Professional Documents
Culture Documents
Δαυλος Διαφορα Θεματα - Davlos Virious Themes
Δαυλος Διαφορα Θεματα - Davlos Virious Themes
H
)κ Mαντινεας µ%ντις ∆ιοτµα )µησε τ!ν Σωκρ%τη στ2 µυστF-
ρια το Eρωτος µ# κ%θε λεπτοµρεια, $ποδδουσα στ!ν Eρω-
τα τ*ν Gδι-τητα το δαµονος (Πλ%των, «Συµπ-σιον», 202 d).
E
ναι $ξιοσηµεωτο, τι µα θηλυκ* Mντ-της µυε/ τ*ν ρρενα
στ2 µυστFρια το Eρωτος: «∆αµων µγας, Σωκρ%τη, Eρως. Aλλω-
στε κ%θε τ7 δαιµονικ! εNρσκεται µεταξ θεο κα7 θνητο» (202 e).
H σηµασα το «µεταξ» ε
ναι µσος ρος, πο συνδει τος δο κρους
ρους. E
ναι Eρως πο συνδει τ! θνητ!ν µ# τ! $θ%νατον· ' (αθτατα )ρωτικ*
φσι, πο κατεχ-µενη $π! θεα µανα $ναζητε/ τ!ν «δαµονα» θε/ον Eρωτα, πο
θ2 τ*ν φρ3η σ# )παφ* µ# τ! θε/ον. O Eρως δ#ν µοι%ζει ο5τε µ# τ! θνητ! $λλ2
ο5τε κα7 τ! θε/ο, δι-τι Eρως ε
ναι «µεταξ» τ9ς σοφας το θεου κα7 τ9ς µω-
ρας τ;ν θνητ;ν. Aρα κατ’ $ν%γκην Eρως ε
ναι φλος τ9ς σοφας, φιλ-σοφος.
Kα7 Σωκρ%της )ρωτAB: «ΣΩ.: Kα ποι εναι δρσι του; ∆IO.: N µεταφρ"ζ$η
κα ν µετα)ι)"ζ$η ε1ς τος θεος τ προερχ4µενα (π+ τος (νθρ5πους κα ε1ς τος
(νθρ5πους τ προερχ4µενα (π+ τος θεο6ς» («Συµπ4σιον», 204 a-c).
H λξι /ρως µοι%ζει Tς ν2 περιγρ%φ3η δι2 τ;ν $ναγραµµατισµ;ν )πακρι(;ς
τ*ν Gδι-τητα τ9ς ρο9ς, τ*ν «διαπορθµεουσα» τ*ν «µεταξ6», τ*ν συνδουσα τος
θνητος µ# τος θεος. UOµως πρVτη προϋπ-θεσι τ9ς )ξωτερικ9ς διασυνδσεως
τ;ν θνητ;ν µ# τ2 $θ%νατα Xντα ε
ναι ' χωρ7ς )µπ-δια ε5πλαστη κνησι τ;ν Yσω
ρευµ%των το ε
ναι µ# τ!ν Zδιο του τ!ν [αυτ-. E
ναι ' Yσω ροF, τ! Yσω $κωλ-
τως ρον.
γει Σωκρ%της (Πλ%των, «Kρατλος», 420 b): «T+ν παλι+ καιρ4 =νοµα-
* Bλ. )πσης: «O& 'πτ (να)αθµο στ+ν πλατωνικ+ /ρωτα», «∆αυλ-ς», τ. 241, RIανου%ριος 2002.
το σεισµο πρ%γµατι µιµε/ται τ*ν $µφδροµη κνησι το Eρωτος, προκειµ-
νου δι2 τ9ς ρο9ς ν2 µετα(ι(%ζ3η τ2 προερχ-µενα $π! τος θεος εGς τος $νθρV-
πους κα7 εGς τος $νθρVπους τ2 προερχ-µενα $π! τος θεος δι2 τ9ς $εν%ου πα-
λινδροµικ9ς κινFσεως (Σ) («Συµπ-σιον» 202e - 203b).
