Ceip o Castiñeiro - Programación E. Primaria - 3º Ciclo - 2011-12

CEIP O CASTIEIRO LAZA (OURENSE)
PROGRAMACINS 2011-12
PROGRAMACINS
NDICE
2011 - 2012
1
Educacin Primaria 3 Ciclo
www.ceipocastineiro.es.vg
Cod.: 32015165 - R/ Castieiro 1, 32620 Laza (Ourense) - Tel. Fax.: 988 42 20 14 e-mail:ceip.castinheiro@edu.xunta.es - web: centros.edu.xunta.es/ceipocastineiro
Titora: Patricia Conde Cid
Cod.: 32015165 R/ Castieiro 1, 32620 Laza (Ourense) Tel. Fax.: 988 42 20 14 e-mail: ceip.castinheiro@edu.xunta.es web: centros.edu.xunta.es/ceipocastineiro
REA DE MATEMTICAS
PROFESORADO: 5 CURSO: Juan Luis Rivero Gallego 6 CURSO: Juan Luis Rivero Gallego
COMPETENCIAS BSICAS Competencia matemtica - Recoecer distintos usos dos nmeros e utilizar cdigos numricos para identificar obxectos, situacins... - Recoecer a utilidade das operacins para resolver problemas. - Recoecer a utilidade do clculo mental no manexo das moedas e billetes de curso legal. - Resolver problemas que impliquen o manexo do dieiro. - Recoecer as fraccins, os seus termos, a sa representacin e a sa nomenclatura. - Aplicar a situacins cotis, o clculo do valor dunha parte dunha cantidade que se dividiu en partes iguais. - Utilizar as unidades de medida de lonxitude para enfrontarse a situacins nas que empregar as matemticas fra da aula. - Desenvolver o gusto pola precisin e o rigor na utilizacin dos instrumentos de medida. - Establecer relacins e equivalencias entre as distintas unidades de tempo. - Aplicar en distintos contextos os conceptos relativos aos distintos tipos de lias, s sas posicins relativas e aos ngulos. - Ser capaz de utilizar os conceptos relativos aos tringulos, cuadrilteros, circunferencia e crculo en distintos contextos: analizar, describir, clasificar, interpretar, as formas dos obxectos que nos rodean. - Adquirir coecementos e destrezas matemticas. - Mostrar interese por utilizar modos matemticos de pensamento. Comunicacin lingstica - Incorporar os nmeros linguaxe habitual, como elementos con valor expresivo e interpretar mensaxes que conteen nmeros. - Describir verbalmente os razoamentos e procesos matemticos que interveen nas distintas operacins matemticas. - Incorporar sa linguaxe habitual a terminoloxa das distintas operacins matemticas. - Utilizar unha linguaxe precisa e clara na descricin, localizacin e organizacin de feitos ao longo do tempo. - Incorporar as fraccins linguaxe habitual, como elementos con valor expresivo. - Incorporar sa linguaxe habitual a terminoloxa do sistema mtrico decimal. - Utilizar o vocabulario axeitado en situacins familiares de medida de capacidade e de peso. - Incorporar sa linguaxe habitual a terminoloxa do sistema monetario. - Incorporar linguaxe habitual a terminoloxa xeomtrica aprendida. - Valorar a terminoloxa xeomtrica como recurso expresivo. - Describir verbalmente os procesos matemticos que interveen na elaboracin de tboas e grficas. - Incorporar sa linguaxe habitual a terminoloxa elemental estatstica. Coecemento e interaccin co mundo fsico - Recoecer a utilidade dos nmeros para expresar cantidades das magnitudes que manexamos todos os das. - Facilitar unha mellor comprensin do contorno. - Utilizar as distintas operacins matemticas para enfrontarse a situacins cotis nas que empregar as matemticas fra da aula. - Recoecer a utilidade das fraccins para expresar cantidades das magnitudes que manexamos todos os das. - Utilizar o sistema monetario para enfrontarse a situacins cotis nas que empregar as matemticas fra da aula. - Describir o contorno de xeito mis axustado realidade. - Localizar no tempo as propias vivencias: ao longo do da, do mes, do ano, etc.
- Aplicar os conceptos e nomenclatura relativos aos elementos xeomtricos para analizar, describir e comprender o contorno real. - Transmitir informacins precisas sobre aspectos cuantificables do contorno. Tratamento da informacin e competencia dixital - Proporcionar destrezas asociadas ao uso dos nmeros. - Facilitar a comprensin de informacins que incorporen cantidades e medidas. - Iniciarse no uso de calculadoras e de ferramentas tecnolxicas para facilitar a comprensin de contidos matemticos. - Iniciarse no uso de cronmetros e reloxos dixitais para facilitar a comprensin de contidos matemticos. - Utilizar Internet como recurso para a busca de informacin e para a obtencin de figuras e representacins xeomtricas. - Utilizar a linguaxe grfica e estatstica para interpretar a informacin sobre a realidade. Social e cidad - Valorar a utilidade dos nmeros como recurso para analizar os elementos e relacins da sociedade na que vivimos. - Desenvolver a colaboracin cos demais e mostrar actitudes de axuda co fin de resolver situacins problemticas nas que intervean as distintas operacins matemticas. - Valorar a utilidade das fraccins como recursos para cuantificar e resolver situacins cotis. - Desenvolver a colaboracin cos demais e mostrar actitudes de axuda co fin de resolver situacins problemticas nas que intervea o dieiro. - Desenvolver a colaboracin cos demais e mostrar actitudes de axuda co fin de resolver situacins problemticas nas que intervea as unidades de medida de lonxitudes. - Planificacin dos produtos que se van consumir antes de comprar. - Valorar a puntualidade como algo positivo para a convivencia. - Aceptar outros puntos de vista diferentes ao propio ao utilizar estratexias de resolucin de problemas. Aprender a aprender - Recoecer a utilidade das representacins grficas para fixar e aclarar conceptos e relacins nos nmeros. - Verbalizar o proceso seguido na aprendizaxe das distintas operacins matemticas, para potenciar o desenvolvemento de estratexias que faciliten a aprendizaxe autnoma. - Realizar debuxos ou esquemas que lle axuden busca da solucin a un problema. - Potenciar o desenvolvemento de estratexias que faciliten a aprendizaxe autnoma. - Desenvolver a habilidade para comunicar con eficacia, os propios resultados. - Recoecer a utilidade das representacins grficas para fixar e aclarar conceptos e relacins nos nmeros fraccionarios - Recoecer a utilidade de utilizar debuxos ou esquemas que lle axuden busca da solucin a un problema. - Potenciar unha actitude experimentadora cara utilizacin de diferentes instrumentos e unidades de medida. - Verbalizar o proceso seguido na aprendizaxe, para reflexionar sobre como se aprende. - Recoecer e aplicar a manipulacin, a construcin e a representacin como mtodos de investigacin e descubrimento en xeometra. Autonoma e iniciativa persoal - Seguir un mtodo como estratexia para ter unha maior seguridade na resolucin de problemas. - Desenvolver a confianza para enfrontarse con xito a situacins incertas. - Xestionar os recursos para optimizar os procesos de resolucin de problemas, utilizando distintas operacins matemticas. - Xestionar os recursos para optimizar os procesos de resolucin de problemas nos que intervea a medida do tempo. - Trazar un plan, buscar estratexias e tomar decisins para resolver problemas. - Mostrar curiosidade por coecer a utilidade das aprendizaxes novas. - Resolver problemas no mbito das fraccins - Enfrontarse a novas situacins con maior posibilidade de xito, tendo en conta a valoracin dos resultados obtidos en situacins similares. - Mostrar interese por descubrir diferentes formas de construcin e representacin dos elementos e figuras xeomtricos. - Xestionar os recursos para optimizar os procesos de resolucin de problemas, utilizando as unidades de medida de lonxitude
Cultural e artstica - Valorar o coecemento matemtico como contribucin ao desenvolvemento cultural dos pobos. - Recoecer as relacins e formas xeomtricas axuda na anlise de producins artsticas. - Utilizar os envases de refugallo para realizar producins artsticas. - Utilizar algunhas obras de arte para traballar contidos matemticos. OBXECTIVOS XERAIS - Valorar la necesidad e importancia de las matemticas en la vida cotidiana. - Mostrar inters y perseverancia en la bsqueda de soluciones a situaciones problemticas y apreciar lo que tienen de positivo los errores cometidos. - Manifestar creatividad en la exploracin de distintas alternativas en la resolucin de problemas cada vez ms complejos. - Disfrutar con las diferentes posibilidades de representacin de datos de forma numrica y grfica. - Recoecer situacins que poidan ser resoltas coa axuda de cdigos, nmeros naturais, fraccins e nmeros decimais. - Resolver situacins cun tratamento que requira mis de das operacins elementais de clculo, utilizando os algoritmos correspondentes e interpretando o resultado. - Detectar e resolver problemas do contorno cotin, mediante operacins de xeometra e de lxica. - Valorar a necesidade e importancia das matemticas na vida coti. - Empregar o coecemento matemtico para comprender, valorar e producir informacins e mensaxes sobre feitos e situacins da vida coti. - Mostrar sensibilidade e gusto polo rigor e a precisin na realizacin de clculos cada vez mis complexos e pola representacin ordenada e clara do proceso e dos resultados. - Manifestar satisfaccin polo progreso dos seus coecementos matemticos. - Afrontar con autonoma situacins problemticas cada vez mis complexas, sen abandonar as tarefas ata telas concludo. - Comparar cantidades cada vez mis complexas, tanto estimando coma contando, e expresar o resultado. - Efectuar operacins de clculo mental cada vez mis complexas mostrando confianza nas propias capacidades. - Elaborar e utilizar estratexias persoais de estimacin, aproximacin e clculo mental, e de orientacin espacial para a resolucin de problemas sinxelos a partir do seu coecemento dos nmeros e das operacins. - Utilizar os medios tecnolxicos para o clculo de medidas de lonxitude, capacidade, masa e tempo, os seus mltiplos e divisores. - Explorar e utilizar instrumentos de clculo (calculadora de catro operacins), analizando a sa adecuacin, vantaxes e inconvenientes, e revisando os resultados. - Explorar e utilizar instrumentos de medida (regra graduada, comps, unidades de lonxitude, capacidade e masa, reloxo, etc.), decidindo sobre a pertinencia e vantaxes que implica o seu uso e revisando os resultados. - Recoecer no contorno obxectos e espazos con diferentes formas xeomtricas e expresalo con claridade e precisin. - Comprender mellor o propio contorno e desenvolver novas posibilidades de accin sobre este, utilizando os seus coecementos sobre as formas xeomtricas, as sas propiedades e tamaos, describindo apropiadamente posicins e traxectorias de obxectos no espazo. - Definir de forma precisa a propia situacin e a dos obxectos utilizando diferentes puntos de vista e sistemas de referencia apropiados. - Construr e interpretar esbozos, planos, mapas e maquetas recoecendo neles elementos importantes e percorridos. - Utilizar tcnicas de recollida de datos da realidade coti, organizando os resultados en tboas e grficos. - Observar e tomar datos sobre feitos, fenmenos e situacins da realidade coti para clasificalos e cuantificalos, formndose xuzos sobre eles en funcin da sa probabilidade e plausibilidade, e representndoos grfica e numericamente. - Representar datos mediante diagramas de barras e interpretar tboas e grficas similares contextualizadas.
CONTIDOS 5 CURSO 1. Espazos e formas
Clases de ngulos: recto, agudo, obtuso, plano e completo. Medida de ngulos: o grao ngulos complementarios e suplementarios. Figuras con eixe de simetra. Os polgonos. Elementos dun polgono. Permetro dun polgono. ngulo central dun polgono regular. Clasificacin de tringulos segundo os seus lados e segundo os seus ngulos. Clasificacin de cuadrilteros. A circunferencia e o crculo. Elementos. Lonxitude da circunferencia. Figuras circulares: semicrculo, sector circular, segmento circular e coroa circular. Medida de superficies: a rea. Unidades de superficie: metro cadrado, decmetro cadrado e centmetro cadrado. rea do cadrado. rea do rectngulo. rea do tringulo. rea de polgonos irregulares. A nosa posicin no espazo. Os xiros no espazo. A cuadrcula no plano. A escala. 2. Cantidades
O noso sistema de numeracin. Valor de posicin das cifras. Comparacin e ordenacin de nmeros. A suma. Significados. Propiedades conmutativa e asociativa da suma. A resta. Significados. Relacins entre os termos da resta. Sumas e restas combinadas. Uso da parntese. A calculadora. A multiplicacin e os seus termos. Propiedades conmutativa e asociativa da multiplicacin. Propiedade distributiva. Prioridade da multiplicacin. Prctica da multiplicacin. A divisin exacta. Equivalencias fundamentais. A divisin inexacta. Proba da divisin. A divisin con divisores de tres cifras. A divisin: ceros intermedios ou finais no cociente. As dcimas. As centsimas. As milsimas. Descomposicin de nmeros decimais. Comparacin e ordenacin de decimais. Aproximacin de nmeros decimais. Suma e resta de nmeros decimais.
Multiplicacin dun nmero decimal por un nmero natural. Divisin de nmero enteiro con cociente decimal. Multiplicacin e divisin dun decimal por 10, por 100, etc. Termos dunha fraccin. Lectura e escritura. Comparacin e ordenacin de fraccins. Comparacin de fraccins coa unidade. Fraccins decimais. Fraccins equivalentes. A fraccin dunha cantidade. Suma e resta de fraccins de igual denominador. Suma e resta de unidades e fraccins. Produto dunha fraccin por un nmero enteiro. As unidades de lonxitude: mltiplos e submltiplos. Cambios de unidade. Expresins complexas e incomplexas. Sumas e restas de medidas de lonxitude As unidades de peso: mltiplos e submltiplos. A tonelada. Expresins complexas e incomplexas. Operacins con medidas de capacidade e de peso O tempo histrico. As horas, os minutos e os segundos. Expresins complexas e incomplexas. Operacins con unidades de medida de tempo. 3. Tratamento da informacin e azar
Tboas de frecuencias. Diagramas de barras. A moda. Grficas de lias e grficas dobres. Grficas de sectores. A media. 6 CURSO 1. Espazos e formas
As unidades de superficie. Operacins con unidades de superficie. rea do rectngulo. rea do cadrado. rea do rombo. rea do romboide. rea do tringulo. rea de polgonos regulares. rea do crculo. Estimacin da rea de figuras planas non poligonais. Os poliedros: prismas, pirmides e outros poliedros. Os poliedros regulares. Relacin entre a circunferencia e o seu dimetro. Lonxitude da circunferencia. Figuras circulares: semicrculo, sector circular, segmento circular e coroa circular. Os corpos de revolucin: conos, cilindros e esfera. 2. Cantidades Sistema de numeracin decimal. Os millns. A numeracin romana. A numeracin exipcia. A suma e a resta. Propiedades.
A multiplicacin. Prctica e propiedades. Prctica da divisin. A xerarqua nas operacins combinadas. As potencias. Cadrados e cubos. Potencias de base dez. Raz cadrada. A relacin de divisibilidade: mltiplos e divisores. Divisores dun nmero. Mltiplos dun nmero. Mltiplos comns a dous nmeros: mnimo comn mltiplo. Criterios de divisibilidade. Nmeros positivos e negativos. Dcima, centsima e milsima. Aproximacin de nmeros decimais. Suma e resta de nmeros decimais. Multiplicacin de nmeros decimais. Divisin dun nmero decimal entre un enteiro. Propiedade fundamental da divisin. Divisin de nmeros decimais. A fraccin como parte dun todo. A fraccin como cociente de dous nmeros. Fraccins equivalentes. Reducin de fraccins a comn denominador. Suma e resta dun nmero natural e unha fraccin. Suma e resta de fraccins de igual denominador. Suma e resta de fraccins de distinto denominador. Produto dun nmero natural por unha fraccin. Produto de fraccins. Cociente dun nmero natural por unha fraccin. Cociente de fraccins. Magnitudes directamente proporcionais. Resolucin unidade e regra de tres. Magnitudes directamente proporcionais. Reducin unidade. O tanto por cento ou porcentaxe. Porcentaxes e fraccins: equivalencias. Suma de ngulos. Resta de ngulos. ngulos complementarios e suplementarios. As unidades de medida de lonxitude: mltiplos e submltiplos. Operacins con medidas de lonxitude. A medida da superficie. As unidades de medida de superficie: mltiplos e submltiplos. Operacins con medidas de superficie. A medida do volume. Unidades de volume. Suma dos ngulos de tringulos e cuadrilteros. 4. Tratamento da informacin e azar Experiencias aleatorias. O seguro, o probable, o imposible. A probabilidade dun suceso. Variables estatsticas: cuantitativas e cualitativas. Frecuencia absoluta e relativa. O histograma e o polgono de frecuencias. A media, a mediana e a moda. Interpretacin de grficas.
CRITERIOS DE AVALIACIN
5 CURSO - Utiliza ordenadamente a linguaxe numrica, xeomtrica, grfica e de medida, argumentando e razoando as sas solucins. - Relata experiencias propias inclundo espontaneamente na sa narracin medidas de espazo e tempo, nmeros naturais ou fraccins, palabras relativas a comparacins e s operacins aditivas e multiplicativas, etc. - Interpreta documentos e mensaxes sobre fenmenos da vida coti que conteen nmeros e operacins, descricins de figuras, situacins no espazo ou itinerarios, etc.; e capaz de utilizar este tipo de documentos para realizar pequenas investigacins ou apoiar argumentos en discusins sobre temas do seu interese. - Coece o uso dos nmeros como cdigo. - Estima unha solucin razoable a un problema antes de resolvelo, selecciona e aplica pertinentemente as operacins necesarias cos datos dispoibles e contrasta o resultado coa estimacin realizada, interprtao en funcin do enunciado, revisndoo e corrixndoo en caso necesario. - Estima magnitudes (lonxitude, superficie, capacidade, masa e tempo) antes de medilas e contrasta os resultados obtidos coa estimacin previa. - Realiza as medicins con coidado, escolle entre as unidades e instrumentos de medida dispoibles os que mellor se axusten natureza do que se desexa medir, e expresa correctamente as medidas realizadas manexando mltiplos e submltiplos. - Elixe un procedemento de clculo numrico adecuado situacin concreta nun contexto de resolucin de problemas, con nmeros de varias cifras, e executa con correccin dito procedemento, revisndoo se o resultado non coincide coa estimacin prevista. - Coece os elementos e propiedades mis importantes de corpos e figuras, axudndose delas para crear as sas propias composicins estticas ou utilitarias. - Describe desprazamentos con relacin ao punto de referencia elixido e utiliza sinxelos sistemas de coordenadas no plano, para localizar e describir puntos nel. - Interpreta unha representacin espacial (esbozo de itinerario, plano ou maqueta), referente a espazos do seu contorno e identifica os elementos mis importantes. - Identifica que datos preciso tomar cando recolle informacin para un propsito concreto e aplica a tcnica adecuada. - Interpreta e elabora tboas de datos con pulcritude e precisin. - Manifesta satisfaccin polo progreso dos seus coecementos matemticos, pola autonoma que lle proporcionan eses coecementos, as como pola crecente socializacin que implica a linguaxe matemtica. - Aplica os coecementos matemticos a situacins ldicas e identifica situacins do seu contorno familiar onde se utilizan. - Afronta con autonoma as situacin problemticas, sen pedir axuda ante a primeira dificultade, consciente dos seus puntos dbiles e esfrzase por superalos. - Explora distintas representacins dunha situacin concreta, contemplando as posibilidades das distintas linguaxes matemticas (grfica, numrica, etc.). 6 CURSO - Utiliza ordenadamente a linguaxe numrica, xeomtrica, grfica e de medida, argumentando e razoando as sas solucins. - Relata experiencias propias inclundo espontaneamente na sa narracin medidas de espazo e tempo, nmeros naturais ou fraccins, palabras relativas a comparacins e s operacins aditivas e multiplicativas, etc. - Interpreta documentos e mensaxes sobre fenmenos da vida coti que conteen nmeros e operacins, descricins de figuras, situacins no espazo ou itinerarios, etc.; e capaz de utilizar este tipo de documentos para realizar pequenas investigacins ou apoiar argumentos en discusins sobre temas do seu interese. - Coece o uso dos nmeros como cdigo. - Estima unha solucin razoable a un problema antes de resolvelo, selecciona e aplica pertinentemente as operacins necesarias cos datos dispoibles e contrasta o resultado coa estimacin realizada, interprtao en funcin do enunciado, revisndoo e corrixndoo en caso necesario.
10
- Estima magnitudes (lonxitude, superficie, capacidade, masa e tempo) antes de medilas e contrasta os resultados obtidos coa estimacin previa. - Realiza as medicins con coidado, escolle entre as unidades e instrumentos de medida dispoibles os que mellor se axusten natureza do que se desexa medir, e expresa correctamente as medidas realizadas manexando mltiplos e submltiplos. - Elixe un procedemento de clculo numrico adecuado situacin concreta nun contexto de resolucin de problemas, con nmeros de varias cifras, e executa con correccin dito procedemento, revisndoo se o resultado non coincide coa estimacin prevista. - Coece os elementos e propiedades mis importantes de corpos e figuras, axudndose delas para crear as sas propias composicins estticas ou utilitarias. - Describe desprazamentos con relacin ao punto de referencia elixido e utiliza sinxelos sistemas de coordenadas no plano, para localizar e describir puntos nel. - Interpreta unha representacin espacial (esbozo de itinerario, plano ou maqueta), referente a espazos do seu contorno e identifica os elementos mis importantes. - Identifica que datos preciso tomar cando recolle informacin para un propsito concreto e aplica a tcnica adecuada. - Interpreta e elabora tboas de datos con pulcritude e precisin. - Manifesta satisfaccin polo progreso dos seus coecementos matemticos, pola autonoma que lle proporcionan eses coecementos, as como pola crecente socializacin que implica a linguaxe matemtica. - Aplica os coecementos matemticos a situacins ldicas e identifica situacins do seu contorno familiar onde se utilizan. - Afronta con autonoma as situacin problemticas, sen pedir axuda ante a primeira dificultade, consciente dos seus puntos dbiles e esfrzase por superalos. - Explora distintas representacins dunha situacin concreta, contemplando as posibilidades das distintas linguaxes matemticas (grfica, numrica, etc.).
MNIMOS ESIXIBLES PARA UNHA AVALIACIN POSITIVA 5 CURSO Lectura e escritura de nmeros de ata sete cifras. Composicin e descomposicin de nmeros de ata sete cifras segundo a orde de unidades e o valor de posicin das cifras. Establecemento de equivalencias entre as distintas ordes de unidades dun nmero. Comparacin e ordenacin de nmeros. Aproximacin de nmeros. Propiedades da suma e a resta. Memorizacin das tboas de multiplicar. Aplicacin do algoritmo de multiplicar nmeros de ata tres cifras por outro de ata tres cifras. Coecemento e utilizacin das propiedades conmutativa, asociativa e distributiva. Prioridade das operacins. Identificacin e uso dos distintos significados da divisin. Distincin entre divisins exactas e inexactas en funcin do resto. Aplicacin do algoritmo da divisin e a proba. Aplicacin da divisin resolucin de problemas. Lectura e escritura de nmeros decimais: dcimas, centsimas e milsimas. Equivalencias entre as ordes decimais: dcimas, centsimas e milsimas. Comparacin e ordenacin de nmeros decimais. Aproximacin de nmeros decimais s unidades enteiras e s dcimas. Os algoritmos para a suma e a resta de nmeros decimais. O algoritmo para a multiplicacin dun nmero natural por outro decimal. O algoritmo para a obtencin do cociente decimal de dous nmeros naturais. Resolucin de problemas con nmeros decimais. Problemas dunha operacin ou das operacins. Ler, escribir e representar fraccins. Comparar fraccins coa unidade. Recoecer fraccins equivalentes, mediante a sa representacin grfica. Simplificar fraccins sinxelas.
11
Identificar fraccin decimal e nmero decimal. Clculo da fraccin dunha cantidade. Suma e resta de fraccins de igual denominador. Suma e resta da unidade cunha fraccin propia. As principais unidades de lonxitude do Sistema Mtrico Decimal. A transformacin de unidades. As expresins de lonxitudes de forma complexa e incomplexa. A realizacin de operacins con unidades de lonxitude. Aplicacin da medida e os clculos con lonxitudes resolucin de situacins problemticas. Os mltiplos e os submltiplos do litro e do gramo, coas sas equivalencias respectivas. A estimacin de medidas, cunha precisin razoable. A utilizacin indistinta de expresins complexas e incomplexas. As operacins con medidas de capacidade e de peso e a sa aplicacin na resolucin de problemas. O noso calendario. Anos anteriores (a.C.) e posteriores (d.C.) ao nacemento de Cristo. Identificacin do sculo ao que pertence un ano. Equivalencias entre horas, minutos e segundos. Paso de complexo a incomplexo, e viceversa, con unidades de medida do tempo. Suma e resta. Operacins con unidades de medida do tempo. Clasificacin dos ngulos segundo a sa amplitude e segundo as sas posicins relativas. Medicin (construcin) dun ngulo, en graos. Recoecemento automatizado da medida dun ngulo recto, plano ou completo. Identificacin do complementario e do suplementario dun ngulo dado. Recoecemento dos eixes de simetra dunha figura plana. Elementos dun polgono. Clculo do permetro. Clasificacin dos tringulos atendendo a lados e a ngulos. Clasificacin dos cuadrilteros. Circunferencia, crculo e figuras circulares. Elementos. Idea de superficie. Clculo da rea por conteo directo de unidades cadradas. 2 2 2 Coecer e utilizar as equivalencias entre o m , o dm e o cm . Clculo da rea de paralelogramos e tringulos mediante a frmula correspondente. Localizacin das distintas vistas dun obxecto. Determinacin da posicin do observador fronte a un obxecto. Descricin de xiros e movementos no espazo. Localizacin e situacin de puntos no plano cuadriculado mediante o uso das coordenadas. Descricin e interpretacin de percorridos e itinerarios. Clculo de distancias na realidade a travs da escala. Instrumentos para o rexistro e a ordenacin dos datos. Tboas de frecuencias. Lectura e interpretacin de fenmenos representados de forma grfica. Caractersticas e funcins das grficas. A moda e a media. 6 CURSO Lectura, escritura, composicin e descomposicin de nmeros de ata oito e nove cifras segundo a orde de unidades e o valor de posicin Establecemento de equivalencias entre as distintas ordes de unidades dun nmero. Comparacin e ordenacin de nmeros. A numeracin romana. Smbolos e equivalencias. A numeracin exipcia. Smbolos e equivalencias. Lectura e escritura de nmeros coa numeracin romana e exipcia. Propiedades da suma e da resta. Propiedades da multiplicacin. Aplicacin dos algoritmos das catro operacins bsicas con nmeros naturais. Coecemento e utilizacin da xerarqua das operacins na realizacin de clculos e na resolucin de problemas. Prctica do algoritmo da multiplicacin e da divisin con divisores de ata tres cifras. Prioridade das operacins. Expresin de produtos de factores iguais en forma de potencia, e viceversa. Lectura e escritura de potencias. Composicin e descomposicin de nmeros de forma polinmica utilizando as potencias de 10.
12
Simplificacin da escritura de nmeros grandes utilizando as potencias de 10. Identificacin da raz cadrada como operacin inversa potencia de expoente dous. Recoecemento da relacin de divisibilidade entre dous nmeros (mediante a divisin). Expresin das relacins de divisibilidade. Obtencin dalgns divisores dun nmero dado. Obtencin dalgns mltiplos dun nmero dado. Clculo do mnimo comn mltiplo de dous nmeros. Resolucin de sinxelos problemas relacionados coa divisibilidade. Os nmeros positivos e negativos. Representacin na recta numrica. Ordenacin e comparacin de nmeros positivos e negativos. Suma de nmeros enteiros do mesmo signo. Suma de nmeros enteiros de distinto signo. Identificacin das ordes de unidades decimais. Nmero decimal e fraccin decimal. Suma e resta de nmeros decimais. Multiplicacin de nmeros decimais. Divisin de dous nmeros decimais. Multiplicacin e divisin dun decimal pola unidade seguida de ceros. Calcular o valor da fraccin dunha cantidade. Pasar unha fraccin a forma decimal ou un decimal exacto a fraccin decimal. Simplificar e amplificar fraccins. Reducir das fraccins sinxelas a comn denominador. Suma e resta de cantidades enteiras e fraccins. Suma e resta de das fraccins de distinto denominador. Produto dunha fraccin por un nmero. Produto de das fraccins. Cociente de das fraccins. Suma e resta da unidade cunha fraccin propia. Construcin de tboas de proporcionalidade directa. Resolucin de sinxelos problemas de proporcionalidade directa. Significado do tanto por cento. Clculo mental de porcentaxes de cantidades mltiplas de 100. Resolucin de problemas de porcentaxes directas. Medicin e construcin dun ngulo co transportador. Clasificacin de ngulos. Equivalencias entre graos, minutos e segundos. Conversin dunhas unidades noutras. Os ngulos segundo a sa posicin. Suma de ngulos: de forma grfica e numrica. Resta de ngulos: de forma grfica e numrica. Idea de lonxitude. Medicins en unidades lineais. Idea de superficie. Medicins en unidades cadradas. Diferenciacin e clculo do permetro e a rea dunha figura plana. Unidades de lonxitude e de superficie do S.M.D. Equivalencias. Permetro dun polgono. Clculo da rea de cadrados, rectngulos e romboides, coecendo a base e a altura. Clculo da rea dun rombo coecendo as diagonais. Clculo da lonxitude da circunferencia e da rea do crculo. Identificacin dos poliedros e dos corpos de revolucin. Recoecemento do nmero de caras, vrtices e arestas dun poliedro. Identificacin dun poliedro regular polo nmero de caras ou outras caractersticas. Clculo do volume dun prisma ou dun cubo mediante o conteo de unidades cbicas (utilizacin do algoritmo). Clculo do volume dun prisma ou dun cubo, utilizando as unidades de volume do sistema mtrico decimal 3 3 3 (m , dm , cm ). Establecemento de equivalencias entre as diferentes unidades de volume. Aplicacin da medida e os clculos con volumes resolucin de problemas. Variables estatsticas.
Frecuencia absoluta e relativa. Histograma e polgono de frecuencias Media aritmtica e moda. Concepto de azar. As experiencias aleatorias. Obtencin do conxunto de todos os resultados posibles. Concepto de suceso. Tipos de sucesos: suceso seguro, suceso posible e suceso imposible. Expresin da probabilidade mediante unha fraccin.
13
METODOLOXA E MATERIAIS CURRICULARES Basanse nos principios de intervencin educativa a)Prtese do nivel de desenvolvemento do alumno, nos seus distintos aspectos, para construr, a partir de a, outras aprendizaxes que favorezan e melloren o devandito nivel de desenvolvemento. b)Sublase a necesidade de estimular o desenvolvemento de capacidades xerais e de competencias bsicas e especficas por medio do traballo das reas. c)Dse prioridade comprensin dos contidos que se traballan fronte sa aprendizaxe mecnica. d)Propcianse oportunidades para poer en prctica os novos coecementos, de modo que o alumno poida comprobar o interese e a utilidade do aprendido. e)Fomntase a reflexin persoal sobre o realizado e a elaboracin de conclusins con respecto ao que se aprendeu, de modo que o alumno poida analizar o seu progreso respecto dos seus coecementos. Todos estes principios teen como finalidade que os alumnos sexan, gradualmente, capaces de aprender de forma autnoma.As Matemticas constiten un conxunto de coecementos que desempean un importante papel na sa interrelacin con outros coecementos e na necesidade de resolver problemas prcticos. Grazas s aprendizaxes que favorecen, os alumnos desenvolven a sa capacidade de pensamento e de reflexin lxica e adquiren uns instrumentos para explorar a realidade, representala, explicala, predicila e actuar nela e sobre ela.En Primaria, a sa aprendizaxe debe entenderse como un proceso de construcin e abstraccin de relacins, gradualmente mis complexas, configuradas a partir da actividade do alumno. As pois, nun principio o traballo ser de natureza esencialmente intuitiva, a travs de actividades extradas do mbito vivencial do alumno. De xeito gradual, irase pasando do estritamente manipulativo, prctico e concreto ata o esencialmente simblico, abstracto e formal.Esta forma de proceder persegue que os alumnos cheguen a adquirir unha actitude positiva cara rea, sendo capaces de valorar e comprender a utilidade do coecemento matemtico, as como de experimentar satisfaccin polo seu uso. Iso esixe considerar a sa potencialidade para fomentar o desenvolvemento da creatividade, a capacidade de anlise e de crtica, a concentracin, a tenacidade na busca de solucins a un problema e a flexibilidade necesaria para poder cambiar o punto de vista e o enfoque dunha situacin.O tratamento educativo que han de recibir debe destacar o seu enorme poder como instrumento de comunicacin. Perseguirase que o alumno chegue a expresar de forma matemtica proposicins verbais e problemas verbalizando o proceso seguido na sa resolucin.Considerarase esencial que os alumnos, sen necesidade de coecer os seus fundamentos matemticos, adquiran un dominio funcional de estratexias bsicas de cmputo, de clculo mental, de estimacins de resultados e de medidas, as como tamn de utilizacin da calculadora. Agrupamento dos alumnos O agrupamento dos alumnos unha esixencia da diversidade e un indicador da autonoma do centro e ten como finalidade garantir que todos os alumnos aprendan e consigan os obxectivos educativos marcados.La diversidade de agrupamentos proporciona unha mellor explotacin das actividades escolares e constite un instrumento de adecuacin metodolxica s necesidades dos alumnos.Los criterios de distribucin do alumnado por aulas son moi diversos e deben ter en conta aspectos como o punto de partida dos alumnos ao chegar ao inicio do ciclo e de cada curso, as peculiaridades educativas do centro e a natureza da rea ou actividade. Estes son os criterios mis empregados na agrupacin de alumnos: Idade cronolxica. Equilibrio nos grupos entre alumnos e alumnas. Rendemento acadmico. Ritmo de aprendizaxe. Intereses.
- Motivacin. - Natureza da rea ou da actividade. O agrupamento de alumnos non ten porque limitarse a un nico modelo, xa que supn limitar o potencial enriquecedor do proceso educativo. Establecer diferentes agrupamentos facilita a aprendizaxe entre iguais, a cooperacin e o traballo colaborativo, a cohesin do grupo, o traballo por proxectos, a atencin diversidade, a pertenza ao centro, a mediacin en conflitos e a relacin co mbito e cos servizos da comunidade. Segundo as caractersticas e necesidades do alumnado, e segundo a natureza disciplinar da actividade ou rea, os tipos de agrupamentos mis empregados son: - Aula. - Gran grupo. - Pequeno grupo.
14
- Talleres. - Equipos de traballo cooperativo. - Grupos de actividade. Organizacin dos espazos Dende unha perspectiva de etapa, o contido das decisins relativas organizacin do espazo pode referirse a: - Espazos propios do grupo (aula). Cada titor organizar o espazo na sa aula como crea conveniente para o desenvolvemento da actividade lectiva; ser conveniente ter en conta variables como idade e agrupamento de alumnos, mobiliario, iluminacin, temperatura, materiais existentes na aula, etc. Se nunha aula imparten actividades lectivas outros mestres ademais do titor, preocuparanse, ao conclur a clase, de que material e espazos se achen na distribucin planificada por este. - Espazos compartidos polos alumnos. Os alumnos de Primaria comparten espazos con alumnos doutras etapas educativas dentro do centro e, as mesmo, utilizan habitualmente outros espazos, tanto interiores do centro educativo como exteriores. Algns destes espazos son os seguintes: - Biblioteca. - Laboratorio. - Talleres. - Sala de informtica. - Sala de usos mltiples. Organizacin dos tempos As previsins de traballo na aula e no centro escolar deben axustarse realmente ao tempo dispoible. Por iso, necesario realizar unha temporalizacin que incla a elaboracin dun horario xeral, co correspondente desenvolvemento das reas, e dun horario de actividade docente, no que se tern en conta as restantes actividades organizativas do centro.
PROCEDEMENTOS E INSTRUMENTOS DE AVALIACIN Se a avaliacin constite un proceso flexible os procedementos habern de ser variados. Para recoller datos podemos servirnos de diferentes procedementos de avaliacin: * A observacin de comportamentos. * Entrevistas. * Probas configuradas como sntese dos contidos mis significativos traballados no proceso de ensino-aprendizaxe. * Cuestionarios orais e escritos. Os datos recllense en diversos instrumentos para a avaliacin. Podemos clasificalos en oficiais, cuxo formato foi determinado pola Administracin ou persoais, de formato libre seleccionados ou construdos polo profesor ou equipo de profesores. Son documentos de rexistro oficial: o informe individualizado, o expediente acadmico do alumno, o historial acadmico,o informe persoal por traslado e as actas de avaliacin. Entre os instrumentos de rexistro do profesor ou equipo poden ser utilizadas escalas de valoracin (para contidos de tipo actitudinal e procedimental) e listas de control (para obxectivos e contidos vinculados ao dominio conceptual).
CRITERIOS DE CUALIFICACIN Controis: 40% Traballo diario: 20% Traballo extraescolar: 20% Comportamento: 20%
15
MEDIDAS DE ATENCIN DIVERSIDADE Os programas deben axustarse realidade dos nosos alumnos e alumnas. Primeiro realizaremos unha valoracin das suas caractersticas. Situacin econmica e cultural da familia, rendemento do alumno na etapa anterior, personalidade, intereses... Atencin diversidade na programacin de contidos e actividades: con respecto aos contidos establecerase unha difereciacin entre informacin bsica e informacin complementaria. esto quere dicir: que en primeiro lugar fixaremos uns contidos esenciais que deben ser aprendidos por todos para acadar os obxectivos previstos. A partir de ah, consideraremos outra seie de contidos que podern ser traballados ou non en funcin das peculiaridades de cada alumno. As actividades organizaranse por categoras en funcin da sua finalidade, por un lado contemplaranse actividades de reforzo, de consolidacin daquelas aprendizaxes que consideramos bsicas e por outro lado deseearemos outro tipo de actividades que impliquen unha complexidade maior como ampliacin do tema traballado. Atencin diversidade na metodoloxa: na aula contemplaranse tanto a funcionalidade e uso real dos coecementos como a adecuacin destes s coecementos previos dos alumnos. Atencin diversidade nos mateirais: a utilizacin de materiais complementarios distintos do libro, permite a diversificacin do proceso do ensino-aprendizaxe e persegue o seguinte: - Consolidar contidos nos que a adquisicin por parte do alumno supn unha maior dificultade. - Ampliar e profundizar en temas de especial relevancia para o desenvolvemento da rea. - Practicar habilidades instrumentais Enriquecer o coecemento daqueles temas sobre os que os alumnos amosan curiosidade e interese. O profesorado utilizar os seguintes recursos como medidas de reforzo e de atencin ao alumnado con necesidade de apoio educativo: - Fichas de reforzo de cada unidade. - Fichas de comprensin lectora. - Fichas de ampliacin de cada unidade.
REA DE COECEMENTO DO MEDIO
PROFESORADO: 5 CURSO: Patricia Conde Cid 6 CURSO: Patricia Conde Cid
COMPETENCIAS BSICAS Comunicacin lingstica - Aumentar a riqueza no vocabulario especfico da rea. - Ser rigoroso no emprego dos termos especficos desta rea. - Saber construr un discurso: ser coidadoso na precisin de termos, encadeamento de ideas, expresin verbal. - Adquirir a terminoloxa especfica sobre seres vivos, e sobre obxectos e fenmenos naturais. - Comprender textos informativos, explicativos e argumentativos.
