GR 1980li yllara kadar devlet rgtlenmesinde hakim olan brokratik ve hiyerarik karar alma srelerinin yeni liberal sylemlerin

etkisiyle deiime urayarak, bu srelere yeni aktrlerin dahil edilmesi, yeni bir ynetimsel model olarak zellikle 1990l yllarla birlikte ynetiim kavramn karmza kartmtr. Ynetiim kavramnn ynetsel algsnn tesinde; siyasal,ekonomik ve hatta toplumsal unsurlar iinde barndrd bilinen bir gerektir. Bu dorultuda, almamn ilk blmnde, siyaset, ynetim ve kapitalizmin kurumsallama sreci ve bu srelerin zamanla nasl ayrt, zamanla nasl i ie getiini verdikten sonra, ikinci blmde, gnmzde siyaset ve iktisadi alann nasl i ie getiini vurgulayarak, ynetiimi bu iki alan ierisinde konumlandrmaya alacam. Bu konumlandrma almas ayn zamanda, kavramn olumasna ilikin kavramsal destek sunan kimi paradigmalar ve kresel aktrleri de ierecektir. Kavrama ilikin paradigmalar ortaya koyduktan sonra, nc blmde ynetiim olgusuna ilikin, yaznda zellikle zerinde durulan olumlu ve olumsuz eletirel deerlendirmeler verilmeye allacaktr. Drdnc blmde ise, ehir plancs olmam nedeniyle zellikle zerinde sz sylemek gerektiini dndm kentsel-yerel ynetiim olgusuna ilikin yaklamlarn zerinde duracam. Yntem olarak literatr taramasnn kullanlaca bu alma, drt blmde ynetiim olgusunu siyasal ve toplumsal (snfsal) eletiri unsurlar zerinden deerlendirecek, sonu blmnde ise, belki de eletirel deerlendirmenin snrlar biraz daha zorlanarak, bir ynetsel sre olarak ynetiim olgusu ile 1930larn talya Faizmindeki korporasyonlar arasndaki benzerliklerin alt izilecektir. Yalnz sonu blmnde yaplan bu karlatrmann amac Ynetiim faizmdir? gibi olduka indirgemeci diyebileceimiz provakatif bir sylem gelitirmek deil, faizmin siyasal bir proje olan baskc unsurlarn darda brakarak, ynetiim ile korporasyonlarn dikkat ekici benzer noktalarn ortaya koymaktr.

1.KAPTALZMN KURUMSALLAMASI, SYASET VE YNETM Modern kapitalizmin ngilteredeki geliimi fabrika retimi ile

tanmlanabilir. Fabrika retimi esas olarak ham maddelerin g kayna, iletici mekanizma ve i aleti arasnda igcnn yardmyla ilenmi madde haline getirilmesi srecidir. ngilterede gelien fabrika retiminin dnya ekonomisini ilenmi madde reticileri ile hammadde salayclar biiminde bir uluslararas i blmne dntrmesi, iletme ynetimi fikrinin balangc olarak kabul edilmektedir. Fabrika leinde ekillenen ve iletme ynetimi olarak adlandrlan bu retim ilikisi, 19. yzyln sonlarnda Amerikan kapitalizminin ykselie gemesiyle deiime uram, dier taraftan da iletme ynetiminin etkili hale getirilmesinde nemli bir rol oynamtr.1 Kapitalist retim srecinin genilemesi, bamsz hane ynetimi olarak ekonominin zlmesine; finansal, retimsel ve ticari birimlerin ayrmasna neden olmutur. letme srekli ve genileyen bir faaliyet alanna dnrken, iletmelerin toplumdaki grnrl artmaya balamtr. Bir aile iletmesi biiminde dnlen geleneksel ekonomi, geimlik kategoriden karak, i dzenlenii ve genel ynetim tarafndan ele aln itibariyle, bir kurallar btnne tabi bir biim kazanmaya balad. Bylece hane ynetimi erevesindeki geimlik, geleneksel ekonomi yerini, kapitalist ekonominin sonsuz sermaye birikimine dayanan byk ve srekli iletme modeline brakt. Bu durum iletmenin i ve ynetim sreci bakmndan farkl bir kategori oluturmaya balamas anlamna geldi.2 Fabrika ve iletme ynetiminde yaanan dnmler, kamu ynetiminde de paralel sreleri ortaya karmtr. Merkezileme srecinde devletin dorudan ynetim aygtlar gelimi ve bu durum kamusal faaliyeti geniletmitir. Devletin genilemesi, her yerde direni ve tepkilerle karlatka demokrasinin temsil ve danma mekanizmalar da olumaya balamtr. Avrupada 17. yzyldan itibaren, ynetim hukuku, brokrasi balklar altndaki bilgi birikimi kamusal faaliyetin genileyen niteliinin ana unsurlar olmu,
1

bu durum siyaset ve

Ramazan Gnl, Siyaset ve Ynetiim:Tarihsel Bir Bak, Mlkiye Dergisi, Ankara, Gz 2009, Say:264, s.253 2 Ramazan Gnl,a.g.e., s.254

ynetim arasnda bir snr sorunu olarak siyasetin kamu ynetiminden ayrlmasn gndeme getirmitir. 19. yzyln sonunda ise, biliminden bamszlamtr.3 Ynetim faaliyetinin (birey, aile ve devlet), ayrmadan btnlemeye doru deiimi modern devletin oluumunda kapitalizmin kurumsallamas erevesinde gereklemitir. Bylece ynetim modern anlamda brokrasiye dnrken, kamu ve zel alanlar olarak yaplanarak, kamu ynetimini iletme ynetiminden ayran izgiler boyunca ekillendi. 20. yzylda tekeller, zelin kamu iinde erimesinin ifadesi olurken, ynetimin iktisadi deikenler zerinden deerlendirildii bir ltler dizisini belirleyici hale getirdi. Bu durum kamu ynetimine iletme ynetimi tekniklerinin ithali yolu ile smr ilikilerinin yeniden aa kmas eklinde yorumlanmaktadr.4 1980li yllar, siyasetin ynetim sorununa indirgenmeye balad, minimal devlet ve optimal devlet terimleri ile siyaseti olumsuzlayan yaklam, devletin ekonomik alandan ekilerek alann piyasa glerince doldurulmasn ve siyasetin ilevsizletirilmesini merulatrmtr. Ynetim sorunu iyiletirme, zelletirme, rekabet ve teknolojik yenilikler erevesinde deerlendirilerek, ynetim sorunu kurumlarn iini siyasal bir konu haline getiriyor, mteri ve performans terimleri ile kurumlar indirgemeci bir yaklama tabii tutuyordu. Bu srecin meruluunu salayan OECD, IMF ve Dnya Bankas gibi kurum patentli yapsal uyarlama, liberalizasyon, dereglasyon, zelletirme, bte reformu, ynetimde saydamlk, etkililik ve verimlilik gibi terimler siyaset ve ynetim ilikisini kendi rasyonellikleri erevesinde yeniden tanmlamlardr.5 Dnya dzeyinde yeni liberal politikalarn etkisi altnda gerekleen ekonomik yapsal dnm, verimlilik, teknolojik yenilik, rekabet kavramlar etrafnda ekonomik faaliyetin giderek artan bamszlamasna neden oldu. Ekonomik faaliyetin dier faaliyet biimlerinden farkllamas yeni liberal
3

siyaset ile kamu ynetimi

arasndaki ayrma daha da belirginleerek, kamu ynetimi disiplini, siyaset

Selime Gzelsar, Kamu Ynetimi Disiplininde Yeni Kamu letmecilii ve Ynetiim, Ankara niveristesi, Siyasal Bilgiler Fakltesi, Gelime ve Toplum Aratrmalar Merkezi, Tartma Metinleri http://www.politics.ankara.edu.tr/eski/dosyalar/tm/SBF_WP_66.pdf (13.04.2011) 4 Faruk Ataay, Kamu Reformu ncelemeleri, Ankara Tabip Odas, 2006, s.34-39 5 Ramazan Gnl,a.g.e., s.260

politikann temel hareket noktalarndan biri oldu. Ekonomik kararlarn doru biimde alnabilmesi ekonomik karar alma mekanizmalarnn dier faaliyetlerden zerkletirilmesini gerektiriyordu. Siyaset ekonomik karar alma srecini engeli olarak grlmeye baland. Piyasada serbest rekabet altnda oluan ekonomik karar alma srecinin siyasi gcn mdahale etmesi sonucunda etkisizletii iddias piyasann serbest biimde ileyiinin salanabilmesi iin ekonominin siyasetten ayrtrlmasn zorunlu klmtr.6 Gnmzde siyaset-ynetim ayrl sorunu ekonomik ve siyasi alann btnlemesi ile temelsiz kalmakla birlikte, siyaset, ynetiim modeli ile ynetim faaliyetinin paras haline gelmektedir. Bu noktadan hareketle, ynetiimi, siyaset, ynetim ve iktisadi alann bir sentezi olarak iktisadi alan ile siyaset arasndaki snrlarn belirsizlii zerinden deerlendirmek, kavramn ontolojik varln anlamada yol gsterici olacaktr. 2.YNETM (GOVERNANCE) 1970li yllarn sonlarnda Refah devletinin krize girmesi (ki bu kriz srekli bymeye endeksli kapitalist ekonominin isel bir krizidir ayn zamanda ) ve toplumsal taleplere yant verememesi sonucunda ortaya kan, ilk olarak ngiltere ve Amerikadaki uygulamalar ile kendini gsteren neoliberal ideoloji ksa zamanda tm dnyay etkisi altna almtr. Devletin iktisadi ve sosyal alandan ekilmesi zerine kurulu ve minimal devlet olabildiince az devlet, olabildiince geni piyasa- ngrs zerinden hareket eden bu ideoloji, ekonomi ile ilgili toplumsal hayat dzenleyen kurallar siyasetin dna brakmtr. Bylece ekonomiden el ektirilen devlet bu alan tamamen serbest piyasann grnmez eli ine terketmitir. Sosyal devlet eletirisi zerinden kendisini anlamlandran bu ideoloji, devleti, amalar maksimum kar elde etmek olan ticari irket haline dntrmtr. Bylece modern dnyann ulus devlet i, postmodern dnyann ok uluslu kresel irketlerinin gdmne girmitir. 1990l yllarn ilk yarsyla birlikte baka bir dnya mmkn umudunun S.S.C.B ve dier Dou Blou lkelerindeki rejimlerin zlmesiyle bir hayal
6

