GL ve BYK TRK EKONOMS N RETM ve STHDAM POLTKALARI ARATIRMA YARIMASI (dl Alan Eserler)

MANSYON TRKYEDE RETM VE STHDAMA YNELK ULUSAL REKABET GC POLTKASI

II. RETM VE STHDAM KAPASTESN BELRLEYEN TEMEL FAKTR: REKABET GC Gl ekonomi yaratlabilmesinin temel koulu rekabet gcn arttrmaktan geer. Rekabet gc (competitiveness), bir lkenin retim yeteneinin ve kapasitesinin dzenli bir ekilde artn ifade eder. Bir baka ifadeyle, ulusal dzeyde rekabet gc, bir lkenin rettii mal ve hizmetlerin (katma deerin) srekli ve dzenli artlar gstererek ekonomik refah dzeyini ykseltmesi ve bunun sonucu olarak lke vatandalarnn yaam standartlarnn iyiletirmesi anlamna gelmektedir. [1] Bir ekonominin zenginlik yaratmasnn ana unsuru yksek rekabet gc olduuna gre bu kavram biraz daha ayrntl olarak ele almakta yarar gryoruz. Firma dzeyinde rekabet gc, herhangi bir firmann ulusal ya da global piyasalarda rakiplerine kyasla dk maliyette retimde bulunabilme (fiyat ve maliyet rekabet gc), rnn kalitesi, sunulan hizmet ve rnn ekicilii (kalite rekabet gc) gibi unsurlar asndan rakiplerine denk veya daha stn bir durumda olma, ayrca yenilik ve icat yapabilme yeteneidir. Firma dzeyinde rekabet gcn belirleyen ana unsurlar; yksek kalite, dk maliyet, verimlilik, yenilik ve yaratclktr. Aadaki ekilden de anlalaca zere, bir firmann kalite zerine odaklanmas niticesinde verimlilik dzeyinde artlar elde edilmi olur. Kaliteyi arttrmay hedefleyen bir firma israf ve savurganlklarn nemli lde azaltlm olur ve sfr hata (zero defect) gibi bir ideal hedefe ulamaya alr. Bunun neticesinde firmann retim maliyetleri azalr. Dk maliyet ve yksek kalite esasen rekabeti piyasalarn gereidir. Bu iki amac bir arada gerekletirebilen firmalar, pazardaki paylarn arttrm olurlar. Karllk ve verimlilik dzeyindeki art, firmann retim ve yatrm kapasitesini arttrr. Daha fazla retim ve yatrm ise istihdam imkanlarnn artmas anlamna gelir. Sonuta firmann rekabet gc artm olur. (Bkz: ekil-1)

ekil-1: Kalite Rekabet Gc ile retim ve stihdamda Salanan Art

Kaynak: Tarafmzdan gelitirilmitir. Firmalarmzn rekabet gcnn ykselmesi, makro dzeyde lkenin rekabet gcnn artmas anlamna gelir. lke dzeyinde rekabet gc, bir lkenin, serbest ve adil piyasa koullar altnda, bir yandan uzun vadede reel gelirini arttrrken te yandan, uluslararas piyasalarn koullarna ve standartlarna uygun mal ve hizmetleri retebilme yeteneidir. [2] Uluslararas rekabet gcnn arttrlmas, stn bir verimlilik performansna ve yksek reel cretlere sahip olan ikdisadi faaliyetlere lke kaynaklarnn ynlendirilmesi yeteneine baldr. Rekabet gc, sadece darya mal satma ve d ticaret dengesini salama yetenei deildir.; bunun yansra bir lkenin retim ve istihdam dzeyini artrabilme [3]; yaam kalitesinde kabul edebilir ve srekli artlar salayabilma [4] ve uluslararas pazarlardaki payn artrabilme [5] yeteneidir. Uluslararas Ynetim Gelitirme Enstits (Internatonal Institute for Managament Development:IMD)ne ulusal rekabet gc, bir lkenin katma deerde srekli art yaratabilmek bir evre oluturabilme yeteneidir [6] Baz lkeler varlklar ynnden zengin olmalarna karn dier faktrlerde yeterli perfonmansa ya da baarya sahip olamayabilirler. Buna karn, baz lkeler varlklar ynnden zengin olmamakla beraber (Japonya gibi) dier faktrlerde baarl olduklarndan yksek rekabet gcne sahip olabilirler. Ulusal dzeyde yksek rekabet gc, yukarda ifade edildii zere bir lkenin zenginlik ve refaha ulamasn salar. Rekabet gc bylesine nemli bir kavram olduuna gre, rekabet gcn belirleyen balca ululararas ya da etkenleri daha yakndan tanmakta yarar bulunmaktadr. Ulusal dzeyde rekabet gcn belirleyen etkenleri esasen iki ana katagoride toplamak mmkndr: Firma ii etkenler ve firma d etkenler. Firma ii etkenler arasnda firmann rettii mallarn kalitesi, maliyeti ve fiyat nem tamaktadr. Maliyet arasnda da igc maliyeti, sermaye maliyeti, ithalat maliyeti, vergi maliyeti, sosyal gvenlik maliyeti ve benzeri maliyet faktrlerini gznne almak gerekir. Bunun dnda verimlilik, karllk, firmada kullanlan bilgi teknolojisi, organizasyon ve ynetim yaps, kaynaklarn etkin kullanm, yenilikilik ve yaratclk gibi faktrler rekabet gcn belirleyen firma ii dier etkenlerdir. Rekabet gcn belirleyen baka etkenler de bulunmaktadr. Bu etkenler arasnda, firmann faaliyette bulunduu sektrdeki rekabet younluu, firmann maln fiyatn tespit etmede ne lde gl olduu, sektrdeki lek ekonomileri,

