Tekstil Sektrndeki rekabetin Portern Be G Analizi ile Deerlendirilmesi letmelerin faaliyette bulunduklar ve/veya bulunmay planladklar sektrdeki rekabet

artlarnn analiz edilmesi, bu analiz sonucuna gre stratejilerinin belirlenmesi, iletmenin mevcut pazar payn korumas ve bu pazar payn arttrabilmesi iin ok nemlidir. Harvard niversitesi'nin dnyaca nl profesrlerinden Michael Porter tarafndan gelitirilen Be G Analizi - Five Force Analysis, bir sektrdeki rekabet artlarn aklayan nemli modellerden biridir. Porter (1980) bir sektrdeki rekabet artlarnn iletme stratejileri zerinde nemli bir rol olduunu ve bir sektrn rekabet yapsn belirleyebilmek iin ayrntl Be G Analizi yaplmas gerektiini vurgulamtr. Sektr analizleri, zellikle Stratejik Pazarlama Planlamas sreci aamalarndan Durum Analizi iinde kullanlan nemli analiz aralarndan biridir. Bu almann amac, Denizli, Trkiye ve Dnya tekstil sektrlerinin rekabet artlarn Be G Analizine gre deerlendirmek ve sadece bugnk deil gelecekte tekstil sektrndeki rekabet dzeyinin olumasn belirleyen faktrleri aklamaktr. Bu ekilde yaplacak bir analizle tekstil iletmelerinin, gelecekte karlaabilecekleri rekabetin dzeyini, yapsn, nedenlerini, sonularn daha etkili bir ekilde belirlemesi ve iletme stratejilerini daha baarl hazrlamalar mmkn olabilecektir. Tekstil Sektr ve Be G Analizi Michael Portern gelitirdii Be G Analizine gre bir sektrde rekabet artlarn analiz etmek iin incelenmesi gereken 5 g vardr. ekil 1de grld gibi analiz edilmesi gereken be g; 1. Sektrdeki Mevcut Rakip letmeler Arasndaki Rekabet; letmenin faaliyette bulunduu sektrdeki mevcut rekabet yaps, 2. Potansiyel Giri Tehdidi; sektre yeni girme potansiyeline sahip iletmelerin yaratt tehditler, 3. kame Mallar Tehdidi; faaliyette bulunulan sektr dndaki ikame rnlerin iletme zerinde yaratt tehditler, 4. Alclarn Pazarlk Gc; iletmenin mterilerinin sahip olduu pazarlk gc sayesinde iletme zerinde yaratt bask ve sektr ynlendirme kabiliyeti, 5. Tedarikilerin Pazarlk Gc; iletmenin ihtiyac olduu ara-gere, hammadde, yar mamul, iletme malzemesi vb. kaynaklar satn ald tedarikilerin, iletme zerindeki etkisi ve sektr ynlendirme gc olarak sralanabilir.

Bu analize gre, rekabet faktrlerinin gl olmas iletmenin istedii gibi fiyatlandrma yapamamasndan dolay bir tehdit, dier taraftan zayf rekabet faktrleri daha fazla kar imkanlar sunaca iin iletmeye yeni frsatlar salayacaktr. Bir baka ifade ile bu faktrlerinden her hangi birisi ne kadar gl olursa iletmenin fiyatlar ykseltme kabiliyeti dmekte ve iletme karll da azalmakta, bu faktrler ne kadar zayf olursa iletmenin fiyatlar arttrma kabiliyeti artmakta ve daha fazla kar elde etmektedir. 1-Mevcut letmeler Arasndaki Rekabet: Portera gre, be gten birisi olan sanayide mevcut rakipler arasndaki rekabet, sektrdeki iletmelerin karlln belirleyen ana unsurdur. Porter'a gre sektr ii rekabeti belirleyen ve rekabet dzeyinin olumasnda rol oynayan temel faktrler; rakip iletme says, arz&talep dengesi, sektr byme hz, sabit maliyetler/toplam maliyetler, aralklarla oluan atl kapasite, rn farkllklar, maliyetlerdeki artlar, younlama ve denge, rekabetilerin farkllamas, sektrden k engeli ve atl kapasite dzeyi olarak sralanabilir. I. Rakip saysnn ok olduu bir pazarda, doal olarak rekabet youn olur. nk tm rakipler ayn mteriler ve ayn kaynaklar iin savamak zorundadr. Yerel ve ulusal alanda ok sayda, irili ufakl yzlerce tekstil retim tesisi bulunmaktadr. Uluslararas alanda ise bata in, Hindistan ve Pakistan olmak zere birok lkede tekstil sektrnn tevik edilmesi, tekstil sektrne yeni iletmelerin girmesinden dolay rekabetin artmasna da neden olmaktadr. II. Arz&Talep yaps mevcut rekabeti etkileyen bir dier nemli unsurdur. Her trl piyasada, rekabeti belirleyen ana unsur arz&talep dengesidir. Arzn fazla talebin dk olduu piyasalarda rekabet yksek, aksi durumda ise dk olur. Az gelimi ve/veya gelimekte olan lkelerin tekstil sektrne yaptklar teviklerden dolay tekstil sektrnde bir arz fazlal vardr. Bu arz fazlal, tekstil iletmelerinin fiyatlar istedikleri gibi belirlemelerini ve ar kar elde etmelerini