Ramazan Gnl,a.g.e., s.261

krklna dnmesi, kendi krizini yeni hareket alanlar bulmak araylaryla amaya alan kapitalizmin meruluunu tartlmaz klm, bu durum tarihin sonu hegemonik syleminin domasna neden olmutur. Tarihin ve ideolojilerin sonu sylemleri zerinden hareket alann genileten yeni liberalizm, sermaye sahipleri ve ok uluslu irketleri daha da zenginletirirken, ilerinde ve lkeler arasnda eitsizlikleri derinletirmektedir. Neoliberal sre ayn zamanda; piyasaya katlmda her trl snrlarn mulaklatrlmas zerine kurulu bir birey zgrl ve piyasa fetiizmini barndrmaktadr. Bireyselliin n plana kartlarak, dayanma ve yardmlama gibi sosyal olgular dlamas ve tm sorunlarn zm adresi olarak, devleti dlayarak, piyasalar ve sivil toplum kurulularn gstermesi nedeniyle, neoliberalizm ngrd iktisadi politikalarla, sosyal hayatta da dramatik deiimlerin yaanmasn beraberinde getirmitir. Bu yeni olgu her trl kamusal olguyu darda brakarak, toplumun kar, halkn yarar, ortak yarar gibi kavramlarn iini boaltmtr. Bu haliyle neo-liberalizm yalnzca iktisadi bir projenin dnm deil ayn zamanda, siyasal insandan mteri insana dnmn de cisimlemi halidir. Bu durum modern dnyann rgtl bireyini, siyasal srece yalnzca oy kullanarak katlan, yalnz, edilgen bir bireye dntrmtr. Birinci blmde de alt izilen siyaset ve iktisadi alan arasndaki snrlarn belirsizlemesi, sreci tanmlamada ve yeni sreci merulatrmada yeni bir sylem yaratmtr: Ynetiim. Neoliberalizmin yeni siyasal ynetsel dzeninin kurucu kavram olarak nerilen ynetiim, 1990l yllardan bu yana kapitalist dnya sistemini kapsayc st yaplar olarak rgtlenen Uluslararas Para Fonu (IMF), Dnya Bankas ve Dnya Ticaret rgtnn yansra Ekonomik Kalknma ve birlii Tekilat (OECD), Birlemi Milletlerin baz kurulular (UNDP) ve Avrupa Birlii kurumlarnn resmi sylemleri arasnda yerini almtr. Ancak ynetiimin bir sylem olarak ykselmesinde ve siyasal ynetsel bir projeye dnerek kresel dzeyde yaygnlatrlmasnda Dnya Bankasnn oynad roln altn ayrca izmek gerekir.7
7

lkelerin

kendi

Selime Gzelsar, Neoliberal Politikalar ve Ynetiim Modeli, Amme daresi Dergisi, Ankara, Haziran 2003, Cilt:36, Say:2, s.18

Buraya kadar yaplan deerlendirmeler de gstermektedir ki, ynetiim kavramnn ontolojik unsurlarnn iktisat, siyaset ve kamu ynetimi alanlarn kapsamas, ulusal ve uluslararas yaplara kadar genilemesi, kavrama ilikin geni kapsaml bir deerlendirmeyi zorunlu klmakta, kavrama ilikin tek bir anlamdan bahsedilmesini gletirmektedir. Dier taraftan tm bu unsurlara teet olarak nitelendirebileceimiz kimi tanmlar verebiliriz. Antik Yunanda kullanlan dmen tutma kavramnn izlerini tayan kuram ncesi eklektik bir arka plana sahip ynetiim kavramn, ynetim le akan, bir tr ynlendirme, rehberlik ve ynetme tarz ya da eylemi olarak olarak tanmlayan Gzelsar, ynetiimin birbirinden ayr olmakla birlikte, karlkl baml faaliyetlerin ve bu faaliyetleri yerine getiren yaplarn kendilerine zg ekonomik, siyasi ve toplumsal amalar gerekletirmek iin oluturduklar her trl koordinasyon biimini, tek tarafl ilikiler yerine ok ynl etkileimleri ierdiini sylemektedir.8 Ynetiim kavramn ok ynl etkileimler zerinden deerlendiren Tekeli ise, ortak bir amac gerekletirmek iin tek zneli, merkezi, hiyerarik bir iblmne dayal olarak retim yapan, bunun gereklemesinde kaynaklar meru otorite araclyla kullanan ynetim anlayndan, a ilikileri iinde konumlanm, ok aktrl, adem-i merkezi, kendisi yapmaktan ok, toplumdaki dier aktleri karar alma srecine dahil eden, yetkilendiren, ynlendiren, ve bu sreci kolaylatran bir ynetim anlayna geildiini vurgularken, bu yeni durumu ynetiim olarak adlandrmaktadr.9 Devletin ynetim alan ierisindeki ilevlerinden farkl olarak, devletin dnda tanmlanan piyasa ve toplum alannda faaliyet gsteren rgtleri de kapsayan bir kavram olarak tanmlanrken, sivil toplum rgtleri (STK) de ynetim srecinin bir paras olarak grlmektedir. Ynetiimi, temsili demokrasinin krizi ve ynetime katlmann bir alternatifi olarak sunan tartmalarda ise, ynetiim kavram, oulculuk, hukuk devleti, insan haklarna sayg, kamusal sorumluluk gibi kavramlarla ilikilendirilmekte, bu kavramlar

8 9

Selime Gzelsar,a.g.e., s.18-19 lhan Tekeli, Modernite Alrken Siyaset, mge Kitabevi, Ankara 1999, s.248

zerinden yeni bir demokrasi tanm yaplmaktadr. 10 Anlalaca zere, bu yeni demokrasi tanmnda, snf olgusunun yerini farkl kar gruplarnn somutlat STKlar yer almaktadr. Ynetiim kavramna ilikin, yaznda zerinde ok fazla durulmamasna karn, gerek literatrde ilk defa kullanlmas gerekse neoliberal sylemin aksine, ynetiim kavramna ilikin farkl aklamalar sunmas asndan Orion White ve Gary Wamsley tarafndan yazlan governance process (1984) adl makale ayrca zerinde durulmas gereken bir yaklam iermektedir. Amerika Birleik Devletlerinde iletmeci ve sk zelletirmeci yaklamlar referans alan Reagenn yeni sa uygulamalar eletirisi yapan bu makale, kamu ynetiminde zelin ok fazla mevzii kazand tespitinden hareketle halkn ynetime katlmn gereklilii zerinde durmakta, bu haliyle, ardllarnda ok farkl anlamlar yklenecek olan ynetiime ilikin dierlerinden farkl bir anlam yklemektedir.11 Grld zere neoliberal sylemin siyasi, iktisadi ve ynetim alanlarnn sentezi olarak deerlendirebileceimiz ynetiim kavram (bu noktada, White ve Wamsleyin deerlendirmelerini ayr tutmak gerekir), kimi zaman teet, kimi zaman i ie gemi kavramlarla tanmlanmakta, meruluunu, tanmnn yapld alana gre belirlemektedir. Bu noktada geni kavramsal ereveyi daha iyi anlamak adna, ynetiime ilikin kavramsal altyapnn olumasnda katklar olan kimi paradigmalar ve ayrca Dnya Bankas, OECD (Ekonomik birlii ve Kalknma rgt) ve Birlemi Milletlerin ynetiime ilikin sylemlerini incelemekte fayda olacaktr:

2.1. YEN KURUMCU KTSAT

Kurumcu iktisat yaklamna gre piyasa doal deil nitelii gerei toplumsal, bireyci deil kolektivisttir. Piyasa, kaynak tahsisine yapan, bir
10 11

