapyla gsterimine ihtiya duyar. te bu noktada karar
vericinin karna bir problem kmaktadr. Acaba n adet faaliyet iin oluturulan arlklar
seti, grubun saysal yarglarn tam olarak yanstabiliyor mu? . Bu soru, problemin
matematiksel olarak ifade edilmesinde kesinlik salanmasn ve arlklarn yarglarla nasl
ilikilendirileceinin aka ortaya konmasn gerektirir. Bu hususlar dikkate alnarak,
problemin matematiksel olarak formlasyonu ve arlklar kmesinin oluturulmas
admda ele alnmtr (Saaty, 1999).
1.Adm:
lk olarak yarglarn yalnzca kesin fiziksel lleri sonular olduunu varsayalm. Greli
arlklarn tespit etmek zere, bir miktar ta ve talarn arlklarn hatasz lmek iin bir
lek ele alnsn. Talar srasyla tartlarak, arlklar birbiriyle karlatrlsn. rnein, C
1
ve
C
2
tartlsn ve arlklar w
1
ve w
2
305 gr. Ve 244 gr. gelsin. ki faaliyetin greli arlklarn
bulmak iin arlk w
1
, w
2
ye blnrse sonucu 1.25 bulunur. Yani C
1,
C
2
den 1.25 kat daha
ardr ve matriste a
12
=1.25dir. Sonuta, bu mutlak lnn, w
i
arlklarla a
ij
yarglar
arasndaki ilikileri; basit olarak u ekilde verilebilir.
ij
j
i
a
w
w
= (i,j = 1,2,.,n) (3.12)
ve
=
n n n n
n
n
w w w w w w
w w w w w w
w w w w w w
A
/ ........ / /
.... ........ .... ....
/ ........ / /
/ ........ / /
2 1
2 2 2 1 2
1 2 1 1 1
(3.13)
2.Adm:
Alternatiflerin birbiri ile karlatrmalar matrise yerletirildikten sonra matriste stun
toplamlar alnr, her deer kendi stun toplamna blnr ve normalize edilmi matris elde
edilir. Matriste n adet mutlak deerle llebilen seeneimiz olsun.
nn n n
n
n
a a a
a a a
a a a
....
.... .... .... ....
....
....
2 1
2 22 21
1 12 11
(3.14)

40
Tm
a
ij
deerleri iin: i = 1,2,..n ; j = 1,2,.n
Deerleri kriterlerin mutlak llerini gsteriyor. Byle bir matristen, normalize matrise
ulamak iin;
=
n
ij
ij
ij
ij
a
a
w
1
(3.15)
deerlerinin forml ile hesaplayabilir.
Normalize matrisin her bir satrnn ortalama deerleri alnr ve sonu olarak alternatiflerin
greli ncelikleri belirlenmi olur. Bundan sonraki aama tutarlln hesaplanmas aamasdr
(Saaty, 1996).
3.Adm:
Tutarllk; AHSnin kullanlmasnda ve zmnde nemli bir yer tutan kavramdr. AHSde
tutarllk, ikili karlatrmalar sonrasnda elde edilen deerlerin yani nceliklerin birbirleri ile
olan mantksal veya matematiksel ilikisidir. Daha nce verilen ta rnei gz nne
alndnda C
1
tann arl C
2
ye gre k
1
kat C
2
nin arl da C
3
e gre k
2
kat ar ise C
1

tann C
3
e gre greli arl (k
1
x k
2
)dir. te bu mantksal nermelere tutarllk; bu
tutarllk kavramnn saysal ifadesine tutarllk indeksi (CI) denir. (Evren ve lengin, 1992)
Bir hiyerarinin herhangi bir seviyesindeki C
1
,,C
n
elemanlarn gz nne alalm.
Daha nceden de bahsedildii gibi, a
ji
=1/a
ji
dir. Eer yaplan btn karlatrmalardaki
yarglar mkemmelse, btn i,j,klar iin a
ik
= a
ij
.a
jk
olur ve A matrisi tutarl olarak
nitelendirilir (Saaty,1996).
Matris teorisinde, bu forml wnin, n z deerine sahip Ann z vektr olduunu belirtir.
Bu durumda ;
nw Aw= (3.16)
olur. Matris olarak gsterimi aadaki gibidir.

41
=
|
|
|
|
|
\
|
=
n
n
n n n n
n
n
w
w
w
n
w
w
w
w w w w w w
w w w w w w
w w w w w w
A
:
.
:
/ ........ / /
.... ........ .... ....
/ ........ / /
/ ........ / /
2
1
:
2
1
2 1
2 2 2 1 2
1 2 1 1 1
(3.17)
a
ij
nin tam llere deil de, znel yarglara dayand pratik yarglara dnecek olursak
karmza u forml kar:
w Aw .
max
= (3.18)
max
z vektr olarak adlandrlr. kili karlatrmalar matrisi, elde edilen greli nemler
vektr ile arplr ise yeni bir vektr elde edilir. Bu son vektrn ilk eleman greli nemler
vektrnn ilk elemanna, ikinci eleman ikinciye blnr ise bir nc vektr elde edilir.
Bu son vektrn elemanlar toplanp eleman saysna blnrse en byk z vektr iin
yaklak bir deer bulunur ve bu say tutarlln hesaplanmasnda kullanlr.
Tutarllk indeksi (CI) deeri basit bir orant ile hesaplanr.
1
max
=
n
n
CI

(3.19)
Tutarllk indeksi hesaplanmas u ekilde ifade edilebilir.
max
deeri ne kadar n deerine
yakn olursa sonu o kadar tutarl olacaktr. En byk z deer hesaplandktan sonra 3.19
denklemi ile tutarllk indeksi hesaplanr. . Ancak tutarllk derecesi (CR), tutarllk indeksinin
(CI) tesadfilik indeksine(RI) blnmesiyle elde edilecektir.
RI
CI
CR = (3.20)
Yaplan almalar sonucu 1-15 boyutundaki matrisler iin tesadfilik indeksleri aadaki
tabloda verilmitir (Saaty,1996).
Tesadfilik Matris Boyutu
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15
Tesadfilik ndeksi
0.0 0.00 0.58 0.90 1.12 1.24 1.32 1.41 1.45 1.49 1.51 1.48 1.56 1.57 1.59
izelge 4.2 Tesadfilik ndeksi (Saaty, 1996)

42
AHS uygulamalarnda, CRnin 0,1den daha az olmas yaplan uygulamann tutarl olduunu
gsterir. AHS, tutarllkla olduka ilikilidir nk ikili karlatrmalarda insanlar her zaman
tutarl kararlar veremeyebilir. Bu yzden eer tutarszlk miktar nceden kestirilebilirse,
kararlarn iyiletirmesi de o oranda doru olarak yaplabilir (Saaty,1999).
4.2.2 Analitik Hiyerari Srecinde Kullanlan lek
Hiyerarinin bir dzeyini oluturan faktrlerin birbirlerine olan greli nemleri, ikili
karlatrmalar yoluyla belirli bir lee gre puanlandrlp, matristeki yerine yazlr.
AHSdeki nceliklendirme ilemi iin kullanlan lek ve bu lee ait puanlama ekli
tabloda verilmitir (Saaty, 2001).
EM DERECES TAIM

AIKLAMA

1
Eit nem

ki Faaliyet amaca eit neme
sahiptir
3
Birinin dierine gre orta derecede
daha nemli olmas
Tecrbe ve yarglara gre bir kriter
dierine gre orta derecede daha
nemli
5
Kuvvetli dzeyde nem

Tecrbe ve yarg bir kriter
dierine gre kuvvetli bir ekilde
nemli
7
ok kuvvetli dzeyde nem

Bir kriter dierine gre ok
kuvvetli derecede tercih
edilmektedir.
9
Ar dzeyde nem

Kriterlerden biri dierinden ok
yksek derecede nemlidir.
2,4,6,8
Ortalama deerleri

Uzlama gerektiinde kullanmak
zere iki ardk yarg asna
den deerler
izelge 4.3 Analitik Hiyerari Srecinde Kullanlan nem Dereceleri Skalas (Saaty, 2001)
4.2.3 Analitik Hiyerari Srecinin Avantajlar Dezavantajlar
Her yntemde olduu gibi AHSnin de birtakm avantajlar ve dezavantajlar ardr. AHSnin
avantajlar unlardr:
1. AHS, karar vericinin hedefe ilikin tercihlerini doru bir ekilde belirlemesine olanak
veren uygulamas kolay bir karar verme metodolojisi salar (Karazm ve
Atsan,2001).
2. Bu yntem gelimi teknolojik bilgilere ihtiya duymaz ve herkes tarafndan kolayca

43
kullanlabilir (Erikan,2002).
3. Bir karar problemine ilikin hem objektif hem sbjektif dncelerle, hem nitel hem
de nicel bilgilerin karar srecine dahil edilmesine olanak verir.(Jharkharia ve Stankar,
2005)
4. Puanlandrmalar, verilen atanm saylardan deil, ikili karlatrmalar sonucu elde
edilen deerlerden oluturur.
5. Yntem, kararlarn nasl verilmesi gerektiini deil, ne kadar iyi verildiini
tanmlayan bir yaklamdr.
6. zme ulaabilmek iin basit ve etkili bir prosedr salamaktadr (Erikan,2002).
7. Alternatiflerden ok, amalar zerine odaklanlmasn salar (Jharkharia ve Stankar,
2005).
Hiyerarinin avantajlar u ekilde sralanabilir:
1. Bir sistemin hiyerarik gsterimi st seviyelerde ncelik zerine yaplan
deiikliklerin alt seviyelerdeki elemanlar nasl etkilediini tanmlamak iin
kullanlabilir.
2. Hiyerarik gsterim alt seviyelerdeki fonksiyon ve yap hakknda detayl bilgi verir ve
st seviyelerdeki aktrler ve amalar hakknda genel bir grnm salar. Herhangi bir
seviyedeki elemanlar zerindeki kstlarn tatmin edilmesini garantileyerek, kstn bir
sonraki seviyede gsterilmesini salar.
3. Doal sistemlerin hiyerarik olarak gsterilmesi ve daha etkin olarak gelitirilmesi iin
uygundur.
4. Hiyerarik yaplar kat ve esnektirler; katdr, nk yapda yaplacak kk
deiimler kk etkiler meydana getirir ayrca esnektir, nk iyi yaplandrlm bir
hiyerariye yaplacak ilaveler, hiyerarinin performansn bozmaz.
Yntemin dezavantajlar ise unlardr:
1. Yntemin bir seferde yedi civarnda faktrn gz nne alnmasna olanak
salamaktadr(Erikan, 2002).
2. AHS karar problemini tek ynl bir hiyerari ile modeller ve faktr ve faktr gruplar

44
arasndaki ilikileri dikkate almaz.
3. AHSde karlalan dier bir sorun sra deiimidir. Sra deiimi; belirli bir faktr
kmesine gre belirlenen alternatif nceliklerinin yeni bir alternatif eklendiinde veya
karldnda deimektedir.
4. Modelleme srecinin sbjektif doas AHSnin bir kst olarak grlmektedir. Bu,
metodolojinin kesinlikle doru kararlar garanti edemeyecei anlamna gelir
(Karazm ve Atsan,2001).
4.3 Analitik A Sreci
Nicel karar verme tekniklerinin kullanlabilmesi iin sorunu basitletirme varsaymlar, karar
ortamnda var olan karmak durundan, zellikle kararda stratejik
faktrler de etkiliyse, doru biimde yanstmamaktadr. Verilen kararlarn daha gereki
olmas iin karar modellerinin nemli somut ve soyut, niceliksel ve niteliksel faktrleri de
iermesi ve lmesi gerekmektedir. Bu karmak sorunlarn modellenebilmesi iin Saaty
AHS'yi ortaya karmtr. Daha sonra ise AHS yaklamnn daha genel bir ekli olan, karar
verme ltleri ve seenekleri arasnda ve kendi ilerinde geribesleme ve bamlla olanak
tanyan, dolaysyla karmak karar evrelerinin daha doru bir ekilde modellenebildii bir
yaklam ortaya konmutur. Bu teknik ise Analitik A Sreci (AAS - Analytic Network
Process) olarak adlandrlmtr.
Birok karar sorunu hiyerarik bir biimde yaplandrlamaz, nk sorunda st seviyedeki
elemanlarn alt seviyedeki elemanlarla etkileimleri ve karlkl bamllklar sz konusudur.
Hiyerarik dzende olduu gibi yalnzca kriterlerin nemlerine gre seeneklerin nemleri
belirlenmez, seeneklerin nemlerine gre kriterlerin nemleri de belirlenebilir (Saaty, 1996)
AAS, st seviyedeki elemanlarn alt seviyedeki elemanlardan ya da ayn seviyedeki
elemanlarn birbirlerinden bamsz olduklar varsaym yapmadan karar verebilmek iin
oluturulmu genel bir yapdr. AAS, hiyerarik dzende olduu gibi seviyelerden oluan bir
yap yerine karmak ilikileri barndrabilen bir a yapsndadr (Saaty, 1999).
AAS'nin en temel zellikleri aadaki gibidir:
AAS, AHS zerine kurulmutur.
AAS bamll mmkn klarak AHS'nin tesine geer, bununla birlikte bamszl,
yani AHS'yi zel bir durum olarak ierebilir.

45
AAS bir elemanlar kmesinin iindeki bamllk (i bamllk) ve farkl elemanlardan
oluan kmelerin arasndaki bamllk (d bamllk) ile ilgilidir.
AAS'nin a yaps herhangi bir karar sorununun, hiyerarik yapda olduu gibi neyin nce
gelip neyin sonra geldii ile ilgilenilmeden kolaylkla gsterilmesine olanak verir.
AAS, kaynaklar, dngler ve hedeflerden oluan dorusal olmayan bir yapdadr. Bir
hiyerari ise en st seviyede bir ama ve alt seviyelerdeki seenekler ile dorusal bir
yapya sahiptir.
AAS sadece elemanlara deil, elemanlardan oluan grup veya kmeler iin de stnlk
belirleyebilir.
AAS farkl kategorideki kriterleri deerlendirmek iin bir kontrol a veya kontrol
hiyerarisi kullanr. Bylece karlar, frsatlar, maliyetler ve riskler analiz edilebilir. Kontrol
elemanlar dahil edilmi AAS yntemi, insan beyninin farkl duyulardan gelen verileri
birletirmesi ilemine paraleldir (Saaty, 1999).
4.4 AHS ve AAS'de Problemlerin Yaplar
AHS ve AAS'de bir karar sorununun gsteriminde ayrntl yaplarn kullanlmas nemlidir
(Saaty, 2001). Verilen kararn geerlilii, kullanlan zm yntemine bal olduu kadar
oluturulan yapnn ve yapdaki ilikilerin zenginliine ve doruluuna da baldr. AHS de
sorunlar hiyerarik biimde, AAS'de ise Blm a biiminde yaplandrlrlar.
Hiyerarik ekilde yaplandrlabilen bir sorunu oluturan unsurlar ama, kriter, alt kriter ve
seenekler olarak adlandrlm, a eklinde yaplandrlabilen bir sorunu oluturan unsurlar
ise bileenler (components) ve elemanlar (elements) eklinde adlandrlmtr.
Genel olarak, hiyerariler karlatrlan elemanlar arasnda bir varlktan (amatan) en ok
paya sahip olan elemann belirlenmesi iin varln dalmyla ilgilidir. Bir a ise, belirli bir
varla gre elemanlarn baka elemanlar zerindeki etkilerinin dalmyla ilgilidir.
4.4.1 Hiyerari
Hiyerari, nceden tanmlanm olan varlklarn ayr kmeler halinde gruplanabilecei; bir
gruptaki varlklarn kendilerinden farkl yalnzca bir grubun varlklarn etkiledii ve
kendilerinden farkl yalnzca bir grubun varlklarndan etkilendii varsaymna dayanan bir tr
sistemdir. Bir hiyeraride seviye, kme, katman da denilen her bir grubun elemanlar
birbirlerinden bamsz kabul edilir.

46
Hiyerari, karmak bir sorunun neden-sonu ilikisine gre dorusal bir zincir oluturan
basamaklar halinde ayrtrlmas eklinde de tanmlanabilir (Saaty, 1996). Hiyerariler, genel
ve az kontrol edilebilir faktrlerden daha belirgin ve kontrol edilebilir faktrlere doru
ilerleyen dorusal yaplardr. Soruna dair hiyerarik bir yap oluturma ilemi, Verilecek
kararn niteliine gre yukardan aaya veya aadan yukarya ekilde yrtlebilir.
Yukardan aaya hiyerari oluturma ileminde, nce st seviyedeki ama, daha sonraki
seviyelerde amala ilgili kriterler, alt kriterler ve en alt seviyede seenekler belirlenir (Saaty,
1999). Eer verilecek olan kararda seenekler daha belirginse yaplandrma ilemi en alt
seviyede seeneklerin yerletirilmesi ile balar. Bir stteki seviyede seeneklerin
yarglanabilecei kriterler belirlenir ve en st seviyede de kriterlerin greli katklarnn
deerlendirilebilecei genel bir eleman ya da ama ortaya konur. Bu ekilde oluturulmu olan
bir hiyerarinin geerliliini kontrol etmek iin herhangi bir st seviyedeki elemanlarn,
onlarn bir seviye altndaki elemanlarn birbirleriyle karlatrlmas iin ortak bir lt olarak
kullanlp kullanlamayacaklarna baklabilir.
Yaplandrma ileminde elde edilen seviyeler lmn temelini oluturur, bu nedenle bitiik
seviyeler birbirlerinden ok ok farkl olmamaldrlar. Bitiik seviyeler arasndaki fark
niteliksel bir byklkten daha fazla deimemelidir. ekil 3.3'de seviyeli basit bir
hiyerari grlmektedir. Hiyerarik yapyla amalanan, st seviyedeki elemanlarn alt
seviyedeki elemanlar zerindeki etkilerinin veya alt seviyedeki elemanlarn st seviyedeki
elemanlarn nemlerine ya da gereklenmelerine ilikin katklarnn deerlendirilmesidir.

ekil 4.3 Basit bir AHS Yaps
AMA
KRTER
1
KRTER
2
KRTER
m
SEENEK
1
SEENEK
2
SEENEK
n

47
4.4.2 A Yaps
AAS'de karar bileenlerinin, elemanlarnn ve aralarndaki etkileimleri gstermek zere
balantlarn belirlenmesi ve bir diyagram ile gsterilmesi gereklidir (Saaty, 1996). Bu amala
izgeler kullanlmaktadr. izge, stnlklere dayanan karar sorunlarnn yaplandrlmasnda
kullanlan geometrik yapdr.
izge teorisi terminolojisine gre bir "izge", dmler denilen kavak (birleme)
noktalarnn bir kmesinden ibarettir. Dmlerin belirli iftleri dallar, oklar veya balantlar
denilen dorularla birletirilmitir. Bir "a" ise dallarnda bir eit ak olan bir izge olarak
kabul edilir. ki dm arasndaki bir "zincir", bu iki dm birletiren dallarn bir
sralamas veya diziliidir. Zincir boyunca hareketin yn de belirlenmi olursa, buna bir
"yol" denir. Bir "evrim" bir dm admlarm tekrarlamakszn, yine kendisine birletiren
bir zincirdir. Eer her dmler iftini birletiren bir zincir var ise byle bir izgeye
"balanm izge" denir. Bir "aa" hibir evrim iermeyen birletirilmi bir izgedir. izge
teorisinin teoremlerinden birisi, n dme sahip bir izgenin -eer bu (n-1) tane dala sahip,
fakat hibir evrime sahip deil ise- balanm olduunu ifade eder. Eer herhangi bir dala
verilmi bir yn anlam varsa, yani bir dm kaynak noktas ve der bir dm de hedef
noktas olarak dnlrse, bir izgenin byle bir dalma 'Ynlendirilmi" denir.
"Ynlendirilmi izge" btn dallarn ynlendirilmi olduu bir izgedir. Eer ynlendirilmi
bir izge ayn zamanda bir a ise bir daim ynlendirilmesi, dal boyunca akn uygun
yndr. Bir adaki bir dm, eer dallarn her biri, ak o dmden uzaklaacak ekilde
bir ynlendirmeye sahip ise bir "kaynak" olarak adlandrlr. Ayn ekilde eer dallarn her
biri kendisine doru ynlendirilmi ise byle bir dme de "hedef denir. ekil 3.4.'de izge
teorisindeki tanmlarn grlebilecei, AAS yaklamnda sorunlarn modellenmesi iin
kullanlan genel bir geri besleme a gsterilmektedir.

48

ekil 4.4. Geribesleme A
izge teorisinde dm diye adlandrlan birleme noktalan AAS'de bileen olarak
adlandrlmaktadr. Elemanlar ise bu bileenleri oluturan alt unsurlardr. Bir a yapsnda,
ekilde de grlebilecei gibi tr bileenden sz edilebilir (Saaty, 1999). Kaynak bileen
denilen ilk tr adaki hibir baka eleman tarafndan etkilenmeyen, dolaysyla bu bileene
doru ynlenmi oklarn olmad bileenlerdir. A yapsnda birden fazla olabilen bu
bileenler amac veya kriterleri temsil edebilir. kinci tr bileenler ara bileenlerdir. Bunlar
hiyerarik yapdaki alt kriterleri temsil edebilir. A yapsnda ara bileenlerin etkilendii ve
kendilerinin etkiledii baka bileenler vardr. nc tr ise yalnz dier bileenler
tarafndan etkilenen hedef bileendir. Bu bileen de hiyerarik yapdaki seenekleri temsil
edebilir.
AAS'deki temel kavram "etki"dir. Geribesleme andaki oklarn ynleri Blm 3.2'de
anlatlacak olan bamll ortaya koyar. Ok yn etkileyen bileenden etkilenen bileene
dorudur. AAS yaklamnda, bileenler ve elemanlar arasnda karlkl bamllklar da sz
konusu olduundan, grafiksel gsterim bileenler arasnda iki ynl oklar ierebilir. Eer bir
bileenin veya elemanlarnn kendi ilerinde bamllklar sz konusu ise bu durum
bileenden kan bir okun yine ayn bileene dnmesi ile gsterilir. Bir geribesleme anda
Kaynak Bileen Kaynak Bileen
Ara Bileen Hedef Bileen
Ara Bileen
D Bamllk
Bamllk
evrimi
K
1
K
2
K
3
K
4
K
5

49
bileenler arasnda karlkl etkileimler olduunda bileenlerin yukarda anlatld gibi ok
net tanmlarla ayrlamayacana dikkat edilmelidir. Bu tr bir yap, gerek hayatta
karlalabilen, yalnzca amatan seeneklere, yani kaynaktan hedefe doru tek ynl bir
akn olmad sorunlarla rtmektedir.
Yaplandrma srecinde gerek a yaplan gerekse hiyerarik yaplar iin nemli olan bir konu
oluturulan kmelerdeki veya seviyelerdeki elemanlarn saysnn, Miller'in teoremine
dayanarak be ila dokuz arasnda olmasdr (Saaty, 1996). Hiyerarilerde ayn seviyedeki
elemanlarn ve a yaplarnda ayn kmedeki elemanlarn mmkn olduunca homojen
olmas, yani aralarndaki farklarn ok byk olmamas dikkat edilmesi gereken dier bir
konudur. Elemanlar arasndaki fark bykse bunlar farkl seviyelere ya da kmelere
yerletirilmelidir. rnein iki iin zorluk dereceleri birbirinden an derecede farklysa bunlar
ayn seviyede ya da kmede olmamaldr. Eleman saylarm bu ekilde snrlamak ve
elemanlar homojen olarak kmelendirmek ya da seviyelendirmek, Blm 4.2'de anlatlacak
olan karlatrmalarn daha anlaml olmasn salar.
4.5 Yaplardaki Bamllk
Gerek hayatta karlalan birok sorunun doasnda bamllklar vardr. Basit yaplar
kullanarak sorunun bileenleri arasndaki etkileimleri zm srecine dahil etmemek teoride
elde edilen sonucun uygulamada tatmin edici olmamasna neden olabilir. AAS'de kullanlan
a yaps bileenler arasndaki bamllktan da ierdiinden gerek hayattaki karmakl
ok daha iyi yamamaktadr.
Bir karar sorununda yaplandrma srecinde bamllklar da gz nne alnacaksa,
karlatrlacak olan elemanlarn ve bunlarn ltlerinin ok iyi anlalmas gereklidir. Genel
olarak iki tr bamllktan sz edilebilir. Bunlar;
Fonksiyonel (anlamsal, niteliksel) bamllk
Yapsal (niceliksel) bamllktr.
"Fonksiyonel bamllk" genel anlamda bir elemanlar kmesinin, onlar Blm 4.2'de
anlatlaca zere karlatrmak iin kullanlan baka bir kriterler kmesine bal olmasdr.
Fonksiyonel bamllk kmeler arasnda veya bir kmenin iinde ortaya kabilmektedir.
Kmeler arasndaki bamlla "d bamllk" denmektedir. Daha ak anlatmla, d
bamllk bir kmedeki elemanlar ile dier kmelerin elemanlar arasndaki etkileimdir. Bir
kmenin iindeki bamlla da "i bamllk" denmektedir. Dier bir tanmla i bamllk,

50
bir kmedeki bir elemann ayn kmedeki baka bir eleman zerindeki -sahip olduklar ortak
lte gre- etkisidir.
"Yapsal bamllk" ka elemann greli karlatrmalar yoluyla deerlendirildii ve
karlatrmalarn yaplmas iin kullanlan temel lekten elemanlarn greli deerlerinden
oluan lein nasl oluturulduu ile ilgilidir. Bu tanmda kullanlm olan terimler Blm
4'te ayrntl biimde anlatlacaktr.
AAS'deki bamllklarn daha iyi anlalabilmesi iin gerek sorunlardan rnekler verilebilir.
D bamlla rnek olarak motosiklet reten bir firmann aratrma gelitirme
faaliyetlerinde karlatklar bir sorun incelenebilir(Saaty,1996). Firma motosikletlerin
alr durumda durma, sabit hzla ilerleme, hzlanma/yavalama ve dnme eklinde drt
temel fonksiyonunu tanmlamtr. Firmann amac bu drt temel fonksiyonun mteri
asndan ok daha tatmin edici biimde gerekletirilmesini salamaktr. Firma bu
fonksiyonlarn gerekletirilmesi iin motosikletlerdeki alt ana paray fren sistemi, gidon,
gvde, motor, tekerlekler ve sspansiyon olarak tanmlamlardr. Motosikletin drt temel
fonksiyonunun gerekletirilmesinin sz edilen alt ana parann uygun ekilde
birletirilmesine bal olduu aktr. Amacn gerekletirilmesinde paralar bileeni etkileyen
bileen, fonksiyonlar bileeni de etkilenen bileendir, baka bir deyile fonksiyonlar bileeni
paralar bileenine bamldr.
bamlla verilebilecek en basit rnek endstriler arasndaki girdi-kt ilikileridir. Farkl
trdeki endstrilerin bir sorunda tek bir bileen eklinde ifade edildii dnldnde bu
bileenin tm elemanlar klandrma, makinalarn altrlmas vb. konularda elektrik
endstrisine bamldr. Bunun yannda elektrik endstrisi de ilemlerini gerekletirebilmek
iin kmr endstrisi, elik endstrisi gibi endstrilere bamldr. bamlla verilebilecek
dier bir rnek de ailedir. Aile kavramnn gereklenmesi iin aile yeleri temel
sorumluluklarn yerine getirilmesinde birbirlerine bamldrlar.
4.6 Kontrol Hiyerarisi
AAS'de sorun yaplandrma aamasnda kullanlan dier bir ara da kontrol hiyerarisidir.
Kontrol hiyerarisi, zerinde allan sistemin amacna ynelik stnlklerin tretildii,
kriterler ve alt kriterlerden oluan bir hiyeraridir (Saaty, 1999). AAS'de bir kontrol
Hiyerarisinin hangi durumda kullanlabilecei u ekilde bir rnekle anlatabilir. Her
sistemin, tasarmyla ortaya kan bir yaplma veya kullanm amac vardr. Bir televizyonun

51
yaplma amac iyi bir grnt ve ses retmektir. Bu amacn ardnda da ekonomi, ilemlerin
verimlilii, gvenilirlik vb. gibi ok daha st dzey amalar bulunmaktadr. Her bir parann
performans, bu st dzey faktrlerin art deeri olan bir sistemin tasarmna ne ekilde
katldna bal olarak deerlendirilmektedir. Bir televizyonun paralarnn en uygun
biimde biraraya getirilmesi ve radyasyon, s, evdeki dier aletlerle zararl etkileim gibi
istenmeyen yan etkilerinin olmamas gereklidir. Ksaca paralar, televizyonun temel
fonksiyonu olan grnt ve ses verme amalarnn gerekletirilmesini, ayrca daha st dzey
amalarn tatmin edilmesini salayacak ekilde biraraya getirilmelidir. Kontrol hiyerarileri,
incelenen karar sorununun temel unsurlarnn tesindeki faktrlerin karara katlmasn salar.
Bir kontrol hiyerarisi ekil 3.5'te grlebilecei zere ama, kriterler ve alt kriterlerden
oluan hiyerarik bir yapdr. Kontrol hiyerarisindeki ama, kriterler ve alt kriterler karar
sorununun kontrol unsurlar olarak nitelendirilmektedir. Kontrol hiyerarisinin bir baka ekli
kontrol kriterlerinin birbirlerine baml olabildii kontrol a yapsdr. Ancak byle bir yap,
sonraki blmlerde anlatlacak olan zm srecini ok karmak hale getireceinden tercih
edilmemektedir.

ekil 4.5 Kontrol Hiyerarisi (Saaty, 1996)
Kontrol Hiyerarisi
Ama

Kriterler
Alt Kriterler
Kontrol hiyerarisi alt kriterlerinin altndaki olas a yaplar

52
Saaty (1996), bir kontrol hiyerarisinin ama seviyesinde yer alabilecek drt faktr
belirlemitir. Bu faktrler kar (benefit), maliyet (cost), frsat (opportunity) ve risktir (risk).
Drt ana faktrn alt seviyesinde ise kriterler, soruna bal olarak gvenilirlik, kullanm
kolayl, kolay ulalabilirlik veya ekonomik, politik, evresel, sosyal faktrler vb. olabilir.
AAS'de ele alman tek bir karar sorunu iin kara, maliyete, frsata ve riske gre ayr a yaplar
oluturulabilir.
rnein Amerika'da nkleer atklarn nerede saklanacann belirlenmesi eklindeki bir karar
sorununda karlar, maliyetler ve riskler eklinde ana faktr kullanlm; karlar ve maliyetler
faktrlerinin kriterleri evresel, ekonomik ve sosyal olarak, riskler faktrnn kriterleri de
sosyal-evresel, ekonomik ve politik olarak belirlenmitir. Tm bu unsurlar sorunun kontrol
hiyerarilerini oluturmaktadr. Sorunun kontrol hiyerarisindeki her bir kriter iin
dorudan sorunun bileenlerinden oluan farkl a yaplan oluturulmutur. ekil 3.4'te rnek
olarak karlar iin dzenlenmi yap grlmektedir. Bir sorun iin karlar, maliyetler, frsatlar
ve riskler eklinde drt farkl yap oluturulduunda, her bir yapnn ayr ayr
zmlenmesiyle drt farkl deere ulalmaktadr. Elde edilen bu deerler (karlar x
frsatlar)/(maliyetler x riskler) formlnde yerine konularak sorun iin tek bir sonu elde
edilmektedir.
AAS'de zm iin ikili karlatrmalarn yaplmas gereklidir. Kontrol hiyerarisinde ana
kriterler sorun andaki bileenleri, kontrol hiyerarisinin alt kriterleri ise bileenlerin
elemanlarn karlatrmak iin kullanlr. A yapsndaki bileenler fonksiyonel olarak daha
karmak olduklarndan, bileenlerin grece karlatrld kontrol hiyerarisi kriterleri,
elemanlarn grece karlatrld alt kriterlere gre daha genel kavramlar olmaldrlar. Baz
durumlarda kolaylk olmas asndan, bileenler ve elemanlar arasndaki etkileimler ayn
kontrol kriterine gre karlatrlmaktadr. Bunu yapmaktaki ama sre iin harcanan abay
azaltmak olsa dahi temel bileenleri kontrol kriterlerine gre ve bileenlerin elemanlarn da
kontrol kriterlerinin alt kriterlerine gre karlatrmak daha anlamldr. Aksi halde bir sonraki
blmde ilenecek olan ikili karlatrmalar yaplrken cevaplanmas zor sorularla
karlalabilir.