M# τ*ν $λλαγ* τονισµο ' λξις Eρως = ()ρ; + Σ) $ναδεικνει τ*ν δετερη
Gδι-τητα το Eρωτος, )φ’ σον τ! @ρJ ε
ναι µλλον το ρFµατος λγω. O Eρως
εGς λα τ2 )ππεδα τ9ς δρ%σεVς του διακρνεται δι2 τ! λγειν του ()ρ;), τ! πο/ο
δ#ν ε
ναι µον-δροµος $λλ2 $µφδροµος. ∆ι2 τ9ς παρουσας το Σ καθσταται '
συζFτησι διαλογικF, φθ%νουσα εGς τ*ν διαλεκτικF, δι-τι Eρως ε
ναι φιλ-σο-
φος, ε
πε ' ∆ιοτµα (204a-204d). M# τ!ν $ναγραµµατισµ! περιγρ%φεται ' ο\σα
τ9ς λξεως, ' ποα )ξηγε/ τ!ν [αυτ- της, εNρισκ-µενη εGς πλFρη _ρµονικ*
Yσω/Yξω ροF.
Eρως ε
ναι gερ!ς κ%να(ος, )π7 το ποου )ξυφανεται προοδευτικ2 ' δια-
σνδεσι τ9ς νοFσεως το θνητο µ# τ! $θ%νατο δι2 το «διαπορθµεοντος», δια-
µεσολα(ητο Eρωτος. Aνευ Eρωτος δ#ν Nπ%ρχει )πικοινωνα µεταξ τ;ν
Xντων τ;ν τρι;ν (ασιλεων (Πλοτωνος, Ποσειδ;νος κα7 ∆ι-ς· II. RIλι2ς O 187-
193) κα7 συνεπ;ς δ#ν θ2 Nπ%ρξ3η κα7 δυνατ-της )ξελξεως τ;ν Xντων )ντ!ς τ9ς
$ορ%του κα7 ρατ9ς, νοητ9ς κα7 αGσθητ9ς, $ε7 ο5σης κα7 $ε7 γενοµνης δηµι-
ουργας.
H
$νχνευση τ;ν κληρονοµικ;ν GδιοτFτων τ;ν θεων Xντων µεταξ τ;ν γε-
νε;ν κα7 τ;ν τρι;ν (ασιλεων ε
ναι γενικVτερα µα )κ τ;ν µεθ-δων το
$ποσυµ(ολισµο τ;ν µθων. REπ7 τ9ς ο\σας συνεπ;ς ' κ%τωθι )ρVτη-
σι το Σωκρ%τους πρ!ς τ*ν ποα $παντAB ' ∆ιοτµα: «ΣΩ: ΠατAρα κα
µητAρα επα τ4τε @γ5, ποKους /χει H MEρως; ∆IO.: APτ4, επε, εναι µKα &στορKα
κ"πως µεγ"λη, (λλ θ σοC τGν διηγηθJ. T+ν καιρ+ λοιπ+ν πο Qλθε ε1ς τ+ν κ4-
σµο RAφροδKτη, ο& θεο εχαν τραπAζι µαζ µF τος Sλλους κα µF τ?ς MUτιδος
τ+ν υ&+, τ+ν Π4ρο. VOταν (πAφαγαν, Qλθε ΠενKα ν @παιτUσ$η, Eπως Qταν φυ-
σικ+ ε1ς µKα τ4σο µεγ"λη διασκAδασι· @στAκετο λοιπ+ν @κεW πρ+ς τGν εXσοδο. YO
Π4ρος τ4τε, µεθυσµAνος (π+ τ+ νAκταρ (κρασ δFν Zπ?ρχεν (κ4µη), @ξ?λθε ε1ς
τοC ∆ι+ς τ+ν κ?πο κα µF τ+ κεφ"λι )αρ Eπως Qταν /πεσε κα (πεκοιµUθη. YH
ΠενKα τ4τε µAσα ε1ς τGν (πορKα της συνAλα)ε τ+ σχAδιο ν’ (ποκτUσ$η παιδ (π+
τ+ν Π4ρο. ΠηγαKνει λοιπ+ν κα πλαγι"ζει κοντ" του· /τσι (πAκτησε τ+ν MEρω-
τα. Γι’ αPτ+ τ+ λ4γο /γινε H MEρως συνοδ+ς κα ZπηρAτης τ?ς RAφροδKτης, @πειδG
@γεννUθη ε1ς τ γενAθλι" της κα συγχρ4νως @πειδG @µφ6τως εν’ @ρωτευµAνος µF
τ+ ^ραWον, γιατ RAφροδKτη εναι ^ραKα» (Συµπ. 203 b).