Selime Gzelsar,a.g.e., s.20 Ylmaz stner, Kamu Ynetimi Kuramlar Ders Notlar, Nisan 2011

doal dzen deil, kaynak tahsisini yapacak kurumlar harekete geiren bir kurumdur. Piyasann kendisi de, iinde bulunan bireylerin istek, tercih ve seimlerini biimlendirir, bireylerin bili srelerini oluturur, bireyleri belli bir biimde davranmaya zorlar. Bu yzden piyasa tmyle zgr olamaz; zgrlemenin temelini oluturamaz. Kurumcu iktisatlar, piyasa-devlet ikilemini, iktisadn kurumsal rgtlenii kavram sayesinde amaktadrlar. Kapitalizmin tekelleme aamasnda ortaya kan yap ve sreleri aklamak zere ortaya kan kurumcu iktisat, yeni kurumcu iktisat ad verilen yeni yaklamlar ile piyasann snrsz zgrl iddias zerindeki eletirileri terketmi, rasyonel bireyi temel alarak, kurumcu aklamalar ile neoliberal iktisat kuramlarn sentezlemeye almtr.12 Toplumsal ilemlerin yerine getirilmesinde kurallar ve bu kurallara uyulmasnn ekonomik gelime iin vazgeilmez bir durum olarak gren yeni kurumcu iktisat yaklam, bu dorultuda hukukun egemenlii ve yarg sisteminin sorunsuz ilemesinin ilem maliyetlerini ticaretin gelitiini savunmaktadr.
13

drdn, bylece retim ve

Bu yaklam, ilem maliyetlerinin

drlmesinde ve ekonomik etkinliin arttrlmasnda; mlkiyet haklarnn korunmas, gelitirilmesi ve taraflarn szleme ykmllklerini yerine getirmesinin altn izerek, bu hususlarda devlete zel ykmllkler vermektedir. Bu anlamda devlete tam rekabet koullarnn ve etkin piyasa yapsnn oluturulmasnda ve gvence altna alnmasnda dzenleyici bir grev verilmektedir. Benzer ekilde devlet ve kalknma arasnda da bir korelasyon olduunu dnen yeni kurumcu iktisat yaklam, gl olan devletlerin daha dinamik ekonomilere sahip olduu sonucuna varmaktadr.14 Kamu ynetimi alannda ynetiime ilikin yaplan tartmalarda nemli referans noktalarndan biri olan yeni kurumcu iktisat, devlet-piyasa ortakl sylemi zerinden devlete ait kamusal hizmet yap ve srelerin piyasalatrlmasna, bunlarn piyasa kurumlarnn ynetimine devredilmesine,
12 13

Birgl Ayman Gler, Devlette Reform Yazlar, Paragraf Yaynevi, Ankara 2005, s.134 lem maliyeti: Genel olarak firma ya da bireylerin herhangi bir mal ve/veya hizmete ulamak iin geirdii zaman, istenilen mal ya da hizmete ulamak iin yaplan tm aratrma, ulama ve pazarlk-takip abalarna ilikin giderlerin toplamdr. http://tr.wikipedia.org/wiki/%C4%B0%C5%9Flem_maliyeti (13.04.2011) 14 Sonay Bayramolu, Ynetiim Zihniyeti, letiim Yaynlar, stanbul 2006, s.121-124

dolaysyla toplumsal yaamn piyasa adna yeniden rgtlenmesine kavramsal destek salamaktadr. 15
2.2. YEN KAMU LETMECL

Kamu ynetiminin geleneksel unsurlarnn iinin bolatlarak ynetiim anlayna gre yeniden yaplandrlmasnda kukusuz yeni kamu iletmecilii akmnn etkisi dikkate deerdir. Bu dorultuda iletme anlaynn kar-zarar, etkinlilik, verimlilik ve performans kriterleri gibi kimi kavramlar yeni kamu iletmecilii kuramnn ncllnde kamu ynetiminde referans noktasna tanmtr. 1980lerin bandan toplumlarn gerek sosyal gerekse kurumsal

yaplarnda nemli deiimlerin yaanmasna neden olan neoliberal politikalarn, 1990larn banda dnya leinde yaad finansal kriz, neolibeal politikalar iinde bir reglasyon dnemini zorunlu klmtr. Bu reglasyon dneminin kamu ynetimi alanndaki yansmas yeni kamu iletmecilii yaklam olarak kabul edilmektedir. reglasyonlarla 1990larn cisimleen banda yeni iktisadi kamu finansal krizin ekillendirdii kamu iletmeciliinin lkelerin

ynetimlerinde meydana getirdii kimi deiiklikleri u ekilde sralayabiliriz:16 Ar kamu harcamalar ve kamu personel saysnn azaltlmas (Devletin kltlmesi). Devletin ekirdeindeki baz kurum ve kurulular hari devlete ait olan hizmetlerin zelletirilmesi eilimi. Enformasyonda yaanan gelimeler sonucu, devletin kamu hizmetlerinin otomasyona girmesi. Bu durum birinci maddedeki devletin kltlmesi argman ile uyumlu grlmektedir. Devletin belirleyicilik, merkeziyetilik ve toplumun tepesinde olma durumu gibi geleneksel brokrasi unsurlarnn deitirilerek yeni bir devlet rgtlenmesi modeline geilmesi.
15 16

Birgl Ayman Gler, a.g.e., s.139 Ylmaz stner, Kamu Ynetimi Kuramlar Ders Notlar, Nisan 2011

lkeci, yapsalc okul olarak deerlendirilen Taylorist, progressive dnemin etkilerini tayan17 yeni kamu iletmeciliini, zel sektrn kimi kavramlar zerinden yeniden tanmlayan David Osborne ve Ted Gaebler, Reinventing the Government (Devletin Yeniden cad) adl eserinde yer alan; Katalizr ynetim, Sahibinin vatandalar olduu ynetim, Rekabeti ynetim, Amalara ynelmi ynetim, Sonulara nem veren ynetim, Mteri odakllk, Giriimci ynetim Uzak grl ynetim, Adem-i merkeziyetilik, Pazara ynelik ynetim,

gibi ilkelerle Amerika Birleik Devletlerinde yaplacak reform almalarna ilikin bir rehber olutururken,18 dier taraftan da kamu ynetiminde piyasac devlet yaklamnn isellemesine nemli katklarda bulunmutur. Yeni kamu iletmecilii, devletin i yapsnn ve ileyiinin piyasa kurallar dorultusunda yeniden rgtlenmesi iin gerekli kavramsal ereveyi gelitirerek, ynetiim (governance) formlnn ana parasndan biri olan devlet parasn (dier iki unsur, sivil toplum ve zel sermaye idi), yeni iktidar formul iin hazrlamtr. 1990l yllarn sonlarnda, daha nceki admlar -iletmecilik, yeni kamu iletmecilii- koruyarak, ad ile birlikte kendi tanmn da
17 18

Ylmaz stner, Kamu Ynetimi Kuramlar Ders Notlar, Nisan 2011 Lako ve Nielsen (1999), Reinventing Government and Govermental Renewaldan aktaran Ylmaz stner, Kamu Ynetimi Kuram ve Kamu letmecilii Okulu, Amme daresi Dergisi,2000, Cilt:33, Say:3, s.23.

10

deitirerek btnn

-public governance (kamu ynetiimi)- alma yardmc olmaya kapsayan kamu ynetiimi; kamu ynetiminde zelletirme,

devam etmektedir.19 Farkl biimlerde yrtlen kamu sektr reformlarnn piyasalatrma, irket iletmecilii, dzenleme, ademi merkezileme gibi kavramlarn ska tartlmasnn ana kayna olmutur.20 Grld zere, kamu ynetiimi kavram, kamu iletmecilii ve yeni kamu iletmecilii paradigmalar zerinden eklektik bir tanmlama ile, devletin kamusal hizmetlerinin piyasalatrlmasnn merulatrlmasn salamaktadr. Kamu ynetimi kavram zerinden, kamu iletmeciliini de kapsayan ynetiim sylemine kadar olan paradigma deiimini vurgulayan Glerin tespiti dikkat ekicidir:21
...yirmi yl iinde nc paradigma deiimi dalgasyla kar karya kalnmtr. 1980lerin banda public administration (kamu ynetimi) yerine public management (kamu iletimi), 1980lerde bunun yerine new public management (yeni kamu iletimi) ve 1990larn sonlarnda bunun da yerine public governance (kamu ynetiimi)...

Grld zere, gerek yeni kamu iletmecilii, gerekse kurumcu iktisat bir paradigma olarak ynetiimin ontolojik unsurlarn barndrmakta, bu kavram eklektik bir yap gstermektedir. Yeni kamu iletmeciliini teorik adan besleyen yeni kurumcu iktisat esas olarak devletin yeniden dzenlenmesi ad altnda oluan giriimci devlet ve ynetiim kavramlarnn gelimesinde nemli bir etkiye sahip grnmektedir. Yeni kamu iletmeciliinde devletin iletmecilik rol n plana kyor gibi grnse de, yeni kamu iletmecilii, giriimci devlet ya da ynetiimin temel argmanlarn kesin izgilerle birbirinden ayrarak kuramsal kklerini ayrtrmak olduka zor grnmektedir. Bu noktadan itibaren, ynetiim syleminin temel argmanlarnn olumasnda Dnya Bankas ve dier uluslararas rgtlerin katklarn incelemek faydal olacaktr.
19 20

Birgl Ayman Gler, a.g.e., s.141 Sonay Bayramolu, a.g.e., s.134 21 Birgl Ayman Gler, a.g.e., s.140

11

2.3. DNYA BANKASI VE DER ULUSLARARASI RGTLERN YNETM SYLEMNE KATKILARI

Ynetiim kavram bugnk anlamyla ilk kez Dnya Bankasnn SubSaharan Africa: From Crisis to Sustainable Growth adl 1989 tarihli Raporunda kullanlmtr. Afrikadaki yapsal uyarlama programlarnn sonularyla birlikte ele alndg bu raporda Dnya Bankas temel sorunu bir ynetiim krizi olarak tanmlar. yi ynetiimi bir lkenin kalknmasnda ve toplumsal kaynaklarn ynetiminde siyasal gcn uygulanma biimi olarak tanmlayan Dnya Bankas, ynetiim syleminin teknik bir boyutuna vurgu yaparak, kavram idari (administrative) ve ynetsel (managerial) elerle aklamaktadr. Bu raporla birlikte, iktisadi krizlerin iktisadi reetelerle zlmesi ynndeki geleneksel Dnya Bankas yaklam bu raporla birlikte farkllam, ilk defa bir iktisadi kriz ve kalknma sorunu, ynetiim sorunuyla ilikilendirilmitir.22 Glere gre, Dnya Bankas governance (ynetiim) terimini farkl boyutta tanmlamaktadr: Bunlardan ilkinde; government, ada devletin biimsel kurumsal yapsn ve emredici karar verme srelerini anlatan bir terim iken, good governance (iyi ynetiim) daha geni bir sistemi anlatmaktadr: Hem i hem d siyasal ve ekonomik iktidarn gevek ve geni blm sistemi, daha somut bir deyile yeni dnya dzeninin bir paras olan ve bir minimal devletin nezaret ettii demokratik kapitalist yap. Terimin ikinci anlamnda ise siyasal bir rejim tanm yaplmaktadr: Geleneksel liberal kural olan yasama, yrtme, yarg kuvvetlerinin ayrl zerine inaa edilmi demokratik ynetime sahip, oulcu temelde serbest ve dzenli temsili demokratik srelerle belirlenen bakanlk ya da parlamenter sistemin iledii, yrtme organn etkileme ve denetleme kapasitesi olan siyasal rejim. Good governance (iyi ynetiim), bu anlam ile bat rejimlerini referans almaktadr. nc anlam ise; etkin, bamsz, hesap sorulabilen, saydam bir kamu ynetimi yaps ngren ynetsel bir aklama sunmaktadr.23 Bayramolu ise, ynetiim syleminin Dnya Bankas katksyla olumasnda nemli evrenin nemi zerinde durmaktadr:24
22 23