53
5. SORUU MODELLEMES
Karar verme srecinde karar verme gerektiren sorunun saptanmas ve tanmlanmas, karar
vericinin deerlerinin ve amalarnn belirlenmesi ve uygun seenek kmesinin oluturulmas
ile sorunun yaplandrlmasndan sonra bir karar modeli kurularak ltlerin nemlerinin
belirlenmesi, seeneklerin ltlere gre performans deerlerinin elde edilmesi ve karar
vericinin tercihlerinin modellenmesi amalanr .
Bir karar sorununda duygu, dnce, bilgi ve tecrbeleri yanstan yarglarn ortaya
karlmasndan sonra, bunlar sentezleyip bir sonuca varmak, yani lme ilemi yapmak iin
yarglara anlaml saylarn atanmas gereklidir. Bu aamada leklerden faydalanlmaktadr.
AAS, oran leklerine dayanan bir teoridir. Saaty'ye gre davranlarmzn byk bir ksm,
onlar birbirlerine gre karlatrma ilemi sonucu elde edilen oranlarla aklanabilir. Benzer
ekilde somut veya soyut varlklara anlaml byklkler atamann yolu ise onlar baka
varlklarla ilikilendirerek karlatrmaktr.
5.1 lekler
Karar verme, yarglara atanan arlklar zerinde birtakm aritmetik ilemlerle yaplan dei-
toku lemini ierir. ok kriterli sorunlarda arlklar zerinde uygulanan aritmetik ilemlerin
tr ok nemlidir, nk lmlerin keyfi ekilde toplanp arplmas mmkn deildir.
lmlerin ve aritmetik ilemlerin yaplabilecei drt tip lek vardr.
Nominal lek: Genel olarak nesnelere etiketler atamak suretiyle
gerekletirilen lm eklidir. Belirli bir kimlik kazandrma amac ile
kullanlr ve temsil ettii eleman hakknda herhangi bir tercih ya da sra bilgisi
vermez. Bir kiiye ait vergi sicil numaras, bir iyerine ait telefon numaras
veya bir otomobilin rengi rnek olarak verilebilir.
Srasal lek: Azalan ya da oalan numaralar ile ilgilenilen tm elemanlarn
sralanmasndan oluan lektir. Saysal sralar temsil ettikleri elemann nicel
performans hakknda bir fikir verse de bir stteki veya bir alttaki eleman ile
arasndaki performans fark hakknda bilgi iermediinden (bilgi kaybna
neden olduundan) ok kullanl deildir. rnek olarak bir lkedeki ehirlerin
nfuslarna gre sralanmas durumunda en kalabalk ehre 1, daha az nfusu
olan ikinci ehre 2 gibi saylar vererek yaplan lm verilebilir. Bilgi kaybna
rnek olarak birinci ehirle ikinci ehir arasndaki nfus fark 5 milyon kii

54
iken aralarnda benzer ekilde bir sra fark olan yetmi birinci ehir ile yetmi
ikinci ehir arasndaki nfus farknn sadece be yz kii olmas gsterilebilir.
Aralk lei: Arala gre lme ileminde ilk iki lmn anlamnn yan
sura elemanlar arasndaki performans fark da anlaml hale gelir. rnek olarak
Santigrad veya Fahrenheit ile scaklklarn llmesi sonucu elde edilen
deerler verilebilir. Scakl 20C ile 5C olan iki eleman arasndaki fark,
75C ile 60C olan elemanlar arasndaki farkla edeerdir.
Oran lei: Oranlar yoluyla lmek anlam olarak en yksek seviyede
kullanlan lm eklidir. Scaklk lmnde 50C ile iki misli olan 100C
arasndaki fark, 2C ile iki misli olan 4C arasndaki farka eit deildir. Oran
lei zerinde lm yaplmas durumunda bir mutlak sfr noktas kullanlr,
lm deerlerinin oranlan birimden bamsz ve anlaml olur. rnek olarak
ktle, uzunluk veya Kelvin lei ile scaklk lm verilebilir.
Oran lekleri ile somut eylemlerden oluan seeneklerin soyut kriterler ve deerler ile
ilikilendirilmesi mmkndr (Saaty, 1996). Bu somut ve soyut varlklar daha st deerler ve
amalarla ilikili olabilirler; hatta ilikili olma durumu belli bir kararn oda olan amaca
kadar uzanabilir. Somut kriterlerin seeneklerinin belli lm deerleri varsa bunlar yapya
greli biimde dahil edilebilir. rnein bir araba alm sorununda, arabann gerek fiyatnn
kart (arpma ilemine gre tersi) yapya eklenebilir; nk araba ne kadar ucuzsa maliyet
kriterine gre o kadar ok tercih edilecektir. Oran lekleri zelliklerinden dolay bamllk
ve geribesleme ieren karar teorilerinin modellenmesi iin kullanlabilecek tek aratr (Saaty,
2001).
AHS ve AAS'de yarglar tam say biiminde ortaya konur ve stnlklerden oluan bir oran
lei zerinde sralamalar tretilir. Bu geici lekler arlklandrlarak boyut, nitelik ya da
zaman sresi bakmndan eit leklere dntrlr. Bunlar da seeneklerin sralanmasnda
kullanlr.
5.2 Yaplardaki Varlklarn Karlatrlmas
Varlklara anlaml byklkler atamann tek yolu onlar baka varlklarla ilikilendirerek
karlatrmaktr (Saaty, 1996). Nesneler arasnda karlatrmalar yaplarak bu lmlerden
oluan bir lek tretilebilir. ou kez nesnelere herhangi bir lekten teker teker deerler
atamak ok ie yaramaz, nk nesnelerin gerek deerleri dorusal biimde olmayabilir.

55
rnein kk bir ocuk iin yerden kaldrmay baaramad 10 kg.'lk bir yk 1 kg.'lk bir
yke gre sonsuz daha ar gelir. lmek iin kullanlan lekler dorusal ve homojendir;
oysa gerek dnya dorusal da homojen de deildir. lekler niceliin basit birer
gstergeleridir. lekteki deerin dorudan bir anlam olduunu dnmek yanltcdr.
Anlam, saylarla belirgin hale getirilmi yarglardan karlabilir. Bunun tek yolu ise ortak
zellik veya amaca gre karlatrmalar yapmaktr.
Bilisel psikologlar greli ve mutlak olmak zere iki trl karlatrmann yaplabileceini
ortaya koymulardr. Bu karlatrma trleri aada ayrntl olarak anlatlmaktadr.
5.2.1 Greli Karlatrma
Greli karlatrma seeneklerin ikililer halinde ortak bir lte gre karlatrlmaldr.
AHS ve AAS'de bu ileme ikili karlatrma denilmektedir. Greli karlatrma, zellikle
soyut kriterlerin de var olduu karar sorunlarnda kriterlerin karlatrlmas iin ou zaman
gereklidir. ikili karlatrma elemanlarn bal olduklar kriterlere olan katklaryla ilgili
verileri salamak iin bilgi ve tecrbeye dayanan yarglarn ortaya konmasdr.
Elemanlar, sahip olduklar ortak bir zellie ya da bir kriterin gerekletirilmesine ilikin
katklarna gre ikililer halinde karlatrlrken dikkate alnmas gereken bir kavram
basknlktr. Bir elemann baskn olmas, onun dier elemandan daha nemli olmas, daha
muhtemel olmas ya da daha ok tercih edilmesi anlamna gelmektedir. Elemanlar arasndaki
basknln iki tr vardr. Birincisi iki elemann belli bir zellie sahip olmalaryla ilgili
karlatrlmalardr, buna dorudan basknlk denir. rnein tasarm zelliine gre iki
arabadan hangisinin tercih edildii, dolaysyla daha bastan olduu dorudan basknlktr.
kincisi ise iki elemann belli bir zellie gre baka elemanlar etkilemekle ilgili
karlatrlmalardr, buna da dolayl basknlk denir. rnein iki kongre yesinden
hangisinin bakan salk program konusunda etkiledii dolayl basknlktr.
ki eleman basknlklarna gre karlatrlrken elemanlardan kk olan birim olarak seilir
ve byk olan o birimin kat eklinde ifade edilir (Saaty, 1996). Bu basknln iddetini
ortaya koyar ve ideal bir lm eklidir. Fiziksel nesnelerin bu ekilde llmesi mmkndr.
rnein arlklar w
1
= 305 gr. ve w
2
= 244 gr. olan C
1
ve C
2
gibi iki nesne
karlatrldnda hafif olan 1 birim alndnda ar olan 1.25 birim olacaktr. Bu
karlatrma (w
1
/ w
2
= 1.25) eklinde ifade edilebilir. Fiziksel lmlerin mmkn olabildii
baz somut varlklardaki bu ifade biimi fiziksel olarak llmesi mmkn olmayan somut ve

56
soyut varlklar iin uygulanamayacaktr. Saaty, karmak bir sorunda var olabilecek her trl
varln karlatrlabilmesi iin daha sonra anlatlacak olan temel lei ortaya koymutur.
AHS ve AAS'de gerekletirilen ikili karlatrmalar bir matris ile gsterilmektedir. kili
karlatrma matrisi, kegene gre simetrik olan deerlerin birbirlerinin arpmaya gre tersi
olduu bir kare matristir. Yukardaki rnekte C
1
elemannn C
2
elemanna olan basknl w/
W2 oran ile llmt, bu durumda bunun tersi olan C
2
, C
1
ilikisi l/( w1/ w
2
), yani w
2
/ w
1

eklinde ifade edilmektedir. Buna gre ideal bir ikili karlatrma matrisi aadaki gibi
gsterilmektedir.

A=
C
1
C
2

C
n

C
1
w
1
/w
2
w
1
/w
2

w
1
/w
n

C
2
w
2
/w
1
w
2
/w
2

w
2
/w
n

C
n
w
n
/w
2
w
n
/w
2

w
n
/w
n

kili karlatrma yaplan tm varlklar belli lmlerin oranlar eklinde ifade
edilemediinden w
i
/w
j
oran ideal bir durumu yanstmakta, uygulamada bu oran yerine a
ij

eklinde ifade edilen tek bir say deeri kullanlmaktadr. a
ij
, belli bir zellie gre i eleman
ile j elemannn karlatrlmasn ifade etmektedir. Bu durumda bir ikili karlatrma
matrisinin genel gsterimi aadaki ekilde olacaktr.
A=(a
ij
) a
ij
>0 i,j=1,2,,n
a
ji
=1/a
ij
i,j=1,2,,n
a
ii
=1 i,=1,2,,n

A=
C
1
C
2

C
n

C
1
1 a
12

a
1n

C
2
1/a
12
1

a
2n

C
n
1/a
1n
1/a
2n

1

57
Saaty (1996), karlatrma yaplrken iki elemandan byk olann sahip olduklar ortak bir
zellik ya da kritere gre kk olandan ka kat daha baskn olduunu belirten saylardan
oluan bir temel lek ortaya koymutur. izelge 5.1 'de gsterilen bu lek 1 ile 9 arasndaki
tam saylardan olumaktadr.
izelge 5.1. Temel lek (Saaty,1996)
Saysal
Deer
Aklama
1 ki eleman eit nemde veya aralarnda kaytsz kalmyor
3 Bir eleman dierinden hafif nemli veya biraz daha fazla tercih ediliyor
5 Bir eleman dierinden fazla nemli veya kuvvetli biimde tercih ediliyor
7 Bir eleman dierinden ok fazla nemli veya ok kuvvetli biimde tercih ediliyor
9 Bir eleman dierinden an derecede nemli veya son derece kuvvetli biimde tercih
ediliyor
2,4,6,8 Ara Deerler
Temel lein gelitirilmesinin gerekeleri aadaki maddelerle belirtilmektedir:
Elemanlar karlatrlacaklar zellik bakmndan birbirine yakn ise veya ayn trden
bykle sahipse niteliksel ayranlar yapmak anlaml olur ve belli bir dorulua eriilebilir.
nsanlarn niteliksel ayrm yapabilme yetenei esas olarak eit, hafif, kuvvetli, ok kuvvetli
ve son derece kuvvetli olmak zere be ltle aklanabilir. Bu ayrmlar yeterli olmadnda
veya daha fazla kesinlie ihtiya duyulduunda artarda gelen ltler arasnda uzlama
salanarak ara deerler oluturulabilir. Bu durumda toplam dokuz deer elde edilir.
Bir nceki maddeyi destekleyici olarak, varlklarn deerlendirilmesinde ska kullanlan
pratik bir yntem drtlerin reddetme, kaytsz kalma ve kabul etme eklinde l olarak
snflandrlmasdr. Daha kesin bir yaklam iin bunlardan her biri dk, orta ve yksek
olarak alt snflara ayrldnda yine toplam dokuz anlaml ayrana ulalm olur.
E zamanl olarak karlatrlabilen varlk saysnn psikolojik limitinin 72
olduu gz nne alndnda, ilk maddedeki tanma uyan 7+2 varlk ele alnrsa ve bunlar
birbirlerinden az farklysa bu farklar belirtmek iin dokuz noktaya ihtiya duyulacaktr.
izelge 4.1'deki deerler ortak bir zellie veya kritere gre iki elemandan birinin dieri
zerinde ne kadar baskn olduunu belirtmektedir. Bir i eleman bir j eleman ile
karlatrldnda tablodaki pozitif deerlerden birini alyorsa, j eleman i eleman ile
karlatrldnda bu deerin arpmaya gre tersi olan deeri alacaktr. rnein amacn bir

58
ev almak olduu bir sorunda, amaca gre evlerin fiyat ile bykl karlatrldnda, fiyat
byklkten kuvvetli biimde nemliyse i. satr j. stun 5 deerini alr, bu durumda byklk
ile fiyat ilikisi de j. satr ve i. stunda 1/5 deeriyle belirtilir.
Gerek hiyerarik yapda gerekse a yapsnda elemanlar bal olduklar kriterlere gre
karlatrlrlar. Hiyerarik yapda hangi elemanlarn karlatrlacann belirlenmesi daha
basittir. nce ikinci seviyedeki kriterler en st seviyedeki amaca gre karlatrlrlar. Daha
sonra her bir kriterin alt kriterleri, yani alt seviyedeki elemanlar bir st seviyede bal
olduklar kriterlere gre karlatrlrlar. Hiyerarik yapda ikili karlatrma sreci
seeneklerin bal olduklar bir st seviyedeki kriterlere gre karlatrlmalaryla son bulur.
A yapsnda hiyerarik yapdan farkl olarak kmeler arasnda d bamllklar ve kmelerin
elemanlar arasnda i bamllklar olabileceinden ikili karlatrmalar bu bamllklar
dikkate alnarak yaplmaldr. Blm 3.1.2'de belirtildii zere bir geribesleme anda ok
ynleri bamll gsterir ve ok yn etkileyen bileenden etkilenen bileene dorudur.
AAS'de ikili karlatrmalar oklarn kt yani etkileyen kritere gre o oklarn vard tm
kriterlerin yani sz konusu kriterden etkilenen kriterlerin karlatrlmas eklinde yrtlr.
Eer kmelerin ilerinde elemanlar varsa, bir kmedeki elemanlar bal olduklar kmenin
her bir elemanna gre ikili olarak karlatrlrlar. Bir kmede i bamllk sz konusu ise
bu durumda kmenin her bir elemanna gre onun dndaki elemanlar ikili olarak
karlatrrlar.
Bir A = (a
ij
) karlatrma matrisinin doldurulmas iin, kegen deerlerinin 1 olduu (a
ij
= 1)
ve kegene gre simetrik olan deerlerin birbirlerinin tersi olduu dikkate alnrsa
n(n-l)/2 (4.3)
adet ikili karlatrma yaplmas gerekmektedir (zdemir, F., 2004). A yapsndaki
karlatrma ilemleri ekil 4.1 ve ekil 4.2'de verilen rneklerle daha net anlalabilir.
ekil 4.1.'de yaplacak ilk karlatrmalar amaca gre alt karar bileeninin ikililer halinde
karlatrlmaldr. Burada n(n - l)/2 = 6(6 - l)/2 = 15 adet ikili karlatrma olacaktr, ikinci
olarak her bir kritere gre dier kriterler ikililer halinde karlatrlmaldr. rnein
maliyetteki paylan bakmndan paketleme atklarnn azaltlmas ile sre atklarnn
azaltlmas karlatrlr. Bir kritere gre dierlerinin karlatrlmas iin 5(5 - l)/2 = 10 adet
ikili karlatrma olacaktr. Ayn ekilde karlatrlmas gereken alt adet kriter olduu ve
her tm kriterler arasnda ift ynl bamllklar olduu iin bu ekilde toplam 10x6x2=120

59
adet karlatrma olacaktr. Dolaysyla ekil 5.1'deki yapda yaplmas gereken ikili
karlatrma says toplam 135 adet olacaktr.

Sekil 5.1. kili karlatrma (Sarkis, 1999)
Planlama dnemi kmesi ksa dnem ve uzun dnem olmak zere iki elemana, stratejik
unsurlar kmesi maliyet, kalite, zaman ve esneklik eklinde drt elemana ve de operasyonel
unsurlar kmesi her bir stratejik elemana bal iki eleman olmak zere toplam sekiz elemana
sahiptir. Planlama dnemi ve stratejik unsurlar kmeleri arasnda da ift ynl ok
grlmektedir. Buna gre uzun ve ksa dnemden her birine gre maliyet, kalite, zaman ve
esneklik karlatrlmaldr. Bunun tersi olarak maliyet, kalite, zaman ve esneklik
elemanlarndan her birine gre de uzun planlama dnemi ile ksa planlama dnemi
karlatrlmaldr. Bu demektir ki [(4 x 3)/2 x2] + [(2 x l)/2 x 4] = 16 adet ikili karlatrma
yaplacaktr. Bir nceki ekilden farkl olarak burada bir i bamllk dngs grlmektedir.
AMA
evreye Duyarl retim
Geri
Dnm
Dzenlemelere
Uygunluk
Maliyet Kalite
Paketleme
Atklarnn
Azalmas
Sre
Atklarnn
Azalmas
Karar Bileenleri

60
Bu durumda stratejik unsurlar kmesinde maliyete gre kalite, zaman ve esneklik; kaliteye
gre maliyet, zaman ve esneklik; zamana gre maliyet, kalite ve esneklik; esneklie gre ise
maliyet, kalite ve zaman ikililer halinde karlatrlmaldr. Bu durumda (3 x 2)/2 x 4 = 12
adet karlatrma yaplacaktr. ekildeki dier karlatrmalar da benzer biimde ok ynleri
takip edilerek yaplmaktadr.

Sekil 5.2. Amaca gre stratejik unsurlarn karlatrlmalar (Timo A.2006)
kili karlatrma matrisine rnek olarak ekil 4.2.'de grlen amaca gre stratejik unsurlarn
karlatrlmalarn gsteren matris izelge 4.2'de gsterilmektedir.

Ksa
Dnem
Uzun
Dnem
Planlama
dnemleri
Esneklik Zaman
Operasyonel
Unsurlar
Iskarta Datm
Zaman
Balang
Maliyeti
rn
Yn
miktar
Tekrarlanan
Maliyetler
Yeni
rn
Geri
Dn
Kalite Maliyet Stratejik
Unsurlar
Ama

61
izelge 5.2. Stratejik unsurlarn amaca gre ikili karlatrma matrisi
Ama Kalite Maliyet Zaman Esneklik
Kalite 1 3 2 4
Maliyet 1/3 1 2
Zaman 1/2 2 1 4
Esneklik 1/4 1/2 1
5.2.2 Mutlak Karlatrma (Puanlama Yntemi)
Mutlak karlatrma, seeneklerin, bir kiinin tecrbeleri ile gelitirdii, aklndaki standartlar
ile karlatrlmalardr (Saaty, 1996). Puanlama yntemi olarak da adlandrlan mutlak lm
ilemi, sralama bakmndan birbirlerinden bamsz olan seenekler arasdan her bir kriterin
kategoriler halinde belirlenmi iddetine gre uygun olanlarn seilmesidir. rnein bir
okulda renciler arasndan seim yapmak istendiinde ve seim kriterlerinden biri de
matematik dersindeki performans olarak belirlendiinde, bu kriter "ok iyi-A, iyi-B, orta-C,
Kt-D ve ok kt-F" eklinde niteliksel iddetlerde snflandrlabilir. Bununla birlikte
puanlama ynteminde de ikili karlatrmalara ihtiya duyulabilir. yle ki renci seiminde
matematik dersi iin A notu B notuna ok kuvvetli biimde tercih edildii halde beden eitimi
dersi iin A notu B notuna orta derecede tercih edilebilir. Puanlama yntemi ile karar verme
ileminin nasl yrtld Blm 5.4'te daha ayrntl verilecektir.
Mutlak lm, bir lekteki herhangi bir deerin o lein birim deeriyle karlatrlmasdr
(Timo A.2006). Tanma gre yaplmas gereken birimin bir lek oluturulmadan nce
belirtilmesidir. Bu ise pratikte nadiren mmkndr. Baz durumlarda nce bir aralk
tanmlanr ve yaplan ileme derin bir anlam verilmeden uygun birim ortaya konur. Aslnda
birimler zneldir ve kabul edilmeleri iin fikir birlii gereklidir. Mutlak karlatrmada
kriterler veya ltlerin arlklarnn dei-tokuu iin lm birimlerine ihtiya duyulur.
rnein ekil veya renk gibi zellikler iin eklin ve rengin llebilecei lekler olmaldr.
Ayrca bir zelliin birimini dier zelliin birimine kar dei-toku etmek iin de bir ara
gereklidir.
Mutlak karlatrma snflarn karlatrlabilmesi iin balang bilgisine ihtiya duyar.
Tutarsz yarglarla anlaml bir sonu elde edilmesi beklenemez. Birok karar sorununda bu
tarz bir balang bilgisi veya tecrbe olmad iin de seeneklere ikili karlatrma ilemi
uygulamak durumunda kalnabilir. Mutlak lm zellikle ok sayda seenek bulunan,

62
byk lekli sosyal faaliyetlerle ilgili kararlarda yararldr. Blm 3'te belirtilmi olan 72
psikolojik snr deeri dikkate alndnda, seeneklerin 9'u amas durumunda ikili
karlatrma yapmak zorlaacandan mutlak lmn kullanlmas daha uygun olacaktr.
rnein bir okulun renci kabul ilemi puanlama yntemiyle gerekletirilebilir. Okullarn,
bavuru yapan rencilerin saysndan bamsz olarak kabul iin ortaya koyduklar ok
sayda kriterleri vardr. Bir rencinin kabul edilmesi iin minimum standartlar karlamas
gerekmektedir. Sonu olarak, standartlarn iyi biimde tanmlanabildii ve incelenmeleri
gerektii durumlarda mutlak karlatrma ilemi greli karlatrma ilemine tercih
edilebilir.
5.3 Sorunun zmlenmesi
ok kriterli karar verme insana zg, ynetimsel bir grevdir (zdemir, F., (2004). Bu
nedenle hibir zaman aralarn, tekniklerin veya algoritmalarn kiilerden bamsz bir ekilde
ilemesi olas deildir. ok kriterli karar verme yntemleri ile hedeflenen, karar vericinin en
ok tercih ettii zmn ortaya karlmasna yardmc olmak, zme ulamak iin yol
gstermektir. Tez kapsamnda incelenen iki ok kriterli karar verme ynteminin zm sreci
Blm 5.1'de anlatlacak olan ikili karlatrma matrislerinin stnlklerinin bulunmas ile
balamaktadr. Seeneklerden birini semek ya da seenekleri sralamak, yani zme
ulamak iin gereksinim duyulan nihai deerler ise ikili karlatrma matrislerinin
stnlklerinin Blm 5.2 ve Blm 5.3'te anlatlaca zere sorunun yapsna uygun biimde
sentezlenmesiyle elde edilmektedir.
5.3.1 stnlklerin Belirlenmesi
AHS ve AAS'de ikili karlatrma matrislerinin oluturulmasndan sonra zme doru
ilerlemek iin bu matrislerin stnlk vektrlerinin hesaplanmas gerekmektedir. Hesaplanan
stnlklerin ikili karlatrma matrisindeki yarglan doru biimde yanstmas ok nemlidir
(Saaty ve Vargas, 1984). stnlk vektrlerinin bulunmas iin: sa zvektr, sol zvektr,
en kk kareler yntemi, logaritmik en kk kareler yntemi gibi farkl yntemler
mevcuttur. AHS ve AAS iin en uygun stnlk vektr hesaplama ynteminin belirlenmesi
basknlk ve Blm 5.1.3'te anlatlacak olan tutarllk ile ilgilidir. Bu kriterler dikkate
alndnda AHS ve AAS'de stnlklerin belirlenmesi iin en uygun yntemin sa zvektr
yntemi olduu ortaya konmutur.

63
5.3.1.1 zvektr Yntemi
kili karlatrma matrisinde karlatrlan varlklarn kesin fiziksel lmleri bilindiinde
a
ij
'lerin w
i
/w
J
eklinde ifade edildii drdnc blmde belirtilmiti. Bu durumda aadaki
gibi bir eitlik yazmak mmkndr.

Aw=nw (5-1)
Bu eitlikte w
i
(i = 1,, n) deerleri tretilmi lek deerleridir; w, A matrisinin zvektr,
n, A matrisinin zdeeridir. Uygulamada a
ij
'lerin gerek lmlere dayanmas mmkn
deildir, a
ij
'ler znel yarglan ifade eder ve ideal olan w
j
/w
j
oranndan sapmalar gsterir. Bu
durumda (5-1) eitlii geerliliini yitirecektir. Eitliin geerli olmasn salamak iin matris
teorisinin iki kuralndan yararlanlabilir. Birinci kural,
1,,

n
saylar
Ax = x (5-2)
eitliini salayan deerlerse, yani A matrisinin zdeerleri ise ve her i iin a
ij
= 1 ise
n A
n
i
i = =

=1
(5-3)
eitliinin salanmasdr. Buna gre eer (5-1) eitlii geerli ise, bu n dndaki btn
zdeerler sfrdr demektir. A matrisi tutarl ise n, A matrisinin en byk zdeeridir. kinci
kural, A ikili karlatrma matrisinin a
ij
deerleri ok kk miktarlarda deitirilirse
zdeerlerin de ok kk miktarlarda deieceidir. Bu iki kural birletirildiinde, bir A
matrisinin kegenleri l'lerden oluuyorsa (a
ij
= 1) ve A tutarl ise a
ij
'deki kk sapmalarda,
en byk zdeer olan
max
n n'ye yakn olduu ve dier
i
, zdeerlerinin sfra yakn
olduu sonucuna varlr. Sonu olarak ikili karlatrma deerlerinden oluan bir A matrisinin
stnlk vektrnn bulunmas iin
Aw=
max
w (5-4)
eitliini salayan w vektrnn bulunmas gerekmektedir. Blm 5.1.3'te anlatlmakta olan
w
1
/w
1
w
1
/w
2

w
1
w
1
w
1
w
2
/w
1
W
2
/w
2

W
2
W
2
= n W
2

w
n
/w
1
w
a
/w
2

w
n
w
n
w
n

64
tutarlln belirlenmesi iin de
max
zdeeri kullanlacaktr.
Bir A matrisinin (w
1
, w
2
,..., w
n
)
T
eklindeki zvektr aadaki eitlii salamaktadr.
Bir A matrisinin (w
1
,w
2
,,w
n
)
T
eklinde z vektr aadaki eitlii salamaldr.
1
1
=
=
n
i
i w (5-5)
stnlk vektrnn bulunmas iin farkl yollar olmakla birlikte en iyi sonu veren
yollardan biri olan ve tez kapsamnda kullanlan yol, A matrisinin her stunundaki elemanlar
stun toplamlarna blmek suretiyle stunlar normalize etmek ve elde edilen matristeki
satrlarn aritmetik ortalamasn almak eklindedir.
max
n bulunmas iin Aw =
max
w formlnden yararlanlr (zdemir, F., (2004). ncelikle
Aw arpmndan n x l'lik bir matris elde edilir. Daha sonra n x l'lik matrisin her satrndaki
eleman w vektrnn ayn satrndaki elemana blnmekte ve bulunan deerlerin aritmetik
ortalamas alnarak
max
deeri elde edilmektedir.
5.3.1.2 Dier stnlk Tretme Yntemleri
stnlk vektrnn belirlenmesi iin var olan dier bir yntem de sol zvektr yntemidir
(Aslan, N., 2005). Sol zvektr "v" ile gsterilir ve A ikili karlatrma matrisi olmak zere
(5-6) forml ile bulunur.
vA= n (5-6)
=
max
alndnda sol zvektr, ikili karlatrma yaplrken belli bir zellie gre
varlklarn basknlklarn len sa zvektrn tersi olur. AHS ve AAS'de sol deil de sa
zvektrn kullanlmasnn sebebi, ikili karlatrmalarda iki elemandan kk olann birim
olarak seilmesi ve byk olan elemana bu birime gre deer atanmasdr (Timo A.2006).
Byk eleman birim olarak alnp kk elemann bu birimin ne kadarna sahip olduu
sorulmamaktadr. Buna gre ikili karlatrmalarda izlenen yol ncelikle hangi elemann daha
baskn olduunun belirlenmesi, bu elemana bir deer atanmas, baskn durumda olmayan
elemann da baskn olana verilen deerin tersini almas eklindedir. Bu duruma ek olarak sol
ve sa zvektrlerin elemanlarnn kartl ancak 2 x 2'lik ve 3 x 3'lk karlatrma
matrislerinde grlebilmektedir, n = 4 ve st iin sol ve sa zvektrlerin elemanlarnda
kartlk ilikisi grlmemektedir, farkl sralamalar elde edilebilmektedir.

