Theo Xun Diu, trong th Nm ca Nguyn Khuyn, nc danh nht l ba bi th ma thu: Thu iu, Thu m, Thu vnh.

(Nguyn Khuyn - V tc gi v tc phm, NXB Gio dc, H Ni, 1999, trang 160). Anh, ch hy phn tch nhng sng tc trn trong mi quan h i snh lm bt v p c o ca tng thi phm, t nu vn tt yu cu i vi mt tc phm vn hc. ( thi hc sinh gii quc gia nm 2002, bng A) Bi lm

Thu l th ca t tri Thu l th ca lng ngi.

Thu v th t bao gi l i bn tri m. Thu vo th mang theo ngun thi hng dt do. Th lm cho thu thm phn p hn, nn th hn gp bi. Chng th m th v ma thu gp mt gia ti khng l trong vn chng nhn loi. Ch ring vn hc Vit Nam cng to nn mt kho th thu vi Cm thu, Tin thu(Tn ), y ma thu ti, thu(Xun Diu),V nht l chm th thu ca Nguyn Khuyn. Trong th Nm ca Nguyn Khuyn, nc danh nht l ba bi th ma thu: Thu iu, Thu m, Thu vnh (Xun Diu). Mi bi mt v p ring, sc hp dn ring trong s ho iu ca hn th thu Nguyn Khuyn. Ma thu i vo th ca thnh ngun mch ngt ngo vun p cho dng th. Mi bi th l mt v hp dn, mang theo sc ht, nng, tm cao ring. Thu vn p v bun. Thu vo th cng p hn, bun hn di cm quan tinh t ca thi s. Tm hn nh th vn mn cm trc ci p, tinh t nhn ra mt nt thu bun, mt v thu th mng, m say. Trc t tri, cnh vt ma thu, Nguyn Khuyn cung n cm xc ca mnh ngn ln, bng chy ln thnh nhng vn th tuyt bt. Dng nh ma thu ht lng thi s. Mt bi th v ma thu cha tho, khng tho tnh yu v xc cm ca thi nhn trc thu. Chm th ba bi v ma thu: Thu iu, Thu m, Thu vnh ra i tho ni lng Nguyn Khuyn. Mi bi mi v m bi no cng hay, cng thm su vo tm hn bn c v bm r chc y, ng thu ti nhng min su xa nht ca tri tim con ngi. Vit v ma thu, Nguyn Khuyn gp g khng ch thi ca truyn thng m cn thi ca hin i, khng ch thi ca Vit Nam m c thi ca nc ngoi, khng ch gp g hn th ng m cn gp g hn th phng Ty trc ma thu. Dng nh ma thu tr thnh ni giao ho, cng hng, l im hn ca tm hn thi s mun phng, ngn i. Vn l ma thu lng cnh Vit Nam bnh d nhng di con mt, tm hn cm nhn tinh t ca Nguyn Khuyn, ma thu hin ln mang nhng gng mt, dng iu khc nhau. Nu Thu iu l bc tranh ma thu xanh, sc xanh tri ngn, lnh lng, Thu vnh l bc tranh ma thu ca gi nh tri cao xanh trong, ca tm trng hoi nim th Thu m l bc tranh ma thu a v a din c cm nhn trong nhiu thi im, nhiu khng gian. Vn l bu tri thu xanh ngt nhng mi bi th l mt sc iu ring:

Tri thu xanh ngt my tng cao (Thu vnh) Da tri ai nhum m xanh ngt?

(Thu m)