engellemektedir. III. Talebin ardndan akla gelen, bir dier konu sektrdeki karlln nasl bir dalm gsterdiidir. Yerel ve ulusal alanda karllk aa yukar tm iletmelerde ayndr. Sadece markalamay baarm bir ka ulusal tekstil iletmesinin karll yksektir. Uluslararas alanda ise, Avrupa'da yerleik baz kkl tekstil markalarnn kar marjlar ok yksektir. Uzakdoudaki rakip tekstil iletmelerinin karllnn, Trkiyedeki tekstil iletmelerinden daha iyi olmasnn temel nedeni maliyet avantajlardr. Oradaki igc maliyetleri buradakilere gre ok dktr. Buradan anlalaca gibi maliyet de rekabeti etkileyen nemli unsurlardan birisidir. zellikle tekstil sektrnn emek youn retim eklini kullanmas maliyetlerin rekabeti etkileme gcn arttrmaktadr. Bunun sebebi tekstil retiminde emein, genel retim maliyeti ierisinde ok byk bir paya sahip olmasdr. Bu durum daha ayrntl olarak 2-Potansiyel Giri Tehditleri blmnde aklanmaktadr. IV. Bir dier etken olan pazar byme hznn yksek olduu durumlarda, iletmeler gelirlerini kolayca arttrabildiklerinden rekabete gerek yoktur. Ancak yava byyen pazarlarda durum deimekte ve iletmeler pazar paylarn arttrabilmek iin birbirleri ile daha fazla rekabet etmek zorunda kalmaktadrlar. Tekstil sektr artk belirli bir olgunlua ulam olduu iin, pazar byme hz olduka yavatr. Dolaysyla buda rekabeti arttrc bir etki yaratmaktadr. V. Yksek sabit maliyetler, tekstil iletmelerin maliyetlerini kurtarmak iin minimum retim miktarlarnn ok yksek dzeylerde olmasna sebep olur ve iletmeler satmak zorunda olduklar, retilen bu rnler iin ayn durumdaki dier iletmelerle rekabet etmek zorundadrlar. VI. Depolama maliyetlerinin yksek olmas da stoklu retimin yaplamayarak maliyetlerin artmasna sebep olur ve depolanm rnlerin en ksa srede elden karlmas sorunu ortaya kar. Bu durumdaki iletmeler ya annda retim yapacak ya da elinde kalan mallar varsa bunlar derhal ellerinden karmaya alacaklardr. Bu durumda ki iletmelerin says artacak olursa sektrde bir rekabet ortam oluacaktr. Yerel ve ulusal tekstil sektrnde genellikle, mteri talepleri dorultusunda annda retim yaplmaktadr. Bu nedenle yurt iinde depolama maliyetleri rekabeti etkilemez diyebiliriz. Uluslararas alanda ise depolama maliyetleri rekabet etme kabiliyetini etkileyebilmektedir. Uzakdoudaki tekstil reticileri Avrupada depolar kiralayarak buralara, srekli

retim ile rnlerini yarak aleyhlerine olan teslimat sresi sorununu amaya alrken depolama maliyetleriyle kar karya kalmaktadrlar. VII. Deitirme maliyeti olarak adlandrdmz etken, mterilerin rn veya reticiyi deitirdikleri zaman katlanmak durumunda kaldklar maliyetleri ifade eder. Mteriler serbeste, istedikleri zaman, dk veya sfr maliyetle reticiyi ya da rn deitirebiliyorsa, o sektrde mteri kapmak iin byk bir mcadele oluur. Tekstil sektrnde, durum aynen bu ekildedir. Mteriler, istedikleri zaman, istedikleri rn, istedikleri reticiden satn almakta zgrdrler ve bu onlar iin bir maliyet tekil etmez. Buda gsterir ki tekstil sektrnde arzn talepten daha fazla artmasyla da paralel olarak byk bir mteri kapma sava vardr ve bu olduu srece nemli rekabet avantajna (marka, farkl desen model, kuma, mterilerle stratejik ibirlii gibi) sahip olmayan tekstil iletmeleri arasnda rekabetin iddeti artacaktr. VIII. Dk rn farkllklar, rekabeti arttrc bir etki yaratr. Tekstil sektrnde rnlerin zellikleri yerel, ulusal ve uluslararas alanda ayndr. Mteriler ayn mal her yerden ok az farkllklarla temin edebilmektedir. Bu direkt olarak deitirme maliyetini de etkiler. Dk farkllklar yani standart rnler deitirme maliyetlerini azaltr. Aa yukar her yerde ayn rnn retildii bir sektr olan tekstil sektrnde, farkll olmayan rakipler savamak zorundadr. Bu savata kullanlmak zere geriye kalan tek silah ise genellikle maliyetler olacaktr. Maliyetler dediimiz zaman ise Trkiye, Uzakdoulu reticilerden ve markalam Avrupa iletmelerinden daha az rekabet gcne sahiptir. IX. Sektrdeki datm kanallarnn yaps da mevcut rekabeti etkilemektedir. Ulusal sektrdeki tekstil iletmelerinin ok az bir ksm kendi yurt ii datm kanallarn kurmu bulunmaktadrlar. Bu iletmeler, bu sayede en yksek yurt ii satlar ve en