65
Sol zvektr dnda stnlk vektrnn belirlenmesi iin kullanlabilen dier iki yntem de
en kk kareler yntemi ve logaritmik en kk kareler yntemidir. En kk kareler
yntemi genel olarak (5-7) forml ile, logaritmik en kk kareler yntemi de (5-8) forml
ile gsterilmektedir.
1 ) ( min
1 ,
2
/ =
=

n
j i
j i ij w w a (5-7)
=

n
j i
j i ij w w a
1 ,
2
) / log (log min (5-8)
Logaritmik en kk kareler yntemi ile stnlk vektrnn belirlenmesi basit olarak
karlatrma matrisinin her bir satrnn geometrik ortalamasnn alnmasyla ve normalize
edilmesiyle bulunabilir. AHS ve AAS'de stnlk vektrnn tretilmesinde bu iki yntem de
yetersiz kalmaktadr (Mudal H.,2007). kili karlatrma matrisleri oluturulurken yarglarn
tamamen tutarl olmas beklenemez. Yarglardaki tutarszl belli lde tolere eden tek
yntem sa zvektr yntemidir. Dier iki yntem ise yarglarn doruluunu salamak iin
hatay minimize etme yoluna gitmekte, ancak bu arada AHS ve AAS iin nemli olan
basknlk unsurunu ihmal etmektedirler. A karlatrma matrisi tutarsz bir matris olduunda
her bir yntem farkl stnlk deerleri tretmekte, bunun sonucunda farkl sralamalar
oluabilmektedir. Sa zvektr ynteminin dier yntemlere tercih edilmesinin nedenleri
aadaki maddelerle belirtilebilir.
zvektr ynteminin sonucu tektir.
stnlk vektr tretme ynteminin belirlenmesinde yntemin basitlii seim iin
yeterli bir lt deildir.
Yntemler deitike sralamalarn da deimesi mantkl sonular salamaz.
Hatalarn minimizasyonu yerine yarglardaki basknlk nemlidir.
zvektr yntemi tanmlaycdr. Dier yntemler ise teknik olarak belirticidir ve
genelde minimizasyonu ierir.
zvektr ynteminde zm ile tutarllk lm arasnda analitik bir iliki vardr,
istatistiksel ve dalmlara dayanan bir iliki yoktur.
zvektr yntemi geribeslemeli sistemlerde de kullanlabilen temel bir yaklamdr.

66
5.3.1.3 Tutarllk
AHS ve AAS yntemleri ile bir sonucun elde edilmesinde en nemli noktalardan biri sorunu
oluturan ya da etkileyen somut veya soyut kriterlerin, elemanlarn karlatrlmalar, yani bir
anlamda llmeleridir (Aslan, N., 2005). Fiziksel varlklarn var olan leklere gre
llerek lm deerlerinin oranlanmas ile wi/wj eklinde net deerler elde
edilebilmektedir. Ancak bir sorunu oluturan tm varlklarn fiziksel olmas beklenemeyecei,
dolaysyla hazr leklerle llemeyecei gibi fiziksel varlklarn llmesinde de lm
yaplan aletlerden kaynaklanan hatalar veya deneysel hatalar olabilmektedir. rnein A,B ve
C eklinde arlklar birbirine ok yalan olan nesneler birbirleriyle arlklarna gre, ok
hassas olmayan bir aletle lldnde A, B'den daha ar, B, C'den daha ar fakat C, A'dan
daha ar gibi bir sonula karlalabilir. Yarglardaki bu tutarszlk baz sorunlarda nemli
olmamasna karn baz sorunlarda ok ciddi sonulara neden olabilmektedir. rnein
yukardaki rnekte verilen A, B ve C maddeleri bir ilacn yaplmasnda kullanlacak olan
kimyasal maddeler olsayd, bu maddeleri doru miktarlarda kullanmamann ok ciddi
sonulan olabilirdi. Buna ramen yukarda da belirtildii gibi en hassas aletlerle bile lmde
mkemmel bir tutarlln yakalanmas zordur. Fiziksel varlklarda durum byle iken soyut
varlklar birbirleri ile karlatrarak lerken tutarl deerlerin ortaya konmas ok daha zor
olmaktadr. Bir sorundaki kriterleri, elemanlar, seenekleri karlatrrken insanlar
bilgilerini, tecrbelerini, inanlarm, fikirlerini ve zihinsel yeteneklerini kullanmaktadrlar.
nsanlarn, varlklar karlatrrken tm bu hususlar dikkate aldklarnda, her zaman tutarl
sonular retmeleri beklenemez; ya da rettikleri sonular kendi ilerinde tutarl olsalar bile
gereklii yanstmyor olabilirler.
O halde somut ve soyut farkl trde varlklar ieren bir sorunun zmnde tam bir tutarllk
aramak yerine ne kadarlk bir tutarszln tolere edebileceinin aratrlmas gereklidir.
Nesneler arasnda karlatrma yaplrken yarglarn tutarl olmas
a
ij
x a
jk
= a
ik
(5-9)
eitliinin salanmas, yani geililiin var olmas demektir (Saaty, 1996). Bu eitlikte a
ij
, i
elemanyla j elemannn karlatrma deerini, a
jk
, j elemanyla k elemannn karlatrma
deerini, a
ik
ise i eleman ile k elemannn karlatrma deerini gstermektedir.
Tutarllk lm iin ncelikle bir tutarllk indeksi (consistency index - T) belirlenir. Bu
indeks aadaki (5-10) forml ile bulunur.

67
T = [(
max
n)/(n 1)] (5-10)
Tutarllk oran da (consistency ratio - TO) tutarllk indeksinin aadaki izelge 5.4'te
verilen deerlerden uygun olana blnmesiyle elde edilir. izelge 5.3'deki deerler 1-9
leinin kullanld, ok fazla sayda rasgele oluturulmu olan ikili karlatrma
matrislerinden tretilmi ortalama rasgele tutarllk indeksleridir (random consistency index -
R). TO = T / R oran %10'un altnda ise stnlk vektr kabul edilmektedir. Eer bir
zvektrn tutarllk oran %10 deerini amsa, bu durumda ilgili karlatrma matrisindeki
elemanlarn ve atanan deerlerin tekrar gzden geirilmesi gerekmektedir.
izelge 5.3 Rasgele tutarllk indeksi (Timo A.2006)
n 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

R 0 0 0.52 0.89 1.11 1.25 1.35 1.40 1.45 1.49

Forml (5-10)'dan da anlalaca zere bir karlatrma matrisinin en byk zdeeri
karlatrlan eleman sayma eitse, yani
max
= n ise zvektrn tutarllk oran sfrdr. Ayn
zamanda tm 2 x 2'lik matrislerin zvektrleri de tutarldr. Aada, Blm 5.1.1'de
zvektr ve zdeeri belirlenmi olan karlatrma matrisinin tutarllk oran
hesaplanmaktadr.
izelge 5.4 Tutarllk oran hesaplama
T = (
max
-n)/(n-l) TO = T/R
T = (4.0459-4)/(4-1) TO = 0.0153/ 0.89
T = 0.0153 TO = 0.0172 TO < %10
5.3.2 AHS Ynteminde ihai zm
AHS yntemiyle sorun zmnn en nemli ksmlar bu almada Blm 3 ve Blm 4'te
anlatlm olan ksmlardr. ok kriterli bir karar sorununda, sorunun amac, kriterleri, alt
kriterleri ve seenekleri arasnda veya bu unsurlarn kendi ilerinde karmak etkileimlerin
olmad, sorunu oluturan unsurlarn birbirlerine tek ynl olarak belli bir sraya gre bal
olduu belirlendiinde Blm 3'te anlatld zere sorun hiyerarik bir ekilde
yaplandrlmaktadr. Sorun hiyerarik bir ekilde yaplandrldktan sonra ikili
karlatrmalar yaplarak her bir seviyedeki unsurlarn stnlkleri bulunmaktadr.

68
AHS'de nihai bir zm elde etmek iin yukardaki aamalardan sonra yaplmas gereken,
ikili karlatrmalarla bulunmu olan stnlk deerlerinin sentezlenmesidir. Hiyerarilerde
stnlklerin sentezlenmesi ilemi genel olarak bir seenein bir st seviyeye gre
belirlenmi olan stnlk deerinin, sz konusu st seviyedeki kriterin bir st seviyeye gre
belirlenmi olan stnlk deeriyle arplmas ve bu ilemin en st seviyedeki amaca ulaana
dek devam ettirilmesi eklindedir (zdemir, F., 2004). Bir seenee ait toplam stnlk
deerinin bulunmas iin, seenein bal olduu tm kriterler iin stnlk deerlerinin
hiyerarinin ama seviyesine kadar ayr ayr arplp, bu arpm deerlerinin toplanmas
gerekmektedir.
stnlklerin sentezlenmesindeki yol deimedii halde seeneklerin saysna bal olarak
datm modeli ve ideal model olmak zere iki ayr sentezleme tr vardr (Saaty, 1996).
Seenek saysnn zm zerinde nasl bir etkisinin olduunun anlalmas iin rnek olarak
snrl kaynaklarn datlmas ile ilgili bir sorun verilebilir. Byle bir sorunda seenek says
ne kadar fazla ise snrl kaynaktan alacaklar pay da o oranda dk olacaktr. Burada,
seenekler teker teker birbirlerine baml olmad halde, seeneklerden her biri dier
seeneklerin fazlalndan etkilenecektir. Herhangi bir sorunda karar verici seenek saysnn
veya nitelik bakmndan birbirlerine benzer seeneklerin okluunun verecei karan
etkilemesini ya da etkilememesini tercih edebilir.
Kararn, seenek saysnn fazlalndan etkilenmesi tercih edilirse tezde u ana kadar
anlatlm olduu ekilde stnlklerin bulunmas ve sentezlenmesi biiminde gerekletirilen
datm modeli kullandr. Ancak seenek saysnn fazlalnn seenekler arasndan yaplacak
seimi etkilememesi tercih edilirse bu durumda ideal model yaplandrlmaldr. deal model
iin yaplmas gereken, seeneklerin her bir kritere gre aldklar stnlk deerlerinin sz
konusu zvektrdeki en yksek stnlk deerine blnmesiyle idealize edilmesi ve bu ideal
stnlklerin yine hiyerarinin st seviyelerindeki ilgili stnlklerle arplmas eklinde
sentezlenmesidir.
5.3.3 AAS Ynteminde ihai zm
Geribeslemeli bir sistemde bileenlerin stnlklerinin sentezlenmesi dikkat isteyen bir
sretir. Bir a yapsnda hiyerarik yapda olduu gibi stnlklerin srayla en alt seviyeden
en st seviyeye kadar arplmas mmkn deildir. Sistemin elemanlar ok sayda farkl
elemanla etkileim halinde olabilirler. Dolaysyla bir elemann ilikili olduu dier elemanlar
hiyerarilerde olduu gibi tek bir yol zerinde olmayabilir.

69
AAS'de bir elemann stnlnn anlaml olabilmesi iin, sz konusu elemann baml
olduu veya etkiledii tm elemanlarn ve a zerinde etkilenen elemanlara varan, etkileyen
elemanlardan da ayrlan tm olas yollarn hesaplamaya dahil edilmesi gerekmektedir.
rnein a yapsnda bir evrim zerindeki bir elemann stnl evrimi bir kez, iki kez
veya daha ok kez dolaylayarak hesaplanmak durumunda olabilir.
Geribeslemeli sistemlerde stnlk belirlemede bileenler ve elemanlar arasndaki tm
etkileimlerin hesaplamaya dahil edilebilmesi iin spermatris yntemi gelitirilmitir (Saaty,
1996). Spermatris genel olarak a yapsnda mmkn olan tm ikili karlatrmalar sonucu
elde edilmi olan stnlk vektrlerinden oluan bir kare matristir. C
N
'ler a yapsndaki
bileenler, e
Nn
'ler bileenlerin elemanlar ve W
ij
'ler stnlk vektrlerinden oluan ve blok
diye adlandrlan matrisler olmak zere bir spermatris aadaki ekil 5.3.'te
gsterilmektedir. W
ij
blok deerleri de spermatrisin altndaki ekil 5.3.'de grlmektedir. Bir
a yapsnda tm elemanlarn dier bileenlerdeki ve bulunduklar bileenlerdeki tm
elemanlarla etkileim halinde olmalar gibi bir durum sz konusu olmadnda, spermatriste
elemanlar arasnda herhangi bir etkileimin olmad yerlere sfr deeri verilmektedir. Bir
karar sorununun yaplandrlmasnda kontrol hiyerarisi de kullanlmsa kontrol
hiyerarisindeki her bir kontrol kriteri iin ayr spermatrisler dzenlenmelidir.

ekil 5.3 Spermatris (Saaty, 1996)

70

ekil 5.4 W
ij
blok matrisi Saaty, 1996)
Oluturulmu olan bir spermatris zerinde zme ynelik ilemlerin yaplabilmesi iin
matrisin stokastik olma zorunluluu vardr (Saaty, 1996). Negatif olmayan bir kare matriste
her bir stunun toplam 1 'e eitse byle bir matrise stun stokastik veya ksaca stokastik
matris denir. Bir bileendeki elemanlarn birbirleriyle ve baka bileenlerdeki elemanlarla
karlatrlmalar sonucunda ortaya kan zvektr deerleri spermatrise yerletirildiinde
elde edilen matris stokastik olmayabilir. Bu durumda spermatrisin arlklandrlmas
yoluyla stun toplamlarnn l'e eit olmas salanmaldr. Bunun iin elemanlarn deil de
bileenlerin birbirlerine veya varsa kontrol kriterlerine gre ikililer halinde karlatrlmalar
gereklidir. Bileenlerin karlatrlmalar sonucu tretilen stnlk deerlerinden her biri
spermatriste kendilerine karlk gelen bloktaki tm deerlerle arplr. Elde edilen yeni
matrise arlklandrlm spermatris denir.
AAS'de bu aamadan sonra amalanan her bir elemann dier elemanlarla olan etkileimini
yanstan snr stnlklerin tretilmesidir. Bir W spermatrisinde elemanlarn snr
stllemelerinin, yani snr matrisin bulunmas genel olarak W
ile gsterilmektedir. Bu
gsterim gerek spermatrisin dorudan kuvvetlerini alarak gerekse baka ekillerde snr
stnlklerin bulunmasn ifade eder. Snr stnlklerin bulunmas ile ilgili olarak
incelenmesi gereken konular zdeer ve zvektr, negatif olmayan matrislerle ifade edilen
sistemlerin tanmlanmas ve stokastik matrisler ile Markov zincirleridir.
Negatif olmayan bir matrisin her zaman
max
gibi pozitif ve basit bir temel zdeeri
bulunmaktadr.
max
bir matrisin satr toplamlarnn maksimumu ile minimumu, ayn zamanda
stun toplamlarnn da maksimumu ile minimumu arasndaki bir deerdir. Spermatris
stokastik bir matris olduundan tm stun toplamlar 1 'e eittir.
Bu durumda spermatrisin en byk zdeeri olan
max
da l'e eittir. Snr stnlklerin

71
belirlenmesinde zdeerle ilgili nemli olan nokta
max
=1 'in basit veya katl bir kk
olmasdr. Buna bal olarak snr stnlkler farkl ekilde hesaplanmaktadr.
max
n ne tr
bir kk olduu genel olarak, A bir kare matris ve I birim matris olmak zere | I - A|= 0
determinantnn zlmesiyle ortaya karlmaktadr. Bu determinant 'nn n. dereceden
polinomunu vermektedir. Temel bir teorem n. dereceden bir polinomun birbirlerinden farkl
olma koulu olmayan n tane kknn olduunu ortaya koymaktadr.
Bir kare matris, A
1
ve A
3
kare matrisler ve 0 sfr matris olmak zere aadaki yapya
dntrlemiyorsa indirgenemez bir matristir. Aksi durumda indirgenebilir bir matristir.
0 2
3 1
A
A A
(5-11)
Negatif olmayan indirgenemez bir A matrisi, A
k
> 0 olacak ekilde bir k 1 tamsays varsa
primitif bir matristir Bir evrim, balang noktasnda son bulan, ikili karlatrmalardan
oluan bir yoldur
snr matrisin neden her W spermatrisinin yeterli derecedeki kuvvetlerinin alnarak
bulunamayaca aada yaplan gsterilmekte olan basit iki rnekle anlalabilir. ekil
5.5a'daki gibi karlkl etkileimin sz konusu olduu bir yapnn matrisi aadaki gibi ifade
edilebilir.
=
0 1
1 0
A
(5-12)

ekil 5.5a rnek bir yap ekil 5.5b rnek bir yap
X
Y
X
Y

72
A matrisinin kuvvetleri alndnda yapnn bir evrim iermesinden dolay tek bir snr
matrisin elde edilemeyecei aadaki matrislerde grlmektedir.

=
1 0
0 1
2
A

=
0 1
1 0
3
A

=
1 0
0 1
2k
A

+
=
0 1
1 0
1 3k
A
(5-13)
ekil 5.5b'de dier ekilden farkl olarak X bileeni bir i evrime sahiptir. Bu yapya ait A
matrisi aada gsterilmektedir. A matrisinin kuvvetleri alndnda
farkl sonularla karlald ve A
k
gibi A'nn yeterince byk bir kuvveti alndnda tek bir
snr matrise ulalaca grlmektedir.
=
1 1
0 1
A

=
1 1
1 2
2
A

=
1 2
2 3
3
A

=
2 3
3 5
4
A
(5-14)
Yukardaki rneklerden de anlalaca zere farkl yaplardan oluturulmu olan
spermatrislerin snr matrisleri ayn yntemle bulunamamaktadr. W
snr matrisinin
bulunmasnda ilk ayrm matrisin indirgenebilir ya da indirgenemez oluudur. ndirgenemez
bir matriste
max
= 1 zdeeri daima basit bir kktr, indirgenebilir bir matriste ise
max
= 1
zdeeri basit veya katl bir kk olabilir. Bir matris indirgenemez ve primitif ise snr matris,
spermatrisin yeterli bir kuvvetinin alnmasyla bulunabilir. Bir matris indirgenemezse ve
primitif deilse ve bunun sonucunda bir evrime sahipse, evrim indeksi demlen ve
balanm bir izgedeki tm evrimleri belirten "c" deerine gre snr matris
hesaplanmaktadr, indirgenebilir bir matris bir evrime sahipse snr matris,
max
= 1
zdeerinin basit veya katl bir kk olmasna bal olmakszn indirgenemez matristeki gibi
bulunmaktadr.

73
6. AHS METODU UYGULAARAK TESS YER SEM YAPILMASI
Bir karar problemini zerken kurulan model, gerek sistemi ne kadar iyi temsil ederse, elde
edilen sonularn gvenilirlii de o kadar artar. zellikle niceliksel etkenler ile birlikte
niteliksel etkenlerin de gz nnde bulundurulmas sonularn daha gereki olmasn
salayacaktr. Her karar durumunun farkl zellikler tamas sebebiyle; bilginin ve sistematik
yaklamn kullanm tartmasz katklar salayacaktr. Analitik Hiyerari Sreci (AHS) ve
Analitik A Sreci (AAS) sonlu sayda seenein yer ald ok ltl karar problemlerinde
en iyi seenei bulan birer tekniktir. zm sreci sonucunda problemde yer alan faktrlerin
arlklar elde edilmekte bylece sonucun ortaya kmasnda hangi lde paylar olduu
belirlenmektedir. Duyarllk analizi ile arlklarda olabilecek deiikliklerin en iyi seenei
ve faktrlerin nem derecelerini nasl deitirecei grlebilmektedir. Bu almann amac,
tesis yeri seimi problemlerinde en iyi seenein AHS ve AAS yaklamlaryla tahmin
edilmesi ve elde edilen sonularn arlklarnda yaplan deiiklie AAS yntemiyle kurulan
sistemin tepkisini lmektir. Karar srecindeki her bir lt birer kme, kontrol kriterlerini
meydana getiren faktrler de bu kmelerin birer bileeni olarak ele alnr. Kmeler ve
bileenler arasndaki karlkl etkileimler ve geri bildirimlerle aralarndaki karlkl ilikiler
tespit edilir. Bir problemde yer alan bileenler arasndaki ilikiler tek ynl deil karlkl
olduu zaman, hiyerarik tanmlamalar yeterli olmaz. Bu nedenle AHS deki hiyerarik
yapdan farkllk gsterir. Bu yap sayesinde, dorudan ilikilendirilmemi bileenler arasnda
olabilecek dolayl etkileimler ve geri bildirimler de dikkate alnmaktadr. Sonrasnda ise
birbirine etki eden bileenler ve kmeler arasnda ikili karlatrmalar yaplarak birbirlerine
etki derecelerine ynelik bir karsama yaplr.
AAS iki alt blmden olumaktadr. lk blm modeldeki karlkl etkileimleri kontrol eden
faktrlerin oluturduu kontrol hiyerarisidir. kincisi ise faktrler ve faktrlerin oluturduu
kmeler arasndaki etkileimlerin oluturduu alt gruplardr. AASde karar verme problemi
bir a eklinde modellenmekte ve bu aamada faktr gruplar arasndaki d bamllklar,
geribildirimler ve ayn faktr grubu iinde yer alan i bamllklar dikkate alnmaktadr.
Uygulamann yapld D-Grup Gda Pazarlama Tic. Ltd. ti. Moldovadan ithal ettii Dionis
Clup marka araplar Migros, Carrefour, Metro ve Real zincir maazalarna sat yapmaktadr.
Pazarlama stratejisi ve finansal yap gerei st ynetimin kararyla kk iletmelere sat
gerekletirilmemektedir. Zincir maazalarla yaplan anlama gerei merkezlerden gelen
sipariler, miktar ne kadar olursa olsun 15 gn ierisinde karlanmak zorundadr. Bu nedenle
kk miktarlarda sevkiyatlar da gerekletirilmektedir. Sevkiyatlar sevkiyat birimi tarafndan

74
gerekletirilmektedir. Scak sat departman ise rn tantm, promosyon faaliyetleri, insert
faaliyetleri ajans ilikileri ve sponsorluk faaliyetleri ile ilgilenmekte ve genellikle ofis d
faaliyetler yrtmektedir. Bu nedenle bu birimin ulam faaliyetleri de tesis yeri seimi iin
nemli bir kriter olarak belirlenmitir. Firmada 2 ynetici, 6 sevkiyat birimi alan, 4 srekli
scak sat personeli, 7 yar zamanl scak sat personeli ve 2 idari iler personeli olmak zere
toplam 21 kii almaktadr.
letmede yetkili kiilerle yaplan grmeler sonucu tesis yeri seimindeki en nemli
faktrlerin depolara uzaklk(alma kolayl), sevkiyat (alma zorluu) ve psikolojik
etkenler olduu grlmtr.
Alternatifler olarak 1. alternatif, 2. alternatif, 3. alternatif ve 4. alternatif tesisleri seilmitir.
1. alternatif firmann mevcut tesis yeridir. Migros, Carrefour, Metro firmalarna ait
maazalarn konumlar, yllk sevkiyat adedi ve deerlendirmeye alnan 4 adet tesis yeri ile
ilgili detayl bilgiler Ekler blmnde verilmitir.
1.1 Kriterler
Yer seimi iin belirlenen kriterler aada detayl olarak incelenmektedir.
1.1.1 Depolara uzaklk
Firma Carrefour, Carrefour Express, Metro, Real, Migros olmak zere 5 ayr zincir sper
markete rnlerini satmaktadr. Bunlardan Carrefour- Carrefour Express ve Metro-Real tek
bir irket gibi almaktadrlar. Bu nedenle deerlendirmeler yaplrken Carrefour ve
Carrefour Express, Carrefour ad altnda, Metro ve Real ise Metro ad altnda incelenecektir.
Depolara uzaklk kriterleri deerlendirilirken firmann ka adet deposuna sevkiyat yapld
ve bu sevkiyatlarn skl da gz nne alnmtr. Her firma 1den fazla depo kullanmakta
olup, baz ubelerine mal teslimini direk olarak istemektedir. Bu ubeler de ayr birer depo
olarak ileme alnmtr. Bu hesaplamada en byk maliyeti dk miktarlarda ve sk talepte
bulunan ube sevkiyatlarnn maliyete byk etkisi olduu bilinmektedir. Bu nedenle her
firmann depolarna olan uzaklklar toplam ayr ayr matrise yanstlmtr. Firmalara yaplan
sevkiyat skl ise alt kriterin nem derecesi olarak matrise yanstlmtr. Farkl iki firmann
depolar ayn gzergahta olabilmekte ve bu da o firmann alma kolayl puanna etki
etmektedir.
Migros alma Kolayl: Migros Firmas ile yaplan anlamalar gerei sevkiyatlarn byk
bir ksm merkez depoya, bir ksm ise direk olarak maazaya gerekletirilmektedir. Baz

75
zel durumlarda ise anlama dna klarak sevkiyatlar merkez depo adna maazalara
yaplmaktadr. Migros Firmas ile ilgili sevkiyat yaplan depolarn ve maazlarn adres
bilgileri, konumlar, aylk ortalama sevkiyat skl bilgileri Ekler ksmnda belirtilmitir.
Carrefour alma Kolayl: Carrefour Firmas ile yaplan anlamalar gerei sevkiyatlarn
tamam direk olarak maazalara gerekletirilmektedir. Carrefour Firmas ile ilgili sevkiyat
yaplan maazalarn adres bilgileri, konumlar, aylk ortalama sevkiyat skl bilgileri Ekler
ksmnda belirtilmitir.
Metro alma Kolayl: Metro Firmas ile yaplan anlamalar gerei sevkiyatlarn tamam
direk olarak maazaya gerekletirilmektedir. Metro Firmas ile ilgili sevkiyat yaplan
maazalarn adres bilgileri, konumlar, aylk ortalama sevkiyat skl bilgileri Ekler ksmnda
belirtilmitir.

1.1.2 alma Zorluu
Sevkiyat yaplrken karlalan trafikten kaynaklanan sorununun, zaman kaybna ve alan
performansnda de neden olmas ciddi bir maliyet getirmektedir. Tesis yeri seiminde bu
maliyetin gz ard edilmemesi gerekir. alma zorluunun alt kriterleri olarak trafik, sevkiyat
alanlarnn dnceleri ve scak sat alanlarnn dnceleri belirlenmitir. Trafik kriteri
ile ilgili puanlamay blgeyi iyi bilen firma yetkilisi yapmtr. Sevkiyat ve scak sat
elemanlarnn dnceleri puanlamas ise bu alanlarn alternatifleri sadece alma
zorluunu gz nne alarak puanlamalar sonucu elde edilmitir. Birim alanlarnn verdii
puanlarn aritmetik ortalamas alnarak matrise aktarlmtr. Scak sat birimi, sevkiyat
birimine gre daha ok yolculuk yapt iin arlklandrlrken bu dikkate alnmtr.
Trafik: alma zorluu kriterinin alt kriteri olarak belirlenen trafik faktr alternatifin
bulunduu konum ve sevkiyat yaplan gzerghlar gz nne alnarak puanlanmtr. rnein
bunduu konumdan sevkiyat noktalarna ulam gzergh gz nne alndnda trafik
younluunun az olduu 1. alternatif en yksek puan almtr.
Sevkiyat Birimi Dnceleri: Sevkiyat birimi alternatifleri deerlendirirken alternatiflerin
konumlar, sorumlu olduklar sevkiyat noktalarnn uzaklklarn gz nne alarak
deerlendirmilerdir.
Scak Sat Birimi Dnceleri: Scak sat birimi sponsor olunan organizasyon faaliyetlerini,

76
fuar organizasyonlarn, reklam ajans ile olan ilikileri, insert faaliyetlerini ve maaza ii
tantm faaliyetlerini ynetmektedir. Bu faaliyetleri gerekletirebilmek ve etkin
ynetebilmek iin ulam ve alma kolayl gibi faktrleri deerlendirerek alternatifleri
arlklandrmlardr.
1.1.3 Psikolojik etkenler
Tesis yeri ayn zamanda personel iin alma ortam olacandan alternatiflerin psikolojik
olarak alanlar zerinde bir etkisi olacaktr. Bu nedenle tesis yeri seimi iin psikolojik
etkenlerin de gz nne alnmas gerekmektedir. Psikolojik etkenlerin alt kriteri olarak
alanlarn memnuniyet derecesi ve prestij olarak belirlenmitir.
alanlarn Memnuniyet Derecesi: Tm firma alanlarnn evlerine uzakl, alternatiflerin
alma artlar, bina zellikleri, evre artlar, sosyal imkanlar, ulam zorluu ve alanlar
zerlerinde brakt etkiye gre alternatifleri puanlamalar istenmitir. Bu kriterler
deerlendirilirken st ynetim ve alanlar birlikte olmak zere tm firma personelinin
fikirleri alnm ve ortalamas alnarak matrise aktarlm, bylelikle eit derecede sonuca
etkide bulunmalar salanmtr.
Prestij: Tesis yerinin ayn zamanda ofis olarak kullanlacak olmas tesis yerinin firma
prestijine olan katksn da beraberinde getirmektedir. Bu nedenle psikolojik etkenlerin kriteri
olarak belirlenen prestij kriterinin puanlamas firma sahibi ve yneticilerin dnceleri
dorultusunda yaplmtr.
Kriterler ve alternatifler belirlendikten sonra oluturulan hiyerarik yap ekil 6.1de
verilmitir.