Tng my l lng tri xanh ngt

(Thu iu) Xanh ngt l mu xanh nh th no? Ch mt t nhng Nguyn Khuyn thu c v ly hn tri thu ln trang th. Mt mu xanh n qu qut. Bu tri ma thu khng ch xanh, cn l bu tri cao vi vi, xanh bt ngt, rng mnh mng. Khng gian m ra khong t n v cng. Xanh ngt tr thnh nhn t ca cu th, tr thnh linh hn ca tri thu. Bu tri di con mt Nguyn Khuyn p l, cao, xa, rng n ngt ngn tm mt. N tr thnh phng nn cho bc tranh thu. Vn l mu xanh ngt y nhng khi th Nguyn Khuyn ni li cm nhn, miu t: Tri thu xanh ngt my tng cao - mt nt v cho mu xanh chy trn sut my tng tri cao rng; lc khc li l mt bn khon, mt thc mc: Da tri ai nhum m xanh ngt? Hn to ho nhim mu nhum sc xanh ngt cho da tri ma thu. Trc sc mu ti sng ca tri thu, thi s sao trnh khi thng tht git mnh v v p m say y. Cu hi khng cn li p. Hi ch th hin s ngc nhin, thng tht trc v thu. Phi chng s cu t, t chc ngn t khc nhau khin sc xanh ngt kia sng mi trong c ba bi th thu? Ta git mnh gp li sc mu nhng ta cn git mnh, th v hn khi c thay i gc cm nhn sc mu y theo lng knh thi nhn. Nguyn Khuyn qu t n nhun nhuyn, iu luyn ca s sng to trong thi ca. Sc xanh ngt mi, l s sng to; cch th hin sc xanh ngt cn mi m, c o hn. Ba cu th, ba hnh nh th m khng ri vo th nhm chn, n iu. Ngc li, cu ch cun ngi c vo hnh trnh bt tn khm ph v p ma thu. n vi th gii ma thu trong Thu iu, ta c h nhn ra ci g cng nh b, cng kh khng:

Mt chic thuyn cu b to teo. Sng bic theo ln hi gn t, L vng trc gi kh a vo.

Mt chic thuyn b li cn b to teo. Tng chng hnh nh thu nh ht c. Trong khng gian y ao m ca lng qu Nguyn Khuyn con thuyn cng nh b thi,nh nhng tri trn ao. Nu khng phi trong ao hn con thuyn s chng b to teo nh th. V cng v trong ao nn sng bic cng ch hn gn t. Gn vn l s chuyn ng rt mng, rt nh, kh thy,vy m cu th Nguyn Khuyn li dng hi gn t. S kt hp t ng c o, mi l a hot ng nh c nh khng t n vi m, t vi nht. Ngay c l vng trc gi cng ch kh a vo nh nhng, s sng. Cu th khng t gi, ch t l ri m v nh nhng man mc ca gi heo may vn c hin hin. Ba cu th, ba hnh nh, ba nt v m hnh nh no cng nh b, nh nhng, nt v no cng thanh thot. Ch ly bt ti ti m kh thu, hi thu hin ln, d nhc bit Thu iu, vi vic gieo vn eo, to nn cm gic ci g cng thu nh li. Hot ng cng t i thi. m thanh cng nh nhng thi, khng gian hu nh tnh lng tuyt i. Phi gn b vi lng qu Vit Nam, phi tinh t trong cm nhn lm, Nguyn Khuyn mi thu vo trong th mnh nt du nh, c h nh c, nh khng, nh hu hnh m cng nh v hnh ca nt thu. Kh thu khc hn vi cm nhn ca Ph trong Thu Hng; Hi thu hiu gt, kh thu lo.Thu trong cm quan nh th mang linh hn Vit Nam nh nhng v thanh s.

Cng th hin s nh nhng, man mc ca gi thu, tit thu, Nguyn Khuyn trong Thu vnh vit:

Cn trc l ph gi ht hiu.
Nu trong Thu iu, Nguyn Khuyn ly ci ng ca sng, ca l vng t gi, ni gi th y, trong Thu vnh, nh th li dng hnh nh cn trc l ph th hin s du dng, man mc ca gi heo may u thu. Cn trc l mt hnh nh rt quen, rt in hnh ca lng qu Vit Nam, nht l vng ng bng Bc B. Nhng t mng qua thi gian ln ln, kh cong trc gi nh cn trc. Nhng ch l ph, ht hiu miu t s mng cng song hnh trong mt cu th lng vo y, quyn vo y khng gian t tri ma thu, quyn vo y hi thu, kh thu, mt nt thu rt Vit Nam nh v m. Ho trong kh thu, tit thu thanh cao, du nh y, khng gian, khung cnh ma thu cng m ra nhiu chiu nn th v say m lng ngi. Tp trung nht, cm nhn nt thu du dng, th mng nht c l l bi th Thu iu:

Ao thu lnh lo nc trong veo, Mt chic thuyn cu b to teo. Sng bic theo ln hi gn t, L vng trc gi kh a vo. Tng my l lng tri xanh ngt, Ng trc quanh co khch vng teo. Ta gi m cn lu chng c, C u p ng di chn bo.
Khng gian bc tranh m ra ti ao thu lnh lo, ci lnh khng thm vo da tht, khng but xng, n ch nh nhng, mn man. Mt chic thuyn cu b to teo. Lng l trn mt ao thu y. Nc trong veo, xanh, trong , v sng n v ngn. Phi trong, phi xanh, nht l phi rt sng mi c c ln nc ao trong veo nh th. n sng gn cng phi bic, cng cha sc xanh n nao lng ngi. Cng ho iu vi nc xanh, sng xanh l bu tri xanh ngt. Sc xanh nh trn, kt ni mt nc bu tri. Bu tri xanh in bng xung mt nc khin mt nc vn trong li xanh thm. Mt nc phi tnh lng nh tm gng khng l ca to vt bu tri kia nghing mnh soi bng. Tri v nc giao ho, kt ni. Tri cao vi vi, nc su thm thm, tt c u ko gin khng gian, m rng khong cch,tng khng c g hn gia ci thm thm ca nc tri thu. Gia khng gian cao, rng v su y, chic l vng vn nh cng nh thm, rn ngp thm. Sc vng duy nht nh m xin gia bao nhiu l sc xanh. Mt chic l, mt sc vng nh xu kh ung a, tr thnh tm im, ni bt ln trn nn khong gian y. Bc tranh thin nhin cnh vt rt tht v p, sng ng v xinh xn. Nhn sc vng ca l, ta nh n cu th:

Mt l ng ng rng Thin h bit thu sang

Chng cn nhiu sc vng ca l. Khng gian ma thu Vit Nam di ci nhn ca Nguyn Khuyn gi sc xanh, khc hn mu o m phai trong th Xun Diu:

y ma thu ti - ma thu ti

Vi o m phai dt l vng.
u phi c sc vng mi dt nn ma thu, u c phi ch bc tranh Ma thu vng ca Lvitan mi p, mi m say lng ngi. Nguyn Khuyn, bng vn ngn ng giu cht gi, cht ho, v nn mt mu thu xanh nn th rt Vit Nam lm say m lng bt c mt ngi no tng sng vi thu, vi lng qu t Vit trong tit thu. Thm ch, nhng cu ny ca Nguyn Khuyn gip ai cha tng sng cnh y, khng gian y thm yu mn v kht khao tm v ho iu cng cnh vt, lng ngi hay ch t, to cm gic ta sng, cm nhn su sc, cm nhn y ma thu Vit Nam ni chn qu thanh bnh, yn tnh. Khc vi khng gian Thu iu, Thu vnh, bi th Thu m li to nn mt v p khc rt quen m sao hp dn, cun ht, m say. Bi th m ra khng phi l khng gian cao trong, rng ri, khong t n v cng ca Thu iu, Thu vnh, khng phi l tri my, non nc, l thin nhin to vt m say. Bi th m ra mt khng gian gn gi, thn thuc ca qu ngho Vit Nam bui y:

Nm gian nh c thp le te Ng ti m su m lp lo.

Nm gian nh c hin ln to cm nhn v s ngho i ca qu hng, ca i ring Nguyn khuyn nhng cn ngho hn, kh hn, ti tm hn vi cm t thp le te. thp li cn le te! Tng nh nm gian nh chm t c. Phi chng y l hnh nh rt chn thc ca lng qu ng, mt vng ng bng chim trng cha ma ng, quanh nm i ngho? Cnh vn p, vn nn th say lng nhng cuc sng th lm lem, ngho i:

Nm gian nh c thp le te Ng ti m su m lp lo.

