Hayatboyu Eğitim Veya Örgün Olmayan Eğitim Özel İhtisas Komisyonu Raporu

SEKZNC BE YILLIK KALKINMA PLANI
DPT: 2568 K: 584
HAYATBOYU ETM VEYA RGN OLMAYAN ETM ZEL HTSAS KOMSYONU RAPORU
ANKARA 2001
NSZ Devlet Planlama Tekilatnn Kurulu ve Grevleri Hakknda 540 Sayl Kanun Hkmnde Kararname, ktisadi ve sosyal sektrlerde uzmanlk alanlar ile ilgili konularda bilgi toplamak, aratrma yapmak, tedbirler gelitirmek ve nerilerde bulunmak amacyla Devlet Planlama Tekilatna, Kalknma Plan almalarnda yardmc olmak, Plan hazrlklarna daha geni kesimlerin katksn salamak ve lkemizin btn imkan ve kaynaklarn deerlendirmek zere srekli ve geici zel htisas Komisyonlarnn kurulaca hkmn getirmektedir. Babakanln 14 Austos 1999 tarih ve 1999/7 sayl Genelgesi uyarnca kurulan zel htisas Komisyonlarnn hazrlad raporlar, 8. Be Yllk Kalknma Plan hazrlk almalarna k tutacak ve toplumun eitli kesimlerinin grlerini Plana yanstacaktr. zel htisas Komisyonlar almalarn, 1999/7 sayl Babakanlk Genelgesi, 29.9.1961 tarih ve 5/1722 sayl Bakanlar Kurulu Karar ile yrrle konulmu olan tzk ve Mstearlmzca belirlenen Sekizinci Be Yllk Kalknma Plan zel htisas Komisyonu Raporu genel ereveleri dikkate alnarak tamamlamlardr. Sekizinci Be Yllk Kalknma Plan ile istikrar iinde bymenin salanmas, sanayilemenin baarlmas, uluslararas ticaretteki paymzn ykseltilmesi, piyasa ekonomisinin gelitirilmesi, ekonomide toplam verimliliin arttrlmas, sanayi ve hizmetler arlkl bir istihdam yapsna ulalmas, isizliin azaltlmas, salk hizmetlerinde kalitenin ykseltilmesi, sosyal gvenliin yaygnlatrlmas, sonu olarak refah dzeyinin ykseltilmesi ve yaygnlatrlmas hedeflenmekte, lkemizin hedefleri ile uyumlu olarak yeni bin ylda Avrupa Topluluu ve dnya ile btnleme amalanmaktadr. 8. Be Yllk Kalknma Plan almalarna toplumun tm kesimlerinin katks, her sektrde toplam 98 zel htisas Komisyonu kurularak salanmaya allmtr. Planlarn demokratik katlmc niteliini glendiren zel htisas Komisyonlar almalarnn dnya ile btnleen bir Trkiye hedefini gerekletireceine olan inancmzla, konularnda lkemizin en yetikin kiileri olan Komisyon Bakan ve yelerine, almalara yaptklar katklar nedeniyle teekkr eder, Sekizinci Be Yllk Kalknma Plannn lkemize hayrl olmasn dilerim.
Sekizinci Be Yllk Kalknma Plan
Hayatboyu Eitim veya rgn Olmayan Eitim K Raporu
NDEKLER .i KATILIMCI LSTES .....ii 1. GR..1 2. MEVCUT DURUM ve SORUNLAR..1 2.1 MEVCUT DURUM..1 2.1.1. DNYADA MEVCUT DURUM ...1 2.1.2. TRKYE'DE MEVCUT DURUM.4 2.2. SORUNLAR ..6 3. ULAILMAK STENEN AMALAR .8 3.1. HAYAT BOYU ETM KAVRAMI ...9 3.2. HAYAT BOYU ETMN AMALARI ..10 3.3. HAYAT BOYU ETMN LKELER..10 3.4 BR YAKLAIM MODEL OLARAK HAYAT BOYU RENME ..12 3.5.HERKES N HAYAT BOYU RENME ..13 3.6.ULAILMAK STENEN AMALAR..17 3.7.OKUMA-YAZMA 17 3.8.OKUMA-YAZMADA ULAILMAK STENEN AMALAR..18 3.9.OCUK ETM .19 3.9.1. OCUK ETMNDE ULAILMASI STENEN AMALAR 19 3.10 GENLERN ETM .20 3.11 HAYAT BOYU ETM KAPSAMINDA YETKN (KADINLAR, ERKEKLER, YALILAR) ETM .21
4. PLANLANAN YATIRIMLAR ve POLTKALAR ..23

ISBN 975 19 2660 - 2 (basl nsha)
Bu alma Devlet Planlama Tekilatnn grlerini yanstmaz. Sorumluluu yazarna aittir. Yayn ve referans olarak kullanlmas Devlet Planlama Tekilatnn iznini gerektirmez; nternet adresi belirtilerek yayn ve referans olarak kullanlabilir. Bu e-kitap, http://ekutup.dpt.gov.tr/ adresindedir. Bu yayn 1500 adet baslmtr. Elektronik olarak, 1 adet pdf dosyas retilmitir.
http://ekutup.dpt.gov.tr/egitim/oik584.pdf
KATILIMCI LSTES
AD FRDEVS FATH ORHAN FAYIK ZZET NAHDE SAM MEHMET MUHTTN BADAT GAYE NEZH FAZIL ARF CENGZ HACI MER HSEYN NEZAHAT ZEHRA LKNUR NHAL LDE NUSRET LEYLA HKMET LKM S. SOYAD GNE TRKMEN EKNC DEMRTA EVK YILMAZ AHN ZTRK YILDIRIM ALBAYRAK ERBATUR VAROL YOZGAT ALTUN ATAY BEYDOAN ACA SEKN KAYA SULKALAR AKDOAN KASAP COKUN GKMEN KAYA NVAN Prof. Dr. Uzman Yardmcs Genel Mdr Yardmcs KURUL BAKANI Genel Mdr Daire Bakan ube Mdr ube Mdr ube Mdr APK Uzman Prof. Dr. Yrd. Do. Dr. Yrd. Do. Dr. Dr. Koordinatr Yrd. Do. Dr. Yrd. Do. Dr. Prof. Dr. Mdr Yardmcs Uzman Yardmcs ocuk Geliimi Uzman retim Grevlisi Daire Bakan Yrd. Do. Dr. Yrd. Do. Dr. KURULU - DARE - BRM Ankara niversitesi Eitim Bilimleri Fakltesi (BAKAN) Devlet Planlama Tekilat nsan Kaynaklarnn Gelitirilmesi Dairesi (KOORDNATR-RAPORTR) Milli Eitim Bakanl Eitim Teknolojileri Genel Mdrl Projeler Koordinasyon Kurul Bakan TRK Eitim-Sen Milli Eitim Bakanl Okul ncesi Eitim Genel Mdrl Milli Eitim Bakanl Erkek Teknik retim Genel Mdrl Milli Eitim Bakanl raklk ve Yaygn Eitim Genel Mdrl Milli Eitim Bakanl raklk ve Yaygn Eitim Genel Mdrl Milli Eitim Bakanl Aratrma Planlama Dairesi ukurova niversitesi Fen Edebiyat Fakltesi Marmara niversitesi Salk Eitim Fakltesi Cumhuriyet niversitesi ktisadi dari Bilimler Fakltesi Nide niversitesi Eitim Fakltesi TSK Kazm Karabekir Eitim Fakltesi EMEKL EMEKL TESK Eitim Ve Planlama Mdrl TESK Eitim Ve Planlama Mdrl Babakanlk Aile Aratrma Kurumu Ondokuz Mays niversitesi Amasya Eitim Fakltesi Kadnn Stats ve Sorunlar Genel Mdrl Eitim ve Sosyal ler Dairesi Bakanl Dokuz Eyll niversitesi Mimarlk Fakltesi Dokuz Eyll niversitesi Mimarlk Fakltesi
ii
HAYAT PINAR SEVAL GLAY BRAHM EFKAN
AKYOL KAYLAN GVEN CERT AHN ALA
Yrd. Do. Dr. Uzman Yardmcs Yrd. Do. Dr. Ar. Grevlisi Genel Bakan ube Mdr
Gazi niversitesi Gazi Eitim Fakltesi Snf retmenlii Blm Babakanlk zrller daresi Bakanl Eitim Dairesi Hacettepe niversitesi Ev Ekonomisi Yksek Okulu Hacettepe niversitesi Ev Ekonomisi Yksek Okulu Emekli Sen ileri Bakanl Eitim Dairesi
iii
1. GR
Hayat boyu eitim erevesinde lkemizce amalanan; problem zme beceri ve davranlar ile bilimsel dnme alkanl kazanm, Cumhuriyeti, Atatrk ilke ve inklaplarna bal, milli ve manevi deerleri koruyan ve gelimesine yardmc olan, laik, eletirel dnme, yaratc dnme, bilimsel dnme, ilikisel dnme ve akl yrtme becerilerini kazanm, bilgili, insan haklarna saygl, toplumsal sorunlara duyarl a insannn iinde yaad bir toplumun ihtiyac olan eitimi karlamaktr. Bilimsel, teknik, ekonomik ve sosyal deimenin hz karsnda insan kiiliinin tam olarak gelimesi iin eitimin dnya lsnde ve hayat boyu devam eden bir sre olmas gerektii anlayndan hareket eden hayat boyu eitim; bireyleri toplum hayatnda meydana gelen ekonomik, kltrel, siyasi deiimlerle ba edecek dzeye getirmeyi de amalar. Dnyamzda ekonomik, kltrel, sosyal ve politik alanlarda yaanan hzl deiim ve geliim, lkeleri eitim alannda ciddi nlemler almaya zorlamaktadr. lkelerin bir ou eitim sistemlerini sorgulayarak herkesin hayat boyu renmesini salayacak ekilde sistemlerini yeniden yaplandrmaktadr. Bizim de bu yeniden yaplanmada Avrupa lkelerindeki, Trk Cumhuriyetlerindeki ve Trk nfusunun olduu lkelerdeki vatandalarmz da bu srece dahil etmemiz gerekmektedir. Dnyada ve lkemizde bilim ve teknolojide meydana gelen gelimelere paralel olarak eitim sistemimiz de gelitirilmekte ve lke genelinde yaygnlatrlmas almalar hzla devam etmektedir. Planl dnemlerde alnan kararlar ve belirlenen politikalar dorultusunda istenilen hedeflere ulalmtr. Ancak a yakalayabilmek ve gelimelerin gerisinde kalmamak iin eitim sistemimizde yeniden yaplanma almalarn an gereklerini de dikkate alarak planl bir ekilde yrtme zorunluluu kabul edilen bir gerektir. Hayat boyu eitim kavram ve uygulamas yenilenecek eitim sistemimizin temel unsurlarndan biri olacaktr. Komisyonumuz, ncelikle dnyada ve lkemizde eitim uygulamalarnn mevcut durum tespitini yaparak, gelimi dnya lkelerinin de gndemini byk lde igal etmekte olan Hayat Boyu Eitim uygulamasnn hedef, ilke ve uygulama politikalarn belirlemeye almtr.
2. MEVCUT DURUM ve SORUNLAR