Στ2 σχ-λια το RI. Συκουτρ9 (σ. 140, 203 () $ναφρονται τ2 [ξ9ς: « περικοπG
αPτU, περKφηµος ε1ς τGν (ρχαι4τητα, (νεφAρετο Zπ+ τJν ρητοροδιδασκ"λων ^ς
παρ"δειγµα ^ραKας κα (φελοCς διηγUσεως (ΘAων 2, σ. 66 κα YEρµογAνης, Περ
1δεJν II 4, σ. 330 Rabe)». Mα προσεκτικ* µελτη τ;ν Mνοµ%των τ;ν θε;ν κα7 τ;ν
συµ(ολισµ;ν τ9ς µυθοπλασας, οg πο/οι καλπτονται $π! τ*ν «Tρααν κα7
$φελ9 διFγησιν» το Πλ%τωνος, θ2 iδνατο ν2 $ναδεξ3η στοιχε/α, τ2 πο/α να7
µ#ν «Tρα/α», $λλ2 κ%θε λλο παρ2 «$φελ9 διFγησιν» προτθενται ν2 παρου-
σι%σουν. H λεπτοµερ*ς $ν%λυσι το χVρου / χρ-νου, GδιοτFτων τ;ν θε;ν κα7
τ9ς θνητ9ς (Πενας), «µεταξ» τ;ν δο Eρως, οg )νργειες κα7τ2 π%θη, καθjς
κα7 µ* κατονοµαζ-µενα $φαν9 στοιχε/α θ2 (οηθFσουν στ*ν $νχνευσι τ9ς σκ-
ψεως το Πλ%τωνος, γι2 ν2 γν3η κατανοητ! τ! «@ξαKφνης» στ!ν «µεταξ» lκτου
κα7 [(δ-µου $να(αθµ!ν τ9ς ∆ιοτµας:
∆ΑΥΛΟΣ/246, RIονιος 2002
«H Aφροδτη πιδνει τν τραυµατισµνο Eρωτα»: O περφηµος πνακας το! Tιτσι#νο. (Πινακοθ(κη τ)ς
15935
µπει )ξ /ρωτος εGς τ! αGθερικ!ν δι%στηµα, ταν µετ2 $π! )ππονες προσπ%θειες
καταφρ3η ν2 $νλθ3η κα7 ν2 φθ%σ3η στ* θρα τ;ν $νακτ-ρων.
H συµ,ολικ
σηµασα το «K.που»
g «K9ποι το ∆ι!ς» $ναφρονται κα7 $π! τ!ν Σοφοκλ9 (Fr. 297). Πρ-κει-
O ται µως περ7 ποιητικ9ς )κφρ%σεως κα7 Xχι περ7 θρησκευτικ9ς δοξασας.
Στ!ν Πλ%τωνα µως K9πος σηµειοδοτε/ τ*ν ο\σα το µθου· δι-τι ' )πι-
λογ* το χVρου τ9ς συλλFψεως το Eρωτος )ντοπζεται Xχι στ2 RAν%-
κτορα (θεϊκ!ς κ-σµος) ο5τε στ!ν K9πο (αGσθητ!ς κ-σµος), $λλ2 συγκερασµνος
στ!ν χ;ρο τ!ν «µεταξ», δηλαδ* στ*ν περιοχ* εGσ-δου που στκεται ' Πενα.
RAπ! τ! σηµε/ο α\τ! γνεται ' Yξοδος το Π-ρου )κ τ;ν $νακτ-ρων. Συνεπ;ς
κα7 ' πρBξι τ9ς συλλFψεως, πο θ2 )πιτελεσθ39 στ!ν «µεταξ» χ;ρο, θ2 ε
ναι
δηµιουργα Xντος πο εNρσκεται «µεταξ6». O α\τοσυνεδητος θνητ!ς τενει
«µετ2 µανας» πρ!ς τ! θε/ο, ταν συλλ%(3η τ*ν ο\σα το θεου Eρωτος. Στ!
