SARAYBURNUNU DNDN M BR KERE 15-16 yandaydk.

ki kytrk deniz yatan iple balar birbirine, alr bamz giderdik Seyfi ile ufka doru. Yeniiftlik sahilinin iki kanksanm delisiydik adeta. Tekneleriyle bala kanlar artk almlard beline kadar suya gmlm ama bir yandan da yava yava ilerleyen adeta tek bir gvdeden ibaret grntmze. Haliyle ilk kez grenler tuhaf tepkiler verebiliyorlard ama daha ok glp eleniyor, termoslarndan kahve ikram ediyorlard. Nevaleyi dorultunca toplar oltalarmz, ellerimizdeki paletlerle krek eke eke ilerlerdik bu kez kyya doru. imdi ardmz sra bakanlarn yzlerindeki ifadeleri daha net grebiliyorum. Benzer gnlerden birinde ilk yelken tecrbemizi yaamtk yine Seyfi ile. ki kiilik zavall bir ime bot, iki ta ve bir salam masa rts: ite ilk yelken seyrimiz. Grne aldanp hafife almayn, yanlrsnz. Yeniiftlikten kahvalt sonras balayan yolculuumuz akamst Tekirda Limannda sona ererken neredeyse limandaki herkesin yznde ayn akn ama glmseyen ifade vard. Ve yaadmz tek sorun kmzda mayo ve koltuk altmzdaki yelkenlimizle yapacamz yirmi sekiz kilometrelik kara yolculuuydu Yukardaki satrlar size lgnca gelebilir belki ama sorumsuz, hesapsz kitapsz bir yeniyetmenin maceralar deildir sz konusu olan; arad yantlar Kon Tikide bulan bir adamn gemiinden sadece birka anekdottur. Temel olgu denizle bir olmaktr, denizle birlikte hareket etmek. nnde saygyla eilmek ve onun karsnda her daim haddini bilmek Yirmili yalarmda hep u fikir dnerdi zihnimde: Sarayburnunu dndn m bir kere, dnyann btn denizleri alr nnde! Ta ocukluk gnlerimden itibaren hayal kurardm; yzen herhangi bir eyin zerinde Kadkyden doru ktm bir yolculuu kurgulardm kafamda: Sarayburnundan te, tm denizlere. Yiyeceimi, ieceimi versin birileri derdim, ben giderim gndz gece Ama bir ansszlk eseri liseden sonra devam etmek zorunda kaldm Teknik niversite yznden denizci olma hayallerim suya dm, tek tesellim .T.. gnlerimde hayatma giren aletli dal olmutu. Otuzlu yalarla birlikte evremdeki herkes durulmaya balarken doal olarak benden de beklenen buydu. En fazla bir ekip bulup onlarla yelken yapmam ya da bir tekne alp arada bir denize almam sz konusu olabilirdi. Hasbelkader Heyerdahlin Kon Tikisiyle alp bam gitmemi olsaydm kim bilir, belki yaanacak olan da buydu. Ama ne zaman Kon Tiki hayatma girip baucuma yerleti, ite o zaman her ey bir daha eskisi gibi olmamak zere deiti. Thor Heyerdahl tm ocukluk hayallerimin tesine gemi, sadece denize ve kadim gnlerin mtevaz ve bilge denizcilerine gvenmi, bir balsa saln zerinde brakvermiti kendini Pasifikin sonsuz ufkuna. evresindeki herkes Heyerdahl ve arkadalarna endie iinde bakyormu. Oysa nasl da gvenli geliyordu bana, balsa bir saln zerinde ylece kendini denizin koynuna brakverme fikri. nk daha ocukluumdan beri gerekten inandm bir olguydu bu: denize meydan okumak deil, ona uymak, kendini ona brakmak. Batankara dalgalar yaran bir tekneyle deil, dalgalarn itina ile tad, en st noktaya kadar kaldrarak daha sonra zarife zerinden kaymasna izin verdii bir salla gitmek, pupa yelken! Sallarn Altn a Otuzlarn sonlarna doru gelien empati duygusu da cabas olsa gerek, her an ayn heyecan tekrar tekrar yaar oldum okuduum her satrda. Ve yol arkadalarm da giderek zenginleti, oald aratrdka, okuduka. ocukluk gnlerimin ilk yelken deneyimi gibi bir eydi benim iin Bombardn yolculuu. Bir bilim adamnn zihni nasl bir takm verilerle alyorsa elbette ergen beynimin de benzer girdileri vard; gitsek gitsek Nara burnuna kadar gideriz gibi. Yoktu aslnda onlardan bir farkm servenlerimizin boyutlar dnda. Nasl Bisschop denizcilik bilgisine gveniyorsa, Heyerdahl kadim gnlerin denizcilerine, Willis varolula olan benzersiz bana biz de biliyorduk ki biraz ilerisi Tekirda, olmad arky, de ki dirise etti Poseidonun oullar, kars boylu boyuna Gney Marmara ve Marmara Adalar; o da olmad Sestos-Abydos arasnda binlerce yln grm-geirmi Nara Burnu, yeter ki gvenelim krl denize Krkl yalarn yamacndayken bugn artk en azndan durulma umudu gerilerde kald. nk, tek midir bu lgn Viking sorusunun pei sra giderken geen yllar dn olmayan fikirler kazd zihnime. nsanolunun deniz macerasn ne denli hafife aldmz fark etmekle baladm nce, derken yle kahramanlar tandm ki, nasl olur da satr aralarndan te yer bulamamlardr denizci gncelerinde diye baladm nme gelene anlatmaya