2.1 MEVCUT DURUM
2.1.1 DNYADA MEVCUT DURUM
1960l yllarda gelimi lkelerde eitim sistemleri tartlmaya ve sisteme ciddi eletiriler yneltilmeye balanmtr. Eletiriler, rgn eitimin tek bana bireylerin temel
renme ihtiyalarna cevap verememesi ve rgn eitim frsatndan yararlanamayanlarn eitimsiz kalmaya mahkum edilmesi noktalarnda younlamtr. Bu eletiriler sonucunda eitim anlaynda nemli deiimler yaanm, 1960l yllarn sonunda eitimde radikal deiim ihtiyac, deiimin merkezinde de eitimin kendisini yeniden tanmlama ilkesi yer almtr. Yinelenen eitim kavram ortaya atlm, kavram zorunlu eitim sonrasnn tmn kapsayacak kapsaml bir eitim stratejisi olarak tanmlanmtr. Bu kavramn getirdii yenilik, eitimin yinelenen bir biimde bireyin tm yaamna yaylmasdr. Yinelenen eitimin temel ilkeleri; rgn ve yaygn eitim birbirini tamamlamal, kurumsal eitim frsatlar geni kitlelere yaygnlatrlmal, rgn eitimde son kademe anlayndan kurtulmal, lise ve yksek renimde eitim ve i hayat birbirini tamamlayacak biimde srdrlmeli, eklinde sralanabilir. Seksenli yllarda gelimi lkelerde eitime ayrlan kaynaklarn azald ve eitli sorunlar yaand grlmektedir. Eitimde yeniden bir sorgulama srecine girilmi ve bu sre sonunda herkes iin hayat boyu renme kavram ortaya atlmtr. Bu kavramn 1960l yllarda ortaya atlan yinelenen eitim kavramndan fark, bireyi merkez alan bir yaklamn benimsenmesi, okul d renime de nem verilmesi, okul rolnn deitirilmesi, devletin eitimdeki arlnn azaltlmas, buna karlk sosyal taraflarn rollerinin glendirilmesidir. Herkes iin hayat boyu renme kavramnn temel amalar; okul ncesi eitimi nitelik ve nicelik asndan yaygnlatrma, ilk ve orta retimde gerek bir renme temeli oluturma, okuldan i hayatna geileri kolaylatrma, yetikinleri renmeye zendirme, sistemin kaynaklarn yenileme, sistem paralar arasnda tutarll salama, olarak sralanabilir. Doksanl yllarda herkes iin hayat boyu renme yaklam erevesinde eitim sistemleri yeniden incelenmi ve eitim sistemlerinde aksad ileri srlen hususlar be grupta toplanmtr. Birincisi, mevcut sistemlerin amalar ya belirgin deildir ya da kullandklar aralar amalarna ulatracak uygunlukta grnmemektedir. Yeni kuaklara, ocukluk ve ergenlik dneminin belli bir sresi iinde bir defaya zg bilgiler kazandrlmakta ve onlarn yaamlar
boyunca yetecek bilgi ve becerilerle donatld sanlmaktadr. Okul-ncesi eitim dncesi yaygn deildir. kincisi, bilginin durmadan oald ve hzla eskidii gnmzde; eitim kurumlar kitaplardan aktarlan bilgilerin renilmesine arlk vermektedirler. Oysa ocuklar, kitle iletiim aralar yoluyla okulda rendiinden ok daha fazla bilgi edinmekte, buna karlk, onlara bu aralardan faydalanmay retmek zere ok az giriimde bulunulmaktadr. ncs, okullarn baar saplantlar, salkl olmayan bir yarmaya yol amakta ve ok sayda gen kendisini baarsz olarak damgalayan eitim anlaynn acmaszl sonucu renimlerini terk etmektedirler. Drdncs, kullanlan yntemler, resmi yetkililer ile retmenlerin daima en iyisini bildikleri varsaymna dayaldr. Amalar onlar saptamakta, renme ortamn onlar belirlemekte, renme hzn onlar dzenlemektedir. Beincisi, rgn eitim sistemleri ,renimin sadece okullar ile srmediini, evde, iinde yaanlan toplumda, oyun srasnda da srdn grmezlikten gelmektedir. Grld gibi, her ne kadar doru olan yapyor grnse de, mevcut eitim sistemleri kendilerinden bekleneni verememektedir. Byle bir durumda atlmas gereken ilk adm, ak ve net bir ekilde hedefleri yeniden gzden geirmek, ya da yeni hedefler saptamaktr. Aksi taktirde, yukarda sralanan sorunlar, eitimin gidiini farkl ynlere ekebilmektedir. Eer eitim sistemlerinin yn hayat boyu renme ve eitim ynne evrilebilir ise, bu sorunlarn giderilmesi ynnde ak ve uzlalabilir hedefler zerinde gr birlii salamak zor olmayacaktr. Ayrca, okumaz-yazmazlk sorunu da, iinde yaadmz an en ciddi sorunlarndan biridir. Geri kalmlkla ve yoksullukta byk lde ilikilidir, uluslarn varlklarn srdrebilmeleri ve kalknabilmeleri iin temel koullardan biridir. Okumaz-yazmazlk bir kader deildir. Sk sk izlenmesi ve kkl zmlerle nlenmesi gereken sosyal bir durumdur, azimli bir ekilde ve srekli olarak savalmazsa hemen ortaya kmakta ve hzla yaylmaktadr. Dnyadaki okuma-yazma ile ilgili rakamlar bizler karamsarla ve cesaretsizlie srkleyecek dzeydedir. zellikle gelimekte olan lkelerde okullama orannn artmasna,
ilkretimin hzla yaylmasna ve parasz olmasna ramen, dnyadaki okumaz-yazmazlarn says da hzla artmaktadr, UNESCO'nun 1995 yl verilerine gre dnyamzda 15 ve daha yukar yalarda 1 milyar okumaz-yazmaz vardr. Bunlarn %70.5'i Asya, %20,6s Afrika ktasnda yaamaktadr, okumaz-yazmazlarn %73' Hindistan, in, Pakistan, Banglade, Nijerya, Endonezya, Brezilya, Msr, ran Sudan olmak zere 10 lkede younlamaktadr. Sadece %52,2'si, Hindistan ve in'de yaamaktadr.
Okumaz-yazmazln kalknma ile ilikisine bakldnda dnyadaki okumazyazmazlarn %95'inin gelimemi ve gelimekte olan lkelerde olduu grlmektedir. Geriye kalan %5 orandaki okumaz-yazmaz ise sanayilemi lkelerdedir. Bu durum 50 yldan bu yana okumaz-yazmazlk sorununun zld sanlan sanayilemi lkelerde bile, son yllarda ihmal edilemeyecek dzeyde okumaz-yazmazn olduunu gstermektedir. Kadnlarda okumaz-yazmazlk oran %34.9dur. Yani dnyada her kadndan biri okuma-yazma bilmemektedir, Erkeklerde bu oran %20.5'tir. Genlere gelince, 15-19 ya aras dnyada 85 milyon gen okuma yazma bilmemektedir. Ayrca gelimekte olan lkelerde 6-11 ya aras 100 milyondan fazla ocuun okula gitmedii saptanmtr.
2.1.2 TRKYE'DE MEVCUT DURUM