«µεταξ» συναντ;νται οg θνητο7 µ# τος $θαν%τους. O συµ(ολισµ!ς το KFπου
Yχει κα7 δετερη [ρµηνεα, ταν λ%(ουµε Nπ’ Xψιν τι σ# κ%θε κ9πο (π-σο µBλλον
στ!ν K9πο το ∆ι-ς) καλλιεργονται µ# γν;σι κα7 )πιµλεια τ*ν κατ%λληλη
)ποχ* τ2 )πιλεγµνα γι2 τ*ν Tραι-τητ% τους νθη. O φυσικ!ς, ρατ!ς κ4σµος
ε
ναι lνα κ4σµηµα, lνας πραγµατικ;ς Tραι-τατος κ9πος.
M# π-σο θαυµασµ! κα7 χ%ρι )κφρ%ζεται Πλ%των, ταν περιγρ%φ3η τ!ν
αGσθητ! κ-σµο τ9ς sλης δι2 τ9ς $λληλορας το KFπου το ∆ι-ς! O αGσθητ!ς
κ-σµος δ#ν Nπο(ι(%ζεται, δ#ν NποτιµBται, δ#ν καταστλλεται, δι-τι ε
ναι K9πος
∆ι-ς. O Zες, «µακ"ρων τε θεJν πατGρ dδF κα (νδρJν» (ROρφικ!ς UYµνος
∆ι-ς, στ. 12), κυ(ερνFτης το νο κα7 τ9ς νοηµοσνης, µοιος µ# τ!ν µγιστο τ;ν
κηπουρ;ν, φυτεει τ2 νοητικ2 νθη εGς τ!ν κ9πο (κ-σµο) τ;ν θνητ;ν Xντων, προ-
κειµνου κατ2 τ*ν $νθοφορα ν2 διαλ%µψ3η τ*ν κατ%λληλη )ποχ* τ! φ;ς εGς «τ+
τ?ς ψυχ?ς fµµα». H ε\ωδα τ;ν $νθων, διασκορπιζ-µενη σ’ λ-κληρο τ!ν νοη-
τικ! χ;ρο το θνητο, προετοιµ%ζει $ργ2 κα7 σταθερ2 τ*ν θεα πανδαισα τ?ς
διικ?ς @πιστUµης δι τ?ς νοηµοσ6νης. RAπαιτε/ται πρ! τοτο συνεχ*ς θεωρη-
τικ* κα7 πρακτικ* )ξ%σκησι τ;ν lξι πρVτων $να(αθµ;ν µχρι κα7 τ!ν l(δοµο
τ9ς ∆ιοτµας.
H )κκνησι το «[ταρου» $π! τ!ν πρ;το $να(αθµ! µ# τ*ν $νθοφορα το κF-
που το αGσθητο κ-σµου, τ! κ%λλος το [ν!ς σVµατος το πρVτου $να(αθµο
κα7 )ν συνεχεAα τ;ν πολλ;ν σωµ%των το 2ου $να(αθµο θ2 )νεργοποιFσ3η τ7ς
δυνατ-τητες, τ7ς µλλουσες ν2 )κδηλωθον στος [π-µενους (τρτο, τταρτο κα7
πµπτο) $να(αθµος δι2 το «)ξαφνης» τ9ς )νορ%σεως το lκτου πρ!ς τ!ν l(δο-
µο $να(αθµ-.
Γιατ ' λξι Sνθος Yχει α\τ* τ* δυναµικF; T! νθος στρεφ-µενο πρ!ς τ2 Sνω
θεται τ!ν }λιο, το ποου $πορροφAB τ7ς φωτειν#ς $κτ/νες κα7 τ7ς µετουσιVνει
σ# πανδαισα χρωµ%των, γονιµοποιητικ! τχνασµα Yρωτος το φυτικο κ-σµου
γι2 τ*ν $ναπαραγωγικ* λειτουργα το φυτικο (ασιλεου στ!ν αGσθητ! κ-σµο.