Sonay Bayramolu, a.g.e., s.40 Birgl Ayman Gler, a.g.e., s.143

12

Birinci evrede ynetiimin 1989 ylnda Afrika lkelerinde kan krizi aklama amacn tayan bir ilevinden bahsedilmektedir. Bu evrede iyi ynetiimin devletin ilevlerini azaltmak zerinde odakland grlmektedir. kinci evre, Dnya Bankasnn 1994 ylnda hazrlad Ynetiim Raporu nda yer alan ereve ile olumutur. Buna gre ynetiimin toplumsal, siyasal ve idari alanda uygulanabilirlii iin sivil toplumun gelimesi bir zorunluluktur. nc evrede ise ynetiim, 1997 ylnda Dnya Bankas raporunda aklanan erevede devletin yeniden glendirilmesi vurgusu zerinde durmaktadr. Bu noktada, Dnya Bankasnn 1992, 1994 ve 1997 raporlarnda ynetiim sylemi zerinden kamu ynetimindeki vurgularn ayrca incelemekte fayda olacaktr. 1992 ylnda Dnya Bankasnn kamu ynetimi reformu olarak tasarlad politika seti temelde drt ilkeye dayanmaktadr:25 Hesapverebilirlik. Kalknmann yasal erevesi. Bilgilendirme. Saydamlk.

Hesapverebilirlik, makro dzeyde d denetimi belirten etkili mali ynetimi hedeflemektedir. Rapora gre mikro dzeyde hedef, rekabet ve katlmn yaygnlatrlmas desteklenmelidir. Kalknmann yasal erevesi ile anlatlmak istenen, zel sektre ak, yansz, adil biimde uygulanan kurallar ve hukuk yaps ile bamsz bir yargnn varldr.

24

Sonay Bayramolu, Kresellemenin Yeni Siyasal ktidar Modeli:Ynetiim, Praksis, 2002,Say:7, s.88 25 Sonay Bayramolu, a.g.e., s.89-90

13

Bilgilendirmede zerinde durulan temel konu ise, zel sektr hesaplar iin yaamsal neme sahip olan trden ekonomik koullar, bte, piyasalar ve hkmet tasarmlar herkes iin gvenilir ve ulalr olmasdr. Saydamlk ise, yolsuzluklarn snrlandrlmas ve politika retme srecinde danmanlk balamnda ele alnan ve hesapverebilirlik alannn genilemesi anlamnda kullanlmaktadr. Grld gibi, Dnya Bankasnn raporunda belirtilen hususlar zellikle az gelimi ve gelimekte olan lkelerde ulusal ve yerel ynetimlerin zellikle hizmetlerde zel sektre almlar salamasn hedeflemektedir. Bu noktadan hareketle zel sektr giriimlerinin kamusal hizmetlerde rahat hareket etmelerine olanak tanyan, yneticilerin daha saydam ve sorgulanabilir konuma gelmelerini salayan almlara vurgu yaplmaktadr. 1994 ylnda hazrlanan raporda ise devletin piyasann glenmesindeki ilevi n plana karlmtr. yi ynetiim iin (good governanance), devletin piyasa dostu olmas ve ayn zamanda sivil toplum rgtlerinin de gelitirilmesi zorunluluktur. Dnya Bankas, raporda yasalar erevesinde etkinlik gsteren, saydamlk, bilgilenme ve medya zgrl salayan bir hkmetin, verimlilik etkililii, giriimcilerin karar alma srecine dahil edilmelerini salayacaktr. katlmlarnn salanmasdr. 1997 ylnda Dnya Bankasnn hazrlad rapor, devletin rolnn yeniden tanmlanmasna odaklanmaktadr. zellikle kreselleme vurgusu ile somutlaan irdelemelerde teknolojik gelimelere de uyum salayan etkin ve gl bir devletten sz edilmektedir. Bayramolu, bu gelimeleri u ifade ile somutlatrmaktadr:27
...Dnya Bankas daha nce devletin yetki ve grevlerini sivil toplum rgtlerine ve zel sektre aktarmak gerektiine vurgu yapard. Hem piyasann hem de sivil toplumun gelitirilmesi
26

26

Bunun yolu da sivil toplumlarn glendirilmesi, karar mekanizmalarna

Sonay Bayramolu, a.g.e., s.91 Sonay Bayramolu, a.g.e., s.93

27

14

nemli koullardan biriydi. Ancak 1997 raporunda, devletin etkin bir devlet olmasnn alt kaln izgilerle izilmitir. Bir baka ifade ile devlet-sivil toplum/piyasa kartl 1997 den itibaren piyasa iin devlet denilebilecek bir ilevselci tamamlayclk ilikisine evrilmitir.

Dnya Bankasnn ynetiim sylemi zerine getirdii katk, lkemiz kamu ynetiminde, zel sektr nclnde byme iin uygun evreyi yaratabilecek profesyonel, hesap veren bir brokrasi ile donatlm daha kk devlet eklinde somutlamtr. Bu dorultuda bir kamu ynetimi yaratmak zere ncelikle kamu personel reformu, kamu mali ynetimi reformu, yapsal uyarlama politikalarnn temel paras olan KT reformu zelletirmeleri gerekletirilmitir.28 Dnya Bankasnn raporlarnda belirttii good governance (iyi ynetiim), ya da governance (ynetiim) szckleri OECD tarafndan da aynen benimsenmi, 1995 tarihli OECD Global Governance Komisyonunca, ynetiime ilikin yle bir tanm getirilmitir: Ynetiim, bireyler, kurumlar, kamu ve zel sektr unsurlarnn ortak ileri birlikte ynetme biimlerinin toplamdr. atan ya da farkl karlarn uyum ve ibirlii salanarak harekete geirilmesiyle ileyen bir sretir. Uyumu salamakla ykml formal kurum ve rejimleri kapsad gibi, insanlarn ya da kurumlarn ya uzlamalar, ya da bunun kendi karlarna olduuna ikna olmalar zerine domu informal dzenlemeleri de kapsar. Bu raporda dikkati eken vurgular, ynetiimin uzlamaya dayal bir sre olduu, kamu ve zel sektrn ynetiimde nemli aktrler olarak yer almalar gerektii hususlardr. OECD, iyi ynetiim tanmnda alt ilkeyi ne karmaktadr: 29
28 29

Hesapverebilirlik. Saydamlk Etkililik ve verimlilik

Birgl Ayman Gler, a.g.e., s.143 Birgl Ayman Gler, a.g.e., s.146-147

15

Duyarllk Uzak grllk Hukuksallk

Dnya Bankasnn iyi ynetiimde vurgulad ilkelerin de yer ald bu yaklamlarda etkililik ve verimlilik, kamu hizmetlerinin kaliteli bir ekilde yerine getirilmesi, ancak hizmetler yerine getirilirken uygun maliyetin dikkate alnmas belirtilmektedir. Duyarllk ilkesinde, ulusal ve yerel ynetimlerin toplumsal deimeye uyum salayacak kapasiteye sahip olmas, sivil toplumun beklentilerine yant verilmesi vurgulanmaktadr. Uzak grllk ilkesine gre ynetimle, gelecei de ngrerek gerekli almalar yapmal, politikalar retmeli ve hayata geirmelidirler. Bu almalar srasnda saydam hukuksal dzenlemeler de gz ard edilmemelidir. Hukuksallk ilkesine gre saydam hukuksal dzenlemeler herkes ve her kurum iin eit olmaldr. Grld zere; OECD ynetiimi, sosyal ve ekonomik gelime asndan lke kaynaklarnn ynetimiyle ilikili olarak, toplumsal yap iinde politik otoritenin etkin kullanmnn salanmas olarak deerlendirmektedir. Buna gre, kamu otoriteleri, ekonomik birimlerin fonksiyonlarn yeterli bir ekilde yerine getirebilmeleri iin gerekli ortamlar salamaldrlar. Ynetiim kavramna ilikin bir dier nemli katk Birlemi Milletler tarafndan kresel ynetiim sylemi ile verilmektedir. UNDP araclyla Ulusal Governance Projesi ad verilen almalar yardmyla, ynetiim kavram ulusal dzlemlerde uygulanmaktadr. UNDP tarafndan gerekletirilen bu projenin Trkiye aya TODE tarafndan yrtlmtr. Birlemi milletler Kalknma Programnn ynetiim terimine ilikin resmi tanm ise u ekilde yaplmaktadr:30
Governance, bir lkenin ilerinin ynetimi iin her kademede kullanlan ekonomik, siyasal ve ynetsel yetkilerin uygulandr...Governance devleti kuatr, ama devleti aarak zel sektr ile sivil toplumu da kapsar.Burada devlet, siyasal
30