Trkiye hzl bir sanayileme ve kentleme sreci ierisindedir. Kyden kente olan gn ortaya kard kentleme hznn isizlie etkisi, sanayi ve hizmet kesimlerinde artan insangc ihtiyacnn ok zerinde seyretmektedir. 1924 ylnda kabul edilen Tevhid-i Tedrisat Kanunu tm eitim kurumlarnn Milli Eitim Bakanlnca (MEB) ynlendirilmesini ngrmektedir. Yine, 1973 ylnda yrrle giren 1739 Sayl Milli Eitim Temel Kanununda rgn ve yaygn eitim (yetikin eitimi) politikalarnn belirlenmesi ve gelitirilmesinde, genel sorumluluk Milli Eitim Bakanlna verilmektedir. 1973 ylnda 1739 sayl Milli Eitim Temel Kanunu ile oluturulan Trk Milli Eitim Sistemi, yinelenen eitim kavramna gzel bir rnektir. Sistem rgn ve yaygn olmak zere iki ana blmden meydana gelmi ve bu iki blm birbirinin tamamlaycs olarak kabul edilmitir. Yaygn eitim ile ilgili maddeler herkese hayat boyu renme frsatlar sunacak ekilde dzenlenmi, sistemin yrtlmesinde devlete nemli roller verilmitir. Milli Eitim Bakanl, kendine bal eitli yaygn ve rgn eitim kurumlar ile, kiilere ynelik, eitli yaygn ve rgn eitim sunmakla ve dier Bakanlklar ile yar-resmi, gnll ve zel kurulularca sunulan programlara destek olmak ve bu programlar arasnda,
ulusal ve yerel dzeylerde, egdm salamakla grevlidir. Ayrca, Milli Eitim Bakanlna bal rgn eitim genel mdrlkleri, rgn eitim hizmetlerine ek olarak, kendi alanlarnda yetikin eitimi programlar da yrtmektedirler. Kalknma planlar ile eitimin ilikisine bakldnda; Birinci Be Yllk Kalknma Plannda 222 sayl ilkretim ve eitim kanunun baz hkmlerinin lke artlarna uymad, bu konuda tecrbelerden yararlanlarak kkl bir dzenlemeye gidilecei belirtilmitir. Ayrca retmen-renci orannn drlmesi ve okul programlarnn modern teknoloji ve lke artlarna uygun duruma getirilmesi hedeflenmitir. Belirli oranlarda plan hedeflerine yaklalmasna ramen zel retim kurumlar dier retim kurumlar kadar gelimemitir. Bugn dahi zel retim kurumlarnn oran %1.5 civarndadr. kinci Be Yllk Kalknma Plannda Temel Eitimin kapsam geniletilmi ve Temel eitim okul ncesi eitimi ve lkretimi kapsayacak ekilde dzenlenmitir. nc Be Yllk Kalknma Plannda ise Temel Eitimin yannda Mesleki ve Teknik Eitimin arlnn artrlmas planlanm ama istenilen saysal hedefler tam olarak gerekletirilememitir. Drdnc Be Yllk Kalknma Plannda ise ikili ve l eitim kaldrlarak okulsuz kylerin okula kavuturulmas ngrlmtr. Programlarn okulda ilevsel hale getirilmesi de ayrca bu planda belirtilmitir. Beinci Be Yllk Kalknma Plan renciyi tanma, ynetme ve ynlendirme arlkldr. Bu plan dneminde MEB merkez ve tara tekilatnda yaplan yapsal deiiklikler de bu plann deerlendirilmesini ve uygulamasn nitelik olarak zorlatrmtr. Altnc ve Yedinci Be Yllk Kalknma Planlarnda eitim gstergelerinde nemli gelimeler olmutur. Planl dnemin balangcndan itibaren eitime ayrlan kaynaklardaki arta paralel olarak eitimin her kademesinde okullama oranlar ykselme eilimine girmesine ramen arzulanan dzeye ulamamtr. Trkiyede, Milli Eitim Bakanl ve ilgili dier bakanlklar, kendi ilgi alanlarnda, kiilere ynelik, meslek kazandrc, gelir getirici programlar yannda, salk, ev ekonomisi, vatandalk eitimi vb. konularda da programlara sahiptirler. Fakat sunulan hizmetler, giderek artan ihtiyalar karsnda yetersiz kalmaktadr. Trkiye'deki okuma-yazma durumu da, dnyadaki okuma-yazma durumundan ok farkl deildir. Cumhuriyetimizin kuruluundan bu yana ok sayda okuma-yazma
kampanyas dzenlenmesine ve ocuklarda okullama oranlarnn artmasna ramen hala gnmzde okuma-yazma bilmeyenlerin oran yksektir. VII. Be Yllk Kalknma Plannda da belirtildii gibi, okumaz-yazmazlk erkeklerde %11.2, kadnlarda ise %28 orannda olmak zere ortalama %19,5 dzeyindedir. Bir baka deyile Trkiye'de 5 yetikinden birisi okumayazma bilmemektedir. Bu durum kadnlarda daha da dktr: her 3 kadndan birisi okumayazma bilmemektedir. Okumaz-yazmazlarn blge ve ehirlere gre dalmna bakldnda Dou ve Gneydou blgeleri ile stanbul, Ankara ve zmir gibi byk illerde younlat grlmektedir. Gle birlikte byk kentlerde okuma-yazma bilmeyenlerin giderek artaca tahmin edilmektedir. Dier taraftan evli ve anne durumunda k kadnlarmzn yars okuma yazma bilmemektedir. Yani Trkiye'deki hemen her 2 hanenin birinde annemiz okuma yazma bilmemektedir. Ya gruplarna gre bakldnda 6-14 ya aras 1.5 milyon ocuk okula gitmemektedir. Yine 15-19 ya aras okuma-yazma bilmeyenlerin oran %13.8'dir. Gizli okumaz-yazmazlk orannn da yaygnlat grlmektedir. Gizli okumaz-yazmazlar; elinde diploma ya da okuryazarlk belgesi bulunan, resmiyette okur yazar grlen ancak okuma yazmay bilmeyen kiilerdir.
2.2 SORUNLAR
Mevcut eitim sistemi bireylerde yaratc ve eletirici dnceyi , retmeyi, yarglamay, sorgulamay yeterince gelitirmekten uzak, renmeyi retmeyen, insanlar ne hayata ne de bir meslee tam olarak hazrlayabilen, kitaba dayal, ezberci ve duruk bir yap arz etmektedir. Mevcut sistem, insanlarda salam bir kiiliin ve giriimciliin olumasna katk salama yeteneinden yoksun, gelecein toplumunun gereksinimlerini dikkate almadan dnyadaki gelimeleri ok gerilerden izleyen bir sistem olarak varln srdrmektedir. Eitim ve retimin amalarnn, programlarnn, ieriinin, yntemlerinin, ders ara ve gerelerinin gncelletirilmesi gerekmektedir. Bunlar oluturulurken toplum gereksinimleri dikkate alnmal, cinsiyet ayrmna yol aabilecek yaklamlardan kanlmal ve gelecee dnk olma ilkesi gzden uzak tutulmamaldr. Her kademede ki eitim ve retimin kalite asndan lme ve deerlendirme standartlarnn belirlenmemi olmas ya da bunlarn dikkate alnmamas ve bilimsel izleme ve aratrma sonularna gre anlaml deerlendirmeler yaplarak sistemin btn ynleri ile srekli olarak gelitirilememesi de nemli bir sorun olarak karmza kmaktadr.
lke genelinde eitimin toplum hayatndaki nemi ve arl yeteri kadar anlalamamtr. Bu nem ve arlk devletin eitim politikalar ve uygulamalarna gereken llerde yanstlamamtr. Dorudan rgn eitim ve retim hizmeti sunan eitli kademelerdeki kurumlarn byk bir ounluu gerek fiziki imkanlar, gerekse ara gere ve donanm bakmndan iyi bir eitim ve retim ortam salayamamtr. Bunlarn yannda sistemin dier boyutlarnda grlen baz sorunlar aadaki gibi sralanabilir: Eitimi en iddetli ekilde sarsan sorun isizlik sorunudur. Trkiye uzun yllardr isizlik sorunu yaamaktadr. Trkiye'de hem sanayi hem de hizmetler sektrnde verimli yeni istihdam alanlar ama yeterlilii dk seyretmitir. Bu sektrlerde ihtiya duyulan nitelikli insan gcnn yetitirilmesi nem arz etmektedir. sizliin ve isizlik korkusunun etkileri eitimin tm kademelerinde her boyutuyla yaanmaktadr. Aile ve renci amacn ve hayat plann tayin etmekte zorlanmakta, eitimden , eitimin ilevi olmayan beklentiler iine girmektedir. Tm toplumlarn en canl kesimi olan 11-21 ya aras grup, Trkiye'de isizliin etkiledii bir ortama maruz kald ve de bu ya grubundaki ocuklara hedef gsterilemedii iin, bir atalet ve bekleme dnemine dnm durumdadr. Eitim-ekonomi-istihdam balants halen yeterli dzeyde deildir. Ekonomik faaliyetlerin nemli bir girdisi olan igcnn niteliini belirleyen en nemli etken eitimdir. Trkiye'de insan kaynaklarnn sevk ve idaresi zaman zaman sylenen ama ok iyi uygulanamayan bir ibaredir. nsan kaynak haline getiren unsur emein sunduu niteliktir. Bu nitelik ancak eitimle ykseltilebilir. nsana ve insann eitilmiliine ynelik bu yaklam eitimin sonularn hayata intikal ettirilmesinde glk yaratmaktadr. retimde insan unsurunun yerini talep belirler ve eitime yol gsterir. Trkiye'de halen baz firmalar ok genel baz i nitelik taleplerini, tanmlarn ak olarak ifade edememekte, eitli mesleklerin veya bu meslein kademelerini birbirine ikame edebilmektedirler. Bu, eitilmiliin nemini azaltc bir uygulamadr. Toplumsal statnn yalnzca diplomaya baml olmaktan kurtarlmas, mesleki yeterlilie ve meslek ahlakna da bal olmas salanmaldr. Bylece kii, mesleinin gerektirdii kadar eitim almakla yetinecek, mesleindeki gelimeleri ksa sreli eitim faaliyetleri ile de takip edebilecektir. Ayrca, eitim sisteminin niversite eitimini zendiren ve herkesi niversite kaplarna tayan yaps da deitirilmelidir.
Eitim istihdam ilikisini olumsuz ynde etkileyen unsurlardan biri de mesleki tercihlerin isabetli yaplamamasdr. Meslek seiminin isabetli yaplmas, ilerde meslek deiiklii yapma ihtiyacn da asgariye indirecektir. Bunun iin mesleki rehberlik ve danma hizmetleri yaygnlatrlmaldr. Eitimden bir stat bekleme eiliminin yksek olduu lkemizde, yaygn eitim yoluyla veya kendi kendilerine renen vatandalarmzn bu bilgi ve becerilerini, geerlilii olan bir belge ile belgelendirememeleri; onlarn rgn eitim dnda bir eyler renme arzusunu olumsuz ynde etkilemektedir. Bu durum, yaygn eitimin nemli bir problemidir. Dzenlenen yaygn eitim programlarnn genelde ilkretim seviyesindeki kiilere ynelik olmas zellikle yksek renim gren kiilere hitap eden programlarn snrl kalmas, rgn eitimini tamamlam kiileri adeta yaygn eitimin kapsam dnda brakmaktadr. lkemizde, yaygn eitim alannda uzaktan retim yntemleri ile kendi kendine renme materyalleri istenilen lde gelitirilememitir. Bu durum, yaygn eitim hizmetlerinin zellikle alan kesime yaygnlatrlmasna engel tekil etmektedir. Yaygn eitim faaliyetleri arasnda koordinasyon ve ibirlii salanamamas; bu eitimin sistem btnl iinde gelimemesine kaynaklarn verimli olarak kullanlamamasna ve kurum ve kurulular arasnda da yetki atmasna sebep olmaktadr. Yaygn eitim alannda, bu eitimi yapan kurum ve kurulularn tamamna program gelitirme vb. teknik konularda hizmetler vererek; onlar kaynatracak, aralarndaki iletiimi salayacak ve sistemin btnlk ierisinde gelimesine yardmc olacak uzmanlk birimleri gelitirilememitir. Artk Trkiye'de herkes kabul etmektedir ki, zellikle mesleki eitime gereken nem verilmeden ekonomik gelimenin salanmas mmkn deildir. Toplam igcnn yzde % 77,8'inin, istihdamn da 79,1'inin ortaokul veya daha alt seviyede eitim dzeyine sahip olanlar ile okuma-yazma bilmeyen kiilerden olutuu bir lkenin uluslararas pazarlarda rekabet etmesi son derece gtr. Bu erevede eitime harcanan kayna yatrm olarak kabul etmek ve getirisinin ok ksa dnemde alnamayacan kabul etmek gerekir.
3. ULAILMAK STENEN AMALAR

Bilim ve teknolojideki hzl ve kapsaml gelimeler, fert ve toplum hayatn nemli lde etkilemektedir. Gnmzde ferdin gnlk hayatn topluma uyumlu bir ekilde srdrebilmesi ve mesleindeki gelimeleri yakndan takip edebilmesi de kendini yenilemesi ile mmkn olabilecektir. Ferdin kendini srekli yenilemesi ise ancak hayat boyu eitim ile mmkn olabilecektir. Eitimden bir sre kopmu olan fert toplumdan yani hayattan da
kopma riski ile kar karya kalmaktadr. Gnmzde bu derecede nem arz etmekte olan hayat boyu eitim kavramnn biraz daha ayrntl olarak incelenmesinde fayda grlmektedir.
3.1 HAYAT BOYU ETM KAVRAMI