7
7

e
k
i
l

6
.
1

H
i
y
e
r
a
r
i
k

y
a
p
T
E
S
S

Y
E
R

S
E

D
E
P
O
L
A
R
A

U
Z
A
K
L
I
K

A
L
I
M
A

Z
O
R
L
U
U

P
S
K
O
L
O
J
K

E
T
K
E
N
L
E
R

C
A
R
R
E
F
O
U
R

A
L
I
M
A

K
O
L
A
Y
L
I
I

M
E
T
R
O

A
L
I
M
A

K
O
L
A
Y
L
I
I

T
R
A
F
K

S
E
V
K
Y
A
T

B
N
C
E
L
E
R

S
I
C
A
K

S
A
T
I
N
C
E
L
E
R
A
L
I
A
N
L
A
R
I
N

S
T
E

1
.

A
L
T
E
R
N
A
T
F

2
.

A
L
T
E
R
N
A
T
F

3
.

A
L
T
E
R
N
A
T
F

4
.

A
L
T
E
R
N
A
T
F

P
R
E
S
T
J

M
G
R
O
S

A
L
I
M
A

K
O
L
A
Y
L
I
I

78
6.1.1 kili Karlatrma Matrislerinin Oluturulmas
almann bir nceki blmnde de belirtildii gibi ikili karlatrma matrisleri, D-Grup
yetkililerinin bilgi ve tecrbeleri ve alanlarn dnceleri dorultusunda alnan bilgiler gz
nnde bulundurularak oluturulmutur. Her bir ana kriter iin belirlenmi olan alt kriterler
kendi aralarnda karlatrlm ve son olarak da her bir alt kritere gre alternatifler kendi
aralarnda karlatrlmtr. Bu karlatrmalarda kullanlan lek izelge 6.1de verilmitir.
Uygulamann devamnda ise, Blm 5te admlar anlatlm olan AHS algoritmasndan
faydalanlarak en iyi alternatif seilmitir. Aada, tm karlatrmalar iin yaplan
hesaplamalar ve elde edilen sonular verilmitir.
izelge 6.1 Kriterlerin karlatrma matrisi

MGROS
ALIMA
KOLAYLII
CARREFOUR
ALIMA
KOLAYLII
METRO
ALIMA
KOLAYLII
TRAFK
SEVKYAT
BRM
DCELER
SICAK SATI
BRM
DCELER
ALIALARI
MEMUYET
DERECES
PRESTJ
MGROS
ALIMA
KOLAYLII
1 5 1 1 1 2 3 3
CARREFOUR
ALIMA
KOLAYLII
1/5 1 1/5 1/5 1/5 1/3 1 2
METRO
ALIMA
KOLAYLII
1 5 1 1 1 2 1 3
TRAFKz
1 5 1 1 1 2 3 3
SEVKYAT
BRM
DCELER
1 5 1 1 1 3 4 5
SICAK SATI
BRM
DCELER
1/2 3 1/2 1/2 1/3 1 2 3
ALIALARI
MEMUYET
DERECES
1/3 1 1 1/3 1/4 1/2 1 3
PRESTJ
1/3 1/2 1/3 1/3 1/5 1/3 1/3 1
Aadaki formlle normalletirilmi matrisler bulunmutur.
=
n
ij
ij
ij
ij
a
a
w
1
(6.1)
izelge 6.2 Normalletirilmi matrisin bulunmas

MGROS
ALIMA
KOLAYLII
CARREFOUR
ALIMA
KOLAYLII
METRO
ALIMA
KOLAYLII
TRAFK
SEVKYAT
BRM
DCELER
SICAK SATI
BRM
DCELER
ALIALARI
MEMUYET
DERECES
PRESTJ
MGROS
ALIMA
KOLAYLII
30/161 10/51 30/181 30/161 60/299 12/67 9/46 3/23
CARREFOUR
ALIMA
KOLAYLII
6/161 2/51 6/181 6/161 12/299 2/67 3/46 2/23
METRO
ALIMA
KOLAYLII
30/161 10/51 30/181 30/161 60/299 12/67 3/46 3/23
TRAFK
30/161 10/51 30/181 30/161 60/299 12/67 9/46 3/23
SEVKYAT
BRM
DCELER
30/161 10/51 30/181 30/161 60/299 18/67 6/23 5/23
SICAK SATI
BRM
DCELER
15/161 2/17 15/181 15/161 6/67 3/23 3/23
ALIALARI
10/161 2/51 30/181 10/161 15/299 3/67 3/46 3/23

79
MEMUYET
DERECES
PRESTJ
10/161 1/51 10/181 10/161 12/299 2/67 1/46 1/23
ncelik vektrlerinin bulunmas iin normalize matrisindeki satr toplamlarnn ortalamas
alnr.
izelge 6.3 ncelik vektrnn bulunmas

MGROS
ALIMA
KOLAYLII
CARREFOUR
ALIMA
KOLAYLII
METRO
ALIMA
KOLAYLII
TRAFK SEVKYAT
BRM
DCELER
SICAK SATI
BRM
DCELER
ALIALARI
MEMUYET
DERECES
PRESTJ CELK
VEKTR
MGROS
ALIMA
KOLAYLII
30/161 10/51 30/181 30/161 60/299 12/67 9/46 3/23 0,180
CARREFOUR
ALIMA
KOLAYLII
6/161 2/51 6/181 6/161 12/299 2/67 3/46 2/23 0,046
METRO
ALIMA
KOLAYLII
30/161 10/51 30/181 30/161 60/299 12/67 3/46 3/23 0,164
TRAFK
30/161 10/51 30/181 30/161 60/299 12/67 9/46 3/23 0,180
SEVKYAT
BRM
DCELER
30/161 10/51 30/181 30/161 60/299 18/67 6/23 5/23 0,210
SICAK SATI
BRM
DCELER
15/161 2/17 15/181 15/161 20/299 6/67 3/23 3/23 0,101
ALIALARI
MEMUYET
DERECES
10/161 2/51 30/181 10/161 15/299 3/67 3/46 3/23 0,077
PRESTJ
10/161 1/51 10/181 10/161 12/299 2/67 1/46 1/23 0,042
izelge 6.4 kili karlatrma matrisinin gsterilmesi

MGROS
ALIMA
KOLAYLII
CARREFOUR
ALIMA
KOLAYLII
METRO
ALIMA
KOLAYLII
TRAFK SEVKYAT
BRMNN
DNCELER
SICAK SATI
BRM
DNCELER
ALIANLARIN
MEMNUNYET
DERECES
PRESTJ NCELK
VEKTR
MGROS
ALIMA
KOLAYLII
1 5 1 1 1 2 3 3 0,180
CARREFOUR
ALIMA
KOLAYLII
1/5 1 1/5 1/5 1/5 1/3 1 2 0,046
METRO
ALIMA
KOLAYLII
1 5 1 1 1 2 1 3 0,164
TRAFK
1 5 1 1 1 2 3 3 0,180
SEVKYAT
BRMNN
DNCELER
1 5 1 1 1 3 4 5 0,210
SICAK SATI
BRM
DNCELER
1/2 3 1/2 1/3 1 2 3 0,101
ALIANLARIN
MEMNUNYET
DERECES
1/3 1 1 1/3 1/4 1/2 1 3 0,077
PRESTJ
1/3 1/3 1/3 1/5 1/3 1/3 1 0,042
Tutarllk orannn hesaplanmas
1. Arlklandrlm toplam vektrn bulunmas:
Bunun iin ncelik vektr ile stunlar arplr. Daha sonra bunlarn toplam alnarak
vektr elde edilir.

80
3 / 1
1
2
4
3
1
1
3
* ) 04 , 0 (
3 / 1
1
2
4
3
1
1
3
* ) 08 , 0 (
3 / 1
2 / 1
1
3
1
1
3 / 1
2
* ) 10 , 0 (
5 / 1
4 / 1
3 / 1
1
1
1
5 / 1
1
* ) 21 , 0 (
3 / 1
3 / 1
2 / 1
1
1
1
5 / 1
1
* ) 18 , 0 (
3 / 1
1
2 / 1
1
1
1
5 / 1
1
* ) 16 , 0 (
2 / 1
1
3
5
5
5
1
5
* ) 05 , 0 (
3 / 1
3 / 1
2 / 1
1
1
1
5 / 1
1
* ) 18 , 0 (

=
34 , 0
64 , 0
73 , 0
61 , 1
52 , 1
37 , 1
89 . 0
52 , 1

2.
max
deerinin bulunmas:
Bunun iin bulunan arlklandrlm toplam vektrn her satr, ncelik vektrnn ayn
satrna blnr ve bulunan deerlerin ortalamas alnr.
8
042 , 0 / 34 , 0 077 , 0 / 64 , 0 101 , 0 / 73 , 0 21 , 0 / 61 , 1 18 , 0 / 52 , 1 164 , 0 / 37 , 1 046 , 0 / 89 , 0 180 , 0 / 52 , 1
max
+ + + + + + +
=

11 , 8
max
=
3. Tutarllk indeksi (CI):
Tutarllk indeksi daha ncede bahsedildii gibi aadaki formlden hesaplanmaktadr.
1
max
=
n
n
CI

Bu formle gre hazrladmz matrisin tutarllk indeksi yledir:
01616 , 0
1 8
8 11 , 8
=
= CI
4. Tutarllk derecesi (CR):
Tutarllk derecesi bulduumuz tutarllk indeksinin tesadfilik indeksine (RI)
blnmesiyle bulunur.
RI
CI
CR =

81
Tesadfilik indeksi karlatrlan alternatif saysna gre deimektedir ve Saaty
tarafndan hazrlanan bir izelgeden tespit edilir. Oluturduumuz matriste 8 adet kriter
bulunduu iin RI deeri 1,4e karlk gelmektedir. Deerleri formlde yerine koyarsak;
011543 , 0
4 , 1
01616 , 0
= = CR
izelge 6.5 Tutarllk indeksi, tutarllk oran ve ncelik vektrleri
Kriterlere gre alternatiflerin karlatrlmas:
Migros alma Kolaylna Gre Karlatrma:
izelge 6.6 Migros alma kolaylna gre alternatiflerin karlatrmas

1.
ALTER
ATF
2.
ALTERAT
F
3.
ALTERAT
F
4.
ALTERAT
F
1. ALTERATF 1 1/5 1/3 1/3
2. ALTERATF 5 1 4 4
3. ALTERATF 3 1/6 1 2
4. ALTERATF 3 1/7 1/2 1

MGROS
ALIMA
KOLAYLII
CARREFOUR
ALIMA
KOLAYLII
METRO
ALIMA
KOLAYLI
I
TRAFK
SEVKYAT
BRM
DCELER

SICAK SATI
BRM
DCELER
ALIALARI
MEMUYET
DERECES

PRESTJ
CELK
VEKTR
MGROS ALIMA
KOLAYLII
1 5 1 1 1 2 3 3 0,180
CARREFOUR
ALIMA
KOLAYLII
1/5 1 1/5 1/5 1/5 1/3 1 2 0,046
METRO ALIMA
KOLAYLII
1 5 1 1 1 2 1 3 0,164
TRAFK
1 5 1 1 1 2 3 3 0,180
SEVKYAT
BRM
DCELER
1 5 1 1 1 3 4 5 0,210
SICAK SATI
BRM
DCELER
1/2 3 1/2 1/2 1/3 1 2 3 0,101
ALIALARI
MEMUYET
DERECES
1/3 1 1 1/3 1/4 1/2 1 3 0,077
PRESTJ
1/3 1/3 1/3 1/5 1/3 1/3 0,042

max

8,11

CI 0,01616
CR 0,011543

82

1.
ALTERATF
2.
ALTERATF
3. ALTERATF 4. ALTERATF
1. ALTERATF 1 1/5 1/3 1/3
2. ALTERATF 5 1 4 4
3. ALTERATF 3 1/6 1 2
4. ALTERATF 3 1/7 1/2 1
1.
ALTERATF
2.
ALTERATF
3.
ALTERATF
4.
ALTERATF
ncelik
Vektr
1. 15/28 5/14 12/25 12/19 0,501
2. 3/28 1/14 1/25 1/19 0,068
3. 5/28 2/7 4/25 2/19 0,182
4. 5/28 2/7 8/25 4/19 0,249

1.
ALTERATF
2.
ALTERATF
3.
ALTERATF
4.
ALTERATF
CELK
VEKTR
1.
ALTERATF
1 1/5 1/3 1/3 0,076
2.
ALTERATF
5 1 4 4 0,559
3.
ALTERATF
3 1/6 1 2 0,210
4.
ALTERATF
3 1/7 1/2 1 0,155
max
4,16
CI 0,0533
CR 0,0592
Tutarllk orannn hesaplanmas:
1. Arlklandrlm toplam vektrnn bulunmas:

627 , 0
887 , 0
399 , 2
309 , 0
1
3
7
3 / 1
15 , 0
3 / 1
1
6
3 / 1
21 , 0
7 / 1
6 / 1
1
5 / 1
56 , 0
3
3
5
1
08 , 0
2.
max
deeri:

83
16 , 4
4
) 15 , 0 /( ) 627 , 0 ( ) 021 /( ) 887 , 0 ( ) 56 , 0 /( ) 399 , 2 ( ) 08 , 0 /( ) 309 , 0 (
max
=
+ + +
=
0533 , 0
3
4 16 , 4
=
= CI
592 , 0
90 , 0
0533 , 0
= = CR
Carrefour alma Kolaylna Gre Karlatrma:
izelge 6.10 Carrefour alma kolaylna gre alternatiflerin karlatrlmas
1. ALTERATF 2. ALTERATF 3. ALTERATF 4. ALTERATF
1. ALTERATF 1 1/7 1/5 2
2. ALTERATF 7 1 2 7
3. ALTERATF 5 1 5
4. ALTERATF 1/7 1/5 1
1. ALTERATF 0,074 0,080 0,059 0,133
2. ALTERATF
0,519 0,560 0,588 0,467
3. ALTERATF 0,370 0,280 0,294 0,333
4. ALTERATF 0,037 0,080 0,059 0,067
1. ALTERATF
2.
ALTERATF
ncelik
Vektr
1. ALTERATF 0,074 0,080 0,059 0,133 0,087
2. ALTERATF
0,519 0,560 0,588 0,467 0,533
3. ALTERATF 0,370 0,280 0,294 0,333 0,319
4. ALTERATF 0,037 0,080 0,059 0,067 0,061

max max
max max

84
izelge 6.13 kili Karlatrma matrisinin gsterilmesi
ncelik
Vektr
1. ALTERATF 1 1/7 1/5 2 0,087
2. ALTERATF 7 1 2 7 0,533
3. ALTERATF 5 1/2 1 5 0,319
4. ALTERATF 1/2 1/7 1/5 1 0,061
max
4,077951
CI 0,025984
CR 0,028871
244 , 0
322 , 1
203 , 2
348 , 0
1
5
7
2
* 061 , 0
5 / 1
1
2
5 / 1
* 319 , 0
7 / 1
2 / 1
1
7 / 1
* 533 , 0
2 / 1
5
7
1
* 086 , 0
2.
max
deeri:
08 , 4
4
) 061 , 0 /( ) 244 , 0 ( ) 319 , 0 /( ) 322 , 1 ( ) 533 , 0 /( ) 203 , 2 ( ) 087 , 0 /( ) 348 , 0 (
max
=
+ + +
=
0259 , 0
3
4 08 , 4
=
= CI
0288 , 0
9 , 0
0259 , 0
= = CR
Metro alma Kolaylna Gre Karlatrma:
izelge 6.14 Metro alma kolaylna gre alternatiflerin karlatrlmas
1. ALTERATF 1 1/5 1/3 1/4
2. ALTERATF 5 1 2 3
3. ALTERATF 3 1 2
4. ALTERATF 4 1/3 1

85
1. ALTERATF 0,077 0,098 0,087 0,040
2. ALTERATF
0,385 0,492 0,522 0,480
3. ALTERATF 0,231 0,246 0,261 0,320
4. ALTERATF 0,308 0,164 0,130 0,160

1.
ALTERATF
2.
ALTERATF
3.
ALTERATF
4.
ALTERATF
ncelik
Vektr
1.
ALTERATF
0,077 0,098 0,087 0,040 0,076
2.
ALTERATF
0,385 0,492 0,522 0,480 0,470
3.
ALTERATF
0,231 0,246 0,261 0,320 0,264
4.
ALTERATF
0,308 0,164 0,130 0,160 0,191
izelge 6.17 kili Karlatrma matrisinin gsterilmesi

1.
ALTERATF
2.
ALTERATF
3.
ALTERATF
4.
ALTERATF
ncelik
Vektr
1.
ALTERATF
1 1/5 1/3 1/4 0,076
2.
ALTERATF
5 1 2 3 0,470
3.
ALTERATF
3 1/2 1 2 0,264
4.
ALTERATF
4 1/3 1/2 1 0,191

max
4,118978
CI 0,039659
CR 0,044066
781 , 0
107 , 1
948 , 1
305 , 0
1
2
3
4 / 1
* 191 , 0
2 / 1
1
2
3 / 1
* 264 , 0
3 / 1
2 / 1
1
5 / 1
* 470 , 0
4
3
5
1
* 076 , 0
2.
max
deeri:
12 , 4
4
) 191 , 0 /( ) 781 , 0 ( ) 264 , 0 /( ) 107 , 1 ( ) 470 , 0 /( ) 948 , 1 ( ) 076 , 0 /( ) 305 , 0 (
max
=
+ + +
=
max max
max max

86
0396 , 0
3
4 12 , 4
=
= CI
0440 , 0
9 , 0
0396 , 0
= = CR
Trafie gre karlatrma:
izelge 6.18 Trafie gre alternatiflerin karlatrlmas
1. ALTERATF 1 5 5 4
2. ALTERATF 1/5 1 1 2
3. ALTERATF 1/5 1 1 2
4. ALTERATF 1/4 1
1. ALTERATF 0,606 0,667 0,667 0,444
2. ALTERATF
0,121 0,133 0,133 0,222
3. ALTERATF 0,121 0,133 0,133 0,222
4. ALTERATF 0,152 0,067 0,067 0,111

1.
ALTERATF
2.
ALTERATF
3.
ALTERATF
4.
ALTERATF
ncelik
Vektr
1.
ALTERATF
0,606 0,667 0,667 0,444 0,596
2.
ALTERATF
0,121 0,133 0,133 0,222 0,153
3.
ALTERATF
0,121 0,133 0,133 0,222 0,153
4.
ALTERATF
0,152 0,067 0,067 0,111 0,099

max max
max max

87

1.
ALTERATF
2.
ALTERATF
3.
ALTERATF
4.
ALTERATF
ncelik
Vektr
1.
ALTERATF
1 5 5 4 0,596
2.
ALTERATF
1/5 1 1 2 0,153
3.
ALTERATF
1/5 1 1 2 0,153
4.
ALTERATF
1/4 1/2 1/2 1 0,099
max
4,1071469
CI 0,035716
CR 0,039684
401 , 0
622 , 0
622 , 0
517 , 2
1
2
2
4
* 099 , 0
2 / 1
1
1
5
* 153 , 0
2 / 1
1
1
5
* 153 , 0
4 / 1
5 / 1
5 / 1
1
* 596 , 0
2.
max
deeri:
11 , 4
4
) 099 , 0 /( ) 401 , 0 ( ) 153 , 0 /( ) 622 , 0 ( ) 153 , 0 /( ) 622 , 0 ( ) 596 , 0 /( ) 517 , 2 (
max
=
+ + +
=
0357 , 0
3
4 11 , 4
=
= CI
0401 , 0
9 , 0
0357 , 0
= = CR
Sevkiyat Biriminin Dncelerine Gre Karlatrma:
izelge 6.22 Sevkiyat biriminin dncelerine gre alternatiflerin karlatrlmas
1. ALTERATF 1 2 3 3
2. ALTERATF 1/2 1 2 2
3. ALTERATF 1/3 1 1

88
4. ALTERATF 1/3 1 1
1. ALTERATF 0,462 0,500 0,429 0,429
2. ALTERATF 0,231 0,250 0,286 0,286
3. ALTERATF 0,154 0,125 0,143 0,143
4. ALTERATF 0,154 0,125 0,143 0,143

1.
ALTERATF
2.
ALTERATF
3.
ALTERATF
4.
ALTERATF
ncelik
Vektr
1.
ALTERATF
0,462 0,500 0,429 0,429 0,455
2.
ALTERATF
0,231 0,250 0,286 0,286 0,263
3.
ALTERATF
0,154 0,125 0,143 0,143 0,141
4.
ALTERATF
0,154 0,125 0,143 0,143 0,141

1.
ALTERATF
2.
ALTERATF
3.
ALTERATF
4.
ALTERATF
ncelik
Vektr
1.
ALTERATF
1 2 3 3 0,455
2.
ALTERATF
1/2 1 2 2 0,263
3.
ALTERATF
1/3 1/2 1 1 0,141
4.
ALTERATF
1/3 1/2 1 1 0,141

max
4,0103589
CI 0,003453
CR 0,003837
565 , 0
565 , 0
055 , 1
828 , 1
1
1
2
3
* 141 , 0
1
1
2
3
* 141 , 0
2 / 1
3 / 1
1
6
* 263 , 0
3 / 1
3 / 1
2 / 1
1
* 455 , 0
2.
max
deeri:
max max

89
01 , 4
4
) 141 , 0 /( ) 565 , 0 ( ) 141 , 0 /( ) 565 , 0 ( ) 263 , 0 /( ) 055 , 1 ( ) 455 , 0 /( ) 828 , 1 (
max
=
+ + +
=
003453 , 0
3
4 01 , 4
=
= CI
003879 , 0
9 , 0
003453 , 0
= = CR
Scak Sat Biriminin Dncelerine Gre Karlatrma:
izelge 6.26 Scak sat biriminin dncelerine gre alternatiflerin karlatrlmas
1. ALTERATF 1 1/5 1
2. ALTERATF 2 1 1/4 1/2
3. ALTERATF 5 4 1 5
4. ALTERATF 1 2 1/5 1
1. ALTERATF 0,111 0,067 0,121 0,133
2.ALTERATF
0,222 0,133 0,152 0,067
3. ALTERATF 0,556 0,533 0,606 0,667
4. ALTERATF 0,111 0,267 0,121 0,133

1.
ALTERATF
2.
ALTERATF
3.
ALTERATF
4.
ALTERATF
ncelik
Vektr
1. ALTERATF 0,111 0,067 0,121 0,133 0,108
2. ALTERATF
0,222 0,133 0,152 0,067 0,143
3. ALTERATF 0,556 0,533 0,606 0,667 0,590
4. ALTERATF 0,111 0,267 0,121 0,133 0,158

max
max

90

1.
ALTERATF
2.
ALTERATF
3.
ALTERATF
4.
ALTERATF
ncelik
Vektr
1.
ALTERATF
1 1/2 1/5 1 0,108
2.
ALTERATF
2 1 1/4 1/2 0,143
3.
ALTERATF
5 4 1 5 0,590
4.
ALTERATF
1 2 1/5 1 0,158
max
4,1942602
CI 0,064753
CR 0,071948
671 , 0
495 , 2
586 , 0
456 , 0
1
5
2 / 1
1
* 158 , 0
5 / 1
1
4 / 1
5 / 1
* 590 , 0
2
4
1
2 / 1
* 143 , 0
1
5
2
1
* 108 , 0
2.
max
deeri:
19 , 4
4
) 158 , 0 /( ) 671 , 0 ( ) 590 , 0 /( ) 495 , 2 ( ) 143 , 0 /( ) 586 , 0 ( ) 108 , 0 /( ) 456 , 0 (
max
=
+ + +
=
0647 , 0
3
4 19 , 4
=
= CI
719 , 0
9 , 0
0647 , 0
= = CR

91
alanlarn Memnuniyetine Gre Karlatrma:
izelge 6.30 alanlarn memnuniyetine gre alternatiflerin karlatrlmas
1. ALTERATF 1 1/5 1/3 1/6
2. ALTERATF 5 1 3 1/2
3. ALTERATF 3 1/3 1 1/3
4. ALTERATF 6 2 3 1
1. ALTERATF 0,067 0,057 0,045 0,083
2. ALTERATF
0,333 0,283 0,409 0,250
3. ALTERATF 0,200 0,094 0,136 0,167
4. ALTERATF 0,400 0,566 0,409 0,500

1.
ALTERATF
2. ALTERATF 3. ALTERATF 4. ALTERATF
ncelik
Vektr
1. ALTERATF 0,067 0,057 0,045 0,083 0,063
2. ALTERATF
0,333 0,283 0,409 0,250 0,319
3. ALTERATF 0,200 0,094 0,136 0,167 0,149
4. ALTERATF 0,400 0,566 0,409 0,500 0,469

1.
ALTERATF
2.
ALTERATF
3.
ALTERATF
4.
ALTERATF
ncelik
Vektr
1.
ALTERATF
1 1/5 1/3 1/6 0,063
2.
ALTERATF
5 1 3 1/2 0,319
3.
ALTERATF
3 1/3 1 1/3 0,149
4.
ALTERATF
6 2 3 1 0,469
max
4,0791719
CI 0,026391
CR 0,029323

max
max

92
933 , 1
601 , 0
316 , 1
255 , 0
1
3 / 1
2 / 1
6 / 1
* 469 , 0
3
1
3
3 / 1
* 149 , 0
2
3 / 1
1
5 / 1
* 319 , 0
6
3
5
1
* 063 , 0
2.
max
deeri:
08 , 4
4
) 469 , 0 /( ) 933 , 1 ( ) 149 , 0 /( ) 601 , 0 ( ) 319 , 0 /( ) 316 , 1 ( ) 063 , 0 /( ) 255 , 0 (
max
=
+ + +
=
02639 , 0
3
4 08 , 4
=
= CI
02932 , 0
9 , 0
0239 , 0
= = CR
Prestije Gre Karlatrma:
izelge 6.34 Prestije gre alternatiflerin karlatrlmas
1. ALTERATF 1 1/5 1/6 1/7
2. ALTERATF 5 1 1/2 1/3
3. ALTERATF 6 2 1 1/2
4. ALTERATF 7 3 2 1
1. ALTERATF 0,053 0,032 0,045 0,072
2. ALTERATF
0,263 0,161 0,136 0,169
3. ALTERATF 0,316 0,323 0,273 0,253
4. ALTERATF 0,368 0,484 0,545 0,506

max max max

93


1.
ALTERATF
2.
ALTERATF
3.
ALTERATF
4.
ALTERATF
ncelik
Vektr
1.
ALTERATF
0,053 0,032 0,045 0,072 0,051
2.
ALTERATF
0,263 0,161 0,136 0,169 0,182
3.
ALTERATF
0,316 0,323 0,273 0,253 0,291
4.
ALTERATF
0,368 0,484 0,545 0,506 0,476

1.
ALTERATF
2.
ALTERATF
3.
ALTERATF
4.
ALTERATF
ncelik
Vektr
1.
ALTERATF
1 1/5 1/6 1/7 0,051
2.
ALTERATF
5 1 1/2 1/3 0,182
3.
ALTERATF
6 2 1 1/2 0,291
4.
ALTERATF
7 3 2 1 0,476
max
4,0773227
CI 0,025774
CR 0,028638
960 , 1
198 , 1
740 , 0
204 , 0
1
2 / 1
3 / 1
7 / 1
* 476 , 0
2
1
2 / 1
6 / 1
* 291 , 0
3
2
1
5 / 1
* 182 , 0
7
6
5
1
* 051 , 0
2.
max
deerinin bulunmas:
08 , 4
4
) 476 , 0 /( ) 960 , 1 ( ) 291 , 0 /( ) 198 , 1 ( ) 182 , 0 /( ) 740 , 0 ( ) 051 , 0 /( ) 204 , 0 (
max
=
+ + +
=
02577 , 0
3
4 08 , 4
=
= CI
max max max

94
02896 , 0
9 , 0
02577 , 0
= = CR
Son olarak, AHS Algoritmas ile hesaplanan, ana kriterlerin, alt kriterlerin ve alternatiflerin
arlk vektrleri birletirilir ve bylece her alternatif iin bir ncelik arl hesaplanr.
ncelik arl en byk olan alternatif en iyi alternatif olarak seilir. Bu hesaplamalar,
izelge 6.38de gsterilmitir.