yksek yurtii sat karllklarn ellerinde tutmaktadrlar. Yurt d pazarlama-sat ana sahip bir iki ulusal iletmeden sz etmek mmkndr. Ancak uluslararas pazarda uan Uzakdoulu iletmeler oktan bunun nemini kavram durumdalar. Trkiye elindeki en gl rekabet silahn grmezlikten gelmektedir. u an Avrupa'da yerleik birok in merkezli pazarlama-sat iletmeleri bulunmaktadr. Bu noktada iletmeler kendilerinin ve/veya baka iletmelerle ortak datm kanallarn kurmak durumundadr. X. k bariyerleri de mevcut rekabeti etkileyen nemli unsurlardan birisidir. Bir sektrden baka bir sektre gemesini engelleyen veya kstlayan faktrlerin bulunmas o sektrdeki rekabet artlarn da arttrabilecektir. Bir sanayi kolunda k engelleyen balca faktrler; (1) Alternatifi olmayan, sat zor ya da imkansz bina ve donanm yatrmnn bulunmas, (2) Bir sanayi kolunu terk etme sonucu alanlara denmesi gerekecek byk miktarda para k, (3) Bir iletmenin uzun sredir faaliyet gsterdii sektr rasyonel olmayan sebeplerle brakmak istememesi, (4) letme birimleri arasndaki stratejik ilikiler, tedarik ilikileri sanayi kolunu terk etmeyi engellemesi, (5) Ekonomik anlamda sektre mutlak bamllk olarak sralanabilir. XI. Rakiplerin atl kapasiteleri de, rekabeti etkileyebilen bir unsurdur. Baz iletmeler, mevcut atl kapasitelerini kullanarak en azndan sabit maliyetleri drmek iin ok dk fiyatlardan retim yapabilirler. Bu da rekabet ortamnn younlamasna neden olur. Sektrde atl kapasitelerin bulunmasnn ana sebebi ise arza gre talebin dk olmasdr. zellikle gelimekte olan lkelerde ve inde tekstil sektrne nemli yatrmlarn yaplmas, gelecekte tekstil sektrnde faaliyette bulunan iletmelerin daha fazla atl kapasite ile alma tehdidi ile kar karya kalmasna yol aabilecektir. 2-Potansiyel Giri Tehdidi; Sadece sektr ierisinde tehdit yaratan mevcut rakipler deil; sektre girme olasl bulunan iletmeler de, rekabeti etkiler. Bir baka ifade ile bir sektre potansiyel rakiplerin girebilmesi ne derece kolaysa, gelecekte de bu sektrdeki rekabetin de buna bal olarak o derece yksek olmas beklenebilecektir. Dolaysyla, herhangi bir giri engeli olmayan sektrler her zaman rekabet artlarna maruz kalabileceklerdir. Sektr giri engelleri, sektre girebilme ihtimali ve/veya niyeti olan giriimcilerin/iletmelerin, giri ihtimalini zayflatan, onlar sektre giri konusunda isteksizlie iten ve engelleyen faktrlerdir. Bunlar doal ya da suni olarak meydana gelmi olabilir. Ayrca bu engeller psikolojik giri engelleri, ekonomik giri engelleri ve fiziksel giri engelleri gibi blmlere de ayrlabilir. Giri engelleri ana hatlaryla; sektrel kar marjnn dk olmas, sektrel talep yaps, sektrde mevcut youn rekabet yaps (sektrdeki mevcut iletme saysnn fazlal, devletlerin etkisi, emek maliyetleri), ilk giri iin

gerekli yksek yatrm sermayesi veya yksek teknoloji, lek ekonomileri, lekten bamsz maliyet dezavantajlar (markal rnlerin varl, marka ballnn yksek olmas, hammaddeye ulamadaki zorluk, sektrel deneyim, vb.), datm kanallarna kolay ulalamamas gibi sralanabilir. Tekstil sektrnn emek youn bir sektr olmas, sektr olarak lkelerin sanayileme srecinde nemli bir yeri olmas ve bu sektre ilk defa girmek isteyen potansiyel rakiplerin nnde herhangi bir giri engelinin olmamas, zellikle son yllarda pazara yeni giren iletme ve rakip lke saysnn oalmasna neden olmutur. Bunun sonucunda tekstil sektrndeki rekabet nemli lde arttrmtr. Tekstil sektrne girii etkileyen faktrler aada aklanmtr. I. Sektrde ok saydaki rakibin varl, dolaysyla yksek rekabetin olumas ve sonuta dk kar marjlaryla kar karya kalmak, tekstil sektrnn gnmzdeki mevcut durumudur. Bu durumu lehine evirmek isteyen reticiler lek ekonomileri yoluyla, yksek retim yapp maliyet avantaj elde edip, kar marjlarn olabildiince arttrmaya almaktadrlar. lek ekonomileri, iletme byklne bal olarak elde edilen maliyet avantajlarn ifade etmektedir. lek ekonomilerinin kaynaklar olarak, standart rnlerin seri retimi sonunda maliyetlerin kslmas, hammadde ve yardmc malzemelerin byk miktarlarda alnmasyla salanan skontolar, yksek retim miktarlarna bal olarak azalan sabit giderler ve reklamda lek ekonomileri