Sal artk neredeyse bir metre suya gmlmtr.

Kulbenin tavannda be adam; de Bisschop ve drt yolda sadece yldzlarn aydnlatt bir Pasifik gecesinde, alktan lmek zere, bilinmeze doru srklenmektedirler. Birbirine kenetlenmi bu be adamn artk tek dilei iecek su ve yiyecek bir eyler bulabilmektir. Tuamotu adalar, Starbuck ve Panrhyn uzaklarda kalm; Tahiti Nui II pruvasn Rakahanga resifine evirmitir. Ve biraz ileride resifin keskin dilerinden salan kpkler grnmektedir artk. flah olmaz bir denizadam: Eric de Bisschop Koyu karanln koynunda Rakahanga resifine doru srklenen 66 yandaki adam Fransann en kuzey ucunda domu (Aire-sur-la-Lys , 1891), soylu bir aileden gelen Eric de Bisschoptu. Gnlerinin ou lm-zafer ikilisinin tam ortasnda geen iflah olmaz bir kumarbazd ve baz kaynaklara gre Philippe Ptainin torunuydu. Henz 14 yandayken devam ettii Cizvit okulundan ayrlarak mit Burnuna doru seyreden bir gemide kamarotlua balamt. Ama bizim iin daha nemlisi, sallarn altnanda okyanuslara yelken aan gz pek kaiflerden biri olmasyd. nk de Bisschopun hayatnn neredeyse tamam Pasifikte geti. 1914-1915 yllarn ngiliz Kanalnda (Man Denizi) devriye kaptan olarak geiren de Bisschop, sonrasnda dnemi yaayan neredeyse her erkek gibi I. Dnya Savana dahil oldu. 1917 ylnda geirdii ciddi bir uak kazasna kadar da hava kuvvetlerinde yer ald. Fou Po Dnya Savandan sonra kiralad ticaret gemisi ile oyalanan de Bisschop, gemisi Azur adalarnn frtnasna yenik dnce ine gitti. 1925 ylnda Fransz kontrol altndaki Hankowda gvenlik efi olarak grev yapt srada bir dier Fransz maceraperest Jean Tatibouet ile tant. Birlikte Fou Po adn verdikleri in Yelkenlisini yaparak denize aldlar (1932). Pasifik ve Hint okyanuslarnda yaptklar iki yllk yolculuk srasnda sekiz ay Papual yamyamlarla birlikte yaadlar. Marshall adalarnda iki hafta Japonlar tarafndan casus olduklar phesiyle hapsedilmelerinin ardndan (Temmuz 1935) tekrar denizlere dnmlerdi ki yepyeni bir kabusla kar karya geldiler: Japonlar kaak ya da pheli bir eyler bulabilmek umuduyla tm konservelerine birer delik am ve onlar okyanusun koynunda alkla kar karya brakmlard. Yaklak bir ay boyunca balk, gres yayla yaplm orba, kri ve suyla yaamak zorunda kaldlar. Molokai kylarna ulatklarnda yeniden yaamla bulumaya hazrlanyorlard ama Peder Damien kolonisi halk sayklayan, tkenmi iki adam grdklerinde czaml grmesine dehet iinde kamlard. Bundan iki gn sonra, yani 27 Ekim 1935teyse Fou Po geen yllarn tm birikimleri ile birlikte frtnaya yenik derek batt. Ama iki kafadarn pes etmeye niyeti yoktu. Hastaneden kar kmaz yaptklar yeni kanolaryla Honoluludan tekrar denize aldlar ve tam 250 gn sonra Fransz Riviyerasna ulatlar. De Bisschopn Polinezyal sal Garrone bu kez anavatannda nehrinden aa doru szlmekteydi ve her ne kadar uzun planlanm bir yolculuk iin Atlantike aldysa da bu manevra zrl, hantal sal Kanarya adalar yaknnda bir spanyol balk teknesine arparak batacakt Kaimiloa De Bisschop kinci Dnya Savandan nce Mart 1937de Honoluluda Tatibouet ile birlikte Kaimiloa adn verdii ikiz Polinezya kanosu zerine ina ettii teknesi ile tekrar okyanuslara yelken at. Bu tekne her ne kadar