Eitimin insan hayatna bal bir sre olduunun ortaya kmasyla birlikte gndeme gelen hayat boyu eitim kavramnn anlamn aklamak iin, kavramn iinde yer alan yaam, hayat boyu ve eitim kavramlarn incelemek gerekir. Bu kavramlarn anlam ve yorumu geni olarak hayat boyu eitimin anlam ve kapsamn belirtmektedir. Eitim, rgn eitimin sonunda bitmemekte, hayat boyu srmektedir. Eitim bireyin tm yaamn kapsamaktadr. Hayat boyu eitim, bireyin zel, aile, sosyal ve mesleki yaamnda en byk gelimenin salanabilmesi iin bireyin yaamnn tm alanlarnda yrtt rgn, yaygn ve algn renmeyi kapsamaktadr. Dolaysyla hayat boyu eitim, eitim kademelerini ve biimlerini, yani okul ncesi, ilk, orta ve yksek retimi ,rgn, yaygn ve algn eitimi kapsamakta ve birletirmektedir. Hayat boyu eitimde, "eitim kavram" en geni anlamyla kullanlmakta ve eitimin tm kademeleri ahenkli bir ekilde btnletirilmektedir. UNESCO Genel Konferans 1976 ylnda Hayat Boyu Eitime ilikin u aklamay benimsemitir: "Hayat boyu eitim, mevcut eitim sistemini yeniden yaplandrmay ve eitimle ilgili olup da eitim sisteminin dnda kalan tm potansiyeli gelitirmeyi amalayan genel bir dzenlemedir. Bu tr bir dzenlemede erkekler ve kadnlar kendi eitimlerini bizzat kendileri gerekletirirler." Bu aklamada temel gr bulunmaktadr: 1.Eitim sisteminin btn, hayat boyu renecek kiiler yetitirecek ekilde yeniden yaplandrlacaktr. 2. Algn eitim sektrnden olabildiince yararlanlacaktr. 3.Bamsz renmenin, renmeyi renmenin nemi zerinde durulacaktr.(UNESCO,1976) Bilgi ve becerideki hzl deimeler, bireylerin sadece bilinenler konusunda deil, ayn zamanda gelecekte karlaacaklar konularda da eitilmesinde rol oynayacak yeni eitim strateji ve hedeflerini dikkate almay gerektirmektedir. Dier taraftan, iletiim, sanayi , salk,
tarm vb. alanlarda hzla ortaya kan gelimeler, bu gelimelerin sosyal, ekonomik, siyasal ve kltrel hayata etkisi, bilgi, beceri ve deerlerin yenilenmesi srecine hayat boyu devam edilmesi ihtiyacn dourmaktadr. Hayat boyu eitim, genelde kurumsallam eitim ve okullara kar yneltilen eletirilere bir cevap olarak grlmektedir. Geleneksel okul sistemleri, hzl deiim sonucu ortaya kan yeni eitim ihtiyalarn karlamada ve deime de yetersiz kalmaktadr. ocukluk ve genlik dnemleriyle snrl olan okul retiminin, deien dnyann tm ihtiyalarn karlamas asla mmkn deildir. Byle bir dnya, dier eitim biimlerine ve dier imkanlara zorunlu olarak ihtiya duymaktadr.
3.2 HAYAT BOYU ETMN AMALARI

Hayat boyu eitim temel amaca ynelmi bulunmaktadr. Bunlar, hayat boyu renmede frsatlar yaratarak bireylerin kiisel geliimini salamak, toplumsal btnlemeyi gerekletirmek ve ekonomik bymeyi salamaktr. 1.Kiisel Gelime: Hayat boyu eitim, hayat boyu renme stratejileriyle, birey aktif renme gizilgcne odaklanmakta, ve bireyi merkez almaktadr. Bireylere daha fazla seme ve giriim hakk tanyarak, bireylerin ilgisine ve gereksinimine uygun eitim salamay amalamaktadr. Her insan, ocuk, gen ve yetikin, renme ihtiyalarn karlamak zere, tasarlanm eitim imkanlarndan yararlanmaldr. nsanlarn varlklarn srdrmek, kapasitelerini sonuna kadar gelitirmek, beyin teknolojisini gelitirmek, onurlu bir biimde almak ve yaamak, kalknma srecine her anlamda katlmak, yaam standartlarn ykseltmek, bilinli karar vermek ve renmeyi srdrmek iin ihtiya duyduklar her trl renmeyi kapsamaktadr. 2.Toplumsal Btnleme: Hayat boyu renme gnmze kadar kk gruplarn yararland bir sre olarak kalmtr. Hayat boyu eitim, bunu tersine evirmeyi, yani herkese hayat boyu renme frsatlar sunarak, frsat eitliine katkda bulunarak ve toplumun demokratik temellerini glendirerek toplumsal btnlemeyi amalamaktadr. 3.Ekonomik Byme: Beceri oluturmada koullar ve frsat eitliini gerekletirmek, verimi arttrmak, ekonomik bymeyi ve yeni izler yaratmay tevik etmek iin gerekli dzenlemeleri kapsamaktadr.
3.3 HAYAT BOYU ETMN LKELER

Hayat boyu eitimin uygulanabilmesi iin tm eitim sisteminde aadaki hususlara
10
dikkat edilmesi gerekmektedir: 1.Ansiklopedik Bilgilere Son Verilmesi: Hayat boyu eitimde kiisel girikenlik, yaratcl tevik, aktif ve bamsz renme, bireyin kapasitesini sonuna kadar gelitirme amalandndan ezber bilgilere kar klmaldr. Hayat boyu eitim erevesinde bilgiler eitli kitle iletiim aralaryla verilecektir. eitli disiplinlerle ilgili olarak ezberletilen bilgiler, ansiklopedik bilgiler zamanla eskiyeceinden buna son verilmelidir. Dier taraftan ansiklopedik bilgiler mantk gelitirmeyi engellemektedir. Herkese temel bilgilerin yannda ilemsel bilgilerin verilmesi esas alnmaldr. Bundan byle, bilgi nasl retilir, kendi kendini yetitirme nasl gerekletirilir, bilgi nasl seilir, dier bilgilerle nasl btnletirilir, renilenler uygulamaya nasl aktarlr, sorular zerinde durulmaldr. Eitim, dnme biimlerini, zihin faaliyetlerini ve eletirebilmeyi gelitirme zerinde younlatrlmaldr. 2.Okumaz-Yazmazla Son Verilmesi: Bilgilerin renilmesi, renme ve srekli eitim asndan hayat boyu eitimin en byk engeli okumaz-yazmazlktr. Ayn zamanda toplumsal btnleme ve i yaamn gelitirmenin de en byk engeli olarak grlmektedir. Bu nedenle hayat boyu eitimin temel amacn okuma-yazma retimi oluturmaldr. Herkes iin zorunludur. Temel bir haktr. Herkese salanmaldr. Ayrca, geleneksel eitim sisteminde uyguland gibi, ansiklopedik bilgi vermeye devam edilecekse, yntemler aynen uygulanacaksa, bireyler okuma yazma rense de bir sre sonra unutacak ve gizli okumaz yazmazla deceklerdir . 3.Bilgilerin Geleneksel Yollarla Aktarlmasna Son Verilmesi: Aile ve toplum rolleri, salk, cinsiyet vb. konulardaki bilgiler aile ortamnda insan ilikileri yoluyla aktarlmaktadr. Bilimsellikten uzak, deneme yanlma yoluyla bulunan bu bilgiler hayat boyu eitim iin hatal bir bilgi aktarm eklidir. Oysa, sorunlar zmek, aa ayak uydurmak, renmeyi renmek, beyin teknolojisini gelitirmek iin derinlemesine ve sistemli bilgiler gerekmektedir. Hayat boyu eitimde bireyin gelimesi, sonraki renmeleri iin, ev, salk, sivil, sendika, cinsiyet, iletiim vb konularda bilgi aktarmak iin her trl kitle iletiim aralar kullanlmaldr. Bu aralar bireylere evde, iyerinde, gnlk yaamn her ynnde ulamaldr. Bu tr bilgilerin yaylmasnda devlet kontrol edici, ynlendirici, ibirlii ve destek salayc bir rol oynamaldr. 4.Ar Uzmanlamaya Son Verilmesi: Mesleki eitimde ar uzmanlamaya son verilmelidir. Uzun vadede i konusunda kiinin ihtiyac deiebilir, yeni i alanlar geliebilir. Bireylere dar bir meslek anlayyla tek bir ii retmek yerine, ii ile ilgili sorunlar zebilecek, yeni gelimeleri takip edebilecek, beyin teknolojisini gelitirebilecek geni tabanl bir mesleki eitim verilmelidir. 5.Her Dzeyde Geleneksel Eitim Yntemlerine Son Verilmesi: Ezberleme, kitaba dayal bilgiler, retmenin anlattklaryla yetinme, pasif renci ,eleyici sistem, snf geme sistemi vb. sistemler hayat boyu eitimin engelleridir. Bunlar azaltlmaldr.
11
Gnmzde ocuk ailenin en nemli uras haline gelmitir. ocuun kiiliinin gelitirilmesi, sosyal baarsnn artrlmas, ailenin zerinde durduu konulardr. ocuun kiiliini gelitirmeye ilk yllardan itibaren dikkat edilmelidir. ocuk ailedeki btn tartmalara katlmal, karar almay renmelidir. Anne-baba otoritesi azaltlmaldr. Genler gelecein yetikinleri olarak grlmeli, alveri yapma, kltrel ve sportif faaliyetlere katlma, semeyi renme gibi hususlarla desteklenmeli, ihtiyalarn bilmeli, ynlendirilmelidir. Gen iinde yaad aile ve toplum deerleriyle tantrlmaldr. Bu srete eitim deerleri n plana alnmaldr. ocuk, gen ve yetikinlere sorun zme yollar retilmelidir. zellikle sorunu belirleme, bilgi toplama, bilgileri analiz etme, karar verme, uygulama ve deerlendirme gibi alt aamal sorun zme yolu retilmelidir. 6.Eitimin Demokratikletirilmesi: Hayat boyu eitim herkese ak olmal, kadnerkek herkes eit ekilde yararlanmaldr. Frsat eitliinin salanmas, bireylerin ekonomik, sosyal, kltrel yaama aktif olarak katlmas vb. hususlara dikkat edilmelidir. Herkesin bilgiye ulaabilmesi iin, kaynaklar herkese ak olmaldr. Bireylerin sistemde yeteneklerine uygun ekilde eitim almasna imkan verilmelidir.
3.4 BR YAKLAIM MODEL OLARAK HAYAT BOYU RENME

"Hayat boyu renme" kavram, gelien yaam standartlarna ayak uydurabilme, globalleen ekonomik dnyaya doru atlan admda insan gcnn etkili bir ekilde kullanlmas, bilgi ve iletiim teknolojilerinin geni alanlara aktarlp yaylmas ve de retim ve hizmet sektrlerinde kullanlacak bilgi ve becerilere sahip bir nfusa olan ihtiya dorultusunda, insan yetitirmeyi hedefleyen yeni bir yaklamdr. Hayat boyu renme kavramnn temelinde yatan anlay; deiimin bir olgu olarak kabul edilmesi olup, deiime ayak uydurabilecek bir igc piyasas yaratmakla beraber, yeni deiimlerin gndeme getirecei yeni i ve beceri ihtiyalarna da cevap verebilecek, gelecee dnk yatrmlar olan insan kaynaklar ortamnn da yaratlmasn kapsamaktadr. Bu deiim ve gelimeler dorultusunda bilgiyi bir retim maddesi olarak gren yaklam arlk kazanmakta, bilgiye ulama yollarnn aranmas ve herkesin bu yolu serbeste kullanabilmesi garanti altna alnmaktadr. Dolaysyla, bireysel zgven ile yaamn anlamn yeniden yorumlayabilecek, bundan tat alabilecek bir toplum hedeflenmektedir. "Hayat Boyu renme " yaklamnn Trk eitim sistemine yeni bir kavram olarak girmesi 14 Aralk 1960 tarihinde toplanan, iinde Trkiye'nin de bulunduu OECD lkelerinin ald kararlarn altna atlan imzalara kadar uzanmaktadr. Bu kararlar: ye lkelerin eriilebilecek en st dzeyde ekonomik gelime ve i sahas yaratma, yaam standartlarn yukarya ekebilme, mali tutarllk salayarak dnya ekonomisine katkda bulunmak;
12
Ekonomik gelime srecinde ye lkeler iin olduu kadar, ye olmayan lkelerinde ekonomik gelimelerine katkda bulunacak, tutarl ve anlaml projeler ve planlar retebilmek ok kutuplu ve ayrmcla kar olup, uluslararas kanun ve yaptrmlara bal kalmak koulu ile dnya ekonomisinin bymesine katkda bulunmak olarak kabul edilmitir. (Article I ofthe OECD Convention). Her ne kadar bu kararlar arasnda dorudan eitim ile ilgili karar bulunmamakta gibi grnse de, zerinde gr birliine varlan bu ilkeler, 1996 ylnn Aralk aynda, imzalarn atlmasndan tam 36 yl sonra, yine OECD lkelerinin ortak kararlar dorultusunda, 21. yzyln eiinde gelime ve kalknmann temel talarndan biri olarak "Hayat boyu renme" kavramnn eitimde yeni bir yaklam olarak gndeme alnmasna temel dayanak tekil etmitir. Bu kararlar dorultusunda ye lkelerden de bu kavrama sahip kmalar nerisinde bulunulmutur1 (OECD, 1996). Hayat boyu renme, bilgilerin gncel ve etkili bir ekilde kullanlmasn tevik edici bir yaklamdr. Bireyin fiziksel engellerini kaldrp, renmeye ynelik istek, motivasyon, olumlu tutum ve davran gelitirme gibi bilgi a terminolojilerin yaamn tm kesimlerine ulatrlmas da bu yaklamn hedefleri arasnda yer almaktadr. Bireylerin, ailelerin, kadnlarn, ocuklarn, yallarn, ve her trl sivil toplum rgtlerinin kendilerini gelitirme ve yenilemelerine imkan salayacak neriler "hayat boyu renme" kapsamnda irdelenmektedir. Sosyal uyumluluk, demokrasi, ekonomik gelime, ve isizliin nlenmesi konusunda nemli bir gsterge olan "hayat boyu renme" yaklamnn baars, beikten mezara renme kavramn da toplumsal hafzamza yerletirecektir.
3.5 HERKES N HAYAT BOYU RENME