Birgl Ayman Gler, a.g.e., s.148-149

16

kurumlar ile kamu sektr kurumlarn ierecek biimde tanmlanmtr.UNDPnin balca ilgi alan, devletin halkn gereksinmelerini etkili bir biimde nasl karlayaca konusudur.zel sektr, zel iletmeleri ( imalat, ticaret, bankaclk, kooperatifler, vb. ) piyasadaki informal sektr kapsar.kimilerine gre zel sektr, sivil toplumun bir parasdr.Oysa zel sektr ayr bir paradr, nk zel sektr oyuncular piyasaya ve irketlere daha yardmc bir evre yaratma dorultusunda toplumsal, ekonomik ve siyasal politikalar etkilemektedir.Sivil toplum bireyler ve rgtl ya da rgtsz gruplardan oluan, formal ya da formal olmayan kurallar ile dzenlenmi olarak toplumsal, siyasal ve ekonomik amalarla etkileimde bulunan birey ile devlet arasnda kalm alan anlatr.Sivil toplum rgtleri, toplumu gnlllk esasna gre rgtleyen birliklerdir.Kapsamnda sendikalar; STKlar; cinsiyet, dil, kltrel ve dinsel gruplar; hayr gruplar; iveren birlikleri; sosyal-spor klpleri; kooperatifler ve yerel kalknma rgtleri; evre gruplar; mesleki birlikler, akademik ve siyasareten kurumlar, medya yer alr.Parlamentoda temsil ediliyorlarsa sivil toplum ile devlet arasnda yer almalarna karn, siyasal partiler de bu bala dahildir

Grlmektedir ki, Birlemi Milletleriin ynetiim kavramna yaklam Dnya Bankas ve OECDnin yaklamlar ile paralellik gsterse de, Birlemi Milletlerin kavrama ilikin tanmnda sivil topluma ilikin zel bir vurgu yaplm, sivil toplum birey ile devlet arasnda ynetimde nemli bir basamak olarak tanmlanm, hatta bir adm ileri gidilerek, siyasal partiler de bu temsiliyet mekanizmasnn bir paras olarak gsterilmitir. Kanmca bu noktada dikkat eken en nemli konu, ynetiim zerinden yaplan ve sivil toplum rgtlerinin aktif bir ekilde yer ald ynetiim modeli ile, sivil toplum ve sermaye ortaklnda ok aktrl yeni bir demokrasi tanm yaplmakta, zellikle Avrupa lkelerinde son yllarda parlementer burjuva demokrasisinin yaad temsiliyet sorunsal (Avrupada parlementer sistemin katlma ilikin yaad kriz, zellikle 1990l yllarda faist partilerin iktidar orta olmasyla sonulanm-Avusturyabu durum Avrupa demokrasisi iin bir kriz olarak deerlendirilmitir), ynetiime 17

yklenen bu demokrasi grevi ile almaya allmaktadr. Bu yeni durumda ngrlen; iletiim teknolojilerindeki ilerlemeler ve kresellemenin toplumlar zerinde yaratt yeni frsatlara, bireyler ve sivil toplum kurulular kolaylkla eriebilecek, bilgi ve eylem kapasiteleri gelien sivil toplum kurulular, gerek ulusal, gerekse blgesel ynetiim dzeyinde rol alabileceklerdir. Hi kuku yok ki bu durum, demokrasinin katlm unsurunu sivil toplum araclyla dorudan sermayeye teslim etmekte, emek sermaye elikisi zerinden konumlanm snfsal yaplar sivil toplum modeli ierisinde eriterek ve toplumsal mcadele alann daraltarak, burjuva demokrasisinin snflar zerindeki eitsiz gcn, sermaye lehine yeniden dzenlemektedir.

3.YNETM OLGUSUNA YAKLAIMLAR Ynetiim kavram, 1980li yllarla birlikte, dnyann siyasi, iktisadi ve toplumsal hayatnda yaanan deiimlere paralel olarak, literatrde eklektik bir anlam kazanm, bu dorultuda lkelerin kamu ynetimi anlayn da derinden etkilemitir. Kavrama ilikin ister olumlu, ister olumsuz deerlendirmeler yaplsn, kavram, zerinde yaplan tartmalarla teorik geliimini devam ettirmekte, bu durum pratikte de lkelerin ynetim anlayn derinden

18

etkilemektedir. Bu dorultuda literatrmzde kavrama ilikin olumlu ve olumsuz yaklamlara bir gz atmakta fayda olacaktr.
3.1. YNETME OLUMLU YAKLAIM

Ynetiim kavramna ilikin olumlu yaklamlarn ortak yn, ynetiimi demokratikleme dorultusunda nemli olanaklar tadn iddia eden liberal bak asn yanstmaktadr. Liberal bak asnn ynetiim zerindeki demokrasi zerinden olumlayc yaklam, ynetiimi temsili demokrasinin kstllklarnn almas ve oulcu ve katlmc demokrasi dorultusunda bir alm olarak grmeleri zerine ekillenmektedir. Bu yaklama gre, ynetiim, ok aktrl, oulcu, uzlamac, yatay ilikilere dayanan, sivil toplum kurulularnn katlm da aarak ortak konumunda bulunduu bir ynetim anlayna dayanmaktadr. Bu yaklamn nemli savunucularndan olan Tekeliye gre, gnmzde temsili demokrasinin kstllklarnn alabilmesi iin, yneten-ynetilen ikiliini aan katlmc pratiklere gereksinim duyulmaktadr. Bu geeksinimi karlayan alm ynetiimin salad ileri srlrken, bir yandan ynetiimin iktidar pratiklerinde kkl bir dnm douracana illikin beklentiler dile getirilmekte, dier yandan da ynetiimi tamamlayan dier ilkelere (demokratiklik, oulculuk,yerellik, aklk, hesap verebilirlik) iaret edilmektedir. 31 Benzer ekilde demokrasi ve temsiliyet krizi zerinden hareket eden Belge, sivil toplum kurlularn bask grubu olarak adlandrmakta, bu yaplarn iktidara aday ya da ortak olarak deil, iktidara uzak durarak ynetimi dntrme anlay zerinde durmaktadr. Belgenin bu yaklamnda, 1960l yllarn muhalif hareketlerinin izlerini grmek mmkndr. Bu anlamda Belge, sivil toplum kurulular ile 1968 renci hareketlerinin dntrc etkisi arasnda benzerlik kurmaktadr. Bu yaklama gre, kapitalizmin 1960larn sonlarndan itibaren iine girdii genel kriz siyasal partilerin manevra alann iyice daraltm, bunun sonucunda partiler sisteme entegre olmu, kendi tabanlar ile olan balar da iyice zayflayarak temsil krizi yaamaya balamlard. Siyasal partilerin ve sendikalarn kurulu dzenin bir paras haline gelmeleri, dzene entegre olmalar
31

lhan Tekeli, a.g.e. s.248

19

ve kendi ilerinde hiyerarik bir ynetim yaps oluturup brokratiklemeleri, oy verme ve seime katlma oranlarnda azalma gibi gstergelerde ortaya kan bir temsil krizine yol aarken, toplumsal muhalefet de kendisine yeni bir mecra buluyor, sivil toplum kurulular biiminde rgtlenmi muhalefet hareketleri ykselie geiyordu. Parti, sendika, meslek odas gibi rgtlenmeler, lke genelinde, rgt ii seimlerle oluan belirli hiyerarik rgtsel yaplar oluturur ve bu rgtsel yaplar brokratikleirken, sivil toplum rgtleri hiyerarik rgtlenmeler duyduklarndan, oluturmamalaryla ayrmaktadr. yatay ilikiler kuruyorlar, Sivil toplum hareketler, bu da, bu hareketlerin rgtlenme gereksinimini ynetim iin deil, haberleme ve koordinasyon iin brokratiklememesini salyordu. Bu durum; iktidar ele geirmeyi deil, iktidardan uzak durarak devletin topluma mdahalelerini kurallara balayp snrlandrmay temel alan sivil toplum kuruluu biiminde rgtlenmi muhalefet hareketlerinin (insan haklar savunucular, rklk kart, sava kart, nkleer kart hareketler, evrecilik, feminizm, renci hareketleri v.b hareketler ayn zamanda siyaset biliminde yeni toplumsal hareketler olarak adlandrlmaktadr32) demokratikleme asndan daha byk olanaklar tad, ynetiimin de bu trden hareketlerin etkinlik alann genilettii dncesine yol amaktadr.33 Ynetiimi yalnzca kurumsal yeniden yaplanma olmann tesinde, sosyoekonomik, kltrel ve mekansal yeniden yaplanmann bir paras olarak deerlendiren Emrealp, ynetiimin toplumsal bir demokrasi olduu tezinden hareketle, hiyerarik, tepedenci bir ynetim yaplanmas yerine, yatay ilikiler temelinde ykselen, tabana dayal, gcn halktan alan, desantralize, katlmc, effaf, demokratik denetime ve hesap vermeye ak politikalar, kurumlar ve hareketler zerinde oturan yeni bir ilikiler a ngrdn belirtmektedir.34 Kresellemenin salad mal ve sermaye hareketindeki serbestliin, ynetiim olgusu ile bir frsata dnebileceini savunan bir baka gr de; kresel ynetiim srecinde mal, hizmet ve sermayenin, dnya leinde serbest
32 33

Mmtazer Trkne, Siyaset, Opus Yaynlar, stanbul 2009, s.596-603 Murat Belge, Sivil Toplum rgtleri Merhaba Sivil Toplum, Helsinki Yurttalar Dernei Yayn, 1997, s.30-32 34 Sadun Emrealp, Yerel Ynetimler ve Sivil Toplum Kurulular arasndaki birlii Merhaba Sivil Toplum, Helsinki Yurttalar Dernei Yayn,1997, s.40