gsterilebilir. lek ekonomilerinin mevcut olduu bir sektre girmek niyetinde olan yeni bir iletmenin, kk bir lekle retime girmesinin getirecei nemli maliyet dezavantajlarn veya byk lekle girmek iin gerekecek nemli sermaye maliyetini gz nne almas gerekecektir. Buna gre lkeler baznda bir deerlendirme yapacak olursak, en iyi lek ekonomisine ve girdi maliyetine sahip olan lke in olarak grnmektedir. inin arkasndan Pakistan ve Hindistan gelmektedir. Grlecei zere bu lke dnyadaki en byk nfusa sahip ilk lkedir. Bununla birlikte, tekstil sektrnde en byk girdi emektir. Bunun anlam bu lkelerin genel anlamda bir maliyet avantajna sahip olduudur. Ancak bu lkeler bu avantajlarn daha yksek kar marj amacyla deil, pazara nfuz etme (pazar derinliine ele geirme) stratejisi erevesinde kullanmaktadrlar. II. Tekstil sektrnde mevcut arz ve talep srekli ve yksek miktarldr. Ancak talep az saydaki belirli mteriler (toptanc, ithalat, vb.) tarafndan paylald iin, iletmeler arasnda buna bal olarak mteri kapma savalar yaanmaktadr. Talep, arza nazaran yksek ise doal olarak fiyatlar ve dolaysyla da kar marjlar ykselecek ve sektr yeni iletmeler iin cazip hale gelecek olmasna ramen, tekstil sektrndeki talebin az saydaki mterilerden geldiini ve tekstil arznzda ok saydaki reticiler tarafndan sunulduunu dnrsek durumun tam zt ynde gelimektedir. Bir baka ifade ile dk talep-yksek arz sonucu oluan dk fiyatlar ve rekabet art gnmz tekstil sektrnn genel yapsn oluturmaktadr. Bu, sektre yeni girme ihtimali olan iletmelerin yatrm kararlarn olumsuz etkileyen bir durum olmas beklenirken, zellikle Uzakdou lkelerinde tekstil sektrnn istihdam hacimlerini olumlu etkilemesinden dolay yatrmlarn devam etmektedirler. u anda dnyadaki mevcut tekstil arzna gre talep dk dzeydedir. Dolaysyla, belirli bir talebe karlk srekli artan bir arza sahip olan tekstil sektrnde fiyatlar aa dme eilimindedir. III. Mevcut rekabet yaps, sektrdeki rakiplerin saysndan, sektr ierisindeki etkinliinden, olumu olan piyasa yapsndan, arz-talep ilikisinden, vb. faktrlerinin etkisinde ekillenir. Mevcut rekabetin youn (kuvvetli) olduu sektrlere yeni iletmeler girmek istemezler. nk rekabet yksek ise sat fiyatlar dk, kar marj dk ve sektrde tutunmak zor olacaktr. Tekstil sektrnde yerel, ulusal ve uluslararas rekabet ok yksektir. Yerel alanda dnrsek, Denizli ierisinde ne kadar fazla tekstil reticisi iletme olduunu hepimiz dnebiliriz. Ulusal alanda da bu durum farkl deildir. stanbuldan Kayseri'ye, Adanaya kadar birok ilde tekstil reticileri bulunmaktadr. Uluslararas alanda ise globallemenin artmas sonucu oluan, ticari serbestlikler (kotalarn kalkmas, vb.) sayesinde birok Uzakdou iletmelerinin dnya tekstil sektrne dahil olduklar hatta byk bir oranda bu sektr ele geirdikleri sylenebilir. Bir milyarn zerindeki nfusuyla in, 800 binin zerindeki Hindistan ve bir o kadar da Pakistan' dnecek olursak, 80 bin nfuslu Trkiye'mizin nasl bir rekabet ierisinde olduunu mevcut igc balamnda tahmin edebiliriz. Tabi ki lke nfuslarnn tm bu sektrde retim yapmamakla birlikte genel olarak her lkede benzer oranda bir dalm olduunu dnrsek ve tm bu retimin birincil ve esas pazarlarnn Avrupa ile Amerika olduunu var sayarsak, ne kadar iddetli bir rekabetin ierisinde olduumuz anlalabilir. Bu youn rekabet ortam yerel ve ulusal alanda yeni giri tehditlerini dk klar. Ancak uluslararas alanda ise bahsettiimiz Uzakdou lkesiyle rekabete kalkabilecek pek bir lke yoktur. Bu yzden en

azndan sektrdeki rekabet faktrlerinde baz deimeler olmadka, sektre yeni lke girileri beklenmemektedir. IV. Devletler Tarafndan Yaratlan Giri Bariyerlerine rnek olarak; uluslararas ticaret kstlamalar (kotalar), sbvansiyonlar, ithalat-ihracat mevzuatlar ve d ticaret politikalar verilebilir. Ulusal anlamda dnrsek bundan birka yl ncesine kadar zellikle Amerika Birleik Devletlerinin, tekstil rnleri iin baz lkelere (in, Msr, Pakistan, Hindistan vb.) uygulam olduu kotalar kaldrmasyla birlikte, sektrde Trkiye lehine ileyen ok nemli bir giri bariyeri ortadan kalkmtr. Yine, baz lke devletlerinin kendi iletmelerine vermi olduklar destek