katamaranlarn nclerinden olarak kabul edilse de kendisi bu tanmlamadan hi holanmyordu. Eyllde Capetown geen Kaimiloa, Aralkta Tancaya ulat. Bu uzun yolculuk Canneste son bulduunda tarih Mays 1938 idi. Kaimiloann sra d performans de Bisschopn Polinezya teknelerinin tm okyanuslar iin ideal yapda olduklarna inanmasn salad ve 1939da teknesiyle ayn ad tayan kitab Kaimiloay yaynlad. De Bisschop ve Deniz Etnolojisi De Bisschop sava sonrasnda Honoluludaki Fransz konsolosluunda sakin bir hayat srmeye balamt ama bu skunet fazla uzun srmeyecekti. nk ayn gnlerde bir Vikingin yannda be arkadayla Perudan Polinezya adalarna salla yapt yolculuk onu tekrar harekete geirecekti. Kimilerine gre Heyerdahl ve arkadalar 1948de Kon Tikiyi Raroia resifinin palmiyelerine baladklarnda Pasifik halklarnn kkeninden ziyade Norvelilerin gz pek denizciler olduunu ispatlamaktan teye gidememilerdi. te de Bisschop da benzer dnenlerden bir tanesiydi. Neredeyse tm yaam okyanuslarda Polinezya tekneleri ile geen de Bisschopa gre Thor Heyerdahlin iddiasnn aksine okyanus adalarnn halklar Gney Amerikaya ya da Hint Okyanusu yoluyla Asyaya ulam olabilirlerdi. nk alldk hakim rzgarlarla yolculuk fikri de Bisschopa gre Polinezyallar iin geerli deildi. Ona gre yle denizci tekneleri vard ki ada halklarna her trl koulda yolculuk edebilme zgrln salyorlard. Aslnda de Bisschopa gre Kaimiloa ile yapt yolculuklar bir lde bu tezini desteklemekteydi de. De Bisschop haritaya baktnda Paskalya Adasndan Gney Amerika kylarna, Madagaskar zerinden Afrikann bat kylarna, Polinezyallarn neredeyse dnyann yarsna yaylm izlerini gryordu. Polinezyallara denizcilii dardan gelen birileri retmi olamazd. Aksine onlar gittikleri yerlere denizcilik bilgilerini, deniz kltrlerini de beraberlerinde gtrmlerdi. Heyerdahlin anakaradan geldiini iddia ettii ve tezinin en gl kant olarak gsterdii bitki trleri hakknda da de Bisschopn itiraz vard. nk o, daha milattan nceki zamanlarda Gney Amerikay ziyaret ettiini dnd Polinezyallarn bu bitkileri anavatanlarna dnerken yanlarnda gtrm olabileceklerine inanyordu. te bu perspektiften yola kan de Bisschop bilinen denizcilik tarihinin Polinezyallarn hakk verilerek yeniden yazlmas gerektii inancndayd: Denizcilik tarihinin merkezine ticaret rzgarlarn arkasna alarak Karayiplere yolculuk eden Avrupallar deil, her koulda, dnyann tm denizlerine yolculuk ettiklerine inand Polinezyallar yerletirilmeliydi. Tahiti Nui -I8 Kasm 1956. Tahiti Nui ili kylarndan Pasifike alyor. Artk William Willis gibi altmlarnn ortasna gelmi bir ihtiyar deniz adam de Bisschop ve mrettebat, kadim gnleri anmak, anlamak ve de Bisschopn deniz etnolojisi hipotezini kantlamak zere bilinmeze yelken ayor. Ancak bata Kon Tikinin efsane mrettebatndan Benght Danielsson olmak zere bir ok insann kafasn kurcalayan iki soru vard: De Bisschop bu yolculuk iin neden Polinezya kanosu yerine bir sal, daha da nemlisi bambu bir sal tercih etmiti? De Bisschop bu sorulara her seferinde ayn yant vermekteydi: Polinezyallar zgn bir deniz kltrne sahipti. Daha da nemlisi farkl amalara ynelik farkl tekne tasarmlar kullanmlard. Balklk ya da resifler arasnda