1980'li yllarda eitimde yeni bir kriz dnemine girilmitir. Krizin en belirgin gstergesi, gelimekte olan lkelerde eitime ayrlan kaynaklarn azalmasdr. Bu durum sz konusu lkelerin eitimden beklentilerini karlayamadklar eklinde yorumlanabilir. Beklentilerin karlanamamasnn eitli sebepleri olabilir. Eitimin getirisinin uzun dnemde alnabilecei gereini tam olarak kavrayamam olabilirler veya bu sektrde yanl yatrm yapm olabilirler. Ancak, yaanan sorunlar eitimin yeniden sorgulanmasn gndeme getirmitir. Bu erevede, OECD tarafndan 'Herkes in Hayat Boyu renme' kavram ortaya atlm ve bu yaklamn ama ve stratejileri ortaya konulmutur. Yinelenen eitim stratejilerinde de hayat boyu renmenin hedef alnd hatrlanacaktr. Ancak, 'herkes iin hayat boyu renme' yinelenen eitimden daha farkl bir kavramdr. Yinelenen eitimde yaygn eitim, rgn eitim temeline dayandrlmtr ve bu
13
eitimin biimsel ekilde (kurumlarda) yrtlmesi esas alnmtr. Herkes iin hayat boyu renmede ise, bireyi merkeze alan bir yaklam benimsenmekte ve biimsel olmayan (eitim kurumlar dnda) renmelere de nem verilmekte, okullarn rolleri deimektedir. Ayrca, devletin eitimde rol azalmakta, ilgili sosyal taraflarn rolleri ise glenmektedir. Herkes iin hayat boyu renmenin anlam konusunda hala farkl yorumlar vardr. Yinede farkl yorumlarn hemen hepsinde ortak olan eler gze arpmaktadr. Bunlar: Eitim ve retimin deeri ve etkisi konusunda gl inan, Ya, cinsiyeti, i yaamndaki pozisyonu ne olursa olsun; herkesin evrensel renme frsatlarndan yararlandrlmas, Eitim- retim kurumlar dndaki renmenin neminin yaygn biimde kabul edilmesi, Hayat boyu renmeyi geleneksel yntemlerden ayran temel hususun renme ve retme metot ve anlamndaki eitlilikler olduunun benimsenmesi, renmenin bireyin kiisel zelliklerine gre yaplandrlarak, kiinin; bamsz, kendi kendine ynetilen renme biimine odaklama kapasitesinin arttrlarak motive edilmesi, Hayat boyu renme kavramnn, geleneksel renme yaklamna alternatif olarak ortaya ktnn benimsenmesi, eklinde zetlenebilir. Bu yaklamda okul, rencilerine bilgi aktarmadan ziyade, onlarn renme kapasitelerini glendirme, yetenekleri dorultusunda seim yapmasna yardmc olma, kendi kendilerine renme alkanlklar gelitirme ve tevik etme rollerini stlenmektedir. Artk okul, sadece rgn eitim andaki bireylere deil, tm bireylere hizmet veren bir kurum olarak dnlmektedir. Eitim sistemi, hangi ya, cinsiyet, eitim dzeyi ve pozisyonda olursa olsun, hi kimseyi dlamamakta, herkesin kapasitesini en st dzeyde kullanmasna frsat vermektedir. Byle bir sistem; Seici ve eleyici yaklam yerine, tanmlayc ve yetitirici yaklam, renciyi okula uyarlama yaklam yerine, hizmeti renciye uyarlama yaklam, renciyi srece uyarlama yaklam yerine, sreci renciye uyarlama yaklam, Emek arlkl yaklam yerine, teknoloji arlkl yaklam, Seeneksiz bilgi aktarma yaklam yerine, esnek ve ok seenekli bilgi retici sreler yaklam, Sona eren eitim yaklam yerine, hayat boyu sren renme yaklam, benimsemektedir.
14
Eitimin bireyselletirilmesini hzlandran ve yaratcl n plana kararak herkesin zihinsel ve fiziksel gcnn en st dzeyde yararlanmasn amalayan bu yaklam bir dier zellii ise renmeyi, ekonomik potansiyelin tesinde yaam kalitesini ykseltmenin bir arac olarak kabul etmesidir. Herkes iin hayat boyu renmeyi gerekletirmek iin lkeler farkl stratejiler uygulamaktadrlar. Ancak, karlat ortak sorunlarda bulunmaktadr. Uygulamalar iin sadece yaygn ve yksek nitelikli renme frsatlar hazrlamak yeterli olmamaktadr. Bu frsatlarn gerek ihtiya sahiplerince ulalabilir klnmas iin lkeler, aada bazlar aklanan sorunlar da amak zorunda kalmaktadr. Bireylerin yeni renme frsatlarn deerlendirme konusunda doutan gelen ekingenliklerini gidermek ve neler yapabilecekleri konusunda bilinlendirilmeleri iin rehberlik ve danmanlk hizmetlerine ihtiya vardr. retmenlerde geleneksel eitim anlayna gre olumu deerler ve bu deerleri koruma eilimi, hayat boyu renmenin gerekletirilmesi iin gerekli, yapsal, rgtsel ve eitsel deiimlere engel tekil edebilmektedir. Eitimle ilgi birimlerin, hayat boyu renmenin gerektirdii deiim ve geni bak alarn engelleyen rgtsel ve eitsel yaplar engel tekil edebilmektir. Bir ok lkede iverenler arasnda i yaamnn gerektirdii bilgi ve becerilerle donatlm i gcne olan ihtiya hissedilmektedir. Ancak, sz konuu igcnn yetitirilmesine ynelik politikalarn desteklenmesi ve yaama geirilmesi almalarna i verenlerden yeterli katk alnamamaktadr. Politika oluturan ve karar verenler, ou kez ana ilkeleri yapay bir kabullenme iersindedirler. Hayat boyu renmenin hayata geirilmesine ilikin artlar yerine getirmede gerek bir isteklilik gsterilmemektedir. Veliler arasnda kendi ocuklarnn yararlarn en yksee karma eilimleri vardr. Bu eilim herkesin ihtiyalarna cevap verecek reformlarn gerekletirilmesi ynndeki almalarn etkinlii azaltmaktadr. Mevcut renme frsatlar, renmeye en ok ihtiyac olanlar iin yetersizdir veya yoktur. lkeler arasnda baz farkllklar olsa da, herkes iin hayat boyu renmenin stratejik hedefleri ve amalar alt noktada benzerlik gstermektedir. Bunlar aadaki ekilde zetlenmektedir. Nitelikli Okul ncesi Eitimi Yaygnlatrma : Yaamn ilk yllar hayat boyu renmede nemli bir yer tutmaktadr. Bu dnemde dzeltilmeyen dezavantajlar yaamn ileri dnemlerinde kalc hale gelecei iin nitelikli okul ncesi eitimi frsatlarnn yaygnlatrlmas, hayat boyu renmenin temel hedeflerinden biridir. lk ve Ortaretimde Gerek Bir renme Temelinin Oluturulmas: Yaamn bu dneminde salam ve gvenilir bir renme temelinin Oluturulmas, ilerisi iin renme kapasitesi ve motivasyonunu yaratma bakmndan byk nem tamaktadr. renmede
15
motivasyonu srekli klmak ve yetenekleri gelitirmek iin 'olumlu renme ortamlarnn yaratlmasna ihtiya vardr. Yaratlan bu ortamlar bireyselletirilmi renme ve retme stratejilerinin kullanlmasna yardmc olmal, renmede bireysel gelimeye nem vermeli ve bireysel gelimeyi tevik eden bir lme ve deerlendirme yaklamn benimsemelidir. Mfredat programlar ve okullarn rgtlenmesi yeniden gzden geirilmeli, baarszlk riski yksek olan rencilere zel dikkat gsterilmelidir. Okuldan e Geilerin Kolaylatrlmas : Genler, okuldan alma yaamna geite sosyal ve ekonomik sorunlar yaamaktadrlar. Buna ynelik danmanlk hizmetlerinin salanmas, herkes iin bu geii zorlatran engellerin ortadan kaldrlmas gerekmektedir. Buna ynelik danmanlk hizmetlerinin salanmas herkes iin hayat boyu renmenin temel hedeflerinden biridir. Yetikinleri renmeye zendirme: Yetikinlerin i yaamnn deiken koullarna uyumlarna kolaylatrmak amacyla, hayat boyu renme frsatlarnn bu kesime arlkl olarak ulatrlmas gerekmektedir. Yetikinler arasnda srekli renme frsatlarna talebi artrmak iin renmeyi gdleme, kolaylatrma ve dllendirme nem tamaktadr. Bunun gerekletirilmesinde, yetikinlerin daha nceden aldklar temel eitimin glendirilmesi ana stratejilerden biri olarak kabul edilmektedir. Sistemin Paralar Arasnda Tutarln Salanmas: Sistemin deiik paralar arasnda tutarlln salanabilmesi iin kurumsal ve kurumsal olmayan elerinin esnek yollarla birletirilmesi gerekmektedir. Tutarl bir sistemde bulunmas gereken en nemli elerden birisi, daha nceki renmeleri deerlendiren mekanizmalara sahip olmasdr. Sistem Kaynaklarnn Yenilenmesi: Nitelikli renme ortamlarnn oluturulmasnda bina, fiziki alt yap vb. sermaye yatrmlar nem tamaktadr. Ancak eitim sistemlerinde 'kaynaklarn' hepsini bina ve fiziki alt yap oluturmaz. Eitimciler ve eitici olmayan personelin bilgi, beceri, deneyim ve motivasyon dzeyleri, eitim kaynaklar iinde en byk paya sahiptir. Bu sebeple, sz konusu personelin eitimi, yerel-ulusaluluslararas bilgi kaynaklarna ulama imkanlar byk nem tamaktadr. Bu hususun gereklemesi, herkes iin hayat boyu renmenin temel hedeflerinden biridir. Gelimi lkeler, herkes iin hayat boyu renme yaklamn gerekletirebilmek iin eitimin yannda ilgili dier sektrleri de iine alan kapsaml almalar yapmaktadr. Trkiye, eitim sisteminde yapaca yeni dzenlemelerde, herkes iin hayat boyu renmenin ama ve ilkelerini gz ard edemez, ancak, kendi artlarna uygun stratejileri semesi doaldr. 'Bize uygun deil' sylemlerinin baz n yarglar gizlemek ve ada anlamda bir deiime kar diren oluturmak iin kullanabileceine de dikkat edilmelidir. Sonu olarak, bugn tm lkeler iin hayat boyu renme ilkesi gndemdedir. Ancak
16
bu ilkenin uygulanmas esnasnda yaplacak deiiklikler lkeden lkeye farkllklar gstermektedir. nk lkelerin bu ilkeye ykledii anlam farkl olabilmektedir.
3.6 ULAILMAK STENEN AMALAR