Nh thp. Mt s ti. Li thm ng ti, m su. Khng gian cng ti en, ngt ngt hn. Gia m ti mt mng, s lp lo ca om m khng lm sng ln khng gian, khng lm m ln. Ngc li cm gic ti cng rn ngp hn, c qunh li, y m nh. Phi ni rng, Nguyn Khuyn ri khi khng gian trn y nh sng, trn y mu sc p ca thu tr v cm thng trc cnh sng, trc khng gian sng quen thuc quanh mnh. c nhng vn th y, trc hin thc tm ti y. Bi th v th nh ngot sang hng khc, khng cn na s thnh thi, th thi trc t tri to vt. Th nhng:

Lng giu pht ph mu khi nht, Ln ao lng lnh bng trng loe.
Cu th khng t trng, ch gi v trng nhng v p y ngi to, lung linh. Ta gp nhiu hnh nh v trng trong th, nht l th thu. y l trng trong th Xun Diu: Thnh thong nng trng t ngn ng - mt vng trng nh ngi con gi y tm trng ngn ng. V y l trng thu trong th Bc: Trung thu trng sng nh gng. N khc hn trng trong th Nguyn Khuyn. Trng khng hin hnh, trng n mt. Nhng mt ao vn soi c bng trng. Trng rt bc ln mt cao khin cho khng gian lung linh, lng lnh y nh sng. Sc trng, snh trng nh loe di, nh lan to trn mt ao. T loe c Nguyn Khuyn s dng rt t, to nn duyn ring ca trng, ca cu th, to nn v p ring ca bi th.

C th ni, bc tranh cnh thu mi bi th l mt v p ring, mt nt p ring khng ho ln. Cng vi vic s dng ngn ng ting Vit trong sng, iu luyn. Nguyn Khuyn gp nhng ting th hay, nhng bi th hp dn, c o trong th thu. C l him c mt tc gi no c th li chm th cng ti sng mi, cun ht, ginh c s yu mn mi nh Nguyn Khuyn vi ba bi th ma thu: Thu iu, Thu m, Thu vnh. c bit khng ch sng to mi m trong th hin cnh thu, Nguyn Khuyn cn t du n ring trong hnh nh nhn vt tr tnh. Tt c u mang nt bun nhng mi bi th l mt v ring, mt s bun ring khng ging nhau. Thu iu, nhn vt tr tnh dng nh chm khut trong hnh nh. Hin hin ln trang th l con ngi vui th an bn lc o, vui cng in vin nhng k thc th hn theo t tri thu hay ni nim g ln khut t bao gi. Ta gi m cn nhng nhng chng h ch tm n vic cu. Thu iu vy m iu hu nh chng c my may bn tm. Ci cn li c chng ch l con ngi mang nng tm trng, tm v vi thin nhin, t tri thanh lc tm hn, tm ch ngh trn chng ng i. Thu m y li l ngi ung ru. Say sa vi tm s u un, gi vo bao nhiu ni nim khng th no gii to. Con mt hoe kia hn khng phi l say ru. C l l do khc cho i, cho kip ngi chng? ng sau v ung ru say nh, ng sau hnh nh mt lo khng y cng hoe kia cha ng bit bao nhiu tm trng, bao nhiu ni nim. Ri na, Thu vnh li l con ngi mang tm trng hoi nim xa xm:

My chm trc giu hoa nm ngoi, Mt ting trn khng ngng nc no?
Tm trng thng tht nh ang gi phng no nay sc tnh. Thi hng trn v, vy m chng th no ct bt: Ngh ra li thn vi ng o. Thn v l ti th cha bng hay thn v ni khng c kh phch, ch kh ca o Tim? C l l c hai nhng cn ct vn phn sau. Phi chng cng l ni lng u un trong hai bi th trn cha th ni ra. Cng mt tm trng, cng mt ni lng nhng mi ln mi khc, nhng nt v ring, nhng din mo ring khng ho ln. Ci g gip cho chm ba bi th thu ny vt qua s bng hoi ca thi gian, tn ti mi trn dng th tm cao, chiu su ca n, chim lnh, n su trong lng bn c? Phi chng l c ba bi th c tinh luyn, cht lc t hin thc cuc i p , nn th xen ln ca nhng vt v, lm lem bn t? Hin thc v p qu hng qua lng knh ca nh th khc x, pht quang ln trang vit. Hin thc m khng sao chp, khng quy chp. Ngc li, Nguyn Khuyn ht ly phn tinh tu nht, su sc nht ca hn thu, ca tnh ngi to nn trang th tht tinh t. V p qu hng soi chiu trong ci nhn, cm quan ngi ngh s tr nn lung linh, a v, a mu nh chic knh vn hoa k diu di bn tay iu khin ca ngi sng tc.Thay i gc nhn, thay i ngm, bi th li ngi ln v p mi, to hng. Ba bi th ma thu c vit nn, nho nn nn t nhng g rt thc, rt i, t v p ca qu hng nhng hn th, ci tc phm sng l phn tnh m nh vn gi gm, trao chn cho n. Mt tri tim yu qu, mt xc cm chn thnh nng nhit trc cuc i, trc ci p thng hoa, vt ln thnh nhng vn th. Tnh cm cng s lin tng, chn la ca nh th thi phng cng cnh diu hin thc ca qu hng. Hn th tung cnh, cu th vt ln, ngn nga nh cu ht. ri xc cm bn