ve yardmlar (sbvansiyonlar) sayesinde elde ettikleri maliyet avantaj, dier lkelerdeki potansiyel iletmelerin bu sektre giri konusunda isteksiz kalmalarna yol aarak onlar iin bir giri bariyeri oluturmutur. rnein inin kendi iletmelerine verdii tevikler, Trkiye'deki giriimcilerin bu sektre yatrm yapmasn engelleyici, isteksizletirici bir faktrdr. lkelerin ithalat ve ihracat mevzuatlar da rn ve hizmetlere standartlar, kurallar koyarak bir giri bariyeri yaratabilirler. thal edilecek rnlerin CE ve Oeko-Tex Belgesi bulunmasn zorunlu tutan bir ithalat yasas buna rnek olarak gsterilebilir. Daha somut bir rnek vermek istersek, u an gndemde olan Made in etiket zorunluluu da benzer bir etki yaratmak zere dnlen bir harekettir. Trkiye dahil olmak zere tm Avrupa lkelerinde retilen rnlerde Made in Europe yazarken, Uzakdoudan, rnein in'den ithal edilen rnlerde Made in China yazlmas ile psikolojik bir giri bariyeri yaratlmak istenmektedir. Devletler, ierisinde bulunduklar politik yapya gre hareket ederler. Trkiye'de, 1980 ylndan sonra ithal ikamesi yerine ihracata ynelik bir ekonomi politikas izlenmitir. Bu dorultuda zellikle tekstil sektrne yksek tevikler ve kolaylklar getirilmitir. Bu sayede 1980 ylndan itibaren ihracat rakamlar gnmze dein yksek bir art gstermitir. Bu yllar ierisinde tekstil sektr Trkiye Ekonomisinin lokomotifi konumuna gelmitir. Ancak son yllarda, tekstil sektrne yaplan tevik ve yardmlar olduka azaltlmtr. Bir anda tekstil sektrnde faaliyet gsteren iletmeler, teviklerin azalmasyla kendilerini daha rekabeti bir piyasada bulmu ve bu duruma adapte olmakta olduka glk ekmektedir. lkemizde tekstil sektrne tatminkr tevik ve devlet destei bulunmamaktadr. KDV indirimi ve KDV iadesi gibi basit yardmlarda bulunulsa bile bunlar sektre yeni girme ihtimalleri olan iletmeler iin yeterli cazibeye sahip deildir. Uluslararas alanda dnrsek, in, tekstil sektrne u anda ok byk teviklerle destek olmaktadr. Ayn oranda olmasa da Hindistan ve Pakistan'da da ayn durum sz konusudur. Bunun etkisi olarak u sylenebilir ki, bu durumu gzlemleyen sektre girme olasl bulunan ulusal iletmeler, bu sektre girmekte isteksiz olacaklardr. Ancak bahsettiimiz lkelerdeki mevcut rakip iletmeler iin bu durum, tam tersi bir etki yaratarak daha fazla iletmenin in tekstil sektrne katlmasn salayacaktr. Hatta bu sektre girme ihtimali olan ulusal iletmelerimiz iin dahi bahsedilen lkelerdeki teviklerin cazip olmasndan dolay, bu teviklerden yararlanmak amacyla bu lkelerde yatrm yapabilecektir. Bylece yeni katlan iletmeler, in'in bu sektrdeki lek ekonomisinden faydalanrken, in de mevcut lek ekonomisini daha kuvvetli bir hale getirebilecektir. V. Tekstil sektrnde retim maliyetlerinin ierisinde en nemli maliyet unsurlardan biri emektir. Emek, insan gcdr. Ne kadar fazla insan o kadar emek, o kadar emek arz demektir. Dolaysyla arzn fazla, talebin eksik olduu yerde fiyatlar her zaman dk olacaktr. Nfusun fazla olduu lkelerde, insan gc de fazla, emein fazla olduu lkelerde igc maliyetleri dk olacaktr. Ksaca, igc maliyetleri nfus ile doru orantl olacaktr. lke nfuslarna bakacak olursak in bir milyarn zerinde, Hindistan 800 binin zerinde, Pakistan 600 binin zerinde ve Trkiye 80-100 bin arasndadr. Emek maliyetlerini etkileyen bir dier unsurda gelimilik dzeyidir. Gelimemi lkelerde daha vasfsz iilerin bulunduu dnlrse, ayn nfusa sahip olsalar dahi iki ayr lkede emek maliyetleri farkl olacaktr. Gelimi lkede ki emek maliyeti ok yksekken, gelimemi veya gelimekte olan lkede dk olacaktr. Gelimilik olarak bakacak olursak in, Hindistan ve Pakistan'n gelimilik dzeyleri ayn seviyelerde iken Trkiye bu lkelere nazaran daha gelimitir, Yani Trkiye'deki igc bu lkelerdekine gre daha kalifiyedir ve dolaysyla daha yksek maliyetlidir. Tabi retimde daha kaliteli olmaktadr. Bunun yeni girilere etkisini dnecek olursak, hem nfus hem de gelimilik dzeyi asndan bakldnda lkemizdeki igc fiyatnn Uzak douya gre yksek olmas, giri potansiyeline sahip iletmeleri Trkiye'de tekstil yatrm yapmalar konusunda isteksiz klacaktr. nk daha dk igc maliyetlerinin mevcut olduu lkelerdeki iletmelerle rekabet etmekte zorlanacaklardr. Bir alternatif olarak yatrm bu lkelerde yapmay tercih eden ulusal iletmelerimizde mevcuttur. Ancak bu durumun sonsuza kadar byle devam etmesi