20

dolamyla, az gelimi lkelerin, giderek daha youn biimde yeni dzene uyum salayarak serbestleme srecine katlaca, bu durumun da, marjinallemeyi ve yoksulluu nleyeceini iddia etmektedir.35 Grld zere, ynetiime ilikin yaplan olumlayc liberal

yaklamlarn ortak vurgusu demokratikleme ve sivil toplum ilikisi zerinde durmakta, bu dorultuda ynetiim; oulcu ve katlmc bir demokrasi modeli olarak deerlendirilmektedir. Bu noktada dikkat eken husus, ynetiim ile yeni sa politikalar arasndaki organik ilikinin grmezden gelinip, burjuva demokrasisi ierisinde elde edilen kimi toplumsal haklarn, sermayenin yeni hakimiyet alan yaratma sreci ile tasfiye edilmesi ve gerekleen bu tasfiye srecinin perdelenerek, toplumsal snflarn sivil toplum iindeki temsiliyet noktasndan sanal bir demokrasi tanm yaplmasdr.
3.2. YNETME OLUMSUZ YAKLAIM

Ynetiim kavramnn kuramsal altyapsn belirleyen sreleri bir nceki blmde incelemitik. Referans noktamz, ynetiime ilikin kavramsal tartmalarn nemli odak noktalarndan olan, Dnya Bankas, OECD ve Birlemi Milletler olarak aldmzda, sanrm, kavrama ilikin yaplan olumsuz eletirilerin dayand noktay anlamak daha kolay olacaktr. Bu noktadan hareketle, ynetiim kavramna ilikin temel eletiri argmanlarnn, ynetiimin kapitalizm, ve kapitalizmin iktisadi ve siyasi alanda evrildii son nokta olan neoliberalizmle olan ilikisi olduunu syleyebiliriz. Ynetiimin neoliberalizm ile olan balants zerinden yaplan eletiriler temelde bu iki kavram birbirinin tamamlayc unsuru olarak deerlendirmekte, bu birliktelii sosyal devlet kartl zerinden konumlanmaktadrlar.Neoliberal politikalar erevesinde devlette yaplan reformlarla, gemite devlet tarafndan yaplan kimi hizmetler zel sektre ya da sivil toplum kurulularna devredilmekte, kamu hizmetleri metalatrlarak sermayenin deerleme alanna sokulmakta, srete sivil toplum kurulular ne kartlarak, ynetiim olgusu ile sosyal politikalarn tasfiyesi gerekletirilmektedir.
35

Ahmet Mutlu, Ynetiimde Yerel Kltr le Etnik Kimlikler Vurgusu ve Trkiye, Amme daresi Dergisi,Ankara, Mart 2007, Cilt:40, Say:1, s.8

21

Kapitalizmin azgelimi lkeleri smr ilikileri dorultusunda baml hale getirecei sylemi ve ynetiimin bu bamllk ilikisi iindeki rol, ynetiime ilikin getirilen bir dier eletiri konusunu oluturmaktadr. Bu yaklama gre, ynetiim, bir yandan iktidar toplumun bir snfna aarken, (Gler, bu durumu burjuva diktatrl olarak tanmlarken u tespitte bulunuyor:36 Ynetiim, kukusuz, katlmc bir formldr. Ancak kamu kudretini dorudan doruya sermaye kesimine teslim ettii iin antidemokratiktir. Bu forml, getiimiz yzyln burjuva emokrasisi kavram ile karlatrldnda, yaps gerei burjuva diktatrl sfatn hak etmektedir.) dier taraftan zellikle az gelimi lkelerin smrgeletirilmesi yolunu amaktadr. Ynetiimle, nndeki her trl engel kalkm olan uluslararas sermayenin lkeye girii, bununla rekabet edemeyen yerli sermayenin saf d kalmasna neden olmakta, lkedeki varlklar ve hizmet alanlarn ele geirdike de, oradaki ynetme hakkna ortak olmaktadr.37 Ynetiimin kapitalizmle ilikisi zerinden yaplan eletiriler, znde kreselleme srecinde yerellemenin pazar faaliyetleri ile ilikilendirilmesine dayanmaktadr. Buna gre, zellikle yeni dnya dzeninin dayatt yapsal uyum programlar kapsamnda yerellemeye, okuluslu irketlerin ulus-devletin korumac politikalarn tasfiye ederek, yerel toplumlarla ya da yerel igcyle dorudan ilikiye girmesini amalayan bir ierik yklenmektedir. Bununla birlikte, yerellemenin, emein serbest dolamn engelleyip, sendikalar ilevsizletirecei edilmektedir. 38 Ynetiimin unsuruna (Devlet, Sivil Toplum, zel Sektr) vurgu yapan Gler, bu unsurun her birinin zayf ve gl ynleri olduundan hareketle baz noktalara dikkat ekmektedir:39
36 37

ve

emei

sermaye

karsnda

gszletirecei

iddia

Birgl Ayman Gler, a.g.e., s.160 Ahmet Mutlu, a.g.e., s.9 38 Ahmet Mutlu, a.g.e., s.9 39 Birgl Ayman Gler, a.g.e., s.152

22

Anahtar soru, bir ulusun insanlarn tmne eit frsatlar yaratp yaratamayacadr.

Devlet etkili-verimli i gremezse kt kaynaklar heba olacaktr. nsanlarn gznde meru olmazsa kendi amalarna da, onlarn amalarna da ulalamayacaktr.

Bu hedefler evresinde ulusal oydama salanamazsa d yardm olmayacaktr.

Sosyal doku iyi beslenmezse toplum paralanma ve kaos riski ile kar karya kalacaktr.

Devlet, insanlara i grecekleri gvenceli bir zemin sunmazsa, insanlar kendi gelimelerini gerekletirmek iin glendirilmezse, desantralizasyon yaplmazsa kalknma srdrlemeyecektir.

zm siyasal liderler, iverenler ve toplumsal liderlerin bir araya gelerek insan merkezli politikalar belirledikleri; bunlar zerinde halk onaynn alnd bir siyasal sistem, yani governance inasdr.

Grlmektedir ki, ynetiim kavramna yaplan olumsuz eletiriler, lkelerdeki sosyal politikalarn tasfiyesi ve kimi kamu hizmetlerinin hantal olan devletin toplumsal kaynaklar verimli kullanamad ve yolsuzluklara yol at gerekesiyle STKlara devri zerinde younlamaktadr. Bu noktada, sivil toplumculuun devlet kartl ile neoliberalizmin piyasa yandal ilikilendirilmekte, sosyal devlet kartl piyasa ile sivil toplumun ortak savunusuna dayal ulusst bir ideoloji eletirisi yaplmaktadr. Tm bu eletirilerin ortak noktas, kapitalizmin modern dnemde ulus devlet leinde rgtlenme srecinin, yeni dnemde ynetiimin de kendisine biilen rolle birlikte ulusst bir nitelie kavumas ve bu durumun ulus devletleri andrmas temeli zerinde gereklemektedir. 1990l yllar ile birlikte, sol sylemin etkinlik alannn daralmas, Marksizmin ve uygulama lei olan Leninizmin S.S.C.B ve dier dou blou lkelerinde yenilgiye uramas ( ki bu yenilgi Marxn, imdiye kadarki btn 23

toplumlarn tarihi, snf savamlar tarihidir sznden hareketle, kimi evrelerce tarihin sonu olarak deerlendirilmi olsa da, 1990l yllardan gnmze kresel kapitalizmin snflar arasndaki atma unsurlarn tamamyla yok ettiini sylemek maddi gerekleri gz ard etmek anlamna gelecektir), bu syleme ayrca ideolojik bir boyut kazandrmakta, bu durum sylem zerinde marksist eletirilerin kendisini konumlandrmasn zora sokmaktadr. Yaanan bu sreci ulus devletin bir anma sreci olarak deerlendirmek doru ve eksik bir eletiri olmakla birlikte, bu durum srece ilikin snfsal temelli bir marksist eletiriyi zorunlu klmaktadr.

4.YEREL YNETM (KENTSEL YNETM) Bu blmde ayrntlandrmaya alacam yerel ynetiim kavramn verirken; yerellik kavram sadece kent leinde deerlendirilecek (bilindii zere yerellik kavram corafi ve idari lek anlamnda farkl terimlere karlk gelebilmekte, yerellik ad altnda kyler ve il leinde idari rgtler olan il zel idareleri de anlalabilmektedir), bu kapsamda ynetiim olgusu incelenirken kentleme unsurlar da dikkate alnacaktr.