William Willisi duyannz var m? Eminim vardr, ama ka kiidir? Oysa insann denizle ilikisinin destandr William Willisin tm yaam. Ya da kendi halinde bir doktor olan Alain Bombardn tek derdinin aslnda insanlarn ak denizde hayatta kalmasnn yollarn ispatlamak olduunu bilir misiniz? Atlantiki at sradan bir botu Zodiac gibi efsane bir marka haline getirirken bir yandan bir varolu destan yazmtr o da Atlantikin sularnda. Ya da neredeyse tamam denizlerde gemi bir yaam dnn, ama denizlerde derken Karaky-Kadky arasnda ya da Karadeniz boyunca deil; dnyann tm denizlerinde Atlantik, Pasifik ve Hint Okyanuslar, Akdeniz, mit Burnu, Uzakdou, neredeyse tm Pasifik adalar ve bir gece Rakahanga resifinde sona eren bir yaam! te size Eric de Bisshop ve akl almaz yaam yksnn duraklarndan birka. Kimi de inancnn pei sra att kendini denizlere, mesela Devere Baker: Mormonlarn Kutsal kitab klavuzu oldu balsa salnn pruvasnda, Lehi 1-2-3-4 ekspedisyonlar boyunca tm yaam inancnn izlerini srmekle ve sevgi-bar ikilisini insanlarn yaamlarna yaymaya almakla geti. Carlos Caraveda atalarnn binlerce yl nce yapt gibi soydu balsa ktklerini Callao limanndan balayacak servenine hazrlanrken. Ve yine atalarnn kadim gnlerde yapt gibi, balsa sallardan biriyle Humbolt akntsna brakverdi kendini. Kendi kltrnn elisi olmann gururuyla vard Fransz Polinezyasna. Krkl yalarmn yamacnda hala zihnimde ayn frtnalarla Haydarpaa nlerinde ufka doru bakp kendimi bir saln zerinde hayal ederken, belki de deli ya da meczup olmadm gstermek, birok benzer yknn yaanmln paylamak istediimden; hatta itiraf etmeliyim, belki de en ok canma okuyacak anam ikna etmek ya da delirdiimi dnen dostlarma delirmediimi ispat etmek isteimden dodu Sallarn Altn a. Sallarn Altn anda pupa yelken sonsuz ufuklar am bilinen-bilinmeyen tm denizcilere gpta ve SAYGIYLA! Thor Heyerdal ve Kon Tiki Ekspedisyonu Balsa ktklerinden yaplm bir sal, zerinde bambudan bir kulbe, alt yetikin adam ve bir papaan. Ve Pasifikin orta yerinde Heyerdahlin akln kurcalayan hakl bir soru: nsan arada srada kendini garip durumlarda bulabilir. O duruma yava yava, doal bir ekilde gelmi olabilir, ama kendini olaylarn ortasnda bulduunda birden arr ve byle bir duruma dmeyi nasl olup da i baarabildiini sorar kendine. ( ) Biraz geriden doru gelmek gerek anlayabilmek iin. Geri ne anlatrsam anlataym, bazlar iin anlalabilecek bir durum sz konusu deil, hatta dpedz lgnlk bu. Ama aslnda binlerce kilometrelik bu destans yolculuu hazrlayan iki basit neden var Fati-Huvada geen gnlerinden sonra artk hibir ey eskisi gibi olamamt Heyerdahl iin. Zihnini srekli ayn sorun kurcalyordu: Pasifik halklarnn kkeni. New Yorkta byk bir mzenin karanlk bir ofisinde, yal bir bilim adamnn umutla tad el yazmalarna bakmakszn syledii szler bir Mays sabah iine decei durumun hazrlaycsyd aslnda. Mzedeki yal adam Perulularn sallarla hibir zaman Pasifike almadn, ama isterse Onun kendi balsa salyla Perudan Pasifik adalarna yolculuk yapabileceini syleyerek Heyerdahlin neredeyse tm mr boyunca srecek lgn yolculuklarnn fitilini ateliyordu Bu duruma yol aan dier nedense kapitalist dzenin dikte ettii kara ve havayolu alternatifsizliinin aksine, denizlerin alar boyunca atalarmz iin engel deil ara olduunu gstermekti. Heyerdahlin savna gre Peru ii kylarndan Pae-Paeleri ile yelken aan Kon Tiki ( ) ve halefleri Pasifik boyunca tm kltrlerini yanlar sra tayarak adadan adaya yaylm, Gney Amerika kltrn Pasifikin cra kelerine kadar tamlard. Thor Heyerdahl, Knut Haughland, Bengt Danielsson, Erik Hesselberg, Torstein Raaby, Herman Watzinger ve bir yeil papaan mio- 28 Nisan 1947de 8.000 kilometrelik destans yolculuklarna Perunun Callao limanndan ite byle baladlar. Yerlilerin Pae Pae adn verdikleri sallar getiimiz yzyla kadar kullanlmaktaym aslnda. leri teknoloji en cra kelere kadar burnunu sokmadan nce, binlerce yl boyunca nkalar bu sallarla filolar halinde ak denizlere yelken am. Her konuda kendini dev aynasnda grmek gibi bir kuruntusu olan gnmz insannn tm itirazlarna karn Pae Paeler denize kar deil, denizle birlikte ve uyum iinde tutarl ve kararl bir yolculuk arac olmu her daim.

