naat lerinde alanlarda Dehidratasyon Belirtileri ve Alnabilecek nlemler

Enis ERYILMAZ ns. Mh.

Corresponding Author: Enis ERYILMAZ Kaya Consulting Adres: Gebze organize sanayi blgesi 1000. Sok. no:1015 ayrova 41480 Kocaeli, Turkey Tel: 0090 262 677 19 19 Fax: 0090 262 677 19 10 Mail: eniserylmaz@kayaconsulting.com Web: http://www.eniseryilmaz.com

ZET Dehidratasyon vcudun dzgn almay srdrebilmesi iin gerekli olan sv miktarnn olmamas durumudur. Vcudumuzun terleme, nefes alp verme ve idrar yolu ile su kaybeder. Kaybettii svy tolere edememesi sonucu dehidratasyon meydana gelir. Bu yazda, vcudun aldndan fazla su kaybetmesi eklinde ksaca tanmlayabileceimiz dehidratasyon konusu ve bu soruna kar alma sahasnda alnabilecek nlemler derlenmitir.

ANAHTAR KELMELER: Dehidratasyon, Sahada alanlarda grlen dehidratasyon, alma sahasnda dehidratasyona kar alnabilecek nlemler.

GR Su, insan vcudunu oluturan en nemli kimyasaldr (1). Yetikin bir insann, vcut arlnn yaklak %60-%75lik formunu su oluturmaktadr (1,2,3). Bu oran beslenme, bireyin cinsiyeti, ya, kilosu, vcut ya yzdesi ve nem ya da scaklk gibi evresel etkenlere bal olarak farkllk gsterebilir (1,2). Vcudun su seviyesindeki ani azalmann vcuda yapt olumsuz etkiyi dehidratasyon olarak isimlendiriyoruz. Sporcularda dehidratasyon ile ilgili birok alma yaplmtr(xxxxx). Bunun sebebi sporcularda grnen dehidratasyonun direkt olarak lmle sonulanmasnn gzlemlenmesi ve Amerika Birleik Devletlerinde scak arpmasndan dolay ok sayda sporcunun ldnn belirlenmi olmasdr(6), Bu yazda yksekten dme, makine alma kazalar gibi lm ya da yaralanmalara neden olabilecek i kazalarna neden olabilen dehidratasyonun sebepleri,belirtileri,ve bu konuda alnabilinecek nlemler gzden geirilmitir.

DEHDRATASYONUN SEBEPLER alma sresince vcut ktlesindeki ani deiimler genellikle ter formunda meydana gelen sv kaybndan dolaydr. zellikle scak evre koullarnda uzun sreli yaplan ar almalar vcut sv kaybna neden olmaktadr. Oluan vcut sv kayb %2-3 orannda olsa bile alma performansn olumsuz ynde etkileyebilmektedir (4). Bu durum performans drmekle kalmayp, bununla birlikte vcut ssnn normalin stne (> 37,5) kmasna neden olabilir(5). Temel dehidratasyon sebepleri ise ; alm azl,sv kayb yada ikisinin kombinasyonudur shal : shal bir insann byk miktarlarda svy topluca kaybetmesine neden olur. Yadsnamayacak miktardaki sv her dklama annda bir anda kaybedilir. Dnya apnda bata ocuklar olmak zere 4 milyon kiiden fazlas dehidratasyon sonucu hayatn kaybetmektedir.

Kusma : Kusma sonucu oluan sv kayplarn tolere etmek olduka zor ve byk miktarlarda su kaybna eden olan sebeplerden biridir.

Terleme : Sv kayb etkenleri arasnda bir dier nemli neden hiphesiz terleme ile olan kayptr. Vcut evre etkileri( rnein scak havada almak gibi ), ar scakta bulunma veya bir enfeksiyon dolays ile yksek ate hallerinde; vcut ok miktarda svy vcudu soutma amacyla ter yoluyla atmaktadr. Hava koullarna bal olarak tempolu bir yrme esnasnda vcut kendini soutmak iin 16 ons ter ( 453.59 gr su) kaybetmektedir ve bu suyun telafisi gerekmektedir.

Diyabet : Diyabetli kiilerde, kan ekerinin ykselmesi ekerin idrara karmasna yol amakta ve bunun sonucu olarak gzle grlr miktarda dehidratasyon meydana gelmektdir. Bunun sonucu olarak sklkla diyabetik hastalarda sk idrar yapma ve bunu sonucu olarak fazla sv kayb gzlemlenir.

Yeteriz Sv alm : Yeterli miktarda sv alnmamas potansiyel dehidratasyon sebeplerinde biridir. ster suya yetersiz ulam olsun ister yeterli su iememek olsun bunlar rutin veya sra d su kayplaryla birleince dehidratasyon seviyesini arttrmaktadr. (7)

Dier Sebepler : zellikle ar ve efor isteyen ilerde alanlar etkileyen bir baka problem ise alkoln yol at dehidratasyon problemidir. Alkol zellikle Vasopressin hormonunun azaltlmasn salar ve bu hormonun en nemli grevlerinden biri vcuttaki su tutulumunu

dzenlemektir. Bu sebeple alkol idrar yollu hzl ve ani su kaybna yol aar. Ortalama olarak alkoln dehidratasyon stneki dolayl etkileri on iki ila krk sekiz saat aras edebilmektedir (8).[Diyagram 1] Vcutta oluan yanklar sonucu cildimiz suyun cilt yoluyla terk eden suyun seviyesini engelleyememesi sonucu ortaya kar.(7)