- Transmitir ideas en informacins sobre a natureza. Matemtica - Utilizar ferramentas matemticas tales como medidas, escalas, tboas ou representacins grficas. - Utilizar a linguaxe matemtica para cuantificar fenmenos naturais, expresar datos. Coecemento e interaccin co mundo fsico - Interpretar o mundo fsico a travs dos conceptos aprendidos. - Saber definir problemas, estimar solucins e elaborar estratexias. - Desear pequenas investigacins. - Analizar resultados e comunicalos. - Observar o mundo fsico, obter informacin e actuar de acordo con ela. - Coecer o propio corpo e as relacins entre os hbitos e as formas de vida e a sade. - Coecer as implicacins da actividade humana no medio natural. - Buscar solucins para avanzar cara ao logro dun desenvolvemento sostible. - Participar na toma de decisins en torno a problemas locais e globais formulados. Tratamento da informacin e competencia dixital - Utilizar distintos procedementos de busca, seleccin, organizacin e aplicalos na rea. - Saber utilizar un ordenador de forma bsica. - Saber buscar en internet de forma guiada. - Mellorar nas destrezas asociadas utilizacin de esquemas, mapas conceptuais. - Utilizar as tecnoloxas da comunicacin e a informacin para ter unha visin actualizada da actividade cientfica. Social e cidad - Coecer sentimentos e emocins en relacin cos demais. - Desenvolver actitudes de dilogo e de resolucin de conflitos. - Aceptar e elaborar normas de convivencia. - Asentar as bases dunha futura cidadana mundial, solidaria, participativa e demcrata. - Comprender a realidade social na que se vive. - Ser conscientes do papel da sociedade no avance da ciencia. - Coecer como se produciron debates esenciais para o avance da ciencia para entender a evolucin da sociedade. Cultural e artstica - Coecer as manifestacins culturais do noso contorno. - Valorar a diversidade cultural do noso contorno. - Recoecer as manifestacins culturais que forman parte do patrimonio cultural de Galicia. Aprender a aprender - Desenvolver tcnicas para aprender, organizar, memorizar e recuperar a informacin. - Facer resumos, esquemas ou mapas mentais. - Reflexionar sobre o que e como se aprendeu. - Adquirir conceptos esenciais ligados ao noso coecemento natural para incorporar informacin proveniente da propia experiencia ou de escritos ou audiovisuais. - Adquirir procedementos de anlise de causas e consecuencias. Autonoma e iniciativa persoal - Tomar decisins desde o coecemento dun mesmo (no mbito escolar e nas actividades de ocio). - Participar na construcin de solucins. - Ter habilidade para iniciar e levar a cabo proxectos.
16
OBXECTIVOS XERAIS
- Aplicar na vida coti os hbitos de sade e coidado corporal que se derivan do coecemento do corpo humano e das sas posibilidades e limitacins. - Procurar que os hbitos de sade e o coidado corporal sirvan de satisfaccin persoal e de exemplo aos demais. - Amosar unha actitude de aceptacin e respecto cara a todas as diferenzas individuais (idade, sexo, caractersticas fsicas e psquicas, etc.). - Identificar os principais elementos do seu contorno natural, analizando as sas caractersticas mis relevantes.
17
- Situar e representar espacialmente os elementos mis significativos de Galicia e de Espaa, establecendo semellanzas e diferenzas entre as distintas comunidades e valorando a diversidade e riqueza do conxunto. - Desenvolver unha actitude de encontro, coecemento e respecto entre todas as comunidades de Espaa, as sas culturas e tradicins. - Recoecer e apreciar a sa pertenza a uns grupos sociais con caractersticas e trazos propios, promover un sentimento de pertenza a unha comunidade nacional (Galicia), a un estado histrico (Espaa) e a unha cultura universal, respectando e valorando as diferenzas con outros grupos sociais e rexeitando calquera clase de discriminacin baseada nestes feitos - Desenvolver unha actitude de respecto e valoracin das achegas propias e dos demais. - Desenvolver actitudes que contriban activamente conservacin e mellora do medio ambiente e do patrimonio cultural. - Valorar a entrega daquelas persoas que se dedican de forma altrusta ao coidado e mellora do patrimonio natural e cultural. - Recoecer e apreciar sa pertenza a uns grupos sociais determinados (Galicia, Estado Espaol, Unin Europea), con caractersticas e trazos propios (normas de comportamento, valores, lingua, cultura, etc.). - Desenvolver unha actitude de respecto cara s caractersticas e trazos propios doutros grupos valorando as diferenzas e rexeitando calquera tipo de discriminacin. - Propiciar o encontro con persoas de grupos diferentes, para o coecemento e o intercambio de opinins respecto a gustos, afeccins, etc. - Identificar, cuestionarse e resolver problemas relacionados cos elementos mis significativos do seu contorno natural e social, empregando estratexias cada vez mis sistemticas e complexas de busca, recollida, anlise, almacenamento e tratamento da informacin, de formulacin de hipteses, de posta a proba destas, de extraccin de conclusins e de proposta doutras alternativas. - Practicar as calidades bsicas do pensamento cientfico: obxectividade, reflexin, planificacin, rigor, causalidade, etc. - Desenvolver actitudes de valoracin positiva dos traballos ben planificados, executados e avaliados, propios e alleos. - Comprender, expresar e representar mediante diferentes cdigos (cartogrficos, numricos, grficos, tcnicos, etc.) sucesos ideas e situacins do seu contorno social, natural e cultural. - Observar e apreciar o valor de diferentes elementos (cartogrficos, numricos, grficos, tcnicos; museos, bibliotecas, arquivos, etc.) do legado histrico social, natural e cultural de Galicia e de Espaa, que representan os feitos, conceptos, procedementos e actitudes. - Desenvolver unha actitude comunicativa e crtica na realizacin, valoracin, exposicin e presentacin dos traballos realizados aplicando criterios propios de autoavaliacin e analizando a sa importancia, prctica, ldica e formativa. - Participar en actividades de grupo de modo construtivo, responsable e solidario, respectando os principios bsicos establecidos (quendas de palabra, atencin nas intervencins, achega de ideas e consideracin das decisins e acordos tomados). - Desenvolver unha actitude de respecto e valoracin das achegas propias e dos demais. - Analizar o impacto dalgunhas actividades humanas no contorno natural e social (paisaxe urbana, paisaxe agrcola, alteracin do curso dos ros, depsitos de lixo, contaminacin, etc.) distinguindo nelas as accins positivas e as negativas. - Adoptar actitudes que contriban activamente conservacin do ambiente e do patrimonio natural. - Valorar a entrega daquelas persoas que se dedican, de forma altrusta, ao coidado e mellora do patrimonio cultural e natural. - Recoecer o impacto dos cambios e transformacins provocados polo paso do tempo en Galicia, Espaa e Europa. - Analizar as relacins de simultaneidade, sucesin e causalidade nos cambios sociais das distintas etapas histricas. - Adoptar unha actitude de respecto polo legado histrico, social e cultural que recibimos. - Desear, construr e avaliar dispositivos e aparellos cun fin determinado, empregando o coecemento das propiedades elementais dos materiais, substancias e obxectos que se van empregar. - Analizar e enumerar as propiedades dos materiais, as substancias e os obxectos que se van empregar. - Desenvolver actitudes de respecto as normas de coidado, hixiene e seguridade na realizacin dos traballos e na manipulacin das substancias e os aparellos. - Recoecemento das aplicacins dos obxectos e das mquinas, e da sa utilidade para facilitar a realizacin de determinadas actividades humanas.
- Identificar algns obxectos e recursos tecnolxicos significativos do contorno e sinalar a sa contribucin para satisfacer determinadas necesidades humanas, valorando a sa orientacin cara a usos pacficos e para unha mellor calidade de vida. - Comprender e valorar a sa utilidade na vida do home e da comunidade. - Desenvolver actitudes de aprecio e respecto cara aos obcectos e recursos tecnolxicos que se aplican na vida coti e que contriben mellora da calidade de vida. - Valorar as aportacins tecnolxicas desde unha perspectiva tica, distinguindo entre aportacins beneficiosas e prexudiciais.
CONTIDOS 5 CURSO
18
1. Os seres humanos e a sade - A alimentacin e a dixestin no ser humano: os alimentos, a dixestin, o aparato dixestivo, a sade alimentaria. Identificacin, localizacin e funcionamento bsico dos principais rganos e aparatos. - A circulacin: o transporte de substancias no ser humano, o aparato circulatorio. Identificacin, localizacin e funcionamento bsico dos principais rganos. - A respiracin: o aparato respiratorio. Identificacin, localizacin e funcionamento bsico dos principais rganos. - A excrecin: o aparato excretor. Identificacin, localizacin e funcionamento bsico dos principais rganos. - A sade: factores e prcticas que a favorecen ou a prexudican; a alimentacin e as sas repercusins; bos hbitos e abusos. 2. As plantas e os animais - Clasificacin dos seres vivos: os cinco reinos. - A nutricin nos animais e nas plantas. - Morfoloxa das primeiras especies de plantas e animais: rbores, arbustos e herbas; estudo comparativo entre diversas especies de animais vertebrados e invertebrados, relacin da anatoma coa funcin e co medio 3. A vida en sociedade - A poboacin de Galicia e do Estado espaol. - A mobilidade natural (nacementos e mortes) e a mobilidade espacial (migracins) en Galicia e no resto de Espaa. - Razns fsicas da maior ou menor concentracin de poboacin en Galicia e no resto de Espaa. - As actividades econmicas. Os problemas econmicos. - Os traballos mis comns en Galicia e no Estado e a sa relacin coa economa da zona. - Relacins entre os diferentes sectores de producin de Galicia: a agricultura, o turismo, a industria, o comercio, etc. 4. O medio fsico: espazo e materiais - O aire e a auga no planeta Terra. - As rochas e o relevo na configuracin da paisaxe, os compoentes do solo e a utilidade das rochas para o ser humano. Minerais e rochas. - A auga e as sas caractersticas fsicas. O ciclo da auga, a configuracin da paisaxe e os seres vivos. Os usos e abusos da auga: consumo, rega, industrias, ocio, etc. - Elementos fsicos que configuran o relevo de Galicia e do territorio espaol. - As principais unidades paisaxsticas naturais galegas e espaolas. - Elementos introducidos polos grupos humanos na paisaxe. - Trazos fundamentais e principais elementos que configuran as paisaxes rurais e urbanas. - Relacins entre as actividades econmicas e os elementos do medio fsico. - A materia inorgnica e os seres vivos. - A materia. Estados da materia. - Cambios fsicos bsicos observables da materia. - Cambios qumicos bsicos. - A calor e os cambios na materia. - As forzas e os cambios na materia. - A enerxa, as sas formas e as sas transformacins.
- As fontes de enerxa. - O ser humano e o consumo de enerxa. 5. O paso do tempo - As grandes pocas histricas: a Prehistoria, a Idade Antiga, a Idade Media. - Feitos e personaxes relevantes da historia de Galicia e de Espaa. - Vestixios do pasado no noso contorno, con especial referencia a Galicia como testemuas da forma de vida e a historia noutras pocas. - Fontes histricas para o estudo e a reconstrucin do pasado. - Principais fitos do patrimonio artstico da humanidade, con especial referencia ao patrimonio artstico espaol e de Galicia. 6. Mquinas, aparellos e tecnoloxas - Algunhas mquinas e os aparellos de uso mis frecuente no contorno: as sas principais caractersticas e normas bsicas de utilizacin. - Mquinas para aproveitar a enerxa. - Mquinas para comunicar informacin. - O uso da informacin como recurso e medio de comunicacin. 6 CURSO 1. Os seres humanos e a sade - As funcins de relacin no ser humano: sentidos, sensacins, sistema nervioso e movementos, o cerebro humano. Identificacin, localizacin e funcionamento bsico dos principais rganos e aparatos. - O movemento do ser humano. Os sos e os msculos, o movemento e as articulacins, o aparato locomotor. Identificacin, localizacin e funcionamento bsico dos principais rganos e aparatos. - A reproducin no ser humano. A funcin de reproducin. O aparato reprodutor feminino. O aparato reprodutor masculino. Fecundacin, embarazo e parto. - A sade: hbitos que a favorecen e hbitos que a prexudican; a alimentacin e as sas repercusins: os bos hbitos, os abusos e os principais coidados do corpo. 2. As plantas e os animais - A reproducin dos animais. Identificacin, localizacin e funcionamento bsico dos principais rganos e aparatos. - A reproducin das plantas. Identificacin, localizacin e funcionamento bsico dos principais rganos e aparatos. - Utilidade dos animais e plantas na vida do ser humano (alimentacin, vestidos, convivencia, economa, etc.). - A funcin dos animais e as plantas no medio. - Relacins alimentarias dos animais e das plantas. - A dimensin social dos seres vivos. - As comunidades de seres vivos: poboacins vexetais e animais. Asociacins intra e interespecficas 3. A vida en sociedade - A poboacin espaola: nmero total, densidade de poboacin e diferenciacin por sexos, idades e cultura ou relixin. - A mobilidade natural (nacementos e mortes) e a mobilidade espacial (migracins) da poboacin espaola. - Razns fsicas que derivan nunha maior ou menor concentracin de poboacin en Espaa. - A poboacin europea. Caractersticas xerais da poboacin en Europa. - Os sectores econmicos espaois. Caractersticas dos sectores de produccin. - Os sectores econmicos europeos. Caractersticas xerais da economa europea. - O traballo e o problema do paro. A explotacin dos nenos, as mulleres, os pobres, emigrantes, etc. O traballo feminino no fogar e fra del, e o reparto das tarefas domsticas. A atencin infancia e s persoas ancis. Causas que provocan a marxinacin social. - Divisins administrativas: a organizacin poltica e social do Estado Espaol. - A organizacin poltica e social da Unin Europea. 4. O medio fsico: espazo e materiais - Elementos fsicos que configuran o relevo de Espaa. Caractersticas mis importantes. - Elementos fsicos que configuran o relevo de Europa. Caractersticas mis importantes. - Caractersticas dos diferentes tipos de clima de Espaa. - Caractersticas dos diferentes tipos de clima de Europa. - Caractersticas da hidrografa espaola.
19
20
- Caractersticas da hidrografa europea. - Relacins entre as actividades econmicas e os elementos do medio fsico e o seu papel na configuracin das paisaxes. - Principais factores e actividades que contaminan e degradan o ambiente. - A enerxa e as sas fontes. As transformacins de enerxa - A luz. A luz como forma de enerxa: fontes luminosas. - O comportamento da luz: reflexin e refraccin. - A descomposicin da luz: o color. - A electricidade e o magnetismo. A electricidade como forma de enerxa. - A electricidade esttica e a corrente elctrica. - A producin de electricidade e o seu aproveitamento. - Os recursos enerxticos. - O coecemento do universo no estado actual das investigacins cientficas. 5. O paso do tempo - As grandes pocas histricas: a Idade Moderna, a Idade Contempornea. - Feitos e personaxes relevantes da historia de Espaa e de Galicia. - Formas da vida coti nas sociedades das grandes pocas histricas. - Fontes histricas para o estudo e reconstrucin do pasado. - Principais fitos do patrimonio artstico da humanidade, con especial atencin ao patrimonio artstico espaol e de Galicia 6. Mquinas, aparatos e tecnoloxas - Algunhas mquinas e aparatos de uso mis frecuente no medio: as sas principais caractersticas e normas bsicas de utilizacin. - Mquinas para aproveitar a enerxa. - O uso da informtica como recurso e medio de comunicacin.
5 CURSO - Obtn informacin concreta e relevante sobre feitos ou fenmenos previamente delimitados a partir da consulta de diversos documentos. - Identifica e localiza os principais rganos implicados no desenvolvemento das funcins vitais do corpo humano, establecendo relacins entre estas e determinados hbitos alimentarios, de hixiene e de sade. - Identifica e practica os hbitos de alimentacin, postura, hixiene e descanso mis adecuados para favorecer a sade. - Aplica criterios que permiten identificar, comparar e clasificar as diferentes clases de animais e plantas. - Identifica e describe os principais usos dos recursos naturais, sinalando as sas vantaxes e inconvenientes. - Formula conxecturas para explicar as relacins entre algns factores do medio fsico e algunhas caractersticas dos seres vivos. - Aborda problemas sinxelos, extrados do contorno inmediato, recollendo informacin de diversas fontes (enquisas, cuestionarios, imaxes, documentos, etc.), elaborando a informacin recollida (tboas, grficos, resumos, etc.) extraendo conclusins e formulando posibles solucins. - Identifica e describe os principais elementos que configuran a paisaxe da Galicia, do Estado Espaol e de Europa. - Recompila informacin sobre as caractersticas observables e regulables de Galicia e de Espaa, seguindo criterios e pautas de observacin sistemticas. - Coece os diferentes tipos de organizacins gobernamentais e sbese pertencente a unha comunidade autnoma (Galicia), a un Estado histrico (Espaa) e a unha cultura universal. - Emprega convenientemente as nocins espaciais para recoecer e representar en planos e mapas, os lugares e os obxectos mis significativos de Galicia e de Espaa. - Coece as caractersticas mis importantes dos grupos sociais aos que pertence para establecer semellanzas e diferenzas entre eles e clasificalos. - Describe as relacins de necesidade e complementariedade entre os diferentes traballos de Galicia e de Espaa. - Identifica e clasifica as principais actividades econmicas do contorno asocindoas aos sectores de producin e a algunhas caractersticas do medio natural.
- Ordena temporalmente os feitos histricos mis importantes ocorridos en Galicia e en Espaa, referidos evolucin poltica e social. - Emprega os principios bsicos do funcionamento democrtico para superar os conflitos e rexeitar calquera tipo de discriminacin por pertenza a grupos sociais. 6 CURSO - Obtn informacin concreta e relevante sobre feitos ou fenmenos previamente delimitados a partir da consulta de diversos documentos. - Identifica e localiza os principais rganos implicados no desenvolvemento das funcins vitais do corpo humano, establecendo relacins entre estas e determinados hbitos alimentarios, de hixiene e de sade. - Identifica e practica os hbitos de alimentacin, postura, hixiene e descanso mis adecuados para favorecer a sade. - Aplica criterios que permiten identificar, comparar e clasificar as diferentes clases de animais e plantas. - Identifica e describe os principais usos dos recursos naturais, sinalando as sas vantaxes e inconvenientes. - Formula conxecturas para explicar as relacins entre algns factores do medio fsico e algunhas caractersticas dos seres vivos. - Aborda problemas sinxelos, extrados do contorno inmediato, recollendo informacin de diversas fontes (enquisas, cuestionarios, imaxes, documentos, etc.), elaborando a informacin recollida (tboas, grficos, resumos, etc.) extraendo conclusins e formulando posibles solucins. - Identifica e describe os principais elementos que configuran a paisaxe da Galicia, do Estado Espaol e de Europa. - Recompila informacin sobre as caractersticas observables e regulables de Galicia e de Espaa, seguindo criterios e pautas de observacin sistemticas. - Coece os diferentes tipos de organizacins gobernamentais e sbese pertencente a unha comunidade autnoma (Galicia), a un Estado histrico (Espaa) e a unha cultura universal. - Emprega convenientemente as nocins espaciais para recoecer e representar en planos e mapas, os lugares e os obxectos mis significativos de Galicia e de Espaa. - Coece as caractersticas mis importantes dos grupos sociais aos que pertence para establecer semellanzas e diferenzas entre eles e clasificalos. - Describe as relacins de necesidade e complementariedade entre os diferentes traballos de Galicia e de Espaa. - Identifica e clasifica as principais actividades econmicas do contorno asocindoas aos sectores de producin e a algunhas caractersticas do medio natural. - Ordena temporalmente os feitos histricos mis importantes ocorridos en Galicia e en Espaa, referidos evolucin poltica e social. - Emprega os principios bsicos do funcionamento democrtico para superar os conflitos e rexeitar calquera tipo de discriminacin por pertenza a grupos sociais. MNIMOS ESIXIBLES PARA UNHA AVALIACIN POSITIVA 5 CURSO As funcins vitais asociadas aos seres vivos e o seu significado. Os niveis de organizacin: clulas, tecidos, rganos, aparatos e sistemas. Seres unicelulares e seres pluricelulares. A clasificacin dos seres vivos: os cinco reinos. Caractersticas esenciais. Procesos que realizan as plantas para nutrirse. Principais grupos de invertebrados e de vertebrados. rganos e aparatos implicados na dixestin e na respiracin dos animais. rganos e sistemas implicados na funcin de relacin nos animais: rganos receptores, tecidos, rganos e sistemas nerviosos e msculos. Identificacin de rganos e aparatos implicados en diferentes procesos relacionados coas funcins de nutricin e relacin nos animais. Aparatos implicados nas tres funcins vitais. A dieta e as caractersticas da dieta sa. O aparato dixestivo. rganos e funcins. O proceso da dixestin. Anlise dos contidos en nutrientes dalgns pratos de consumo habitual e elaboracin de dietas. Actitude positiva cara ao consumo de alimentos sans e iniciativa persoal para a confeccin de dietas completas e equilibradas.
21
22
O aparato respiratorio. O proceso da respiracin. O aparato circulatorio. O sangue. O aparato excretor e as glndulas sudorparas. O proceso da excrecin. Identificacin de rganos e aparatos en lminas e debuxos. Descricin oral, con axuda de lminas ou modelos anatmicos, dos procesos da respiracin, a circulacin do sangue e a excrecin. Os rganos dos sentidos e os estmulos que son capaces de detectar. Organizacin bsica do sistema nervioso. Describir procesos sinxelos de captacin de estmulos, elaboracin de informacin e producin de respostas. Os rganos efectores. Identificacin e localizacin en lminas e debuxos dos rganos dos sentidos e das sas partes, e dos rganos do sistema nervioso e do aparato locomotor. Os planetas do sistema solar. Movementos da Terra e as sas consecuencias: da, noite e estacins. Caractersticas bsicas da Terra, as como os nomes e a disposicin das capas que a forman. Influencias Terra-La. Utilizacin de lminas, debuxos e modelos tridimensionais para realizar descricins orais dos movementos da Terra e da La. Curiosidade por coecer o universo e os elementos que o forman. Propiedades xerais da materia. Os cambios de estado, as dilatacins e as contraccins e o fluxo de calor que os produce. Forzas. Os cambios no movemento dos corpos e as deformacins. Materiais cotins segundo o seu comportamento ante as forzas. Sensibilidade ante o consumo excesivo de materiais e a xeracin de residuos. Formas e fontes de enerxa. Transformacins de enerxa. Substancias que interveen e resultan nas combustins e as formas de enerxa presentes. Descricin oral de procesos de transformacin de enerxa, nomeando a forma que chega, o aparato que transforma e a forma de enerxa convertida. Consecuencias do alto consumo enerxtico e asumir pautas para a sa reducin. Mapas e escala grfica. Territorios que forman Espaa e Galicia, e a sa situacin. Principais unidades do relevo do interior e dos tramos costeiros de Espaa e de Galicia. Caractersticas do relevo e das costas dos arquiplagos balear e canario, inclundo o nome das principais illas e as cidades de Ceuta e Melilla. Identificacin e descricin das formas do relevo. Auga salgada e auga doce. Ciclo da auga: proceso de renovacin. Sistemas de obtencin de auga doce. Problemas de escaseza. Vertentes hidrogrficas da Pennsula e de Galicia. Principais ros de cada vertente hidrogrfica de Espaa e de Galicia. Localizacin en mapas de masas e cursos de auga. Tempo atmosfrico e clima. Climas de Espaa e de Galicia, trazos mis destacados das temperaturas e as precipitacins e zonas s que afecta cada un deles. Especies vexetais propias de cada zona climtica. Descricin das caractersticas mis importantes do clima da sa zona. Valoracin da importancia de coecer o tempo atmosfrico e o clima. Concepto de natalidade, mortalidade, emigrante e inmigrante. Poboacin rural ou urbana. Densidade de poboacin. A diversidade de Espaa e de Galicia en aspectos culturais e lingsticos. Realizacin de listas nas que se recollan costumes, festas e tradicins. Respecto cara a outras culturas e cara aos inmigrantes, e actitude crtica cara a tradicins impostas polas modas. A Unin Europea como asociacin econmica e poltica de pases democrticos. Os seus membros e o mapa da UE.
23
- As comunidades e cidades autnomas de Espaa. - O goberno de Galicia e o goberno do municipio. - Identificacin e localizacin nos mapas polticos das provincias e as comunidades de Espaa, e curiosidade por coecer outros pases; especialmente, os da UE. - Valoracin do sistema democrtico e da existencia de dereitos e obrigas como elementos imprescindibles para garantir unha boa convivencia. - As idades da historia e a sa duracin. - Os perodos da Prehistoria. - Coecer algunhas das manifestacins culturais dos habitantes da Prehistoria en Espaa e en Galicia. - Interese por coecer diferentes fontes histricas. - Anlise dos modos de vida dos homes e mulleres da Prehistoria resaltando as sas diferenzas. - Civilizacins da Idade Antiga. - Importancia da Idade Antiga para Espaa e para Galicia. - A Idade Media e algn dos seus feitos histricos. - Grupos sociais e os estilos artsticos da Idade Media. - Os suevos e os visigodos. - Os musulmns e o termo al-ndalus. Aparicin dos reinos cristins. - Enfrontamento territorial entre musulmns e cristins. - Curiosidade por coecer as diferentes formas de vida do pasado. 6 CURSO Caractersticas xerais da reproducin sexual e a reproducin asexual. Ideas bsicas de aparato reprodutor, gameto, cigoto e embrin. Descricin, coa axuda de lminas e esquemas, das fases do proceso da reproducin sexual dos animais. Descricin, coa axuda de lminas e esquemas, das fases do proceso da reproducin sexual das plantas espermatfitas. Os rganos do aparato reprodutor masculino e as sas funcins. Os rganos do aparato reprodutor feminino e as sas funcins. Identificacin e descricin dos cambios puberais que conducen madurez sexual de ambos os dous sexos. A fecundacin humana. As etapas da vida dun ser humano, as sas caractersticas e os cambios mis importantes en cada unha delas. As enfermidades infecciosas e os seus mecanismos de transmisin. Algunhas enfermidades non infecciosas e causas que as producen. Algunhas pautas para previr enfermidades infecciosas e non infecciosas. Descricins orais sobre a prevencin de enfermidades. Elementos dos ecosistemas e tipos de ecosistemas. Ideas de adaptacin corporal e adaptacin de comportamento. Identificacin de adaptacins de seres vivos. Caracterizacin e identificacin dos tres tipos de seres vivos dos ecosistemas: produtores, consumidores e descompoedores. Descricins orais de informacin en lminas e debuxos. Valoracin das plantas como seres produtores de alimentos e base das pirmides trficas en case todos os ecosistemas. Os recursos naturais. Actuacins humanas que alteran os ecosistemas: sobreexplotacin, ocupacin de espazos naturais e distintos tipos de contaminacin. Accins para protexer a vida no planeta. Concepto de espazo natural protexido e coecemento dalgns deles. Descricins orais de informacin sobre a alteracin dos ecosistemas. Disposicin favorable cara a modelos de desenvolvemento sostible. Instrumentos, unidades e procedementos mis frecuentes para determinar a masa e o volume. Mesturas e disolucins. Procedementos para separar os compoentes dalgunhas mesturas. Cambios fsicos da materia: deformacins, cambios de estado, dilatacins e contraccins. Realizacin de experiencias de medicins de masa e de volume. Realizacin de experiencias de mesturado e separacin de substancias. A luz e as fontes luminosas. Propagacin da luz.
24
- A reflexin e a refraccin da luz. - Corpos transparentes, translcidos e opacos. - Partes dun imn e interaccins entre imns. - A electricidade. Condutores e illantes da electricidade. - Xeradores de electricidade. Os circutos elctricos e os seus elementos. - Descricin ordenada de sucesos relacionados coa electricidade e o magnetismo, identificando as causas e os efectos. - Ideas de rocha e mineral. - Capas da xeosfera e estados dos materiais en cada unha das capas. - O desgaste das rochas na superficie e a acumulacin de sedimentos. A formacin das rochas sedimentarias. - O magma e a formacin de rochas magmticas. - Mtodos de extraccin de rochas e minerais e usos das rochas e os minerais. - Descricin dos procesos de formacin e transformacin das rochas na codia terrestre utilizando o vocabulario axeitado e identificando as causas que provocan os cambios. - A hidrosfera. Movementos e fluxos das augas. - A atmosfera e a sa importancia. - Fenmenos atmosfricos. - Elementos ou factores dos que dependen os climas. - Como se estuda o clima: instrumentos e rexistros de datos. Climogramas. - Interpretacin de grficos sinxelos de climogramas. - Descricin ordenada de sucesos relacionados cos movementos e fluxos de auga e de fenmenos atmosfricos. - Coecer as principais formas do relevo, as zonas climticas do planeta e os trazos que diferencian os ros. - Coecer algunhas das principais formas de relevo de frica, Asia, Amrica e Oceana. - Coecer as mximas alturas de frica, Asia, Amrica e Oceana. - Coecer algns dos principais ros e lagos de frica, Asia, Amrica e Oceana. - Coecer as zonas climticas nas que se atopan frica, Asia, Amrica e Oceana. - Realizacin de mapas fsicos de frica, Asia, Amrica e Oceana. - Situacin do continente europeo. - Accidentes de relevo mis destacados de Europa e algunhas das sas pennsulas e illas mis importantes. - Tipos de climas de Europa. - Principais ros e lagos de Europa. - Principais accidentes do relevo interior de Espaa e de Galicia, e algns dos accidentes costeiros. - Tipos de climas de Espaa e de Galicia, e as zonas da Espaa hmida, a seca e a semirida. - Algns ros espaois e galegos, e a vertente que pertencen. - Realizacin de mapas fsicos de Europa, de Espaa e de Galicia. - Extensin, o nmero de pases e de habitantes e a densidade de poboacin de Europa. - Extensin, o nmero de habitantes e a densidade de poboacin da UE. - Pases que forman a Unin Europea. - Crecemento natural e real da poboacin da UE. - Vantaxes que teen os cidadns da UE. - Principais rganos de goberno da UE. - Crecemento natural e real da poboacin de Espaa e de Galicia. - Elaboracin do mapa poltico da UE. - Os conceptos dos sectores produtivos e de servizos. - Principais actividades dos tres sectores en Europa. - Principais actividades dos tres sectores en Espaa. - Principais actividades dos tres sectores en Galicia. - Respecto por calquera tipo de traballo como necesario para o desenvolvemento do individuo e da sociedade. - Realizacin de mapas de localizacin das principais zonas industriais de Europa, de Espaa e de Galicia. - Acontecementos da Idade Moderna e as sas correntes artsticas. - Algns feitos do reinado dos Reis Catlicos. O descubrimento de Amrica. - Carlos I e Felipe II. - A crise do sculo XVII e o significado do Sculo de Ouro.
A Idade Moderna en Galicia. A Ilustracin. A Idade Contempornea. A Revolucin Francesa, a Revolucin Industrial como os acontecementos mis importantes do sculo XIX. A Guerra da Independencia e algn acontecemento espaol e galego do sculo XIX. As das guerras mundiais. As zonas do mundo mis e menos desenvolvidas. Os grandes sucesos polticos de Espaa e Galicia no sculo XX. O significado da democracia. Valoracin da democracia como o sistema poltico que defende a igualdade e garante os nosos dereitos.
25
METODOLOXA E MATERIAIS CURRICULARES O obxecto bsico da rea de Coecemento do medio natural, social e cultural axudar aos alumnos a construr un coecemento da realidade cada vez mis obxectivo que lles permita integrarse plenamente nesta realidade e actuar sobre ela. O medio condiciona a actividade e esta infle, pola sa banda, no medio, polo que a interaccin entre o ser humano e o seu contorno un elemento clave para poder chegar a unha correcta conceptualizacin deste. O alumno debe tomar conciencia desta interaccin e aprender a actuar en consecuencia. A intervencin educativa debe partir do coecemento que o neno ten da realidade, por incompleto, subxectivo, inmaduro e distorsionado que este sexa. Cmpre realizar actividades que lle permitan ao profesor informarse sobre os conceptos previos que posen os alumnos da realidade que se vai estudar, tanto para poder axustarse de forma realista ao seu nivel de desenvolvemento como para coecer as diferenzas individuais e actuar en consecuencia. Un dos aspectos esenciais do labor do profesor ser o de axudar aos alumnos a modificar os seus esquemas de coecemento previos, desbotando os erros que estes poidan conter e aproximndose a unha visin realista e obxectiva. Outro aspecto fundamental o que se refire ao desenvolvemento de capacidades bsicas que permitan aos alumnos profundar por si mesmos no coecemento do medio e resolver autonomamente as dificultades que vaian xurdindo. Para isto, resulta imprescindible achegar os alumnos ao coecemento cientfico, apoindose na construcin de conceptos cada vez mis abstractos e complexos (respectando as limitacins que as caractersticas psicoevolutivas impoen), na adquisicin de procedementos para observar, explorar e analizar a realidade e en actitudes de interese, curiosidade, rigor, afn por coecer, etc. O achegamento a esta realidade deber facerse da actividade tanto manipulativa coma reflexiva dos alumnos. A presentacin de problemas reais e o desenvolvemento das capacidades de observacin e exploracin son recursos sumamente eficaces neste sentido. Nesta actividade, os procedementos cobran especial relevancia, sendo necesaria a reflexin sobre que procedementos se van pedir aos alumnos que poan en prctica e especialmente sobre como os imos traballar con eles. Por ltimo, hai que sinalar que o medio unha realidade tan complexa, que son necesarias varias disciplinas para poder dar explicacins satisfactorias que axuden a comprendelo en toda a sa amplitude. Este feito fai necesario un tratamento globalizador que axude aos a alumnos a integrar ditas disciplinas nunha visin sinttica que foi precedida por unha anlise dirixida polo profesor Agrupamento dos alumnos O agrupamento dos alumnos unha esixencia da diversidade e un indicador da autonoma do centro e ten como finalidade garantir que todos os alumnos aprendan e consigan os obxectivos educativos marcados.La diversidade de agrupamentos proporciona unha mellor explotacin das actividades escolares e constite un instrumento de adecuacin metodolxica s necesidades dos alumnos.Los criterios de distribucin do alumnado por aulas son moi diversos e deben ter en conta aspectos como o punto de partida dos alumnos ao chegar ao inicio do ciclo e de cada curso, as peculiaridades educativas do centro e a natureza da rea ou actividade. Estes son os criterios mis empregados na agrupacin de alumnos: Idade cronolxica. Equilibrio nos grupos entre alumnos e alumnas. Rendemento acadmico. Ritmo de aprendizaxe. Intereses. Motivacin. Natureza da rea ou da actividade.
O agrupamento de alumnos non ten porque limitarse a un nico modelo, xa que supn limitar o potencial enriquecedor do proceso educativo. Establecer diferentes agrupamentos facilita a aprendizaxe entre iguais, a cooperacin e o traballo colaborativo, a cohesin do grupo, o traballo por proxectos, a atencin diversidade, a pertenza ao centro, a mediacin en conflitos e a relacin co mbito e cos servizos da comunidade. Segundo as caractersticas e necesidades do alumnado, e segundo a natureza disciplinar da actividade ou rea, os tipos de agrupamentos mis empregados son: - Aula. - Gran grupo. - Pequeno grupo. - Talleres. - Equipos de traballo cooperativo. - Grupos de actividade. Organizacin dos espazos Dende unha perspectiva de etapa, o contido das decisins relativas organizacin do espazo pode referirse a: - Espazos propios do grupo (aula). Cada titor organizar o espazo na sa aula como crea conveniente para o desenvolvemento da actividade lectiva; ser conveniente ter en conta variables como idade e agrupamento de alumnos, mobiliario, iluminacin, temperatura, materiais existentes na aula, etc. Se nunha aula imparten actividades lectivas outros mestres ademais do titor, preocuparanse, ao conclur a clase, de que material e espazos se achen na distribucin planificada por este. - Espazos compartidos polos alumnos. Os alumnos de Primaria comparten espazos con alumnos doutras etapas educativas dentro do centro e, as mesmo, utilizan habitualmente outros espazos, tanto interiores do centro educativo como exteriores. Algns destes espazos son os seguintes: - Biblioteca. - Laboratorio. - Talleres. - Sala de informtica. - Sala de usos mltiples. Organizacin dos tempos As previsins de traballo na aula e no centro escolar deben axustarse realmente ao tempo dispoible. Por iso, necesario realizar unha temporalizacin que incla a elaboracin dun horario xeral, co correspondente desenvolvemento das reas, e dun horario de actividade docente, no que se tern en conta as restantes actividades organizativas do centro. PROCEDEMENTOS E INSTRUMENTOS DE AVALIACIN Observacin sistemtica: - Rexistro de observacin - Rexistro anecdtico persoal Anlise ds produccins dous alumnos: - Fichas - Cadernos de clase -Actividades dous libros -Produccins orais Intercambios orais cos alumnos. -Dilogos -Postas en comn Probas especficas: -Abertas -Obxectivas -Resolucin de exercicios
26
CRITERIOS DE CUALIFICACIN Controis: 40% Traballo diario: 20% Traballo extraescolar: 20%
Comportamento: 20% MEDIDAS DE ATENCIN DIVERSIDADE Os programas deben axustarse realidade dos nosos alumnos e alumnas. Primeiro realizaremos unha valoracin das suas caractersticas. Situacin econmica e cultural da familia, rendemento do alumno na etapa anterior, personalidade, intereses... Atencin diversidade na programacin de contidos e actividades: con respecto aos contidos establecerase unha difereciacin entre informacin bsica e informacin complementaria. esto quere dicir: que en primeiro lugar fixaremos uns contidos esenciais que deben ser aprendidos por todos para acadar os obxectivos previstos. A partir de ah, consideraremos outra seie de contidos que podern ser traballados ou non en funcin das peculiaridades de cada alumno. As actividades organizaranse por categoras en funcin da sua finalidade, por un lado contemplaranse actividades de reforzo, de consolidacin daquelas aprendizaxes que consideramos bsicas e por outro lado deseearemos outro tipo de actividades que impliquen unha complexidade maior como ampliacin do tema traballado. Atencin diversidade na metodoloxa: na aula contemplaranse tanto a funcionalidade e uso real dos coecementos como a adecuacin destes s coecementos previos dos alumnos. Atencin diversidade nos mateirais: a utilizacin de materiais complementarios distintos do libro, permite a diversificacin do proceso do ensino-aprendizaxe e persegue o seguinte: - Consolidar contidos nos que a adquisicin por parte do alumno supn unha maior dificultade. - Ampliar e profundizar en temas de especial relevancia para o desenvolvemento da rea. - Practicar habilidades instrumentais Enriquecer o coecemento daqueles temas sobre os que os alumnos amosan curiosidade e interese. O profesorado utilizar os seguintes recursos como medidas de reforzo e de atencin ao alumnado con necesidade de apoio educativo: - Fichas de reforzo de cada unidade. - Fichas de comprensin lectora. - Fichas de ampliacin de cada unidade.
27
REA DE LNGUA E LITERATURA ESPAOLA
COMPETENCIAS BSICAS Competencia en comunicacin lingstica - Comprender e producir mensaxes orais que contean feitos, coecementos e opinins. - Adquirir tcnicas de redaccin aplicables a calquera escrito. - Ler e comprender de forma autnoma textos literarios en prosa e en verso. - Participar activamente en intercambios comunicativos orais respectando as normas que os rexen. - Comprender e utilizar a terminoloxa propia do ciclo: tipos de textos, clases de palabras, mecanismos bsicos de formacin do lxico. - Mostrar interese pola lectura e pola escritura como instrumentos para relacionarse cos demais e para aprender. - Adaptar o significado das palabras ao contexto. - Buscar, recompilar e procesar a informacin. - Valorar os textos literarios como forma de comunicacin, fonte de coecemento e recurso de gozo persoal. - Expresar adecuadamente ideas e emocins.
28