95
izelge 6.38 Alternatif nceliklerinin bulunmas
Seenekler Kriterler
Kriterlerin
ncelik
Vektrleri
Seeneklerin
ncelik
Vektrleri
ncelik
Vektrlerinin
arpm
Seenek
ncelii
Seenek
nceliklerinin
Toplam
1.
ALTERNATF
MGROS
ALIMA
KOLAYLII
0,180 0,076 0,014
0,251
1
CARREFOUR
ALIMA
KOLAYLII
0,046 0,087 0,004
METRO ALIMA
KOLAYLII
0,164 0,076 0,012
TRAFK
0,180 0,596 0,107
SEVKYAT
BRMNN
DNCELER
0,210 0,455 0,096
SICAK SATI
BRM
DNCELER
0,101 0,108 0,011
ALIANLARIN
MEMNUNYET
DERECES
0,077 0,06 0,005
PRESTJ
0,042 0,051 0,002
2.
ALTERNATF
MGROS
ALIMA
KOLAYLII
0,180 0,559 0,101
0,332
CARREFOUR
ALIMA
KOLAYLII
0,046 0,533 0,025
METRO ALIMA
KOLAYLII
0,164 0,470 0,077
TRAFK
0,180 0,153 0,028
SEVKYAT
BRMNN
DNCELER
0,210 0,263 0,055
SICAK SATI
BRM
DNCELER
0,101 0,143 0,014
ALIANLARIN
MEMNUNYET
DERECES
0,077 0,319 0,025
PRESTJ
0,042 0,182 0,008
3.
ALTERNATF
MGROS
ALIMA
KOLAYLII
0,180 0,210 0,038
0,235
CARREFOUR
ALIMA
KOLAYLII
0,046 0,319 0,015
METRO ALIMA
KOLAYLII
0,164 0,264 0,043
TRAFK
0,180 0,153 0,028
SEVKYAT
BRMNN
DNCELER
0,210 0,141 0,030
SICAK SATI
BRM
DNCELER
0,101 0,590 0,060
ALIANLARIN
MEMNUNYET
DERECES
0,077 0,149 0,011
PRESTJ
0,042 0,291 0,012
4.
ALTERNATF
MGROS
ALIMA
KOLAYLII
0,180 0,155 0,028
0,182
CARREFOUR
ALIMA
KOLAYLII
0,046 0,061 0,003
METRO ALIMA
KOLAYLII
0,164 0,191 0,031
TRAFK
0,180 0,099 0,018
SEVKYAT
BRMNN
DNCELER
0,210 0,141 0,030
SICAK SATI
BRM
DNCELER
0,101 0,158 0,016
ALIANLARIN
MEMNUNYET
DERECES
0,077 0,469 0,036
PRESTJ
0,042 0,476 0,020

En ok tercih edilen alternatif 2. ALTERNATF olmutur bu yzden tercih bu alternatiften

96
yana yaplmaldr.
6.2 AAS le Tesis Yeri Seimi
almann nceki blmnde tesis yeri seimi problemine AHS yaklamyla bir zm
getirilmitir. Ancak, AHS yaklamnn yapsndan dolay alt kriterlerin birbirleriyle ve kendi
aralarnda olan etkileimleri gz nne alnmamtr. Bu blmde, ayn problem iin tm d
bamllklar, i bamllklar ve geri beslemeler dikkate alnarak bir a yaps
oluturulmutur. Bir nceki blmde elde edilen arlk vektrlerine ek olarak her bir alt
kritere gre, bu alt kriteri etkileyen tm alt kriterlerin birbirleri ile olan ilikileri gz nne
alnm, yine yneticilerin bilgi ve tecrbeleri, alanlarn dnceleri dorultusunda ikili
karlatrma matrisleri oluturulmutur. Tm alt kriterlerin birbirlerine gre ikili ekilde
karlatrlmasyla oluturulan ikili karlatrma matrisleri izelge 6.39, 6.43, 6.47, 6.51,
6.55 , 6.59, 6.63, 6.67de verilmitir. Karlatrmalar, izelge 5.1de verilmi lek esas
alnarak yaplmtr. Yukarda uygulanan AHS ynteminde olduu gibi, karlatrma
matrisleri normalize edilmitir. Normalize ileminden elde edilen sonularn tutarllk analizi
yaplm ve ncelik vektrleri hesaplanmtr. ncelik vektrleri nceki blmde elde edilen
ncelik arlklar ile birlikte izelge 6.71de gsterilen balang sper matrisine ilenmitir.
Balang sper matrisindeki deerler normalletirilerek izelge 6.72de gsterilen
normalletirilmi sper matris elde edilmitir. Normalletirilmi sper matrisin limiti Matlab
Program yardm ile hesaplanarak limit matris oluturulmu ve izelge 6.73de gsterilmitir.
Bu limit matristen her bir alternatif iin bir ncelik arl elde edilerek, ncelik arl en
byk olan alternatif en iyi olarak belirlenmitir. Limit sper-matriste alternatiflerin
bulunduu son 4 satr alnm ve alternatiflerin tercih yzdelerini elde edebilmek iin
normalize edilmitir. ekil 6.2de oluturulan a yaps grlmektedir.

97
ekil 6.2 Alt Kriterler Arasndaki Bamllk

ekil 6.2 Alt Kriterler Arasndaki Bamllk
Migros alma Kolaylna Gre Karlatrma
izelge 6.39 Migros alma kolaylna gre karlatrma

CARREFOUR
ALIMA
KOLAYLII
METRO
ALIMA
KOLAYLII
TRAFK
SEVKYAT
BRM
DCELER
SICAK SATI
BRM
DCELER
ALIALARI
MEMUYET
DERECES
PRESTJ
CARREFOUR
ALIMA
KOLAYLII
1 1/6 6 6 3 7 7
METRO
ALIMA
KOLAYLII
6 1 5 5 3 7 7
TRAFK
1/6 1/5 1 2 1 2 2
SEVKYAT
BRM
DCELER
1/6 1/5 1/2 1 1 2 2
SICAK SATI
BRM
DCELER
1/3 1/3 1 1 1 4 4
ALIALARI
MEMUYET
DERECES
1/7 1/7 1/2 1/2 1/4 1 1
PRESTJ
1/7 1/7 1/2 1/2 1/4 1 1

CARREFOUR ALIMA
KOLAYLII
METRO ALIMA
KOLAYLII
TRAFK
SEVKYAT BRM
DNCELER
SICAK SATI BRM
DNCELER
ALIANLARIN
STE
MGROS ALIMA
KOLAYLII
PRESTJ

98
izelge 6.40 Normalize matrisinin bulunmas

CARREFOUR
ALIMA
KOLAYLII
METRO
ALIMA
KOLAYLII
TRAFK
SEVKYAT
BRM
DCELER
SICAK SATI
BRM
DCELER
ALIALARI
MEMUYET
DERECES
PRESTJ
CARREFOUR
ALIMA
KOLAYLII
0,126 0,076 0,414 0,375 0,316 0,292 0,292
METRO
ALIMA
KOLAYLII
0,754 0,458 0,345 0,313 0,316 0,292 0,292
TRAFK 0,021 0,092 0,069 0,125 0,105 0,083 0,083
SEVKYAT
BRM
DCELER
0,021 0,092 0,034 0,063 0,105 0,083 0,083
SICAK SATI
BRM
DCELER
0,042 0,153 0,069 0,063 0,105 0,167 0,167
ALIALARI
MEMUYET
DERECES
0,018 0,065 0,034 0,031 0,026 0,042 0,042
PRESTJ 0,018 0,065 0,034 0,031 0,026 0,042 0,042
izelge 6.41 ncelik vektr ve normalize matrisin gsterilmesi

CARREFOUR
ALIMA
KOLAYLII
METRO
ALIMA
KOLAYLII
TRAFK
SEVKYAT
BRM
DCELER
SICAK SATI
BRM
DCELER
ALIALARI
MEMUYET
DERECES
PRESTJ
CELK
VEKTR
CARREFOUR
ALIMA
KOLAYLII
0,126 0,076 0,414 0,375 0,316 0,292 0,292 0,270
METRO
ALIMA
KOLAYLII
0,754 0,458 0,345 0,313 0,316 0,292 0,292 0,395
TRAFK 0,021 0,092 0,069 0,125 0,105 0,083 0,083 0,083
SEVKYAT
BRM
DCELER
0,021 0,092 0,034 0,063 0,105 0,083 0,083 0,069
SICAK SATI
BRM
DCELER
0,042 0,153 0,069 0,063 0,105 0,167 0,167 0,109
ALIALARI
MEMUYET
DERECES
0,018 0,065 0,034 0,031 0,026 0,042 0,042 0,037
PRESTJ 0,018 0,065 0,034 0,031 0,026 0,042 0,042 0,037
izelge 6.42 Migros alma kolaylin kontrol faktr olduu karlatrma matrisi ve
ncelik vektrleri

CARREFOUR
ALIMA
KOLAYLII
METRO
ALIMA
KOLAYLII
TRAFK
SEVKYAT
BRM
DCELER
SICAK SATI
BRM
DCELER
ALIALARI
MEMUYET
DERECES
PRESTJ
CELK
VEKTR
CARREFOUR
ALIMA
KOLAYLII
1 1/6 6 6 3 7 7
0,270
METRO
ALIMA
KOLAYLII
6 1 5 5 3 7 7
0,395
TRAFK
1/6 1/5 1 2 1 2 2
0,083
SEVKYAT
BRM
DCELER
1/6 1/5 1/2 1 1 2 2
0,069
SICAK SATI
BRM
DCELER
1/3 1/3 1 1 1 4 4
0,109
ALIALARI
MEMUYET
DERECES
1/7 1/7 1/2 1/2 1/4 1 1
0,037
PRESTJ
1/7 1/7 1/2 1/2 1/4 1 1
0,037
max
7,327
CI 0,05455
CR 0,0413

99
Tutarllk orannn hesaplanmasndaki admlar:
1
1
4
2
2
7
7
* 037 , 0
1
1
4
2
2
7
7
* 037 , 0
4 / 1
4 / 1
1
1
1
3
3
* 109 , 0
2 / 1
2 / 1
1
1
2
5
6
* 069 , 0
2 / 1
2 / 1
1
2 / 1
1
5
6
* 083 , 0
7 / 1
7 / 1
3 / 1
5 / 1
5 / 1
1
6 / 1
* 395 , 0
7 / 1
7 / 1
3 / 1
6 / 1
6 / 1
6
1
* 270 , 0
=
272 , 0
272 , 0
778 , 0
491 , 0
601 , 0
617 , 3
588 , 1

2.
max
deerinin bulunmas:
Bunun iin bulunan arlklandrlm toplam vektrnn her satr, ncelik vektrnn
ayn satrna blnr ve bulunan deerlerin ortalamas alnr.
4
037 , 0 / 272 , 0 037 , 0 / 272 , 0 109 , 0 / 778 , 0 069 , 0 / 491 , 0 083 , 0 / 601 , 0 395 , 0 / 617 , 3 270 , 0 / 588 , 1
max
+ + + + + +
=
327 , 7
max
=
3. Tutarllk indeksi:
05455 , 0
6
7 327 , 7
=
= CI

4. Tutarllk derecesi (CR): 0413 , 0
32 , 1
05455 , 0
= = CR
Carrefour alma Kolaylna gre karlatrma
izelge 6.43 Carrefour alma kolaylnn kontrol faktr olduu karlatrma matrisi

MGROS
ALIMA
KOLAYLII
METRO
ALIMA
KOLAYLII
TRAFK
SEVKYAT
BRM
DCELER
SICAK SATI
BRM
DCELER
ALIALARI
MEMUYET
DERECES
PRESTJ
MGROS
ALIMA
KOLAYLII
1 1 7 7 4 4 8
METRO
ALIMA
KOLAYLII
1 1 7 7 5 4 8
TRAFK
1/7 1/7 1 1 1/4 3 3
SEVKYAT
BRM
DCELER
1/7 1/7 1 1 1/4 3 3
SICAK SATI
BRM
DCELER
1/4 1/5 4 4 1 3 4
ALIALARI
MEMUYET
DERECES
1/4 1/4 1/3 1/3 1/3 1 2
PRESTJ
1/8 1/8 1/3 1/3 1/4 1/2 1

100

MGROS
ALIMA
KOLAYLII
METRO
ALIMA
KOLAYLII
TRAFK
SEVKYAT
BRM
DCELER
SICAK SATI
BRM
DCELER
ALIALARI
MEMUYET
DERECES
PRESTJ
MGROS
ALIMA
KOLAYLII
0,344 0,350 0,339 0,339 0,361 0,216 0,276
METRO
ALIMA
KOLAYLII
0,344 0,350 0,339 0,339 0,451 0,216 0,276
TRAFK
0,049 0,050 0,048 0,048 0,023 0,162 0,103
SEVKYAT
BRM
DCELER
0,049 0,050 0,048 0,048 0,023 0,162 0,103
SICAK SATI
BRM
DCELER
0,086 0,070 0,194 0,194 0,090 0,162 0,138
ALIALARI
MEMUYET
DERECES
0,086 0,087 0,016 0,016 0,030 0,054 0,069
PRESTJ
0,043 0,044 0,016 0,016 0,023 0,027 0,034

MGROS
ALIMA
KOLAYLII
METRO
ALIMA
KOLAYLII
TRAFK
SEVKYAT
BRM
DCELER
SICAK SATI
BRM
DCELER
ALIALARI
MEMUYET
DERECES
PRESTJ
CELK
VEKTR
MGROS
ALIMA
KOLAYLII
0,344 0,350 0,339 0,339 0,361 0,216 0,276 0,318
METRO
ALIMA
KOLAYLII
0,344 0,350 0,339 0,339 0,451 0,216 0,276 0,331
TRAFK
0,049 0,050 0,048 0,048 0,023 0,162 0,103 0,069
SEVKYAT
BRM
DCELER
0,049 0,050 0,048 0,048 0,023 0,162 0,103 0,069
SICAK SATI
BRM
DCELER
0,086 0,070 0,194 0,194 0,090 0,162 0,138 0,133
ALIALARI
MEMUYET
DERECES
0,086 0,087 0,016 0,016 0,030 0,054 0,069 0,051
PRESTJ
0,043 0,044 0,016 0,016 0,023 0,027 0,034 0,029

101
izelge 6.46 Carrefour alma kolaylin kontrol faktr olduu karlatrma matrisi ve
ncelik vektrleri

MGROS
ALIMA
KOLAYLII
METRO
ALIMA
KOLAYLII
TRAFK
SEVKYAT
BRM
DCELER
SICAK SATI
BRM
DCELER
ALIALARI
MEMUYET
DERECES
PRESTJ
CELK
VEKTR
MGROS
ALIMA
KOLAYLII
1 1 7 7 4 4 8 0,318
METRO
ALIMA
KOLAYLII
1 1 7 7 5 4 8 0,331
TRAFK
1/7 1/7 1 1 1/4 3 3 0,069
SEVKYAT
BRM
DCELER
1/7 1/7 1 1 1/4 3 3 0,069
SICAK SATI
BRM
DCELER
1/4 1/5 4 4 1 3 4 0,133
ALIALARI
MEMUYET
DERECES
1/4 1/4 1/3 1/3 1/3 1 2 0,051
PRESTJ
1/8 1/8 1/3 1/3 1/4 1/2 1 0,029

max
7,6738535

CI 0,112309
CR 0,085083

1. Arlklandrlm toplam vektr bulunmas:
1
2
4
3
3
8
8
* 029 , 0
2 / 1
1
3
3
3
4
4
* 051 , 0
4 / 1
3 / 1
1
4 / 1
4 / 1
5
4
* 133 , 0
3 / 1
3 / 1
4
1
1
7
7
* 069 , 0
3 / 1
3 / 1
4
1
1
7
7
* 069 , 0
8 / 1
4 / 1
5 / 1
7 / 1
7 / 1
1
1
* 331 , 0
8 / 1
4 / 1
4 / 1
7 / 1
7 / 1
1
1
* 318 , 0
=
215 , 0
362 , 0
102 , 1
505 , 0
505 , 0
720 , 2
957 , 1

2.
max
deerinin bulunmas:
7
029 , 0 / 215 , 0 051 , 0 / 362 , 0 133 , 0 / 102 , 1 069 , 0 / 505 , 0 069 , 0 / 505 , 0 331 , 0 / 720 , 2 318 , 0 / 957 , 1
max
+ + + + + +
=

102
391 , 7
max
=
3. Tutarllk indeksi: 065 , 0
6
7 391 , 7
=
= CI
32 , 1
065 , 0
= = CR
Metro alma Kolaylna gre karlatrma
izelge 6.47 Metro alma kolaylnn kontrol faktr olduu karlatrma matrisi

MGROS
ALIMA
KOLAYLII
CARREFOUR
ALIMA
KOLAYLII
TRAFK
SEVKYAT
BRM
DCELER
SICAK SATI
BRM
DCELER
ALIALARI
MEMUYET
DERECES
PRESTJ
MGROS
ALIMA
KOLAYLII
1 3 7 7 6 6 6
CARREFOUR
ALIMA
KOLAYLII
1/3 1 5 5 4 6 6
TRAFK
1/7 1/5 1 1 1/3 2 2
SEVKYAT
BRM
DCELER
1/7 1/5 1 1 1/2 2 2
SICAK SATI
BRM
DCELER
1/6 1/4 3 2 1 3 3
ALIALARI
MEMUYET
DERECES
1/6 1/6 1/2 2 1/3 1 2
PRESTJ
1/6 1/6 1/2 2 1/3 1/2 1

MGROS
ALIMA
KOLAYLII
CARREFOUR
ALIMA
KOLAYLII
TRAFK
SEVKYAT
BRM
DCELER
SICAK SATI
BRM
DCELER
ALIALARI
MEMUYET
DERECES
PRESTJ
MGROS
ALIMA
KOLAYLII
0,472 0,602 0,389 0,350 0,480 0,316 0,293
CARREFOUR
ALIMA
KOLAYLII
0,157 0,201 0,278 0,250 0,320 0,316 0,293
TRAFK
0,067 0,040 0,056 0,050 0,027 0,105 0,098
SEVKYAT
BRM
DCELER
0,067 0,040 0,056 0,050 0,040 0,026 0,024
SICAK SATI
BRM
DCELER
0,079 0,050 0,167 0,100 0,080 0,158 0,146
ALIALARI
MEMUYET
DERECES
0,079 0,033 0,028 0,100 0,027 0,053 0,098
PRESTJ
0,079 0,033 0,028 0,100 0,027 0,026 0,049

103

MGROS
ALIMA
KOLAYLII
CARREFOUR
ALIMA
KOLAYLII
TRAFK
SEVKYAT
BRM
DCELER
SICAK SATI
BRM
DCELER
ALIALARI
MEMUYET
DERECES
PRESTJ
CELK
VEKTR
MGROS
ALIMA
KOLAYLII
0,472 0,602 0,389 0,350 0,480 0,316 0,293 0,414
CARREFOUR
ALIMA
KOLAYLII
0,157 0,201 0,278 0,250 0,320 0,316 0,293 0,259
TRAFK
0,067 0,040 0,056 0,050 0,027 0,105 0,098 0,063
SEVKYAT
BRM
DCELER
0,067 0,040 0,056 0,050 0,040 0,026 0,024 0,043
SICAK SATI
BRM
DCELER
0,079 0,050 0,167 0,100 0,080 0,158 0,146 0,111
ALIALARI
MEMUYET
DERECES
0,079 0,033 0,028 0,100 0,027 0,053 0,098 0,060
PRESTJ
0,079 0,033 0,028 0,100 0,027 0,026 0,049 0,049
izelge 6.50 Metro alma kolaylnn kontrol faktr olduu karlatrma matrisi ve
ncelik vektrleri

MGROS
ALIMA
KOLAYLII
CARREFOUR
ALIMA
KOLAYLII
TRAFK
SEVKYAT
BRM
DCELER
SICAK SATI
BRM
DCELER
ALIALARI
MEMUYET
DERECES
PRESTJ
CELK
VEKTR
MGROS
ALIMA
KOLAYLII
1 3 7 7 6 6 6 0,414
CARREFOUR
ALIMA
KOLAYLII
1/3 1 5 5 4 6 6 0,259
TRAFK
1/7 1/5 1 1 1/3 2 2 0,063
SEVKYAT
BRM
DCELER
1/7 1/5 1 1 1/2 1/2 1/2 0,043
SICAK SATI
BRM
DCELER
1/6 1/4 3 2 1 3 3 0,111
ALIALARI
MEMUYET
DERECES
1/6 1/6 1/2 2 1/3 1 2 0,060
PRESTJ
1/6 1/6 1/2 2 1/3 1/2 1 0,049
max
7,5023

CI 0,083718
CR 0,063423

104
Tutarllk orannn hesaplanmasndaki admlar:
1
2
3
2
2
6
6
* 048 , 0
2 / 1
1
3
2
2
6
6
* 058 , 0
3 / 1
3 / 1
1
2 / 1
3 / 1
4
6
* 108 , 0
2
2
2
1
1
5
7
* 063 , 0
2 / 1
2 / 1
3
1
1
5
7
* 061 , 0
6 / 1
6 / 1
4 / 1
5 / 1
5 / 1
1
3
* 253 , 0
6 / 1
6 / 1
6 / 1
7 / 1
7 / 1
3 / 1
1
* 408 , 0
=
380 , 0
457 , 0
868 , 0
500 , 0
481 , 0
080 , 2
552 , 2

max
deerinin bulunmas:
7
048 , 0 / 380 , 0 058 , 0 / 457 , 0 108 , 0 / 868 , 0 063 , 0 / 500 , 0 061 , 0 / 481 , 0 253 , 0 / 080 , 2 408 , 0 / 552 , 2
max
+ + + + + +
=
723 , 7
max
=
6
7 723 , 7
=
= CI
32 , 1
120 , 0
= = CR
Trafie gre karlatrma
izelge 6.51 Trafiin kontrol faktr olduu karlatrma matrisi

MGROS
ALIMA
KOLAYLII
CARREFOUR
ALIMA
KOLAYLII
METRO
ALIMA
KOLAYLII
SEVKYAT
BRM
DCELER
SICAK SATI
BRM
DCELER
ALIALARI
MEMUYET
DERECES
PRESTJ
MGROS
ALIMA
KOLAYLII
1 5 4 1/7 1/5 3 3
CARREFOUR
ALIMA
KOLAYLII
1/5 1 1/3 1/7 1/5 1 1
METRO
ALIMA
KOLAYLII
1/4 3 1 1/6 1/5 2 2
SEVKYAT
BRM
DCELER
7 7 6 1 4 9 9
SICAK SATI
BRM
DCELER
5 5 5 1/4 1 7 7
ALIALARI
MEMUYET
DERECES
1/3 1 1/2 1/9 1/7 1 2
PRESTJ
1/3 1 1/2 1/9 1/7 1/2 1

105

MGROS
ALIMA
KOLAYLII
CARREFOUR
ALIMA
KOLAYLII
METRO
ALIMA
KOLAYLII
SEVKYAT
BRM
DCELER
SICAK SATI
BRM
DCELER
ALIALARI
MEMUYET
DERECES
PRESTJ
MGROS
ALIMA
KOLAYLII
0,071 0,217 0,231 0,074 0,034 0,128 0,120
CARREFOUR
ALIMA
KOLAYLII
0,014 0,043 0,019 0,074 0,034 0,043 0,040
METRO
ALIMA
KOLAYLII
0,018 0,130 0,058 0,087 0,034 0,085 0,080
SEVKYAT
BRM
DCELER
0,496 0,304 0,346 0,520 0,680 0,383 0,360
SICAK SATI
BRM
DCELER
0,354 0,217 0,288 0,130 0,170 0,298 0,280
ALIALARI
MEMUYET
DERECES
0,024 0,043 0,029 0,058 0,024 0,043 0,080
PRESTJ
0,024 0,043 0,029 0,058 0,024 0,021 0,040

MGROS
ALIMA
KOLAYLII
CARREFOUR
ALIMA
KOLAYLII
METRO
ALIMA
KOLAYLII
SEVKYAT
BRM
DCELER
SICAK SATI
BRM
DCELER
ALIALARI
MEMUYET
DERECES
PRESTJ
CELK
VEKTR
MGROS
ALIMA
KOLAYLII
0,071 0,217 0,231 0,074 0,034 0,128 0,120 0,125
CARREFOUR
ALIMA
KOLAYLII
0,014 0,043 0,019 0,074 0,034 0,043 0,040 0,038
METRO
ALIMA
KOLAYLII
0,018 0,130 0,058 0,087 0,034 0,085 0,080 0,070
SEVKYAT
BRM
DCELER
0,496 0,304 0,346 0,520 0,680 0,383 0,360 0,441
SICAK SATI
BRM
DCELER
0,354 0,217 0,288 0,130 0,170 0,298 0,280 0,248
ALIALARI
MEMUYET
DERECES
0,024 0,043 0,029 0,058 0,024 0,043 0,080 0,043
PRESTJ
0,024 0,043 0,029 0,058 0,024 0,021 0,040 0,034

106
izelge 6.54 Trafik alma kolaylin kontrol faktr olduu karlatrma matrisi ve
ncelik vektrleri

MGROS
ALIMA
KOLAYLII
CARREFOUR
ALIMA
KOLAYLII
METRO
ALIMA
KOLAYLII
SEVKYAT
BRM
DCELER
SICAK SATI
BRM
DCELER
ALIALARI
MEMUYET
DERECES
PRESTJ
CELK
VEKTR
MGROS
ALIMA
KOLAYLII
1 5 4 1/7 1/5 3 3 0,125
CARREFOUR
ALIMA
KOLAYLII
1/5 1 1/3 1/7 1/5 1 1 0,038
METRO
ALIMA
KOLAYLII
1/4 3 1 1/6 1/5 2 2 0,070
SEVKYAT
BRM
DCELER
7 7 6 1 4 9 9 0,441
SICAK SATI
BRM
DCELER
5 5 5 1/4 1 7 7 0,248
ALIALARI
MEMUYET
DERECES
1/3 1 1/2 1/9 1/7 1 2 0,043
PRESTJ
1/3 1 1/2 1/9 1/7 1/2 1 0,034
max
7,5971853

CI 0,099531
CR 0,075402
1
2
7
9
2
1
3
* 034 , 0
2 / 1
1
7
9
2
1
3
* 043 , 0
7 / 1
7 / 1
1
4
5 / 1
5 / 1
5 / 1
* 248 , 0
9 / 1
9 / 1
4 / 1
1
6 / 1
7 / 1
7 / 1
* 441 , 0
2 / 1
2 / 1
5
6
1
3 / 1
4
* 070 , 0
1
1
5
7
3
1
5
* 038 , 0
3 / 1
3 / 1
5
7
4 / 1
5 / 1
1
* 125 , 0
=
255 , 0
311 , 0
065 , 2
692 , 3
494 , 0
276 , 0
769 , 0

2.
max
deerinin bulunmas:
7
034 , 0 / 255 , 0 043 , 0 / 311 , 0 248 , 0 / 065 , 2 441 , 0 / 692 , 3 070 , 0 / 494 , 0 038 , 0 / 276 , 0 125 , 0 / 769 , 0
max
+ + + + + +
=
401 , 7
max
=
6
7 401 , 7
=
= CI

107
32 , 1
0667 , 0
= = CR
Sevkiyat biriminin dncelerine gre karlatrma

MGROS
ALIMA
KOLAYLII
CARREFOUR
ALIMA
KOLAYLII
METRO
ALIMA
KOLAYLII
TRAFK
SICAK SATI
BRM
DCELER
ALIALARI
MEMUYET
DERECES
PRESTJ
MGROS
ALIMA
KOLAYLII
1 4 1 1/9 1/5 3 3
CARREFOUR
ALIMA
KOLAYLII
1/4 1 1/4 1/9 1/5 1 1
METRO
ALIMA
KOLAYLII
1 4 1 1/9 1/5 3 3
TRAFK
9 9 9 1 5 9 9
SICAK SATI
BRM
DCELER
5 5 5 1/5 1 5 5
ALIALARI
MEMUYET
DERECES
1/3 1 1/3 1/9 1/5 1 3
PRESTJ
1/3 1 1/3 1/9 1/5 1/3 1

MGROS
ALIMA
KOLAYLII
CARREFOUR
ALIMA
KOLAYLII
METRO
ALIMA
KOLAYLII
TRAFK
SICAK SATI
BRM
DCELER
ALIALARI
MEMUYET
DERECES
PRESTJ
MGROS
ALIMA
KOLAYLII
0,059 0,160 0,059 0,063 0,029 0,134 0,120
CARREFOUR
ALIMA
KOLAYLII
0,015 0,040 0,015 0,063 0,029 0,045 0,040
METRO
ALIMA
KOLAYLII
0,059 0,160 0,059 0,063 0,029 0,134 0,120
TRAFK
0,532 0,360 0,532 0,570 0,714 0,403 0,360
SICAK SATI
BRM
DCELER
0,296 0,200 0,296 0,114 0,143 0,224 0,200
ALIALARI
MEMUYET
DERECES
0,020 0,040 0,020 0,063 0,029 0,045 0,120
PRESTJ
0,020 0,040 0,020 0,063 0,029 0,015 0,040

108

MGROS
ALIMA
KOLAYLII
CARREFOUR
ALIMA
KOLAYLII
METRO
ALIMA
KOLAYLII
TRAFK
SICAK SATI
BRM
DCELER
ALIALARI
MEMUYET
DERECES
PRESTJ
CELK
VEKTR
MGROS
ALIMA
KOLAYLII
0,059 0,160 0,059 0,063 0,029 0,134 0,120 0,089
CARREFOUR
ALIMA
KOLAYLII
0,015 0,040 0,015 0,063 0,029 0,045 0,040 0,035
METRO
ALIMA
KOLAYLII
0,059 0,160 0,059 0,063 0,029 0,134 0,120 0,089
TRAFK
0,532 0,360 0,532 0,570 0,714 0,403 0,360 0,496
SICAK SATI
BRM
DCELER
0,296 0,200 0,296 0,114 0,143 0,224 0,200 0,210
ALIALARI
MEMUYET
DERECES
0,020 0,040 0,020 0,063 0,029 0,045 0,120 0,048
PRESTJ
0,020 0,040 0,020 0,063 0,029 0,015 0,040 0,032
ve ncelik vektrleri

MGROS
ALIMA
KOLAYLII
CARREFOUR
ALIMA
KOLAYLII
METRO
ALIMA
KOLAYLII
TRAFK
SICAK SATI
BRM
DCELER
ALIALARI
MEMUYET
DERECES
PRESTJ
CELK
VEKTR
MGROS
ALIMA
KOLAYLII
1 4 1 1/9 1/5 3 3 0,089
CARREFOUR
ALIMA
KOLAYLII
1/4 1 1/4 1/9 1/5 1 1 0,035
METRO
ALIMA
KOLAYLII
1 4 1 1/9 1/5 3 3 0,089
TRAFK
9 9 9 1 5 9 9 0,496
SICAK SATI
BRM
DCELER
5 5 5 1/5 1 5 5 0,210
ALIALARI
MEMUYET
DERECES
1/3 1 1/3 1/9 1/5 1 3 0,048
PRESTJ
1/3 1 1/3 1/9 1/5 1/3 1 0,032
max
7,6298147

CI 0,104969
CR 0,079522

109
1
3
5
9
3
1
3
* 032 , 0
3 / 1
1
5
9
3
1
3
* 048 , 0
5 / 1
5 / 1
1
5
5 / 1
5 / 1
5 / 1
* 210 , 0
9 / 1
9 / 1
5 / 1
1
9 / 1
9 / 1
9 / 1
* 496 , 0
3 / 1
3 / 1
5
9
1
4 / 1
1
* 089 , 0
1
1
5
9
4
1
4
* 035 , 0
3 / 1
3 / 1
5
9
1
4 / 1
1
* 089 , 0
=
240 , 0
337 , 0
779 , 1
192 , 4
657 , 0
257 , 0
477 , 0

2.
max
deerinin bulunmas:
7
032 , 0 / 240 , 0 048 , 0 / 337 , 0 210 , 0 / 779 , 1 469 , 0 / 192 , 4 089 , 0 / 657 , 0 035 , 0 / 257 , 0 089 , 0 / 477 , 0
max
+ + + + + +
=
342 , 7
max
=
6
7 342 , 7
=
= CI
32 , 1
0569 , 0
= = CR
Scak Sat Biriminin Dncelerine gre karlatrma