gezinmek iin tek kayakl kanolar kullanrken, komu kabilelere kar hzl vur-kalar ya da bilinen noktalara yolculuk etmek iin daha byk ve ift kayakl kanolar kullanmlard. Fakat uzun mesafeli keif ya da kolonizasyon yolculuklar sz konusu olduunda insanlar ve gerekli tedariki tayabilmek iin geni sallar kullanmaktaydlar. Her ne kadar Heyerdahl ve arkadalar anlamasa ve kullanmasa da tanabilir salma sistemi denebilecek guarra (omurga tahtalar) donanmlar sayesinde de neredeyse her trl deniz koullarnda seyredebiliyorlard. Dolaysyla, de Bisschopn deyimiyle ne hakim rzgarlara ne de akntlara ihtiyalar olmayacakt. te neden sal sorusunun cevab buydu. De Bisschopn bambuyu tercih etme nedeniyse ok basitti: Bambu malzeme balsa ktklerine gre ok daha yava su ekiyordu. Bu durumda geriye bambularn dayanklln test etmek kalyordu. nk ikinci Fou Poyu teredo navalis denen ahap kurtlarna kaptrmt ve bu kez ii salama almak istiyordu. Bunun iin saln inasna balamadan nce denizin ierisinde bambudan bir platform oluturuldu. Bir yl sonra bambularn bir ksm teredo navalisler tarafndan saldrya uram olmasna karn platform hala yzmekteydi. Bylece benzer sallarla gerek Polinezyallar, gerek Markiz adalarnn yerlilerinin Tahitiden Hawaiye kadar enginleri defalarca am olduuna dair inanc bir kez daha dorulanmt. Artk geriye sadece Polinezyallarn gemiten bugne denizcilik kltrne kaznm anlarndan yola karak, benzer malzemelerden Tahiti Nuiyi ina etmek kalmt. Bambular hazr olduunda hindistancevizi lifleri ile birbirine baland. Yelken donanm iin bitkisel liflerden rlen halatlar kullanld. Saln zerinde yer alan ift kat kontrplaktan yaplma kulbe gerekli kuru alan salama grevini stlenecekti. Bu kulbe uyku alan olarak kullanlmasnn yan sra elektrikli iskandil, karanlk oda ve bir radyodan oluan donanmyla saln yirminci yzyln izini tayan tek blm olma zelliini de tayordu. De Bisschopn tahminlerine gre son byk Polinezya filosu bundan 700 yl nce, 14. yzylda Pasifike almt. Ve ite tam 700 yl sonra Tahiti Nui, elli kanonun eliinde ve bir hcumbotun yedeinde Papeete limanndan ayrlyordu. De Bisschopn hesaplarna gre izledikleri rota onlar ya da drt ay sonra Gney Amerika kylarna ulatracakt. Fakat yolculuk sorunlu balad. Tahiti Nui daha yolun bandayken De Bisschopn bambularn yzerlii konusunda tad endie nedeniyle yolculamaya gelen hcumbotun yedeinde kyya ekildi. lave bambularla saln yzerlii arttrldktan sonra yolculuk ayn hcumbotun yedeinde Tahitinin gneyinden tekrar balad. Tahiti Nuinin daha ilk gnlerde yapt en ciddi tatsz srpriz Austral Adas yaknndan izilen rotadan 200 mil kadar sapmas olmutu. Anlalan de Bisschopn da guarralarla aras en fazla Heyedahl kadar iyiydi. Bylece, 1956y 1957ye balayan gnler iliye 5000 mil mesafede, souk sularda geti. Rapadan sonra bat rzgarlar ile birlikte rota direkt olarak Gney Amerikaya dnd. Takvim 23 ubat 1957yi gsterdiinde Tahiti Nui 117 derece bat boylamn geiyor ve yolu yarlam bulunuyordu. Bu arada Eyll aynda suya indirilmi olan bambular be aydr yzmekteydiler. Her ne kadar de Bisschop gvenli bir ekilde ili kylarna ulaacaklarn dnse de mrettebatn kalan bambularn yzerliinden yana endielenmeye balamlard; ne de olsa nlerinde hala 2500 millik bir yol uzanmaktayd. 7 Mart 1957de antropologlarn muammas Paskalya adas sadece 350 mil mesafedeydi. Mrettebat zellikle 40. paralelden itibaren de Bisshopn setii rota nedeniyle maruz kaldklar kt hava ve deniz koullarndan dolay moral adan dibe vurmu bir haldeydi. De Bisschopn Paskalya adasnda karaya kmasn ve Sal elden geirmesini mit ediyorlard. Oysa o yola devam etmeyi seecek ve bu seimiyle yolculuu belki de Kon Tiki ekspedisyonu kadar deerli klabilme frsatn geri evirdii gibi onlar bekleyen ykm da hzlandracakt.