- Poer en prctica os coecementos e estratexias para escribir correctamente, mediante o estudo das normas ortogrficas bsicas, das normas de puntuacin e acentuacin e do estudo de todas as clases de palabras. - Comprender e saber comunicar as normas de uso da linguaxe. - Utilizar a linguaxe como instrumento de comunicacin oral e escrita. Autonoma e iniciativa persoal - Desenvolver a autoestima ante a creacin dos propios textos. - Comunicarse cun mesmo, analizar problemas, elaborar plans e tomar decisins. - Empregar a linguaxe para organizar o pensamento, comunicar afectos, regular emocins. Competencia para aprender a aprender - Manexar de xeito eficaz os recursos do traballo intelectual. - Favorecer a motivacin e o gusto por aprender - Xestionar de forma eficaz os procesos de aprendizaxe. - Acceder ao saber e construcin de coecementos mediante a linguaxe. Tratamento da informacin e competencia dixital - Consultar un dicionario en internet. - Transformar a informacin en coecemento. - Valorar o coecemento cientfico. - Buscar, seleccionar e rexistrar a informacin. - Traballar en contornos de colaboracin. Competencia no coecemento e a interaccin co mundo fsico - Localizar e obter a informacin. - Valorar o coecemento cientfico. - Mostrar actitude de respecto ante as normas. - Ter habilidade para interactuar co espazo circundante. - Mostrar actitudes de respecto cara aos demais e cara a un mesmo. Competencia social e cidad - Crear un sistema de valores propio baseado no respecto. - Utilizar a lingua como destreza para a convivencia, o respecto e o entendemento. - Aprender a comunicarse cos demais e a comprender o que estes transmiten. - Valorar todas as linguas como aptas para a comunicacin. - Acabar cos usos discriminatorios da linguaxe. Competencia artstica e cultural - Ler, comprender e valorar as obras literarias. - Usar de forma responsable os recursos da biblioteca. - Comprender, apreciar e valorar as manifestacins culturais e artsticas. - Expresarse con imaxinacin e creatividade. - Ser consciente da importancia dos factores estticos na vida coti. - Apreciar a creatividade a travs dos diferentes medios artsticos. OBXECTIVOS XERAIS - Comprender discursos orais e escritos axeitadamente, tendo en cota as caractersticas dos diferentes contextos. - Expresarse oralmente e por escrito axeitadamente, tendo en conta as caractersticas das diferentes situacins de comunicacin. - Utilizar de forma adecuada os aspectos normativos da lingua. - Utilizar un lxico adecuado e potenciar o uso creativo da lingua. - Expresar con claridade, ordenada e coherentemente: vivencias, ideas, observacins, sentimentos, etc. - Elixir as formas de comprensin e expresin axeitadas s diferentes situacins e intencins comunicativas. - Valorar e aceptar as achegas propias e os dos demais, respectando as normas do intercambio comunicativo. - Buscar, recoller e procesar informacin mediante o emprego eficaz da lingua. - Coecer a estrutura dos textos propios do mbito acadmico (cuestionarios, resumos, informes, descricins, explicacins), e aplicar estes coecementos comprensin e producin de textos para comunicar coecementos, experiencias e necesidades.
29
- Producir textos escritos propios da vida social da aula, como modo de comunicar coecementos, experiencias e necesidades (normas, notas, cartas, avisos, solicitudes) de acordo coas caractersticas propias destes xneros. - Comprender textos do mbito escolar, producidos con finalidade didctica ou de uso social (folletos, descricins, instrucins e explicacins), para aprender e para informarse, comparando, clasificando, identificando e interpretando os coecementos e as informacins para ampliar as aprendizaxes. - Utilizar, de maneira dirixida, as tecnoloxas da informacin e da comunicacin e os diferentes tipos de bibliotecas (de aula e de centro), amosando respecto polas sas normas de funcionamento, coa finalidade de obter informacin e modelos para a composicin escrita. - Compoer textos de informacin e de opinin propios dos medios de comunicacin social sobre acontecementos que resulten significativos, con especial incidencia na noticia e nas cartas ao director, utilizando soportes do mbito escolar e algns medios de prensa local. - Usar as bibliotecas da aula e do centro e os seus diferentes departamentos con autonoma suficiente, comprendendo como se organiza, e colaborando no seu coidado e avance. - Desenvolver o hbito e o gusto pola lectura, dedicndolle parte do tempo libre dispoible. - Ler en voz alta e en silencio e utilizar a lectura como medio de diversin e de aprendizaxe. - Desenvolver o gusto literario e a capacidade esttica, de maneira que facilite a comprensin e expresin de ideas e sentimentos. - Explorar e aplicar as posibilidades expresivas bsicas da lingua oral e escrita, adquirindo seguridade nas propias habilidades comunicativas e usos persoais da linguaxe. - Compoer por escrito, de forma cada vez mis complexa, ordenada e coherente, ideas, vivencias, sentimentos, feitos reais e fantsticos, tanto en prosa como en verso. - Escribir e falar de forma axeitada e correcta utilizando os coecementos adquiridos sobre a lingua e as normas de uso lingstico. - Comprender mensaxes orais e escritas e outras realizadas con signos de diferentes cdigos, en diferentes contextos. - Analizar o valor da lingua como instrumento de transmisin de diferentes valores. - Rexeitar os usos discriminatorios no emprego da lingua oral e escrita. - Utilizar a lingua para destacar os valores das diferentes culturas do mbito.
CONTIDOS
5 CURSO 1. Escoitar e falar A necesidade da expresin oral no medio habitual do alumnado nas diferentes situacins de comunicacin. Situacins e intencins comunicativas. Distintos tipos de textos orais: conversacin, rutinas lingsticas (presentacins e sados), relato natural, lectura expresiva, conversacins formais e formularios orais (preguntas e respostas), textos dialogados ficticios (dilogo teatral), textos expositivos, resumos, rimas, procedementos para opinar e emitir xuzos, argumentacin oral (debate), reformulacin, parfrase, cambio de rexistro, ancdotas, contos, refrns, recitado de poemas, narracins colectivas, dilogos teatrais, comentario dun texto escrito e resumo de pelculas. A linguaxe oral como fonte de informacin, diversin, pracer, lecer, enriquecemento e perfeccionamento da propia lingua, e como expresin de valores sociais e culturais. A linguaxe oral e outros elementos non lingsticos que o acompaan (pronunciacin, ritmo, ton, xestos, posturas, movemento corporal, etc.). Expresividade e ton. 3. Ler e escribir A necesidade da expresin escrita no medio habitual do alumnado nas diferentes situacins de comunicacin. Situacins e intencins comunicativas. Textos informativos, titulares de noticias, cmics, contos, textos informativos sinpticos, descricin de imaxes, textos retricos, textos publicitarios escritos, narracin en terceira persoa, textos narrativos e instrutivos (fbulas, sentenzas e refrns), textos expositivos e textos informativos de carcter prctico. Estilo directo e indirecto. Poesa. Prosificar versos. Expresin escrita de diversos textos. A linguaxe escrita como fonte de informacin, diversin, pracer, lecer, enriquecemento e perfeccionamento da propia lingua, e como expresin de valores sociais e culturais.
30
- A linguaxe escrita e outros elementos non lingsticos que o acompaan (ilustracins, fotografas, esquemas, etc.). - Tcnicas de estudo: a prelectura, o subliado, ideas principais e secundarias, o esquema, o resumo, fichas e documentacin. - A literatura como instrumento de transmisin, creacin e enriquecemento cultural. - A literatura como esttica. Verso e prosa. Textos realistas e textos fantsticos. - Estrutura de diferentes tipos de textos (por exemplo do relato: formulacin, n e desenlace, etc.). - Os textos literarios: formas e anlise dalgns recursos literarios. - Caractersticas da literatura de interese infantil e xuvenil (temas, personaxes, linguaxes, etc.). - A biblioteca: organizacin, funcionamento e uso. 3. Reflexionar sobre a lingua - Vocabulario: O dicionario. Sinnimos. Antnimos. Polisemia. Palabras homfonas. Prefixos. Sufixos. Palabras derivadas e compostas. Frases feitas e refrns. Formacin de substantivos e adxectivos. Comparacins e metforas. Xentilicios. Campo semntico. Tecnicismos. Uso coloquial e culto. - Gramtica: A comunicacin. A linguaxe e as linguas. A oracin: suxeito e predicado. O substantivo: clases. Xnero e nmero do substantivo. Determinantes: artigos e demostrativos, posesivos, numerais e indefinidos. O adxectivo: graos. Pronomes persoais. O verbo: concepto, conxugacins, persoa, nmero, tempo, modo (formas simples e compostas). Adverbios. Preposicins. Texto e pargrafo. - Ortografa: A slaba: tnica e tona. Clases de palabras. O til nas palabras agudas, graves e esdrxulas. Ditongo. Acentuacin. Hiato. O punto. Maisculas. A coma e o punto e coma. O guin e a raia. Uso de b, de v, de g (direses), de j, de h, de e de ll, de r e de rr, e de c e de cc. 6 CURSO 1. Escoitar falar - A necesidade da expresin oral no medio habitual do alumnado nas diferentes situacins de comunicacin. - Situacins e intencins comunicativas: opinins comentario de poemas, biografas, memorias, caricaturas, lectura de imaxes, recitacin de poemas, resumo e ampliacin da informacin dunha pelcula unha novela ... entrevistas, poemas encadeados, argumentacins, dilogos, cuas publicitarias, dramatizacins, construcin de historias con distintos elementos narrativos. - A linguaxe oral como fonte de informacin, diversin, pracer, entretemento, enriquecemento e perfeccionamento da propia lingua e como expresin de valores sociais e culturais. - A linguaxe oral e outros elementos non lingsticos que o acompaan (pronunciacin, ritmo, ton, xestos, posturas, movemento corporal, etc.). Expresividade e ton. 2. Ler e escribir - A necesidade da expresin escrita no medio habitual do alumnado nas diferentes situacins de comunicacin. - Situacins e intencins comunicativas: textos publicitarios nos diferentes medios audiovisuais, o slogan. A poesa: estrofas, ritmo e rima. A noticia. Dilogos teatrais, coloquiais, espontneos. O caligrama. Expresin de sentimentos. Enquisas e entrevistas. O monlogo. Reclamacins escritas. A montaxe. - A linguaxe escrita como fonte de informacin, diversin, pracer, lecer, enriquecemento e perfeccionamento da propia lingua, e como expresin de valores sociais e culturais. - A literatura como instrumento de transmisin, creacin e enriquecemento cultural. - A literatura como esttica. Verso e prosa. Textos realistas e textos fantsticos. - Estrutura de diferentes tipos de textos (por exemplo do relato: formulacin, n e desenlace, etc.). - Os textos literarios: formas e anlise dalgns recursos literarios. - Caractersticas da literatura de interese infantil e xuvenil (temas, personaxes, linguaxes, etc.). - A biblioteca: organizacin, funcionamento e uso. 3. Reflexionar sobre a lingua - Vocabulario: Tipos de dicionarios. Sinnimos e antnimos. Homnimos. Parnimos. Lexema e morfemas. Palabras primitivas e derivadas. Definicin e formacin de nomes. Definicin e formacin de adxectivos. Definicin e formacin de verbos. Despectivos. Campo semntico. Estraxeirismos. Neoloxismos. Sentido propio e figurado. Siglas e abreviaturas. Metforas. Palabras relacionado con outras reas. - Gramtica: Texto, pargrafo, oracin e palabra. O nome: clases, xnero e nmero. Determinantes. O adxectivo: graos. Pronomes: persoais, demostrativos e posesivos. O verbo: regulares e irregulares. Verbos auxiliares. Os adverbios. Preposicin. Conxuncin. Oracin: suxeito e predicado. Grupo do suxeito. Grupo do predicado. Predicado nominal. O atributo. O predicado verbal. O complemento directo e
indirecto. O complemento circunstancial. Interxeccin. Clases de oracins segundo a actitude do falante. As linguas de Espaa. - Ortografa: Regras de acentuacin. Acentuacin en ditongos, tritongos e hiatos. Acentuacin de monoslabos. Acentuacin en palabras compostas. O til en palabras interrogativas e exclamativas. O punto, a coma e o punto e coma. Dous puntos e puntos suspensivos. Comias e parntese. Palabras con b/v con ll/e, con g/j con c/cc, con z/d, con x/s; palabras homfonas con h.
31
5 CURSO - Participar en situacins de comunicacin, dirixidas ou espontneas, respectando as normas da comunicacin: quenda de palabra, organizacin do discurso, escoita e incorporacin das intervencins dos demais. - Expresarse de forma oral para transmitir feitos, coecementos e opinins ou para levar a cabo as diferentes funcins comunicativas, utilizando un vocabulario preciso e unha estrutura coherente. - Comprender o sentido global dos textos orais, recoecendo as ideas principais e secundarias e identificando ideas ou valores non explcitos. - Ler en silencio valorando o progreso na velocidade e na comprensin, memorizar e reproducir textos. - Interpretar e integrar as ideas propias coas contidas nos textos, comparando e contrastando informacins diversas, e amosar a comprensin a travs da lectura en voz alta coa entoacin e coa fluidez adecuadas. - Narrar, explicar, describir, resumir e expoer opinins e informacins en textos relacionados con situacins cotis e escolares, de forma ordenada, adecuada, relacionando os enunciados entre si, usando de forma habitual os procedementos de planificacin e revisin dos textos as como as normas gramaticais e ortogrficas e coidando a caligrafa, a orde e a presentacin. - Ler por propia iniciativa como fonte de pracer textos literarios da tradicin oral e da literatura infantil adecuados ao ciclo, para coecer as caractersticas da narracin e da poesa e para facilitar a escritura dos ditos textos. - Utilizar estratexias (de lectura e de escritura) para planificar traballos, localizar e recuperar informacin, realizar inferencias, esquemas. Resumir os textos lidos reflectindo a estrutura e as ideas principais e secundarias. - Utilizar textos cientficos en diferentes soportes para recoller informacin, ampliar coecementos e aplicalos en traballos persoais. - Usar e manexar con soltura as bibliotecas, videotecas, etc. e comprender os mecanismos e procedementos de organizacin e seleccin de obras e outros materiais. Colaborar no coidado e na mellora dos materiais bibliogrficos e outros documentos dispoibles na aula e no centro. - Identificar cambios que se producen nas palabras, nos enunciados e nos textos ao realizar segmentacins, cambios na orde, supresins e insercins que fan mellorar a comprensin e a expresin oral e escrita. - Comprender e utilizar a terminoloxa gramatical e lingstica propia do ciclo nas actividades de producin e comprensin de textos. - Coecer e valorar a diversidade lingstica de Galicia e de Espaa. - Estimar o galego, estar motivado cara ao seu dominio e usalo progresivamente en situacins informais e formais, para comunicarse e para aprender. - Usar habilidades lingsticas e estratxicas relacionadas coas reas non lingsticas para construr coecementos, procesar informacin e expoer conclusins e resultados mediante textos orais e escritos. - Interpretar e traducir textos breves en situacins nas que o destinatario da mensaxe non coece a lingua do texto. - Utilizar textos das diferentes linguas do currculo, de acordo coa sa competencia, para elaborar un pequeno traballo nunha destas linguas. - Utilizar programas informticos para a elaboracin e presentacin de textos. 6 CURSO - Participar en situacins de comunicacin, dirixidas ou espontneas, respectando as normas da comunicacin: quenda de palabra, organizacin do discurso, escoita e incorporacin das intervencins dos demais. - Expresarse de forma oral para transmitir feitos, coecementos e opinins ou para levar a cabo as diferentes funcins comunicativas, utilizando un vocabulario preciso e unha estrutura coherente. - Comprender o sentido global dos textos orais, recoecendo as ideas principais e secundarias e
identificando ideas ou valores non explcitos. - Ler en silencio valorando o progreso na velocidade e na comprensin, memorizar e reproducir textos. - Interpretar e integrar as ideas propias coas contidas nos textos, comparando e contrastando informacins diversas, e amosar a comprensin a travs da lectura en voz alta coa entoacin e coa fluidez adecuadas. - Narrar, explicar, describir, resumir e expoer opinins e informacins en textos relacionados con situacins cotis e escolares, de forma ordenada, adecuada, relacionando os enunciados entre si, usando de forma habitual os procedementos de planificacin e revisin dos textos as como as normas gramaticais e ortogrficas e coidando a caligrafa, a orde e a presentacin. - Ler por propia iniciativa como fonte de pracer textos literarios da tradicin oral e da literatura infantil adecuados ao ciclo, para coecer as caractersticas da narracin e da poesa e para facilitar a escritura dos ditos textos. - Utilizar estratexias (de lectura e de escritura) para planificar traballos, localizar e recuperar informacin, realizar inferencias, esquemas. Resumir os textos lidos reflectindo a estrutura e as ideas principais e secundarias. - Utilizar textos cientficos en diferentes soportes para recoller informacin, ampliar coecementos e aplicalos en traballos persoais. - Usar e manexar con soltura as bibliotecas, videotecas, etc. e comprender os mecanismos e procedementos de organizacin e seleccin de obras e outros materiais. Colaborar no coidado e na mellora dos materiais bibliogrficos e outros documentos dispoibles na aula e no centro. - Identificar cambios que se producen nas palabras, nos enunciados e nos textos ao realizar segmentacins, cambios na orde, supresins e insercins que fan mellorar a comprensin e a expresin oral e escrita. - Comprender e utilizar a terminoloxa gramatical e lingstica propia do ciclo nas actividades de producin e comprensin de textos. - Coecer e valorar a diversidade lingstica de Galicia e de Espaa. - Estimar o galego, estar motivado cara ao seu dominio e usalo progresivamente en situacins informais e formais, para comunicarse e para aprender. - Usar habilidades lingsticas e estratxicas relacionadas coas reas non lingsticas para construr coecementos, procesar informacin e expoer conclusins e resultados mediante textos orais e escritos. - Interpretar e traducir textos breves en situacins nas que o destinatario da mensaxe non coece a lingua do texto. - Utilizar textos das diferentes linguas do currculo, de acordo coa sa competencia, para elaborar un pequeno traballo nunha destas linguas. - Utilizar programas informticos para a elaboracin e presentacin de textos.
32
MNIMOS ESIXIBLES PARA UNHA AVALIACIN POSITIVA 5 CURSO Comprender a informacin que presenta o texto da lectura. - Coecer os conceptos de palabras gua, entrada e acepcin. - Distinguir entre slabas tnicas e slabas tonas. - Distinguir emisor, receptor, mensaxe e cdigo en diferentes procesos de comunicacin. - Saber resumir ou ampliar un texto. - Ler co ton axeitado un texto narrativo con dilogo directo. - Coecer o concepto de palabras sinnimas e aplicalo correctamente. - Escribir o til empregando as regras correspondentes nas palabras agudas, graves ou esdrxulas. - Coecer as regras oficiais de Espaa. - Ordenar un relato polas sas expresins temporais. - Contar oralmente unha pelcula e opinar sobre ela. - Seleccionar informacin nun texto. - Recoecer e empregar antnimos de palabras con diferentes categoras gramaticais. - Recoecer os ditongos e empregar con correccin o til en palabras con ditongos. - Recoecer nunha oracin o suxeito e o predicado. - Distinguir a persoa utilizada polo narrador nun relato. - Contar o argumento dun cmic. - A lectura que abre cada unidade debe servir como motivacin para introducir os alumnos nos dous piares bsicos na aprendizaxe da lingua, comprensin e expresin; e, ao mesmo tempo, como modelo e
33
exemplo para o estudo da Lingua: Vocabulario, Ortografa e Gramtica. - Dela deriva tamn o desenvolvemento implcito ou explcito das competencias bsicas e da educacin en valores. - Interpretar o argumento contido nunha escena teatral. - Escribir correctamente palabras homfonas. - Empregar correctamente o punto detrs dunha oracin e ao final dun pargrafo. - Distinguir o xnero e o nmero nos substantivos. - Formar correctamente o xnero e o nmero de substantivos. - Saber pasar do estilo directo ao estilo indirecto. - Colaborar na realizacin dun telexornal. - Atopar a informacin solicitada nos textos propostos. - Distinguir entre palabras primitivas e derivadas. - Saber formar palabras derivadas empregando sufixos e prefixos. - Coecer a funcin da coma e o punto e coma. - Distinguir o artigo e os demostrativos entre os determinantes. - Respectar as regras do debate. - A lectura que abre cada unidade debe servir como motivacin para introducir os alumnos nos dous piares bsicos na aprendizaxe da lingua, comprensin e expresin; e, ao mesmo tempo, como modelo e exemplo para o estudo da Lingua: Vocabulario, Ortografa e Gramtica. - Dela deriva tamn o desenvolvemento implcito ou explcito das competencias bsicas e da educacin en valores. - Atopar unha informacin precisa nun texto narrativo. - Formar palabras empregando os sufixos propostos. - Escribir correctamente palabras coa letra b. - Identificar os adxectivos cualificativos que acompaan ao nome. - Participar na preparacin dunha entrevista. - Expresar unha opinin e explicar as sas razns. - Seleccionar a informacin solicitada nun texto. - Resumir un texto. - Ler axeitadamente os textos propostos. - Formar xentilicios cos sufixos mis habituais. - Empregar correctamente o v en palabras que seguen as regras presentadas. - Describir un retrato seguindo as pautas dadas. - Describir oralmente unha paisaxe. - Distinguir as palabras primitivas nas palabras compostas. - Escribir correctamente as palabras coa letra g e as que levan direse. - Substitur sintagmas nominais por pronomes persoais. - Recoecer as formas suxeito dos pronomes persoais. - Escribir a descricin dunha escena de forma ordenada e detallada o que se observa. - Dicir oralmente unha serie de instrucins para realizar un traballo ou tarefa. - Seleccionar nos textos narrativos unha informacin precisa. - Coecer o significado dalgunhas frases feitas e refrns. - Empregar con correccin a letra j nas palabras que seguen as regras dadas. - Saber recoecer nas formas verbais a persoa gramatical e o tempo. - Concordar correctamente o verbo co suxeito. - Expoer oralmente un tema seguindo un guin. - Ler co ton e ritmo axeitados. - Identificar comparacins e metforas sinxelas. - Coecer as regras ortogrficas do h. - Distinguir nos verbos as formas simples das compostas. - Resumir o contido dun texto. - Realizar unha exposicin oral. - Saber ler textos dramticos co ton axeitado ao personaxe e situacin. - Distinguir palabras e expresins do rexistro formal e do coloquial. - Escribir correctamente palabras que seguen as regras expostas do uso do ll e do y. - Recoecer os adverbios mis comns e clasificalos segundo o seu significado. - Contar o argumento dunha pelcula. - Contar un poema como se se tratase dun texto en prosa.
34
Buscar a informacin precisa nunha exposicin. Recoecer os tecnicismos mis habituais das materias do currculo. Escribir correctamente o r e o rr. Recoecer as preposicins. Completar poesas. Ler axeitadamente poesas. Ler un poema con ton axeitado. Recoecer palabras do mesmo campo semntico. Escribir correctamente a grafa cc. Distinguir a idea ou ideas dun pargrafo coherente. Recoecer a rima nun poema. 6 CURSO Coecer os distintos tipos de dicionario e saber a que dicionario se debe recorrer en cada caso. Utilizar correctamente as normas de acentuacin. Distinguir entre texto, pargrafo, oracin e palabra. Coecer a utilidade dun texto. Contar unha ancdota. Ler co ton axeitado os textos da unidade. Saber substitur palabras polos seus sinnimos. Saber formar antnimos empregando prefixos ou lexemas diferentes. Saber ver a relacin semntica entre palabras dun texto coherente. Acentuar correctamente palabras monoslabas. Recoecer os nomes dun texto e identificar como son polo seu significado, xnero e nmero. Resumir por escrito, seguindo unhas pautas, un texto. Expoer con coherencia unha biografa. Saber atopar unha informacin precisa nun texto. Distinguir as acepcins diferentes nas palabras polismicas. Escribir correctamente as palabras compostas. Recoecer os artigos e os adxectivos determinativos. Ler e recitar axeitadamente poemas. Recoecer e saber o significado dos prefixos e sufixos cultos que se expoen. Distinguir entre palabras primitivas e palabras derivadas. Empregar con correccin o til en ditongos e hiatos. Recoecer as palabras que son adxectivos e o grao en que estes aparecen. Interpretar os ps das fotografas. Expresar oralmente a informacin de imaxes propostas. Utilizar sufixos aumentativos, diminutivos e despectivos para crear novos significados en palabras primitivas. Empregar con correccin o til en interrogativos e exclamativos. Distinguir os pronomes e diferenciar entre os persoais, os demostrativos e os posesivos. Escribir preguntas axeitadas para unha enquisa. Ler de forma expresiva un texto. Definir nomes seguindo as pautas. Utilizar correctamente os signos ortogrficos do punto e a coma. Recoecer o lexema e as desinencias dunha forma verbal. Distinguir entre verbos regulares e irregulares. Saber dar argumentos. Saber definir un adxectivo. Aplicar as normas ortogrficas referidas ao uso dos puntos suspensivos, punto e coma e dous puntos. Conxugar os verbos auxiliares haber e ser. Analizar formas verbais compostas. Seleccionar informacin dun texto. Recoecer palabras do mesmo campo semntico. Empregar correctamente o g e o j nas palabras as regras das cales se expoen. Recoecer o suxeito en oracins simple. Recoecer a clase de palabras que realiza a funcin de suxeito. Cubrir a ficha sobre a recensin dun libro. Resumir e ampliar textos oralmente.
35
Recoecer palabras onomatopeico. Empregar con correccin o ll e o y en palabras que seguen as regras. Distinguir entre o predicado nominal e o predicado verbal. Saber explicar normas de xogos ou outros procesos sinxelos. Distinguir expresins en sentido propio e en sentido figurado. Coecer as normas ortogrficas de -c-, -cc-, -z e -d. Coecer as caractersticas e identificar o CD e o CI. Coecer a diferenza entre dilogo e monlogo. Coecer o significado das siglas e abreviaturas mis usuais. Aplicar a norma ortogrfica da x. Coecer o complemento circunstancial e as sas clases. Distinguir o complemento circunstancial doutros complementos. Coecer o concepto de estrofa. Recoecer palabras tab e empregar os eufemismos correspondentes. Escribir correctamente as palabras homfonas mis habituais. Recoecer as clases de oracins pola actitude do falante. Recitar poemas co ton e o ritmo axeitados. Recoecer metforas e metonimias. Escribir correctamente palabras sen norma, pero de uso habitual. Saber cantas linguas se falan en Espaa e onde son oficiais. Saber en que pases se fala a lingua espaola. Crear caligramas seguindo unhas pautas. Ler co ritmo axeitado os poemas da unidade. Comentar oralmente poemas.
METODOLOXA E MATERIAIS CURRICULARES a) Prtese do nivel de desenvolvemento do alumno, nos seus distintos aspectos, para construr, a partir de a, outras aprendizaxes que favorezan e melloren o devandito nivel de desenvolvemento. b)Sublase a necesidade de estimular o desenvolvemento de capacidades xerais e de competencias bsicas e especficas por medio do traballo das reas. c)Dse prioridade comprensin dos contidos que se traballan fronte sa aprendizaxe mecnica. d)Propcianse oportunidades para pr en prctica os novos coecementos, de modo que o alumno pode comprobar o interese e a utilidade do aprendido. e)Fomntase a reflexin persoal sobre o realizado e a elaboracin de conclusins con respecto ao que aprendeu, de modo que o alumno poida analizar o seu progreso respecto aos seus coecementos. Todos estes principios teen como finalidade que os alumnos sexan, gradualmente, quen de aprender de forma autnoma. O sentido principal da rea de Lengua cntrase en axudar aos alumnos a dominar as destrezas bsicas da linguaxe: escoitar, falar, ler e escribir, e a empezar a reflexionar sobre a propia linguaxe para poder mellorala e enriquecela (tendo en conta, iso si, a limitada capacidade de abstraccin destas idades). A intervencin educativa ha de dirixirse tanto aos aspectos comprensivos como expresivos. Traballar a comprensin non significa soamente darlle ao alumno as claves para poder entenderen as mensaxes que reciben senn tamn facilitarlle unha activa e crtica fronte s devanditas mensaxes. Do mesmo xeito, a expresin non debe centrarse unicamente no que o alumno poida transmitir os seus sentimentos ideas e vivencias, senn tamn en que aprenda a construr as novas ideas, a darlles forma, a organizalas cunha estrutura coherente etc. O punto de partida ser distinto en cada alumno, polo que ser necesario determinar o nivel de desenvolvemento individual dos alumnos. Estas diferenzas individuais debern ser contempladas nun ambiente de respecto e atencin diversidade que favorezan o desexo do neno de comunicarse e de mellorar a sa competencia lingstica. Para isto, haber que facilitar a autonoma na aprendizaxe, dndolle ao laumno os medios para que poida resolver con xito os problemas que xorden no emprego da linguaxe. Para traballar a linguaxe oral preciso presentar actividades moi diversas, ben sexa aproveitando situacins da vida coti que se propoen no tratamento das distintas reas ou ben creando situacins ficticias. Os textos orais constiten tamn un inestimable recurso para traballar a linguaxe oral. A adquisicin da linguaxe escrita constite un obxectivo bsico da etapa de Educacin Primaria, e importante axudar ao alumno a describir as posibilidades que ofrece para a comunicacin, a informacin, o lecer e o coecemento da propia lingua desde unha perspectiva lxica, sintctica, ortogrfica etc.
36
A aprendizaxe lectoescritora debe realizarse nun contexto que lle dea pleno sentido e a faga significativa aos ollos dos alumnos, de maneira que sintan a necesidade de empregar este tipo de linguaxe tanto na sa faceta comprensiva como expresiva, e todo isto desde os primeiros momentos desta aprendizaxe. A biblioteca de aula e a seleccin de textos debe ser, polo tanto, moi coidada, e mis se temos presente como o texto pode transmitir unha tradicin cultural, abrir novos horizontes, presentar realidades que o alumno debe enxuizar criticamente, ser fonte de diversin e xogo etc. Outro aspecto fundamental o que se refire ao desenvolvemento de capacidades bsicas que se van materializar en competencias (no noso proxecto especficas) que lle permitan aos alumnos afondar por si mesmos no coecemento da lingua e resolver autonomamente as dificultades que vaian xurdindo. Para isto, resulta imprescindible axudar aos alumnos utilizacin da linguaxe como instrumento de comunicacin oral e escrita, de representacin, interpretacin e comprensin da realidade, de construcin e comunicacin do coecemento e de organizacin e autorregulamento do pensamento, as emocins e a conduta. Para isto nos apoiaremos en coecementos, destrezas e actitudes propias que permiten expresar pensamentos, emocins, vivencias e opinins, as como dialogar, formarse un xuzo crtico e tico, xerar ideas, estruturar o coecemento, darlle coherencia e cohesin ao discurso e s propias accins e tarefas, adoptar decisins e gozar escoitando, lendo ou expresndose de forma oral e escrita, todo o cal contribe ademais ao desenvolvemento da autoestima e da confianza en si mesmo. As, os procedementos cobran especial relevancia sendo necesaria a reflexin sobre que procedementos se lle vai pedir aos alumnos que poan en xogo e, especialemente, sobre como os imos traballar con eles. Ademais da funcin comunicativa, ser preciso atender a sa funcin representativa e reguladora. A linguaxe axuda ao alumno a comunicarse co ambiente que o rodea e, ademais, a representarse en medio e a organizar a propia actuacin e influr na dos demais. Pero en ningn caso se trata dunha aprendizaxe terica. O que se pretende que o alumno aprenda a coecer, empregar e mellorar a propia lingua a partir das producins lingsticas que habitualmente realiza Agrupamento dos alumnos O agrupamento dos alumnos unha esixencia da diversidade e un indicador da autonoma do centro e ten como finalidade garantir que todos os alumnos aprendan e consigan os obxectivos educativos marcados.La diversidade de agrupamentos proporciona unha mellor explotacin das actividades escolares e constite un instrumento de adecuacin metodolxica s necesidades dos alumnos. Os criterios de distribucin do alumnado por aulas son moi diversos e deben ter en conta aspectos como o punto de partida dos alumnos ao chegar ao inicio do ciclo e de cada curso, as peculiaridades educativas do centro e a natureza da rea ou actividade. Estes son os criterios mis empregados na agrupacin de alumnos: - Idade cronolxica. - Equilibrio nos grupos entre alumnos e alumnas. - Rendemento acadmico. - Ritmo de aprendizaxe. - Intereses. - Motivacin. - Natureza da rea ou da actividade. O agrupamento de alumnos non ten porque limitarse a un nico modelo, xa que supn limitar o potencial enriquecedor do proceso educativo. Establecer diferentes agrupamentos facilita a aprendizaxe entre iguais, a cooperacin e o traballo colaborativo, a cohesin do grupo, o traballo por proxectos, a atencin diversidade, a pertenza ao centro, a mediacin en conflitos e a relacin co mbito e cos servizos da comunidade. Segundo as caractersticas e necesidades do alumnado, e segundo a natureza disciplinar da actividade ou rea, os tipos de agrupamentos mis empregados son: - Aula. - Gran grupo. - Pequeno grupo. - Talleres. - Equipos de traballo cooperativo. - Grupos de actividade. Organizacin dos espazos Dende unha perspectiva de etapa, o contido das decisins relativas organizacin do espazo pode referirse a:
37
- Espazos propios do grupo (aula). Cada titor organizar o espazo na sa aula como crea conveniente para o desenvolvemento da actividade lectiva; ser conveniente ter en conta variables como idade e agrupamento de alumnos, mobiliario, iluminacin, temperatura, materiais existentes na aula, etc. Se nunha aula imparten actividades lectivas outros mestres ademais do titor, preocuparanse, ao conclur a clase, de que material e espazos se achen na distribucin planificada por este. - Espazos compartidos polos alumnos. Os alumnos de Primaria comparten espazos con alumnos doutras etapas educativas dentro do centro e, as mesmo, utilizan habitualmente outros espazos, tanto interiores do centro educativo como exteriores. Algns destes espazos son os seguintes: - Biblioteca. - Laboratorio. - Talleres. - Sala de informtica. - Sala de usos mltiples. Organizacin dos tempos As previsins de traballo na aula e no centro escolar deben axustarse realmente ao tempo dispoible. Por iso, necesario realizar unha temporalizacin que incla a elaboracin dun horario xeral, co correspondente desenvolvemento das reas, e dun horario de actividade docente, no que se tern en conta as restantes actividades organizativas do centro.
PROCEDEMENTOS E INSTRUMENTOS DE AVALIACIN Observacin sistemtica: - Rexistro de observacin - Rexistro anecdtico persoal Anlise das produccins dos alumnos: - Fichas - Cadernos de clase -Actividades dos libros -Produccins orais Intercambios orais cos alumnos. -Dilogos -Postas en comn Probas especficas: -Abertas -Obxectivas -Resolucin de exercicios CRITERIOS DE CUALIFICACIN Controis: 40% Traballo diario: 20% Traballo extraescolar: 20% Comportamento: 20%
MEDIDAS DE ATENCIN DIVERSIDADE Os programas deben axustarse realidade dos nosos alumnos e alumnas. Primeiro realizaremos unha valoracin das suas caractersticas. - Situacin econmica e cultural da familia, rendemento do alumno na etapa anterior, personalidade, intereses... Atencin diversidade na programacin de contidos e actividades: con respecto aos contidos establecerase unha difereciacin entre informacin bsica e informacin complementaria. esto quere dicir: que en primeiro lugar fixaremos uns contidos esenciais que deben ser aprendidos por todos para acadar os obxectivos previstos. A partir de ah, consideraremos outra seie de contidos que podern ser traballados ou non en funcin das peculiaridades de cada alumno. As actividades organizaranse por categoras en funcin da sua finalidade, por un lado contemplaranse actividades de reforzo, de consolidacin daquelas aprendizaxes que consideramos bsicas e por outro lado
38
deseearemos outro tipo de actividades que impliquen unha complexidade maior como ampliacin do tema traballado. Atencin diversidade na metodoloxa: na aula contemplaranse tanto a funcionalidade e uso real dos coecementos como a adecuacin destes s coecementos previos dos alumnos. Atencin diversidade nos mateirais: a utilizacin de materiais complementarios distintos do libro, permite a diversificacin do proceso do ensino-aprendizaxe e persegue o seguinte: - Consolidar contidos nos que a adquisicin por parte do alumno supn unha maior dificultade. - Ampliar e profundizar en temas de especial relevancia para o desenvolvemento da rea. - Practicar habilidades instrumentais Enriquecer o coecemento daqueles temas sobre os que os alumnos amosan curiosidade e interese. O profesorado utilizar os seguintes recursos como medidas de reforzo e de atencin ao alumnado con necesidade de apoio educativo: - Fichas de reforzo de cada unidade. - Fichas de comprensin lectora. - Fichas de ampliacin de cada unidade.c
REA DE LINGUA E LITERATURA GALEGA
COMPETENCIAS BSICAS Competencia en comunicacin lingstica - Coecer a orde das palabras no dicionario. - Interpretar, comprender e utilizar a informacin que aparece no dicionario. - Comprender e saber aplicar as normas ortogrficas e gramaticais da lingua. - Comprender o sentido figurado de expresins feitas. - Desenvolver a atencin para resolver xogos lingsticos. - Aprender a coecer a biblioteca recoecendo as normas polas que se rexe. - Buscar, recompilar e procesar a informacin. - Utilizar a lingua como instrumento de comunicacin oral e escrita. - Producir textos orais e escritos. - Discriminar diferentes tipoloxas textuais. - Comprender, compoer e utilizar textos narrativos, expositivos, poticos e teatrais. - Coecer e utilizar os recursos necesarios para a descricin de animais, persoas e paisaxes. - Coecer tcnicas sinxelas para estruturar e redactar un conto. - Recoecer e saber aplicar as caractersticas propias da lingua potica. - Expresar axeitadamente ideas e emocins. Autonoma e iniciativa persoal - Desenvolver a autoestima ante a creacin dos propios textos. - Tomar a iniciativa de participar na dramatizacin de textos propios ou alleos. - Adquirir a necesaria confianza nun mesmo para interactuar cos demais e tomar decisins propias. - Utilizar a lingua para organizar o pensamento, comunicar afectos e opinins, regular emocins. Competencia para aprender a aprender - Adquirir e aplicar uns hbitos de traballo. - Acceder ao saber e construcin de coecementos mediante a lingua. - Utilizar recursos de carcter ldico na adquisicin de conceptos. - Desenvolver e aplicar a lxica para establecer relacins semnticas ou gramaticais. - Saber abstraer e sistematizar as ideas esenciais dun texto para elaborar un esquema. Tratamento da informacin e competencia dixital - Consultar un dicionario en Internet. - Visitar bibliotecas virtuais e acceder informacin que achegan. - Buscar, seleccionar e manexar os datos obtidos en Internet ou noutras fontes de informacin.
39
