Professional Documents
Culture Documents
Attila döneminde, I. Balkan Seferi, II. Balkan Seferi, Batı Roma(Galya) Seferi ve
İtalya Seferleri yapılmıştır.
Attila’nın ölümü sonrasında, oğulları Avrupa Hun Devleti’nin birliğini
koruyamamışlardır. Attila’nın oğlu İrnek, artık Batı ve Orta Avrupa’da tutunmalarının
mümkün olmadığını görerek, kendine bağlı Hunlarla beraber Karadeniz’in kuzeyine çekildi.
Geriye kalan Hunlardan bir kısmı Orta Asya’ya geri dönerken, diğerleri ise Avrupa’ya doğru
yönelmiş olan Avarlara katıldı. Avarlara katılan Hunlar, Bulgar ve Macar devletlerinin
kurulmasında etkili oldu.
Akhunlar(Eftalitler)
Çin egemenliğine girmek istemeyip, batıya göç eden Hunlar tarafından kurulmuş bir
devlettir. Kuzey Hindistan, Afganistan, Maveraünnehir çevresinde egemenlik kurmuştur.
Göktürk Devleti ve Sasani Devleti’nin yaptığı ittifak sonucunda yıkılmıştır.(557)
GÖKTÜRKLER
Birinci Göktürk Devleti (552-630)
Göktürk Devleti, tarihte Türk adıyla kurulan ilk devlettir. Büyük Hun Devleti’nden
sonra Orta Asya’da kurulan ikinci büyük Türk devletidir. Bu devlet, Orta Asya’da en geniş
sınırlara sahip olan Türk devleti olarak tarihe geçmiştir.
Göktürk Devleti, Avarlara isyan eden Türkler tarafından Bumin Kağan’ın liderliğinde
kurulmuştur. Devlet doğu ve batı olarak iki idari bölüme ayrılmıştır. Batı kanadını yöneten
İstemi Kağan döneminde, İpek Yolu’nun denetimini ele geçirmek için ilk önce Akhunlar’a
karşı Sasaniler ile ittifak yapılmıştır. Daha sonra Sasanilere karşı, Bizans ile işbirliğine
girilmiş, Bizans başkenti İstanbul’a heyetler gönderilmiştir.
Göktürk Devleti, 582 yılında Doğu ve Batı Göktürk Devleti olarak ikiye ayrılmış, 630
yılında da tamamen yıkılmış ve Türkler Çin egemenliğine girmiştir.
Bu devlet, uzun yıllar süren Çin esaretinden sonra, Kutluk Kağan tarafından 682
yılında kurulmuştur. Kendisine ‘devleti derleyen, toplayan’ anlamına gelen İlteriş unvanı
verilmiştir. Orhun Kitabeleri bu devlet zamanında dikilmiştir.
Kapgan Kağan döneminde, doğu ve batı Göktürklerinin eski toprakları tek elde
toplanmış, Asya’da Türk birliği yeniden kurulmuştur.
Kapgan kağan devletin politikasını üç ana temel üzerine kurmuştur:
• Çin’i baskı altında tutmak,
• Çin’de dağınık halde yaşayan Türkleri bir devletin bünyesinde toplamak,
• Asya’daki bütün Türk boylarını Göktürk bayrağı altında toplamak.
Uygurlar
745 yılında, Ötüken merkez olmak üzere Uygur Devleti kuruldu. Bu devletin kurucusu
olan Kutlug Bilge Kül Kağan, Orhun kıyısındaki Ordubalık(Karabalgasun) şehrini kurarak
başkent yaptı.
Moyen-Çor Kağan dönemi, devletin en parlak dönemi olmuştur. Bu dönemde,
Çin’’deki taht kavgalarına müdahale edilmiş, Çin imparatoruna yardım gönderilmiştir.
Sağlanan yardım karşılığında Çin vergiye bağlanmıştır.
Bögü Kağan döneminde, Mani dini benimsenmiştir. Bu dinin benimsenmesi,
Uygurların mücadeleci ve savaşçı ruhlarını olumsuz etkilemiştir. Uygurlar bu dinin de
etkisiyle yerleşik hayata geçmişler, bilim ve sanatta önemli eserler meydana getirmişlerdir.
Uygur Devleti, 840 yılında Kırgızların işgali sonucunda yıkılmıştır. Bu yenilgiden
sonra Uygurların bir kısmı Çin’in Kansu bölgesine göç etmiş, burada Kansu Uygur Devleti’ni
kurmuşlardır. Diğer bir kısmı da Doğu Türkistan tarafına göç ederek, Doğu Türkistan (Turfan)
Uygur Devleti’ni kurdular.
Turfan Uygurları yerleşik hayatın etkisiyle tarım ve sanat faaliyetlerinde başarı
gösterdiler. Buda dinini benimseyen Turfan Uygurları çok sayıda Budist tapınağı inşa ettiler.
Kağıt yapımı ve bir tür matbaa tekniği uygulayan Turfan Uygurlarına ait çok sayıda kitap
bulunmuştur.1209 yılında Moğol İmparatorluğu’na bağlanan Turfan Uygurları, Moğolların
Türkleşmesinde önemli rol oynadılar. Moğolların ele geçirdiği ülkelerin
teşkilatlandırılmasında ve devlet yönetiminde onlara yardımcı oldular. Uygur yazısı Moğol
İmparatorluğu’nun da yazısı oldu. Uygurların kültürel etkileri, Asya’da yüzyıllarca devam
etmiştir.
Kırgızlar
Sabarlar
Sabarlar, Tanrı dağlarının batısında Büyük Hun Devleti’ne bağlı olarak yaşadılar. 5.
yüzyılda Avarların baskısıyla batıya yöneldiler. 6. yüzyılın başlarında Kafkasya çevresinde
egemenlik kurdular. Sabarların hakimiyetine Bizans Devleti son vermiştir. (576)
Günümüzde Asya’nın kuzeyindeki topraklar için kullanılan Sibirya adı Sabar
Türklerinden gelmektedir.
Avarlar
Avar Devleti Göktürkler tarafından yıkılınca, Avarlar batıya göç ettiler. 6. yüzyılda
Macaristan merkez olmak üzere büyük bir devlet kurdular.
Avarlar, 619 ve 626 yıllarında İstanbul’u kuşatmışlardır. İkinci kuşatma Sasaniler ile
ortak gerçekleştirilmiştir.
Avar Devleti, 805 yılında Frankların saldırısı sonucunda yıkılmıştır. Avarlar,
Balkanlarda ve Orta Avrupa’da iki yüzyıldan fazla bir süre hakimiyet kurdular. Bir çok Slav
topluluğuna baskı yaparak onların Doğu Avrupa ve Tuna havzasına inmelerine neden oldular.
Böylece bugünkü Slav topluluklarının oluşmasında önemli rol oynadılar. Ayrıca devlet
teşkilatı ve askerlik konularında Slavları etkilediler.
Avrupa’da egemenliklerini kaybeden ve Hristiyanlığı kabul eden Avarlar, zamanla
yerli kavimler arasında milli kimliklerini kaybederek Slavlaştılar.