1.Hayat Boyu Eitim kurumu kapsamna giren her kurumun iyiletirilmesi iin hazrlklarn tamamlanmas, ncelikle alt yap almalarnn hzlandrlp, kurumlarn eitime hazr hale getirilmesi salanmaldr. Okul ncesi eitim, yaygn, rgn, ve algn eitim, meslek eitimi gibi kurumlarn niteliklerini iyiletirme ynnde almalar yaplmaldr. 2."Hayat Boyu renme" srecinde kurumlar aras geilerin nndeki tkanklarn ve engellerin almas. Okul hayatndan i hayatna atlan toplumun her kesiminden bireylerin deiik amalarla yeniden eitim kurumlarna dnebilmelerini salayc dzenlemelere gidilmelidir. renme sreci alanlar aras geilere uygun hale getirilmeli, bireylerin ilgi duyduklar alanlara balama ve/veya baka ilgi alanlarna girilerinde esneklik salayc ynde yeniden gzden geirilmelidir. 3."Hayat Boyu renme" srecinde grev alan tm kurum ve kurulularn grev, yetki, ve sorumluluklarnn finansman ve uygulamaya dnk beklentilerde gz nnde bulundurularak yeniden tanmlanmas gerekmektedir. Bu kurum ve kurulularn banda hkmet, sivil toplum rgtleri, eitim birimleri, aileler, ve renmeye dnk olumlu tutum ierisinde bulunan toplumun her bireyi gelmektedir.
3.7 OKUMA-YAZMA
Okur-yazarlk, genellikle bireyin yazl iaretleri, yani okuma ve yazmay en basit ekilde anlad zaman balamaktadr. Eskiden sadece adn okuyup yazabilene ve imzasn atabilene okur-yazar deniliyordu. Ancak zamanla bu snrl anlay deimeye balad. Son yllarda ise modern teknolojinin gelimesi ve toplum hayatna bilgisayarn girmesiyle birlikte, bilgisayar okur-yazarl kavram gndeme gelmitir. Hayat boyu eitim erevesinde, okuma-yazma sadece okuma, yazma, aritmetik gibi teknik becerilerin gelitirilmesi deildir. Okuma-yazma ayn zamanda beyin teknolojisini gelitirme, yani dnme, anlama, snflama sralama eletirme, analiz-sentez deerlendirme gibi zihinsel yetenekleri de gelitirmektir. Okuma-yazma giderek eitli kiilerle iletiim kurma, modern toplumun gereklerini yerine getirme, bilgili karar verme, renmeyi srdrme, bireylerin kapasitelerini sonuna kadar gelitirme gibi hususlar da kapsamaktadr.
17
Hayat boyu eitim srecinde, okuma-yazma zihinsel yeteneklerin tmnde ve zihin yapsnda deimeler yapmak iin planlanmaldr. Okuma-yazma ile elde edilen bilgilerin uygulanmasn ieren dier yetenekler zerinde de durulmaldr. Bylece birey, okuma-yazma tekniklerini kullanarak ve bilgiyi uygulayarak her alanda kendisini gelitirebilmektedir. Dolaysyla okuma-yazma, bireyin zihinsel ve bilisel kapasiteleri ile ilgili dier yeteneklerinin geliimi iin zorunludur. 1988'te Paris Konferansnda kabul edildii gibi, okuma-yazma temel bir haktr. Bu haktan kimse uzak tutulamaz. Hayat boyu eitimin gerekletirilebilmesi iin nce bu hakkn yerine getirilebilmesi gerekmektedir.
3.8 OKUMA-YAZMADA ULAILMAK STENEN AMALAR

lkemizde okuma-yazma kavramna sadece okuma-yazma ve aritmetik gibi teknik becerilerinin gelitirilmesi gibi baklmamaldr. Okuma-yazma ayn zamanda, beyin teknolojisini gelitirme, yani dnme, anlama, snflandrma, eletirme, analiz sentez yapma ve deerlendirme gibi zihinsel yetenekleri gelitirme arac olarak grlmelidir. 1985 ylnda Paris Konferansnda da gndeme geldii gibi okuma-yazma hakk tm vatandalara salanmaldr. Okuma-yazma belirli yllarda ve belirli bilgilerle snrlandrlmamal, dinamik bir bakla sonraki eitim almalarnn balangc olarak dnlmelidir. Okuma-yazma demokratiklemenin salanmas, ekonomik gelime, nfus artnn nlenmesi, kltrn glendirilmesi, olumuz dnce ve davranlarn terk edilmesi iin nemli bir ara olarak dnlmektedir. Bireye gerekli temel bilgileri kazandrarak bireyin sosyal, kltrel,ekonomik ve politik rollerine daha iyi hazrlanmas salanmaldr. Bireyleri i dnyasndaki deiikliklere hazrlamaldr. Salk, evre sorunlar, tketici haklar, verimlilik gibi konulara daha duyarl bir topluma ulamak iin planlanmaldr. Genlere,kadnlara, engellilere, eitimden yoksun gruplara, gmenlere, krsal kesimlere okuma-yazma ncelikli olarak verilmelidir. Bireylerin gizli okumaz-yazmazla dn nleyecek nlemler alnmal, okumayazma sonras programlar dzenlenmelidir. Okumaz-yazmazl nlemek iin gerekli programlar, materyaller, aralar gereler yeniden gzden geirilmeli ve beyin teknolojisini gelitirecek ekilde dzenlenmelidir. Okuma-yazma retecek kiilerin yetitirilmeleri salanmaldr. Okumaz-yazmazln nlenmesinde kamu kurumlar, sivil toplum rgtleri, niversiteler, sendikalar ,dernekler vb. arasnda ibirlii salanmaldr. "Gnde bir saatinizi renmeye ayrn" sloganyla okuma-yazmay gelitirici kampanyalar dzenlenmelidir.
18
3.9 OCUK ETM

ocuk eitimi, okul ana gelmemi ocuklarn eitimini kapsar. Hayat boyu eitimin srdrlebilmesi iin zorunludur. ocuk eitiminde nce ocuun psikolojik bamszl salanmaldr. Ayrca arkadalaryla ve grup etkinlikleriyle ocuun toplumla btnletirilmesi gerekletirilmelidir. ocuk bir toplumun en deerli varl ve geleceinin teminatdr. ocuklarna nem veren, onlarn gelimelerini salkl bir ekilde tamamlamalar iin gerekli tedbirleri etkili bir ekilde alm olan toplumlar kendi geleceklerini teminat altna alm olurlar. Hayat boyu eitim erevesinde okul ncesi eitim ile ilkretim arasnda sk ba kurulmal, ocuk okula hazrlanmaldr. Hayat boyu eitim anlay, okulncesi eitim asndan ailenin nemine de dikkat ekmektedir. ocuk aile ile etkileime balad andan itibaren hayat boyu eitim srecine girmektedir. Aile hayat boyu eitimde ilevini ocuun geliimi sresince srdrmektedir. Bu nedenle ailenin de eitimi sz konusudur. Hayat boyu eitim srecine anne-baba da katlmaldr. Hayat boyu eitim yaklamnda, ocuk eitimi nemli bir yer tutmaktadr. Bu dnem kiiliin ekillendirilmesi, eitimde frsat eitliinin korunmas ve demokratiklemenin salanmas asndan byk rol oynar. ocuk eitiminde nce ocuun psikolojik bamszl salanmal, toplumsallamas salanmaldr. ocuk eitiminde temel dil becerileri gelitirilmeli, ocuk yazl dille tantrlmal ve yaratclnn gelitirilmesi salanmaldr. Hayat boyu eitim erevesinde okulncesi ile ilkretim arasnda sk ba kurulmal, ocuk okula hazrlanmaldr. ocuk eitimi asndan ailenin nemine de dikkat ekilmelidir. ocuk aile ile etkileime balad andan itibaren hayat boyu eitim srecine girmektedir.
3.9.1 ocuk Eitiminde Ulalmas stenen Amalar:
Nitelikli Okul ncesi eitimin yaygnlatrlmas, Kitle iletiim aralarnn etkin kullanlmasnn salanmas, ocuk eitiminde sektrler aras ibirlii ve sivil toplum rgtlerinin aktif katlmnn salanmas, zleme ve ynlendirme sistemlerinin, ocuklarn salkl bymesi ve psiko-sosyal /bilisel gelimesini izleyecek ekilde gelitirip yaygnlatrlmasnn salanmas, Aile danma merkezlerinin yaygnlatrlmas, Aile ve ocuk bilgi ann oluturulmas, Tm aile ve ocuklara ulaabilme iin sektrler aras ibirliinin kuvvetlendirilmesi, zleme sonularna gre zel eitim gerektiren ocuklara kaynatrma eitiminin salanmas,
19
Anne-baba eitim programlarnn, salk eitimi erevesinde ocuklarn yaatlmas, byme, beslenme ve gelimesini salayacak ekilde gelitirilerek entegre bir yaklamla yaygnlatrlmas ve izlenmesi, Eitimde frsat eitliinden kz ve erkek ocuklarnn eit oranda yararlanmasnn salanmas, her trl ocuk istismarnn nlenmesi, ocuklarn bireysel zellikleri, ilgi ve gereksinimlerine ynelik rehberlik hizmetlerinin gelitirilmesi ve uygulanmas, alan ocuklarn sorunlarna zm reten politikalarn gelitirilmesi, olarak sralanabilir.
3.10. GENLERN ETM