de beklenmemelidir. rnein, gnmzde inin sahip olduu ve iletmelere maliyet avantaj salayan birok uygulamann, zamanla baka lkeler tarafndan uygulanmas ile uzun dnemde tpk Trkiye gibi inde rekabet avantajlarn yitirebilecektir. rnein Msrda enerji, hammadde ve igc maliyetlerinin daha dk olmas, ABD ile serbest ticaret anlamalar imzalamas ile birlikte Msrdan ABDne yaplan ihracatta gmrk vergisi ve kotann olmamas bu lkeyi tekstil yatrmlar iin ok cazip bir lke haline getirecektir. VI. uan ki tekstil sektr ok yksek ve taklit edilemez bir teknoloji gerektirmemektedir. Bu ilk yatrm maliyetlerinin ok yksek olmamasna, dolaysyla emek maliyetinin toplam maliyet ierisinde nemli olmasna yol aar. Daha nce belirtilen faktrlerde akladmz bilgiler dorultusunda, dk teknoloji gerektiren sektr yeni giri tehditlerini arttrr. VII. Gnmzde markalama, tekstil sektrnde karn maksimizasyonu iin olmazsa olmaz bir art haline gelmitir. Kendi markasn yaratm olan bir iletmenin rnnn, menei dahi ok fazla bir ey deitirmez. Ayn rn ayn emekle reten iki iletmeden birinin markalamay gerekletirdiini dnrsek, markas olan iletmeler daha yksek kar marj ile rnlerini satabileceklerdir. letmeler markalama ile maliyete dayal fiyatlandrma zorunluluunu ortadan kaldrr. Bu sayede markalama, maliyetlerin sat zerinde ki etkisinin kalkmasn da salayarak, iletmeleri, maliyetler sebebiyle oluan rekabetten kurtarabilir. Yerel alanda, irili ufakl yzlerce iletme ierisinde markalamay salayabilen iletme says bir elin parmaklarn gememektedir. Ulusal alanda da durum pek farkl deildir. Uluslararas alanda ise, markalama denildiinde Avrupa ve ABD merkezli iletmeler akla gelmektedir. Uzakdou merkezli iletmeler gnmzde markalama konusunda bizden farkl deildirler. VIII. Son olarak mevcut k bariyerleri de bir giri bariyeri olarak gz nne alnmaldr. k bariyerleri, iletmenin kalmasnda fayda olmad sektrleri terk edememesini salayarak, mevcut rekabetin artmasna ve sektre yeni girecek olan iletmelerde isteksizlik olumasna neden olur. Burada sektrden kn anlam, mevcut sektrden karak karl bir sektre girmektir. uan lkemizde kurulu tekstil fabrikalarn dnecek olursak, geerli k bariyerlerinin mevcut olduunu grebiliriz. Sektrden ayrlamayan tekstil iletmeleri zorunlu olarak savamak durumunda kalmakta ve bu da rekabeti younlatrmaktadr. k bariyerleri daha detayl olarak ileriki blmlerde incelenecektir. 3-kame Mallar Tehlikesi: kame mal veya hizmet, bir sanayi kolundaki iletmelerin benzer mteri ihtiyalarna hitap edecek ekilde rettikleri mal veya hizmetler olarak tanmlanabilir. rnein, krmz et reticileri sadece birbirleri ile deil, ayn zamanda beyaz et (tavuk ve kmes hayvanlar) ve pembe et (balk ve deniz mahsulleri) reten iletmelerle rekabet halindedir. Ayn ekilde kahve sektrndeki iletmeler, ay ve alkolsz iki sektrndeki iletmelerle dolayl olarak rekabet halindedirler. Porter'a gre bir sanayi kolunda ikame tehdidinin belirleyicileri, ana hatlaryla ikame rnlerin greceli fiyat performanslar, maliyet deiimleri ve mterilerin ikame mala olan doal eilimleri olarak belirtilebilir. kame rn/hizmet says ok ve bunlarn ihtiyac karlamada benzerlii yksek ise mterilerin alternatifleri artar ve talep elastikiyeti der. Dolaysyla sat fiyatlar der ve sonuta rekabet ykselir. Porter'n analiz erevesi ierisinde dnrsek, tekstil sektr iin nemli bir ikame mal tehdidi bulunmamaktadr. Ancak gelecekte teknik tekstil olarak nitelendirdiimiz tekstil rnleri, mevcut tekstil rnleri iin daha fazla ikame zellii kazanarak, bu rnlere olan talebin azalmasna ve fiyatlarnn dmesine neden olabilecektir. 4-Alclarn Pazarlk Gc: Alclarn saysnn az veya snrl olduu (Oligopson Piyasalar) bir sektrde youn bir rekabet beklenmektedir. Yerel ve ulusal alanda, alc saysnn snrl olmas ve bu alclarn taleplerini karlayabilecekleri ok sayda iletmelerin bulunmas, alclarn pazarlk gcn arttrmaktadr. Bu da tekstil iletmeleri arasnda mteri kapma rekabeti yaanmasn neden olmakta ve ounlukla fiyatlarn daha fazla dmesi ile sonulanmaktadr. Uluslararas Tekstil sektrnde mteri says, retici saysna gre azdr. Saylarnn az olmasna karn bu mterilerin alm potansiyeli ve sipari