Kon Tiki ekibinin yolculuk boyunca tek kayb olur: mio papaan onu da dalgalar alp gtrr bir frtna srasnda. Okyanusta kural basittir; hayatta kalmak istiyorsan teknede kalmalsn; denize den, denize kalr. Ama bu arada mrettebata yenge Johannes eklenir. Johannes serven boyunca dmencinin yan bandaki tahtalarn arasnda yolculuk etmektedir. Uanbalklardan oluan kahvaltlar, kpekbal avlar, eitli bilimsel deneyler, bazen bitmek bilmeyecekmi gibi grnen frtnalarla geer gnler. Can havliyle palamutlardan kaarken suratlara arpan uanbalklar, kulbenin tepesinde bulunan bir yavru mrekkep bal, def-i hacet srasnda musallat olan bir kpekbal, uyku tulumunun iinden kan ne id belirsiz bir tuhaf mahluk bu yolculukta ilk kez karlalan ylan bal Gempylus- gibi irili ufakl olaylar saln zerindeki rutin yaantya renk katar. Deniz korkulann aksine her daim yanlarndadr. Daha dorusu balsa sal ylesine uyumludur ki denizle, deniz onu ya ciddiye dahi almamaktadr ya da efkatle, zenle koynunda tamaktadr. En rktc dalga saln kna yaklatnda dahi alt adam sakince saln en st noktaya kadar ykselmesini ve sonra zarife dalgann zerinden kayarak szlmesini bekler sadece. Tm rktc kehanetlerin aksine Kon Tiki, balsa ktklerinin zsuyu sayesinde su ekmemektedir. Daha da nemlisi tamamen bitkisel olan halatlar balsa ktklerine srtnerek anmak yerine, ktkleri andrp iine gmlerek daha bir salamlamaktadr. Yani ilkel ama doal teknoloji bir ok kurt denizcinin lmcl kehanetlerini boa kartmtr. Hatta ilk gnlerde guara denen omurga tahtalarnn ne ie yaradn bir trl anlayamayan alt adam, ilevini kefedince nkalarn ne denli baarl denizciler iii olduklarn bir kez daha anlarlar. ( ) Sonu olarak balsa ktklerinin su ekerek batmasndan, liflerden mamul halatlarn anarak kopmasna kadar saysz uyarlara karn Kon Tikiye inanmay seen Heyerdahl ve arkadalar, yz gnlk yolculuklarnn ardndan iv hala tek para olan Pae Paeleri Kon Tiki ile Raroia resifine ulamay baarrlar. ( ) Kon Tikinin destans yolculuu 7 Austos 1947de Tuamoto Adalar arasnda birbirinden tehlikeli mercan resifleri, resiflerde krlan berrak ama tehlikeli dalgalar ve zaman zaman grlmeyecek denli s mercan dkntleri arasnda yer alan Raroia