Gen eitiminde ama, bilgi aktarmak yerine renmeyi renen, temel kavramlar anlayan, yorumlayan ve uygulayabilen, problem zme beceri ve davranlar ile bilimsel dnme alkanl kazanm, Cumhuriyeti, milli ve manevi deerleri koruyan ve gelimesine yardmc olan , laik, eletirel dnme, yaratc dnme, bilimsel dnme, ilikisel dnme akl yrtme becerilerini kazanm bilgi a insann yetitirmektir. Gen eitiminde; a) Disiplinler ile eitim trleri ve dzeyleri arasndaki gei kolaylatrlmal, b) renme merakn srdrmek ve artrmak amacyla, okul ve kurslarda kullanlan retim programlarnda deiiklikler yaplmal, ayn zamanda, bilgi edinmenin yan sra kendi kendine renme alkanlklarnn kazandrlmas ile eletirme, dnme, yaratma yeteneklerinin gelitirilmesine daha fazla arlk verilmeli, c) Okullar, yksek retim ve yetitirme kurumlar, toplumun tm kesiminin hizmetine daha ak hale getirilmeli, eitim ile alma hayat arasnda sk balar kurulmal, d) Okuldaki genler ile tam zamanl rencilik hayatn veya baladklar eitimi terk eden genlere, yetikin eitimi hakknda bilgi verilmeli, e) Uygun olan hallerde, yetikinlerin ve genlerin ayn eitim programnda bir araya getirilmesi salanmal, f) Genlere ynelik programlarda, sadece onlarn renme ihtiyalar gz nnde bulundurulmamal, onlarn toplum hayatna hazr hale getirilmesine de dikkat edilmeli, g) Salk, cinsiyet, evre vb. alanlarda sistemli bilgiler verilmeli, h) Genlere dnk her trl rehberlik ve ynlendirme almalarnda sreklilie zen gsterilmeli, i) Davranlarnda ve eitimde demokratiklemeye dikkat edilmelidir.
20
3.11 HAYAT BOYU ETM KAPSAMINDA YETKN (KADINLAR, ERKEKLER, YALILAR) ETM
Hayat boyu eitim erevesinde yetikin eitimi; ierii, dzeyi ve yntemi ne olursa olsun, ait olduklar toplumda yetikin saylan kimselerin, sahip olduklar yetenekleri gelitirmek, bilgileri geniletmek, mesleki ve teknik niteliklerini ilerletmek ya da bu niteliklere yeni bir yn vermek ve bir yandan kiisel gelimelerini gerekletirmek te yandan dengeli ve bamsz biimde sosyal, ekonomik ve kltrel gelimeye katlmak iin tutum ve davranlarnda deiiklikler yaratmak zere yararlandklar eitim srelerinin tm anlamna gelmektedir. Ancak, yetikin eitimi bal bana bir eitim deil, hayat boyu eitim ve renme sisteminin bir alt sistemi, onun ayrlmaz parasdr. Hayat boyu eitim ve renme terimi bugnk eitim sistemini hem yeniden dzenlemeyi hem de eitim sistemi dndaki eitim potansiyelinin tmn gelitirmeyi amalayan kapsaml bir yaklam ifade eder. Bu tr bir yaklamda, kadnlar ve erkekler kendi eitimlerinin gerekletiricisidirler. Eitim ve renme, okula devam etme ile snrlandrlm olmann ok tesinde, hayat boyu srmeli, her trl beceriyi ve bilginin her daln iine almal, mmkn olan her yoldan yararlanmal ve kiiliin eksiksiz gelimesi iin herkese frsat vermelidir. ocuklarn, genlerin ve her yatan yetikinlerin ne trden olursa olsun, hayat boyunca katldklar eitim ve renme sreleri bir btn olarak grlmelidir. Trkiye'de hzla artan yal nfusun, sosyo-kltrel zellikleri dorultusunda yeni donanmlarla yaamlar zenginletirilmeli, yaama ballklar srdrlmeli, retime ynelik faaliyetlerle destekleyerek kendi btelerine ve ekonomiye katkda bulunmalar salanmaldr. Yetikin eitiminde; Yaanan sorunlar ile sosyal deimelerin eitici gzle anlalmasna yardm etmek ve sosyal adaletin gereklemesine ynelik olarak toplumun ilerlemesinde aktif rol oynama yeteneini gelitirmek, Gerek ulusal, gerekse uluslararas dzeyde eitli gelenek ve greneklere, kltrlere kar anlay ve sayg gelitirmek, letiim ve dayanmay aile, yerel, ulusal, blgesel ve uluslararas dzeyde gelitirmek, Sistemli eitim sonucunda, kiiliin tam anlamyla gelimesine yol aacak yeni bilgiler, nitelikler veya davran biimleri kazanma yeteneini gelitirmek,
21
Erkek ve kadnlara mesleki ve teknik bilgiler kazandrarak, onlar alma hayatna girme konusunda bilinli ve etkin hale getirmek, ocuk yetitirme ile ilgili sorunlar gerei gibi kavrama yeteneini gelitirmek Bo zamanlar yaratc uralarla geirmek ve ihtiya ya da istek duyulan bir bilgiyi kazanma yeteneini gelitirmek, Kitle iletiim aralarndan, zellikle radyo, televizyon sinema ve basndan yararlanmada gerekli olan seme gcn artrmak, toplum tarafndan amz erkeine ve kadnna iletilen eitli mesajlar yorumlama yeteneini gelitirmek, renmeyi renme yetenei gelitirmek, Bar, uluslararas anlay ve ibirlii almalarn tevik etmek, evreyi koruma, insanln ortak mirasna ve kamuya ait mlke kar sayg duygusunu gelitirmek dikkate alnmas gereken unsurlardr. Bu eitim esnasnda ; a) katlanlarn ihtiyalar esas alnmal ve yetikin eitiminin gelitirilmesinde onlarn farkl tecrbelerinden yararlanlmaldr. Toplu olarak ilerleme grnden hareketle, eitimden yoksun gruplara ncelik verilmelidir. b) yetikinlerin yaamlar boyunca hem kiisel gelimeleri, hem de sosyal faaliyetleri asndan daha iyiye gitme yetenekleri ve azimleri dayanak noktas olmaldr. c) okumaya ve kltr bakmndan ykselmeye kar ilgi uyandrlmaldr. d) yetikin rencilerin ilgileri uyandrlmal, canl tutulmal, kendilerine gvenleri artrlmal, eitim srecinin her aamasnda aktif olarak katlmalar salanmaldr. e) almalarda, yetikin rencinin, aile ve sosyal durumu, oturduu yer ve kiisel zellikleri dikkate alnmaldr. f) ihtiyalarn saptanmas, program gelitirme, program uygulama ve deerlendirme gibi eitim srecinin her aamasnda yetikinlerin kararlara katlmalar salanmal, eitim faaliyetleri yetikinlerin altklar ve yaadklar evrede deiiklik meydana getirme amacna hizmet edecek gibi planlamaldr. g) kadn ve erkeklerin yetikin eitimi faaliyetlerine eit olarak girmeleri ve tam olarak katlmlar salanmaldr. h)bir yandan hayat boyu eitime ve renmeye bilimsel bir temel salanrken te yandan eitim ile almann hayat boyunca birbirlerini izlemesi salanmaldr. i)bir eitim kurumundan veya dzeyinden dierine kolayca geiin dzenlenmesi planlanmaldr. j) eitim ile ilgili resmi kurum ve kurulular yetikin eitimi erevesinde amalarn daha ayrntl olarak belirlemelidir. Ayrca, alanlarn hayat boyu eitim kapsamnda belirli aralklarla hizmet ii eitim programna almaldr. k)zellikle yetikinlerin eitim srecine katlmasn ve renmesini etkileyen zendiricilerin ve engellerin neler olduu belirlenmelidir.
22
l)aile sorumluluklar ile sosyal ve mesleki sorumluluklarn yerine getirilmesi srasnda kadn ve erkeklerin eit sorumluluk almalar konusunda gerekli eitim salanmaldr. m)yetikinlerin renme konusunda sorumluluk alma derecesinin artrlmas iin gerekli nlemler alnmaldr. n) retici personelin kltr ve eiticilik formasyon dzeyi arttrlmaldr. o)renme srecinin psikolojik zellikler ynnden incelenmesinin nndeki engeller kaldrlmaldr.
4. PLANLANAN YATIRIMLAR ve POLTKALAR