24

Kentlerimiz, 1980 sonras kresel lekte yaanan deiimlere tam olarak eklemlenememenin verdii sorunlar hala yaamakta, yeni dnyann birbirleriyle rekabet eden kentleri vurgusunun dnda kalan kentleme pratiimiz de bu sorunlar barndrmaktadr. Gerek kapitalizmin evrilme srecini bir ka basamak nden yaayan Bat Avrupa ve Kuzey Amerika kentleri olsun, gerekse bu bamllk ve smr ilikisine eklemlenmeye alan Trkiye gibi evrilme srecini geriden takip eden lke kentleri olsun, her lkenin kentleme pratikleri kimi zgnlkler gsterse de, gnmzde artk kentlerin baetmek zorunda kaldklar problemleri bir parantez iine alabiliriz. Modernizmin determinist tutumunun en somut halini kent mekanlarnda grmek mmkndr: Kent meydanlar, parklar, kent idari binalar, kent merkezleri v.s, kentin fonksiyonel olarak ayrt tm mekanlarda bu determinist vurgu hakimdir. Bilindii zere modernizmin kentleri dntrme projesi zerine yaplan en temel eletiri, kentlerin ortak mekanlarnda bir araya gelen farkl toplumsal gruplarn, fiziki mekanda uzlama aray zerinden, kltrel kimliklerin ve yaam tarzlarnn bir potada eritilmesi kaygs tamasyd.. Gnmzde ise, her bireyin kendi kimliini inaa ettii, bunu yaparken, referans alabilecei bir st kimlikten mahrum olduu, paralanmln n plana kt, etraf gvenlik duvarlaryla evirilmi, giri klar kontrol altnda tutulan izole alanlar ile, kresel sermaye ve tketim ekonomisinin dayatt yeni deerler sistemine eklemlenmeye alan kentlerin; hzl, atan, kaotik bir dnm srecini yaamaktayz. Bu dnmn kent mekannda yaratt gerilimi; farkl kltrel deerlerin bir arada yaayabilmesinin salanmas vurgusu, kentin peyzaj ve mimari deerlerinin korunmas gereklilii, kentlerde yaanan kresel evre krizine alternatif srdrlebilir kentsel mekanlarn yaratlmasnn nemi gibi olgular zerinden tartarak, yerelleme, kent diplomasisi gibi hegemonik yeni liberal sylemleri merulatrma araylar bize yerel-kentsel ynetiim kavramna giden yolda nemli ipular verecektir. Yukarda zetlemeye altm, kentlerinin bu kaotik, paral ve atan unsurlarn bnyesinde tayan yerel birimlerde, dier yerel birimlerle birlikte, kendilerini ulus-devletin oluturucu bir paras olarak grdkleri bir anlaytan, kresel lekte hareket eden sermayeyi kendi birimlerine ekmek iin projeler 25

gelitiren bir yerellik anlay hakim olmaya balamtr. Bu deiimin en arpc sonucu, kendisini kolektif hizmetlerin sunucusu olarak gren yerel ynetimlerin yerini (ki bu hizmetler 1980 sonras, zelletime yoluyla zel sektre sermaye aktarlmasna neden olmu, bu durum kentte yaayanlar iin kentli olmann maliyetini arttrmtr), bymeye nem veren ve sermayenin taleplerine duyarl hale gelen bir yerel ynetim anlaynn almasdr.40 Yaanan bu deiim sreci kukusuz kapitalizmin ulus lekli rgtlenme modelinin tesine geerek yerellik vurgusunun nem kazanmasna neden olmutur. Sermayeye yeni hareket alanlar salayan ve birbirleriyle rekabet eden bu kent ynetimleri iin yerellik vurgusu altnda sektrl bir model ortaya kmtr. Bu yeni kombinasyonun yeleri, yerel devlet, yerel nitelikli olan ya da yerel dzeyde etkinlik gsteren sermaye ve sivil toplum kurulular olarak adlandrlan eitli yaplanmalardr. Yerel ynetim kavramnn bu tr bir oluumu kucaklayamamas karsnda, yeni yaplanmaya verilen isim ise yerel ynetiim govarnance olmutur.41 Bylece liberalizmin yerel olan demokratiktir sylemi ile, neoliberalizmin sermaye, sivil toplum ve ok aktrl ynetim sylemleriyle meru bir zemin arayan ynetiim kavram, kentsel alanlarn ynetiminde yeni bir sylem olarak kendisine yer bulmutur. Pierre, bu ok aktrl ynetim modelinde, rgtlenmi karlarn srece katlmnda farkllklar olacandan hareketle, kentsel ynetiim srelerini iletmeci (magerial), kurumsal (corporatist), gelimeci (progrowth) ve refah (welfare) kentsel ynetiim modelleri eklinde drt grupta toplamtr.42 letmeci kentsel ynetiim modeli, son dnemlerde yeni kamu iletmecilii adyla anlan ve yerel ynetimlerin iletmeci zelliklerinin demokratik ve katlmc niteliklerinin bir anlamda nne getii sreleri anlatmaktadr.43 engl, emein yeniden retimini merkeze alan bir kent yneticilii modelinden sermayenin yeniden retimine ncelik veren kent
40 41

H.Tark engl, Kentsel eliki ve Siyaset, mge Yaynevi, Eyll 2009, s.83-84 H.Tark engl,a.g.e., s.84 42 J.Pierre (1999), Models of Urban Governance:The Instituonal Dimensions of Urban Politics, Urban Affairs Review dan aktaran Hamit PALABIYIK, Ynetimden Ynetiime Gei ve tesi zerinde Kavramsal Aklamalar, Amme daresi Dergisi,2004, Cilt:37, Say:1, s.74 43 Hamit Palabyk, a.g.e., s.75

26

iletmecilii ve giriimcilii modeline geiin salandn vurgularken44, kentlerde kamu hizmeti retimi ve sunumunda zel kesim-iletmeci- ynetim stratejilerinin de uygulandnn altn izmektedir. Kurumsal kentsel ynetiim modeli; yerel ynetimleri, sosyal gruplarn ve dier rgtlenmi kar gruplarn kent politikalarnn yapm ve uygulanmas srelerine katlmnn saland sistem olarak tanmlanmaktadr. Katlmc yerel demokrasinin ancak yerel karlarn temsili ile gerekleebilecei modelin ana dncesidir.45 Bu modelin lkemizdeki kent ynetimlerinde somutlam halinin kent konseyleri olduunu syleyebiliriz. Gelimeci yerel ynetiim modelinde ise ama, yerel ekonomik kalknmada ynetiim srecinin kullanlmasdr. Srdrlebilir ve uzun dnemli ekonomik kalknma modelin temel amacdr. Modelde kamu ve az saydaki sekin zel sektr temsilcileri arasnda etkin iletiim vardr.46 Kamu ya da zel kurum olduklar hususunda gnmzde de tartmalarn devam ettii yerel lekte rgtlenmi blge kalknma ajanslarn lkemizde gelimeci yerel ynetiim unsuru olarak deerlendirebiliriz.

Refah kentsel ynetiim modelinde ise, ekonomik kalknmlk ya da refah kayna olarak kendi kapasitesinden ok, ulusun geneline bal olan yerleimlerde uygulanmaktadr. Kamu harcamalar bakmndan merkezi hkmet gelirlerine ballk sz konusudur.47 Pierre tarafndan kuramsal anlamda snflandrlan kentsel ynetiim srecinde ortak olan vurgu, yerellik zerinden yerelin uluslararas sermaye ile kuraca ilikiler anda, yerel aktrlerin grevlerinin ne olduudur. Aslnda bu durumun yerel lekte en somutlam hali Yerel Gndem 21 olgusudur.

44 45

H.Tark engl,a.g.e., s.175 Hamit Palabyk, a.g.e., s.75 46 Hamit Palabyk, a.g.e., s.75-76
47

Hamit Palabyk, a.g.e., s.76

27

1992 ylnda Rio de Janerioda yaplan ve Birlemi Milletler evre ve Kalknma Konferansnn (HABITAT) bir rn olan Gndem 21, ynetiim anlaynn yerele tanmasnda nemli bir gelime olarak grlmektedir.48 Gndem 21, 1992 tarihli Birlemi Milletler evre ve Kalknma Konferansnda benimsenen bir eylem plannn ismidir. Bu eylem plan, kalknma ile evre arasnda dengeyi amalayan, srdrlebilir kalknma erevesinde, kresel uzlamann ve siyasal taahhtlerin st dzeyde ifadesini simgelemektedir. Burada, ncekilerden farkl olarak srdrlebilir kalknma konusunda sorumluluun, devlet-d aktrlerce de, zel sektr ve sivil toplum kurulular tarafndan da paylalmas esas alnmaktadr. Bu balamda, Gndem 21de gndeme gelen sorunlarn byk ksmnn yerellere dayanmas nedeniyle, yerel ynetimlerin katlm ve ibirliinin belirleyici olmasndan hareketle Yerel Gndem 21 projesi gndeme gelmektedir. Yerel Gndem 21, yerel srdrlebilir kalknma sorunlarnn zmne ynelik, katlmc, ok sektrl, yerel ortaklklara dayal ynetiim anlaynn yaama geirilmesini gerekli klan bir program olarak karmza kmaktadr. Bu noktada, uluslararas kurulularla yerel ynetimler arasnda dorudan bir ban olduu bir yaplanma ve ibirlii sreci ile kar karya gelinmektedir ve merkezi/ulus-devletin etkinliinin yerel dzlemde eritilmesine de tanklk edilmektedir.49 Bu projeler kapsamnda, yerel paralarn 21. yzyldaki sorun-zm gndemini belirlemek zere yryen bu almalarda, "kent konseyi" oluumlar yaratlmtr. Belediye meclislerinde yer bulamayan eitli toplumsal kesimlerin belediye ynetimleri ve kaymakamlk rgtleriyle bir araya geldikleri konseyler, bir sre sonra "bir bacak eksik brakld iin" proje sahibi UNDP tarafndan eletiriye uram, proje sahipleri bu eksik baca yerine yerletirmek iin almaya zorlanmlardr. Eksik bacak, zel sektrdr. Konseyler, aralarna "ortak" olarak zel sektr irketlerini almaya zorlanmlardr.50

48

Birgl Ayman Gler, a.g.e., s.23 Atilla Gktrk, "Bugn Gelinen Yerde Kent Konseyleri ve Yerel Gndem 21", DOSYAMimarlar Odas Ankara ubesi Yayn, Ankara, Aralk 2008, s. 7-8.
49
50

Birgl Ayman Gler, 3 Mart 2003 Mimarlar Odas Sunuu, s.5 http://www.mimarlarodasiankara.org/dosya/birgulaymanguler.pdf (13.04.2011).