bana den miktarlar ok yksektir. ounlukla da tek bir reticinin retiminin ounluk ksmn tek bir mteri satn almaktadr. Alclarn pazarlk gcn etkileyen baz unsurlar; i. Piyasada ok sayda kk-orta lekli tekstil reticisine karlk, az sayda byk alclarn bulunmas, ii. Alclarn tek bir siparite yksek almlar yapmas, iii. Bir reticinin retiminin ounluunu tek bir mteri tarafndan satn alnmas, iv. Alclarn reticiyi istedikleri zaman herhangi bir zorluk yaamadan kolayca deitirebilmeleri olarak sralanabilir. Buna gre, zellikle ihracat yapan iletmelerin alclarnn ve mterilerinin gl olmas, datm kanallar zerinde etkili olmas, sektr ynlendirebilme gc, alclarn daha iyi bir fiyat veya kalite iin reticiyi ok ksa bir surede, herhangi bir maliyete katlanmadan deitirebilme potansiyeline sahip olmas ve snrl sayda alc ile almas alclarn pazarlk gcn nemli oranda artrmaktadr. Gelimekte olan lkelerde faaliyet gsteren ok sayda iletmenin tekstil sektrne girmesi ile birlikte retimin artmas, iletmelerin atl kapasitelerinin bulunmas, alclarn pazarlk glerini nemli lde de arttrmaktadr. Buda fiyatlar zerinde aa ynl bir bask yaratan bu etkisi sayesinde, sektrdeki rekabet artmaktadr. 5-Tedarikilerin Pazarlk Gc: Tedarikiler, reticilerin retimi salayabilmek iin gerekli girdileri temin ettikleri iletmeleri ifade etmektedir. Portera gre, tedarikilerin gl olduu sektrlerde rekabet yksek olacaktr. Doaldr ki, tedarikiler gl ise tedarik maliyetleri yksek olacak ve bu retim maliyetlerine yansyarak son mamul maliyeti ile sat fiyat yksek olacaktr. Porter'a gre, tedarikiler aada belirtilen durumlarda iyi bir pazarlk gcne sahip olacaklardr; i. Tedarikiler, sektrdeki iletmeler iin nem arz eden ve az sayda ikamesi bulunan rn/hizmet retiyorlarsa, ii. Sektrdeki iletmeler iin tedariki deitirmek ok maliyetli olacaksa, iii. Tedarikiler yatay olarak sanayide btnlemeye gidebilirlerse tedarik maliyetleri ykselecek ve sektrdeki iletmelerin rekabet gcn azaltacaktr. Bunun tersi olarak, tedarikilerden mal alan iletmelerin dikey btnleme iin gerekli gleri yoksa ve sz konusu sektr tedarikiler iin nemli bir mteri deilse, tedarikiler herhangi bir fiyat indirme veya kalite arttrma basksyla kar karya kalmayacak ve reticilerin girdi fiyatlarn drme frsatn yakalamalar mmkn olmayacaktr. letmeden iletmeye deimekle beraber tekstil sektrndeki balca tedarikileri dnecek olursak iplikiler, boyahaneler, fason dokuma atlyeleri, fason retim yapan konfeksiyon atlyeleri/ekipleri, aksesuar satclar, paketleme malzemeleri satclar ve nakliyat iletmeleri ilk akla gelenlerdir. Belirtilen faktrlere gre dnecek olursak tekstil sektrnde ki tedarikilerin pazarlk gcnn ve sektr ynlendirme gcnn bulunmadn net bir ekilde syleyebiliriz. Sadece hammadde tedarikilerinin ksmi gcnden sz edebiliriz. plikiler, bundan birka yl ncesine kadar sektrde gl bir tedariki yapsna sahipken bugn artan ithalat ve yeni yatrmlar sayesinde artan arz, onlarn bu gcn yitirmesine sebep olmutur. Buna gre, tekstil sektrnde faaliyet gsteren ok sayda iletme olmasndan dolay tedarikilerinin gc ise kstldr. Buna gre tekstil iletmeleri tedarikilerine kar daha gl alclarna gre daha zayf bir durumda bulunmaktadr. Sonu Denizli ekonomisinde nemli bir yeri olan tekstil sektr youn rekabet artlar ile kar karyadr. 1 Ocak 2005 tarihinde uluslar aras tekstil ticaretini etkileyen kotalarn kaldrlmas, tekstil iletmelerinin daha yksek rekabet artlar ve pazarlarn kaybetme tehlikesi ile kar karya kalmalarna neden olmutur. Bunun sonucunda tekstil iletmeleri, rnlerin fiyatlarnda ve kar marjlarnda nemli dler ile kar karya kalmlardr. zellikle kotalarn kaldrlmas ksa vadede in, uzun vadede ise Hindistan, Pakistan ve benzer zelliklere sahip kalknmakta olan lkeler iin nemli bir avantaj olarak deerlendirilmekte ve bu lkelerin tekstil sektrnde nemli bir g olmas ve gelecekte bu lkelere Msr, Afganistan gibi yeni lkelerin girmesi beklenmektedir.

