DIFERENCIJALNE JEDNACINE VISEG REDA

1. Osnovni pojmovi. Egzistencija reenja s Opti oblik diferencijalne j-ne ntog reda: s (1) F (x, y, y , . . . , y (n)) = 0

Normalni oblik: (2) y (n) = f (x, y, y , . . . , y (n1))

Denicija: Funkcija y = y(x) je reenje jednaine (2) s c na (a, b) ako identiki zadovoljava jednainu (2) na c c (a, b) Denicija: Funkcija y = y(x, C1, . . . , Cn) ((x, y, C1, . . . , Cn) = 0)

je opte reenje j-ne (2) na (a, b) ako identiki zados s c voljava (2) po x i po C1, . . . , Cn na (a, b)

Koijev problem: s (KP ) y (n) y(x0) y (x0) . . . y (n1)(x0) = f (x, y, y , . . . , y (n1)) = y0 = y0

(n1)

= y0 Pitanje: Da li postoji reenje (KP )? Ako postoji, da s li je jedinstveno? Pikarova teorema: Neka je Pa,b = {(x, y, y , . . . , y (n1)) : |x x0| a, |y y0| b, . . . , |y (n1) y0
(n1)

| b}

Ako je 1 f neprekidna na Pa,b 2 |f (x, y, . . . , y (n1))| M na Pa,b 3 |f (x, y, y , . . . , y (n1)) f (x, y , y , . . . , y (n1))| L(|y|+ +|y (n1)(n1))|, ( Lipicov uslov) y y s tada na (x0 h, x0 + h), h = min{a, b/M }, postoji reenje y = y(x) (KP ) i jedinstveno je. s

Napomena: f f f ogranieni Lipicov uslov c s , ,..., (n1) y y y 2. Sniavanje reda z 1 F (x, y , y ) = 0 ne sadri y z

Smena: y = z y = z F (x, z, z ) = 0 z = z(x, C1) y= 2 x z(x, C1)dx + C2 j-na prvog reda opte reenje s s opte reenje polazne j-ne s s ne sadri x z y

F (y, y , y ) = 0
w d d d d d d g E g

Smena: y = p(y) p - nova nepoznata funkcija koja zavisi od y

dp dy dp d y = dx p(y) = dy dx = dy p y

dp F (y, p, p) = 0 dy p = p(y, C1)

dif. j-na prvog reda

dy opte reenje dx = p(y, C1) s s dy = x+C2 o.r. polazne j-ne p(y,C1 )

dy = dx p(y,C1 )

3. Linearna diferencijalna jednaina drugog reda c a) Denicija, egzistencija reenja s (LN H) (LH) y + p(x)y + q(x)y = f (x) y + p(x)y + q(x)y = 0

(KP ) za (LN H) ili (LH) : y(x0) = y0, y (x0) = y0

Teorema (Pikarova, globalni iskaz): Ako su p(x), q(x) i f (x) neprekidne na (a, b) i ako x0 (a, b), tada postoji jedno i samo jedno reenje (KP ) denisano na s (a, b) Napomena: mogue je a = , b = + c
1 1 Primer: y + x y + 5x y = ln x; y(1) = 0, y (1) = 1

1 1 , f (x) = ln x p(x) = , q(x) = x 5x p je nepr. za x = 0, q je nepr. za x = 5 f je nepr. za x > 0

o

Na (a, b) = (0, 5) je denisano reenje (KP ) i jedins stveno je. Napomena: Teorema vai i za n = 1: z y + p(x)y = q(x)

b) Osobine reenja linearne homogene jednaine s c (LH) y + p(x)y + q(x)y = 0

Napomena: y 0 je reenje, tzv. trivijalno s Teorema: Ako su y1(x) i y2(x) reenja (LH), a C1 i s C2 proizvoljne konstante, onda je y = C1y1(x) + C2y2(x) reenje (LH) s Dokaz: y = C1y1 + C2y2, (LH) : y = C1 y1 + C2 y2

C1y1 + C2y2 + p(x)(C1y1 + C2y2) + q(x)(C1y1 + C2y2) = = C1 (y1 + p(x)y1 + q(x)y1) +C2 (y2 + p(x)y2 + q(x)y2)
0 0

0 Napomena : y = C1y1(x) + C2y2(x) je opte reenje s s (LH) (slabo)

Denicija: Reenja y1(x) i y2(x) su linearno zavisna s na (a, b) ako je y2(x) const, x (a, b), y1(x) a linearno nezavisna na (a, b) ako je y2(x) u(x), x (a, b) y1(x) Napomena: y2 = const C1y1 + C2y2 0 (C1 = 0 ili C2 = 0) y1 y2 = u(x) C1y1 + C2y2 = 0, x (a, b) y1 (osim za C1 = C2 = 0) s Denicije (alternativne): Reenja y1(x) i y2(x) su linearno zavisna na (a, b) ako postoje konstante C1 i C2, koje nisu obe nule , takve da je C1y1(x) + C2y2(x) = 0, x (a, b) Reenja y1(x) i y2(x) su linearno nezavisna na (a, b) s ako vai implikacija z C1y1(x)+C2y2(x) = 0, x (a, b) C1 = 0, C2 = 0