MGROS
ALIMA
KOLAYLII
CARREFOUR
ALIMA
KOLAYLII
METRO
ALIMA
KOLAYLII
TRAFK
SEVKYAT
BRM
DCELER
ALIALARI
MEMUYET
DERECES
PRESTJ
MGROS
ALIMA
KOLAYLII
1 1/3 2 4 4 5 5
CARREFOUR
ALIMA
KOLAYLII
3 1 4 5 5 5 5
METRO
ALIMA
KOLAYLII
1/2 1/4 1 2 2 3 3
TRAFK
1/4 1/5 1/2 1 2 3 3
SEVKYAT
BRM
DCELER
1/4 1/5 1/2 1/2 1 2 2
ALIALARI
MEMUYET
DERECES
1/5 1/5 1/3 1/3 1/2 1 1
PRESTJ
1/5 1/5 1/3 1/3 1/2 1 1

110

MGROS
ALIMA
KOLAYLII
CARREFOUR
ALIMA
KOLAYLII
METRO
ALIMA
KOLAYLII
TRAFK
SEVKYAT
BRM
DCELER
ALIALARI
MEMUYET
DERECES
PRESTJ
MGROS
ALIMA
KOLAYLII
0,185 0,140 0,231 0,304 0,267 0,250 0,250
CARREFOUR
ALIMA
KOLAYLII
0,556 0,420 0,462 0,380 0,333 0,250 0,250
METRO
ALIMA
KOLAYLII
0,093 0,105 0,115 0,152 0,133 0,150 0,150
TRAFK
0,046 0,084 0,058 0,076 0,133 0,150 0,150
SEVKYAT
BRM
DCELER
0,046 0,084 0,058 0,038 0,067 0,100 0,100
ALIALARI
MEMUYET
DERECES
0,037 0,084 0,038 0,025 0,033 0,050 0,050
PRESTJ
0,037 0,084 0,038 0,025 0,033 0,050 0,050

MGROS
ALIMA
KOLAYLII
CARREFOUR
ALIMA
KOLAYLII
METRO
ALIMA
KOLAYLII
TRAFK
SEVKYAT
BRM
DCELER
ALIALARI
MEMUYET
DERECES
PRESTJ
CELK
VEKTR
MGROS
ALIMA
KOLAYLII
0,185 0,140 0,231 0,304 0,267 0,250 0,250 0,232
CARREFOUR
ALIMA
KOLAYLII
0,556 0,420 0,462 0,380 0,333 0,250 0,250 0,379
METRO
ALIMA
KOLAYLII
0,093 0,105 0,115 0,152 0,133 0,150 0,150 0,128
TRAFK
0,046 0,084 0,058 0,076 0,133 0,150 0,150 0,100
SEVKYAT
BRM
DCELER
0,046 0,084 0,058 0,038 0,067 0,100 0,100 0,070
ALIALARI
MEMUYET
DERECES
0,037 0,084 0,038 0,025 0,033 0,050 0,050 0,045
PRESTJ
0,037 0,084 0,038 0,025 0,033 0,050 0,050 0,045

111
ve ncelik vektrleri

MGROS
ALIMA
KOLAYLII
CARREFOUR
ALIMA
KOLAYLII
METRO
ALIMA
KOLAYLII
TRAFK
SEVKYAT
BRM
DCELER
ALIALARI
MEMUYET
DERECES
PRESTJ
CELK
VEKTR
MGROS
ALIMA
KOLAYLII
1 1/3 2 4 4 5 5 0,232
CARREFOUR
ALIMA
KOLAYLII
3 1 4 5 5 5 5 0,379
METRO
ALIMA
KOLAYLII
1/2 1/4 1 2 2 3 3 0,128
TRAFK
1/4 1/5 1/2 1 2 3 3 0,100
SEVKYAT
BRM
DCELER
1/4 1/5 1/2 1/2 1 2 2 0,070
ALIALARI
MEMUYET
DERECES
1/5 1/5 1/3 1/3 1/2 1 1 0,045
PRESTJ
1/5 1/5 1/3 1/3 1/2 1 1 0,045
max
7,3000926

CI 0,050015
CR 0,03789

1
1
2
3
3
5
5
* 045 , 0
1
1
2
3
3
5
5
* 045 , 0
2 / 1
2 / 1
1
2
2
5
4
* 70 , 0
3 / 1
3 / 1
2 / 1
1
2
5
4
* 100 , 0
3 / 1
3 / 1
2 / 1
2 / 1
1
4
2
* 128 , 0
5 / 1
5 / 1
5 / 1
5 / 1
4 / 1
1
3 / 1
* 379 , 0
5 / 1
5 / 1
4 / 1
4 / 1
2 / 1
3
1
* 232 , 0
=
324 , 0
324 , 0
500 , 0
711 , 0
952 , 0
893 , 2
305 , 1

112
2.
max
deerinin bulunmas:
4
045 , 0 / 324 , 0 045 , 0 / 324 , 0 070 , 0 / 500 , 0 100 , 0 / 711 , 0 128 , 0 / 952 , 0 379 , 0 / 893 , 2 232 , 0 / 305 , 1
max
+ + + + + +
=
027 , 7
max
=
6
7 027 , 7
=
= CI
32 , 1
0044 , 0
= = CR
alanlarn memnuniyet derecesine gre karlatrma
matrisi

MGROS
ALIMA
KOLAYLII
CARREFOUR
ALIMA
KOLAYLII
METRO
ALIMA
KOLAYLII
TRAFK
SEVKYAT
BRM
DCELER
SICAK SATI
BRM
DCELER
PRESTJ
MGROS
ALIMA
KOLAYLII
1 1/3 2 3 3 3 1/8
CARREFOUR
ALIMA
KOLAYLII
3 1 5 5 5 4 1/6
METRO
ALIMA
KOLAYLII
1/2 1/5 1 1 1 1/2 1/8
TRAFK
1/3 1/5 1 1 1 1/3 1/8
SEVKYAT
BRM
DCELER
1/3 1/5 1 1 1 1/3 1/8
SICAK SATI
BRM
DCELER
1/3 1/4 2 3 3 1 1/8
PRESTJ
8 6 8 8 8 8 1

MGROS
ALIMA
KOLAYLII
CARREFOUR
ALIMA
KOLAYLII
METRO
ALIMA
KOLAYLII
TRAFK
SEVKYAT
BRM
DCELER
SICAK SATI
BRM
DCELER
PRESTJ
MGROS
ALIMA
KOLAYLII
0,074 0,041 0,100 0,136 0,136 0,175 0,070
CARREFOUR
ALIMA
KOLAYLII
0,222 0,122 0,250 0,227 0,227 0,233 0,093
METRO
ALIMA
KOLAYLII
0,037 0,024 0,050 0,045 0,045 0,029 0,070
TRAFK
0,025 0,024 0,050 0,045 0,045 0,019 0,070
SEVKYAT
BRM
DCELER
0,025 0,024 0,050 0,045 0,045 0,019 0,070
SICAK SATI
BRM
DCELER
0,025 0,031 0,100 0,136 0,136 0,058 0,070

113
PRESTJ
0,593 0,733 0,400 0,364 0,364 0,466 0,558

MGROS
ALIMA
KOLAYLII
CARREFOUR
ALIMA
KOLAYLII
METRO
ALIMA
KOLAYLII
TRAFK
SEVKYAT
BRM
DCELER
SICAK SATI
BRM
DCELER
PRESTJ
CELK
VEKTR
MGROS
ALIMA
KOLAYLII
0,074 0,041 0,100 0,136 0,136 0,175 0,070 0,105
CARREFOUR
ALIMA
KOLAYLII
0,222 0,122 0,250 0,227 0,227 0,233 0,093 0,196
METRO
ALIMA
KOLAYLII
0,037 0,024 0,050 0,045 0,045 0,029 0,070 0,043
TRAFK
0,025 0,024 0,050 0,045 0,045 0,019 0,070 0,040
SEVKYAT
BRM
DCELER
0,025 0,024 0,050 0,045 0,045 0,019 0,070 0,040
SICAK SATI
BRM
DCELER
0,025 0,031 0,100 0,136 0,136 0,058 0,070 0,079
PRESTJ
0,593 0,733 0,400 0,364 0,364 0,466 0,558 0,497
matrisi ve ncelik vektrleri

MGROS
ALIMA
KOLAYLII
CARREFOUR
ALIMA
KOLAYLII
METRO
ALIMA
KOLAYLII
TRAFK
SEVKYAT
BRM
DCELER
SICAK SATI
BRM
DCELER
PRESTJ
CELK
VEKTR
MGROS
ALIMA
KOLAYLII
1 1/3 2 3 3 3 1/8 0,105
CARREFOUR
ALIMA
KOLAYLII
3 1 5 5 5 4 1/6 0,196
METRO
ALIMA
KOLAYLII
1/2 1/5 1 1 1 1/2 1/8 0,043
TRAFK
1/3 1/5 1 1 1 1/3 1/8 0,040
SEVKYAT
BRM
DCELER
1/3 1/5 1 1 1 1/3 1/8 0,040
SICAK SATI
BRM
DCELER
1/3 1/4 2 3 3 1 1/8 0,079
PRESTJ
8 6 8 8 8 8 1 0,497
max
7,469317

CI 0,07822
CR 0,059257

114
1. Arlklandrlm toplam vektrn bulunmas
1
8 / 1
8 / 1
8 / 1
8 / 1
6 / 1
8 / 1
497 , 0
8
1
3 / 1
3 / 1
2 / 1
4
3
* 079 , 0
8
3
1
1
1
5
3
* 040 , 0
8
3
1
1
1
5
3
* 040 , 0
8
2
1
1
1
5
2
* 043 , 0
6 / 1
4 / 1
5 / 1
5 / 1
5 / 1
1
3 / 1
* 196 , 0
8
3 / 1
3 / 1
3 / 1
2 / 1
3
1
* 105 , 0
=
130 , 4
551 , 0
286 , 0
286 , 0
316 , 0
525 , 1
466 , 0

2.
max
deerinin bulunmas:
7
497 , 0 / 130 , 4 079 , 0 / 551 , 0 40 , 0 / 286 , 0 40 , 0 / 286 , 0 043 , 0 / 316 , 0 196 , 0 / 525 , 1 105 , 0 / 466 , 0
max
+ + + + + +
=
019 , 7
max
=
6
7 019 , 7
=
= CI
32 , 1
003218 , 0
= = CR
Prestije gre karlatrma
izelge 6.67 Prestijin kontrol faktr olduu karlatrma matrisi

MGROS
ALIMA
KOLAYLII
CARREFOUR
ALIMA
KOLAYLII
METRO
ALIMA
KOLAYLII
TRAFK
SEVKYAT
BRM
DCELER
SICAK SATI
BRM
DCELER
ALIALARI
MEMUYET
DERECES
MGROS
ALIMA
KOLAYLII
1 1/3 2 3 3 3 1/8
CARREFOUR
ALIMA
KOLAYLII
3 1 2 2 2 2 1/7
METRO
ALIMA
KOLAYLII
1/2 1/2 1 1 1 1/2 1/8
TRAFK
1/3 1/2 1 1 1 1/3 1/8
SEVKYAT
BRM
DCELER
1/3 1/2 1 1 1 1/3 1/8
SICAK SATI
BRM
DCELER
1/3 1/2 2 3 3 1 1/8
ALIALARI
MEMUYET
DERECES
8 7 8 8 8 8 1

115

MGROS
ALIMA
KOLAYLII
CARREFOUR
ALIMA
KOLAYLII
METRO
ALIMA
KOLAYLII
TRAFK
SEVKYAT
BRM
DCELER
SICAK SATI
BRM
DCELER
ALIALARI
MEMUYET
DERECES
MGROS
ALIMA
KOLAYLII
0,074 0,032 0,118 0,158 0,158 0,198 0,071
CARREFOUR
ALIMA
KOLAYLII
0,222 0,097 0,118 0,105 0,105 0,132 0,081
METRO
ALIMA
KOLAYLII
0,037 0,048 0,059 0,053 0,053 0,033 0,071
TRAFK
0,025 0,048 0,059 0,053 0,053 0,022 0,071
SEVKYAT
BRM
DCELER
0,025 0,048 0,059 0,053 0,053 0,022 0,071
SICAK SATI
BRM
DCELER
0,025 0,048 0,118 0,158 0,158 0,066 0,071
ALIALARI
MEMUYET
DERECES
0,593 0,677 0,471 0,421 0,421 0,527 0,566

MGROS
ALIMA
KOLAYLII
CARREFOUR
ALIMA
KOLAYLII
METRO
ALIMA
KOLAYLII
TRAFK
SEVKYAT
BRM
DCELER
SICAK SATI
BRM
DCELER
ALIALARI
MEMUYET
DERECES
CELK
VEKTR
MGROS
ALIMA
KOLAYLII
0,074 0,032 0,118 0,158 0,158 0,198 0,071 0,115
CARREFOUR
ALIMA
KOLAYLII
0,222 0,097 0,118 0,105 0,105 0,132 0,081 0,123
METRO
ALIMA
KOLAYLII
0,037 0,048 0,059 0,053 0,053 0,033 0,071 0,050
TRAFK
0,025 0,048 0,059 0,053 0,053 0,022 0,071 0,047
SEVKYAT
BRM
DCELER
0,025 0,048 0,059 0,053 0,053 0,022 0,071 0,047
SICAK SATI
BRM
DCELER
0,025 0,048 0,118 0,158 0,158 0,066 0,071 0,092
ALIALARI
MEMUYET
DERECES
0,593 0,677 0,471 0,421 0,421 0,527 0,566 0,525

116
izelge 6.70 Prestijin kontrol faktr olduu karlatrma matrisi ve ncelik vektrleri

MGROS
ALIMA
KOLAYLII
CARREFOUR
ALIMA
KOLAYLII
METRO
ALIMA
KOLAYLII
TRAFK
SEVKYAT
BRM
DCELER
SICAK SATI
BRM
DCELER
ALIALARI
MEMUYET
DERECES
CELK
VEKTR
MGROS
ALIMA
KOLAYLII
1 1/3 2 3 3 3 1/8 0,115
CARREFOUR
ALIMA
KOLAYLII
3 1 2 2 2 2 1/7 0,123
METRO
ALIMA
KOLAYLII
1/2 1/2 1 1 1 1/2 1/8 0,050
TRAFK
1/3 1/2 1 1 1 1/3 1/8 0,047
SEVKYAT
BRM
DCELER
1/3 1/2 1 1 1 1/3 1/8 0,047
SICAK SATI
BRM
DCELER
1/3 1/2 2 3 3 1 1/8 0,092
ALIALARI
MEMUYET
DERECES
8 7 8 8 8 8 1 0,525
max
7,543144

CI 0,090524
CR 0,068579
1
8 / 1
8 / 1
8 / 1
8 / 1
7 / 1
8 / 1
* 525 , 0
8
1
3 / 1
3 / 1
2 / 1
2
3
* 092 , 0
8
3
1
1
1
2
3
* 047 , 0
8
3
1
1
1
2
3
* 047 , 0
8
2
1
1
1
2
2
* 050 , 0
7
2 / 1
2 / 1
2 / 1
2 / 1
1
3 / 1
* 123 , 0
8
3 / 1
3 / 1
3 / 1
2 / 1
3
1
* 115 , 0
=
201 , 4
641 , 0
341 , 0
341 , 0
375 , 0
017 , 1
503 , 0

2.
max
deerinin bulunmas:
7
525 , 0 / 201 , 4 092 , 0 / 641 , 0 047 , 0 / 341 , 0 047 , 0 / 341 , 0 050 , 0 / 375 , 0 123 , 0 / 017 , 1 115 , 0 / 503 , 0
max
+ + + + + +
=
075 , 7
max
=
6
7 075 , 7
=
= CI

117
32 , 1
0125 , 0
= = CR

Oluturulan matrisler yardmyla balang sper matrisi oluturulur. Balang sper-
matrisinin kurulan a yapsna gre genel ablonu izelge 6.71deki gibidir.

1
1
8
i
z
e
l
g
e

6
.
7
1

T
e
s
i
s

y
e
r
i

s
e
i
m
i

i
i
n

b
a
l
a
n
g
p
e
r
m
a
t
r
i
s
i

M
G
R
O
S

A
L
I
M
A

K
O
L
A
Y
L
I
I

C
A
R
R
E
F
O
U
R

A
L
I
M
A

K
O
L
A
Y
L
I
I

M
E
T
R
O

A
L
I
M
A

K
O
L
A
Y
L
I
I

T
R
A
F
K

S
E
V
K
Y
A
T

B
C
E
L
E
R

S
I
C
A
K

S
A
T
I
C
E
L
E
R
A
L
I
L
A
R
I

M
E
M
Y
E
T

D
E
R
E
C
E
S

P
R
E
S
T
J

1
.

A
L
T
E
R
A
T
F

2
.

A
L
T
E
R
A
T
F

3
.

A
L
T
E
R
A
T
F

4
.

A
L
T
E
R
A
T
F

M
G
R
O
S

A
L
I
M
A

K
O
L
A
Y
L
I
I

0
,
0
0

0
,
3
1
8

0
,
4
0
8

0
,
1
2
5

0
,
0
8
9

0
,
2
3
2

0
,
1
0
5

0
,
1
1
5

0
.
0
0

0
.
0
0

0
.
0
0

0
.
0
0

C
A
R
R
E
F
O
U
R

A
L
I
M
A

K
O
L
A
Y
L
I
I

0
,
2
7
0

0
,
0
0

0
,
2
5
3

0
,
0
3
8

0
,
0
3
5

0
,
3
7
9

0
,
1
9
6

0
,
1
2
3

0
.
0
0

0
.
0
0

0
.
0
0

0
.
0
0

M
E
T
R
O

A
L
I
M
A

K
O
L
A
Y
L
I
I

0
,
3
9
5

0
,
3
3
1

0
,
0
0

0
,
0
7
0

0
,
0
8
9

0
,
1
2
8

0
,
0
4
3

0
,
0
5
0

0
.
0
0

0
.
0
0

0
.
0
0

0
.
0
0

T
R
A
F
K

0
,
0
8
3

0
,
0
6
9

0
,
0
6
1

0
,
0
0

0
,
4
9
6

0
,
1
0
0

0
,
0
4
0

0
,
0
4
7

0
.
0
0

0
.
0
0

0
.
0
0

0
.
0
0

S
E
V
K
Y
A
T

B
C
E
L
E
R

0
,
0
6
9

0
,
0
6
9

0
,
0
6
3

0
,
4
4
1

0
,
0
0

0
,
0
7
0

0
,
0
4
0

0
,
0
4
7

0
.
0
0

0
.
0
0

0
.
0
0

0
.
0
0

S
I
C
A
K

S
A
T
I
C
E
L
E
R

0
,
1
0
9

0
,
1
3
3

0
,
1
0
8

0
,
2
4
8

0
,
2
1
0

0
,
0
0

0
,
0
7
9

0
,
0
9
2

0
.
0
0

0
.
0
0

0
.
0
0

0
.
0
0

A
L
I
L
A
R
I

M
E
M
Y
E
T

D
E
R
E
C
E
S

0
,
0
3
7

0
,
0
5
1

0
,
0
5
8

0
,
0
4
3

0
,
0
4
8

0
,
0
4
5

0
,
0
0

0
,
5
2
5

0
.
0
0

0
.
0
0

0
.
0
0

0
.
0
0

P
R
E
S
T
J

0
,
0
3
7

0
,
0
2
9

0
,
0
4
8

0
,
0
3
4

0
,
0
3
2

0
,
0
4
5

0
,
4
9
7

0
,
0
0

0
.
0
0

0
.
0
0

0
.
0
0

0
.
0
0

1
.

A
L
T
E
R
A
T
F

0
,
0
7
6

0
,
0
8
7

0
,
0
7
6

0
,
5
9
6

0
,
4
5
5

0
,
1
0
8

0
,
0
6
3

0
,
0
5
1

0
,
0
0

0
,
0
0

0
,
0
0

0
,
0
0

2
.

A
L
T
E
R
A
T
F

0
,
5
5
9

0
,
5
3
3

0
,
4
7
0

0
,
1
5
3

0
,
2
6
3

0
,
1
4
3

0
,
3
1
9

0
,
1
8
2

0
,
0
0

0
,
0
0

0
,
0
0

0
,
0
0

3
.

A
L
T
E
R
A
T
F

0
,
2
1
0

0
,
3
1
9

0
,
2
6
4

0
,
1
5
3

0
,
1
4
1

0
,
5
9
0

0
,
1
4
9

0
,
2
9
1

0
,
0
0

0
,
0
0

0
,
0
0

0
,
0
0

4
.

A
L
T
E
R
A
T
F

0
,
1
5
5

0
,
0
6
1

0
,
1
9
1

0
,
0
9
9

0
,
1
4
1

0
,
1
5
8

0
,
4
6
9

0
,
4
7
6

0
,
0
0

0
,
0
0

0
,
0
0

0
,
0
0

1
1
9
i
z
e
l
g
e

6
.
7
2

T
e
s
i
s

y
e
r
i

s
e
i
m
i

i
i
n

n
o
r
m
a
l
l
e
t
i
r
i
l
m
i
p
e
r
m
a
t
r
i
s

M
G
R
O
S

A
L
I
M
A

K
O
L
A
Y
L
I
I

C
A
R
R
E
F
O
U
R

A
L
I
M
A

K
O
L
A
Y
L
I
I

M
E
T
R
O

A
L
I
M
A

K
O
L
A
Y
L
I
I

T
R
A
F
K

S
E
V
K
Y
A
T

B
C
E
L
E
R

S
I
C
A
K

S
A
T
I
C
E
L
E
R
A
L
I
L
A
R
I

M
E
M
Y
E
T

D
E
R
E
C
E
S

P
R
E
S
T
J

1
.

A
L
T
E
R
A
T
F

2
.

A
L
T
E
R
A
T
F

3
.

A
L
T
E
R
A
T
F

4
.

A
L
T
E
R
A
T
F

M
G
R
O
S

A
L
I
M
A

K
O
L
A
Y
L
I
I

0
,
0
0
0

0
,
1
5
9

0
,
2
0
4

0
,
0
6
3

0
,
0
4
5

0
,
1
1
6

0
,
0
5
3

0
,
0
5
8

0
,
0
0

0
,
0
0

0
,
0
0

0
,
0
0

C
A
R
R
E
F
O
U
R

A
L
I
M
A

K
O
L
A
Y
L
I
I

0
,
1
3
5

0
,
0
0
0

0
,
1
2
7

0
,
0
1
9

0
,
0
1
8

0
,
1
9
0

0
,
0
9
8

0
,
0
6
2

0
,
0
0

0
,
0
0

0
,
0
0

0
,
0
0

M
E
T
R
O

A
L
I
M
A

K
O
L
A
Y
L
I
I

0
,
1
9
8

0
,
1
6
6

0
,
0
0
0

0
,
0
3
5

0
,
0
4
5

0
,
0
6
4

0
,
0
2
2

0
,
0
2
5

0
,
0
0

0
,
0
0

0
,
0
0

0
,
0
0

T
R
A
F
K

0
,
0
4
2

0
,
0
3
5

0
,
0
3
1

0
,
0
0
0

0
,
2
4
8

0
,
0
5
0

0
,
0
2
0

0
,
0
2
4

0
,
0
0

0
,
0
0

0
,
0
0

0
,
0
0

S
E
V
K
Y
A
T

B
C
E
L
E
R

0
,
0
3
5

0
,
0
3
5

0
,
0
3
2

0
,
2
2
1

0
,
0
0
0

0
,
0
3
5

0
,
0
2
0

0
,
0
2
4

0
,
0
0

0
,
0
0

0
,
0
0

0
,
0
0

S
I
C
A
K

S
A
T
I
C
E
L
E
R

0
,
0
5
5

0
,
0
6
7

0
,
0
5
4

0
,
1
2
4

0
,
1
0
5

0
,
0
0
0

0
,
0
4
0

0
,
0
4
6

0
,
0
0

0
,
0
0

0
,
0
0

0
,
0
0

A
L
I
L
A
R
I

M
E
M
Y
E
T

D
E
R
E
C
E
S

0
,
0
1
9

0
,
0
2
6

0
,
0
2
9

0
,
0
2
2

0
,
0
2
4

0
,
0
2
3

0
,
0
0
0

0
,
2
6
3

0
,
0
0

0
,
0
0

0
,
0
0

0
,
0
0

P
R
E
S
T
J

0
,
0
1
9

0
,
0
1
5

0
,
0
2
4

0
,
0
1
7

0
,
0
1
6

0
,
0
2
3

0
,
2
4
9

0
,
0
0
0

0
,
0
0

0
,
0
0

0
,
0
0

0
,
0
0

1
.

A
L
T
E
R
A
T
F

0
,
0
3
8

0
,
0
4
4

0
,
0
3
8

0
,
2
9
8

0
,
2
2
8

0
,
0
5
4

0
,
0
3
2

0
,
0
2
6

0
,
0
0

0
,
0
0

0
,
0
0

0
,
0
0

2
.

A
L
T
E
R
A
T
F

0
,
2
8
0

0
,
2
6
7

0
,
2
3
5

0
,
0
7
7

0
,
1
3
2

0
,
0
7
2

0
,
1
6
0

0
,
0
9
1

0
,
0
0

0
,
0
0

0
,
0
0

0
,
0
0

3
.

A
L
T
E
R
A
T
F

0
,
1
0
5

0
,
1
6
0

0
,
1
3
2

0
,
0
7
7

0
,
0
7
1

0
,
2
9
5

0
,
0
7
5

0
,
1
4
6

0
,
0
0

0
,
0
0

0
,
0
0

0
,
0
0

4
.

A
L
T
E
R
A
T
F

0
,
0
7
8

0
,
0
3
1

0
,
0
9
6

0
,
0
5
0

0
,
0
7
1

0
,
0
7
9

0
,
2
3
5

0
,
2
3
8

0
,
0
0

0
,
0
0

0
,
0
0

0
,
0
0

1
2
0
i
z
e
l
g
e

6
.
7
3

T
e
s
i
s

Y
e
r
i

s
e
i
m
i

i
i
n

l
i
m
i
t

s
p
e
r
m
a
t
r
i
s

M
G
R
O
S

A
L
I
M
A

K
O
L
A
Y
L
I
I

C
A
R
R
E
F
O
U
R

A
L
I
M
A

K
O
L
A
Y
L
I
I

M
E
T
R
O

A
L
I
M
A

K
O
L
A
Y
L
I
I

T
R
A
F
K

S
E
V
K
Y
A
T

B
C
E
L
E
R

S
I
C
A
K

S
A
T
I
C
E
L
E
R
A
L
I
L
A
R
I

M
E
M
Y
E
T

D
E
R
E
C
E
S

P
R
E
S
T
J

1
.

A
L
T
E
R
A
T
F

2
.

A
L
T
E
R
A
T
F

3
.

A
L
T
E
R
A
T
F

4
.

A
L
T
E
R
A
T
F

M
G
R
O
S

A
L
I
M
A

K
O
L
A
Y
L
I
I

0
,
3
1

0
,
3
1

0
,
3
1

0
,
3
1

0
,
3
1

0
,
3
1

0
,
3
1

0
,
3
1

0
,
0
0

0
,
0
0

0
,
0
0

0
,
0
0

C
A
R
R
E
F
O
U
R

A
L
I
M
A

K
O
L
A
Y
L
I
I

0
,
2
8

0
,
2
8

0
,
2
8

0
,
2
8

0
,
2
8

0
,
2
8

0
,
2
8

0
,
2
8

0
,
0
0

0
,
0
0

0
,
0
0

0
,
0
0

M
E
T
R
O

A
L
I
M
A

K
O
L
A
Y
L
I
I

0
,
2
8

0
,
2
8

0
,
2
8

0
,
2
8

0
,
2
8

0
,
2
8

0
,
2
8

0
,
2
8

0
,
0
0

0
,
0
0

0
,
0
0

0
,
0
0

T
R
A
F
K

0
,
1
7

0
,
1
7

0
,
1
7

0
,
1
7

0
,
1
7

0
,
1
7

0
,
1
7

0
,
1
7

0
,
0
0

0
,
0
0

0
,
0
0

0
,
0
0

S
E
V
K
Y
A
T

B
C
E
L
E
R

0
,
1
6

0
,
1
6

0
,
1
6

0
,
1
6

0
,
1
6

0
,
1
6

0
,
1
6

0
,
1
6

0
,
0
0

0
,
0
0

0
,
0
0

0
,
0
0

S
I
C
A
K

S
A
T
I
C
E
L
E
R

0
,
2
0

0
,
2
0

0
,
2
0

0
,
2
0

0
,
2
0

0
,
2
0

0
,
2
0

0
,
2
0

0
,
0
0

0
,
0
0

0
,
0
0

0
,
0
0

A
L
I
L
A
R
I

M
E
M
Y
E
T

D
E
R
E
C
E
S

0
,
1
3

0
,
1
3

0
,
1
3

0
,
1
3

0
,
1
3

0
,
1
3

0
,
1
3

0
,
1
3

0
,
0
0

0
,
0
0

0
,
0
0

0
,
0
0

P
R
E
S
T
J

0
,
1
2

0
,
1
2

0
,
1
2

0
,
1
2

0
,
1
2

0
,
1
2

0
,
1
2

0
,
1
2

0
,
0
0

0
,
0
0

0
,
0
0

0
,
0
0

1
.

A
L
T
E
R
A
T
F

0
,
2
8

0
,
2
8

0
,
2
8

0
,
2
8

0
,
2
8

0
,
2
8

0
,
2
8

0
,
2
8

1
,
0
0

0
,
0
0

0
,
0
0

0
,
0
0

2
.

A
L
T
E
R
A
T
F

0
,
6
2

0
,
6
2

0
,
6
2

0
,
6
2

0
,
6
2

0
,
6
2

0
,
6
2

0
,
6
2

0
,
0
0

1
,
0
0

0
,
0
0

0
,
0
0

3
.

A
L
T
E
R
A
T
F

0
,
4
5

0
,
4
5

0
,
4
5

0
,
4
5

0
,
4
5

0
,
4
5

0
,
4
5

0
,
4
5

0
,
0
0

0
,
0
0

1
,
0
0

0
,
0
0

4
.