igcnn verimlilii, firmann organizasyon ve ynetim biimi, kapasite kullanm oran, sermaye piyasalarndaki finansman koullar ve benzeri faktrleri saylabilir. (Bkz. ekil 2) ekil-2 Uluslararas Rekabet Gcn Belirleyen Firma i Etkenler

Rekabet gcn belirleyin firma d etkenler ise; yine bir deil, pek oktur. (Bkz ekil 3). Bunlar arasnda en bata devletin ekonomideki yeri ve ekonomiye devlet tarafndan yaplan mdahaleler nem tamaktadr. Devletin ekonomideki grev ve fonksiyonlarnn genilemesine parelel olarak firmalar bundan olumsuz etkilenirler. Devletin bymesi, en bata kamu harcamalarnn artmas anlamna gelir. Artan kamu harcamalar ise en bata vergiler ile finanse edileceinden, bu dolayl olarak firmalarn vergi ykn arttrr. Kamu harcamalarrn vergi d kaynaklarla (borlanma ve emisyon) finansman ise birok ekonomik sorunun (bte aklar, enflasyon v.s.) ortaya kmasnda belirleyici rol oynayabilir. Uluslararas rekabet gcn belirleyen firma d etkenler arasnda uluslararas ticaret sistemi de nem tar. Bilindii zere uluslararas ticaret sistemleri deyince bundan koromaclk veya serbest ticaret sisteminleri anlalr. Serbest ticaret devletin uluslararas ticarete bir mdahalesi sz konusu deildir. Korumaclk ad verilen d ticaret sisteminde ise, adndan da anlald zeri devletin, baz sektrleri d rekabet muhtemel olumsuz etkilerine kar korunmas geerlidir. Korumaclk, rekabet gcnn gelimesinin nndeki engellerden birisidir. Srekli devlet korunmas ve destei altnda olan irketlerin rekabet glerini kendiliinden arttrmalar beklenemez. Bu karn serbest ticaretin geerli olduu bir uluslararas ticaret sisteminde firmalar, rakip firmalarla yarabilmek iin srekli olarak kaliteyi artrma, maliyetleri minimize etme, kaynaklar etkin kullanma zorunluluunu hisseder. Bu netice olarak firmann rekabet gcn ykseltir. Rekabet gcn etkileyen firma d etkenler arasnda tketicilerin bilin dzeyi de nem tar. Srekli kaliteyi arayan, mal ve hizmetlerde yenilikler isteyen bilinli tketici kesimi, firmalarn srekli gelime ierisinde olmalar iin bir bask oluturur. Rekabet gcn belirleyen firma d etkenlerden bir dieri, igc piyasalarndaki esneklik dzeyidir. gc piyasalarnn kat i hukuku kurallar ile dzenlendii ve devletin bu piyasalara mdahalelerinin olduu lkelerde zel firmalar bu dzenleme ve mdahalelerden olumsuz ynde etkilenmektedir. Bir taraftan bir sosyal hak olarak i gvencesi salamaya alrken, te ynde firmaya katks ok az olan alanlarn iten karlmas glemektedir. Bu da doal olarak firmann karllk ve verimlilik yapsn bozmaktadr.