Diyagram 1. Alkol Dehidratasyon Dngs. (10)

DEHDRASYON DERECELER ve BELRTLER Az Orta Derece Dehidratasyon Belirtileri : Kuru, yapkan az. Ciltte kuruluk Ba Ars Kabzlk Ba Dnmesi Dengesizlik

leri Derece Dehidratasyon Belirtileri : Ar Susuzluk ok kuru Az ve Cilt Az Terleme Az veya hi idrara kmak retilen idrar koyu yeil veya kehribar rengi Gzlerde ukurlama Dk kan basnc Kalp atnda hzlanma Hzl nefes almak Ate Birok ciddi durumda, hezeyan veya bilin yitimi.

leri derece dehidratasyon belirtileri grld durumlarda acil tbbi mdahele gerekmektedir.

ALINABLECEK NLEMELER ; Alnabilecek birok nlem arasnda burada bahsi geen nlemler daha ok alma sahalarna ynelik ve en pratik olanlardr ve tm nemler tek bana kapsamamaktadr. Bilinlendirme / Eitim

ba Toplantlar: Birok konuda olduu gibi bilinlendirme ve eitim dehidratasyonun nceden anlalmasnn ve i kazalarnn nne geilmesine sebep olabilir. ba toplantlarnn banda konu hakknda iilere dzenli bildirim ve hatrlatmalar yaplmas faydal olacaktr.

Saha Spervizr ve Formen Eitimleri: zellikle sahada alanlarla birinci derecede alakadar olan alt ynetimin altnda alan personelin durumunu kontrol edebilecei basit belirtileri dardan anlayabilmesini salayan iba toplantlarndan daha ayrntl salk eitimleri dzenlenebilir.

drar Takip Tablolar Yurtdnda Dyna Crop, Flour Corp, KBR gibi birok okuluslu kurum ve kuruluun sahada alan personelin kendi kendisini takip etmesine olanak veren drar takip tablolar olarak adlandrabileceimiz izelgeler de konuyla ilgili bir zm nerisidir. Saha tuvaletlerindeki pisuvar ve tuvaletlerin grnen yerlerine yerletirilen drar takip tablosu aracl ile saha personeli idrar yaparken tablodaki renklerle kendi idrar rengini karlatrabilmekte bylece kendi durumunu grebilmektedir. ekil 1. de grnen drar takip tablosu ktlar saha tuvaletlerine yaptrlp personelin idrar yoluyla kendi durum takibi ve tedbiri salanabilir.

ekil 1.

Saha i Su Datm zellikle scak iklimlerde alan personellere yaz aylarnda yardmc elemanlarn i tanmalarna ek olarak yarm saat, krk be dakikalk dngler halinde su datm salanabilir.

Sv Alm Teviki Saha ii su datmnn mmkn olmad durumlarda mola yerlerine olabildiince ok istasyon salayacak sebil, ay stc, ay oca v.b. gibi su almn tevik edici mekanaparatlarnn salanmas ile personelin sv almn tevik edilebilir. Burada dikkat edilecek bir dier husus ise bu blgelerde hijyene dikkat etmektir.

Ksa ve ok Molalar Sv alm tevikinin salanmasnn yan sra mola sreleri ksaltlp sklatrlabilir. Bunu sonucu olarak saha personeli dzenli sv almn mola aralarnda gerekletirir.

SONU Dehidratasyon, diyagram 2. de grebileceiniz gibi fiziksel performans olumsuz ynde etkilemekte ve alma saatlerinde kayplara yol amaktadr. Bunun yannda i kazalarna olan dolayl katks dolays ile gzden kaan bir i gvelii konusunu; konunun tpla alakal olmas dolays ile dili inaat sektrnde alan kiilere ar ve karmak gelmektedir. Bu almada ise gerekli tp bilgilerini anlalabilecek seviyeye indirgemenin yan sra konuya ii sal asndan bir pencere amaya alld.

Diyagram 2. (11)

KAYNAKA 1. Sawka, M.N., Cheuvront, S.N, Carter, R., Human Water Needs, Nutrition reviews, 63(6) 3039, 2005. 2. Duvillard, Von S. P., Braun, W.A., Markofsk, M., Beneke, R., Lethuser, R., Fluids and Hydration in Prolonged Endurance Performance, Nutrition, 20 (7) 651656, 2004. 3. Kavouras, S.A. Assessing Hydration Status, Curr Opin Clin Nutr Metab Care,

Sep;5(5):51924, 2002. 4. Shirreffs, S.M., Markers of Hydration Status, J Sports Med Phys Fitness,2000

Mar;40(1):80, 4, 2000. 5. Maughan, R.J., Impact Of Mild Dehydration on Wellness and on Exercise Performance, European Journal of Clinical Nutrition, supply 2, s19, s23, 2003. 6. MedicineNet, Inc., 1996-2011 Causes, Symptoms and Tips to Stay Hydrated 7. Medicinenet, 2011, Medical Author: Benjamin C. Wedro, MD, FAAEM, Medical Editor: Melissa Conrad Stppler, MD 8. The party is over. It is time to stop drinking that way, dehydration.net 9. Dehydration and the dying patient, Journal of Pain and SymptomManagement,Volume 10, Issue 3, April 1995 10. 21st Birthday Driking Facts, Virgina Tech Campus Alcohol Abuse Preventon Center, Virginia Tech University , 2010 11. Michelle Cheang, Quality , 2009