TTT dijagrami i njihova primjena

Radi boljeg pregleda, ucrtat ce se dijagram "9 - t" kroz x%C zakrenut za 90 u ravninu crtanja, Fe-Fe,C dijagram i Uptonov dijagram u jednom te istom dijagramu.

J? A, . - - - - - - - - - - - - - - - ao-Cgjak s~aranja A g , ~tvorbi

stvaranja M zavrSetak stvaranja M poCetak

Ms

Mf

I
vrijeme

!
f

;
\ r

%C
b

2,03

Konstrukcija TTT dijagrama

Lijevi dijagram na slici jest tzv. TTT-dijagram (Time Temperature Transformation). On prikazuje transformacijska zbivanja u jednom jedinom zadanom Eeliku, ako se taj Eelik ohladuje iz A-stru kture razliEitim reiimima.

ReSetka martenzita i njegova svojstva

Pothladenje austenita pri brzom hladenju (gaSenju) Celika potrebno je, da bi se gotovo potpuno zaustavila (sprijeeila) difuzija svih atoma, te da tako ugljikov atom ostane "zarobljen" u novonastaloj a-regetci (martenzit).

Shematski prikaz nastanka martenzita od austenita:

>
naglim hladenjem

C-atom ostaje nakon vrlo brzog hladenja prisilnc otopljen ("zarobljen") u sustavu a-regetke. C-atom intersticijski rastvoren u sastavu y-regetke (FCC resetka) na nekoj 9 > A,. Nastala je nova, tetragonalna regetka u kojoj je c> a tj. c l a >I stupanj tetragonalnosti). ,, , (tzv.

Postupak kaljenja podeutektoidnih Eelika

Temperatura austenitizacije za podeutektoidne Eelike odreduje se na slijedeci naEin:
9, "C*
1147

91 I
I
I

Ugrijavanjem Eelik na neku temperaturu izmedu A, i A dovodi Eelik u strukturno , stanje F+A.
I

723
500
I I I I I

I I
I

I
I I I I I I I

Gasenjem dolazi samo do pretvorbe pothladenoh austenita u martenzit (A,+M), pa kaljena struktura tako austenitiziranog eelika sastoji se od martenzita i ferita (M+F).

Martenzit ima vrlo visoku tvrdocu (do 900 HV), E nisku duktilnost. Ferit ima nisku tvrocu (oko 100 HV), ali visoku 20 b olhl& 2,03 %C duktilnost. Koegzistencija faza ta ko razliEitih svojstava Odredivanje temperature au~tenitizac~e nepovoljna je (pogotovo pri izlaganju dinamiEkin podeutektoidnih Eelika naprezanjima).

--

U cilju postizanja 100 %-tnog martenzita, potrebno je austenitizirati podeutektoidni Eelik iznad temperature A (100%A). , Da ne bi doglo do neieljenih promjena veliEine austenitnog zrna, temperatura austenitizacije podeutektoidnih Eelika treba iznositi: $,=A3 + (30 ... 70) O C