28

Son olarak, 1990'l yllarn kresel-yerellik balamnda sivil toplumcu demokratikleme tartmalarn kresel lekte eitli sylemlerle merulatrma arayna girdiini, bu sylemin aralarndan biri olan ynetiim kavramnn ve kentsel lekte de kentsel ynetiim srecinin, ulus-devletin byk sorunlarla uramak iin ok kk, kk sorunlar iin de ok byk olduu; kresel olann yerelletii, ayn zamanda ve ayn mekanizmalarla yerel olann da kreselletii sylemi zerinden, kentleri sermaye hareketlerine hazr hale getirme kaygs tadn, lkemiz zelinde de, Yerel Gndem 21, Kent Konseyleri ve Kalknma Ajanslar gibi ynetsel birimlerle rgtlendiini sylemek yanl olmayacaktr.

SONU: YNETM GNMZ KORPORASYONLARI MI? Ynetiim kavramnn; ekonomik alana mdahalesinin yan sra sosyal ve siyasal alan iinde, toplumsal bir ideolojik karlk oluturma istei ve bunu salama yolu olarak da toplumda dikey ve yatay ilikiler an kullanma abas, Faizm yllarnda talyada grlen korporasyonlar akllara getirmektedir. Ortaa meslek rgtlerine lonca- benzerlii bulunan korporasyonlar, kurulduu dnemde, talyada sosyal alann byk bir ksmn egemenlii altnda tutmaktayd. i ve iverenlerin ayn yap altnda topland bu rgtler, genel 29

itibariyle sisteme konumlanm yaplar ile hkmetin kitle ayan oluturmular, meslek rgt olarak tekil edilmelerine ramen, mesleki unsurlarndan ok, hkmetin toplumsal katmanlar iinde, halk sistemin organik bir paras haline dntrme isteinin rn olmulardr. Hkmetin tamamen egemenlii altnda bulunan korporasyonlar,

niceliklerinin belirlenmesinden programlarna, genel kurullarnn ne zaman yaplacandan ynetimin ne ekilde oluturulacana kadar; snrlar nceden belirlenmi yaplardr. En nemli fonksiyonlarnn hkmete alnan kararlarn, uygulanmasndaki kolayl salamak olarak ifade edilebilen korporasyonlar, ayrca alnan kararlarn toplum karlar ve ihtiyalar ile uyumasa da- halka anlatlmas ve kabul ettirilmesi noktasnda da nemli ilevlere sahiptir. Bu balamda talyada korporasyonlarn iddia edildii gibi katlmclk salamak adna deil; alnan kararlarn onaylanmas ve uygulanmasnda meruiyet salayan rgt yaplar olduu kabul edilmelidir. Ynetiim sreci iinde olmas ngrlen hkmet d kurumlarn (sivil toplum kuruluu), yapsal zellikleri de neo liberalizmin, kurmay kurumlarndan olan Dnya Bankas tarafndan yaplandrlmaya allmaktadr. Ynetiim srecinin korparosyonlarla benzetiini syleyebileceimiz bir dier nokta, her iki olgunun da toplumsal snf lara bak alarndan kaynaklanmaktadr. i ve iverenleri ayn at altnda birletiren bu korporasyonlar, toplumun ihtiyalarna ve blmle ilgili talepleri bnyelerinde barndrmazlar. Asl misyonlar, hkmetin varlna tehdit oluturacak; toplumsal etkileri ortadan kaldrmaktr. Ynetiim sreci de benzer dinamikler iinde, toplumlarn dezavantajl kesimlerinin, kitlesel hak arama mcadelesine sebep olacak, sendika ve dier demokratik kitle rgtlerini reddeder. nk bylesine unsurlar, sermaye akkanl ve artan eitsizlikler ynlendirme gcne sahiptirler. Bir baka nemli benzerlik ise parlamento kavram zerindedir. Ynetiimin, merkezi brokrasinin zaman ve ileyii bakmndan, piyasa zerinde yaratt etki sebebiyle, neo liberal politikalar ile olan organik ilikisini belirtmitik. Parlamentolarn, sermaye dolamn engelleyici ve yavalatc 30 karsnda toplumu

zellii sebebiyle, ynetiim sreci iinde edilginletirildiini sylemek yanl olmayacaktr. Bylelikle sermaye, karsndaki ya da beraberindeki demek daha doru olacaktr (nk ynetiimin ok aktrl unsurlar, atma zerinden deil, mzakere zerinden karar retmektedir) gdml sivil toplum kurulular ve kendi ile uyumlam etkin devlet aracl ile yoluna daha hzl devam edecektir. Faist italyada da, alnan kararlarn daha hzl uygulanmas adna parlamentonun yerine Korporasyonlar Odas kurulmutur. Bylelikle brokrasi ortadan kaldrlacak, alnan kararlar korporasyonlar aracl ile halka hem anlatlacak hem de daha hzl uygulanacaktr. Son olarak her iki yapda da kitle unsurunun aslnda yok sayld sylenebilmektedir. Korporasyonlarda robotlatrlm, tek tip insan modeli zerinden kurgulanan tektip kitleden bahsederken, ynetiim sreci ile birlikte yalnzlaan ve yabanclaan insan zerinden oluturulan bir kitlesizlik sz konusudur. Ksacas her iki unsurun da yaratmaya alt, sistemi sorgulamayan insan tasviridir. Teklileen insan zerinden oluturulan sivil toplum kurulularnn; sreksiz, dar konularda tavr koyma istei, her iki sistemin de kusursuz ve zararsz toplum modelinin beklentisidir. Son tahlilde, unu tekrar sylemekte fayda vardr: Faizm faizmdir ve kendisine zg siyasal, toplumsal ve iktisadi unsurlar bulunur. Ynetiim ve faizmin ynetsel modellerinden biri olan korparosyanlar arasnda benzerlik kurma araynn amac, yalnzca kapitalizmin, ister kriz dnemlerinde olsun (faizm kapitalizmin kriz dnemlerinin rndr), isterse byme dnemlerinde olsun (sanrm gnmzde kresel sermaye kapitalizmin tarihinde hi olmad kadar hareketli, hi olmad kadar snr tanmaz...), birbirlerine benzer ynetsel modeller, kendi krizini, sorunlarn merulatracak sylemler gelitirdii vurgusunun altn izmektir.

31

KAYNAKA Ataay, Faruk, (2006) , Kamu Reformu ncelemeleri, Ankara Tabip Odas. Bayramolu, Sonay, (2002), Kresellemenin Yeni Siyasal ktidar Modeli:Ynetiim, Praksis, Say:7, s.85-116. Bayramolu, Sonay, (2006), Ynetiim Zihniyeti, letiim Yaynlar, stanbul.

32

Belge, Murat, (1997), Sivil Toplum rgtleri Merhaba Sivil Toplum, Helsinki Yurttalar Dernei Yayn. Emrealp, Sadun, (1997), Yerel Ynetimler ve Sivil Toplum Kurulular arasndaki birlii Merhaba Sivil Toplum, Helsinki Yurttalar Dernei Yayn. Gktrk, Atilla, (Aralk 2008), "Bugn Gelinen Yerde Kent Konseyleri ve Yerel Gndem 21", DOSYA- Mimarlar Odas Ankara ubesi Yayn, Ankara. Gnl, Ramazan, (2009), Siyaset ve Ynetiim:Tarihsel Bir Bak, Mlkiye Dergisi, Ankara, Gz, Say:264,s.247-276 Gzelsar, Selime, Kamu Ynetimi Disiplininde Yeni Kamu letmecilii ve Ynetiim, Ankara niveristesi, Siyasal Bilgiler Fakltesi, Gelime ve Toplum Aratrmalar Merkezi, Tartma Metinleri http://www.politics.ankara.edu.tr/eski/dosyalar/tm/SBF_WP_66.pdf (13.04.2011). Gzelsar, Selime, (Haziran 2003), Neoliberal Politikalar ve Ynetiim Modeli, Amme daresi Dergisi, Ankara, Cilt:36, Say:2, s.17-37 Gler, Ayman, Birgl, 3 Mart 2003 Mimarlar Odas Sunuu. http://www.mimarlarodasiankara.org/dosya/birgulaymanguler.pdf (13.04.2011). Gler, Ayman, Birgl, (2005), Devlette Reform Yazlar, Paragraf Yaynevi, Ankara.

J.Pierre (1999), (2004), Models of Urban Governance:The Instituonal Dimensions of Urban Politics, Urban Affairs Review dan aktaran Palabyk, Hamit, Ynetimden Ynetiime Gei ve tesi zerinde Kavramsal Aklamalar, Amme daresi Dergisi, Cilt:37, Say:1, s.63-85. Lako ve Nielsen (1999), (2000), Reinventing Government and Govermental Renewaldan aktaran stner, Ylmaz, Kamu Ynetimi Kuram ve Kamu letmecilii Okulu, Amme daresi Dergisi, Cilt:33, Say:3, s.15-31.

33

Mutlu, Ahmet, (Mart 2007), Ynetiimde Yerel Kltr le Etnik Kimlikler Vurgusu ve Trkiye, Amme daresi Dergisi,Ankara, Cilt:40, Say:1, s.1-25. engl, H.Tark, (Eyll 2009), Kentsel eliki ve Siyaset, mge Yaynevi. Tekeli, lhan, (1999), Modernite Alrken Siyaset, mge Kitabevi, Ankara. Trkne, Mmtazer, (2009), Siyaset, Opus Yaynlar, stanbul. stner, Ylmaz, (Nisan 2011), Kamu Ynetimi Kuramlar Ders Notlar. Vikipedi: http://tr.wikipedia.org/wiki/%C4%B0%C5%9Flem_maliyeti (13.04.2011).

34