Nisan ay beraberinde su skntsn getirdi. Mays, taze bat rzgarlarn tad fakat ili hala 1000 mil uzaktayd. Bir hafta sonra, kyya yaklak 800 mil mesafede ana bambu blok dalmaya baladnda rzgarn hz saatte 50 mili bulmutu. Artk koullar tamamen umutsuz bir hal almt. Daha da kts, De Bisschop bambularn kalbura dndn fark etmiti. Teredo navalisler i bandayd ve bambularda neredeyse sere parmak kalnlnda tneller amlard. Maysn ortas, denizde altnc ay. Frtna Juan Fernandez adasna girme ihtimalini de yok edince de Bisschop artk yardm sinyali gndermek zorunda kalmtr. Hatta yardmn bir an nce ulamasn salamak amacyla mesaj olduka da abartl gndermitir. 26 Mays 1957. Bir Markiz sanat tarafndan oyulmu Tiki figr Tahiti Nuiden sklr. ili deniz kuvvetlerine ait geminin gvertesinde de Bisschop Tahiti Nuinin paralara ayrln dinlemektedir. Sahile varr varmaz Tahiti Nui deneyimini yazmaya balar. imdi 66 yandadr, ama rotay tamamlamak konusunda daha da kararldr. Tahiti Nui II15 ubat 1958. De Bisschop Tahiti Nui II adyla vaftiz edilen yeni salnda bu kez Thor Heyerdahl ve William Willis gibi balsa ktklerine gvenmeyi seer. 13 Nisan 1958de Tahiti Nui II Markiz adalarna doru yola kar. Fakat ne rzgarlar dosttur, ne akntlar elverir. Hatta el ele verip Cook adalarna doru srklerler de Bisschopn balsa saln. 30 Austos 1958. Umutlar oktan tkenip, resif keskin dilerini gstermeye baladnda Sal paralara ayrlmadan hemen nce de Bisschopn drt kader arkada arpmann etkisiyle savrulur. Ama de Bisschop saln enkaz arasnda skmtr. Drt yolda kyya ulap canlarn kurtarmaya alrken de Bisschop iin artk ok getir. Dalgalar de Bisschop ve saldan kalanlar tekrar tekrar Rakahanga resifinin keskin dilerine arpmaktadr. Yerlilerin yardmyla karaya karlana kadar 66 yandaki bedeni oktan lmcl yaralar almtr. 1947 ylnda yaamaya balad Rurutu adas (Fransz Polinezyas) bu iflah olmaz deniz ihtiyarnn son dura olmutur. Saygyla! Hakan Tiryaki Kaynaka: Tahiti-Nui, Eric de Bisschop, 1959, Collins The Voyage of the Kaimiloa, Eric de Bisschop, London, 1940 Kon-Tiki in Reverse: The Tahiti-Nui Expedition, Penn State University