DREKLER VE ZELLKLER

Hava hatt iletkenlerini topraktan ve birbirlerinden yaltmak iin enerji iletim ve datm ebekelerinde direkler kullanlr. Kullanldklar amalar ve yapldklar malzemelere gre eitli zelliklerde direkler vardr. 1.KULLANILI EKLLERNE GRE DREKLER 1.1. Tayc Direkler letkenleri tamak amac ile dz hatlarnda kullanlan direklerdir. 1.2.Durdurucu Direkler Tayc direklere balanan iletkenlerin gergin durmas ve sarkmamas iin kullanlan direklerdir. Genelde yedi direkte bir durdurucu direk kullanlmas uygun olur. zel durumlarda bu aralk deiebilir. (rnein, yol atlamalar, geitler gibi) 1.3.Geit Direkleri zerlerinde nemli trafik bulunan karayolu, demiryolu, suyolu veya haberleme hatlar gibi yerlerde iletken kopmas veya direk devrilmesi gibi yerlerde iletken kopmas veya direk devrilmesi gibi arzalara kar zel olarak yaplm direklerdir. 1.4.Ke Direkleri Hava hatlarnn belirli alarda yn deitirdii yerlerde kullanlan direklerdir. Kede durdurucu ve kede tayc olarak iki ekilde kullanlr. 1.5.Son Direkler Hava hatlarnn balang ve sonlarnda kullanlan direkler olup hatlarn tek ynl ekme kuvvetine dayanacak ekilde yaplrlar. 1.6.Datm Direkleri Hava hatlarnn kollara ayrld yerlerde kullanlan direklerdir. 2.YAPILDIKLARI MALZEMELERE GRE DREKLER 2.1.Aa Direkler Bu direkler kknar, ard, ladin, karaam gibi aalardan yaplr. Mekanik zorlamalara kar dayanmlar azdr. Alak ve orta gerilimde kullanlrlar. Hava artlarndan etkilendikleri iin zel ilemlerden geirildikten sonra kullanlr. Bu ilemlerin bazlar: 1-Emprenye etmek, 2-Katranlamak, 3-Kreozotlamak, 4-Bakr slfat emdirmek. Aa direklerin tepeleri, zerlerinde kar ve buz birikmeyecek ekilde yaplmaldr.

Aa direkler 30 kvta olan gerilimlerde kullanlabilir.Kullanl biimlerine gre: 1-Tek aa direkler, 2-ift aa direkler (kiz direkler), 3-A direkler (Payandal veya lenteli direkler), 4-Kiri direkler .

ekil 2.1. a)Tek Aa Direk, 2)ift Aa Direk, c)Kirili Aa Direk, d)Payandal Aa Direk

Aa direklerin tekilere kar stnlkleri ve sakncalar u ekilde sralanabilir: stnlkleri: 1-Ucuzdur, 2-Hafiftir, 3-Tamalar ve dikilmeleri, 4-Esnektir, 5-Temel deitirilerek tekrar kullanlabilir. 6-Simetriktirler (Her yndeki kuvvetlere kar koyabilir) 7-Boyama masraflar yoktur, 8-Trmanmak kolaydr, 9-Kaak akmlara kar daha gvenilir durumdadr. Sakncalar: 1-mrleri ksadr, 2-Tepe kuvvetleri azdr, 3-Esnek olduklar iin salglar (fle) deiebilir, 4-Yldrm dtnde yanabilir, 5-Yksek gerilimlerde kullanlmazlar. Aa direkler 80 metre direk aklklarna kadar kullanlabilir. Boylar 8-9-10-11-12-13-14-15-16-17-18-19-30-21-22 metre olarak yaplmaktadr. 2.2.Betonarme Direkler Direk, imento, su ve teki katk maddeleri ile yaplrlar. Santrifj ve Vibre (titreim) beton direkler olarak iki ekilde yaplrlar. Kullanl biimlerine gre tek santrifj, tek vibre, ift gibi

trleri vardr. Yurdumuzda eitli firmalar tarafndan alak gerilim, orta gerilim ve yksek gerilim iin beton direkler yaplmaktadr. Direk uzunluklar 8-8,5-9,9,30-9,50-10-10,5-11-11,5-12-12,5-1313,5-14-15-16-17-18-19-20-21-22-23 metredir. Alak gerilim ebekelerinde en ok 9,30 ve 10 metrelik beton direkler kullanlmaktadr.