- Crear unha pxina web. - Desenvolver a capacidade para interpretar as noticias que achegan os medios de comunicacin e opinar sobre elas. - Saber utilizar o correo electrnico para se comunicar. - Recoecer o particular rexistro lingstico das SMS e comprender que non se axusta s normas gramaticais. Competencia no coecemento e a interaccin co mundo fsico - Aprender a desenvolverse no contorno e a respectalo. - Desenvolver a conciencia de pertencer ao mundo e reparar nos cambios que se producen no contorno e nos seres vivos de forma peridica. - Coecer e valorar a fauna e a flora propias da nosa comunidade. - Recoecer a lingua como o principal medio de comunicacin entre os seres humanos e utilizala para establecer relacins cos demais. - Coecer outras formas de vida e outras culturas e aprender a respectalas. Competencia social e cidad - Crear un sistema de valores propio baseado no respecto. - Entender a lingua como a base da convivencia, o respecto e o entendemento. - Recoecer a diferenza entre os seres humanos como un valor enriquecedor. - Aprender a comunicarse cos demais e a comprender o que estes transmiten. - Valorar todas as linguas como aptas para a comunicacin. - Recoecer as variantes da lingua como fenmenos da fala e respectalas. - Desenvolver actitudes de consumo responsable. Competencia artstica e cultural - Ler, comprender e valorar as obras literarias. - Coecer e valorar as tradicins propias da nosa comunidade. - Comprender, apreciar e valorar as manifestacins artsticas, propias e alleas. - Coecer algns persoeiros claves da cultura galega. - Usar de forma responsable os recursos da biblioteca. - Expresarse con imaxinacin e creatividade. - Poder apreciar nun texto literario e noutro tipo de creacins os trazos que contriben sa esttica. OBXECTIVOS XERAIS - Comprender discursos orais e escritos axeitadamente, tendo en conta as caractersticas dos diferentes contextos. - Expresarse oralmente e por escrito axeitadamente, tendo en conta as caractersticas das diferentes situacins de comunicacin. - Utilizar de forma axeitada os aspectos normativos da lingua. - Utilizar un lxico axeitado e potenciar o uso creativo da lingua. - Expresar con claridade, ordenada e coherentemente: vivencias, ideas, observacins, sentimentos, etc. - Elixir as formas de comprensin e expresin axeitadas s diferentes situacins e intencins comunicativas. - Valorar e aceptar as contribucins propias e as dos demais, respectando as normas do intercambio comunicativo. - Buscar, recoller e procesar informacin mediante o emprego eficaz da lingua. - Coecer a estrutura dos textos propios do mbito acadmico (cuestionarios, resumos, informes, descricins, explicacins), e aplicar estes coecementos comprensin e producin de textos para comunicar coecementos - Producir textos escritos propios da vida social da aula, como modo de comunicar coecementos, experiencias e necesidades (normas, notas, cartas, avisos, solicitudes) de acordo coas caractersticas propias destes xneros. - Comprender textos do mbito escolar, producidos con finalidade didctica ou de uso social (folletos, descricins, instrucins e explicacins), para aprender e para informarse, comparando, clasificando, identificando e interpretando os coecementos e as informacins para ampliar as aprendizaxes. - Utilizar, de maneira dirixida, as tecnoloxas da informacin e da comunicacin e os diferentes tipos de bibliotecas (de aula e de centro), amosando respecto polas sas normas de funcionamento, coa finalidade de obter informacin e modelos para a composicin escrita.
40
- Compoer textos de informacin e de opinin propios dos medios de comunicacin social sobre acontecementos que resulten significativos, con especial incidencia na noticia, utilizando soportes do mbito escolar e algns medios de prensa local. - Usar as bibliotecas da aula e do centro e os seus diferentes departamentos con autonoma suficiente, comprendendo - Apreciar a lectura como canle para a aprendizaxe do lxico, da ortografa e, en xeral, para a mellora da sa competencia lingstica. - Valorar a lectura como fonte de lecer, goce, diversin e aventura. - Utilizar a lectura como un medio de acceso a outras culturas e formas de vida distintas. - Desenvolver o gusto literario e a capacidade esttica, de maneira que facilite a comprensin e expresin de ideas e sentimentos. - Explorar e aplicar as posibilidades expresivas bsicas da lingua oral e escrita, adquirindo seguridade nas propias habilidades comunicativas e usos persoais da linguaxe. - Compoer por escrito, de forma cada vez mis complexa, ordenada e coherente, ideas, vivencias, sentimentos, feitos reais e fantsticos, tanto en prosa coma en verso. - Valorar e estimar a lingua de Galicia, facendo uso dela con normalidade en todas as situacins de comunicacin. - Respectar aqueles interlocutores que usen unha lingua diferente. - Escribir e falar de forma axeitada e correcta utilizando os coecementos adquiridos sobre a lingua e as normas de uso lingstico. - Comprender textos orais e escritos e outros realizados con signos de diferentes cdigos, en diferentes contextos. - Analizar o valor da lingua como instrumento de transmisin de diferentes valores. - Rexeitar os usos discriminatorios no emprego da lingua oral e escrita. - Utilizar a lingua para destacar os valores das diferentes culturas.
CONTIDOS
5 CURSO 1. Escoitar e falar Formas bsicas da comunicacin oral segundo a intencin comunicativa (a conversa, o dilogo, o conto, a poesa...). Estrutura e caractersticas das mensaxes orais: partes, lxico utilizado, entoacin, recursos expresivos, etc. Elementos non lingsticos que acompaan a comunicacin oral: a expresividade. Modalidades e rexistros lingsticos na lingua oral. A tradicin oral popular. A sa importancia en Galicia. Formas que presenta: lendas, contos, trabalinguas, refrns, adivias... A necesidade da expresin oral no medio habitual do alumnado nas diferentes situacins de comunicacin. Situacins e intencins comunicativas. Distintos tipos de textos orais: conversa, rutinas lingsticas (presentacins e sados), relato natural, lectura expresiva, conversas formais e formularios orais (preguntas e respostas), textos dialogados ficticios (dilogo teatral), textos expositivos, resumos, rimas, procedementos para opinar e emitir xuzos, argumentacin oral (debate), reformulacin, parfrase, cambio de rexistro, ancdotas, descricins, contos, refrns, recitado de poemas, narracins colectivas, comentario de textos escritos e de textos procedentes da tradicin oral. A linguaxe oral como fonte de informacin, diversin, pracer, entretemento, enriquecemento e perfeccionamento da propia lingua, e como expresin de valores sociais e culturais. A linguaxe oral e outros elementos non lingsticos que o acompaan (pronuncia, ritmo, entoacin, xestos, posturas, movemento corporal, etc.). Expresividade e entoacin.
2. Ler e escribir - Peculiaridades da comunicacin escrita: convencionalismo, direccin da escritura, linealidade, separacin de palabras, posibilidade de comunicacin con interlocutores non presentes, permanencia, fixacin do pensamento, posibilidade de revisin. - Linguaxe literaria e non literaria. - Diferentes soportes da linguaxe escrita: libros, tarxetas de felicitacin, diarios, cartas...
41
- Necesidade da comunicacin escrita como medio privilexiado de diversin, formacin e informacin (xeroglficos, xogos de palabras, o dicionario). - Diferentes tipos de textos escritos: contos, poemas, cmics, diarios, cartas... - A biblioteca escolar e a biblioteca persoal. - Situacins diferentes de comunicacin escrita: nmero de emisores e receptores, intencin comunicativa, distancia espazo-temporal, etc. - As formas elocutivas na comunicacin escrita: narracin, descricin, dilogo, exposicin... - A necesidade da expresin escrita no medio habitual do alumnado nas diferentes situacins de comunicacin. - Situacins e intencins comunicativas. - Expresin escrita de diversos textos. - A linguaxe escrita como fonte de informacin, diversin, pracer, entretemento, enriquecemento e perfeccionamento da propia lingua, e como expresin de valores sociais e culturais. - A linguaxe escrita e outros elementos non lingsticos que o acompaan (ilustracins, fotografas, esquemas, etc.). - Tcnicas de estudo: a prelectura, o subliado, ideas principais e secundarias, o esquema, o resumo, fichas e documentacin. - A literatura como instrumento de transmisin, creacin e enriquecemento cultural. - Estrutura de diferentes tipos de textos (por exemplo, do conto: formulacin, n e desenlace, etc.). - Os textos literarios: formas e anlise dalgns recursos literarios. 3. Reflexionar sobre a lingua - Vocabulario: O dicionario. Sinnimos. Antnimos. Polisemia. Palabras homgrafas e homfonas. Lexemas e morfemas. Prefixos. Sufixos. Palabras primitivas e derivadas. Xentilicios. Palabras compostas. Familia lxica. Castelanismos. Parnimos e falsos amigos. Campo semntico. - Gramtica: A linguaxe e as linguas. Tipos de enunciados: a frase e a oracin. A oracin: suxeito e predicado. Clases de palabras. O substantivo: clases. Xnero e nmero do substantivo. Determinantes: artigos, demostrativos, posesivos, numerais e indefinidos. O adxectivo: graos. Pronomes persoais. O verbo: concepto, conxugacins, persoa, nmero, tempo, modo. Adverbios. Preposicins. - Ortografa: Fenmenos dialectais: o seseo e a gheada. Slabas tnicas e tonas. Acentuacin. O ditongo e o hiato. O acento diacrtico. O punto e as maisculas. A coma e o punto e coma. O guin. Palabras con nh. Uso do b, do v, do x, do h, e do ll e do i. Grupos consonnticos cultos: -pt-, -pc- e b + consoante. Os sufixos -nza e -ncia. 6 CURSO 1. Escoitar e falar - Formas bsicas da comunicacin oral segundo a intencin comunicativa (a conversa, a exposicin, o debate, a enquisa, a entrevista...). - Estructura e caractersticas das mensaxes orais: partes, lxico utilizado, entoacin, recursos expresivos, etc. - Elementos non lingsticos que acompaan a comunicacin oral: a expresividade. - Modalidades e rexistros lingsticos na lingua oral. - A tradicin oral popular. A sa importancia en Galicia. Formas que presenta: lendas, contos, romances, refrns, adivias... 2. Ler e escribir - Peculiaridades da comunicacin escrita: posibilidade de comunicacin con interlocutores non presentes, permanencia, fixacin do pensamento, posibilidade de revisin... - Linguaxe literaria e non literaria. - Diferentes soportes da linguaxe escrita: libros, manuais de instrucins, peridicos... - Necesidade da comunicacin escrita como medio privilexiado de diversin, formacin e informacin (xeroglficos, xogos de palabras, o dicionario). - Diferentes tipos de textos escritos: contos, relatos, noticias periodsticas, entrevistas, enquisas, folletos tursticos... - As formas elocutivas na comuicacin escrita: narracin, exposicin, monlogo teatral... - Afianzamento no uso de programas informticos de procesamento de texto e no manexo de ferramentas que proporciona a rede: creacin dun blog. - A literatura como instrumento de transmisin, creacin e enriquecemento cultural. - A literatura como esttica. Verso e prosa. Textos realistas e textos fantsticos. - Estrutura de diferentes tipos de textos (por exemplo, do relato: marco, historia ou trama e solucin, etc.). - Os textos literarios: formas e anlise dalgns recursos literarios.
- Caractersticas da literatura de interese infantil e xuvenil (temas, personaxes, linguaxes, etc.). - A biblioteca: organizacin, funcionamiento e uso.
42
3. Reflexionar sobre a lingua - Vocabulario: Tipos de dicionarios. Sinnimos e antnimos. Palabras polismicas e homnimas. Palabras primitivas, derivadas e compostas. Definicin de substantivos, adxectivos e verbos. Campo semntico. Neoloxismos e estranxerismos. Siglas e abreviaturas. Abreviacins. Palabras comodn. Palabras tab e eufemismos. Sentido propio e figurado: a irona e a retranca. - Gramtica: O nome: clases, xnero e nmero. Determinantes. O adxectivo: graos. Pronomes: persoais, indefinidos, demostrativos, posesivos e numerais. O verbo: regulares e irregulares. Adverbios e locucins adverbiais. Preposicins e conxuncins. Tipos de enunciados: a oracin e a frase. Oracin: suxeito e predicado. Grupo do suxeito. Grupo do predicado. Predicado nominal. O atributo. Predicado verbal. Complementos do predicado verbal: directo, indirecto e circunstancial. Clases de oracins. A interxeccin. Historia da lingua galega. - Ortografa: Regras xerais de acentuacin. Casos especiais de acentuacin. Acentuacin de ditongos, tritongos e hiatos. Os monoslabos e o til diacrtico. Familias lxicas regulares e irregulares. O punto e a coma. O punto e coma, os dous puntos e os puntos suspensivos. Comias e parnteses. Palabras con b/v, con c/ct/cc e con z/zz/s. Palabras que rematan en -cia/-za, -cio/-zo. Palabras que comezan por ca-, cua- e co- Palabras con es-/ex- e estra-/extra-. Palabras que se poden escribir xuntas ou separadas.
5 CURSO - Estima a lingua de Galicia e saa como canle de transmisin das sas propias experiencias en todas as situacins de comunicacin. - Compara textos, orais e escritos, producidos nas diferentes variedades da lingua galega. - Participa de forma construtiva en situacins comunicativas propias da vida escolar, integrando as normas que posibilitan o intercambio nestas situacins. - Comprende o senso de mensaxes orais de uso habitual e interpreta a funcin de elementos non explcitos que modifican ou varan a intencin comunicativa. - Reproduce textos orais empregando a pronunciacin, o ritmo e a entoacin adecuados. - Produce textos orais nos que se presenten de forma ordenada e coherente os feitos, as ideas ou as vivencias. - Comprende un texto lido, utilizando estratexias de comprensin e mtodos adecuados para resolver as dbidas que se presenten. - Le textos de diverso tipo con fluidez, empregando a pronunciacin, a entoacin e o ritmo adecuados. - Valora positivamente o texto escrito como instrumento de comunicacin e como fonte de pracer e de informacin. Tamn, manifesta preferencias na seleccin de lecturas e expresa as propias opinins sobre elas. - Redacta textos escritos de diferente tipo empregando a estructura textual correspondente e utilizando os procedementos bsicos que dan cohesin ao texto. - Integra nos textos escritos as normas ortogrficas e emprega apoios, que no proceso de producin dun texto, permitan resolver dbidas ortogrficas. - Identifica os elementos bsicos que integran a oracin simple, coece a concordancia na frase e utilzaos para mellorar as propias producins. - Comprende unha mensaxe, oral ou escrita, na que se integren os distintos cdigos, verbal e non verbal, e analiza as sas caractersticas. - Identifica, en textos orais e escritos habituais, determinados temas e usos da lingua que supoan unha discriminacin social, racial, sexual ou doutro tipo. 6 CURSO - Estima a lingua de Galicia e saa como canle de transmisin das sas propias experiencias en todas as situacins de comunicacin. - Compara textos, orais e escritos, producidos nas diferentes variedades da lingua galega. - Participa de forma construtiva en situacins comunicativas propias da vida escolar, integrando as normas que posibilitan o intercambio nestas situacins. - Comprende o senso de mensaxes orais de uso habitual e interpreta a funcin de elementos non explcitos que modifican ou varan a intencin comunicativa.
43
- Reproduce textos orais empregando a pronunciacin, o ritmo e a entoacin adecuados. - Produce textos orais nos que se presenten de forma ordenada e coherente os feitos, as ideas ou as vivencias. - Comprende un texto lido, utilizando estratexias de comprensin e mtodos adecuados para resolver as dbidas que se presenten. - Le textos de diverso tipo con fluidez, empregando a pronunciacin, a entoacin e o ritmo adecuados. - Valora positivamente o texto escrito como instrumento de comunicacin e como fonte de pracer e de informacin. Tamn, manifesta preferencias na seleccin de lecturas e expresa as propias opinins sobre elas. - Redacta textos escritos de diferente tipo empregando a estructura textual correspondente e utilizando os procedementos bsicos que dan cohesin ao texto. - Integra nos textos escritos as normas ortogrficas e emprega apoios, que no proceso de producin dun texto, permitan resolver dbidas ortogrficas. - Identifica os elementos bsicos que integran a oracin simple, coece a concordancia na frase e utilzaos para mellorar as propias producins. - Comprende unha mensaxe, oral ou escrita, na que se integren os distintos cdigos, verbal e non verbal, e analiza as sas caractersticas. - Identifica, en textos orais e escritos habituais, determinados temas e usos da lingua que supoan unha discriminacin social, racial, sexual ou doutro tipo. MNIMOS ESIXIBLES PARA UNHA AVALIACIN POSITIVA
5 CURSO Utilizar o dicionario. Diferenciar entre linguaxe e lingua e identificar o galego no conxunto das linguas romnicas. Expresarse de forma adecuada, segundo se manexe a lingua oral ou a escrita. Recoecer as caractersticas propias da poesa, fronte a outro tipo de textos. Identificar sinnimos de palabras dadas. Distinguir o suxeito e o predicado dunha oracin. Recoecer as slabas que forman unha palabra e clasificar palabras segundo o nmero de slabas. Identificar a slaba tnica das palabras e o acento grfico. Recoecer antnimos de palabras dadas. Identificar as diferentes clases de palabras. Saber acentuar graficamente as palabras agudas, graves e esdrxulas. Identificar as caractersticas formais de mensaxes escritas man e electrnicas. Recoecer os distintos significados de palabras polismicas. Identificar as distintas clases de substantivos. Diferenciar entre ditongos e hiatos e clasificar os ditongos. Elaborar a ficha bibliogrfica dun libro. Identificar palabras homnimas. Coecer e utilizar algunhas regras de formacin do feminino e do plural dos nomes. Usar o til diacrtico e discriminar os significados de palabras con til diacrtico e sen el. Diferenciar entre rima asonante e consonante e recoecer unha metfora. Identificar a estrutura morfolxica das palabras. Distinguir os artigos determinados e os indeterminados e formar contraccins. Usar correctamente o punto e as maisculas. Recoecer a persoa en que est narrado un relato. Formar palabras novas mediante prefixos. Identificar e clasificar as formas dos determinantes demostrativos e posesivos. Empregar correctamente a coma e o punto e coma. Identificar as partes dun conto. Identificar os sufixos, saber que informacin achegan e crear palabras novas con eles. Identificar e clasificar as formas dos determinantes numerais e indefinidos. Aplicar as normas de uso do guin e partir correctamente palabras a final de lia. Diferenciar entre o estilo directo e o estilo indirecto. Formar palabras derivadas. Identificar os graos do adxectivo. Escribir correctamente palabras con b.
44
Formar xentilicios a partir duns topnimos dados. Identificar as formas do pronome persoal tnico. Escribir correctamente palabras con v. Saber describir ambientes. Identificar e formar palabras compostas. Identificar as formas dos pronomes persoais tonos e utilizalas correctamente. Escribir correctamente palabras con x. Recoecer repeticins e anforas nos poemas. Clasificar verbos segundo a conxugacin. Analizar a estrutura morfolxica das formas verbais. Escribir correctamente palabras con h. Facer a descricin dunha persoa. Identificar castelanismos comns e a forma correcta galega que corresponde. Recoecer o modo das formas verbais e conxugar verbos regulares. Escribir correctamente palabras con ll e con i. Saber redactar un aviso. Recoecer os parnimos e discriminar os significados dos falsos amigos. Identificar e clasificar adverbios. Usar correctamente os grupos pt, pc e b consoante. Recoecer un texto teatral fronte a outros textos. Agrupar palabras en campos semnticos. Identificar as preposicins e usalas correctamente. Usar con correccin palabras cos sufixos -nza e -ncia.
6 CURSO Identificar os elementos caractersticos dun texto narrativo. Utilizar distintos tipos de dicionarios. Clasificar os nomes e coecer algunhas regras bsicas para a formacin do feminino e do plural. Saber acentuar graficamente as palabras agudas, graves e esdrxulas. Recoecer as partes que compoen un texto narrativo. Relacionar palabras cos seus sinnimos e antnimos. Distinguir os determinantes doutras clases de palabras. Coecer e utilizar certas normas especiais de acentuacin. Medir versos correctamente. Diferenciar as palabras polismicas das homnimas. Identificar adxectivos e o grao que expresan. Saber acentuar graficamente as palabras con ditongo, tritongo ou hiato. Identificar estrofas sinxelas. Distinguir entre palabras primitivas, derivadas e compostas. Identificar os pronomes persoais e indefinidos. Utilizar correctamente o til diacrtico. Recoecer a finalidade dun anuncio publicitario. Identificar sufixos diminutivos, aumentativos e despectivos. Identificar os pronomes demostrativos, posesivos e numerais. Formar familias lxicas. Redactar as regras dun xogo. Definir substantivos. Analizar a estrutura morfolxica das formas verbais e recoecer verbos regulares e irregulares. Usar correctamente o punto e a coma. Identificar e aplicar na praxe certos recursos da linguaxe potica. Definir adxectivos correctamente. Identificar e clasificar adverbios e locucins adverbiais. Empregar correctamente o punto e coma, os dous puntos e os puntos suspensivos. Identificar as principais seccins dun peridico. Definir verbos correctamente. Identificar as preposicins, as conxuncin e as contraccins dalgunhas preposicins con certos determinantes. - Aplicar as normas de uso das comias e das parnteses. -
45
Elaborar unha recensin sinxela dunha pelcula. Agrupar palabras en campos semnticos. Recoecer a oracin e a frase como dous tipos de enunciados. Escribir correctamente palabras con b e con v. Recoecer a estrutura e caractersticas dunha entrevista. Identificar neoloxismos e estranxeirismos. Recoecer o suxeito como constitunte inmediato da oracin e as unidades que poden desempear a funcin de suxeito. Escribir correctamente palabras con c, ct e cc. Recoecer as caractersticas dun texto expositivo. Recoecer siglas e abreviaturas e os seus significados. Recoecer o predicado dunha oracin e distinguir entre predicado nominal e verbal. Escribir correctamente palabras con z, zz e s. Recoecer e crear caligramas e acrsticos. Identificar e formar abreviacins. Diferenciar os verbos transitivos dos intransitivos. Escribir correctamente palabras cos sufixos -cia/-za e -cio/-zo. Recoecer as caractersticas das lendas. Identificar palabras comodn e saber o significado de frases feitas. Recoecer os complementos directo, indirecto e circunstancial. Escribir correctamente palabras que comezan por ca-, cua- e co-. Recoecer un monlogo teatral. Identificar palabras tab e eufemismos. Clasificar oracins segundo a actitude do falante e identificar as interxeccins. Escribir correctamente palabras con ex-/es- e extra-/estra-. Recoecer un texto de carcter informativo. Identificar dobres sentidos de certas expresins e composicins. Coecer diferentes etapas da historia do galego. Utilizar correctamente palabras que se poden escribir xuntas ou separadas.
METODOLOXA E MATERIAIS CURRICULARES Desde un punto de vista xenrico, as programacins didcticas basanse nos principios de intervencin educativa xa sinalados e que sintetizamos e concretamos da seguinte forma: a) Prtese do nivel de desenvolvemento do alumno, nos seus distintos aspectos, para construr, a partir de a, outras aprendizaxes que favorezan e melloren o devandito nivel de desenvolvemento. b)Sublase a necesidade de estimular o desenvolvemento de capacidades xerais e de competencias bsicas e especficas por medio do traballo das reas. c)Dse prioridade comprensin dos contidos que se traballan fronte sa aprendizaxe mecnica. d)Propcianse oportunidades para pr en prctica os novos coecementos, de modo que o alumno pode comprobar o interese e a utilidade do aprendido. e)Fomntase a reflexin persoal sobre o realizado e a elaboracin de conclusins con respecto ao que aprendeu, de modo que o alumno poida analizar o seu progreso respecto aos seus coecementos. Todos estes principios teen como finalidade que os alumnos sexan, gradualmente, quen de aprender de forma autnoma. O sentido principal da rea de Lengua cntrase en axudar aos alumnos a dominar as destrezas bsicas da linguaxe: escoitar, falar, ler e escribir, e a empezar a reflexionar sobre a propia linguaxe para poder mellorala e enriquecela (tendo en conta, iso si, a limitada capacidade de abstraccin destas idades). A intervencin educativa ha de dirixirse tanto aos aspectos comprensivos como expresivos. Traballar a comprensin non significa soamente darlle ao alumno as claves para poder entenderen as mensaxes que reciben senn tamn facilitarlle unha activa e crtica fronte s devanditas mensaxes. Do mesmo xeito, a expresin non debe centrarse unicamente no que o alumno poida transmitir os seus sentimentos ideas e vivencias, senn tamn en que aprenda a construr as novas ideas, a darlles forma, a organizalas cunha estrutura coherente etc. O punto de partida ser distinto en cada alumno, polo que ser necesario determinar o nivel de desenvolvemento individual dos alumnos. Estas diferenzas individuais debern ser contempladas nun ambiente de respecto e atencin diversidade que favorezan o desexo do neno de comunicarse e de mellorar a sa competencia lingstica. Para isto, haber que facilitar a autonoma na aprendizaxe, dndolle ao laumno os medios para que poida resolver con xito os problemas que xorden no emprego da linguaxe.
46
Para traballar a linguaxe oral preciso presentar actividades moi diversas, ben sexa aproveitando situacins da vida coti que se propoen no tratamento das distintas reas ou ben creando situacins ficticias. Os textos orais constiten tamn un inestimable recurso para traballar a linguaxe oral. A adquisicin da linguaxe escrita constite un obxectivo bsico da etapa de Educacin Primaria, e importante axudar ao alumno a describir as posibilidades que ofrece para a comunicacin, a informacin, o lecer e o coecemento da propia lingua desde unha perspectiva lxica, sintctica, ortogrfica etc. A aprendizaxe lectoescritora debe realizarse nun contexto que lle dea pleno sentido e a faga significativa aos ollos dos alumnos, de maneira que sintan a necesidade de empregar este tipo de linguaxe tanto na sa faceta comprensiva como expresiva, e todo isto desde os primeiros momentos desta aprendizaxe. A biblioteca de aula e a seleccin de textos debe ser, polo tanto, moi coidada, e mis se temos presente como o texto pode transmitir unha tradicin cultural, abrir novos horizontes, presentar realidades que o alumno debe enxuizar criticamente, ser fonte de diversin e xogo etc. Outro aspecto fundamental o que se refire ao desenvolvemento de capacidades bsicas que se van materializar en competencias (no noso proxecto especficas) que lle permitan aos alumnos afondar por si mesmos no coecemento da lingua e resolver autonomamente as dificultades que vaian xurdindo. Para isto, resulta imprescindible axudar aos alumnos utilizacin da linguaxe como instrumento de comunicacin oral e escrita, de representacin, interpretacin e comprensin da realidade, de construcin e comunicacin do coecemento e de organizacin e autorregulamento do pensamento, as emocins e a conduta. Para isto nos apoiaremos en coecementos, destrezas e actitudes propias que permiten expresar pensamentos, emocins, vivencias e opinins, as como dialogar, formarse un xuzo crtico e tico, xerar ideas, estruturar o coecemento, darlle coherencia e cohesin ao discurso e s propias accins e tarefas, adoptar decisins e gozar escoitando, lendo ou expresndose de forma oral e escrita, todo o cal contribe ademais ao desenvolvemento da autoestima e da confianza en si mesmo. As, os procedementos cobran especial relevancia sendo necesaria a reflexin sobre que procedementos se lle vai pedir aos alumnos que poan en xogo e, especialemente, sobre como os imos traballar con eles. Ademais da funcin comunicativa, ser preciso atender a sa funcin representativa e reguladora. A linguaxe axuda ao alumno a comunicarse co ambiente que o rodea e, ademais, a representarse en medio e a organizar a propia actuacin e influr na dos demais. Pero en ningn caso se trata dunha aprendizaxe terica. O que se pretende que o alumno aprenda a coecer, empregar e mellorar a propia lingua a partir das producins lingsticas que habitualmente realiza Agrupamento dos alumnos O agrupamento dos alumnos unha esixencia da diversidade e un indicador da autonoma do centro e ten como finalidade garantir que todos os alumnos aprendan e consigan os obxectivos educativos marcados. A diversidade de agrupamentos proporciona unha mellor explotacin das actividades escolares e constite un instrumento de adecuacin metodolxica s necesidades dos alumnos. Os criterios de distribucin do alumnado por aulas son moi diversos e deben ter en conta aspectos como o punto de partida dos alumnos ao chegar ao inicio do ciclo e de cada curso, as peculiaridades educativas do centro e a natureza da rea ou actividade. Estes son os criterios mis empregados na agrupacin de alumnos: - Idade cronolxica. - Equilibrio nos grupos entre alumnos e alumnas. - Rendemento acadmico. - Ritmo de aprendizaxe. - Intereses. - Motivacin. - Natureza da rea ou da actividade. O agrupamento de alumnos non ten porque limitarse a un nico modelo, xa que supn limitar o potencial enriquecedor do proceso educativo. Establecer diferentes agrupamentos facilita a aprendizaxe entre iguais, a cooperacin e o traballo colaborativo, a cohesin do grupo, o traballo por proxectos, a atencin diversidade, a pertenza ao centro, a mediacin en conflitos e a relacin co mbito e cos servizos da comunidade. Segundo as caractersticas e necesidades do alumnado, e segundo a natureza disciplinar da actividade ou rea, os tipos de agrupamentos mis empregados son: - Aula. - Gran grupo. - Pequeno grupo. - Talleres.
47
- Equipos de traballo cooperativo. - Grupos de actividade. Organizacin dos espazos Dende unha perspectiva de etapa, o contido das decisins relativas organizacin do espazo pode referirse a: - Espazos propios do grupo (aula). Cada titor organizar o espazo na sa aula como crea conveniente para o desenvolvemento da actividade lectiva; ser conveniente ter en conta variables como idade e agrupamento de alumnos, mobiliario, iluminacin, temperatura, materiais existentes na aula, etc. Se nunha aula imparten actividades lectivas outros mestres ademais do titor, preocuparanse, ao conclur a clase, de que material e espazos se achen na distribucin planificada por este. - Espazos compartidos polos alumnos. Os alumnos de Primaria comparten espazos con alumnos doutras etapas educativas dentro do centro e, as mesmo, utilizan habitualmente outros espazos, tanto interiores do centro educativo como exteriores. Algns destes espazos son os seguintes: - Biblioteca. - Laboratorio. - Talleres. - Sala de informtica. - Sala de usos mltiples Organizacin dos tempos As previsins de traballo na aula e no centro escolar deben axustarse realmente ao tempo dispoible. Por iso, necesario realizar unha temporalizacin que incla a elaboracin dun horario xeral, co correspondente desenvolvemento das reas, e dun horario de actividade docente, no que se tern en conta as restantes actividades organizativas do centro. PROCEDEMENTOS E INSTRUMENTOS DE AVALIACIN Observacin sistemtica: - Rexistro de observacin - Rexistro anecdtico persoal Anlise das produccins dos alumnos: - Fichas - Cadernos de clase -Actividades dos libros -Produccins orais Intercambios orais cos alumnos. -Dilogos -Postas en comn Probas especficas: -Abertas -Obxectivas -Resolucin de exercicios CRITERIOS DE CUALIFICACIN Controis: 40% Traballo diario: 20% Traballo extraescolar: 20% Comportamento: 20%
MEDIDAS DE ATENCIN DIVERSIDADE Os programas deben axustarse realidade dos nosos alumnos e alumnas. Primeiro realizaremos unha valoracin das suas caractersticas. - Situacin econmica e cultural da familia, rendemento do alumno na etapa anterior, personalidade, intereses... Atencin diversidade na programacin de contidos e actividades: con respecto aos contidos establecerase unha difereciacin entre informacin bsica e informacin complementaria. esto quere dicir: que en primeiro lugar fixaremos uns contidos esenciais que deben ser aprendidos por todos para acadar os obxectivos
48
previstos. A partir de ah, consideraremos outra seie de contidos que podern ser traballados ou non en funcin das peculiaridades de cada alumno. As actividades organizaranse por categoras en funcin da sua finalidade, por un lado contemplaranse actividades de reforzo, de consolidacin daquelas aprendizaxes que consideramos bsicas e por outro lado deseearemos outro tipo de actividades que impliquen unha complexidade maior como ampliacin do tema traballado. Atencin diversidade na metodoloxa: na aula contemplaranse tanto a funcionalidade e uso real dos coecementos como a adecuacin destes s coecementos previos dos alumnos. Atencin diversidade nos mateirais: a utilizacin de materiais complementarios distintos do libro, permite a diversificacin do proceso do ensino-aprendizaxe e persegue o seguinte: - Consolidar contidos nos que a adquisicin por parte do alumno supn unha maior dificultade. - Ampliar e profundizar en temas de especial relevancia para o desenvolvemento da rea. - Practicar habilidades instrumentais Enriquecer o coecemento daqueles temas sobre os que os alumnos amosan curiosidade e interese. O profesorado utilizar os seguintes recursos como medidas de reforzo e de atencin ao alumnado con necesidade de apoio educativo: - Fichas de reforzo de cada unidade. - Fichas de comprensin lectora. - Fichas de ampliacin de cada unidade.
REA DE LNGUA EXTRANXEIRA-INGLS
COMPETENCIAS BSICAS Comunicacin lingstica - Completar e enriquecer a capacidade comunicativa xeral. - Basear a aprendizaxe da lingua estranxeira no desenvolvemento de habilidades comunicativas. Aprender a aprender e Autonoma e iniciativa persoal - Mellorar a capacidade comunicativa xeral. - Reflexionar sobre a propia aprendizaxe. - Favorecer o desenvolvemento da autonoma. Informacin e competencia dixital - Poder comunicarse en tempo real con calquera parte do mundo. - Acceder de maneira sinxela e inmediata a un fluxo incesante de informacin. - Utilizar a lingua estranxeira en contextos reais e funcionais de comunicacin. Social e cidad - Entender a lingua como vehculo de comunicacin e transmisin cultural. - Coecer os aspectos culturais vinculados s comunidades falantes dunha mesma lingua. - Amosar interese por outras culturas e por relacionarse con outras persoas. - Mellorar a comprensin e a valoracin da propia lingua e da propia cultura. - Favorecer o respecto e a tolerancia a partir da aceptacin das diferenzas culturais. Cultural e artstica - Elaborar producins lingsticas con compoente cultural. OBXECTIVOS XERAIS - Comprender e representar correctamente as ordes orais e as expresins escritas obxecto de estudo. - Comprender a informacin global e especfica de textos orais e escritos sinxelos referentes a obxectos, situacins e acontecementos coecidos. - Utilizar a lingua estranxeira de forma oral para comunicarse co profesor e cos compaeiros e compaeiras nas actividades habituais da clase, atendendo s normas de comunicacin interpersoal. - Respectar as distintas achegas dos compaeiros e compaeiras na clase de lingua estranxeira.
49
- Producir correctamente textos escritos sobre temas coecidos, expresando a sa opinin ao respecto e respectando as normas gramaticais estudadas. - Clasificar palabras segundo diversas categoras. - Ler de forma comprensiva textos curtos e sinxelos, previamente traballados de forma oral, relacionados coas sas experiencias e intereses. - Ler de forma comprensiva as sas propias producins escritas. - Ler de forma comprensiva os sinais, anuncios e mensaxes bsicas mis habituais do mbito e os medios de comunicacin. - Utilizar as novas tecnoloxas para comunicarse na lingua estranxeira. - Reflexionar sobre o emprego dos recursos non lingsticos como vehculo de comunicacin na lingua estranxeira. - Valorar a importancia de comunicarse nunha lingua estranxeira e a propia capacidade para aprendela. - Respectar os costumes e tradicins das persoas doutras culturas, mostrando unha actitude comprensiva e respectuosa. - Amosar interese en aprender a lingua estranxeira manifestando unha actitude receptiva e de confianza na propia capacidade de aprendizaxe da lingua estranxeira. - Coecer aspectos doutras culturas que utilizan a lingua estudada e amosar unha actitude de respecto cara elas. - Evocar o coecemento doutras linguas para aprender e practicar novas expresins en lengua estranxeira. - Recoecer a importancia dos recursos utilizados na aprendizaxe doutras linguas para a sa aplicacin na aprendizaxe da lingua estranxeira. - Establecer relacins entre o significado, a pronunciacin e a representacin grfica do vocabulario estudado e utilizalo en frases sinxelas, recoecendo os aspectos sonoros, o ritmo e o ton da lingua inglesa.
CONTIDOS
5 CURSO Participar en situacins de comunicacin, dirixidas ou espontneas, respectando as normas da comunicacin: quenda de palabra, organizacin do discurso, escoita e incorporacin das intervencins dos demais. - Expresarse de forma oral para transmitir feitos, coecementos e opinins ou para levar a cabo as diferentes funcins comunicativas, utilizando un vocabulario preciso e unha estrutura coherente. - Comprender o sentido global dos textos orais, recoecendo as ideas principais e secundarias e identificando ideas ou valores non explcitos. - Ler en silencio valorando o progreso na velocidade e na comprensin, memorizar e reproducir textos. - Interpretar e integrar as ideas propias coas contidas nos textos, comparando e contrastando informacins diversas, e amosar a comprensin a travs da lectura en voz alta coa entoacin e coa fluidez adecuadas. - Narrar, explicar, describir, resumir e expoer opinins e informacins en textos relacionados con situacins cotis e escolares, de forma ordenada, adecuada, relacionando os enunciados entre si, usando de forma habitual os procedementos de planificacin e revisin dos textos as como as normas gramaticais e ortogrficas e coidando a caligrafa, a orde e a presentacin. - Ler por propia iniciativa como fonte de pracer textos literarios da tradicin oral e da literatura infantil adecuados ao ciclo, para coecer as caractersticas da narracin e da poesa e para facilitar a escritura dos ditos textos. - Utilizar estratexias (de lectura e de escritura) para planificar traballos, localizar e recuperar informacin, realizar inferencias, esquemas. Resumir os textos lidos reflectindo a estrutura e as ideas principais e secundarias. - Utilizar textos cientficos en diferentes soportes para recoller informacin, ampliar coecementos e aplicalos en traballos persoais. - Usar e manexar con soltura as bibliotecas, videotecas, etc. e comprender os mecanismos e procedementos de organizacin e seleccin de obras e outros materiais. Colaborar no coidado e na mellora dos materiais bibliogrficos e outros documentos dispoibles na aula e no centro. - Identificar cambios que se producen nas palabras, nos enunciados e nos textos ao realizar segmentacins, cambios na orde, supresins e insercins que fan mellorar a comprensin e a expresin oral e escrita. - Comprender e utilizar a terminoloxa gramatical e lingstica propia do ciclo nas actividades de producin e comprensin de textos.
- Coecer e valorar a diversidade lingstica de Galicia e de Espaa. - Estimar o galego, estar motivado cara ao seu dominio e usalo progresivamente en situacins informais e formais, para comunicarse e para aprender. - Usar habilidades lingsticas e estratxicas relacionadas coas reas non lingsticas para construr coecementos, procesar informacin e expoer conclusins e resultados mediante textos orais e escritos. - Interpretar e traducir textos breves en situacins nas que o destinatario da mensaxe non coece a lingua do texto. - Utilizar textos das diferentes linguas do currculo, de acordo coa sa competencia, para elaborar un pequeno traballo nunha destas linguas. - Utilizar programas informticos para a elaboracin e presentacin de textos. - Can talk about London. 6 CURSO 1. Speaking & comprehension Can greet and introduce themselves. Can understand spoken instructions on the CD and from the teacher. Can talk about the characters and what they remember from the previous year. Can listen and recognize familiar vocabulary in a song. Can appreciate rhyme through the song. Can check answers by listening to the audio CD. Can listen to a description of a school and follow directions. Can listen to a conversation and identify favourite subjects. Can use target language and vocabulary to give personal information. Can recognize and respond to questions about target vocabulary and content. Can use picture prompts to revise target structures and vocabulary. Can provide simple reasons why things are important. Can describe peoples jobs and what they do. Can interact with a classmate to complete the revision quiz. Can ask for help when needed. Can tell the teacher what they need to revise. Can understand spoken instructions. Can recognize and respond to questions about yesterday. Can use picture prompts to compare life now with that of the past. Can use picture prompts to talk about life in Ancient Egypt. Can compare and talk about two places using target structures. Can talk about places and animals using the superlative form correctly. Can talk about plans for the summer. 2. Reading & writing Can follow written instructions in course book. Can read and match rooms and subjects. Can read to check if information is correct. Can read a factual text and respond to written questions. Can complete descriptions of a person and a place. Can read and follow directions round a school plan. Can complete spellings of new vocabulary. Can write about favourite school subjects and provide a reason for preference. Can provide a written description of peoples jobs and what they do. Can finish sentences with target structures. Can match words and definitions. Can rewrite sentences with correct word order. Can use picture prompts to complete sentences. Can complete the self-evaluation form appropriately. Can respond well to questions about target language and content. Can understand written instructions. Can write a list of modern machines. Can complete texts with the appropriate target language. Can respond to questions using accurate and appropriate answers. Can respond to questions in writing using appropriate forms.