Milli Eitim Bakanlna, dier kamu ve zel kurum ve kurululara bal her derece ve trdeki okul ve kurumlarda uygulanan retim programlar ve eitim materyalleri hayat boyu eitim yaklam erevesinde ele alnmaldr. Bu amala, eitime ilikin mevzuatlarda gerekli dzenlemeler yaplmaldr. Yetikin eitimi demokratikletirilmeli ve eitime ayrlan kaynaklardan bu amaca ayrlan pay arttrlmaldr. Toplam eitim harcamalarnn gayri safi milli haslaya oran arttrlmaldr. ilerin ve gen insanlarn eitim dzeylerine uygun i frsat salanmal ve imkanlardan yararlanmada dezavantajl gruplarn gereksinimlerine zel nem verilmelidir. Genler iin, okul-d i ve meslek eitim imkanlar yaygnlatrlmal ve gelitirilmelidir. Okuldan ayrlmay nleyecek nlemler aratrlmal ve titizlikle uygulanmaldr. Henz su yzne karlmam bulunan byk eitim kaynaklar yetikin eitimi iin harekete geirilmeli ve bu kaynaklarn harekete geirilmesinde genliin katlmnn nemi dikkate alnmaldr. Kltr ve eitim imkanlarndan yoksun kalm gruplara, onlara en yakn olan ve onlarn gnlk sorunlarn paylaan insanlar tarafndan ou kez daha kolay yaklalabildii gerei gzden uzak tutulmamaldr. Yetikin eitimcisi adaylarnn bulunmas, yetitirme programlarna kaydedilmesi ve yetitirilmeleri iin aba gsterilmelidir.
23
Trkiye'de hzla artan yal nfusun, sosyo-kltrel zellikleri dorultusunda yeni donanmlarla yaamlar zenginletirilmeli, yaama ballklar srdrlmeli, retime ynelik faaliyetlerle desteklenerek kendi btelerine ve ekonomiye katkda bulunmalar salanmaldr. Bu amala, uygun yerleim blgelerinde "Yal Klpleri" olarak ilev gren merkezler oluturulmaldr. Bu merkezlerde uygulanacak almalar; eitim programlar, seminerler ve retime ynelik uygulamal almalar iermelidir. Emeklilerin aile iinde daha mutlu ve verimli olmalarn salamak amacyla, emeklilie hazrlk programlar dzenlenerek uygulanmaldr. Trkiye bugn vatandalarna nitelikli eitim sunabilecek kaynaklara sahiptir. Bu erevede Milli Eitim Sistemi, gelimi lkelerin tmnn benimsedii ve herkesin hayat boyu renmesini hedefleyen eitim reformlarna ilgisiz kalmamal ve eitim sistemi bu kapsamda yeniden ele alnmaldr. Byle bir almada baarl olabilmek iin de hayat boyu renme ilkesinin kapsamnn iyi anlalmas, bu konuda gelime salam lkelerin deneyimlerinden yararlanlmas ve hayat boyu renme ilkesinin Trkiye artlarna uyarlanmas nem tamaktadr. Gnmzde artk hibir eitim son aama deildir. Tm bireylere yaamlarnn her dneminde kendilerini gelitirmelerini salayacak frsatlar sunulmaldr. Trkiye gen ve dinamik nfus yapsn kalknmann itici gc haline getirebilmek iin geleneksellemi eitim ve igc politikalarn, hayat boyu renme kavram erevesinde yeniden gzden geirmelidir. Mesleki eitimde rgn eitime nem ve ncelik veren ve kaynak ayran politikann ciddi olarak tartlmas ve baka seenekler zerinde durulmas gerekmektedir. Hayat boyu renme ilkesi erevesinde zellikle yaygn mesleki eitime zel nem verilmesi gerekmektedir. Trkiye'nin ksa ve orta vadede zmesi gereken en nemli sorunlarndan biri istihdam ve isizlik sorunudur. Hayat boyu renme faaliyetleri iinde hem niteliksiz igcne nitelik kazandracak almalar planlanmal, hem de isiz nfusu ihtiya duyulan alanlarda mesleki eitim grmeye tevik edecek dzenlemeler getirilmelidir. zellikle raklk eitimi sisteminin sorunlarn zerek uygulama alann geniletecek almalara giriilmelidir. Mesleki eitimde hayat boyu renme kavram zel neme sahiptir. nk btn mesleklerde bilgi hzla yenilenmekte ve bu yenilenme sresi teknolojinin geliimine gre giderek ksalmaktadr. Meslek sahibi kiilerin srekli hizmet ii eitimden geirilmesi zorunluluk halini almaktadr. Bu zorunluluk maddi imkanlar yeterli olan byk iletmelerde sorun haline dnmez iken kk iletmelerin en nemli sorunlarndan biri olarak karmza kmaktadr. Ayrca kk iletmeler ou kez eitim ihtiyacnn farknda deildir, letmelere bu konuda hizmet vermesi gereken kurumlar arasnda bu iletmelerin bal olduu meslek rgtleri de bulunmaldr. Devletin srekli eitim faaliyetlerine toplumun her kesimi
24
katk salamaldr. Gelimi lkelerde yaygn eitim frsatlarndan daha ok orta ya grubundaki niversite mezunu ve meslek sahibi kiiler yararlanrken gelimekte olan lkelerde yaygn eitim, rgn eitimden hi ya da yeterince yararlanamam bireylere eitim frsat salamaktadr. lkemiz iin geerli olan da ikinci uygulamadr. Yaygn eitim imkanlarnn arttrlarak yaygnlatrlmas iin nlemler alnmaldr. Krdan kente g etmi ya da yurt dndan dnen ailelerin, yerletikleri yeni yere uyum salamalarna, sosyal ve psikolojik sorunlarna ynelik gerekli bilgi ve becerileri kazandrlmasna ynelik programlar hazrlanmaldr. zellikle g alan byk ehirlerde yaygn eitim imkanlar arttrlmaldr. Geni bir corafyada yer alan lkemizde blgeler arasnda insan kaynaklar, sanayi, doal kaynaklar, ulam imkan, istihdam imkan gibi eitli alardan farkllklar bulunmaktadr. Yaygn eitim faaliyetlerinin bu blgesel zellikler ve farkllklar dikkate alnarak planlanmas ve yerel yneticilerin mutlaka bu planlama iinde aktif rol almas salanmaldr. Ayn zamanda kamu kurum ve kurulularnn yerel temsilcileri ile meslek kurulularnn ve yerel sivil kurulularn sk ibirliini salayacak dzenlemeler yaplmaldr. niversiteye giremeyenleri meslek sahibi yapabilecek projeler gelitirilmeli, uzun vadede ise niversite nndeki ylmalar kaldrlmaldr. Okul eitimi bireyin kendi kendini ynlendirdii hayat boyu eitime ynlendirecek ekilde uyarlanmaldr. Yaygn eitimde, eiticilerin hizmet ii eitim srasnda, eitim sunacaklar kesimler hakknda toplumsal cinsiyet duyarll eitimi kazanmalar salanmaldr. Yetikin eitimi programlarnn ierii ve yntemi renenlerin birey olarak ilgi ve gereksinimlerine cevap verecek ve tm olarak toplumun gelimesine katkda bulunacak biimde dzenlenmeli, biimsel olmayan yntemler, zellikle karlkl tartma gruplarnn oluturulmas, i iinde yetikin eitimi gibi yollarla, yetikin eitimine halkn itenlikle katlmasn salayacak yollara arlk verilmelidir. Sendikalar, iveren kurulular, resmi kurumlar, gnll ve toplumsal kurulular, eitimin demokratikletirilmesi, rgt, uygulama, programlarn ierii ve retme yntemlerinin seimi konularnda kararlara etkin olarak katlmaldr. Kadnlarn ve kz ocuklarn eitim imkanlarndan, hayat boyu eitim imkanlarndan daha geni lde yararlanmalarna ynelik nlemlere nem verilmelidir.
25
Ulusal ve uluslararas dzeyde geerlilii olan mesleki belgelendirme ve sertifikasyon sistemi kurulmaldr. lke genelinde bilgi alverii salamak ve ulusal dokmantasyon merkezi olarak almak, lke apnda hayat boyu eitim etkinliklerinin egdmn salamak ve devlet kurumlar, niversiteler ve zel eitim kurulular arasnda yakn ibirliini gvence altna almak zere yaygn eitim enstitleri, hayat boyu eitim enstitleri olarak yeniden yaplandrlmaldr. Annelerin hayat boyu eitim programlarndan faydalanabilmeleri iin ocuklarnn bakm ve dier ihtiya duyabilecekleri konularda destek hizmeti verilmelidir. Saln gelitirilmesi ve korunmas iin bireyin glendirilmesi ve toplumsal destek ok nemlidir. Bilgilendirme, bilinlendirme, yetenek gelitirme ve alkanlk kazandrma temel hedeflerdir. Bireyin edindii salk bilgilerini uygulama ve salkl yaam biimlerini seme gcnn kayna kendine gven ve saygdr. Salkl yaamann toplum tarafndan temel bir deer olarak benimsenmesi, yaygn uygulama ve normatif zelliklere kavumas ve toplumun etkin katlmn gerekletirmek zere salk eitimine nem verilmelidir. Madde kullanm ve alkanl, her trl istismarn nlenmesi, i gvenlii ve kazalarn kontrol, kiisel salk, aile sal(cinsel salk, reme sal, aile planlamas ..vs) evre sal, tketici saln ilgilendiren konularda yetimi insan gc olan salk eitimcilerinden hayat boyu eitimde yararlanmaldr. Bu amala, salk eitimcisi yetitiren Salk Eitim Faklteleri yaygnlatrlmal, eitim amac glendirilmelidir. zellikle krsal kesimde, mesleki eitimden yoksun kiilere nitelikli meslek kazandrma kurslar dzenlenmesi iin yatllk sistemi kurulmal ve ihtiya duyulan mesleki, soyal ve kltrel amal eitim faaliyetlerinin, tm yerleim birimlerine ulalamamasndaki glkler dikkate alnarak merkezi yerlerde hayat boyu eitim faaliyetlerine katlm kolaylatracak "Yatl Sistem" kurulmal ve uygun blgelerde gelitirilmelidir.
26

Hayatboyu Eğitim Veya Örgün Olmayan Eğitim Özel İhtisas Komisyonu Raporu

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Hayatboyu Eğitim Veya Örgün Olmayan Eğitim Özel İhtisas Komisyonu Raporu

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

SEKZNC BE YILLIK KALKINMA PLANI

DPT: 2568 K: 584

Sekizinci Be Yllk Kalknma Plan

Hayatboyu Eitim veya rgn Olmayan Eitim K Raporu

4. PLANLANAN YATIRIMLAR ve POLTKALAR ..23

Sekizinci Be Yllk Kalknma Plan

Hayatboyu Eitim veya rgn Olmayan Eitim K Raporu

Sekizinci Be Yllk Kalknma Plan

Hayatboyu Eitim veya rgn Olmayan Eitim K Raporu

HAYAT PINAR SEVAL GLAY BRAHM EFKAN

AKYOL KAYLAN GVEN CERT AHN ALA

2. MEVCUT DURUM ve SORUNLAR

Sekizinci Be Yllk Kalknma Plan

Hayatboyu Eitim veya rgn Olmayan Eitim K Raporu

Sekizinci Be Yllk Kalknma Plan

Hayatboyu Eitim veya rgn Olmayan Eitim K Raporu

Sekizinci Be Yllk Kalknma Plan

Hayatboyu Eitim veya rgn Olmayan Eitim K Raporu

2.1.2 TRKYE'DE MEVCUT DURUM

Sekizinci Be Yllk Kalknma Plan

Hayatboyu Eitim veya rgn Olmayan Eitim K Raporu

Sekizinci Be Yllk Kalknma Plan

Hayatboyu Eitim veya rgn Olmayan Eitim K Raporu

Sekizinci Be Yllk Kalknma Plan

Hayatboyu Eitim veya rgn Olmayan Eitim K Raporu

Sekizinci Be Yllk Kalknma Plan

Hayatboyu Eitim veya rgn Olmayan Eitim K Raporu

3. ULAILMAK STENEN AMALAR

Sekizinci Be Yllk Kalknma Plan

Hayatboyu Eitim veya rgn Olmayan Eitim K Raporu

3.1 HAYAT BOYU ETM KAVRAMI

Sekizinci Be Yllk Kalknma Plan

Hayatboyu Eitim veya rgn Olmayan Eitim K Raporu

3.2 HAYAT BOYU ETMN AMALARI

3.3 HAYAT BOYU ETMN LKELER

Sekizinci Be Yllk Kalknma Plan

Hayatboyu Eitim veya rgn Olmayan Eitim K Raporu

Sekizinci Be Yllk Kalknma Plan

Hayatboyu Eitim veya rgn Olmayan Eitim K Raporu

3.4 BR YAKLAIM MODEL OLARAK HAYAT BOYU RENME

Sekizinci Be Yllk Kalknma Plan

Hayatboyu Eitim veya rgn Olmayan Eitim K Raporu

3.5 HERKES N HAYAT BOYU RENME

Sekizinci Be Yllk Kalknma Plan

Hayatboyu Eitim veya rgn Olmayan Eitim K Raporu

Sekizinci Be Yllk Kalknma Plan

Hayatboyu Eitim veya rgn Olmayan Eitim K Raporu

Sekizinci Be Yllk Kalknma Plan

Hayatboyu Eitim veya rgn Olmayan Eitim K Raporu

Sekizinci Be Yllk Kalknma Plan

Hayatboyu Eitim veya rgn Olmayan Eitim K Raporu

3.6 ULAILMAK STENEN AMALAR

Sekizinci Be Yllk Kalknma Plan

Hayatboyu Eitim veya rgn Olmayan Eitim K Raporu

3.8 OKUMA-YAZMADA ULAILMAK STENEN AMALAR

Sekizinci Be Yllk Kalknma Plan

Hayatboyu Eitim veya rgn Olmayan Eitim K Raporu

3.9 OCUK ETM

3.9.1 ocuk Eitiminde Ulalmas stenen Amalar:

Sekizinci Be Yllk Kalknma Plan

Hayatboyu Eitim veya rgn Olmayan Eitim K Raporu

3.10. GENLERN ETM

Sekizinci Be Yllk Kalknma Plan