Kαθ’ µοωσι θ2 πρπει ν2 λειτουργFσ3η κα7 νος το )λλ-γου Xντος, )φ’ σον
στ! νοητ! πεδο τ! νθος µετατονζεται εGς να!ς θ(ε;ν). RAµφ-τερα, $ν%κτορα
κα7 κ9πος, συνεπ;ς $νFκουν στ!ν Z9να / ∆α. (ROρφικο7 UYµνοι ∆ι-ς, XV, 3-6,
XIX, LXXIII κα7 Corpus Orphicorum, Pαψωδα K∆, 168).
H
)πιλογ* το χρ-νου γι2 τ*ν [ορτ* στ2 $ν%κτορα ε
ναι ' 'µρα τ9ς γεν-
νFσεως τ9ς θεBς το $πολτου κ%λλους, τ9ς RAφροδτης. H θε2 Yχει γο-
νε/ς τ!ν $π-λυτο νο το ∆ι!ς κα7 τ9ς ∆ιVνης, δι-τι οg γονε/ς τ9ς RAφρο-
δτης προρχονται $π! τ*ν α\τ* ρζα, τ*ν ρζα ∆ι-. «YH δF τρKτη RAφρο-
δKτη Qτο τοC ∆ι+ς κα τ?ς ∆ι5νης κα αPτGν /λα)εν H VHφαιστος γυναWκα του»
(RAθ. Σταγειρτης, τ-µος A, σ. 350). H ρζα ∆ι- στ2 Mν-µατα το ζεγους ∆ι!ς /
∆ιVνης δδει σ’ $µφ-τερα τ2 φλα (ρρεν κα7 θ9λυ) τ*ν Gδιατερη, $λλ2 Gσ-τι-
µη νοητικ* gκαν-τητα. H )κδFλωσι τ9ς νοFσεως τ;ν γονων (∆ι-!ς κα7 ∆ι-Vνης)
καθσταται )ν )νεργεAα στ! νο τ;ν )λλ-γων Xντων δι2 τ9ς γενσεως τ9ς νας
Gδι-τητος: το $πολτου κ%λλους, τ! πο/ο $ποτελε/ τ! κοιν! χαρακτηριστικ! τ9ς
νοηµοσνης κα7 τ;ν δο γονων.
Παρjν στ2 $ν%κτορα κατ2 τ*ν χωροχρονικ* στιγµ* τ9ς γενσεως το $πολ-
του κ%λλους ε
ναι Π-ρος, υg!ς τ9ς MFτιος κα7 Zσως κα7 το ∆ι-ς. Tοτο δ#ν $να-
φρεται στ* µυθολογα το Πλ%τωνος, προκπτει µως συµπερασµατικ;ς, )φ’
σον ' M9τις Nπ9ρξεν ' πρVτη σζυγος το ∆ι-ς, κα7 µετ2 τ*ν σλληψι τ9ς
RAθηνBς Zες κατπιε τ*ν M9τι. RAξιοπρ-σεκτο ε
ναι τ! γεγον-ς, τι )κτ!ς
τ;ν Mνοµ%των τ9ς MFτιος, το Π-ρου, τ9ς RAφροδτης κα7 το ∆ι!ς λλο Xνο-
µα θε-τητος δ#ν $ναφρεται. ∆ο ζεγη M9τις – Zες κα7 Π-ρος – RAφροδτη
δηµιουργον τ*ν τλεια )ξισορρ-πησι τ;ν $ντιρρ-πων δυν%µεων. H οGκονοµα
τ9ς $φανος τετρακτος ε
ναι $ξιοθαµαστη.