resifinde sona erer. Alt adam, bir plastik bot ve uzaktan bakldnda enkaz ynn andran Kon Tiki resife girdiinde ekspedisyonun da sonu grnmtr. Mrettebat resifin scakkanl yerlileri ile geen gnlerin ardndan yedee alnm Kon Tiki ile Tahitiye yolculuk eder ve eve dnlerini tamamlar. Heyerdahl sonraki yllarda da inanlmaz yolculuklarna devam edecek ve belki de insanlk tarihinin en lgn bilim adam olarak RA Ekspedisyonu ile Atlantiki aacaktr. Tigris Ekspediyonunu tamamladndaysa Ortadou halklarnn da sanlann aksine denizi bir ara olarak kullandna dikkatleri ekecektir. Heyerdahl srekli yollarda geen yaamn tamamladnda ardnda tarih boyunca denizin sanld gibi dnya halklar arasnda engel deil aksine bir kpr olduuna dair destans gnceler brakr.1948 ylnda yaynlanan Kon-Tiki / Pasifikte 100 Gn adl eseriyse Pasifik halklarnn kkenine dair savn ispatlamann tesinde, byle bir serven iin neredeyse ihtiya duyulabilecek tm bilgilere dair ipular da veren bulunmaz bir rehber niteliindedir. Birka yl sonra tek bana bir sal zerinde kendini Pasifikin koynuna brakan William Willis zerinde bunun ne derece etkisi vardr bilemiyorum ama doaya kar deil doayla birlikte olma fikrine inananlar iin artk Sallarn Altn a balamtr. Ve pei sra Eric de Bisschop, Carlos J. Caraveda Arca, Alain Bombard, Devere Baker bir ekilde kendilerini okyanuslarda bulan kaifler olarak sallarn altn ana adlarn yazdracaklardr. SAYGIYLA!

Kon-Tiki / Pasifikte 100 Gn Thor Heyerdahl

ii

Kon Tiki: Gne Tanr

iii

Saln zerinde yer alan guaralar kontrol ederek dmen kullanmakszn sabit rotalarda ilerlemeleri belki de nkal denizcilerin en nemli srryd. Her ne kadar bugn aina olduumuz basit bir salma sistemi gibi grnse de bir sal sadece bu tahtalarn derinliklerini ayarlayarak basite ynlendirmek, dnemin denizcilerinin dehasnn basit bir gstergesi olsa gerek. iv Aslnda 93 gn olarak hesaplanmtr yolculuk. Hatta tam da 93. gnde Puka Puka adas gsterir kendini ufukta. Fakat Kon Tikinin hareket kabiliyeti biraz kstl olduundan uzaktan bakmakla yetinmek zorunda kalr ekip. 97. gndeyse Angatau resifinin gler yzl yerlilerinin gayretine ramen Kon Tikiyi resifin aralndan ieri sokabilmek mmkn olamamtr.