Porter'n gelitirdii be g analizine gre gnmzde ve gelecekte tekstil sektrnde youn bir rekabet beklenmektedir. Bunun temel nedeni sektrdeki iletmeler arasnda youn bir rekabetin bulunmas, alclarn gl olmas ve bu sektre potansiyel girilerin devam etmesidir. Buna gre tekstil iletmeleri eski retim ve pazarlama yntemleri ile Trkiye ve Dnya pazarlarnda eskisi gibi baarl olmas beklenmemelidir. Tekstil iletmeleri nemli bir deiim sreci ile kar karyadr. Bu deiimi baarl bir ekilde gerekletirebilen iletmeler faaliyetlerini srdrrken, deiime ayak uyduramayan iletmeler ise tekstil sektrnden kmak sonucu ile kar karya kalabileceklerdir. Bu noktada Denizli Tekstil iletmeleri; Maliyet ve fiyat drme ynl rekabetten kanlarak, farklla dayal rekabete odaklanlmal, ucuz, sradan ve kitlesel olarak retilen tekstil rnleri yerine, talya ve Fransa rneinde olduu gibi moda, marka ve kiisel isteklerin n planda olduu tekstil rnlerine odaklanarak rnde farkllk ile rekabet avantajlar salanmal, Katma deeri yksek tekstil ve hazr giyim rnleri gelitirmeye almal ve bu ynde R-GE almalarna (rn gelitirme) nem vermeli, srekli yeni model ve ok eitli rnler sunmal, yanmayan, terletmeyen teknik tekstil ve hazr giyim rnlerine daha fazla ynelmeli ve bu ekilde rakip iletmelere gre nemli farkllklar yaratmaya almal, Ksa vadede, ksa terminlerle alan mterilere ynelip, hizmette farkllk ile belirli bir oranda rekabet avantaj salanmal, lek ekonomilerini en iyi ekilde kullanarak, iletmelerin ve alanlarn verimliliklerini daha fazla arttrarak ine gre maliyet dezavantajn drmeye almal, Marka yaratmaya almal ancak yerel/blgesel pazarlarda marka olmadan uluslar aras marka yaratmaya almamal ve bu ekilde ihracatlar iindeki fason retimin payn azaltmal, letmenin bykl, finansal gc vb. zelliklere gre alclar ve/veya rakipler ile ok iyi stratejik ibirlikleri (tedarikte, retimde, pazarlamada, datmda vb. alanlarda) kurulmaya almal, Ulusal tedarikilere kar var olan kuvvet kullanlarak iletmeye baml hale getirilmeli, Uluslararas tedarik zinciri yaratarak, hammadde ve baz katma deeri dk sreleri, lek ekonomilerinin gl olduu lkelerden tedarik edilebilmeli, (rnein iplii Pakistan'da rettirip, Afganistan'da dokutmal, Trkiyede dikmeli) Mevcut atl kapasitelerin belirlenip, bunlarn iyi bir organizasyonla retime katlmas salanarak en azndan sabit maliyetlere katk yapmas salanmal, yi bir maliyet sistemi (maliyet muhasebesi) kurarak maliyetlerin daha iyi ynetilmesi salanmal, retim takip yazlmlar ile daha evik bir organizasyon yaps salanmal, Mevcut pazar lkelerinde konulanm iyi bir pazarlama sat-pazarlama a kurmaya almal, Son olarak mterilerle ok iyi bir iliki kurulmal ve hatta bu durum dostluk ve ortaklk seviyesine ulatrlmaya allmaldr. Sonu olarak iletmeler arasndaki mevcut rekabet artlarn etkileyen ok sayda faktrler bulunmaktadr. zellikle tekstil sektrnde mevcut iletmeler arasndaki rekabet, sektrde atl kapasitenin ve arz fazlalnn bulunmas, tekstil sektrne yeni lkelerin ve iletmelerin girmesinin kolay olmas ve alc iletmelerin ve datm kanalna sahip olan iletmelerin ok gl olmas gnmzde ve gelecekte tekstil sektrndeki rekabeti daha da arttracaktr. Tekstil iletmeleri bu faktrlere gre rekabet artlarn analiz ederek rekabet stratejilerini belirlemelidir.