c. T tri tim n tri tim, tc phm th sng mi, trng tn, vt qua mi th thch ca thi gian, s cch tr ca khng gian, tri m vi triu triu con ngi. Hn na, cng bt ngun t hin thc, v p ma thu v tm trng trc thu, nh th lun t mnh trong hnh trnh khm ph, chinh phc v sng to ci mi. C cn g chng nu ma thu mun i vn th trong th? Cm quan ngh s to nn s khc bit mi l trong cch cm nhn, th hin so vi cc nh th khc v mi ngi li phi c gng khng gim ln du chn ngi khc v khng lp li chnh mnh. Nh th ba bi th, ba v p ring, ba sc hp dn ring sng mi. Phi chng nh Nguyn Tun pht biu: Th l m ra mt ci g m trc cu th , trc nh th nh l vn phong kn. Mi v ni dung, mi v cm xc v mi v ngh thut biu hin na. Bi nh L.Lnp ni: Mi tc phm vn hc phi l mt pht minh v hnh thc v mt khm ph v ni dung. Vn l cnh y, tnh y nhng mi bi th, Nguyn Khuyn tm cho mnh h thng phng tin ngn ng ring. Cu ch thay i, nt ngha c h cng khc trc. Bi th, cu th khng lp li. Nhng lp ngha, nhng tng ngha khp m, i thay trong hnh thc ngn t. C bao nhiu tinh hoa ca ngn ng ting Vit trong sng, biu cm, Nguyn Khuyn dnh trn th hin lng qu. Cu ch bnh d m trong sng, hnh nh gn gi m giu sc gi, sc cm. Ni dung, hnh thc thng nht, quyn ho, bnh v ru thng nht, ho hp, an xen, to nn sc hp dn thu ht ngi c vo hnh trnh bt tn. V p cht lc t cuc i, tnh cm chn thnh mnh lit vt ln t tri tim cng vi s sng to, i mi khng ngng trong cm nhn v biu hin v p ca cnh thu, tnh thu lm nn sc hp dn khng g cng li ni ca ba bi th thu. Phi chng cng l yu cu t ra vi bt k mt tc phm vn hc ch thc no? V p cuc i s nui dng, bi p ngun cht liu xy nn tc phm, to nn nim xc cm chn thnh, mnh lit m c ng, m tinh lc nn trang vn. Nhng hn ht, s sng to l khng ngng ngh. Vn chng khng cn n nhng ngi th kho tay, lm theo mt vi kiu mu a cho. Vn chng ch dung np nhng ngi bit o su, bit tm ti, khi nhng ngun cha ai khi, v sng to nhng g cha c. Mt tc phm nh th tt s to nn mt lc nng n ln trn mi dp vi ca nh kin. Tc phm vn hc thc s c gi tr khi n ni tht, ni chn thnh, xc ng v nht l ni hay v mt v p, mt cnh, mt tnh. S i hi ca vn chng l nghit ng, l kht khe. Chng th m Nguyn Bnh tng phi ku ln:

Ai bo dnh vo duyn bt mc Sut i mang ly s long ong.