Primer: y1(x) = x i y2(x) = x+1 su reenja jednaine s c y =0 C1x + C2(x + 1) = (C1 + C2)x + C2 0 C1+C2 = 0, C2 = 0 C1 = 0, C2 = 0 (lin. nez. re.) s
y2 (x) = x+1 = u(x) x y1 (x)

Denicija: Neka su y1(x) i y2(x) reenja (LH) jednaine. s c Vronskijan reenja y1(x) i y2(x) je determinanta s W (x) = y1(x) y2(x) y1(x) y2(x)

Teorema: Reenja y1(x) i y2(x) (LH) jednaine su s c linearno nezavisna na (a, b) ako i samo ako je W (x) = 0, x (a, b)

Dokaz: () Neka su y1(x) i y2(x) lin. nezavisna na (a, b). Pretpostavimo, suprotno tvrdnji teoreme, da x0 (a, b) : W (x0) = 0

Posmatramo homogeni sistem (S) linearnih algebarskih jednaina po C1, C2 c C1y1(x0) + C2y2(x0) = 0 C1y1(x0) + C2y2(x0) = 0. Zbog det(S) = W (x0) = 0, imae netrivijalno reenje c s C 1, C 2. Tada je y = C 1 y1(x) + C 2 y2(x) reenje j-ne koje zadovoljava poetne uslove s c y(x0) = C 1y1(x0) + C 2y2(x0) = 0 y (x0) = C 1y1(x0) + C 2y2(x0) = 0 (S) (S)

Iste poetne uslove zadovoljava i reenje y 0 (Pikarova c s teorema) C1 y1(x) + C 2 y2(x) 0, x (a, b)

Ovo je kontradiktorno pretpostavci o linearnoj nezavisnosti reenja y1 i y2. Pretpostavka W (x0) = 0 se s mora odbaciti, pa je W (x) = 0, x (a, b)

()

W (x) = 0, x (a, b)

Pretpostavimo C1y1(x) + C2y2(x) = 0, x (a, b). Sledi C1y1(x) + C2y2(x) = 0, x (a, b) Za ksirano x = x0 (a, b) : C1y1(x0) + C2y2(x0) = 0 C1y1(x0) + C2y2(x0) = 0 Homogen sistem, det = W (x0) = 0 C1 = 0, C2 = 0, tj. y1 i y2 su linearno nezavisni Primer: y1 = x, y2 = x + 1 y = 0, W (x) = x x+1 1 1 (a, b) = (, ) = x(x+1) = 1 = 0, x (, )

Teorema: Neka su y1(x) i y2(x) linearno nezavisna reenja (LH) jednaine. Tada opte reenje (LH) s c s s jednaine c yh = C1y1(x) + C2y2(x) (jako reenje) s

s c sadri sva reenja (LH) jednaine. z Dokaz: Neka je y(x) proizvoljno reenje (LH) jednaine s c koje zadovoljava poetne uslove y(x0) = y0, y (x0) = c y0 . Pokazaemo da se mogu nai konstante C1 i C2 c c takve da i C1y1(x)+C2y2(x) zadovolji iste te poetne c uslove, tj. da bude C1y1(x0) + C2y2(x0) = y0 C1y1(x0) + C2y2(x0) = y0 Nehomogen sistem, det = W (x0) = 0 jedinstveno reenje: C1 = C1 , C2 = C2 . s
Sada C1 y1(x) + C2 y2(x) i y(x) zadovoljavaju iste poetne uslove (Pikarova t.) c C1 y1(x) + C2 y2(x) y(x), x (a, b)

c) Reavanje (LH) jednaine ako je poznato jedno s c reenje s (LH) y + p(x)y + q(x)y = 0

Teorema: Ako je y1(x) netrivijalno partikularno reenje s (LH) jednaine,tada se linearno nezavisno reenje y2(x) c s moe dobiti reavanjem (DJ) prvog reda. z s Dokaz: y2(x) = u(x)y1(x) y2 = u y1 + uy1 y2 = u y1 + 2u y1 + uy1 (LH)

u y1 + 2u y1 + uy1 + p(x)(u y1 + uy1) + q(x)uy1 = 0 u + 2u y1 + p(x)u y1 + u(y1 + py1 + qy1) = 0

0

u y1 + u (2y1 + p(x)y1) = 0 Smena: z=u z =u j-na prvog reda razdvaja prom.

z y1 + z(2y1 + p(x)y1) = 0 2y1 + p(x)y1 z = z y1

z = z(x) u = z(x)dx y2(x) = u(x)y1(x)

jedno partikularno reenje s jedna primitivna funkcija

yh = C1y1(x) + C2y2(x)