50
51
Can complete sentences with target structure. Can describe and compare two aliens. Can write instructions for signs indicating appropriate outdoor behaviour. Can write about plans for the summer. 3. Knowledge of the language Grammar & Structures: - There is / are. - Present Simple. - Question structures: Where is/are ? Whats your favourite subject? - Directions: Turn left/right, go straight on. - Present Simple. - Adverbs of frequency. - Present Continuous. - Question structures: Why is ? - What do you ? Do you ? - What are they doing? What does he do? Whats her job? What do you want to be? - Imperatives: eat, do, have. - Simple Past regular and irregular forms. - Short answers: Yes, he did / No, he didnt. - Question forms: Did you ? - How did she go to school? What toys did she play with? - Who invented the ? Where did they go? What did they see? - Past form of the verb BE: was/were. - Comparative and superlative forms. - Review ordinal numbers. - Going to. - Can /cant for permission. - Imperatives for advice. - Question structures: What is hotter ? What is the fastest ...? Who is the tallest ? - Are you going to go ? Is he going to come ? What are they going to do? Vocabulary: - School: computer room, art room, music room, science lab., playground. - School equipment: atlas, globe, posters, skeleton, microscope, library books. - School subjects: art, music, gym, French, English. - Health, food, exercise, jobs, equipment, places of work, household gadgets, toys, modern technology, inventions, museum, Egypt, dinosaur, planets, aliens, geography, school camp, national parks. - Shows a willingness to use and speak in English. - Learns about different schooling in parts of Australia. - Is willing to share information. - Shows a gaining of knowledge from unit contents. - Understands why looking after ourselves is important. - Understands how peoples jobs are important. - Understands the value of revision and evaluation. - Shows interest in participating and improving. - Realizes the importance of working and sharing knowledge with others. - Gains knowledge of ancient civilizations. - Gains insights into changes in lifestyles between the past and present. - Brings own world knowledge and shares it in class. - Understands that life was different for grandparents. - Builds knowledge about planets and the solar system. - Can use imagination to create and describe own planets. - Brings own world knowledge and imagination to the class topic. - Values the idea of a school camp. - Can ask and give information about weekend/summer plans.
52
5 CURSO Valora a importancia de comunicarse nunha lingua estranxeira. Recoece a importancia de ter unha actitude de respecto cara s opinins dos demais. Recoece e representa correctamente as ordes e expresins obxecto de estudo. Pronuncia axeitadamente as palabras e expresins aprendidas. Comprende as ideas expresadas en textos orais sinxelos, relacionados con temas, situacins e funcins lingsticas previamente estudados. Participa en dilogos sinxelos e xogos, respectando as regras bsicas da comunicacin. Clasifica palabras en ingls segundo categoras sinxelas. Asocia nomes con imaxes, e viceversa. Identifica, nomea e avala sentimentos propios e dos demais. Produce textos sinxelos nos que utiliza as regras bsicas do cdigo escrito. Presenta os seus traballos de forma axeitada. Aprecia as observacins que se lle fan para mellorar a sa aprendizaxe. Identifica o vocabulario dos centros de interese tratados, e pronuncia e escribe correctamente os seus nomes. Recita contos e rimas, e participa en dilogos coa pronunciacin, a entoacin e os ritmos adecuados. Memoriza e dramatiza cancins en ingls. Contextualiza os recursos non lingsticos e utilzaos como acompaamento do seu discurso oral. Participa e atende nas actividades de clase. Respecta as normas de convivencia na aula. Mostra interese e curiosidade polos usos e costumes dos pases cuxa lingua estuda. 6 CURSO Valora a importancia de comunicarse nunha lingua estranxeira. Recoece a importancia de ter unha actitude de respecto cara s opinins dos demais. Recoece e representa correctamente as ordes e expresins obxecto de estudo. Pronuncia axeitadamente as palabras e expresins aprendidas. Comprende as ideas expresadas en textos orais sinxelos, relacionados con temas, situacins e funcins lingsticas previamente estudados. Participa en dilogos sinxelos e xogos, respectando as regras bsicas da comunicacin. Clasifica palabras en ingls segundo categoras sinxelas. Asocia nomes con imaxes, e viceversa. Identifica, nomea e avala sentimentos propios e dos demais. Produce textos sinxelos nos que utiliza as regras bsicas do cdigo escrito. Presenta os seus traballos de forma axeitada. Aprecia as observacins que se lle fan para mellorar a sa aprendizaxe. Identifica o vocabulario dos centros de interese tratados, e pronuncia e escribe correctamente os seus nomes. Recita contos e rimas, e participa en dilogos coa pronunciacin, a entoacin e os ritmos adecuados. Memoriza e dramatiza cancins en ingls. Contextualiza os recursos non lingsticos e utilzaos como acompaamento do seu discurso oral. Participa e atende nas actividades de clase. Respecta as normas de convivencia na aula. Mostra interese e curiosidade polos usos e costumes dos pases cuxa lingua estuda.
MNIMOS ESIXIBLES PARA UNHA AVALIACIN POSITIVA 5 CURSO To review vocabulary associated with school. To review daily routine verbs. rd To use 3 person s in the present simple. To review telling the time. To use and respond appropriately to present simple question forms. To review and use prepositions of place appropriately. To learn to recognize and use target vocabulary. To read and comprehend a story. To develop accuracy and fluency.
53
To improve pronunciation. To build on and expand on previous animal vocabulary. To use and respond appropriately to questions about animals. To identify the type of animal from its distinguishing characteristics. To talk about ability. To read and comprehend a written and aural text. To create a fact-file about wildlife. To improve pronunciation and confidence. To learn about appropriate behaviour in the environment around us. To develop good learning strategies. To use and respond appropriately to questions about hobbies. To provide a clear context for the language structures. To find out about national sports. To focus on the pronunciation of word endings. To learn about time differences. To identify and use target vocabulary. To provide clear examples for practice. To respond appropriately to questions about countries, continents and oceans. To learn about the countries where the characters come from. To compare two places, people or things. To become aware of word stress and syllables to help pronunciation. To learn about some world geography. To be aware of language and content covered in units. To understand where ones own strengths and weaknesses lie. To be aware of learning needs. To value the importance of self-evaluation and autonomous learning. To learn about famous people from the past. To talk and write about ones own childhood. To make a photo frame to provide a stimulus for conversation. To learn a poem and chant to help assimilate target language. To find out about other famous people using other media. To respond appropriately to yes/no questions with short answers. To learn about where to go and what to do in a city. To ask and answer questions about places and activities in a city. To talk and write about a favourite place. To read and comprehend several short factual texts. To design and write about a shopping centre. To learn a rhyme to memorize target language and pronunciation.
6 CURSO To review vocabulary associated with school. - To review daily routine verbs. rd - To use 3 person s in the present simple. - To review telling the time. - To use and respond appropriately to present simple question forms. - To review and use prepositions of place appropriately. - To learn to recognize and use target vocabulary. - To develop accuracy and fluency. - To develop learning strategies. - To build on vocabulary about jobs and work places. - To match people, place and equipment. - To ask and respond appropriately to what they want to be/do in the future. - To talk and write about peoples work. - To read and comprehend texts about jobs and the emergency services. - To read and comprehend a story. - To improve pronunciation and phonetic awareness. - To integrate the four skills. - To introduce new target vocabulary and language.
54
To learn to recognize and use target vocabulary and language. To use and respond appropriately to questions about the past. To compare life now with life a 100 years ago. To talk and write about our grandparents lives. To read and comprehend texts on inventions and technology. To organize information on a time line. To find out about technology around us and its purpose. To focus on the pronunciation of past word endings. To integrate reading, writing, speaking and listening skills. To provide a clear context for language structure. To respond appropriately to questions about a school trip. To learn and be able to talk briefly about Ancient Egypt. To find out and learn about other cultural museums and places of interest. To read and comprehend a text about a city. To make a craft activity to help memorise irregular past verbs. To produce a piece of writing integrating some target language. To improve phonetic awareness and production through repeating a rhyme. To learn about planets. To compare and write about imaginary planets. To make a booklet to describe the planets. To develop ICT and investigation skills. To improve phonetic awareness and production through a limerick. To use other media to find out more information about the topic. To talk about plans and school camps. To learn about National Parks. To make a poster and give advice on behaviour in National Parks. To talk and write about the weekend and summer plans. To read and comprehend a text with information. To complete a Venn diagram, a table and a questionnaire. To learn a song to develop phonetic awareness and production. To find out about protecting the environment and recycling rubbish.
METODOLOXA E MATERIAIS CURRICULARES a) Prtese do nivel de desenvolvemento do alumno, nos seus distintos aspectos, para construr, a partir de a, outras aprendizaxes que favorezan e melloren o devandito nivel de desenvolvemento. b)Sublase a necesidade de estimular o desenvolvemento de capacidades xerais e de competencias bsicas e especficas por medio do traballo das reas. c)Dse prioridade comprensin dos contidos que se traballan fronte sa aprendizaxe mecnica. d)Propcianse oportunidades para pr en prctica os novos coecementos, de modo que o alumno pode comprobar o interese e a utilidade do aprendido. e)Fomntase a reflexin persoal sobre o realizado e a elaboracin de conclusins con respecto ao que aprendeu, de modo que o alumno poida analizar o seu progreso respecto aos seus coecementos. Todos estes principios teen como finalidade que os alumnos sexan, gradualmente, quen de aprender de forma autnoma. O sentido principal da rea de Lengua cntrase en axudar aos alumnos a dominar as destrezas bsicas da linguaxe: escoitar, falar, ler e escribir, e a empezar a reflexionar sobre a propia linguaxe para poder mellorala e enriquecela (tendo en conta, iso si, a limitada capacidade de abstraccin destas idades). A intervencin educativa ha de dirixirse tanto aos aspectos comprensivos como expresivos. Traballar a comprensin non significa soamente darlle ao alumno as claves para poder entenderen as mensaxes que reciben senn tamn facilitarlle unha activa e crtica fronte s devanditas mensaxes. Do mesmo xeito, a expresin non debe centrarse unicamente no que o alumno poida transmitir os seus sentimentos ideas e vivencias, senn tamn en que aprenda a construr as novas ideas, a darlles forma, a organizalas cunha estrutura coherente etc. O punto de partida ser distinto en cada alumno, polo que ser necesario determinar o nivel de desenvolvemento individual dos alumnos. Estas diferenzas individuais debern ser contempladas nun ambiente de respecto e atencin diversidade que favorezan o desexo do neno de comunicarse e de mellorar a sa competencia lingstica. Para isto, haber que facilitar a autonoma na aprendizaxe, dndolle ao laumno os medios para que poida resolver con xito os problemas que xorden no emprego da linguaxe.
55
Para traballar a linguaxe oral preciso presentar actividades moi diversas, ben sexa aproveitando situacins da vida coti que se propoen no tratamento das distintas reas ou ben creando situacins ficticias. Os textos orais constiten tamn un inestimable recurso para traballar a linguaxe oral. A adquisicin da linguaxe escrita constite un obxectivo bsico da etapa de Educacin Primaria, e importante axudar ao alumno a describir as posibilidades que ofrece para a comunicacin, a informacin, o lecer e o coecemento da propia lingua desde unha perspectiva lxica, sintctica, ortogrfica etc. A aprendizaxe lectoescritora debe realizarse nun contexto que lle dea pleno sentido e a faga significativa aos ollos dos alumnos, de maneira que sintan a necesidade de empregar este tipo de linguaxe tanto na sa faceta comprensiva como expresiva, e todo isto desde os primeiros momentos desta aprendizaxe. A biblioteca de aula e a seleccin de textos debe ser, polo tanto, moi coidada, e mis se temos presente como o texto pode transmitir unha tradicin cultural, abrir novos horizontes, presentar realidades que o alumno debe enxuizar criticamente, ser fonte de diversin e xogo etc. Outro aspecto fundamental o que se refire ao desenvolvemento de capacidades bsicas que se van materializar en competencias (no noso proxecto especficas) que lle permitan aos alumnos afondar por si mesmos no coecemento da lingua e resolver autonomamente as dificultades que vaian xurdindo. Para isto, resulta imprescindible axudar aos alumnos utilizacin da linguaxe como instrumento de comunicacin oral e escrita, de representacin, interpretacin e comprensin da realidade, de construcin e comunicacin do coecemento e de organizacin e autorregulamento do pensamento, as emocins e a conduta. Para isto nos apoiaremos en coecementos, destrezas e actitudes propias que permiten expresar pensamentos, emocins, vivencias e opinins, as como dialogar, formarse un xuzo crtico e tico, xerar ideas, estruturar o coecemento, darlle coherencia e cohesin ao discurso e s propias accins e tarefas, adoptar decisins e gozar escoitando, lendo ou expresndose de forma oral e escrita, todo o cal contribe ademais ao desenvolvemento da autoestima e da confianza en si mesmo. As, os procedementos cobran especial relevancia sendo necesaria a reflexin sobre que procedementos se lle vai pedir aos alumnos que poan en xogo e, especialemente, sobre como os imos traballar con eles. Ademais da funcin comunicativa, ser preciso atender a sa funcin representativa e reguladora. A linguaxe axuda ao alumno a comunicarse co ambiente que o rodea e, ademais, a representarse en medio e a organizar a propia actuacin e influr na dos demais. Pero en ningn caso se trata dunha aprendizaxe terica. O que se pretende que o alumno aprenda a coecer, empregar e mellorar a propia lingua a partir das producins lingsticas que habitualmente realiza Agrupamento dos alumnos O agrupamento dos alumnos unha esixencia da diversidade e un indicador da autonoma do centro e ten como finalidade garantir que todos os alumnos aprendan e consigan os obxectivos educativos marcados.La diversidade de agrupamentos proporciona unha mellor explotacin das actividades escolares e constite un instrumento de adecuacin metodolxica s necesidades dos alumnos. Os criterios de distribucin do alumnado por aulas son moi diversos e deben ter en conta aspectos como o punto de partida dos alumnos ao chegar ao inicio do ciclo e de cada curso, as peculiaridades educativas do centro e a natureza da rea ou actividade. Estes son os criterios mis empregados na agrupacin de alumnos: - Idade cronolxica. - Equilibrio nos grupos entre alumnos e alumnas. - Rendemento acadmico. - Ritmo de aprendizaxe. - Intereses. - Motivacin. - Natureza da rea ou da actividade. O agrupamento de alumnos non ten porque limitarse a un nico modelo, xa que supn limitar o potencial enriquecedor do proceso educativo. Establecer diferentes agrupamentos facilita a aprendizaxe entre iguais, a cooperacin e o traballo colaborativo, a cohesin do grupo, o traballo por proxectos, a atencin diversidade, a pertenza ao centro, a mediacin en conflitos e a relacin co mbito e cos servizos da comunidade. Segundo as caractersticas e necesidades do alumnado, e segundo a natureza disciplinar da actividade ou rea, os tipos de agrupamentos mis empregados son: - Aula. - Gran grupo. - Pequeno grupo. - Talleres.
56
- Equipos de traballo cooperativo. - Grupos de actividade. Organizacin dos espazos Dende unha perspectiva de etapa, o contido das decisins relativas organizacin do espazo pode referirse a: - Espazos propios do grupo (aula). Cada titor organizar o espazo na sa aula como crea conveniente para o desenvolvemento da actividade lectiva; ser conveniente ter en conta variables como idade e agrupamento de alumnos, mobiliario, iluminacin, temperatura, materiais existentes na aula, etc. Se nunha aula imparten actividades lectivas outros mestres ademais do titor, preocuparanse, ao conclur a clase, de que material e espazos se achen na distribucin planificada por este. - Espazos compartidos polos alumnos. Os alumnos de Primaria comparten espazos con alumnos doutras etapas educativas dentro do centro e, as mesmo, utilizan habitualmente outros espazos, tanto interiores do centro educativo como exteriores. Algns destes espazos son os seguintes: - Biblioteca. - Laboratorio. - Talleres. - Sala de informtica. - Sala de usos mltiples. Organizacin dos tempos As previsins de traballo na aula e no centro escolar deben axustarse realmente ao tempo dispoible. Por iso, necesario realizar unha temporalizacin que incla a elaboracin dun horario xeral, co correspondente desenvolvemento das reas, e dun horario de actividade docente, no que se tern en conta as restantes actividades organizativas do centro. PROCEDEMENTOS E INSTRUMENTOS DE AVALIACIN Observacin sistemtica: - Rexistro de observacin - Rexistro anecdtico persoal Anlise ds produccins dous alumnos: - Fichas - Cadernos de clase -Actividades dous libros -Produccins orais Intercambios orais cos alumnos. -Dilogos -Postas en comn Probas especficas: -Abertas -Obxectivas -Resolucin de exercicios
CRITERIOS DE CUALIFICACIN Controis: 40% Traballo diario: 20% Traballo extraescolar: 20% Comportamento: 20%
MEDIDAS DE ATENCIN DIVERSIDADE Os programas deben axustarse realidade dos nosos alumnos e alumnas. Primeiro realizaremos unha valoracin das suas caractersticas. - Situacin econmica e cultural da familia, rendemento do alumno na etapa anterior, personalidade, intereses... Atencin diversidade na programacin de contidos e actividades: con respecto aos contidos establecerase unha difereciacin entre informacin bsica e informacin complementaria. esto quere dicir: que en primeiro
57
lugar fixaremos uns contidos esenciais que deben ser aprendidos por todos para acadar os obxectivos previstos. A partir de ah, consideraremos outra seie de contidos que podern ser traballados ou non en funcin das peculiaridades de cada alumno. As actividades organizaranse por categoras en funcin da sua finalidade, por un lado contemplaranse actividades de reforzo, de consolidacin daquelas aprendizaxes que consideramos bsicas e por outro lado deseearemos outro tipo de actividades que impliquen unha complexidade maior como ampliacin do tema traballado. Atencin diversidade na metodoloxa: na aula contemplaranse tanto a funcionalidade e uso real dos coecementos como a adecuacin destes s coecementos previos dos alumnos. Atencin diversidade nos mateirais: a utilizacin de materiais complementarios distintos do libro, permite a diversificacin do proceso do ensino-aprendizaxe e persegue o seguinte: - Consolidar contidos nos que a adquisicin por parte do alumno supn unha maior dificultade. - Ampliar e profundizar en temas de especial relevancia para o desenvolvemento da rea. - Practicar habilidades instrumentais Enriquecer o coecemento daqueles temas sobre os que os alumnos amosan curiosidade e interese. O profesorado utilizar os seguintes recursos como medidas de reforzo e de atencin ao alumnado con necesidade de apoio educativo: - Fichas de reforzo de cada unidade. - Fichas de comprensin lectora. - Fichas de ampliacin de cada unidade.
REA DE EDUCACIN FSICA
COMPETENCIAS BSICAS Competencia en comunicacin lingstica - Utilizar a linguaxe como medio de comunicacin oral e escrita. - Comprender, compoer e utilizar os textos. - Expresarse de forma adecuada. - Coecer o vocabulario especfico da rea. - Obter gran variedade de intercambios comunicativos nas actividades fsicas ldicas. Competencia no coecemento e a interaccin co mundo fsico - Valorar o coecemento do corpo e das sas capacidades motrices e expresivas. - Entender e valorar a actividade fsica como elemento indispensable para preservar a sade. - Adquirir o hbito de practicar actividade fsica de forma regular. - Adquirir hbitos saudables de alimentacin, de hixiene e de coidado do corpo. - Comprender a relacin entre alimentacin e actividade fsica. - Desenvolver actitudes crticas ante o fenmeno do sedentarismo. - Explorar de maneira sensorial o espazo e aplicar a informacin obtida s sas actividades motrices. - Desenvolver o sentido da orientacin e saber utilizar diferentes recursos para orientarse. - Ter habilidade para interactuar co espazo circundante. - Manipular aparellos para realizar actividades fsicas. - Apreciar a natureza e percibir o seu valor como fonte de informacin. - Mostrar actitudes de respecto cara aos demais e cara a un mesmo. Competencia matemtica - Realizar medicins. Tratamento da informacin e competencia dixital - Transformar a informacin en coecemento. - Transmitir informacin a travs da linguaxe corporal. - Analizar a expresividade corporal e entender as mensaxes que a travs dela se transmiten.
58
- Utilizar a informacin recibida a travs dos xestos e das posturas para a elaboracin de estratexias de xogo nas actividades fsicas ldico-recreativas. Competencia social e cidad - Utilizar a actividade fsica para facilitar a relacin, a integracin e o respecto. - Aceptar e respectar as regras do xogo acordadas entre todos. - Asumir as diferenzas na actividade fsica, as como as posibilidades propias e alleas. - Participar, tomar decisins e comportarse con responsabilidade. - Traballar en equipo, cooperando e asumindo responsabilidades. - Valorar o traballo e as achegas dos demais, sen discriminar por razns de sexo, clase, orixe ou cultura. - Valorar o esforzo e os logros obtidos polas persoas afectadas de discapacidade fsica ou mental nas sas actividades fsicas, laborais e cotis. - Habituarse a coidar e a manter a orde nas sas pertenzas e no seu contorno. - Coidar e conservar os materiais. - Comprender e valorar a importancia de respectar as normas de trfico. Competencia cultural e artstica - Expresar ideas, sensacins e sentimentos utilizando como recursos o corpo e o movemento. - Apreciar as manifestacins culturais da motricidade humana (xogos tradicionais, danza). - Experimentar coa linguaxe do corpo. - Experimentar formas de comunicacin a travs da danza expresiva. - Interesarse polas formas de comunicacin non verbal. - Desenvolver a iniciativa, a imaxinacin e a creatividade. - Apreciar as iniciativas e as achegas dos demais. - Utilizar as manifestacins artsticas como fontes de enriquecemento e goce. - Coecer a riqueza cultural mediante a prctica de diferentes xogos e danzas. Competencia para aprender a aprender - Coecerse a si mesmo, as propias posibilidades e carencias a travs das actividades fsicas e expresivas. - Desenvolver o sentimento de competencia ou eficacia persoal. - Favorecer a motivacin, a confianza nun mesmo e o gusto por aprender. - Ser consciente do que pode facer por si mesmo e do que pode facer coa axuda dos demais. - Adquirir recursos de cooperacin en actividades fsicas comns. - Facilitar a adquisicin de recursos de cooperacin en actividades expresivas (danza, mimodrama). - Manexar de forma eficaz os recursos e as tcnicas adquiridos no desenvolvemento das sas habilidades motrices. - Utilizar os coecementos adquiridos en situacins diferentes. - Afrontar a toma de decisins de maneira racional. Autonoma e iniciativa persoal - Organizar de forma individual e colectiva actividades fsicas ldicas e actividades expresivas. - Desenvolver os valores persoais da responsabilidade e da perseveranza. - Desenvolver as habilidades sociais do respecto aos demais, a cooperacin e o traballo en equipo. - Ser capaz de buscar solucins aos problemas formulados e de levalas prctica. - Desenvolver a iniciativa e a creatividade. - Esforzarse por alcanzar resultados creativos, orixinais e sinceros na sa expresividade. - Ter unha visin estratxica dos retos para cumprir os obxectivos dos xogos e doutras actividades fsicas, e motivarse para lograr o xito. - Utilizar as actividades fsicas e a linguaxe corporal para ampliar e mellorar as sas relacins sociais. OBXECTIVOS XERAIS - Coecer cada unha das partes do corpo e valorar a actividade fsica como medio de exploracin e gozo das posibilidades motrices. - Coecer as posibilidades corporais, e desenvolvelas e enriquecelas como medio de relacin cos demais e co medio. - Valorar o propio corpo e aceptar a propia identidade fsica. - Adecuar o movemento no espazo, individual e colectivamente. - Sincronizar o movemento corporal con estruturas rtmicas individuais e colectivas. - Desenvolver a destreza visomanual. - Tomar conciencia do ton, da relaxacin e do equilibrio esttico e dinmico en diferentes situacins. - Apreciar axeitadamente diferentes traxectorias de mbiles en situacins de xogo.
59
Adaptar as capacidades fsicas bsicas e destrezas motoras a medios non coecidos. Desenvolver a mobilidade corporal, independizando segmentos superiores e inferiores do eixe corporal. Desenvolver a creatividade interpretativa mediante a actividade fsica e a expresin corporal. Imitar movementos cun certo grao de complexidade a partir de modelos establecidos. Reproducir estruturas rtmicas a travs do movemento corporal. Recoecer sensacins, ideas e estados de nimo noutros compaeiros, a travs do xesto e do movemento. Transmitir diferentes sensacins e estados de nimo, utilizando os recursos expresivos do corpo. Practicar ritmos e bailes populares disociando diferentes segmentos corporais. Valorar o interese e o esforzo persoal por enriba do xito ou dos resultados obtidos. Dosificar o esforzo tendo en conta a natureza da tarefa que se realiza. Desenvolver a autoestima a partir da valoracin do esforzo necesario na actividade fsica. Adoptar unha boa disposicin cara a calquera tipo de actividade fsica. Desenvolver as posibilidades de control postural e respiratorio. Consolidar hbitos hixinicos, alimenticios, posturais e de exercicio fsico saudables. Desenvolver unha actitude responsable cara ao propio corpo e o dos demais. Desenvolver hbitos para a prevencin de accidentes. Sistematizar as aprendizaxes de ciclos anteriores no que respecta aos hbitos alimenticios e hixinicos e s medidas de seguridade. Participar en xogos e actividades fsicas colectivas, manifestando solidariedade e compaeirismo. Relacionarse cos demais, compartir xogos e actividades fsicas e respectar as normas e regras que os rexen. Coecer as estratexias bsicas dos xogos. Evitar comportamentos agresivos e actitudes violentas nos xogos e actividades fsicas competitivas, as como a discriminacin dos compaeiros ou das compaeiras por razns de ndole persoal ou social. Participar en xogos populares tradicionais e nos de exploracin e aventuras. Aceptar con agrado o papel que lle corresponde desempear en calquera tipo de xogo. Coecer os deportes que mellor se lle adapten segundo as sas caractersticas. Coecer e practicar actividades fsicas e deportivas habituais no seu medio. Participar en actividades fsicas e deportivas organizadas no centro. Utilizar de forma axeitada e respectuosa o material co que se realizan as actividades fsicas e deportivas, coidando o espazo onde se desenvolven. Colaborar na organizacin de diferentes actividades fsicas e deportivas, ocupndose de dispoer o material necesario para a sa realizacin. Percibir con precisin as distancias e os obstculos en percorridos cada vez mis complexos. Utilizar un repertorio motor axeitado para a resolucin de problemas que impliquen unha correcta percepcin espazo-temporal. Apreciar as distancias, o sentido e a velocidade nos desprazamentos de obxectos e persoas en movemento. Resolver problemas de estruturacin espazo-temporal seleccionando os movementos, executndoos de xeito satisfactorio logo da avaliacin das sas posibilidades. Realizar xogos, danzas e actividades deportivas, de diversas modalidades e dificultade crecente, con especial referencia s tradicionais e populares de Galicia.
CONTIDOS
5 CURSO 1. O corpo: imaxe e percepcin O desenvolvemento fsico e o cambio corporal. A percepcin do corpo propio e do dos demais durante o proceso de cambio e desenvolvemento. O coidado do corpo: alimentacin, e materiais e procedementos de hixiene corporal. O esquema corporal global e segmentario. Condutas motrices de base: control postural e equilibrio en repouso e en movemento. Condutas perceptomotrices: relacins espaciais: sentido, direccin e clculo de distancias, e relacins temporais: movementos lentos, rpidos e balsticos. Movemento: global e segmentario; coordinacin de movementos. Posibilidades e lmite das capacidades fsicas.
60
- Relacin entre a forma fsica e a sade. - Medidas bsicas de seguridade e de prevencin de accidentes na prctica da actividade fsica. 2. Habilidades motrices - Habilidades: desprazamento, salto, lanzamento e recepcin. - Eixe, posicin e traxectoria. - Tcnica e tctica. - Tipos de habilidades na actividade fsica e no deporte. 3. Actividades fsicas artstico-expresivas - O corpo como medio de comunicacin (comprensin e expresin): xestos (persoais e emotivos), movemento, mmica, danza e dramatizacin. - Ritmo e movemento. - Danza expresiva. 4. Actividade fsica e sade - Organizacin da propia actividade fsica autnoma como prctica de sade de forma habitual. - Capacidade fsica, distingundoa claramente doutras manifestacins da motricidade, e establecendo a relacin co estado ou mantemento da sade. - Desenvolvemento e mantemento das capacidades fsicas bsicas. - A actividade fsica habitual como valor social e prctica saudable. 5. Xogos e actividades deportivas - Xogo como aprendizaxe para a vida. - Factores do xogo: espazo, tempo, movemento e regras. - Xogos de oposicin e de cooperacin. - Xogos que se practican no medio. - Xogos na natureza. - Xogos de adversario e xogos cooperativos. - Xogos de iniciacin deportiva. - Xogos populares tradicionais galegos. 6 CURSO 1. O corpo: imaxe e percepcin Desenvolvemento corporal harmnico. Os segmentos corporais: composicin, articulacins, tipos. Os msculos: funcins, tensin muscular e relaxacin. Capacidades fsicas bsicas do corpo humano: flexibilidade, forza, velocidade e resistencia. O coidado do corpo: materiais e procedementos de hixiene corporal, e rutinas relacionadas coa actividade fsica, quentamento e relaxacin. Relacin entre a forma fsica e a sade. Medidas bsicas de seguridade e de prevencin de accidentes na prctica da actividade fsica. 2. Habilidades motrices A habilidade motriz: factores, coordinacin. Habilidades: salto (lonxitude e altura), tipos de carreira, exercicios con balns. Destrezas con rede. Destrezas con raquetas e bastns. Destrezas coordinadas. 3. Actividades fsicas artstico-expresivas O corpo como medio de comunicacin (comprensin e expresin): xestos (persoais e emotivos), movemento, mmica, danza e dramatizacin. A danza como forma de expresin. Ritmo e movemento. Relacin da linguaxe corporal con outras linguaxes. Expresin e comunicacin.
4. Actividade fsica e sade - Control persoal da sa actividade fsica autnoma como prctica de sade de forma habitual regulando os esforzos e asumindo a necesidade dunha prctica de actividade fsica segura. - Capacidades e habilidades fsicas, como base para a participacin nos aspectos de relacin social, a
partir da prctica de actividades fsicas e deportes de orientacin saudable. - Auto-adestramento e control do estado de sade. - Actividade fsica habitual como contribucin persoal ao esforzo por unha vida sa e para a prctica social e saudable. 5. Xogos e actividades deportivas - Xogos cooperativos. - Xogos predeportivos. - Voleibol. - Minibsquet. - Ftbol. - Balonmn. - Xogos na natureza.
61
-
5 CURSO Coece e utiliza as distintas partes do seu corpo para o exercicio fsico. Aplica as normas bsicas de alimentacin e hixiene relacionadas coa actividade fsica. Utiliza a roupa, o calzado e os materiais axeitados para a realizacin da actividade fsica. Adopta medidas de seguridade necesarias para previr accidentes no desenvolvemento da actividade fsica. Sincroniza os seus movementos corporais a diferentes cambios nas condicins dunha actividade: intensidade, duracin e espazo no que se desenvolve. Reproduce estruturas rtmicas, disociando diferentes segmentos corporais. Executa con eficacia, ritmo e intensidade os desprazamentos en carreira, coa posta en accin, cos cambios de direccin, velocidade de execucin, etc., axeitados. Utiliza os desprazamentos e os xiros en distintas situacins de forma axeitada. Disocia os segmentos superiores e inferiores do eixe corporal e adapta os seus movementos a diferentes situacins espazo-temporais. Orintase no espazo respecto de si mesmo, aos demais e aos obxectos. Coordina axeitadamente os xiros, as carreiras e os saltos na actividade fsica. Reacciona ante as instrucins auditivas ou visuais que recibe, empregando o movemento e os xestos. Reacciona correctamente en situacins onde intervean elementos non previstos. Lanza obxectos cunha boa execucin e precisin en distancias curtas e sobre obxectivos estticos ou dinmicos. Toma parte con interese en calquera tipo de xogo, aceptando o seu nivel de destreza e confiando nas sas propias posibilidades. Participa en todas as actividades propostas aceptando os seus compaeiros e compaeiras marxe da sa condicin social, cultural, sexual, etc. Colabora activamente no desenvolvemento dos xogos e deportes de grupo, amosando unha actitude de aceptacin cara aos demais, superando as frustracins que se poidan producir. Coece o regulamento de diferentes deportes. Intersase por coecer a diversidade de actividades deportivas, coidando os materiais e espazos onde se practican. Utiliza de forma axeitada os espazos e materiais cos que se desenvolve a actividade fsica. Valora a sa participacin en xogos e competicins, prescindindo do resultado obtido. Coordina o movemento con diferentes ritmos. Utiliza o xesto e o movemento para a comunicacin e a representacin. 6 CURSO Coece e utiliza as distintas partes do seu corpo para o exercicio fsico. Aplica as normas bsicas de alimentacin e hixiene relacionadas coa actividade fsica. Utiliza a roupa, o calzado e os materiais axeitados para a realizacin da actividade fsica. Adopta medidas de seguridade necesarias para previr accidentes no desenvolvemento da actividade fsica. Sincroniza os seus movementos corporais a diferentes cambios nas condicins dunha actividade: intensidade, duracin e espazo no que se desenvolve. Reproduce estruturas rtmicas, disociando diferentes segmentos corporais. Executa con eficacia, ritmo e intensidade os desprazamentos en carreira, coa posta en accin, cos cambios de direccin, velocidade de execucin, etc., axeitados.
62
- Utiliza os desprazamentos e os xiros en distintas situacins de forma axeitada. - Disocia os segmentos superiores e inferiores do eixe corporal e adapta os seus movementos a diferentes situacins espazo-temporais. - Orintase no espazo respecto de si mesmo, aos demais e aos obxectos. - Coordina axeitadamente os xiros, as carreiras e os saltos na actividade fsica. - Reacciona ante as instrucins auditivas ou visuais que recibe, empregando o movemento e os xestos. - Reacciona correctamente en situacins onde intervean elementos non previstos. - Lanza obxectos cunha boa execucin e precisin en distancias curtas e sobre obxectivos estticos ou dinmicos. - Toma parte con interese en calquera tipo de xogo, aceptando o seu nivel de destreza e confiando nas sas propias posibilidades. - Participa en todas as actividades propostas aceptando os seus compaeiros e compaeiras marxe da sa condicin social, cultural, sexual, etc. - Colabora activamente no desenvolvemento dos xogos e deportes de grupo, amosando unha actitude de aceptacin cara aos demais, superando as frustracins que se poidan producir. - Coece o regulamento de diferentes deportes. - Intersase por coecer a diversidade de actividades deportivas, coidando os materiais e espazos onde se practican. - Utiliza de forma axeitada os espazos e materiais cos que se desenvolve a actividade fsica. - Valora a sa participacin en xogos e competicins, prescindindo do resultado obtido. - Coordina o movemento con diferentes ritmos. - Utiliza o xesto e o movemento para a comunicacin e a representacin.
MNIMOS ESIXIBLES PARA UNHA AVALIACIN POSITIVA 5 CURSO: Asumir o crecemento, o desenvolvemento fsico e as diferenzas individuais como sinais de identidade. Distinguir o gasto de enerxa que se produce coa prctica do exercicio fsico. Practicar regularmente accins que melloren a postura. Recoecer os equilibrios estticos e dinmicos. Aplicar os principios hixinicos aprendidos. Situacin no espazo. Clculo de distancias. Movementos e tempo. Recoecemento das sas posibilidades e lmites corporais. Quecemento. Flexibilidade. Resistencia. Velocidade. Desprazamentos de diversos tipos. Saltar, xirar e voltear. Lanzar e recibir. Transportes. Concepto de expresin corporal. Desinhibicin persoal nas prcticas expresivas. Participacin activa en diferentes formas de representacin. Concepto de xestos e de postura. Aprender a xogar a diferentes tipos de xogos. Aprender a propoer e a respectar as regras de xogo. Desenvolver hbitos de participacin activa en diferentes tipos de xogos. 6 CURSO Coecemento dos factores do desenvolvemento, valoracin da importancia dunha postura correcta habitual, prctica autnoma de exercicios de relaxacin e reaccin adecuada fronte aos sinais de exceso de carga de exercicio. Concepto de quecemento. Concepto de capacidade fsica, e distngueo claramente. Coecemento das capacidades fsicas bsicas. Relacin entre capacidades fsicas e sade.
63