Tc phm c gi tr trng tn cng thi gian. Cng vi n, tn tui nh vn, phong cch tc gi sng mi. Mi tc phm vn hc ch thc l mt ng lc thc y s pht trin ca dng vn hc, ca kiu sng tc v c nn vn hc ni chung. C th ni, Nguyn Khuyn, bng ti nng v tri tim ngi ngh s, cm nhn v th hin tinh t ma thu vi sc v ring, nn th v hp dn l k. N t c nhng yu cu chung i vi bt k tc phm vn hc chn chnh no: Th l hin thc, l cuc i v cn l th na.Cuc i cng hng trong ci nhn, cm quan ngi ngh s to nn vn cht liu lm thnh tc phm. Cht h kt dnh, nho nn n chnh l sc lin tng, tng tng, s sng to ca ring thi s. V th chng m ba bi th thu cng tn tui Nguyn Khuyn sng mi? Thc t vn hc t ra yu cu bc thit cho mi nh vn khi bc chn vo lng vn l phi sng thc s m n nhn tinh lc cuc i, i ct tm vng

gia b i rng ln, tinh luyn nn cht mui cuc i t s kt hp nhun nhuyn gia khch quan hin thc v ch quan nh th, kt hp cuc i vi tri tim giu xc cm, d ngn dung ca ngi sng tc. khng ch l i hi vi c nhn nh th m c vi dng th, nn th.

BI 2: Khng bit t bao gi thu thnh bn i ca nhiu thi s. Ngi ta yu thu bi ci du dng, nh nhng m thanh mnh. Thu gieo tnh cho mi tm hn thi s v dt vn nn nhng bi th. Ci duyn tnh thu y kt tinh trong th Nguyn Khuyn nh mt thnh cng c o. Ni nh Xun Diu, trong th Nm ca Nguyn Khuyn, nc danh nht l ba bi th ma thu: Thu iu, Thu m, Thu vnh. Mi bi th l mt thanh sc, mt khi tnh ring. N lm nn d v th Nguyn Khuyn nh th ca lng cnh Vit Nam. C th ni, cho n hm nay v mai sau, th thu Nguyn Khuyn vn c mt gi tr vnh hng. N l cnh sc, l tm hn nc Vit. Ngi yu th v snh th, c th thu Nguyn Khuyn khng khi ngc nhin v sc sng mnh lit ca n. Vy trong chm th kia iu g l bt t? Ci ti ca Nguyn Khuyn khng dng li nhng nt v thn thi m cn bc l nhng nt ring c o trong mi bi th. c Thu iu, ngm Thu m v thng ngon Thu vnh, ngi ta khng thy nhm chn bi mt hi th, m cng khm ph ngi ta cng thy th v. Ca hp dn chung khng ln t ci hp dn ring. Tch tng bi th vn thy ci hay tuyt ch. Ci ti ca nh th ln l ch . Trc ht, ci c o ca tng thi phm l im nhn ca tc gi. Mi bi th thu c nhn mt gc , mt cch khc nhau. Thu vnh l ci nhn t xa n gn, t tri thu, gi thu, nc thu, trng thu n chm hoa trc giu. Khng gian ma thu ngy cng thu hp trong th c. Bao gi cng hng t xa n gn nh vy. n Thu m li khc. Nh th khng cm nhn ma thu bng im nhn trc m thay i t th to nn nt ring cho bi th. Thu m c v t gn n xa, t gian nh c n ln ao, n da tri. Tt c c ngy mt m rng, khng gian trong Thu m to ra t ci gn gi, nh b n ci cao rng ca tri thu. Hai bc tranh, hai im nhn khc nhau. n Thu iu, Nguyn Khuyn li to ra bt ng mi. Nh th to ra khng gian a chiu, hi ho cn i. Ngi ta thy c ci rng ca bu tri, ci su ca ng trc, v ci b nh ca thuyn cu. Tt c to nn mt bc tranh thu mc m tnh tc gi. Chnh t nhng im nhn khc nhau y m ba bi th thu mi bi li m ra nhng cnh sc c o, ring bit, thu c ci thn thi nht ca ma thu t Vit. Thu vnh, ngi c nhn ra nhng nt bt tinh t tuy ch chm ph m thu tm c ci thn ca ma thu. Hn thu nh nhng to ra trong tng cu ch: Tri thu xanh ngt my tng cao, Cn trc l ph gi ht hiu. Nc bic trng nh tng khi ph, Song tha mc bng trng vo. Cnh thu hin ra vi nhng nt c sc nht. Nguyn Khuyn kp ghi li ci xanh ngt c trng ca tri thu ci mu xanh m khng ma no c c. Ci xanh m m khng to ra ci nng, n gi ra ci cao su ca bu tri thu khi thu ti, tng lp my xanh trng ip, y n ci xanh hun ht my tng cao. C th ni, Nguyn Khuyn gn b su nng vi bu tri Vit nam. Khng gn b th sao thy c ci mu sc thn thi y. Thu iu v Thu vnh, ci mu xanh ngt y li c nhc li nh mt ai nhum m xanh ngt? C ba bi u to c bu tri ma thu sng ng. D nhn phng din no, ci sc thu vn khng thay i. N tr i tr li nh mt thnh cng ca Nguyn Khuyn.