ekil 2.2. a)Tek Santrfj, b)ift Santrfj, c)Asimetrik Vibre, d)ift Vibre

Beton direkler demir direklere gre daha ucuzdur. Sanayi blgesindeki zararl gaz ve kimyasal maddelerden etkilenmezler. Ayn ii yapan demir direklere gre % 50 demir tasarrufu salar. Kullanldklar yerlerde yaplabildikleri iin tamada kolaylk salanr. Santrfj direklerin iinin bo olmasna karlk, vibre direklerde direk ileri doludur. Bu eit direklerde demir traversler de kullanlabilir. Beton direklerin stnlkleri ile sakncalar u ekildedir: stnlkleri: 1-Bakm istemezler, 2-Tepe kuvvetleri byktr, 3-mrleri uzundur, 4-Her amaca uygun tipleri vardr, 5-Hava deimelerinden etkilenmezler. Sakncalar: 1-Ar ve krlgandrlar 2-Tama ve dikilmeleri olduka zordur. 2.3.Demir Direkler Enerji iletim ve datm ebekelerinde ok kullanlan bu direkler U, I veya L demirlerinden yaplrlar. Bu direkler aa

direklere gre daha uzun mrl, beton direklere gre de daha hafiftir. Yurdumuzda ller Bankas tarafndan gelitirilen A veya kafes gibi demir direkler kullanlmaktadr. Ancak yksek gerilimde Avrupa ve Amerikan standartlarna gre yaplm demir dirsekler de kullanlmaktadr. Bu direklerin mekanik etkilere dayanm ok fazladr.

ekil 2.3. a)Yuvarlak Boru Direk, b)A Direi, c)Kafes Direi, d)Pilon Direk, e)atal Pilon Direk.

3.ALAK GERLMDE KULLANILAN DEMR DREKLER

Alak gerilimde kullanlan iller Bankas tipi demir direklerden A tipi olanlar 81-101-121-6,5U-8U-12U veya 8Ik-10Ik12Uk eklinde sembolize edilirler. Sembollerdeki U veya I, direk yapmnda kullanlan demirin kesitini gsterir. teki rakamlar ise demir profilin cm olarak yksekliini belirtir. Sembollerdeki (k) harfi, ksa boyda olan direkler iin kullanlmaktadr. Kafes tipi demir direkler de K1-K2-K3-K4-K5-K6 eklinde sembolize edilirler. Bunlardan k1-k2-k3 eklinde gsterilenler hafif, tekiler ise ar kafes direklerdir.Buradaki rakamlar 1000 ile arpldnda K olarak direin tepe kuvveti bulunur. Kafes direkler K1k-K2k ile gsterilirse, ksa boylu kafes direk anlalr. 3.1.Demir Direklerin Boylar Alak gerilim ebekelerinde ller Bankas tarafndan standardize edilen A veya Kafes tipi demir direklerin boylar, ksa ve uzun direkler iin ayr ayrdr. Bunlarn dnda normal durumlarda veya ihtiya halinde kullanlacak ayr tipte demir direkler vardr. Bunlarn da boylar deiik deerdedir.

Normal durumlarda kullanlacak demir A direklerin boylar, 8I-10I-12I ve 10U ile sembolize edilenleri 9,65-9,90-10,10 ve 10 metredir. Ksa boyda olanlarn boylar ise 9,10-9,35-9,55 ve 9,45 metredir. htiya halinde kullanlacak A tipi direkler 6,5U-8U ve 12U eklinde olup bunlarn boylar 9,55-9,85 ve 10,10 metredir. Ksa boyda olanlar ise 9,00-9,30 ve 9,70 metredir. Kafes tipi demir direkler de normal boyda ve ksa boyda yaplrlar. K1-K2 ve K3 eklinde demir direklerin normal boyda olanlarn 9,95-10,15 ve 10,30 metredir. Ksa boylular da 9,40-9,60 ve 9,75 metredir. K4 ve K5lerin boylar ise normal boydakiler iin 10,45 ve 10,55 ksa boydakiler de 9,90 ve 10,00 metredir. Kullanlan direklerin ortalama olarak uzunluklar normal boydakiler iin 10 metre, ksa boydakiler iin de 9,5 metredir.

GEN BLM
Canan Gl ZM (ZERKAN) Emlak, Kamulatrma Ve Harita Mdrl e-mail adres: canan.ozerkan@teias.gov.tr