Concepto de habilidade motora e os seus mecanismos de desenvolvemento. Coordinacin intelixente de actividades que inclen habilidades. Lanzamento e recepcin segura con diferentes elementos. Exercicios con seguridade. Coordinacins de habilidades bsicas. Realizar axeitadamente actividades que esixan unhas mnimas habilidades aplicadas coas mans ou cos ps. Entender o concepto de dieta equilibrada. Movemento significativo expresivo. Coecemento dos conceptos e das tcnicas mnimas de expresin. Danza significativa. Concepto de linguaxe e de comunicacin. Concepto de xogo e actividades xogadas. Coecemento dos tres predeportes da unidade Recoecemento do xogo e da actividade fsica como fonte de sade
METODOLOXA E MATERIAIS CURRICULARES O alumnado non ha de ser un mero realizador de tarefas, senn que debe asumir o porqu e para qu das devanditas actividades, de tal forma que asimile de xeito prctico os coecementos sobre o seu corpo e o funcionamento do mesmo, as como das suas posibilidades motrices e experiemte con elas. Polo que o profesor debe cumplir unha funcin dinamizadora e integradora, como nimo e gua cara o descubrimento de novas opcins e posibilidades. Esta informacin basearase no desenvolvemento da actividade motriz mais que no resultado da mesma. O proceso de ensino-aprendizaxa, debe favorecer situacis de interaccin do alumno consigo mesmo, co seu contorno, cos compaeiros e c mestre. Debemos propor actividades que supoan un reto e esforzo axeitado s capacidades dos ne@s desta idade. Debemos estimular, suxerir, orientar, controlar o risco, achegar ideas e posibilidades..,pero o alumn@ ser o protagonista da sua accin motriz. Debemos garantir a funcionalidade das aprendizaxes asegurando que poidan ser utilizados en circunstancias reais cuando o alumno as necesite. Debemos desenvolver habilidades e estratexias de planificacin da sua propia actividade. E especialmente mencin merece o Xogo, por eso o aspecto ldico ten que ser fundamental nas actividades. Recursos:: - Materiais: traballaremos distintos: convencional, non convencional, de refugallo.... Espazo: tanto especficos da rea: gimnasio, pista polideportiva, como o seu entorno. Revisin para eliminar posibles elementos perigosos. - Tempos: estructura da sesin viva, flexible, xil e adaptada s caractersticas dos nosos alumnos. Teremos todo organizado, non facendo actividades montonas, xa que importante evitar os tempos mortos e de espera, para o que debemos contar con material suficiente para todos ou diversificar actividades. Cando fagamos actividades que requiran esforzos hai que contar c tempo de recuperacin. A Metodoloxa ter en conta os principios de: Flexibilidade: axustar a actividade ao ritmo de cada alumno. Non fixar unha meta comn. As propostas deben permitir que cada alumno se desenvolva segundo as suas posibilidades. A proposta ser a actividade en s mesma, non o resultado. Activa: os alumnos son protagonistas da sua propia accin partir das caractersticas dos alumno Participativa A competicin entenderase como a superacin dunha dificultade, non como rivais aos que gaar. Favorecer o autoaprendizaxe Integradora Ldica Creativa Outros mtodos a ter en conta sern: resolucin de problemas, ensinanza recproca, asignacin de tarefas, reproduccin de modelos.. Debemos reservar para o final da sesin un tempo de reflexin sobre o acontecido nela. Materiais curriculares: - Material convencional: balns, picas, espaldeiras.
- Material funxible: xornais, vasos de iogurte... Ordenadores Lminas ilustrativas. - Entorno prximo PROCEDEMENTOS E INSTRUMENTOS DE AVALIACIN Observacin sistemtica: - Rexistro de observacin - Rexistro anecdtico persoal Intercambios orais cos alumnos. -Dilogos -Postas en comn Probas especficas: -Abertas -Obxectivas -Resolucin de exercicios CRITERIOS DE CUALIFICACIN Participacin: 40% Cooperacin: 20% Habilidades: 20% Comportamento: 20%
64
MEDIDAS DE ATENCIN DIVERSIDADE Os programas deben axustarse realidade dos nosos alumnos e alumnas. Primeiro realizaremos unha valoracin das suas caractersticas. - Situacin econmica e cultural da familia, rendemento do alumno na etapa anterior, personalidade, intereses... Atencin diversidade na programacin de contidos e actividades: con respecto aos contidos establecerase unha difereciacin entre informacin bsica e informacin complementaria. esto quere dicir: que en primeiro lugar fixaremos uns contidos esenciais que deben ser aprendidos por todos para acadar os obxectivos previstos. A partir de ah, consideraremos outra seie de contidos que podern ser traballados ou non en funcin das peculiaridades de cada alumno. As actividades organizaranse por categoras en funcin da sua finalidade, por un lado contemplaranse actividades de reforzo, de consolidacin daquelas aprendizaxes que consideramos bsicas e por outro lado deseearemos outro tipo de actividades que impliquen unha complexidade maior como ampliacin do tema traballado. Atencin diversidade na metodoloxa: na aula contemplaranse tanto a funcionalidade e uso real dos coecementos como a adecuacin destes s coecementos previos dos alumnos. Atencin diversidade nos mateirais: a utilizacin de materiais complementarios distintos do libro, permite a diversificacin do proceso do ensino-aprendizaxe e persegue o seguinte: - Consolidar contidos nos que a adquisicin por parte do alumno supn unha maior dificultade. - Ampliar e profundizar en temas de especial relevancia para o desenvolvemento da rea. - Practicar habilidades instrumentais Enriquecer o coecemento daqueles temas sobre os que os alumnos amosan curiosidade e interese. Fomentaremos a Coeducacin e a non discriminacin
REA DE EDUCACIN ARTSTICA
PROFESORADO: PLSTICA:Patricia Conde Cid MSICA:Irene Raa Amido
65
Para o presente curso acadmico 2011-12, o noso centro entra por primeira vez, no programa de seccins bilnges. Ser desenvolvido na rea de plstica no segundo e terceiro ciclo de Educacin Primaria. Estar baseado no establecido na LOE no seu captulo II, artculo 17 a adquisicin dunha lingua estranxeira, que lles permita comunicarse e desenvolverse en situacins cotis e desenvolvida en Galicia pola O. do 12 de maio do 2011, que regula a convocatoria do Plan de seccins bilinges en centros sostidos con fondos pblicos de ensino non universitario e coa que se aposta por mellorar as competencias bsicas da nosa sociedade dotndoa de competencias plurilinges e pluriculturais coa implantacin de proxectos de innovacin educativa relacionados coa aprendizaxe de linguas. O desenvolvemento destas seccins consistir en impartir a rea de plstica nunha lingua materna (galego) e unha lingua estranxeira da Comunidade Europea (ingls), convertndose a lingua estranxeira nunha lingua vehicular, nun instrumento para aprendizaxe de diferentes materias, no noso caso a rea de Educacin Artstica. De tal xeito, a base fundamental dun ensino bilinge que a lingua non un obxectivo en s, senn un vehculo de transmisin de coecementos; eso quere dicir que non hai que ensinar ingls, senn aprender en ingls. Con isto, conseguimos un dobre fin, o coecemento tanto do idioma coma o dos diferentes aspectos sociocilturais de pases anglosaxns. COMPETENCIAS BSICAS Competencia en comunicacin lingstica - Valorar a obra artstica. - Buscar a orixinalidade narrativa e formal. - Obter informacin relevante e suficiente a partir da observacin. - Describir procesos de traballo e argumentacin de solucins. - Desenvolver capacidades relacionadas coa fala, como a respiracin, a diccin e a articulacin. - Adquirir un vocabulario especfico da rea. - Xerar intercambios comunicativos. Competencia no coecemento e a interaccin co mundo fsico - Aproveitar a informacin xestual ofrecida polo contorno humano e modlico. - Utilizar con fruicin as tcnicas plsticas. - Explorar de maneira sensorial os espazos. - Tomar conciencia da importancia de contribur a preservar un contorno fsico agradable e saudable. - Utilizar o medio como pretexto para a creacin artstica. - Mostrar actitudes de respecto cara aos demais e cara a un mesmo. - Apreciar o contorno a travs de cores, formas, sons, texturas, etc., presentes na natureza e nas obras realizadas polo home. Competencia matemtica - Representar xeometricamente os esquemas de debuxo e as formas de seres e obxectos cotins. - Poer en prctica procesos de razoamento e identificar a validez destes. - Valorar o grao de certeza dos resultados derivados do razoamento. - Seleccionar as tcnicas adecuadas para calcular os pulsos. Tratamento da informacin e competencia dixital - Transmitir informacin mediante tcnicas plsticas. - Analizar a imaxe e a mensaxe que transmite. - Usar a tecnoloxa para o tratamento de imaxes visuais. - Analizar a imaxe, o son e as mensaxes que estes transmiten. - Buscar, seleccionar e intercambiar informacin sobre manifestacins artsticas para o seu coecemento e goce. - Usar a tecnoloxa para mostrar procesos relacionados coa msica e coas artes visuais. Competencia social e cidad - Indagar e planificar procesos. - Coidar e conservar materiais e instrumentos. - Ter flexibilidade ante un mesmo suposto. - Traballar en equipo cooperando e asumindo responsabilidades. - Aplicar tcnicas concretas e utilizar os espazos de maneira apropiada. - Seguir as normas e as instrucins dadas. - Expresarse buscando o acordo con actitude de respecto, de aceptacin e de entendemento. Competencia cultural e artstica - Ter interese polo coecemento dos materiais.
66
- Experimentar con tcnicas e materiais. - Explorar os materiais cromticos e gozar cos resultados obtidos. - Intercambiar informacin sobre imaxes de calquera poca e cultura. - Representar formas presentes no espazo natural. - Coecer diferentes cdigos artsticos e utilizar as tcnicas e os recursos que lles son propios. - Facilitar a expresin e a comunicacin. - Coecer, valorar e manter unha actitude crtica ante as manifestacins culturais e artsticas. - Promover a iniciativa, a imaxinacin e a creatividade. - Apoiar e apreciar as iniciativas e as contribucins alleas. Competencia para aprender a aprender - Ter curiosidade respecto do resultado final dunha actividade manipulativa. - Valorar o potencial creativo contido nas formas sinxelas. - Indagar e planificar procesos. - Esforzarse por alcanzar resultados orixinais. - Reflexionar sobre o proceso de iluminacin. - Observar co obxecto de adquirir informacin relevante e suficiente. - Reflexionar sobre os procesos na manipulacin de obxectos, a experimentacin con tcnicas e materiais e a exploracin sensorial de sons, texturas, formas e espazos. - Utilizar os coecementos adquiridos en situacins diferentes. Autonoma e iniciativa persoal - Manipular materiais e adquirir bagaxe plstica expresiva. - Experimentar e gozar co uso de tcnicas e materiais. - Desenvolver iniciativas e solucins diversas. - Favorecer a creatividade levando a cabo iniciativas e barallando diferentes posibilidades. - Fomentar a orixinalidade e a busca de novas formas innovadoras no proceso creativo. - Elixir os recursos tendo en conta a intencionalidade expresiva do que se desexa lograr. - Planificar o proceso creativo e esforzarse por alcanzar resultados orixinais. - Adquirir coecementos e buscar solucins a partir da exploracin e da indagacin. OBXECTIVOS XERAIS - Espertar a sensibilidade visual e auditiva desenvolvendo a capacidade de observacin e de escoita activa e valorar o silencio como premisa indispensable para a concentracin e o equilibrio persoal. - Aprender a valorar creacins artsticas con sentido esttico. - Desenvolver o xuzo crtico e posicionamento pluralista na aproximacin s obras artsticas e aos seus creadores. - Coecer as posibilidades do son, a imaxe, o xesto e o movemento para expresar ideas, sentimentos ou vivencias. - Analizar imaxes en funcin dos sentimentos que transmiten. - Expresar con xestos e movementos ideas e sentimentos, tanto individual como colectivamente, en situacins de comunicacin e de xogo. - Ter confianza nas propias realizacins artsticas e gozar co proceso creativo. - Explorar e utilizar materiais plsticos diversos coecendo as sas propiedades. - Coecer as posibilidades de utilizacin de diferentes materiais con fins comunicativos, ldicos e creativos. - Coecer as posibilidades de comunicacin de instrumentos musicais como a frauta doce ou outros. - Coecer as calidades (tamao, forma, cor, peso, textura, etc.) de materiais e obxectos manipulables presentes no mbito, como resultado dunha exploracin multisensorial e ldica. - Seleccionar aquelas caractersticas que se consideren mis tiles e axeitadas para o desenvolvemento das actividades artsticas expresivas. - Observar, analizar e aplicar as caractersticas artsticas significativas que nos ofrece a realidade coti, representndoas de forma autnoma, espontnea e creativa. - Aplicar os coecementos sobre as caractersticas visuais, plsticas e de relacin espacial de situacins e obxectos do mbito, para mellorar a actividade expresiva e de comunicacin icnica. - Expresar libremente ideas e sentimentos a travs da elaboracin de obras artsticas creativas. - Ter confianza nas elaboracins artsticas propias apreciando a sa contribucin ao goce e ao benestar persoal. - Gozar creando obras artsticas propias. - Valorar a experiencia e a percepcin da vida que os creadores proxectan nas sas obras.
67
- Coecer os medios audiovisuais e das tecnoloxas da informacin e da comunicacin nos que se utilizan a imaxe e o son. - Coecer os contextos nos que operan a imaxe e o son nos medios de comunicacin. - Desenvolver a capacidade crtica respecto expresin e esttica dos medios de comunicacin que utilizan a imaxe e o son. - Aplicar os coecementos artsticos observacin das caractersticas mis significativas dos medios de comunicacin como receptores de imaxes e son. - Disfrutar de las obras de arte que ofrecen el entorno y Galicia. - Conocer los elementos ms destacados del patrimonio cultural. - Conocer las costumbres populares a travs de las canciones y danzas tradicionales gallegas. - Demostrar sensibilidad y gusto por lo bello y lo creativo. - Gozar das obras de arte que ofrece o patrimonio cultural doutros pobos. - Valorar o enriquecemento que supn o intercambio con persoas de diferentes culturas que comparten un mesmo medio. - Expresar libremente ideas e sentimentos a travs da elaboracin de obras artsticas creativas. - Ter confianza nas elaboracins artsticas propias apreciando a sa contribucin ao goce e ao benestar persoal. - Gozar creando obras artsticas propias. - Realizar producins artsticas colectivas, sendo conscientes da complementariedade dos diferentes papeis nunha obra comn. - Valorar e respectar as achegas dos demais na producin dunha obra artstica comn. - Representar colectivamente diferentes papeis e situacins da vida coti e do mundo da fantasa e do xogo utilizando os recursos expresivos do corpo. - Recoecer e aceptar con naturalidade as capacidades e limitacins propias e os dos compaeiros, tomando conciencia da importancia do esforzo individual e colectivo. - Coecer algunhas das profesins dos mbitos artsticos, interesndose polas caractersticas do traballo das artistas e dos artistas e desfrutando como pblico na observacin e recreacin das sas propias producins.. - Propoer intervencins artsticas que contriban a mellorar a calidade de vida das persoas. - Analizar que espazos esteticamente agradables estn presentes no medio prximo.
CONTIDOS 5 CURSO PLSTICA 1. Observacin plstica
O rostro humano. A figura humana en movemento, en repouso e en movemento. Animais en perspectiva. Animais de especies diferentes. Simetra: o escaravello e a avespa. Cuberta de mamferos. Cabezas de tigre e de len. Aves e rptiles. As plantas: o tronco das rbores Os froitos. Simetra nas plantas. Elementos da natureza. Bodegn de froitas. A luz e a cor nos obxectos polo da ou pola noite. Proporcin dos obxectos. O punto de vista: obxectos en diferentes posicins. Paisaxe de campo. Debuxo a lapis: casa no campo. rbores en perspectiva. Luces e sombras: paisaxe en diferentes momentos do da e con figura en perspectiva. Distintas paisaxes. Composicin ao estilo de Piet Mondrian. Composicin con tramados.
68
- Pintores: Van Gogh, Goya, Murillo e Czanne. 2. Expresin e creacin - Debuxo e coloreado de figuras humanas en distintas posicins a partir dos esquemas corporais. - Pintura con ceras. - Trazado e sombreado dun ollo en posicin de fronte e de perfil. - Trazado e coloreado das metades simtricas dun insecto. - Trazado e coloreado de cubertas de diferentes mamferos. - Debuxo e coloreado de dous cans, en perspectiva, nun medio natural. - Coloreado de obxectos segundo a luz do da ou da noite. - Debuxo e coloreado de obxectos establecendo a proporcin de tamao que teen na realidade. - Debuxo e coloreado de obxectos observados desde diferentes puntos de vista. - Composicin, mediante colaxe, de rbores en perspectiva. - Elementos da natureza observados a travs de lentes. - Pintura con ceras: o arco da muralla. - Pintura con tmperas: o faro. - Realizacin de colaxe ao estilo de Piet Mondrian. - Composicin con variantes de tramados. - Representacin dunha paisaxe con figura, en diferentes posicins do sol. - Sombreado dunha paisaxe con lapis de grafito. - Pintura con tmperas. - Composicin de cores dunha paleta mediante mestura de tons. - Coloreado dun cadro segundo o orixinal e con outra variante. 6 CURSO PLSTICA 1. Observacin plstica - A proporcin da figura humana. - O rostro humano: situacin das faccins. - A cabeza humana de perfil. - Formas bsicas: mamferos e aves. - Debuxo a lapis: animais, obxectos e plantas. - Partes das plantas: as follas, as flores, as froitas. - rbores e arbustos. - Os obxectos: bodegns. - Elementos da paisaxe. - A luz e a sombra na paisaxe. - Cores opostas. - Paisaxe en perspectiva. - O retrato. - Composicin con tramados. - Composicin da cor. - Cores fras e cores clidas. - Pintores: Velzquez, Sorolla, Brueghel, Picasso e Anker. 2. Expresin e creacin - Trazado e sombreado da cabeza humana e das faccins en posicin de perfil. - Debuxo e sombreado de faccins no seu lugar correspondente. - Debuxo e sombreado dun paxaro, coas s estendidas, mediante o sistema de cuadrcula. - Debuxo e coloreado dun papagaio nunha pla. - Trazado e coloreado dunha perdiz segundo os pasos indicados. - Pintura con ceras: camalen. - Debuxo, trazado e coloreado de froitas e flores. - Debuxo e coloreado de rbores e arbustos coa proporcin de tamao que teen na realidade. - Debuxo e coloreado dunha paisaxe con elementos de tres modelos diferentes. - Trazado e coloreado dunha casa de campo co seu medio. - Coloreado dunha paisaxe tendo en conta a posicin do sol. - Coloreado dunha paisaxe con cores opostas a un modelo concreto. - Trazado e coloreado dunha ra en perspectiva segundo os pasos indicados. - Debuxo e coloreado dun bodegn. - Debuxo e coloreado dunha paisaxe en perspectiva. - Representacin dunha paisaxe marieira.
69
Debuxo e coloreado dun edificio en perspectiva. Pintura con tmperas dunha paisaxe. Composicin con tramados combinando os modelos ofrecidos ou con formas semellantes. Composicin de paleta de cores. Composicin con cores clidas e con cores fras. Pintura contempornea: retrato. Elaboracin dun quebracabezas dun cadro de J. Sorolla. Coloreado dun cadro de Brueghel. Coloreado dun cadro de Picasso. Coloreado dun cadro de Anker. 5 CURSO MSICA 1. Escoita Calidades bsicas dunha obra musical: ritmo, meloda, harmona e forma. Ditados rtmicos e meldicos. Identificacin de diferentes estilos musicais. Voces, instrumentos e conxuntos vocais e instrumentais. Alteracins musicais. Identificacin auditiva de esquemas meldicos. Recoecemento do comps binario, ternario e cuaternario. Msica e posicin corporal. Timbres instrumentais. Formas musicais: bipartita (estrofa e retrouso), canon, rond e ostinato. Agrupacins musicais. Analoxa entre outras artes e a msica. Elementos dunha pera. Escenarios de representacins teatrais. A orquestra sinfnica. Analoxa espectculo-msica. Agrupacins musicais: folk, banda, coro. Instrumentos de vento-metal. Diferentes estilos musicais doutras culturas. Estilos musicais da propia cultura. Compositores musicais. Relacin entre a mitoloxa grega e a msica. O teatro: historia do escenario. A danza: o mixer. O bordn. 2. Interpretacin e creacin A voz: aparatos fonador e articulador. Exploracin das posibilidades expresivas da voz. Emisin de voz e tcnica vocal: respiracin, articulacin, movemento, emisin, ton, etc. Ton: ton con ligaduras, ton en ternario. Aspectos expresivos da cancin. Lectura rtmica. Prosodia rtmica. Onomatopeas. Cancins: folclricas, populares, actuais, clsicas, mondicas e polifnicas. Frauta doce. Recomendacins: dixitacin, respiracin, control postural e articulacin. Frauta: Re, Mi, Fa, Sol, La, Si, D. Relacin entre acento e comps con movemento. Posibilidades sonoras instrumentais desde varias pticas: segundo a materia, a forma e o modo de tocalos (exploracin e destreza instrumental, control postural segmentario e global; a relaxacin corporal). Instrumentacin Orff. Capacidades e habilidades motoras bsicas para a prctica instrumental: manipulacin e utilizacin dos instrumentos, e coordinacins manuais e globais. Familias instrumentais: tipos (tradicionais, populares, orquestrais e electrnicos) e agrupacins. Percusin corporal en comps ternario. Tipos de acompaamento para a voz. A representacin grfica da msica como medio de comunicacin. O acento musical.
- Matices de intensidade. - Os elementos e tipos de grafa bsicos como medios de representacin da msica: non convencionais (trazos, puntos, lias, debuxos e cores), e convencionais: reguladores de intensidade. - Diferentes tipos de compases. - As notas e as sas relacins: notas (Sol, La, Si, Si bemol). - Ligadura, lias divisorias, punto e valor das figuras. - A duracin nas figuras e silencios. - Recoecemento visual de esquemas meldicos. - A obra e as sas caractersticas bsicas: formas musicais (canon, lied e rond), cancins e danzas (temas e frases meldicos, forma e estrutura), instrumentos e familias movementos (presto, allegro, andante e adagio), carcter ou expresin (vivace, moderato, gracioso e maestoso) intensidade e matices compositor (de autor ou annimo), intrpretes. - O teatro musical: Romance do Conde Flores.
70
6 CURSO MSICA 1. Escoita Historia da msica: Prehistoria, Antigidade, Idade Media, Renacemento, Barroco, Romanticismo e actualmente. Calidades bsicas dunha obra musical: ritmo, meloda, harmona e forma. Ditados rtmicos e meldicos. Identificacin de diferentes estilos musicais. Voces, instrumentos e conxuntos vocais e instrumentais. Alteracins musicais. Identificacin auditiva de esquemas meldicos. Diferentes estilos musicais doutras culturas. Estilos musicais da propia cultura. Compositores musicais. Forma musical: o rond. 2. Interpretacin e creacin Exploracin de las posibilidades expresivas de la voz. Emisin de voz y tcnica vocal: respiracin, articulacin, movimiento, emisin, entonacin, etc. Entonacin: entonacin de melodas didcticas sobre la escala de Do, entonacin en Do M. Lectura rtmica. Prosodia rtmica. Canciones al unsono y polifona. Flauta dulce. Recomendaciones. Frauta doce: Re, Mi, Fa, Sol, La, Si, Do agudo, Do grave, Si bemol y Fa sostenido. Relacin entre acento e comps con movemento. Posibilidades sonoras instrumentais desde varias pticas: segundo a materia, a forma e o modo de tocalos (exploracin e destreza instrumental, control postural segmentario e global; a relaxacin corporal). Agrupacins instrumentais. Capacidades e habilidades motoras bsicas para a prctica instrumental: manipulacin e utilizacin dos instrumentos, e coordinacins manuais e globais. Familias instrumentais: tipos (tradicionais, populares, orquestrais e electrnicos) e agrupacins. Elementos que configuran a peza instrumental: musicais (ritmo, meloda, harmona e forma) e expresivos (intensidade, tempo, timbre, articulacin, carcter e fraseo). Figuras rtmicas. Ditados rtmicos. Escritura musical. Os elementos e tipos de grafa bsicos como medios de representacin da msica: non convencionais (trazos, puntos, lias, debuxos e cores), e convencionais: reguladores de intensidade. Diferentes tipos de compases. As notas e as sas relacins: notas (Fa, Si, Fa sostenido", Do M). Interpretacin de partituras non convencionais. Escritura rtmica e meldica. A obra e as sas caractersticas bsicas: formas musicais, cancins e danzas (temas e frases meldicas, forma e estrutura), instrumentos e familias movementos (presto allegro, andante e adagio), carcter ou
expresin (vivace, moderato, gracioso e maestoso) intensidade e matices compositor (de autor ou annimo), intrpretes. Improvisacin e creacin de movementos. Calidades do son. Interpretacin de musicogramas. O tempo a intensidade. Deseos rtmicos: ti-ri ti, ti ti-ri, tr-o-la (tresillo). Alteracins musicais propias e accidentais. O tema musical. Esquemas rtmicos: trmolo, abreviatura de repeticin de comps
71
CRITERIOS DE AVALIACIN 5 CURSO - Comprende e utiliza as posibilidades de expresin da imaxe e interrelaciona as linguaxes sonoras e corporais cos plsticos. - Utiliza a sa actividade grfica para representar en imaxes as sas vivencias e experiencias persoais. - Representa imaxes da realidade coti e do mbito, seleccionando as tcnicas mis apropiadas e os materiais axeitados. - Comuncase mediante signos e smbolos visuais pertencentes linguaxe icnica. - Intervn cooperativamente en traballos de creacin artstica, bidimensional e tridimensional, organizando e coidando o material utilizado. - Utiliza, valora e distingue lias, cores e texturas na representacin das sas creacins, e analiza, interpreta e valora as producins alleas. - Explora as calidades dos materiais (plsticos, metlicos, txtiles e de refugallo) e as sas posibilidades expresivas. - Mostra interese pola calidade na execucin das sas creacins e goza coa sa realizacin, explicando as sas intencins expresivas. - Conserva e respecta o medio e as formas artsticas do contorno. - Mantn unha escoita atenta, activa e concentrada. - Expresa sensibilidade musical. - Adopta as posturas axeitadas e realiza os esforzos necesarios para adquirir conciencia do corpo e mellorar o control postural. - Sincroniza rtmica e motrizmente o corpo ao pulso, ao acento e a diferentes compases e ritmos, temas, frases meldicas e formas musicais, as como ao carcter destas. - Expresa verbal e corporalmente vivencias, sensacins e emocins. - Mostra destreza e coordinacin nos exercicios rtmico-instrumentais. - Manifesta destreza e interese na construcin de sinxelos instrumentos. - Mostra interese, curiosidade e coidado na exploracin dos distintos instrumentos. - Manifesta destreza, esforzo individual e progreso na aprendizaxe dun instrumento meldico. - Intgrase no grupo, no canto colectivo, e mostra dispoibilidade, cooperacin e percepcin crtica. - Segue e respecta as indicacins xestuais da persoa que asume a direccin en actividades colectivas. - Mostra interese, dedicacin e constancia nos ensaios previos s actuacins para lograr un traballo ben realizado. - Participa de forma cooperativa na planificacin e organizacin de exposicins e realizacins escenogrficas, asumindo a responsabilidade que previamente lle correspondeu. - Manifesta capacidade de integracin e interese na interpretacin conxunta, gozando con esta e sendo consciente da necesidade do esforzo persoal para conseguir resultados de calidade musical. - Recoece e valora o progreso experimentado nas destrezas rtmico-motoras a travs das actividades de expresin corporal, movemento rtmico e danza. - Acptase a si mesmo e aos demais, e manifesta a sa autonoma persoal. - Manifesta discriminacin auditiva no recoecemento e repeticin de melodas e diferentes voces, falando ou cantando. - Discrimina temas e frases meldicas. - Realiza improvisacins espontneas e pequenas creacins propias.
72
- Integra os coecementos, previamente adquiridos na linguaxe musical, nas linguaxes de improvisacin. - Utiliza distintos aspectos expresivos da cancin (intensidade, tempo, carcter, etctera) para comunicar sentimentos e sensacins. - Acompaa rtmica ou melodicamente de forma individual ou colectiva, cancins e danzas. - Identifica o pulso, o acento e o ritmo dos temas musicais en exercicios simultneos, con diferentes instrumentos, co obxecto de iniciar o desenvolvemento do odo harmnico. - Interpreta exercicios rtmicos na linguaxe musical. - Intgrase cooperativamente nalgunhas das manifestacins artsticas do medio escolar. - Recoece temas e frases meldicas, a sa estrutura formal, e pode expresalos instrumentalmente. - Discrimina mediante a lectura, escritura, ton e improvisacin os contidos da linguaxe musical. - Realiza exercicios de lectura, escritura e ditados musicais. - Manexa con soltura as distancias sonoras. - Coece e utiliza algunhas cancins e danzas tradicionais da zona para acompaar os seus xogos e momentos de ocio individuais e colectivos. - Manifesta curiosidade por coecer outras manifestacins musicais populares de culturas distintas propia. - Respecta as normas sociais de comportamento en calquera manifestacin artstica. 6 CURSO - Comprende e utiliza as posibilidades de expresin da imaxe e interrelaciona as linguaxes sonoras e corporais cos plsticos. - Utiliza a sa actividade grfica para representar en imaxes as sas vivencias e experiencias persoais. - Representa imaxes da realidade coti e do mbito, seleccionando as tcnicas mis apropiadas e os materiais axeitados. - Comuncase mediante signos e smbolos visuais pertencentes linguaxe icnica. - Intervn cooperativamente en traballos de creacin artstica, bidimensional e tridimensional, organizando e coidando o material utilizado. - Utiliza, valora e distingue lias, cores e texturas na representacin das sas creacins, e analiza, interpreta e valora as producins alleas. - Explora as calidades dos materiais (plsticos, metlicos, txtiles e de refugallo) e as sas posibilidades expresivas. - Mostra interese pola calidade na execucin das sas creacins e goza coa sa realizacin, explicando as sas intencins expresivas. - Conserva e respecta o medio e as formas artsticas do contorno. - Mantn unha escoita atenta, activa e concentrada. - Expresa sensibilidade musical. - Adopta as posturas axeitadas e realiza os esforzos necesarios para adquirir conciencia do corpo e mellorar o control postural. - Sincroniza rtmica e motrizmente o corpo ao pulso, ao acento e a diferentes compases e ritmos, temas, frases meldicas e formas musicais, as como ao carcter destas. - Expresa verbal e corporalmente vivencias, sensacins e emocins. - Mostra destreza e coordinacin nos exercicios rtmico-instrumentais. - Manifesta destreza e interese na construcin de sinxelos instrumentos. - Mostra interese, curiosidade e coidado na exploracin dos distintos instrumentos. - Manifesta destreza, esforzo individual e progreso na aprendizaxe dun instrumento meldico. - Intgrase no grupo, no canto colectivo, e mostra dispoibilidade, cooperacin e percepcin crtica. - Segue e respecta as indicacins xestuais da persoa que asume a direccin en actividades colectivas. - Mostra interese, dedicacin e constancia nos ensaios previos s actuacins para lograr un traballo ben realizado. - Participa de forma cooperativa na planificacin e organizacin de exposicins e realizacins escenogrficas, asumindo a responsabilidade que previamente lle correspondeu. - Manifesta capacidade de integracin e interese na interpretacin conxunta, gozando con esta e sendo consciente da necesidade do esforzo persoal para conseguir resultados de calidade musical. - Recoece e valora o progreso experimentado nas destrezas rtmico-motoras a travs das actividades de expresin corporal, movemento rtmico e danza. - Acptase a si mesmo e aos demais, e manifesta a sa autonoma persoal. - Manifesta discriminacin auditiva no recoecemento e repeticin de melodas e diferentes voces, falando ou cantando.
73
Discrimina temas e frases meldicas. Realiza improvisacins espontneas e pequenas creacins propias. Integra os coecementos, previamente adquiridos na linguaxe musical, nas linguaxes de improvisacin. Utiliza distintos aspectos expresivos da cancin (intensidade, tempo, carcter, etctera) para comunicar sentimentos e sensacins. Acompaa rtmica ou melodicamente de forma individual ou colectiva, cancins e danzas. Identifica o pulso, o acento e o ritmo dos temas musicais en exercicios simultneos, con diferentes instrumentos, co obxecto de iniciar o desenvolvemento do odo harmnico. Interpreta exercicios rtmicos na linguaxe musical. Intgrase cooperativamente nalgunhas das manifestacins artsticas do medio escolar. Recoece temas e frases meldicas, a sa estrutura formal, e pode expresalos instrumentalmente. Discrimina mediante a lectura, escritura, ton e improvisacin os contidos da linguaxe musical. Realiza exercicios de lectura, escritura e ditados musicais. Manexa con soltura as distancias sonoras. Coece e utiliza algunhas cancins e danzas tradicionais da zona para acompaar os seus xogos e momentos de ocio individuais e colectivos. Manifesta curiosidade por coecer outras manifestacins musicais populares de culturas distintas propia.
MNIMOS ESIXIBLES PARA UNHA AVALIACIN POSITIVA 5 CURSO PLSTICA Reproducir as formas e cores dalgns cadros famosos. Compoer tramados orixinais a partir das manchas de cor e os elementos grficos manexados. Debuxar e colorear unha paisaxe campestre e/ou outonal. Sombrear partes do rostro de fronte e de perfil; as mesmo, sombrear correctamente unha paisaxe dada. Facer algunha investigacin sobre os pintores suxeridos. Manexar distintos tipos de materiais para achegar cor s composicins copiadas. Imitar a iluminacin da figura humana de cadros famosos. Observar, analizar e representar os conceptos de perspectiva e punto de vista. Imitar a coloracin de composicins florais e das texturas observadas nas cubertas animais. Encaixar as formas animais. Aprender a expresar o sentido ante unha obra de arte. Facer mesturas coa cor de modo que se consigan gamas distintas. Aplicar tons axeitados para colorear obxectos segundo a intensidade de luz recibida. Representar esquemas corporais axeitados a distintas posturas. Colorear e imitar a cuberta dalgunhas aves. Sombrear con grafito algunhas partes do rostro humano e paisaxes campestres sinxelas. Realizar investigacins, dentro e fra da aula, acerca de pintores de renome universal. Empregar os diferentes pigmentos con exactitude e limpeza. Observar e colorear polo menos tres obxectos caractersticos do vern cun mnimo de detalles. Imitar a cuberta de dous troncos de rbores diferentes con lapis de cores. Representar siluetas da figura humana en perspectiva. Sombrear parcialmente o rostro de fronte. Debuxar e colorear unha paisaxe de mar e outra primaveral. Sombrear correctamente un bodegn dado. Facer algunha investigacin sobre pintores contemporneos que se suxiran. Imitar a envoltura dun froito de cada estacin. Debuxar un animal de cada grupo (insectos, peixes, anfibios) e caracterizar con exactitude as sas cubertas. Aplicar con limpeza as ceras a modelos dados. 6 CURSO PLSTICA Reproducir os personaxes e cores dalgns cadros famosos. Realizar composicins mesturando tramas propias e outras dadas. Debuxar e colorear unha paisaxe campestre e/ou estival. Asimilar os conceptos de cor primaria, complementaria e crculo cromtico. Aplicar distintos pigmentos para achegar cor s composicins copiadas. Achegar as luces e sombras propias dos elementos dunha paisaxe segundo a situacin do foco luminoso.
74
Encaixar as formas animais. Debuxar e sombrear con lapis de grafito composicins de obxectos e flores. Aprender a organizar os materiais selectivamente. Seguir os pasos indicados nun exercicio de papiroflexia. Aplicar tons axeitados para colorear obxectos redondos achegndolles a calidade de volume. Sombrear con grafito algunhas partes do rostro humano e aves en movemento. Utilizar a cuadrcula como sistema de reproducin de formas. Colorear e imitar a cuberta dalgunhas aves. Inventar novas paisaxes a partir da combinacin de elementos presentes noutros diferentes. Gozar coa contemplacin e anlise de obras de arte. Xogar a recompoer cadros de grandes artistas. Incorporar a perspectiva focal s habilidades de debuxo persoal. Expresar as propias opinins e recibir as alleas sobre o traballo plstico alleo e o propio. Reflexionar sobre paisaxes estivais, de praia, e completar e colorear distintos tipos de naves. Analizar os esquemas bsicos de diversas estruturas florais. Utilizar o lapis de grafito para sombrear a pelaxe dun can. Encaixar as partes dunha cabeza de perfil e debuxar a figura humana segundo as proporcins propias de cada idade. Colorear un bodegn seguindo os pasos de matizado indicados. Diferenciar mediante a coloracin as caractersticas de arbustos e rbores. Colorear libremente unha reproducin do Guernica, respectando a relacin dos claroscuros. Aproveitar as texturas visuais dos papeis para representar bodegns mediante a tcnica da colaxe. Realizar experimentos que axuden a reflexionar sobre os contidos plsticos. 5 CURSO MSICA: Executar as recomendacins bsicas para obter un bo son coa frauta doce. Ler e comprender o relato da unidade. Coecer o comps binario, ternario e cuaternario. Coecer e discriminar as diversas calidades do son. Executar as recomendacins bsicas para obter un bo son coa frauta doce. Interpretar coa frauta a nota RE. Respectar e coidar os instrumentos da clase por ser un material comn ao servizo de todos os alumnos. Ler e comprender a biografa de Verdi. Executar as recomendacins bsicas para obter un bo son coa frauta doce. Interpretar coa frauta a nota DO'. Participar activamente nas actividades propostas. Comprender e percibir o comps ternario. Coecer os signos de prolongacin: Ligadura e punto. Interpretar coa frauta a nota RE'. Entoar a escala musical en sentido ascendente e descendente. Coecer datos bsicos sobre grandes compositores clsicos. Coecer os matices de intensidade e a gradacin dos seus valores. Participar nas actividades de grupo de forma activa. Aprender a nota FA e interpretala correctamente coa frauta. Distinguir os timbres na audicin dun fragmento musical. Participar con instrumentos nunha audicin activa. Realizar sinxelos acompaamentos con bordns. Respectar as normas ao participar nun conxunto instrumental. Coecer as recomendacins bsicas para interpretar coa frauta. Interpretar coa frauta as notas xa traballadas. 6 CURSO MSICA: Coecer as caractersticas fundamentais da Prehistoria e a Antigidade. Ler e comprender os enunciados das actividades. Executar as recomendacins bsicas para obter un bo son coa frauta doce. Interpretar coa frauta doce a nota DO grave. Executar as recomendacins bsicas para obter un bo son coa frauta doce. Interpretar coa frauta doce as notas xa traballadas. Coecer as caractersticas histrico-musicais da Idade Media e do Renacemento. Valorar o silencio como elemento imprescindible na msica. Executar as recomendacins bsicas para obter un bo son coa frauta doce.
75
Participar activamente nas actividades propostas. Coecer as alteracins musicais. Coecer as caractersticas fundamentais da poca barroca. Practicar a nota SI bemol na frauta. Recoecer os aspectos mis significativos do Clasicismo. Entender o tema musical desde as preguntas e respostas instrumentais. Interpretar coa frauta a nota FA sostido. Familiarizarse coas alteracins musicais: dese, bemol e becuadro (propias e accidentais). Acompaar unha cancin coa frauta. Valorar o silencio nas actividades musicais. Participar nas actividades de grupo de forma activa. Ler e escribir diversos esquemas rtmicos. Enunciar as caractersticas mis importantes do perodo histrico do Romanticismo. Enunciar as caractersticas mis importantes do perodo histrico que obxecto de estudo nesta unidade. Ler esquemas rtmicos e meldicos. Ler e interpretar sinxelas melodas cos instrumentos escolares. Respectar as normas ao participar nun conxunto instrumental. METODOLOXA E MATERIAIS CURRICULARES
a) Prtese do nivel de desenvolvemento do alumno, nos seus distintos aspectos, para construr, a partir de a, outras aprendizaxes que favorezan e melloren o devandito nivel de desenvolvemento. b)Sublase a necesidade de estimular o desenvolvemento de capacidades xerais e de competencias bsicas e especficas por medio do traballo das reas. c)Dse prioridade comprensin dos contidos que se traballan fronte sa aprendizaxe mecnica. d)Propcianse oportunidades para pr en prctica os novos coecementos, de modo que o alumno pode comprobar o interese e a utilidade do aprendido. e)Fomntase a reflexin persoal sobre o realizado e a elaboracin de conclusins con respecto ao que aprendeu, de modo que o alumno poida analizar o seu progreso respecto aos seus coecementos.
Agrupamento dos alumnos