A
L
T
E
R
A
T
F

0
,
3
1

0
,
3
1

0
,
3
1

0
,
3
1

0
,
3
1

0
,
3
1

0
,
3
1

0
,
3
1

0
,
0
0

0
,
0
0

0
,
0
0

1
,
0
0

121
Balang sper-matrisi alternatiflerin nceliklerinin belirlenmesi amacyla
normalletirilmitir ve elde edilen matrisin yksek dereceden kuvveti Matlab program
yardmyla hesaplanarak limit sper-matris elde edilmitir. Yazlan matriste btn stunlar
matrisin 211. kuvvetinde elde edilmitir. Limit sper-matrisi elde etmek iin Matlabda
yazlan program u ekildedir;
m=11
A=[ 0 0.159 0.204 0.063 0.045 0.116 0.053 0.058 0.00 0.00 0.00 0.00
0.135 0 0.127 0.019 0.018 0.190 0.098 0.062 0.00 0.00 0.00 0.00
0.198 0.166 0 0.035 0.045 0.064 0.022 0.025 0.00 0.00 0.00 0.00
0.042 0.035 0.031 0 0.248 0.050 0.020 0.024 0.00 0.00 0.00 0.00
0.035 0.035 0.032 0.221 0 0.035 0.020 0.024 0.00 0.00 0.00 0.00
0.055 0.067 0.054 0.124 0.105 0 0.040 0.046 0.00 0.00 0.00 0.00
0.019 0.026 0.029 0.022 0.024 0.023 0 0.263 0.00 0.00 0.00 0.00
0.019 0.015 0.024 0.017 0.016 0.023 0.249 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00
0.038 0.044 0.038 0.298 0.228 0.054 0.032 0.026 0.00 0.00 0.00 0.00
0.280 0.267 0.235 0.077 0.132 0.072 0.160 0.091 0.00 0.00 0.00 0.00
0.105 0.160 0.132 0.077 0.071 0.295 0.075 0.146 0.00 0.00 0.00 0.00
0.078 0.031 0.096 0.050 0.071 0.079 0.235 0.238 0.00 0.00 0.00 0.00 ]
C=A^211
end
Limit sper-matriste alternatiflerin bulunduu son 4 satr alnm ve alternatiflerin tercih
yzdelerini elde edebilmek iin normalize edilmitir. Alternatiflerin normalize edilmi
yzdelerin aadaki gibidir.
izelge 6.74 Alternatiflerin tercih edilme yzdeleri
1. ALTERATF 0,17
2. ALTERATF 0,37
3. ALTERATF 0,27
4. ALTERATF 0,19
Limit sper-matrisinden elde edilen sonuca gre en ok puan alan alternatif 2. alternatif
olmutur .

122
6.3 Analitik A Srecinin Dorulanmas
Tesis yeri seimi problemi iin kullanlan analitik a yapsn dorulamak amacyla analitik
hiyerari srecinde oluturulan kriterlerin deerlendirildii matrisinde ncelik vektrlerinin en
byk olduu grlen yani karara en ok etki eden sevkiyat biriminin dnceleri ve migros
alma kolayl faktrlerinde alternatif arlklar deitirilmitir. Analitik hiyerari
srecinde bu deiikliin karara olan etkisi ncelik Vektr x Kriter Arl forml
kullanld iin birebir olaca tartlmazdr ancak analitik a srecinde oluturulan yap bu
deiiklie ne kadar duyarl davranacaktr?
Senaryo-1de Migros alma kolaylna gre alternatiflerin karlatrlmas matrisi
deitirilmitir. Migros alma kolayl kriterine ait deerler dndaki kriterler uygulamada
kullanlan deerlerle ayn olduu kabul edilmi ve hibir deiiklik yaplmamtr. AHS ve
AAS yapsndaki sonularn bu deiimden nasl etkilendiini lmek iin alternatiflerin
tercih edilme yzdeleri hesaplanmtr. Senaryo-2, senaryo-3 senaryo-4te ise migros alma
kolayl kriterinin karlatrma matrisi yerine direk olarak migros alma kolayl kriterine
gre alternatiflerin ncelik vektrleri deitirilmitir. Bundan sonraki admlarda ise blm-5
anlatlan admlar tekrarlanarak her bir senaryo iin alternatiflerin tercih edilme yzdeleri hem
AHS hem de AAS ile hesaplanmtr. Son olarak senaryolardaki deiimler, AAS ve AHS
sistemlerinin bu deiimlere gstermi olduu tepkiler incelenmitir.
Senaryo-1
izelge 6.75 Senaryo-1 Migros alma kolaylna gre alternatiflerin karlatrlmas
1. ALTERATF 1 1/2 1/6 1/7
2. ALTERATF 2 1 1/2 1/3
3. ALTERATF 6 2 1 2/3
4. ALTERATF 7 3 3/2 1
izelge 6.76 Senaryo-1 normalize matrisinin bulunmas
1. ALTERATF 0,606 0,667 0,667 0,444
2. ALTERATF 0,121 0,133 0,133 0,222
3. ALTERATF 0,121 0,133 0,133 0,222
4. ALTERATF 0,152 0,067 0,067 0,111

123
izelge 6.77 Senaryo-1 Migros alma kolaylnn kontrol faktr olduu karlatrma
matrisi ve ncelik vektrleri
3.
ALTERATF
4.
ALTERATF
ncelik
Vektr
1. ALTERATF 1 1/2 1/6 1/7 0,065
2. ALTERATF 2 1 1/2 1/3 0,148
3. ALTERATF 6 2 1 2/3 0,327
4. ALTERATF 7 3 3/2 1 0,460
max

7,543144
CI 0,090524
CR 0,068579

401 , 0
622 , 0
622 , 0
517 , 2
1
3 / 2
3 / 1
7 / 1
099 , 0
2 / 3
1
2 / 1
6 / 1
153 , 0
3
2
1
2 / 1
153 , 0
7
6
2
1
596 , 0
6.
max
deeri:
54 , 7
4
) 099 , 0 /( ) 401 , 0 ( ) 153 , 0 /( ) 622 , 0 ( ) 153 , 0 /( ) 622 , 0 ( ) 596 , 0 /( ) 517 , 2 (
max
=
+ + +
=
09 , 0
3
4 54 , 7
=
= CI
068 , 0
90 , 0
0052 , 0
= = CR

124
izelge 6.78 Senaryo-1 alternatif nceliklerinin bulunmas
Seenekler Kriterler
Kriterlerin
ncelik
Vektrleri
Seeneklerin
ncelik
Vektrleri
ncelik
Vektrlerinin
arpm
Seenek
ncelii
Seenek
nceliklerinin
Toplam
1.
ALTERATF
MGROS
ALIMA
KOLAYLII
0,180 0,065 0,014
0,249
1
CARREFOUR
ALIMA
KOLAYLII
0,046 0,087 0,004
METRO
ALIMA
KOLAYLII
0,164 0,076 0,012
TRAFK
0,180 0,596 0,107
SEVKYAT
BRMNN
DNCELER
0,210 0,455 0,096
SICAK SATI
BRM
DNCELER
0,101 0,108 0,011
ALIANLARIN
MEMNUNYET
DERECES
0,077 0,06 0,005
PRESTJ
0,042 0,051 0,002
2.
ALTERATF
MGROS
ALIMA
KOLAYLII
0,180 0,148 0,101
0,258
CARREFOUR
ALIMA
KOLAYLII
0,046 0,533 0,025
METRO
ALIMA
KOLAYLII
0,164 0,470 0,077
TRAFK
0,180 0,153 0,028
SEVKYAT
BRMNN
DNCELER
0,210 0,263 0,055
SICAK SATI
BRM
DNCELER
0,101 0,143 0,014
ALIANLARIN
MEMNUNYET
DERECES
0,077 0,319 0,025
PRESTJ
0,042 0,182 0,008
3.
ALTERATF
MGROS
ALIMA
KOLAYLII
0,180 0,327 0,038
0,257
CARREFOUR
ALIMA
KOLAYLII
0,046 0,319 0,015
METRO
ALIMA
KOLAYLII
0,164 0,264 0,043
TRAFK
0,180 0,153 0,028
SEVKYAT
BRMNN
DNCELER
0,210 0,141 0,030
SICAK SATI
BRM
DNCELER
0,101 0,590 0,060
ALIANLARIN
MEMNUNYET
DERECES
0,077 0,149 0,011
PRESTJ
0,042 0,291 0,012
4.
ALTERATF
MGROS
ALIMA
KOLAYLII
0,180 0,460 0,028
0,236
CARREFOUR
ALIMA
KOLAYLII
0,046 0,061 0,003
METRO
ALIMA
KOLAYLII
0,164 0,191 0,031
TRAFK
0,180 0,099 0,018
SEVKYAT
BRMNN
DNCELER
0,210 0,141 0,030
SICAK SATI
BRM
DNCELER
0,101 0,158 0,016
ALIANLARIN
MEMNUNYET
DERECES
0,077 0,469 0,036
PRESTJ
0,042 0,476 0,020

1
2
5
i
z
e
l
g
e

6
.
7
9

S
e
n
a
r
y
o
-
1

t
e
s
i
s

y
e
r
i

s
e
i
m
i

i
i
n

b
a
l
a
n
g
p
e
r
m
a
t
r
i
s
i

M
G
R
O
S

A
L
I
M
A

K
O
L
A
Y
L
I
I

C
A
R
R
E
F
O
U
R

A
L
I
M
A

K
O
L
A
Y
L
I
I

M
E
T
R
O

A
L
I
M
A

K
O
L
A
Y
L
I
I

T
R
A
F
K

S
E
V
K
Y
A
T

B
C
E
L
E
R

S
I
C
A
K

S
A
T
I
C
E
L
E
R
A
L
I
L
A
R
I

M
E
M
Y
E
T

D
E
R
E
C
E
S

P
R
E
S
T
J

1
.

A
L
T
E
R
A
T
F

2
.

A
L
T
E
R
A
T
F

3
.

A
L
T
E
R
A
T
F

4
.

A
L
T
E
R
A
T
F

M
G
R
O
S

A
L
I
M
A

K
O
L
A
Y
L
I
I

0
,
0
0
0

0
,
3
1
8

0
,
4
1
4

0
,
1
2
5

0
,
0
8
9

0
,
2
3
2

0
,
1
0
5

0
,
1
1
5

0

0

0

0

C
A
R
R
E
F
O
U
R

A
L
I
M
A

K
O
L
A
Y
L
I
I

0
,
0
5
2

0
,
0
0
0

0
,
2
5
9

0
,
0
3
8

0
,
0
3
5

0
,
3
7
9

0
,
1
9
6

0
,
1
2
3

0

0

0

0

M
E
T
R
O

A
L
I
M
A

K
O
L
A
Y
L
I
I

0
,
0
2
8

0
,
3
3
1

0
,
0
0
0

0
,
0
7
0

0
,
0
8
9

0
,
1
2
8

0
,
0
4
3

0
,
0
5
0

0

0

0

0

T
R
A
F
K

0
,
1
3
0

0
,
0
6
9

0
,
0
6
3

0
,
0
0
0

0
,
4
9
6

0
,
1
0
0

0
,
0
4
0

0
,
0
4
7

0

0

0

0

S
E
V
K
Y
A
T

B
C
E
L
E
R

0
,
1
5
7

0
,
0
6
9

0
,
0
4
3

0
,
4
4
1

0
,
0
0
0

0
,
0
7
0

0
,
0
4
0

0
,
0
4
7

0

0

0

0

S
I
C
A
K

S
A
T
I
C
E
L
E
R

0
,
0
9
7

0
,
1
3
3

0
,
1
1
1

0
,
2
4
8

0
,
2
1
0

0
,
0
0
0

0
,
0
7
9

0
,
0
9
2

0

0

0

0

A
L
I
L
A
R
I

M
E
M
Y
E
T

D
E
R
E
C
E
S

0
,
2
6
8

0
,
0
5
1

0
,
0
6
0

0
,
0
4
3

0
,
0
4
8

0
,
0
4
5

0
,
0
0
0

0
,
5
2
5

0

0

0

0

P
R
E
S
T
J

0
,
2
6
8

0
,
0
2
9

0
,
0
4
9

0
,
0
3
4

0
,
0
3
2

0
,
0
4
5

0
,
4
9
7

0
,
0
0
0

0

0

0

0

1
.

A
L
T
E
R
A
T
F

0
,
0
6
5

0
,
1
0
2

0
,
0
7
6

0
,
5
9
6

0
,
1
3
2

0
,
1
0
8

0
,
0
6
3

0
,
0
5
1

1

0

0

0

2
.

A
L
T
E
R
A
T
F

0
,
1
4
8

0
,
6
8
7

0
,
4
7
0

0
,
1
5
3

0
,
0
6
4

0
,
1
4
3

0
,
3
1
9

0
,
1
8
2

0

1

0

0

3
.

A
L
T
E
R
A
T
F

0
,
3
2
7

0
,
0
2
6

0
,
2
6
4

0
,
1
5
3

0
,
3
0
9

0
,
5
9
0

0
,
1
4
9

0
,
2
9
1

0

0

1

0

4
.

A
L
T
E
R
A
T
F

0
,
4
6
0

0
,
1
8
5

0
,
1
9
1

0
,
0
9
9

0
,
4
9
4

0
,
1
5
8

0
,
4
6
9

0
,
4
7
6

0

0

0

1

1
2
6
i
z
e
l
g
e

6
.
8
0

S
e
n
a
r
y
o
-
1

t
e
s
i
s

y
e
r
i

s
e
i
m
i

i
i
n

n
o
r
m
a
l
l
e
t
i
r
i
l
m
i
p
e
r
m
a
t
r
i
s

M
G
R
O
S

A
L
I
M
A

K
O
L
A
Y
L
I
I

C
A
R
R
E
F
O
U
R

A
L
I
M
A

K
O
L
A
Y
L
I
I

M
E
T
R
O

A
L
I
M
A

K
O
L
A
Y
L
I
I

T
R
A
F
K

S
E
V
K
Y
A
T

B
C
E
L
E
R

S
I
C
A
K

S
A
T
I
C
E
L
E
R
A
L
I
L
A
R
I

M
E
M
Y
E
T

D
E
R
E
C
E
S

P
R
E
S
T
J

1
.

A
L
T
E
R
A
T
F

2
.

A
L
T
E
R
A
T
F

3
.

A
L
T
E
R
A
T
F

4
.

A
L
T
E
R
A
T
F

M
G
R
O
S

A
L
I
M
A

K
O
L
A
Y
L
I
I

0
,
0
0
0

0
,
1
5
9

0
,
2
0
4

0
,
0
6
3

0
,
0
4
5

0
,
1
1
6

0
,
0
5
3

0
,
0
5
8

0
,
0
0

0
,
0
0

0
,
0
0

0
,
0
0

C
A
R
R
E
F
O
U
R

A
L
I
M
A

K
O
L
A
Y
L
I
I

0
,
1
3
5

0
,
0
0
0

0
,
1
2
7

0
,
0
1
9

0
,
0
1
8

0
,
1
9
0

0
,
0
9
8

0
,
0
6
2

0
,
0
0

0
,
0
0

0
,
0
0

0
,
0
0

M
E
T
R
O

A
L
I
M
A

K
O
L
A
Y
L
I
I

0
,
1
9
8

0
,
1
6
6

0
,
0
0
0

0
,
0
3
5

0
,
0
4
5

0
,
0
6
4

0
,
0
2
2

0
,
0
2
5

0
,
0
0

0
,
0
0

0
,
0
0

0
,
0
0

T
R
A
F
K

0
,
0
4
2

0
,
0
3
5

0
,
0
3
1

0
,
0
0
0

0
,
2
4
8

0
,
0
5
0

0
,
0
2
0

0
,
0
2
4

0
,
0
0

0
,
0
0

0
,
0
0

0
,
0
0

S
E
V
K
Y
A
T

B
C
E
L
E
R

0
,
0
3
5

0
,
0
3
5

0
,
0
3
2

0
,
2
2
1

0
,
0
0
0

0
,
0
3
5

0
,
0
2
0

0
,
0
2
4

0
,
0
0

0
,
0
0

0
,
0
0

0
,
0
0

S
I
C
A
K

S
A
T
I
C
E
L
E
R

0
,
0
5
5

0
,
0
6
7

0
,
0
5
4

0
,
1
2
4

0
,
1
0
5

0
,
0
0
0

0
,
0
4
0

0
,
0
4
6

0
,
0
0

0
,
0
0

0
,
0
0

0
,
0
0

A
L
I
L
A
R
I

M
E
M
Y
E
T

D
E
R
E
C
E
S

0
,
0
1
9

0
,
0
2
6

0
,
0
2
9

0
,
0
2
2

0
,
0
2
4

0
,
0
2
3

0
,
0
0
0

0
,
2
6
3

0
,
0
0

0
,
0
0

0
,
0
0

0
,
0
0

P
R
E
S
T
J

0
,
0
1
9

0
,
0
1
5

0
,
0
2
4

0
,
0
1
7

0
,
0
1
6

0
,
0
2
3

0
,
2
4
9

0
,
0
0
0

0
,
0
0

0
,
0
0

0
,
0
0

0
,
0
0

1
.

A
L
T
E
R
A
T
F

0
,
0
3
8

0
,
0
4
4

0
,
0
3
8

0
,
2
9
8

0
,
2
2
8

0
,
0
5
4

0
,
0
3
2

0
,
0
2
6

0
,
0
0

0
,
0
0

0
,
0
0

0
,
0
0

2
.

A
L
T
E
R
A
T
F

0
,
2
8
0

0
,
2
6
7

0
,
2
3
5

0
,
0
7
7

0
,
1
3
2

0
,
0
7
2

0
,
1
6
0

0
,
0
9
1

0
,
0
0

0
,
0
0

0
,
0
0

0
,
0
0

3
.

A
L
T
E
R
A
T
F

0
,
1
0
5

0
,
1
6
0

0
,
1
3
2

0
,
0
7
7

0
,
0
7
1

0
,
2
9
5

0
,
0
7
5

0
,
1
4
6

0
,
0
0

0
,
0
0

0
,
0
0

0
,
0
0

4
.

A
L
T
E
R
A
T
F

0
,
0
7
8

0
,
0
3
1

0
,
0
9
6

0
,
0
5
0

0
,
0
7
1

0
,
0
7
9

0
,
2
3
5

0
,
2
3
8

0
,
0
0

0
,
0
0

0
,
0
0

0
,
0
0

1
2
7
i
z
e
l
g
e

6
.
8
1

S
e
n
a
r
y
o
-
1

t
e
s
i
s

y
e
r
i

s
e
i
m
i

i
i
n

l
i
m
i
t

s
p
e
r
m
a
t
r
i
s

M
G
R
O
S

A
L
I
M
A

K
O
L
A
Y
L
I
I

C
A
R
R
E
F
O
U
R

A
L
I
M
A

K
O
L
A
Y
L
I
I

M
E
T
R
O

A
L
I
M
A

K
O
L
A
Y
L
I
I

T
R
A
F
K

S
E
V
K
Y
A
T

B
N

D
N
C
E
L
E
R

S
I
C
A
K

S
A
T
I
N
C
E
L
E
R
A
L
I
A
N
L
A
R
I
N

M
E
M
N
U
N
Y
E
T

D
E
R
E
C
E
S

P
R
E
S
T
J

1
.

A
L
T
E
R
N
A
T
F

2
.

A
L
T
E
R
N
A
T
F

3
.

A
L
T
E
R
N
A
T
F

4
.

A
L
T
E
R
N
A
T
F

M
G
R
O
S

A
L
I
M
A

K
O
L
A
Y
L
I
I

0
.
1
4
8
7

0
.
1
4
8
7

0
.
1
4
8
7

0
.
1
4
8
7

0
.
1
4
8
7

0
.
1
4
8
7

0
.
1
4
8
7

0
.
1
4
8
7

0

0

0

0

C
A
R
R
E
F
O
U
R

A
L
I
M
A

K
O
L
A
Y
L
I
I

0
.
1
3
4
4

0
.
1
3
4
4

0
.
1
3
4
4

0
.
1
3
4
4

0
.
1
3
4
4

0
.
1
3
4
4

0
.
1
3
4
4

0
.
1
3
4
4

0

0

0

0

M
E
T
R
O

A
L
I
M
A

K
O
L
A
Y
L
I
I

0
.
1
3
2
7

0
.
1
3
2
7

0
.
1
3
2
7

0
.
1
3
2
7

0
.
1
3
2
7

0
.
1
3
2
7

0
.
1
3
2
7

0
.
1
3
2
7

0

0

0

0

T
R
A
F
K

0
.
0
8
0
2

0
.
0
8
0
2

0
.
0
8
0
2

0
.
0
8
0
2

0
.
0
8
0
2

0
.
0
8
0
2

0
.
0
8
0
2

0
.
0
8
0
2

0

0

0

0

S
E
V
K
Y
A
T

B
N

D
N
C
E
L
E
R

0
.
0
7
2
3

0
.
0
7
2
3

0
.
0
7
2
3

0
.
0
7
2
3

0
.
0
7
2
3

0
.
0
7
2
3

0
.
0
7
2
3

0
.
0
7
2
3

0

0

0

0

S
I
C
A
K

S
A
T
I
N
C
E
L
E
R

0
.
0
9
3
9

0
.
0
9
3
9

0
.
0
9
3
9

0
.
0
9
3
9

0
.
0
9
3
9

0
.
0
9
3
9

0
.
0
9
3
9

0
.
0
9
3
9

0

0

0

0

A
L
I
A
N
L
A
R
I
N

M
E
M
N
U
N
Y
E
T

D
E
R
E
C
E
S

0
.
0
6
0
5

0
.
0
6
0
5

0
.
0
6
0
5

0
.
0
6
0
5

0
.
0
6
0
5

0
.
0
6
0
5

0
.
0
6
0
5

0
.
0
6
0
5

0

0

0

0

P
R
E
S
T
J

0
.
0
5
5
3

0
.
0
5
5
3

0
.
0
5
5
3

0
.
0
5
5
3

0
.
0
5
5
3

0
.
0
5
5
3

0
.
0
5
5
3

0
.
0
5
5
3

0

0

0

0

1
.

A
L
T
E
R
N
A
T
F

0
.
1
2
8
7

0
.
1
2
8
7

0
.
1
2
8
7

0
.
1
2
8
7

0
.
1
2
8
7

0
.
1
2
8
7

0
.
1
2
8
7

0
.
1
2
8
7

0

0

0

0

2
.

A
L
T
E
R
N
A
T
F

0
.
2
3
0
1

0
.
2
3
0
1

0
.
2
3
0
1

0
.
2
3
0
1

0
.
2
3
0
1

0
.
2
3
0
1

0
.
2
3
0
1

0
.
2
3
0
1

0

0

0

0

3
.

A
L
T
E
R
N
A
T
F

0
.
2
2
9
7

0
.
2
2
9
7

0
.
2
2
9
7

0
.
2
2
9
7

0
.
2
2
9
7

0
.
2
2
9
7

0
.
2
2
9
7

0
.
2
2
9
7

0

0

0

0

4
.

A
L
T
E
R
N
A
T
F

0
.
1
8
9
4

0
.
1
8
9
4

0
.
1
8
9
4

0
.
1
8
9
4

0
.
1
8
9
4

0
.
1
8
9
4

0
.
1
8
9
4

0
.
1
8
9
4

0

0

0

0

128
Matlab program yardmyla hesaplanan limit sper matristeki deerlere gre Senaryo-1 iin
hesaplanan alternatiflerin tercih edilme yzdeleri izelge 6.82de gsterilmitir.
izelge 6.82 Senaryo-1 alternatiflerin tercih edilme yzdeleri
1. ALTERATF 0,165
2. ALTERATF 0,296
3. ALTERATF 0,295
4. ALTERATF 0,243
Senaryo-2
Senaryo-2de kullanlan ve izelge 6.83te belirtilen migros alma kolayl kriteri iin
ncelik vektrlerini oluturan alternatifleri kyaslama matrisinin tutarllk orannn yeterli
seviyede olduu varsaylmtr. Migros alma kolayl kriteri iin izelge 6.83te belirtilen
deerler kullanlarak alternatiflerin tercih edilme yzdeleri AHS ve AAS ile hesaplanm,
sonular izelge 6.84 ve izelge 6.86da gsterilmitir.
izelge 6.83 Senaryo-2 migros alma kolayl kriteri iin ncelik vektrleri

ncelik
Vektr
1. ALTERATF 0,450
2. ALTERATF 0,100
3. ALTERATF 0,200
4. ALTERATF 0,250

129
Seenekler Kriterler
Kriterlerin
ncelik
Vektrleri
Seeneklerin
ncelik
Vektrleri
ncelik
Vektrlerinin
arpm
Seenek
ncelii
Seenek
nceliklerinin
Toplam
1.
ALTERATF
MGROS
ALIMA
KOLAYLII 0,18 0,45 0,081
0,317
1
CARREFOUR
ALIMA
KOLAYLII
0,046 0,087 0,004
METRO ALIMA
KOLAYLII 0,164 0,076 0,012
TRAFK 0,18 0,596 0,107
SEVKYAT
BRMNN
DNCELER
0,21 0,455 0,095
SICAK SATI
BRM
DNCELER 0,101 0,108 0,011
ALIANLARIN
MEMNUNYET
DERECES 0,077 0,06 0,004
PRESTJ 0,042 0,051 0,002
2.
ALTERATF
MGROS
ALIMA
KOLAYLII 0,18 0,1 0,018
0,24902
CARREFOUR
ALIMA
KOLAYLII 0,046 0,533 0,024
METRO ALIMA
KOLAYLII
0,164 0,47 0,077
TRAFK
0,18 0,153 0,027
SEVKYAT
BRMNN
DNCELER
0,21 0,263 0,055
SICAK SATI
BRM
DNCELER 0,101 0,143 0,0144
ALIANLARIN
MEMNUNYET
DERECES
0,077 0,319 0,0245
PRESTJ
0,042 0,182 0,0076
3.
ALTERATF
MGROS
ALIMA
KOLAYLII 0,18 0,2 0,036
0,23441
CARREFOUR
ALIMA
KOLAYLII
0,046 0,319 0,0146
METRO ALIMA
KOLAYLII 0,164 0,264 0,0432
TRAFK 0,18 0,153 0,0275
SEVKYAT
BRMNN
DNCELER 0,21 0,141 0,0296
SICAK SATI
BRM
DNCELER 0,101 0,59 0,0595
ALIANLARIN
MEMNUNYET
DERECES 0,077 0,149 0,0114
PRESTJ 0,042 0,291 0,0122
4.
ALTERATF
MGROS
ALIMA
KOLAYLII 0,18 0,25 0,045
0,19862
CARREFOUR
ALIMA
KOLAYLII
0,046 0,061 0,0028
METRO ALIMA
KOLAYLII 0,164 0,191 0,0313
TRAFK 0,18 0,099 0,0178
SEVKYAT
BRMNN
DNCELER 0,21 0,141 0,02961
SICAK SATI
BRM
DNCELER
0,101 0,158 0,0159
ALIANLARIN
MEMNUNYET
DERECES
0,077 0,469 0,0361
PRESTJ 0,042 0,476 0,0199

1
3
0
i
z
e
l
g
e

6
.
8
5

S
e
n
a
r
y
o
-
2

t
e
s
i
s

y
e
r
i

s
e
i
m
i

i
i
n

l
i
m
i
t

s
p
e
r
m
a
t
r
i
s

M
G
R
O
S

A
L
I
M
A

K
O
L
A
Y
L
I
I

C
A
R
R
E
F
O
U
R

A
L
I
M
A

K
O
L
A
Y
L
I
I

M
E
T
R
O

A
L
I
M
A

K
O
L
A
Y
L
I
I

T
R
A
F
K

S
E
V
K
Y
A
T

B
N

D
N
C
E
L
E
R

S
I
C
A
K

S
A
T
I
N
C
E
L
E
R
A
L
I
A
N
L
A
R
I
N

M
E
M
N
U
N
Y
E
T

D
E
R
E
C
E
S

P
R
E
S
T
J

1
.

A
L
T
E
R
N
A
T
F

2
.

A
L
T
E
R
N
A
T
F

3
.

A
L
T
E
R
N
A
T
F

4
.

A
L
T
E
R
N
A
T
F

M
G
R
O
S

A
L
I
M
A

K
O
L
A
Y
L
I
I

0
.
1
6
1
7

0
.
1
6
2
2

0
.
1
6
2
2

0
.
1
6
1
6

0
.
1
6
2
0

0
.
1
6
1
9

0
.
1
6
2
0

0
.
1
6
2
2

0

0

0

0

C
A
R
R
E
F
O
U
R

A
L
I
M
A

K
O
L
A
Y
L
I
I

0
.
1
4
6
2

0
.
1
4
6
6

0
.
1
4
6
6

0
.
1
4
6
1

0
.
1
4
6
5

0
.
1
4
6
4

0
.
1
4
6
5

0
.
1
4
6
7

0

0

0

0

M
E
T
R
O

A
L
I
M
A

K
O
L
A
Y
L
I
I

0
.
1
4
4
4

0
.
1
4
4
9

0
.
1
4
4
8

0
.
1
4
4
3

0
.
1
4
4
7

0
.
1
4
4
6

0
.
1
4
4
7

0
.
1
4
4
9

0

0

0

0

T
R
A
F
K

0
.
0
8
7
6

0
.
0
8
7
8

0
.
0
8
7
8

0
.
0
8
7
5

0
.
0
8
7
8

0
.
0
8
7
7

0
.
0
8
7
8

0
.
0
8
7
9

0

0

0

0

S
E
V
K
Y
A
T

B
N

D
N
C
E
L
E
R

0
.
0
7
8
9

0
.
0
7
9
2

0
.
0
7
9
1

0
.
0
7
8
9

0
.
0
7
9
1

0
.
0
7
9
0

0
.
0
7
9
1

0
.
0
7
9
2

0

0

0

0

S
I
C
A
K

S
A
T
I
N
C
E
L
E
R

0
.
1
0
2
5

0
.
1
0
2
8

0
.
1
0
2
8

0
.
1
0
2
5

0
.
1
0
2
7

0
.
1
0
2
7

0
.
1
0
2
7

0
.
1
0
2
9

0

0

0

0

A
L
I
A
N
L
A
R
I
N

M
E
M
N
U
N
Y
E
T

D
E
R
E
C
E
S

0
.
0
6
5
6

0
.
0
6
5
8

0
.
0
6
5
8

0
.
0
6
5
5

0
.
0
6
5
7

0
.
0
6
5
7

0
.
0
6
5
7

0
.
0
6
5
8

0

0

0

0

P
R
E
S
T
J

0
.
0
5
9
6

0
.
0
5
9
7

0
.
0
5
9
7

0
.
0
5
9
5

0
.
0
5
9
7

0
.
0
5
9
7

0
.
0
5
9
7

0
.
0
5
9
8

0

0

0

0

1
.