ekil-3: Uluslararas Rekabet Gcn Belirleyen Firma D Etkenler

Kaynak:Tarafmzdan gelitirilmitir. lke ii ekonomik istikrar da uluslararas rekabet gcn etkileyen faktrlerden bir dieridir. Enflasyon, firmalarn maliyetlerini ok olumsuz ynde etkilememekle kalmamakta, yatrm kararlar zerinde de olumsuz etkiler yaratmaktadr. Fiyatlar genel seviyesinde istikrarszlk firma, endstri ve ulusal dzeyde rekabet gcn azaltmaktadr. Fiyat istikrarnn yansra, dviz kurlarnda ani ve sk deiimlerin olduu lkelerde, bu durum mteebbislerin ve ihracatlarn salkl kararlar almalar engellemektedir. Sadece lke ii yatrmclar iin deil, yabanc yatrmclar iin de lke istikrar ve dviz kurlarnda istikrar nem tamaktadr. te yandan yabanc sermaye ak olan lkelerde lke ii rekabeti tanyan ve bilen yerli yatrmclar uluslararas rekabete ksa zamanda uyum gsterebilmektedirler. Bu bakmdan yabanc sermayenin de uluslararas rekabet gcn olumlu etkileyen bir faktr olduunu belirlemek gerekir. Bir lkenin doal kaynaklar ve doal zenginlikleri hi phesiz o lkenin rekabet gcn ok olumlu ynde etkiler. Yerst ve yeralt zenginliklerine sahip olan ve ayn zamanda iklim koullar retim iin elverili olan lkelerde rekabet gcnn yksek olmas beklenir. Rekabet gcn etkileyen dier firma d etkenler arasnda; hukuk sistemi, piyasadaki rekabet dzeyi ve mali piyasalarn gelimilik dzeyi vesaire faktrler de nem tar. Hukuk sistemi, bir lkedeki kurumsal altyapy ifade eder. Gerek zel hukuk, gerekse kamu hukuku kurallarnn ok iyi dzenlenmi olduu lkelerde piyasa ekonomisi daha da glenir. Fiziki altyap (maddi altyap) da, rekabet gc asndan nem tar. Enerji, ulatrma ve haberleme alanlarnda iyi bir altyapya sahip olan lkelerde, firmalarn d firmalarla rekabet etme gc artar. lke iindeki rekabet dzeyi de son derece nemlidir. Kendi lkesinde rekabeti tanyan firmalar, uluslararas rekabete girmekten ekinmeyecektirler. zetle, tm bu saydmz faktrler, uluslararas rekabet gc zerinde ok olumlu sonular dourmaktadr. Buraya kadar yaptmz aklamalarda rekabet gcn belirleyen firma ve firma d etkenleri zetlemi bulunuyoruz. Buraya kadar zetlenenleri; mikro-etkenler (kurum kltr, organizasyonda etkin bir ekilde uygulanan toplam kalite ynetimi vs.) ve makro-etkenler (devletin ekonomideki rol, fiyat istikrarlar, dviz kurlarnda istikrar vs.) olarak da snflandrmak mmkndr. nemle belirtelim ki, tm bu etkenlerin pozitif ynde gelimesi lkenin retim ve istihdam kapasitesini arttrr. ----------------------------------------1- Rekabet gc kavram iin bkz: Paul R. Krugman., Competitiveness: A Dangerous Obsession, in Paul Krugman et.all., Competitiveness: An International Economics Reader. New York: Foreign Affairs. 1994, ss. 1- 19; Daniel F. Burton Jr., Competitiveness: Here to Stay in Brad Reberts (Ed.), New Forces in the World Economy. Cambridge: The MIT Press, 1996; Clyde V. Prestowitz,

Jr., The Fight over Competitiveess: A Zero-Sum Desate? in Competitiveness: An International Economics Reader. New York: Canada Occasional Paper Number 5, April 1995, ss.3-4.; A.Francis, The Consept of Competitiveness in A. Francis and P. Tharakan (Eds.) The Competitiveness of European Industry: Routledge, 1989, SS. 15-16.; Rainer Feurer & Kazem Chaharbaghi, Defininig Competitiveness: A Holistic Approach, Management Decision, Vol. 32, No:2, 1994, ss.49-58. 2- Presidents Commission On Industrial Competitiveness, Report of the Presidents Comission on International Competitiveness. Washington D.C.. s. 1. ve OECD, The Technology and the Economy: The Key Relationships. Paris OECD, 1992, s.237. 3- Jan Fagerberg Tecnology and Competitiveness, Oxford Review of Economic Policy. Vol. 12, No:3, Autumn 1996, ss. 39-52.; D.Dollar & Edward N. Wolff, Competitiveness, Convergence and International Specialization. London: The MIT Press, 1995, s.3. 4- G.Hatsaopulos, P.Krugman Ve L.Summers, US Competitiveness: Beyond the Trade Deficit, Science. July, No:241, s.299. 5- J. Velloso&P. Des R., International Competitiveness and the Creation of Enabling Environment, in I. U. Haque (Ed). International Competitiveness: Interaction of the Public and Private Sectors. Collected Papers from an EDI Policy Seminar Held in Seoul, Republic of Korea April 18, 1, 1990, EDI Seminar Series, Washington, D.C.: World Bank, ss. 29-31. 6- Adea Hounie, Lucia Pittaluya, Gabriel Porcile & Fabio Scatolin, EVLAC and the New Growth Theories CEPAL Deview. No 68, August 1999, s.20;UNICE Making Europe more Competitive: Towards World Class Perfomance, Interim Report. December 1993, ss.4-7. ve Hatsaopulas, Krugman ve Summers, a.g.m., s299.