O agrupamento dos alumnos unha esixencia da diversidade e un indicador da autonoma do centro e ten como finalidade garantir que todos os alumnos aprendan e consigan os obxectivos educativos marcados.La diversidade de agrupamentos proporciona unha mellor explotacin das actividades escolares e constite un instrumento de adecuacin metodolxica s necesidades dos alumnos.Los criterios de distribucin do alumnado por aulas son moi diversos e deben ter en conta aspectos como o punto de partida dos alumnos ao chegar ao inicio do ciclo e de cada curso, as peculiaridades educativas do centro e a natureza da rea ou actividade. Estes son os criterios mis empregados na agrupacin de alumnos: - Idade cronolxica. - Equilibrio nos grupos entre alumnos e alumnas. - Rendemento acadmico. - Ritmo de aprendizaxe. - Intereses. - Motivacin. - Natureza da rea ou da actividade. O agrupamento de alumnos non ten porque limitarse a un nico modelo, xa que supn limitar o potencial enriquecedor do proceso educativo. Establecer diferentes agrupamentos facilita a aprendizaxe entre iguais, a cooperacin e o traballo colaborativo, a cohesin do grupo, o traballo por proxectos, a atencin diversidade, a pertenza ao centro, a mediacin en conflitos e a relacin co mbito e cos servizos da comunidade. Segundo as caractersticas e necesidades do alumnado, e segundo a natureza disciplinar da actividade ou rea, os tipos de agrupamentos mis empregados son: - Aula. - Gran grupo. - Pequeno grupo. - Talleres. - Equipos de traballo cooperativo. - Grupos de actividade. Organizacin dos espazos Cod.: 32015165 - R/ Castieiro 1, 32620 Laza (Ourense) - Tel. Fax.: 988 42 20 14 e-mail:ceip.castinheiro@edu.xunta.es - web: centros.edu.xunta.es/ceipocastineiro
76
Dende unha perspectiva de etapa, o contido das decisins relativas organizacin do espazo pode referirse a: - Espazos propios do grupo (aula). Cada titor organizar o espazo na sa aula como crea conveniente para o desenvolvemento da actividade lectiva; ser conveniente ter en conta variables como idade e agrupamento de alumnos, mobiliario, iluminacin, temperatura, materiais existentes na aula, etc. Se nunha aula imparten actividades lectivas outros mestres ademais do titor, preocuparanse, ao conclur a clase, de que material e espazos se achen na distribucin planificada por este. - Espazos compartidos polos alumnos. Os alumnos de Primaria comparten espazos con alumnos doutras etapas educativas dentro do centro e, as mesmo, utilizan habitualmente outros espazos, tanto interiores do centro educativo como exteriores. Algns destes espazos son os seguintes: - Biblioteca. - Laboratorio. - Talleres. - Sala de informtica. - Sala de usos mltiples. Organizacin dos tempos As previsins de traballo na aula e no centro escolar deben axustarse realmente ao tempo dispoible. Por iso, necesario realizar unha temporalizacin que incla a elaboracin dun horario xeral, co correspondente desenvolvemento das reas, e dun horario de actividade docente, no que se tern en conta as restantes actividades organizativas do centro.
PROCEDEMENTOS E INSTRUMENTOS DE AVALIACIN Observacin sistemtica: - Rexistro de observacin - Rexistro anecdtico persoal Anlise ds produccins dous alumnos: - Fichas - Cadernos de clase -Actividades dous libros -Produccins orais Intercambios orais cos alumnos. -Dilogos -Postas en comn Probas especficas: -Abertas -Obxectivas -Resolucin de exercicios CRITERIOS DE CUALIFICACIN Controis: 40% Traballo diario: 20% Traballo extraescolar: 20% Comportamento: 20%
MEDIDAS DE ATENCIN DIVERSIDADE Os programas deben axustarse realidade dos nosos alumnos e alumnas. Primeiro realizaremos unha valoracin das suas caractersticas. Situacin econmica e cultural da familia, rendemento do alumno na etapa anterior, personalidade, intereses... Atencin diversidade na programacin de contidos e actividades: con respecto aos contidos establecerase unha difereciacin entre informacin bsica e informacin complementaria. esto quere dicir: que en primeiro lugar fixaremos uns contidos esenciais que deben ser aprendidos por todos para acadar os obxectivos previstos. A partir de ah, consideraremos outra seie de contidos que podern ser traballados ou non en funcin das peculiaridades de cada alumno. As actividades organizaranse por categoras en funcin da sua finalidade, por un lado contemplaranse actividades de reforzo, de consolidacin daquelas aprendizaxes que consideramos bsicas e por outro lado
77
deseearemos outro tipo de actividades que impliquen unha complexidade maior como ampliacin do tema traballado. Atencin diversidade na metodoloxa: na aula contemplaranse tanto a funcionalidade e uso real dos coecementos como a adecuacin destes s coecementos previos dos alumnos. Atencin diversidade nos mateirais: a utilizacin de materiais complementarios distintos do libro, permite a diversificacin do proceso do ensino-aprendizaxe e persegue o seguinte: - Consolidar contidos nos que a adquisicin por parte do alumno supn unha maior dificultade. - Ampliar e profundizar en temas de especial relevancia para o desenvolvemento da rea. - Practicar habilidades instrumentais Enriquecer o coecemento daqueles temas sobre os que os alumnos amosan curiosidade e interese. O profesorado utilizar os seguintes recursos como medidas de reforzo e de atencin ao alumnado con necesidade de apoio educativo: - Fichas de reforzo de cada unidade. - Fichas de comprensin lectora. - Fichas de ampliacin de cada unidade.
REA DE RELIXIN
PROFESORADO: 5 CURSO: Humbelina Romn Fernndez 6 CURSO: Humbelina Romn Fernndez
COMPETENCIAS BSICAS Competencia en comunicacin lingstica - Escoitar, comprender, expoer e dialogar. - Utilizar a linguaxe como instrumento de comunicacin oral e escrita. - Expresar emocins, vivencias e opinins. - Utilizar a linguaxe con versatilidade en funcin do contexto. Competencia no coecemento e a interaccin co mundo fsico - Coidar o medio. - Consumir de xeito racional e responsable. - Percibir o espazo fsico no que se desenvolve a vida. Competencia social e cidad - Participar, tomar decisins e comportarse con responsabilidade. - Dialogar para mellorar a comprensin da realidade. - Comunicarse en distintos contextos. - Crear un sistema de valores propio baseado no respecto, especialmente aos crentes doutras relixins. - Comprender a realidade relixiosa e social a partir da sa anlise. Competencia cultural e artstica - Cultivar a propia capacidade esttica mediante a expresin artstica e a expresin plstica. - Expresarse mediante elementos plsticos a travs da iniciativa, da imaxinacin e da creatividade. - Desenvolver habilidades e actitudes que permitan acceder s distintas manifestacins. - Coecer as obras e as manifestacins mis destacadas do patrimonio cultural cristin. - Utilizar as manifestacins culturais e artsticas como fonte de enriquecemento e goce. - Manter unha actitude respectuosa cara s expresins artsticas do patrimonio cristin. Competencia para aprender a aprender - Dispoer de habilidades para iniciarse na aprendizaxe e ser capaz de continuala. - Perseverar e esforzarse, aceptar os erros e aprender deles. - Favorecer a motivacin, a confianza nun mesmo e o gusto por aprender. - Xestionar e controlar de forma eficaz os procesos de aprendizaxe. - Lograr experiencias de aprendizaxe conscientes e gratificantes, tanto individuais como colectivas. Autonoma e iniciativa persoal - Desenvolver valores persoais como a responsabilidade, a colaboracin, a axuda aos demais, a perseveranza, etc. - Afrontar os problemas e atopar solucins para eles.
- Elixir con criterio propio e levar adiante iniciativas no mbito persoal. - Desenvolver habilidades sociais como respecto aos demais, dilogo, agradecemento, cooperacin e traballo en equipo. OBXECTIVOS XERAIS Investigar expresins bsicas e xerais do feito relixioso na Antigidade. Recoecer os principais compoentes que forman o feito da relixin en xeral. Comparar as principais semellanzas e diferenzas das grandes relixins actuais. Coecer e valorar as respostas s grandes respostas do ser humano que dan as relixins monotestas. Coecer e tomar conciencia da solidariedade da Igrexa catlica e as relixins co mundo actual. Coecer e aplicar as claves de interpretacin catlica da Biblia. Coecer e comprender a providencia de Deus en relacin coa fe cristi e a vida diaria. Descubrir os principais medios e experiencias para encontrarse con Deus Investigar no Novo Testamento os principais relatos e testemuas que manifestan a verdadeira humanidade e verdadeira divindade de Xesucristo Coecer a presenza e a importancia da Virxe Mara no Novo Testamento e na Igrexa catlica. Identificar as principais caractersticas e orixinalidade do Deus cristin. Coecer e valorar o Esprito Santo en relacin con Deus Pai e Deus Fillo, e como axuda para o desenvolvemento de valores cristins e sociais. Analizar a Igrexa catlica en relacin co mundo actual e as sas principais notas. Coecer as principais caractersticas dos sacramentos da Orden e do Matrimonio. Analizar e comprender as principais caractersticas do sacramento da Uncin de enfermos. Descubrir a orixinalidade das festas relixiosas en relacin co ano litrxico da Igrexa catlica. Comprender e valorar a correcta relacin que debe existir entre a Igrexa catlica e a sociedade. Tomar conciencia da importancia de respectar as crenzas relixiosas para mellorar a convivencia entre persoas de diferentes culturas e relixins. Descubrir a orixinalidade e a contribucin do compromiso social e cidadn dos cristins. Comprender y respetar las expresiones artsticas de las religiones. Recoecer e interpretar correctamente as manifestacins da presenza de Deus na cultura xeral e cristi. Coecer e interpretar correctamente a fe da Igrexa sobre a vida eterna. CONTIDOS
78
5 CURSO - A estrutura da relixin. O concepto de Deus e de home. Orixe e destino do home. As mediacins. - Manifestacins da estrutura do fenmeno relixioso na Antigidade (Mesopotamia, Exipto, Grecia e Roma). - As respostas s grandes preguntas do ser humano no xudasmo, no cristianismo e no islam. O sentido e alcance da fe e as boas obras. - Relatos do Novo Testamento en que as testemuas acreditan que Xesucristo Fillo de Deus e verdadeiro home. - A Igrexa no mundo actual. Significado e notas da Igrexa. - A misin dos membros da Igrexa como continuidade da misin de Xesucristo. - As festas do pobo de Deus. O seu valor comunitario e rememorativo. O encontro con Deus a travs das festas. - Os sacramentos para o crecemento e a propagacin do Pobo de Deus: Orde sacerdotal e Matrimonio. - Compromiso e solidariedade co mundo de hoxe: manifestacins na Igrexa e noutras relixins. - A dignidade do ser humano creado por Deus Pai. Os dereitos humanos. - Valoracin das expresins artsticas das relixins. Interpretacin do significado transcendente da arte relixiosa. 6 CURSO - Mapa das grandes relixins no mundo de hoxe. Relacin entre as grandes relixins vixentes, descubrindo as sas principais semellanzas e diferenzas. - O ser humano, o sentido da sa vida e a sa salvacin no hindusmo e no budismo. Cod.: 32015165 - R/ Castieiro 1, 32620 Laza (Ourense) - Tel. Fax.: 988 42 20 14 e-mail:ceip.castinheiro@edu.xunta.es - web: centros.edu.xunta.es/ceipocastineiro
79
- Respecto s conviccins relixiosas como condicin mnima para a convivencia. - A Igrexa, novo pobo de Deus. Manifestacins da estrutura xerrquica da Igrexa. O papa, os bispos, os sacerdotes, a vida consagrada. A Igrexa universal e a Igrexa diocesana. - Xess chama e enva os seus discpulos por todo o mundo para continuar a sa obra de salvacin. A vida e a presenza do Esprito Santo. A expansin da Igrexa. - Xesucristo, Salvador e Redentor do pecado e da morte. - Xesucristo, plenitude do home. - A presenza da Virxe Mara no Evanxeo e nos Feitos dos Apstolos. - A uncin dos enfermos. - Deus prepara unha terra nova onde habitar a xustiza. Os derradeiros momentos do ser humano. - O home novo e a lei do esprito. O amor a Deus e o amor aos demais. O mandamento do amor s situacins cotis. - O ser humano responsable dos seus actos. O valor da conciencia, a verdade, a liberdade e a vontade. O valor da liberdade e a responsabi-lidade dos propios actos luz do Evanxeo. - Manifestacins da presenza de Deus na cultura cristi.
5 CURSO - Indica algunhas claves que utiliza a Igrexa catlica para a interpretacin da Biblia. - Expresa as principais caractersticas comns do feito da relixin en xeral. - Recoece as principais caractersticas das relixins da Antigidade de Mesopotamia, Exipto, Grecia e Roma. - Expresa o principal sentido ltimo que lle dan vida as relixins monotestas. - Enumera os principais camios persoais e cristins para encontrarse con Deus. - Sintetiza as principais caractersticas e orixinalidade do Deus cristin. - Indica as principais testemuas do Novo Testamento que manifestan a verdadeira humanidade e a verdadeira divindade de Xesucristo. - Resume a relacin da Igrexa catlica co mundo actual e a misin que debe cumprir. - Expresa a orixinalidade das festas cristis e catlicas en relacin co ciclo litrxico da Igrexa catlica. - Define os sacramentos da Orde e do Matrimonio. - Describe a solidariedade da Igrexa catlica e as relixins co mundo actual. - Sinala a correcta relacin que debe existir entre a Igrexa catlica e a sociedade actual. - Proporciona datos sobre a achega da Igrexa Catlica e o cristianismo no desenvolvemento e na prctica dos dereitos humanos no mundo. - Indica a orixinalidade da paz para os cristins e os seus compromisos para desenvolvela nas persoas e nas sociedades. - Resume as caractersticas da arte relixiosa e cristi. - Enumera as principais semellanzas e diferenzas das grandes relixins actuais. - Expresa o sentido ltimo que lle dan vida o hindusmo, o budismo e o cristianismo. - Argumenta con datos a importancia de respectar as crenzas relixiosas para mellorar a convivencia. - Describe a Igrexa como estrutura xerrquica e o novo pobo de Deus. - Resume a misin da Igrexa en relacin con Xesucristo e o Esprito Santo. - Recoece as principais verdades da fe cristi sobre Xesucristo. - Xustifica a importancia da Virxe Mara no Novo Testamento e na Igrexa catlica. - Define o sacramento da Uncin de enfermos. - Enumera as principais verdades de fe da Igrexa catlica sobre a vida eterna. - Explica a providencia de Deus en relacin coa fe cristi e a vida diaria. - Compara as diferenzas e as semellanzas entre a moral cristi e a moral civil. - Sintetiza a orixinalidade e a achega do compromiso social e cidadn dos cristins. - Expresa o compromiso dos cristins para o desenvolvemento da liberdade. - Indica o compromiso e a contribucin dos cristins para o desenvolvemento da verdadeira democracia. 6 CURSO - Indica algunhas claves que utiliza a Igrexa catlica para a interpretacin da Biblia. - Expresa as principais caractersticas comns do feito da relixin en xeral.
80
- Recoece as principais caractersticas das relixins da Antigidade de Mesopotamia, Exipto, Grecia e Roma. - Expresa o principal sentido ltimo que lle dan vida as relixins monotestas. - Enumera os principais camios persoais e cristins para encontrarse con Deus. - Sintetiza as principais caractersticas e orixinalidade do Deus cristin. - Indica as principais testemuas do Novo Testamento que manifestan a verdadeira humanidade e a verdadeira divindade de Xesucristo. - Resume a relacin da Igrexa catlica co mundo actual e a misin que debe cumprir. - Expresa a orixinalidade das festas cristis e catlicas en relacin co ciclo litrxico da Igrexa catlica. - Define os sacramentos da Orde e do Matrimonio. - Describe a solidariedade da Igrexa catlica e as relixins co mundo actual. - Sinala a correcta relacin que debe existir entre a Igrexa catlica e a sociedade actual. - Proporciona datos sobre a achega da Igrexa Catlica e o cristianismo no desenvolvemento e na prctica dos dereitos humanos no mundo. - Indica a orixinalidade da paz para os cristins e os seus compromisos para desenvolvela nas persoas e nas sociedades. - Resume as caractersticas da arte relixiosa e cristi. - Enumera as principais semellanzas e diferenzas das grandes relixins actuais. - Expresa o sentido ltimo que lle dan vida o hindusmo, o budismo e o cristianismo. - Argumenta con datos a importancia de respectar as crenzas relixiosas para mellorar a convivencia. - Describe a Igrexa como estrutura xerrquica e o novo pobo de Deus. - Resume a misin da Igrexa en relacin con Xesucristo e o Esprito Santo. - Recoece as principais verdades da fe cristi sobre Xesucristo. - Xustifica a importancia da Virxe Mara no Novo Testamento e na Igrexa catlica. - Define o sacramento da Uncin de enfermos. - Enumera as principais verdades de fe da Igrexa catlica sobre a vida eterna. - Explica a providencia de Deus en relacin coa fe cristi e a vida diaria. - Compara as diferenzas e as semellanzas entre a moral cristi e a moral civil. - Sintetiza a orixinalidade e a achega do compromiso social e cidadn dos cristins. - Expresa o compromiso dos cristins para o desenvolvemento da liberdade. - Indica o compromiso e a contribucin dos cristins para o desenvolvemento da verdadeira democracia. MNIMOS ESIXIBLES PARA UNHA AVALIACIN POSITIVA 5 CURSO Coecer que a Biblia un conxunto de libros, escritos por diversos autores da Antigidade, e unha obra da literatura universal. Identificar a Biblia como o libro sagrado dos cristins. Ler e comprender a historia bblica A parbola dos talentos. Saber que a relixin un conxunto de crenzas e medios que permiten s persoas relacionarse con Deus. Identificar os principais medios relixiosos. Ler e comprender a historia bblica A Tenda do Encontro con Deus. Saber os nomes dalgunhas relixins importantes da Antigidade. Coecer os nomes dalgns deuses das relixins antigas. Ler e comprender a historia bblica A fe de Abraham no nico Deus. Saber que hai que facer para ser feliz. Coecer en que consiste o sentido ltimo da vida para o xudasmo, o cristianismo e o islam. Ler e comprender a historia bblica Xob e o sentido da vida. Saber que o cristianismo ensina s persoas a atoparse con Deus. Coecer camios cristins que levan a Deus. Ler e comprender a historia bblica Samuel atopa a Deus. Saber que Deus se revela completamente en Xess Cristo. Ler e comprender a historia bblica O leproso agradecido. Identificar as calidades e caractersticas mis importantes do Deus cristin. Saber que os cristins seguen atopndose con Xess Cristo e dando testemuo del. Coecer algn comportamento que realizou Xess como verdadeiro home e algn como verdadeiro Deus. Ler e comprender a historia bblica Xess e a filla de Xairo. Saber que a Igrexa foi fundada por Xess Cristo para continuar a sa misin. Coecer a misin que Xess Cristo encargou aos seus apstolos.
81
Ler e comprender a historia bblica O evanxelista San Lucas. Saber que a Igrexa celebra festas relixiosas ao longo do ano. Distinguir as festas civs e as festas relixiosas. Ler e comprender a historia bblica A orixe da festa de Pascua. Saber que Deus est presente nos sete sacramentos. Identificar os sacramentos de servizo. Ler e comprender a historia bblica O milagre da voda en Can. Saber que a Igrexa e a sociedade deben respectarse e colaborar mutuamente para construr un mundo mellor. Coecer como axudan os cristins Igrexa e sociedade. Ler e comprender a historia bblica A persecucin dos apstolos. Saber que a Igrexa catlica creou moitas organizacins solidarias. Coecer que a relixin cristi ensina aos seus crentes a ser solidarios seguindo o exemplo de Xess. Ler e comprender a historia bblica Xess cura un paraltico. Saber que Xess foi unha persoa pacfica que condenou e rexeitou a violencia. Coecer algunhas actividades que levan a cabo a Igrexa e os cristins para contribur ao desenvolvemento da paz. Ler e comprender a historia bblica Xess e o centurin romano. Saber que son os dereitos humanos. Coecer que os cristins deben seguir o exemplo de Xess, que defendeu os dereitos humanos, especialmente os dos mis indefensos. Ler e comprender a historia bblica O profeta Ams, defensor dos dereitos. Saber para que serven as obras de arte cristi. Coecer que as obras de arte relixiosa son un medio para achegarse a Deus e expresar a sa fe. Ler e comprender a historia bblica A Arca da Alianza. 6 CURSO Tomar conciencia do importante que respectar as relixins do mundo actual. Coecer as principais relixins do mundo actual. Ler e comprender o relato bblico A historia de Ruth. Saber en que consiste a salvacin eterna no hindusmo, o budismo e o cristianismo. Coecer os camios que ofrece o hindusmo, o budismo e o cristianismo para atopar a salvacin. Ler e comprender a historia bblica Os amigos de Xess de Nazaret. Descubrir o importante que respectar as relixins para acadar unha boa convivencia. Saber en que consiste o dereito de liberdade relixiosa. Coecer os compromisos dos cristins para defender o dereito de liberdade relixiosa. Ler e comprender a historia bblica A vida de San Paulo. Saber que a Igrexa o novo Pobo de Deus. Descubrir a Igrexa universal e a Igrexa diocesana. Ler e comprender a historia bblica San Pedro, o primeiro Papa. Saber en que consiste a misin da Igrexa. Coecer as orixes da Igrexa e a sa expansin. Ler e comprender a historia bblica As primeiras misins da Igrexa. Saber as principais verdades da fe cristi sobre Xess Cristo. Coecer a Xess Cristo, Salvador, Redentor e plenitude da persoa. Ler e comprender a historia bblica Os nomes de Xess Cristo. Saber a importancia da Virxe Mara para a Igrexa catlica e na Historia da Salvacin. Descubrir a Mara no Novo Testamento. Ler e comprender a historia bblica A Anunciacin a Mara. Saber a orixe e as caractersticas do sacramento da Uncin. Identificar as partes da liturxia do sacramento da Uncin. Ler e comprender a historia bblica As curacins de Xess. Saber a importancia para a Igrexa da fe na vida eterna. Coecer as principais verdades da fe da Igrexa sobre a vida eterna. Ler e comprender a historia bblica Os encontros con Cristo resucitado. Saber que Deus ten un plan de felicidade para as persoas e para a Creacin. Coecer a Providencia de Deus. Ler e comprender a historia bblica A historia de Xos, o fillo de Xacob. Saber que son a moral civil e a moral cristi.
82
Coecer que significa a expresin persoa nova para a Igrexa. Ler e comprender a historia bblica Esa e Xacob. Saber que o compromiso social dos cristins. Coecer en que consiste a doutrina social da Igrexa catlica. Ler e comprender a historia bblica O mozo rico. Saber que a liberdade e como practicar a verdadeira liberdade. Coecer a importancia da liberdade para os cristins. Ler e comprender a historia bblica A parbola do trigo e o xoio. Saber a valoracin que fai a Igrexa catlica da democracia. Identificar os compromisos democrticos que realizan os cristins na sociedade e na Igrexa. Ler e comprender a historia bblica O verdadeiro servizo sociedade. Saber a importancia que ten a cultura para os cristins. Coecer diversas manifestacins da cultura cristi na sociedade. Ler e comprender a historia bblica Deus na cultura de Israel
METODOLOXA E MATERIAIS CURRICULARES a) Prtese do nivel de desenvolvemento do alumno, nos seus distintos aspectos, para construr, a partir de a, outras aprendizaxes que favorezan e melloren o devandito nivel de desenvolvemento. b)Sublase a necesidade de estimular o desenvolvemento de capacidades xerais e de competencias bsicas e especficas por medio do traballo das reas. c)Dse prioridade comprensin dos contidos que se traballan fronte sa aprendizaxe mecnica. d)Propcianse oportunidades para pr en prctica os novos coecementos, de modo que o alumno pode comprobar o interese e a utilidade do aprendido. e)Fomntase a reflexin persoal sobre o realizado e a elaboracin de conclusins con respecto ao que aprendeu, de modo que o alumno poida analizar o seu progreso respecto aos seus coecementos. Agrupamento dos alumnos O agrupamento dos alumnos unha esixencia da diversidade e un indicador da autonoma do centro e ten como finalidade garantir que todos os alumnos aprendan e consigan os obxectivos educativos marcados.La diversidade de agrupamentos proporciona unha mellor explotacin das actividades escolares e constite un instrumento de adecuacin metodolxica s necesidades dos alumnos. Os criterios de distribucin do alumnado por aulas son moi diversos e deben ter en conta aspectos como o punto de partida dos alumnos ao chegar ao inicio do ciclo e de cada curso, as peculiaridades educativas do centro e a natureza da rea ou actividade. Estes son os criterios mis empregados na agrupacin de alumnos: - Idade cronolxica. - Equilibrio nos grupos entre alumnos e alumnas. - Rendemento acadmico. - Ritmo de aprendizaxe. - Intereses. - Motivacin. - Natureza da rea ou da actividade. O agrupamento de alumnos non ten porque limitarse a un nico modelo, xa que supn limitar o potencial enriquecedor do proceso educativo. Establecer diferentes agrupamentos facilita a aprendizaxe entre iguais, a cooperacin e o traballo colaborativo, a cohesin do grupo, o traballo por proxectos, a atencin diversidade, a pertenza ao centro, a mediacin en conflitos e a relacin co mbito e cos servizos da comunidade. Segundo as caractersticas e necesidades do alumnado, e segundo a natureza disciplinar da actividade ou rea, os tipos de agrupamentos mis empregados son: - Aula. - Gran grupo. - Pequeno grupo. - Talleres. - Equipos de traballo cooperativo. - Grupos de actividade. Organizacin dos espazos
Dende unha perspectiva de etapa, o contido das decisins relativas organizacin do espazo pode referirse a: - Espazos propios do grupo (aula). Cada titor organizar o espazo na sa aula como crea conveniente para o desenvolvemento da actividade lectiva; ser conveniente ter en conta variables como idade e agrupamento de alumnos, mobiliario, iluminacin, temperatura, materiais existentes na aula, etc. Se nunha aula imparten actividades lectivas outros mestres ademais do titor, preocuparanse, ao conclur a clase, de que material e espazos se achen na distribucin planificada por este. - Espazos compartidos polos alumnos. Os alumnos de Primaria comparten espazos con alumnos doutras etapas educativas dentro do centro e, as mesmo, utilizan habitualmente outros espazos, tanto interiores do centro educativo como exteriores. Algns destes espazos son os seguintes: - Biblioteca. - Laboratorio. - Talleres. - Sala de informtica. - Sala de usos mltiples
83
Organizacin dos tempos As previsins de traballo na aula e no centro escolar deben axustarse realmente ao tempo dispoible. Por iso, necesario realizar unha temporalizacin que incla a elaboracin dun horario xeral, co correspondente desenvolvemento das reas, e dun horario de actividade docente, no que se tern en conta as restantes actividades organizativas do centro. PROCEDEMENTOS E INSTRUMENTOS DE AVALIACIN Observacin sistemtica: - Rexistro de observacin - Rexistro anecdtico persoal Anlise ds produccins dous alumnos: - Fichas - Cadernos de clase -Actividades dous libros -Produccins orais Intercambios orais cos alumnos. -Dilogos -Postas en comn Probas especficas: -Abertas -Obxectivas -Resolucin de exercicios CRITERIOS DE CUALIFICACIN Controis: 40% Traballo diario: 20% Traballo extraescolar: 20% Comportamento: 20%
MEDIDAS DE ATENCIN DIVERSIDADE Os programas deben axustarse realidade dos nosos alumnos e alumnas. Primeiro realizaremos unha valoracin das suas caractersticas. Situacin econmica e cultural da familia, rendemento do alumno na etapa anterior, personalidade, intereses... Atencin diversidade na programacin de contidos e actividades: con respecto aos contidos establecerase unha difereciacin entre informacin bsica e informacin complementaria. esto quere dicir: que en primeiro lugar fixaremos uns contidos esenciais que deben ser aprendidos por todos para acadar os obxectivos previstos. A partir de ah, consideraremos outra seie de contidos que podern ser traballados ou non en funcin das peculiaridades de cada alumno.
84
As actividades organizaranse por categoras en funcin da sua finalidade, por un lado contemplaranse actividades de reforzo, de consolidacin daquelas aprendizaxes que consideramos bsicas e por outro lado deseearemos outro tipo de actividades que impliquen unha complexidade maior como ampliacin do tema traballado. Atencin diversidade na metodoloxa: na aula contemplaranse tanto a funcionalidade e uso real dos coecementos como a adecuacin destes s coecementos previos dos alumnos. Atencin diversidade nos mateirais: a utilizacin de materiais complementarios distintos do libro, permite a diversificacin do proceso do ensino-aprendizaxe e persegue o seguinte: - Consolidar contidos nos que a adquisicin por parte do alumno supn unha maior dificultade. - Ampliar e profundizar en temas de especial relevancia para o desenvolvemento da rea. - Practicar habilidades instrumentais Enriquecer o coecemento daqueles temas sobre os que os alumnos amosan curiosidade e interese. O profesorado utilizar os seguintes recursos como medidas de reforzo e de atencin ao alumnado con necesidade de apoio educativo: - Fichas de reforzo de cada unidade. - Fichas de comprensin lectora. - Fichas de ampliacin de cada unidade.
REA DE EDUCACIN PARA A CIDADANA
PROFESORADO: 6 CURSO: Patricia Conde Cid
COMPETENCIAS BSICAS Competencia social e cidad - Propiciar a adquisicin de habilidades para vivir en sociedade e para exercer a cidadana democrtica. - Reforzar a autonoma, a autoestima e a identidade persoal. - Favorecer o esprito crtico para axudar construcin de proxectos persoais de vida. - Impulsar os vnculos persoais baseados en sentimentos. - Afrontar as situacins de conflito, ao propoer a utilizacin sistemtica do dilogo. - Coecer os principios contidos na Declaracin Universal dos Dereitos Humanos, na Convencin dos Dereitos do Neno e na Constitucin Espaola. - Coecer os fundamentos e modos de organizacin das sociedades democrticas. - Interiorizar valores de cooperacin, solidariedade, compromiso e participacin. - Consolidar as habilidades sociais. Autonoma e iniciativa persoal - Participar, tomar decisins e comportarse con responsabilidade. - Dialogar como modo de aproximar as diferenzas sociais, culturais e econmicas. - Construr un pensamiento propio. - Fortalecer a autonoma para analizar, valorar e decidir. Comunicacin lingstica - Coecer termos e conceptos propios da rea. - Exercitarse na escoita, na exposicin e na argumentacin. Competencia de aprender a aprender - Estimular as habilidades sociais, o impulso do traballo en equipo, a participacin e o uso sistemtico da argumentacin. - Ser quen de sintetizar as ideas propias e alleas, e de presentar de modo razoado o propio criterio. OBXECTIVOS XERAIS - Identificar e aceptar a propia identidade e desenvolver a confianza nun mesmo, a afectividade e a autonoma persoal na vida coti, nas relacins de cada alumna ou alumno coas demais persoas e como integrante dos grupos sociais en que participa.
85
- Amosar actitudes contrarias violencia, aos estereotipos (de xnero, lingsticos, relixiosos, culturais, fsicos...) e aos prexuzos, sendo quen de defender os propios puntos de vista mediante o dilogo e a argumentacin. - Desenvolver e facer uso de habilidades emocionais, comunicativas e sociais para actuar con progresiva seguridade e autonoma na vida coti e para participar activamente nas relacins de grupo, amosando actitudes comprensivas, cooperativas, xenerosas e construtivas e sendo quen de autorregular emocins e condutas. - Coecer e apreciar os valores e normas de convivencia, obrar de acordo con elas asumndoas como propias e participar activamente na elaboracin das normas do centro educativo (da aula, relativas ao uso de instalacins e materiais, nos regulamentos de actividades, etc.). - Utilizar estratexias de resolucin pacfica dos conflitos desde o dilogo e a mediacin. - Recoecer e valorar a diversidade (de xnero, fsica, cultural, lingstica, tnica, relixiosa, etc.) como feito enriquecedor, valorar a contribucin de cada quen ao enriquecemento dun grupo, amosar respecto polos costumes e modos de vida de persoas e de poboacins distintas propia e esforzarse por contribur mellora das relacins, interesndose por compartir espazos, tempos, actividades, materiais, experiencias, etc. - Coecer, asumir e valorar os dereitos e deberes que como neno ou nena lle corresponden ao alumnado e os que lle correspondern como persoa adulta, manexar os documentos onde estn recollidos e interesarse polas iniciativas que os defenden, participando, no caso de existir a posibilidade, nalgunha delas. - Coecer os mecanismos fundamentais de funcionamento das sociedades democrticas, fundamentalmente nos mbitos mis prximos realidade do alumnado, valorar o papel das administracins na garanta dos servizos pblicos e a obriga dos cidadns e das cidads de contribur ao seu mantemento mediante a asuncin dos seus deberes e compromisos sociais. - Fomentar iniciativas de participacin democrtica e responsable no propio centro, asumindo os papeis que correspondan en funcin da situacin e participando, tamn activamente, en actividades fra do centro. - Identificar, analizar e rexeitar situacins de abuso, de inxustiza e de discriminacin, na vida coti do alumnado e noutras realidades e amosar sensibilidade polas necesidades das persoas e dos grupos mis desfavorecidos, desenvolvendo comportamentos solidarios e favorecedores da convivencia e participando, na medida das sas posibilidades, en iniciativas que buscan cambiar estas situacins.
- Ser quen de analizar a situacin do medio natural no contorno prximo, tomar conciencia da situacin a niveis mis amplos, recoecer a incidencia das propias accins no seu coidado ou na sa deterioracin, desenvolver actitudes comprometidas para a sa conservacin e mellora e asumir comportamentos (vida saudable, consumo responsable, seguridade...) que contriban sustentabilidade. CONTIDOS
1. Identidade persoal - Identificacin das caractersticas persoais e dos trazos de identidade (as propias capacidades e necesidades). - Desenvolvemento da autonoma persoal e da confianza nun mesmo (seguridade en si mesmo e en si mesma, autonoma para a accin, confianza nas propias posibilidades, sentimento de importancia, valoracin da historia persoal e das contribucins alleas sa construcin). - Anlise de situacins na escola e fra dela que producen sentimentos positivos ou negativos no alumnado. Causas e consecuencias das accins propias (accins que poden facer sentirse ben ou mal a outras persoas). Responsabilidade polos propios actos. Agradecer, desculparse, presentar unha queixa, aprender a dicir non, aprender a recuperarse e responder ao fracaso. A intelixencia emocional. - Identificacin, recoecemento, verbalizacin, manexo e control dos sentimentos propios (que me ocorre, por que me ocorre, que podo facer cando me sinto as). - Valoracin da liberdade e da responsabilidade na toma de decisins con criterios de eficacia e de xustiza. Responsabilidade na planificacin do futuro inmediato. - Recoecemento das diferenzas de sexo como un elemento enriquecedor. Anlise de medidas que contriben a un equilibrio de xnero e a unha autntica igualdade de oportunidades. A contribucin das mulleres ao longo da historia e situacin actual do mundo. A vida das mulleres galegas no pasado e no presente e as sas achegas sociedade. Redes de apoio de mulleres. Identificacin e rexeitamento de
86
-
desigualdades entre mulleres e homes no mundo laboral e na vida coti. Valoracin da igualdade de dereitos de homes e de mulleres na familia e no mundo laboral e social. Caractersticas de vecianza. Aplicacin de condutas responsables no uso das TIC (autonoma, autocontrol, seguridade, sentido tico) e anlise da realidade que presentan os medios de comunicacin para desenvolver a capacidade de eleccin crtica e responsable. Sensibilizacin, visibilizacin e rexeitamento do sexismo, do racismo, da homofobia... dentro da perspectiva da defensa dos dereitos humanos e do respecto identidade persoal. 2. Identidade social Identificacin coas colectividades en que se desenvolve a vida do alumnado: escolar, familiar, local, comarcal e autonmica. Recoecemento das vantaxes que supn pertencer a estes colectivos e das achegas que se poden facer individualmente a cada un deles. Importancia do recoecemento dos dereitos e deberes do alumnado no centro escolar. Identificacin, recoecemento e valoracin dos dereitos de todas as nenas e de todos os nenos do mundo, as como os dereitos das persoas recoecidos nas declaracins universais, no Estatuto de autonoma de Galicia e na Constitucin. Coecemento de organizacins que loitan por que eses dereitos se respecten e do traballo que desenvolven. Valoracin da convivencia pacfica en sociedade e recoecemento dos valores en que se apoia: respecto, tolerancia, solidariedade, xustiza, compromiso, cooperacin e cultura da paz. Identificacin, recoecemento e anlise de actuacins que posibilitan e que dificultan a convivencia e o benestar dos grupos socias. Aplicacin de habilidades, de estratexias e de procedementos que contriben a xerar relacins de entendemento e de convivencia pacfica. Habilidades de comunicacin e de relacin tanto interpersoais como intrapersoais. Identificacin, recoecemento e anlise de hbitos que facilitan e dificultan a relacin e a comunicacin. Desenvolvemento da vontade, da flexibilidade e da dispoibilidade para resolver conflitos. Aplicacin do dilogo e da mediacin como forma de resolucin pacfica dos conflitos. Valoracin da colaboracin e das diferentes posibilidades de traballo cooperativo. Identificacin do proceso de toma de decisins de grupo. Identificacin e uso dos mecanismos de participacin no funcionamento da aula e da escola. Aplicacin dos valores cvicos e do exercicio dos dereitos e deberes nas situacins de convivencia no contorno inmediato entre iguais e nas relacins interxeracionais. Valoracin da igualdade dentro das diferenzas. A diversidade fsica, social, cultural e relixiosa. Recoecemento, valoracin, tolerancia e respecto polos costumes e modos de vida distintos ao propio. Recoecemento de costumes, de tradicins e de estilos de vida propios e os das compaeiras e compaeiros. Valoracin das celebracins e manifestacins culturais como signos de identidade e de cohesin social. Identificacin das situacins de marxinacin, de discriminacin e de inxustiza social. Desenvolvemento de actitudes de comprensin, de superacin de prexuzos e de estereotipos, de cooperacin e de solidariedade ante problemas e necesidades doutras persoas. Proteccin e amparo das persoas mis desfavorecidas. 3. Compromiso social Valoracin da necesidade de normas compartidas que regulan a convivencia frutfera no mbito social. Elaboracin de normas de convivencia da aula e do centro positivas, facilitadoras e asumidas polo grupo e pola comunidade. Prctica de normas cvicas, como por exemplo as de circulacin viaria, e asuncin de roles por medio do xogo e da simulacin. Recoecemento dos principios de convivencia que establecen o Estatuto de autonoma de Galicia e a Constitucin espaola. Reflexin sobre as caractersticas que debe posur unha sociedade democrtica. Anlise de mensaxes, de declaracins, de imaxes, etc. procedentes de medios de comunicacin, de pxinas web, de publicidade... diferenciando informacin veraz e contrastada de simples opinins persoais. Identificacin, aprecio, respecto, responsabilidade, coidado e mellora dos bens comns e dos servizos pblicos. Normas de uso e accins que contriben ao seu axeitado funcionamento. Valoracin dos impostos como un medio para corresponsabilizarse socialmente. Identificacin e rexeitamento das causas que provocan situacins de marxinacin, de discriminacin e de inxustiza social.
- Identificacin de servizos e de persoas que interveen en casos de situacins de emerxencia (accidentes, lumes, inundacins, terremotos, guerras...) e daquelas persoas e organizacins que contriben desinteresadamente a mellorar situacins de desvantaxe social, de pobreza, de marxinacin, de fame, de explotacin da infancia, de enfermidade... Busca de formas de apoio a elas e de contribucin ao seu funcionamento. - Reflexin sobre a repercusin social, no presente e no futuro, de accins individuais e colectivas. Identificacin de actitudes e de estratexias persoais e colectivas de consumo responsable, de coidado do medio, de prevencin de riscos viarios e de promocin de formas de vida saudable. Reflexin sobre as posibilidades de cambio nas rutinas individuais para mellorar a calidade de vida. CRITERIOS DE AVALIACIN - Amosar respecto polas diferenzas e caractersticas persoais propias e dos compaeiros e compaeiras. Valorar as consecuencias das propias accins e responsabilizarse delas. - Argumentar e defender as propias opinins, escoitar e valorar criticamente as opinins das demais persoas, amosando unha actitude de respecto e comprendendo que o que se axuza ou desautoriza son opinins ou actuacins, nunca persoas. - Participar colaborativamente na elaboracin das normas, aceptalas, asumilas como propias e incorporalas aos propios patrns de conduta. Reflexionar sobre as normas existentes na comunidade e sobre a sa importancia - Familiarizarse con algns dos dereitos humanos recollidos na Declaracin universal dos dereitos humanos e na Convencin sobre os dereitos da infancia e cos principios de convivencia que recollen o Estatuto de autonoma e a Constitucin espaola. Identificar os deberes mis relevantes asociados a eles. Recoecer situacins en que non son respectados e participar en iniciativas (reais ou simuladas) de mellora delas. - Recoecer e rexeitar prexuzos, situacins de discriminacin, de marxinacin e de inxustiza e interesarse por identificar os factores sociais, econmicos, de orixe, de xnero ou de calquera outro tipo que as provocan, as como por atopar posibles vas de mellora para as persoas que as sofren. Valorar a importancia das accins individuais, pero entendendo que se necesitan accins colectivas. - Identificar o funcionamento dos servizos pblicos presentes na vida coti do alumnado e a sa relacin con diferentes institucins e mais recoecer a necesidade de que toda a poboacin contriba ao seu correcto funcionamento, mantemento e mellora a travs de comportamentos responsables e solidarios (uso deses servizos, pagamento de impostos...). Por extensin, familiarizarse con outros servizos non tan prximos ao alumnado, pero tamn presentes de maneira directa ou indirecta na sa vida. - Ser consciente da transcendencia presente e futura de accins habituais na vida coti do alumnado e da necesidade de realizalas seguindo pautas que teen a sa base na reflexin e na anlise individual e colectiva deses comportamentos. - Concienciarse da influencia que poden exercer os medios de comunicacin, a Internet ou a publicidade nas decisins e opinins das persoas. MNIMOS ESIXIBLES PARA UNHA AVALIACIN POSITIVA Saber que a identidade persoal. Coecer que vivimos en sociedade. Descubrir que vivir en sociedade leva consigo dereitos e obrigas. Tomar conciencia da importancia da hixiene persoal e o aseo no vestido. Saber cales son os nosos dereitos. Coecer por quen e cando foron recoecidos os Dereitos Humanos. Coecemento da proclamacin dos Dereitos do Neno, especialmente nos aspectos referidos necesaria proteccin e coidados especficos. Descubrir que obrigas leva consigo vivir en sociedade. Coecer que todos somos iguais en dereitos e liberdades e que ningun pode ser discriminado. Saber que influencia teen os conflitos na vida social. Coecer como evitar os conflitos. Descubrir formas para solucionar os conflitos. Coecer as diferenzas biolxicas entre homes e mulleres e a sa igualdade en dignidade, dereitos e deberes. Coecer modos de facilitar a convivencia e os bos modais na mesa. Saber que vivir honradamente e cumprir coa lei. Coecer como se pode vivir sen facer dano a ningun.
87
88
- Descubrir o importante que para a convivencia dar a cada un o seu. - Coecer que a Constitucin a base de todas as normas legais escritas. - Analizar a funcin tutelar das leis na sociedade respecto non discriminacin, por exemplo, entre homes e mulleres. - Saber que o fundamento da familia o amor, o respecto e a confianza mutua. - Coecer como o amor o que mantn a unidade familiar. - Coecer os dereitos que un neno ten dentro da familia. - Descubrir que os nenos deben ser preparados para unha vida independente e educados para a paz na igualdade, tolerancia, liberdade e solidariedade. - Tomar conciencia dos deberes dentro da unidade familiar. - Saber que no colexio se adquiren coecementos e se aprende a convivir de forma cvica. - Descubrir o importante que a amizade para a vida das persoas. - Coecer os dereitos e as obrigas que un neno ten dentro do colexio. - Coecer as normas que regulan a convivencia no colexio. - Saber que un municipio. - Recoecer o concello democrtico como forma de organizacin dos municipios correspondentes. Coecer como a composicin da corporacin municipal do propio municipio. - Coecer os principais servizos municipais que presta o propio concello. - Tomar conciencia da complexidade da convivencia nos municipios. - Saber que unha autonoma e cal o seu fundamento. - Coecer como se organiza o Estado espaol como Estado das Autonomas, o principio regulador de solidariedade entre elas, e caractersticas e elementos de financiamento. - Coecer como se organiza a comunidade ou cidade autnoma. - Coecer os servizos que presta a propia comunidade ou cidade autnoma, para favorecer a convivencia, o desenvolvemento da liberdade e o exercicio da cidadana responsable. - Saber que un Estado democrtico. - Descubrir cal a forma de organizacin do Estado en Espaa. - Coecer a funcin do Estado, dos grupos e das persoas na defensa da paz. - Coecer o Estado das Autonomas. - Coecemento da importancia das normas bsicas de circulacin viaria. METODOLOXA E MATERIAIS CURRICULARES a) Prtese do nivel de desenvolvemento do alumno, nos seus distintos aspectos, para construr, a partir de a, outras aprendizaxes que favorezan e melloren o devandito nivel de desenvolvemento. b)Sublase a necesidade de estimular o desenvolvemento de capacidades xerais e de competencias bsicas e especficas por medio do traballo das reas. c)Dse prioridade comprensin dos contidos que se traballan fronte sa aprendizaxe mecnica. d)Propcianse oportunidades para pr en prctica os novos coecementos, de modo que o alumno pode comprobar o interese e a utilidade do aprendido. e)Fomntase a reflexin persoal sobre o realizado e a elaboracin de conclusins con respecto ao que aprendeu, de modo que o alumno poida analizar o seu progreso respecto aos seus coecementos. Agrupamento dos alumnos O agrupamento dos alumnos unha esixencia da diversidade e un indicador da autonoma do centro e ten como finalidade garantir que todos os alumnos aprendan e consigan os obxectivos educativos marcados.La diversidade de agrupamentos proporciona unha mellor explotacin das actividades escolares e constite un instrumento de adecuacin metodolxica s necesidades dos alumnos. Os criterios de distribucin do alumnado por aulas son moi diversos e deben ter en conta aspectos como o punto de partida dos alumnos ao chegar ao inicio do ciclo e de cada curso, as peculiaridades educativas do centro e a natureza da rea ou actividade. Estes son os criterios mis empregados na agrupacin de alumnos: - Idade cronolxica. - Equilibrio nos grupos entre alumnos e alumnas. - Rendemento acadmico. - Ritmo de aprendizaxe. - Intereses. - Motivacin. - Natureza da rea ou da actividade.
O agrupamento de alumnos non ten porque limitarse a un nico modelo, xa que supn limitar o potencial enriquecedor do proceso educativo. Establecer diferentes agrupamentos facilita a aprendizaxe entre iguais, a cooperacin e o traballo colaborativo, a cohesin do grupo, o traballo por proxectos, a atencin diversidade, a pertenza ao centro, a mediacin en conflitos e a relacin co mbito e cos servizos da comunidade. Segundo as caractersticas e necesidades do alumnado, e segundo a natureza disciplinar da actividade ou rea, os tipos de agrupamentos mis empregados son: - Aula. - Gran grupo. - Pequeno grupo. - Talleres. - Equipos de traballo cooperativo. - Grupos de actividade. Organizacin dos espazos Dende unha perspectiva de etapa, o contido das decisins relativas organizacin do espazo pode referirse a: - Espazos propios do grupo (aula). Cada titor organizar o espazo na sa aula como crea conveniente para o desenvolvemento da actividade lectiva; ser conveniente ter en conta variables como idade e agrupamento de alumnos, mobiliario, iluminacin, temperatura, materiais existentes na aula, etc. Se nunha aula imparten actividades lectivas outros mestres ademais do titor, preocuparanse, ao conclur a clase, de que material e espazos se achen na distribucin planificada por este. - Espazos compartidos polos alumnos. Os alumnos de Primaria comparten espazos con alumnos doutras etapas educativas dentro do centro e, as mesmo, utilizan habitualmente outros espazos, tanto interiores do centro educativo como exteriores. Algns destes espazos son os seguintes: - Biblioteca. - Laboratorio. - Talleres. - Sala de informtica. - Sala de usos mltiples Organizacin dos tempos As previsins de traballo na aula e no centro escolar deben axustarse realmente ao tempo dispoible. Por iso, necesario realizar unha temporalizacin que incla a elaboracin dun horario xeral, co correspondente desenvolvemento das reas, e dun horario de actividade docente, no que se tern en conta as restantes actividades organizativas do centro.
89
PROCEDEMENTOS E INSTRUMENTOS DE AVALIACIN Observacin sistemtica: - Rexistro de observacin - Rexistro anecdtico persoal Anlise ds produccins dous alumnos: - Fichas - Cadernos de clase -Actividades dous libros -Produccins orais Intercambios orais cos alumnos. -Dilogos -Postas en comn Probas especficas: -Abertas -Obxectivas -Resolucin de ejercicios CRITERIOS DE CUALIFICACIN Controis: 40% Traballo diario: 20%
Traballo extraescolar: 20% Comportamento: 20% MEDIDAS DE ATENCIN DIVERSIDADE Os programas deben axustarse realidade dos nosos alumnos e alumnas. Primeiro realizaremos unha valoracin das suas caractersticas. Situacin econmica e cultural da familia, rendemento do alumno na etapa anterior, personalidade, intereses... Atencin diversidade na programacin de contidos e actividades: con respecto aos contidos establecerase unha difereciacin entre informacin bsica e informacin complementaria. esto quere dicir: que en primeiro lugar fixaremos uns contidos esenciais que deben ser aprendidos por todos para acadar os obxectivos previstos. A partir de ah, consideraremos outra seie de contidos que podern ser traballados ou non en funcin das peculiaridades de cada alumno. As actividades organizaranse por categoras en funcin da sua finalidade, por un lado contemplaranse actividades de reforzo, de consolidacin daquelas aprendizaxes que consideramos bsicas e por outro lado deseearemos outro tipo de actividades que impliquen unha complexidade maior como ampliacin do tema traballado. Atencin diversidade na metodoloxa: na aula contemplaranse tanto a funcionalidade e uso real dos coecementos como a adecuacin destes s coecementos previos dos alumnos. Atencin diversidade nos mateirais: a utilizacin de materiais complementarios distintos do libro, permite a diversificacin do proceso do ensino-aprendizaxe e persegue o seguinte: - Consolidar contidos nos que a adquisicin por parte do alumno supn unha maior dificultade. - Ampliar e profundizar en temas de especial relevancia para o desenvolvemento da rea. - Practicar habilidades instrumentais Enriquecer o coecemento daqueles temas sobre os que os alumnos amosan curiosidade e interese. O profesorado utilizar os seguintes recursos como medidas de reforzo e de atencin ao alumnado con necesidade de apoio educativo: - Fichas de reforzo de cada unidade. - Fichas de comprensin lectora. - Fichas de ampliacin de cada unidade FOMENTO DA LECTURA A lectura un factor esencial do enriquecemento intelectual e constite unha actividade clave na educacin por ser un dos principais instrumentos de aprendizaxe, cuxo dominio abre as portas a novos coecementos. Unha deficiente aprendizaxe lectora e unha mala comprensin do lido abocan aos alumnos ao fracaso escolar e persoal. Por iso, a comprensin lectora, ademais de ser un instrumento de aprendizaxe, un requisito indispensable para que o alumno sinta gusto pola lectura. A lectura estar presente en todas as reas da Educacin Primaria. Por iso, o fomento da lectura e o desenvolvemento da comprensin lectora sern impulsados, non s desde a rea de Lingua Castel e Literatura, senn a travs das actividades especficas de todas as reas. As sesins de lectura non deben orientarse, pois, como unha continuacin da clase de Lingua Castel e Literatura, senn tamn como a posta en prctica das sas ensinanzas e han de servir para avaliar o nivel de comprensin lectora do alumno. Os propsitos da lectura son moi diversos e estn sempre ao servizo das necesidades e intereses do lector. Lese para obter informacin, para aprender, para comunicarse, para divertirse, para vivir outras realidades. Todas estas finalidades da lectura debern terse en conta hora de traballar na aula, e debern desenvolverse estratexias que lle faciliten ao alumno a sa consecucin. Os obxectivos de que se pretende lograr son os seguintes: a) Espertar e aumentar o interese do alumnado pola lectura. b) Potenciar a comprensin lectora desde todas as reas do currculo. c) Formar lectores capaces de desenvolverse con xito no mbito escolar. d) Lograr que a maiora do alumnado descubra a lectura como un elemento de goce persoal. e) Fomentar no alumnado, a travs da lectura, unha actitude reflexiva e crtica ante as manifestacins do contorno. d) Usar a biblioteca para a busca de informacin e aprendizaxe, e como fonte de pracer. Orientacins metodolxicas fundamental que o docente logre transmitir aos seus alumnos o seu entusiasmo para lograr facer lectores capaces e motivados. Cod.: 32015165 - R/ Castieiro 1, 32620 Laza (Ourense) - Tel. Fax.: 988 42 20 14 e-mail:ceip.castinheiro@edu.xunta.es - web: centros.edu.xunta.es/ceipocastineiro
90
91
De entre os moitos textos que se poden empregar para a lectura, o conto ocupa un lugar importante na formacin literaria dos alumnos de Educacin Primaria. Os contos, polo seu contido, a sa estrutura e o seu vocabulario, son un instrumento fundamental para o desenvolvemento das habilidades lingsticas, pois cando o neno os escoita ou os le aprpiase do seu vocabulario e das sas estruturas lingsticas e ponas en prctica noutras situacins. Nos ltimos cursos da Educacin Primaria pode ir orientndose ao alumno cara a outras posibilidades da narrativa, as como lrica e ao teatro. moi importante a eleccin dos textos cos que se vai traballar. Estes han de ser motivadores e axeitados ao nivel dos lectores. Traballarase a identificacin da estrutura dos diferentes textos, as ideas principais e secundarias, o sentido dos distintos pargrafos e as relacins que entre eles se establecen. O profesorado elixir os textos en funcin dos seguintes criterios: - Grao de maduracin do proceso lector. - Eleccin de temas atractivos e interesantes para os alumnos. - Aumento da dificultade dos textos ao longo do curso. - Textos variados en canto a contidos e de diferentes xneros literarios. - Eleccin do tipo de letra axeitada aos distintos niveis. - Ilustracins atractivas e motivadoras. Por ltimo, hai que destacar a importancia da lectura en voz alta na comprensin lectora, xa que, a travs dela, se estimula a recreacin de sentimentos e de sensacins, ao mesmo tempo que serve como vehculo de ideas. A automatizacin dun bo ton, unha correcta pronunciacin e unha axeitada velocidade lectora son imprescindibles para que o lector poida consolidar a comprensin lectora. INCORPORACIN DAS TICS As tecnoloxas da informacin e a comunicacin han de constitur unha ferramenta coti nas actividades de ensino e aprendizaxe das diferentes reas, as como un instrumento de traballo para explorar, analizar e intercambiar informacin. A aplicacin das tecnoloxas da informacin e a comunicacin ao traballo da aula convrtese nunha peza clave na educacin e a formacin das novas xeracins. A sa importancia social e o lugar preferente que ocupan xa na vida dos nenos e as nenas fan que deban estar presentes nos centros educativos, de modo que os estudantes adquiran os coecementos e as habilidades necesarios para abordar con garanta de xito a sa utilizacin nos mbitos de aprendizaxe, familiares e de ocio. O obxectivo que se pretende alcanzar ao finalizar a escolarizacin obrigatoria a consecucin por parte do alumnado de competencia dixital. Esta competencia consiste en dispoer de habilidades para buscar, obter, procesar e comunicar informacin, e para transformala en coecemento. Incorpora diferentes habilidades, que van desde o acceso informacin ata a sa transmisin en distintos soportes unha vez tratada, inclundo a utilizacin das TIC como elemento esencial para informarse, aprender e comunicarse. Ser competente na utilizacin das tecnoloxas da informacin e a comunicacin como instrumento de traballo intelectual incle utilizalas na sa dobre funcin de transmisoras e xeradoras de informacin e coecemento. Utilizaranse na sa funcin xeradora ao empregalas, por exemplo, como ferramenta no uso de modelos de procesos matemticos, fsicos, sociais, econmicos ou artsticos. As mesmo, esta competencia permite procesar e xestionar axeitadamente informacin abundante e complexa, resolver problemas reais, tomar decisins, traballar en contornos de colaboracin ampliando os mbitos de comunicacin para participar en comunidades de aprendizaxe formais e informais, e xerar producins responsables e creativas. A competencia dixital incle utilizar as tecnoloxas da informacin e a comunicacin extraendo o seu mximo rendemento a partir da comprensin da natureza e o modo de operar dos sistemas tecnolxicos, e do efecto que eses cambios teen no mundo persoal e sociolaboral. As mesmo, supn manexar estratexias para identificar e resolver os problemas habituais de software e hardware que vaian xurdindo. Igualmente, permite aproveitar a informacin que proporcionan e analizala de forma crtica mediante o traballo persoal autnomo e o traballo de colaboracin, nas sas vertentes tanto sincrnica como diacrnica, coecendo e relacionndose con mbitos fsicos e sociais cada vez mis amplos, ademais de utilizalas como ferramenta para organizar a informacin, procesala e orientala para conseguir obxectivos e fins de aprendizaxe, traballo e ocio previamente establecidos. En definitiva, a competencia dixital comporta facer uso habitual dos recursos tecnolxicos dispoibles. Para que isto se poida poer en prctica con garanta de xito e de coherencia, resulta necesaria a creacin dun plan de introducin das tecnoloxas da informacin e a comunicacin a nivel de centro e de aula coa participacin activa de todo o equipo docente. Este plan implica un cambio metodolxico e unha adaptacin
92
realidade para o mellor aproveitamento das posibilidades que as TIC ofrecen. Cada proxecto ser nico, atendendo s caractersticas e s posibilidades que se poden alcanzar tendo en conta a situacin xeogrfica, o tipo de alumnado, a formacin do profesorado e as infraestruturas dispoibles. O profesorado de Educacin Primaria ha de ter presentes, hora de traballar cos alumnos nas TIC, o grao de competencias tecnolxicas e intelectuais apropiado a cada idade e as caractersticas e necesidades concretas do seu alumnado. Cada equipo docente ter que decidir, de acordo co seu contexto concreto, a forma mis adecuada para ir internndose na utilizacin das distintas posibilidades que ofrecen as TIC. As formas mis habituais de utilizacin das novas tecnoloxas na aula son as que se detallan a continuacin: 1. Exposicin do profesor apoiada nas novas tecnoloxas Mediante o uso do ordenador o profesor mellora a exposicin dos contidos ao ilustrar con maior claridade algns conceptos e presentalos de forma mis atractiva. Ao mesmo tempo, coa utilizacin das novas tecnoloxas pdese mellorar a motivacin cara aprendizaxe da materia e cara ao uso de recursos informticos. 2. Iniciacin informtica Pretndese transmitir os coecementos bsicos necesarios para poder utilizar as tecnoloxas. Os contidos elementais que se deben desenvolver na aula son: - Utilizacin dos compoentes bsicos do contorno grfico do ordenador. - Apertura e peche de aplicacins. - Creacin dun documento novo. - Gravacin e recuperacin de documentos. - Acceso informacin contida nun CD. - Acceso a pxinas web. - Impresin de documentos. - Utilizacin do disco duro e uso de dispositivos externos. - Utilizacin dun navegador. - Utilizacin de bases de datos sinxelas. - Edicin de documentos mediante procesadores de texto. - Elaboracin de presentacins multimedia ou pxinas web sinxelas. - Utilizacin dun buscador. 3. Exercitacin mediante programas educativos Esta modalidade permite unha serie achegas para a aprendizaxe do alumnado, dependendo dos criterios didcticos e pedagxicos cos que se constituse o programa. Os programas que permiten a interactividade e a creatividade por parte do alumnado, favorecen un uso das novas tecnoloxas con mis posibilidades educativas. 4. Aprendizaxe por investigacin Trtase de fomentar a aprendizaxe activa e o mis autnoma posible por parte do alumnado, que se ve confrontado a tomar decisins en torno a como proceder na aprendizaxe, que recursos utilizar, como seleccionar e elaborar a informacin atopada, como organizar e repartir o traballo entre os membros do grupo, como presentar o produto resultante, etc. Esta modalidade de traballo supn un modelo educativo valioso en si mesmo, que se enriquece anda mis coa incorporacin das TIC.
93