A
L
T
E
R
N
A
T
F

0
.
2
0
2
5

0
.
2
0
3
1

0
.
2
0
3
1

0
.
2
0
2
4

0
.
2
0
2
9

0
.
2
0
2
8

0
.
2
0
2
9

0
.
2
0
3
1

0

0

0

0

2
.

A
L
T
E
R
N
A
T
F

0
.
2
4
2
6

0
.
2
4
3
4

0
.
2
4
3
3

0
.
2
4
2
5

0
.
2
4
3
1

0
.
2
4
3
0

0
.
2
4
3
1

0
.
2
4
3
4

0

0

0

0

3
.

A
L
T
E
R
N
A
T
F

0
.
2
2
9
4

0
.
2
3
0
1

0
.
2
3
0
0

0
.
2
2
9
3

0
.
2
2
9
9

0
.
2
2
9
7

0
.
2
2
9
9

0
.
2
3
0
2

0

0

0

0

4
.

A
L
T
E
R
N
A
T
F

0
.
1
7
1
6

0
.
1
7
2
1

0
.
1
7
2
1

0
.
1
7
1
5

0
.
1
7
2
0

0
.
1
7
1
8

0
.
1
7
2
0

0
.
1
7
2
2

0

0

0

0

131
izelge 6.86 Senaryo 2 alternatiflerin tercih edilme yzdeleri
1. ALTERATF
0,24
2. ALTERATF
0,29
3. ALTERATF
0,27
4. ALTERATF
0,20

Senaryo-3
izelge 6.87 Senaryo-3 migros alma kolayl kriteri iin ncelik vektrleri
ncelik Vektr
1. ALTERATF
0,25
2. ALTERATF
0,25
3. ALTERATF
0,25
4. ALTERATF
0,25

132
Seenekler Kriterler
Kriterlerin
ncelik
Vektrleri
Seeneklerin
ncelik
ncelik
Vektrlerinin
arpm
Seenek Seenek
nceliklerinin
Toplam Vektrleri ncelii
1.
ALTERATF
MGROS ALIMA
KOLAYLII
0,18 0,25 0,045
0,282
1
CARREFOUR ALIMA
KOLAYLII
0,046 0,087 0,004
METRO ALIMA
KOLAYLII
0,164 0,076 0,012
TRAFK
0,18 0,596 0,107
SEVKYAT BRMNN
DNCELER
0,21 0,455 0,096
SICAK SATI BRM
DNCELER
0,101 0,108 0,011
ALIANLARIN
MEMNUNYET DERECES
0,077 0,06 0,005
PRESTJ
0,042 0,051 0,002
2.
ALTERATF
MGROS ALIMA
KOLAYLII
0,18 0,25 0,045
0,277
CARREFOUR ALIMA
KOLAYLII
0,046 0,533 0,025
METRO ALIMA
KOLAYLII
0,164 0,47 0,077
TRAFK
0,18 0,153 0,028
SEVKYAT BRMNN
DNCELER
0,21 0,263 0,055
SICAK SATI BRM
DNCELER
0,101 0,143 0,014
ALIANLARIN
MEMNUNYET DERECES
0,077 0,319 0,025
PRESTJ
0,042 0,182 0,008
3.
ALTERATF
MGROS ALIMA
KOLAYLII
0,18 0,25 0,045
0,244
CARREFOUR ALIMA
KOLAYLII
0,046 0,319 0,015
METRO ALIMA
KOLAYLII
0,164 0,264 0,043
TRAFK
0,18 0,153 0,028
SEVKYAT BRMNN
DNCELER
0,21 0,141 0,03
SICAK SATI BRM
DNCELER
0,101 0,59 0,06
ALIANLARIN
MEMNUNYET DERECES
0,077 0,149 0,011
PRESTJ
0,042 0,291 0,012
4.
ALTERATF
MGROS ALIMA
KOLAYLII
0,18 0,25 0,045
0,199
CARREFOUR ALIMA
KOLAYLII
0,046 0,061 0,003
METRO ALIMA
KOLAYLII
0,164 0,191 0,031
TRAFK
0,18 0,099 0,018
SEVKYAT BRMNN
DNCELER
0,21 0,141 0,03
SICAK SATI BRM
DNCELER
0,101 0,158 0,016
ALIANLARIN
MEMNUNYET DERECES
0,077 0,469 0,036
PRESTJ
0,042 0,476 0,02

1
3
3
i
z
e
l
g
e

6
.
8
9

S
e
n
a
r
y
o
-
3

t
e
s
i
s

y
e
r
i

s
e
i
m
i

i
i
n

l
i
m
i
t

s
p
e
r
m
a
t
r
i
s

M
G
R
O
S

A
L
I
M
A

K
O
L
A
Y
L
I
I

C
A
R
R
E
F
O
U
R

A
L
I
M
A

K
O
L
A
Y
L
I
I

M
E
T
R
O

A
L
I
M
A

K
O
L
A
Y
L
I
I

T
R
A
F
K

S
E
V
K
Y
A
T

B
C
E
L
E
R

S
I
C
A
K

S
A
T
I
C
E
L
E
R
A
L
I
L
A
R
I

M
E
M
Y
E
T

D
E
R
E
C
E
S

P
R
E
S
T
J

1
.

A
L
T
E
R
N
A
T
F

2
.

A
L
T
E
R
N
A
T
F

3
.

A
L
T
E
R
N
A
T
F

M
A
N
D
A
N

Y
I
L
M
A
Z

M
G
R
O
S

A
L
I
M
A

K
O
L
A
Y
L
I
I

0
,
1
2
9

0
,
1
3
0

0
,
1
3
0

0
,
1
2
9

0
,
1
3
0

0
,
1
2
9

0
,
1
3
0

0
,
1
2
9

0
,
0
0
0

0
,
0
0
0

0
,
0
0
0

0
,
0
0
0

C
A
R
R
E
F
O
U
R

A
L
I
M
A

K
O
L
A
Y
L
I
I

0
,
1
1
7

0
,
1
1
7

0
,
1
1
7

0
,
1
1
7

0
,
1
1
7

0
,
1
1
7

0
,
1
1
7

0
,
1
1
7

0
,
0
0
0

0
,
0
0
0

0
,
0
0
0

0
,
0
0
0

M
E
T
R
O

A
L
I
M
A

K
O
L
A
Y
L
I
I

0
,
1
1
5

0
,
1
1
6

0
,
1
1
6

0
,
1
1
5

0
,
1
1
6

0
,
1
1
6

0
,
1
1
6

0
,
1
1
5

0
,
0
0
0

0
,
0
0
0

0
,
0
0
0

0
,
0
0
0

T
R
A
F
K

0
,
0
7
0

0
,
0
7
0

0
,
0
7
0

0
,
0
7
0

0
,
0
7
0

0
,
0
7
0

0
,
0
7
0

0
,
0
7
0

0
,
0
0
0

0
,
0
0
0

0
,
0
0
0

0
,
0
0
0

S
E
V
K
Y
A
T

B
C
E
L
E
R

0
,
0
6
3

0
,
0
6
3

0
,
0
6
3

0
,
0
6
3

0
,
0
6
3

0
,
0
6
3

0
,
0
6
3

0
,
0
6
3

0
,
0
0
0

0
,
0
0
0

0
,
0
0
0

0
,
0
0
0

S
I
C
A
K

S
A
T
I
C
E
L
E
R

0
,
0
8
2

0
,
0
8
2

0
,
0
8
2

0
,
0
8
2

0
,
0
8
2

0
,
0
8
2

0
,
0
8
2

0
,
0
8
2

0
,
0
0
0

0
,
0
0
0

0
,
0
0
0

0
,
0
0
0

A
L
I
L
A
R
I

M
E
M
Y
E
T

D
E
R
E
C
E
S

0
,
0
5
2

0
,
0
5
3

0
,
0
5
3

0
,
0
5
2

0
,
0
5
3

0
,
0
5
3

0
,
0
5
3

0
,
0
5
2

0
,
0
0
0

0
,
0
0
0

0
,
0
0
0

0
,
0
0
0

P
R
E
S
T
J

0
,
0
4
8

0
,
0
4
8

0
,
0
4
8

0
,
0
4
8

0
,
0
4
8

0
,
0
4
8

0
,
0
4
8

0
,
0
4
8

0
,
0
0
0

0
,
0
0
0

0
,
0
0
0

0
,
0
0
0

1
.

A
L
T
E
R
N
A
T
F

0
,
1
3
6

0
,
1
3
6

0
,
1
3
6

0
,
1
3
6

0
,
1
3
6

0
,
1
3
6

0
,
1
3
6

0
,
1
3
6

0
,
0
0
0

0
,
0
0
0

0
,
0
0
0

0
,
0
0
0

2
.

A
L
T
E
R
N
A
T
F

0
,
2
1
3

0
,
2
1
4

0
,
2
1
4

0
,
2
1
3

0
,
2
1
4

0
,
2
1
4

0
,
2
1
4

0
,
2
1
3

0
,
0
0
0

0
,
0
0
0

0
,
0
0
0

0
,
0
0
0

3
.

A
L
T
E
R
N
A
T
F

0
,
1
9
0

0
,
1
9
0

0
,
1
9
0

0
,
1
9
0

0
,
1
9
0

0
,
1
9
0

0
,
1
9
0

0
,
1
9
0

0
,
0
0
0

0
,
0
0
0

0
,
0
0
0

0
,
0
0
0

4
.

A
L
T
E
R
N
A
T
F

0
,
1
3
7

0
,
1
3
8

0
,
1
3
8

0
,
1
3
7

0
,
1
3
7

0
,
1
3
7

0
,
1
3
7

0
,
1
3
7

0
,
0
0
0

0
,
0
0
0

0
,
0
0
0

0
,
0
0
0

134
izelge 6.90 Senaryo-3 alternatiflerin tercih edilme yzdeleri
1. ALTERNATF 0,201
2. ALTERNATF 0,315
3. ALTERNATF 0,280
4. ALTERNATF 0,202

AHS nin dorusal modelini aadaki biimde aklarsak, kriter arlklarn hesaplamak iin
aadaki formlden yararlanlabilir.
n: Alternatif Says
m: Kriter says
A
i
= i. Kriterin ncelik vektr
B
ij
= i. Kritere gre j. Alternatifin ncelik vektr
C
i
= i.

Kriterin tercih edilme yzdesi
C
i=
k.

senaryoda

C
1i
deeri olmak zere
B
kij
= k. Senaryoda i. Kritere gre j. Alternatifin ncelik vektr
C
ki=
k.

senaryoda

C
i
deeri olmak zere
i=1,2,3,,n
j=1,2,3,,m
1 A
1
i
=
=
n
i
, 1 B
1
ij
=
=
m
j
,

=
=
m
j 1
i ij i
A B C , 1 C
1
i
=
=
n
i
(6.1)
i=1,2,3,,n
j=1,2,3,,(x-2),(x-1), (x+1), (x+2),,m
2ij 1ij
B B =

+ =
=
+ + =
n
x j
x
j ) 1 (
i ij
) 1 (
1
i ij i xj i
A B A B A B C (6.2)
C
1i
-C
2i
= (

+ =
=
+ +
n
x j
x
j ) 1 (
i ij
) 1 (
1
i ij i xj
A B A B A B ) - (

+ =
=
+ +
n
x j
x
j ) 1 (
i ij
) 1 (
1
i ij 1i xj
A B A B A B )

135
C
1i
-C
2i=

i 1xj
A B -
i 2xj
A B (6.3)
i
A = (C
1j
-C
2j
)/(
1xj
B -
2xj
B )
Eer AAS yapsn yukardaki gibi dorusal yapya sahip basit bir AHS yapsna sahip
olduunu kabul edersek, kriterlerin arlk vektrleri de AHS yapsndaki gibi hesaplanabilir.
Hesaplanan deerlerin ortalamas kriterin arlk vektr olarak kabul edilebilir. Bylelikle
AAS yaps AHS yapsna indirgenmi olur. Karar verici AHS ile elde edilen sonular, AAS
ile elde edilen sonulardan farkl olduunda hangi yntemle verilen kararn geree daha
yakn olduunu semek zorunda kalabilir. AASde her kriter iin hesaplanan kriterin arlk
vektr, analitik hiyerari yapsnda hesaplanan deerlerle kyaslanabilir. Bylelikle karar
verici sistemleri kyaslayabilir kriterlerin ncelik vektr deerleri geree en yakn olan
sistemi tercih eder. Uygulama ve senaryolarla elde edilen sonular izelge 6.91te
gsterilmitir.
izelge 6.91 Uygulama ve senaryo sonularnn toplu gsterimi
Uygulama Senaryo 1 Senaryo 2 Senaryo 3

ncelik
Vektr AHS AAS
ncelik
Vektr AHS AAS
ncelik
Vektr AHS AAS
ncelik
Vektr AHS AAS
1.
ALTERNATF 0,076 0,251 0,17 0,065 0,249 0,165 0,45 0,317 0,24 0,25 0,282 0,201
2.
ALTERNATF 0,559 0,332 0,37 0,148 0,258 0,296 0,10 0,249 0,29 0,25 0,277 0,315
3.
ALTERNATF 0,21 0,235 0,27 0,327 0,257 0,295 0,20 0,234 0,27 0,25 0,244 0,280
4.
ALTERNATF 0,155 0,182 0,19 0,46 0,236 0,243 0,25 0,198 0,2 0,25 0,199 0,202
Yukardaki formlde belirtilen
2ij 1ij
B B = deerleri ve C
1i
-C
2i
deerleri hesaplanarak izelge
6.92te gsterilmitir. Bu deerlerle elde edilen Migros alma kolayl kriteri iin ncelik
vektr AHS ve AAS iin hesaplanarak izelge 6.92da gsterilmitir. Senaryo-2 ve
Senaryo-3te 4. Alternatifin ncelik vektr deimedii iin hesaplamaya alnmamtr.

136
izelge 6.92 uygulama ve senaryo sonularnn toplu gsterimi
Uygulama - Senaryo 1 Senaryo 1 - Senaryo 2 Senaryo 2 - Senaryo 3

ncelik
Vektr AHS AAS
ncelik
Vektr AHS AAS
ncelik
Vektr AHS AAS
1.
ALTERNATF 0,0110 0,0020 0,0050 -0,3850 -0,0690 -0,0750 0,2000 0,0360 0,0388
2.
ALTERNATF 0,4110 0,0740 0,0740 0,0480 0,0090 0,0060 -0,1500 -0,0280 -0,0254
3.
ALTERNATF -0,1170 -0,0220 -0,0250 0,1270 0,0226 0,0250 -0,0500 -0,0096 -0,0106
4.
ALTERNATF -0,3050 -0,0540 -0,0530 0,2100 0,0374 0,0430 0,0000 -0,0004 -0,0028
izelge 6.92 AHS ve AAS iin hesaplanan migros alma kolayl ncelik vektr
Uygulama - Senaryo 1 Senaryo 1 - Senaryo 2 Senaryo 2 - Senaryo 3

AHS/ncelik
Vektr
AAS/ncelik
vektr
AHS/ncelik
Vektr
AAS/ncelik
vektr
AHS/ncelik
Vektr
AAS/ncelik
vektr
1. ALTERNATF 0,18 0,45 0,18 0,19 0,18 0,19
2. ALTERNATF 0,18 0,18 0,18 0,13 0,18 0,17
3. ALTERNATF 0,18 0,21 0,18 0,20 0,18 0,21
4. ALTERNATF 0,18 0,17 0,18 0,20 - -

AAS iin hesaplanan migros alma kolayl ncelik vektrlerinin ortalamas alnmtr.
Elde edilen sonular izelge 6.94de gsterilmitir.
AHS AAS
Migros alma
Kolayl ncelik
Vektr 0,18 0,208

137
7. SOU VE DEERLEDRMELER
Gnmzde kararlarn hzl ve etkin bir ekilde verilmesi rekabet ortamnda iletmelerin en
nemli hedeflerinden biri olmutur. letmelerin hzla deien evresel koullara kar hzla
uyum salamalar ve bu deiime paralel olarak etkin kararlar alabilmeleri, karar srecinde
ok sayda nitel ve nicel faktr bir arada deerlendirebilen bilimsel yntemleri kullanmalar
ile mmkndr. Analitik A Sreci bu srete kullanlabilecek bir yntemdir.
Bu alma kapsamnda karmak bir sorun olan kurulu yeri seimi sorunu iin hiyerarik bir
model kurulmu ve bu modelin zlmesi iin Analitik Hiyerari ve Analitik A Sreci
yntemleri kullanlmtr. Mevcut tesis yerini deien koullar nedeniyle yenilemeyi dnen
firma yetkilileri ve alanlarn da dnceleri ve tecrbelerinden yararlanarak probleme
zm aranmtr. Belirlenen 4 alternatif tesis yeri alt kriterler kullanlarak deerlendirmeye
alnm, sonu olarak 2. Alternatifte karar verilmitir.
Uygulama almasnda grld gibi birden fazla kriteri en iyilemek, en iyi alternatif
olmay her zaman iin salamayabilir. nemli olan tutarl iliksiler sonucunda elde edilen
uzlak zm en iyilemektir. Uygulamada Analitik A Sreci yaklam ile Analitik
Hiyerari Sreci yaklamnn ilikileri incelenmitir. Analitik A Sreci ile elde edilen
sonularn Analitik Hiyerari Srecinde de ayn olmas beklenemez. Ancak, karara etki eden
kriterlerin arlklar bir yne doru deitirildiinde bu iki sistemden elde edilen ktlarn
deiimlerinin paralel hatta baz durumlarda ayn olmas, karar vericiye kurulan sistemlerin
geree yaknl hakknda bilgi verir.
Uygulama almasnda Analitik Hiyerari Sreci ile elde edilen sonular, Analitik A
Sreciyle elde edilenlerle karlatrlmtr. Sonrasnda Analitik Hiyerari Srecinde sonuca
en ok etki ettii grlen Migros alma Kolayl kriterinde deiiklikler yaplarak
senaryolar oluturulmutur. Bu veriler Analitik A Srecinde de ilenerek sonucun ne ynde
deitii incelenmitir. AHS sisteminin dorusal yapsndan da faydalanlarak, AAS sitemini
kriterlerin ncelik vektrlerinin, alternatif arlklaryla arpmlarnn toplamndan oluan
basit ve kyaslanabilir bir yapya indirgenmeye allmtr. Sonu olarak migros alma
kolayl kriteri iin AAS ve AHSnin benzer deerlere sahip olmas tutarl bir yapnn
olutuunu gstermektedir. Bu nedenle tesis yeri seimi problemi iin oluturulan Analitik A
Sreci ve Analitik Hiyerari Sreci sistemlerinin nispeten gvenilir olduu sonucuna
varlmtr. Baz durumlarda AHS girdilerinde yaplan bu deiikliin, AAS sisteminde
sonuca ok byk etkilerinin olmad grlebilir. Byle bir durumda karar vericilerin

138
oluturduklar karar sistemini yeniden deerlendirmeleri ve geree en yakn olan bilgi ve
tecrbelerine dayanarak karar vermeleri gerekmektedir.Birbirinden farkl sonular
olutuunda ve tercih yapmak zoruna kalndnda, karar verici senaryolar yardmyla
hesaplanan bu deerlerin geree en yakn olann tecrbeleri ile deerlendirir.
Bu almada tantlan AHS ve AAS tesis yeri seimi iin karar vericilere yardmc
olmaktadr. Yntemin daha etkin almasn salamak iin seime hazrlk ve sonu
aamalarnda yapay zeka ile alan uzman sistem eklenebilir. Ayrca, sonular zerinde
duyarllk analizi yaplarak kriterlerin nemlerindeki deiimin sonucu ne lde
etkileyeceinin incelenmesi nihai kararn verilmesine yardmc olabilir.

139
KAYAKLAR
Alex J. Ruiz-Torres, Farzad Mahmoodi.,(2007), The Optimal Number Of Suppliers
Considering The Costs Of ndividual Supplier Failures
Aslan, N., (2005), Analitik Network Prosesi, Yksek Lisans Tezi, Y.T.. Fen Bilimleri
Enstits, stanbul.
Balgil, H., ve Erol V., (2005), letmelerde Ynetim Biliim Sistemi Yazlm Seimi iin
Analitik Hiyerari Prosesi ve Yapay Sinir Alar Modeli, Sigma Mhendislik ve Fen
Bilimleri Dergisi, 2005/4
elikyay, S., (2002), ok Amal Sava Ua Seiminde ok ltl Karar Verme,
Yksel Lisans Tezi, T Fen Bilimleri Enstits, stanbul
Dobler, D. W. ve D. N. Burt, (1996), Purchasing and Supply Management, Tata McGraw-
Hill International Editions, Hindistan
Eleonora Bottani, Antonio Rizzi ,(2006), Strategic management of logistics service:A fuzzy
QFD approach,Departmant of Industrial Engineering, Campus Universitario, University of
Parma, Italy
Erikan, L., (2002), HV.K.K.l'nda aday seiminde analitik hiyerari prosesi ile etkin karar
verme, Yksel Lisans Tezi, T Fen Bilimleri Enstits, stanbul
Evren, R., ve lengin F., (1992), Ynetimde ok Amal Karar Verme, stanbul Teknik
niversitesi Matbaas, stanbul.
Fox, M. S., J. F. Chionglo ve M. Barbuceanu , (1993), The Integrated Supply Chain
Management System, Department of Industrial Engineering, University of Toronto,USA
Ganeshan, R. ve T. P. Harrison , (1995), Supply Chain Management, Department of
anagement Science and Information Systems, Penn State University,USA
Hummel,J.M., Omta, S.W.F., Rossum, W.V., ve Verkerke, G.J., (1996), The AHP: An
Effective Tool For A Strategic Decision of a Multidisciplinary Research centre,Knowledge
Technology on Policy,11,41-63.
Gerard J. Burke, Janice E. Carrillo, Asoo J. Vakharia, (2006), Single versus multiple supplier
sourcing strategies,Departmant of Finance and Quantative Analysis,College of Business
Administration, Georgia Southern University, Statesboro, USA
Hammond, J.S, Keeney,R.L., ve Raiffa H.,(1999), Smart Choices: A Pracical Guide to
Making Beter Decisions, Harward Business School Press, Boston,USA
Jharkharia, S.,ve Shankar, R., (2005), Selection of Logistic Service Provider: An Analytic

140
Network Process Approach,The International Journal of Management Science.
Karazm, A., Atsan N., (2001), Analitik Hiyerari Yntemi ve letmecilik Alanndaki
Uygulamalar , Akdeniz ..B.F Dergisi,2001, 83-105.
Minowa, M., Phua M.H., (2004), A GIS Based Multi-Criteria Decision Making Approach to
Forest Conservation Planning at a Landscape Scale,Landscape and Urban Planning 2005,
207-222.
Munaif, M.A., (1995), Multiply Criteria Decision Making in Contractor Selection and
Evaluation of Construction Bids in Saudi Arabia, Doctor of Philosophy in Engineering,
Management University of Missouri-Rolla,
Mudal H, (2007), Tbbi Atklar leme ve Bertaraf Etme Teknolojisi Seme Problemine
Bulank Analitik Hiyerari Prosesi ve Bulank Analitik A Prosesi Yaklam , Yksek
Lisans Tezi, YT Fen Bilimleri Enstits, stanbul
zdemir, F., (2004), Depo Tasarm Sorunu Analizi: Bir Analitik A Sreci Uygulamas,
Yksek Lisans Tezi, .T.. Fen Bilimleri Enstits Endstri Mhendislii Anabilim Dal,
stanbul.
Saaty T.L.,(2001), Deriving the AHP 1-9 Scale From First Principles, ISAHP 2001,August
2-4, Berne, Switzerland
Saaty, T.L., (1996), The Analytic Network Process: Decision Making with Dependence and
Feedback, Completely Revised and Published 2001, RWS Publications, Pittsburgh
Saaty, T.L.,(1999), Fundamentals of The Analytic Network Process, ISAHP1999, Kobe
Timo A., Mikko K.(2006) Material delivery problems in construction projects:A possible
solution,Departmant of Industrial Engineering and Management, Helsinki University of
Technology, Finland

141
EKLER
Ek 1 Alternatifler ve Datm Noktalarnn Detayl Bilgileri
Ek 2 Alternatifler ve Datm Noktalarnn Genel Gsterimi

142
Ek 1 Alternatifler ve Datm oktalarnn Detayl Bilgileri
MMM MGROS ATRUM
Adres: 9.-10.Ksm Atrium Alveri Merkezi Ataky
Yllk Ortalama Sevk Miktar(Scak Sat+Sevkiyat):23
Kroki:

MMM MGROS CAROUSEL
Adres: Halit Ziya Uaklgil Cad. No: 1 Bakrky
Kroki:

143
MMM MGROS CEVAHR
Adres:Merutiyet Mah.Bykdere Cad. No:22 (1A) ili - stanbul
Kroki:

MMM MGROS GALLERA
Adres: Sahil Yolu Ataky
Kroki:

144
MM MGROS IHLAMUR
Adres:Trkeli Mah. Ihlamurdere Cad. No:178-179 Beikta / stanbul
Kroki:

MMM MGROS METRO CITY
Adres : Bykdere caddesi No: 171 Metro City Alveri Merkezi Levent/ili/stanbul
Kroki:

145
MMM MGROS ATAEHR
Adres: Turgut zal Bulvar No: 6 Ataehir stanbul
Kroki:

MMM MGROS CADDEBOSTAN
Adres: Erenky Mh. Cemil Topuzlu C. No:138 C.Bostan
Kroki:

146
MM MGROS CAPTOL
Adres:Balarba Tophaneliolu C. Altunizade
Yllk Ortalama Sevk Miktar(Scak Sat+Sevkiyat): 45
Kroki:

MM MGROS EKMEKY
Adres:Mimar Sinan Mah. Aydn Menderes Cad. No:1 ekmeky STANBUL
Kroki:

147
MMM MGROS FENERBAHE STAD
Adres: Zht Paa Mh.Recep Peker C. Fenerbahe Stad Alt K.toprak
Kroki:

M MGROS- KADIKY ARI
Adres:Caferaa Mh. Mhrdar S. No:14/22 Kadky
Kroki:

148
MMM MGROS KARTAL
Adres: Kumlar Cad. No:8 Atalar/Kartal
Kroki:

MMM MGROS OPTMUM
Adres: Optimum Outlet Ve Avm stiklal Sok.No:10/4 Yenisahra-Kadky
Kroki:

149
MMM MGROS SOYAK
Adres: nalan Mh. Libadiye C. Soyak Sit. Girii
Kroki:

MGROS DEPO
Adres: ekerpnar Koyu Yedipnarlar Mevkii Atatrk Mah. Turgut zal Cad. No:123 Gebze -
Kocaeli
Kroki:

150
CARREFOUR-Acbadem
Adres: brahim Aa Mah. Dinlen Sok No 18 PK:34718 Kadky stanbul
Kroki:

CARREFOUR - HARAMDERE
Adres: Beylikdz Londra Asfalt Mevkii Yakupl Ky 34900 Bykekmece - stanbul
Kroki:

151
CARREFOUR- BAYRAMPAA
Adres: Ferhatpaa iftlii Altntepsi Mah Esenler Otogar st PK:34040
Bayrampaa/stanbul
Kroki:

CARREFOUR- ERENKY
Adres:Halbinas Yan Eski Geneto Arsas erenky -stanbul
Kroki:

152

CARREFOUR-MALTEPE MERKEZ
Adres: Eski Eminta Fabrikas Feyzullah Mah. PK:34845 Karatepe Mevkii, Maltepe/stanbul
Kroki:

CARREFOUR- SEFAKY
Adres: Tevfik Bey Mahallesi, Halkal Cad., No: 132, Kkekmece / Sefaky / stanbul
Kroki:

153
CARREFOUR MRANYE
Adres: nklap Mahallesi, Cezaevi Yolu Kksu PK:34760 No:68 mraniye - stanbul
Kroki:

CARREFOUR-STNYE
Adres: Eski Kavel Kablo Fabrikas stinye Mah. ayr Cad. No:1 PK:34460 stinye Saryer
Kroki:

154
METRO GNEL
Adres: Koman Cad. 34212 Gneli - stanbul
Kroki:

METRO BYKEKMECE
Hadmky Yolu, akmakl Yol Girii Bykekmece - stanbul
Yllk Ortalama Sevk Miktar (Scak Sat+Sevkiyat):60
Kroki:

155
METRO KOZYATAI
Adres: Yavuzlar Cad. Yenisahra 81100 Kadky - stanbul
Kroki:

156
1.ALTERNATF
Adres: Ksmet Sok. No: 1/1 34387 - MECDYEKY / STANBUL

2. ALTERNATF
Adres: ehit serdar eypolu cad. Gzel Sokak Serdar merkezi

157
3. ALTERNATF
Adres: Yumurtac Abdi Bey Cad. Nur Sokak N0:15 Gztepe
Kroki:

4. ALTERNATF
Adres: Karsl Ahmet Cad. Buket Sok. 34/B erenky - stanbul

1
5
8
E
k

2

A
l
t
e
r
n
a
t
i
f
l
e
r

v
e

D
a
o
k
t
a
l
a
r
n

G
e
n
e
l

G
s
t
e
r
i
m
i

1
.

A
l
t
e
r
n
a
t
i
f

2
.

A
l
t
e
r
n
a
t
i
f

3
.

A
l
t
e
r
n
a
t
i
f

4
.

A
l
t
e
r
n
a
t
i
f

M
i
g
r
o
s

C
a
r
r
e
f
o
u
r

M
e
t
r
o

159
ZGEM
Doum tarihi 13.09.1982

Doum yeri Uak

lkretim 19881996 Esentepe lkokulu, Denizli

Lise 19962000 Mehmet Akif Ersoy Lisesi(YDA),Denizli

Lisans 20002005 Yldz Teknik niversitesi
Makine Fakltesi
Endstri Mhendislii Blm

Yksek Lisans 20052009 Yldz Teknik niversitesi
Fen Bilimleri Enstits
Endstri Mhendislii Anabilim Dal

alt kurumlar

2005-2007 Mostar A..
Gaziosmanpaa Kltr ve Sanat Merkezi Yneticisi

2008-Devam Ediyor SBAK A..
Strateji Gelitirme ve Planlama Uzman

243888

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

243888

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

YILDIZ TEKK VERSTES

You might also like