T! κοµ(ικ! κα7 προεξ%ρχον σηµε/ο το µθου ε
ναι ' χωροχρονικ* στιγµ* τ9ς
ταυτ-χρονης γνεσης το $πολτου K%λλους µ# τ* σλληψι το Eρωτος. O ψυ-
χισµ!ς το Xντος – πο συλλαµ(%νει τ*ν sψιστη gερουργα γενσεως καλ-
λον9ς/συλλFψεως Eρωτος στ! Aδυτο το E
ναι του – µυε/ται στ! Mγα REρω-
τικ! MυστFριο: $ντιλαµ(%νεται τ! µυστηριακ! «)ξαφνης» το Πλ%τωνος:
«Mο/ρα ον κα7 EGλεθυια ' KαλλονF )στι τ9 γενσει» (210e) [Ως Mο/ρα λοιπ!ν
κα7 EGλεθυια )πιστατε/ τ*ν γνεσι το Eρωτος ' KαλλονF· «Συµπ-σιον» 206d].
RAργ-τερα, ταν γεννηθ39 Eρως θ2 παρσταται ' RAφροδτη, δι-τι προη-
γε/ται ' θα/θε2 το K%λλους κα7 lπεται Eρως. O πρ;τος $να(αθµ!ς θτει
Tς προϋπ-θεσι τ! ρατ-, φυσικ! κ%λλος µ-νο γι2 τ*ν $ρχ* τ9ς )ξελικτικ9ς δια-
δικασας κα7 α\τ* Nπ! α\στηρ#ς προϋποθσεις («Φα/δρος» 250 D - 252 C).
RAδνατη ' καταν-ησι τ;ν [πτ2 $να(αθµ;ν τ9ς ∆ιοτµας νευ τ9ς $νωτρω
συνειδητοποιFσεως, τ9ς ποας τ! (%θρο Yχει στηθ9 )π7 τ9ς ∆ιικ9ς προελεσε-
ως κα7 τ;ν δο γονων τ9ς RAφροδτης, τ! (%θρο τ9ς ∆ι- πολικ9ς φσεως τ9ς
νοFσεως (κοιν* ρζα ∆ι- τ;ν γονων το RAπολτου K%λλους). H ρζα «δι» λλω-
στε )µφανζεται στ*ν τρτη συλλα(* το Mν-µατ-ς της: RAφρο-δK-τη. Eρως: ' σλ-
ληψι το τκνου )κ τ;ν γονων Πενας κα7 Π-ρου ε
ναι ' «µεταξ» κατ%στασι
τ9ς θνητ9ς Πενας κα7 το $θαν%του Π-ρου. E
ναι συνδετικ!ς λ-γος µεταξ
τ;ν δο κ-σµων, θνητ;ν κα7 $θαν%των. E
ναι ' κατ%στασι το «δαKµονος», το
«δαUµονος», το φρονµου κατ2 τ!ν Σωκρ%τη («Kρατλος», 398c), στ!ν χ;ρο
τ!ν «µεταξ», που α\τ!ς δεσπ-ζει. Συνεπ;ς διαµεσολα(ητ*ς «δαFµων» (φρ--
νιµος) Eρως κα7 οg τσσερεις Gδι-τητες το ∆ι-ς, Tς
δη $νεπτχθησαν (τ9ς
MFτιος, το Π-ρου κα7 τ9ς RAφροδτης) κα7 Tς )ν συνεχεAα θ2 $ναπτυχθον διε-
ξοδικ;ς, ε
ναι $ναγκα/ες γι2 τ*ν (ιωµατικ* κα7 νοητικ* καταν-ησι τ9ς κλµα-
κος µχρι το [(δ-µου $να(αθµο.
RAλτ4νη
Bι<λιογραφα
Πλ%τωνος, «Συµπ-σιον», µετ%φρασις I. Συκουτρ9, )κδ. Kολλ%ρος· 1949· το Gδου:
«Φα/δρος», «Kρατλος», «Λ%χης», «Mνων», «Φαδων», «Θεατητος», «Φλη(ος», )κδ.
Π%πυρος.
«Mγα Λεξικ!ν UOλης τ9ς Eλληνικ9ς ΓλVσσης», ∆. ∆ηµητρ%κου.
«Oµηρικο7 UYµνοι», )κδ. Eστα 1997
RAνδρας Λεντ%κης, «O Yρωτας στ*ν RAρχαα Eλλ%δα», )κδ. KαστανιVτης 2000.
RAλτ%νη, «Aρρητοι Λ-γοι, REπδαυρος, Θ-λου RAποκ%λυψις», )κδ. RIδεοθατρον 1999.