Ceip o Castiñeiro - Programación E. Primaria - 3º Ciclo - 2011-12

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Ceip o Castiñeiro - Programación E. Primaria - 3º Ciclo - 2011-12

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

CEIP O CASTIEIRO LAZA (OURENSE)

Educacin Primaria 3 Ciclo

CEIP O CASTIEIRO LAZA (OURENSE)

Titora: Patricia Conde Cid

CEIP O CASTIEIRO LAZA (OURENSE)

CEIP O CASTIEIRO LAZA (OURENSE)

CEIP O CASTIEIRO LAZA (OURENSE)

CEIP O CASTIEIRO LAZA (OURENSE)

CONTIDOS 5 CURSO 1. Espazos e formas

CEIP O CASTIEIRO LAZA (OURENSE)

CEIP O CASTIEIRO LAZA (OURENSE)

CEIP O CASTIEIRO LAZA (OURENSE)

CEIP O CASTIEIRO LAZA (OURENSE)

CEIP O CASTIEIRO LAZA (OURENSE)

CEIP O CASTIEIRO LAZA (OURENSE)

CEIP O CASTIEIRO LAZA (OURENSE)

CEIP O CASTIEIRO LAZA (OURENSE)

CEIP O CASTIEIRO LAZA (OURENSE)

REA DE COECEMENTO DO MEDIO

PROFESORADO: 5 CURSO: Patricia Conde Cid 6 CURSO: Patricia Conde Cid

CEIP O CASTIEIRO LAZA (OURENSE)

CEIP O CASTIEIRO LAZA (OURENSE)

CEIP O CASTIEIRO LAZA (OURENSE)

CEIP O CASTIEIRO LAZA (OURENSE)

CEIP O CASTIEIRO LAZA (OURENSE)

CEIP O CASTIEIRO LAZA (OURENSE)

CEIP O CASTIEIRO LAZA (OURENSE)

CEIP O CASTIEIRO LAZA (OURENSE)

CEIP O CASTIEIRO LAZA (OURENSE)

CEIP O CASTIEIRO LAZA (OURENSE)

CEIP O CASTIEIRO LAZA (OURENSE)

CEIP O CASTIEIRO LAZA (OURENSE)

REA DE LNGUA E LITERATURA ESPAOLA

PROFESORADO: 5 CURSO: Patricia Conde Cid 6 CURSO: Patricia Conde Cid

CEIP O CASTIEIRO LAZA (OURENSE)

CEIP O CASTIEIRO LAZA (OURENSE)

CEIP O CASTIEIRO LAZA (OURENSE)

CEIP O CASTIEIRO LAZA (OURENSE)

CEIP O CASTIEIRO LAZA (OURENSE)

CEIP O CASTIEIRO LAZA (OURENSE)

CEIP O CASTIEIRO LAZA (OURENSE)

CEIP O CASTIEIRO LAZA (OURENSE)

CEIP O CASTIEIRO LAZA (OURENSE)

CEIP O CASTIEIRO LAZA (OURENSE)

CEIP O CASTIEIRO LAZA (OURENSE)

REA DE LINGUA E LITERATURA GALEGA

CEIP O CASTIEIRO LAZA (OURENSE)

CEIP O CASTIEIRO LAZA (OURENSE)

CEIP O CASTIEIRO LAZA (OURENSE)

CEIP O CASTIEIRO LAZA (OURENSE)

CEIP O CASTIEIRO LAZA (OURENSE)

CEIP O CASTIEIRO LAZA (OURENSE)

CEIP O CASTIEIRO LAZA (OURENSE)

CEIP O CASTIEIRO LAZA (OURENSE)

CEIP O CASTIEIRO LAZA (OURENSE)

CEIP O CASTIEIRO LAZA (OURENSE)

REA DE LNGUA EXTRANXEIRA-INGLS

PROFESORADO: 5 CURSO: Patricia Conde Cid 6 CURSO: Patricia Conde Cid

CEIP O CASTIEIRO LAZA (OURENSE)

CEIP O CASTIEIRO LAZA (OURENSE)

CEIP O CASTIEIRO LAZA (OURENSE)

CEIP O CASTIEIRO LAZA (OURENSE)

CEIP O CASTIEIRO LAZA (OURENSE)