Cnh thu khng ch gi ra ci ao rng ca bu tri m cn m ra nhng hnh nh khc. Nh th ca lng cnh Vit Nam khng v nhiu nhng t bc tranh tng nh n s nhng li c sc to ra nhng ngha khn cng. Ci chung ca ba bc tranh l nt thanh mnh, du dng. Ma thu trong th Nguyn Khuyn ch c ci nh nhng, hiu ht ca gi thu, ci khng kh se st, lnh bun v ci tnh tuyt i trong th c. Nhng quan trng l ci bc tranh y gi ra mi lc mt hp dn, mi m, n khng trng lp li nt v c. Mi ln Nguyn Khuyn chn mu, vung bt l mt ln cnh sc y c hin din vi nhng nt mi m. Mi bi u to c nhng du n thu ring khng d ln. Thu vnh, ngi ta nh n ci cn trc, ci nc bic, ci hoa nm ngoi. Tt c u c c t mt cch kho lo v tinh t. Cn trc mnh mai a nh trong gi to c ci mm du ca khng gian thu. Nc bic trong xanh so snh vi khi ph va gi c ci thc ca mu nc ma thu va gi ci m h rt duyn dng. n hnh nh hoa nm ngoi th mang y tm s. N khng ch nh du thi gian lun chuyn mt nm m cn n cha ci b n trong tm hn tc gi. Nm ngoi hoa ng yu hn hay v nm nay th s i thay m nh th day dt? Kt hp hnh nh ngng nc no li cng chng thc khi tnh tc gi. Ho ra nhn ngm ma thu, Nguyn Khuyn khng ch c tnh yu thin nhin su sc m cn c tm s yu nc thm kn. Tm s y tr thnh ni thn cui bi: Nhn hng cng va toan ct bt, Ngh ra li thn vi ng o. Ci thn v kh tit thc cht l ci thn ca mt tm hn thanh cao, sut i u un mt ni nim. Nguyn Khuyn l nh nho ly tr qun trch dn lm quan nim sng, lm l tng phn u. Trong thi bnh c l ci l tng y s c tho nguyn. Nhng thi th Nguyn Khuyn khng cho ci ch ph vua gip nc tho nguyn. Ci hn ca triu Nguyn hng gic khin nh th day dt khn ngui. V hay lun l ni bn khon ca mt nh nho yu nc. Chnh v th nn mi c ci thn cao c bi th. n Thu iu, ngi ta li thy nhng nt v khc. Cng ci thanh, ci tnh, ci lng nhng chng mang mt mu sc ring. Nh th ly ci cht liu ao, thuyn gi ci lnh lo ca nc thu v ci b nh ca chic thuyn cu. Nhng tnh t c s dng ht sc chnh xc. Lnh lo, to teo, tt c u thu c ci thn ca ma thu. C th ni Nguyn Khuyn sng to cho ring mnh mt th gii va trong lnh va u un. S i lp gia ci rng ca ao thu vi ci b ca thuyn cu cng lm khng gian thu c c. Ngi c khng ch nhn ra tng nt c trng thu m cn nhn ra ci cm nhn mang tm trng thi s. Hn na cch s dng m eo y th v ngy mt khp li, lm chic thuyn cu ngy mt nh thm, nh thm n s hi. Nh th s dng c vn khng kh khn m to c hiu qu thm m bt ng. Cha ht, ci ti ca Nguyn Khuyn trong Thu iu cn ch t c ci gi thu nh qua ln sng bic hi gn t v hnh nh chic l vng kh a vo. c cu th, ngi ta c cm tng gi thu ang lt qua mt mnh, nh thi nhng rt r. n ci su ht quanh co ca ng vng, Nguyn Khuyn li dng m eo: Ng trc quanh co khch vng teo. Nu trn cn trc gi mnh, gi thanh th di ng trc gi ci nh hp c trng ca lng qu Vit Nam. Ng trc va l hnh nh quen thuc va gi ra ci c qunh, vng v n lnh lo. Ti th ca Nguyn Khuyn l ch cng ni v ma thu nhng khng ln no khng khin ngi ta hng th. bc tranh trong Thu iu cng c v vi nhng nt chm ph nh Thu vnh nhng r rng mang hi sc khc. y tt c chm vo ci lnh v ci tnh n rn ngi. Hnh nh ng gi b gi cu c cui bi th nh chm trong ci khng gian lnh vng y, ng min man suy ngh g, cht nhn ra:

C u p ng di chn bo Ci hay ca cu th khng ch ci ti ly ng t tnh m ci ti thi hn vo s vt. Tm s ca nhn vt tr tnh cng u un nh trong Thu vnh. Ci u thi mn th hin r, ch c iu n hin ra cch thc khc, c to trong dng ngi b gi bt ng. ng gi cu c kia ngi trong thuyn cu nh, nhn ngm cnh sc thu hay bn khon iu g? ng cu thanh, cu vng hay cu i ngi tri k tri m, hay cu thi cuc? Ch bit rng ci cn cu bt ng kia l cn cu y tm trng. Nu Thu vnh, cnh thu gi t xa n gn, Thu iu hi ho cn i nhiu chiu, th Thu m, cnh thu gi t gn n xa. Nh th hin ra trong cnh ung ru. Th nn mi hnh nh c nht nho, loe , t gian nh c n ci ng ti, n bng trng Tt c u phng pht ci hi men bun bc. Cnh th xinh xn, m cht thu y nhng n trong l ci tnh khng dt. Vn ci ti s dng c vn, vn ci ngh thut tng phn ly sng t ti, vn ci chm ph ti tnh nhng bc tranh thu hin ra li khc. N khng nh nh Thu vnh, khng tnh nh Thu iu m nh nhn gin d. Thu trong con mt ngi ung ru khc vi thu trong con mt ngi cu c v lm th. Cnh in vo ngi c mt nt ring vi ci thp le te, ci lp lo, ci mu khi nht v bng trng loe xung ln ao. c bit l ci tnh. Nu hai bi th trc ci tnh vn giu, vn c nn th bi th ny, hnh nh khi u un kia khng chu c na, phi ct tnh li: Da tri ai nhum m xanh ngt, Mt lo khng vy cng hoe. Ru ting rng hay, hay ch my, nm ba chn say nh. Ngi lm th tht bi v ni thn, ngi cu c tht bi v khng c c, n ung ru, ngi hin din trong th vn khng c tho nguyn. ng gi ung ru nh mt cch gii su nhng cng ung cng tnh, cng say cng da dit bun. Chnh v vy m thin nhin mi thm m tm s nh vy. Ci i lp gia sc xanh ngt ca tri vi ci hoe ca mt lm nn ci bun ring Nguyn Khuyn. Vn ci tm s y khng ln no thot ra nh th ngm cnh. t hay nhiu, d bng cch no n cng tr thnh ni dung chnh ca bi th.Ngi n s c tm n th, n c, hay n ru cng ch tm n lng mnh. c ba bi th thu ca Nguyn Khuyn thy dng ci thn thi ca lng cnh Vit Nam. T cnh vt n c sc ngh thut, tt c u kt tinh t hn qu t nc. Nhng quan trng l phi nhn ra khi tnh mang xung tuyn i cha tan. Phi c ci tnh y th ba bi th thu mi ct cnh, Nguyn Khuyn mi tr thnh nh th k ti. V ng nh Xun Diu nhn xt, trong th Nm Nguyn Khuyn, nc danh nht l th ma thu: Thu iu, Thu m , Thu vnh. Chm th thu khng ch em n cho thi ca Vit Nam nhng bc tranh thu mc c in thn thi m cn chng t ti ngh bc thy ca Nguyn Khuyn. Nh th sng to khng ngng gp ring hng sc ring cho mi bi th thu. Nu khng c sc sng to y th nhiu lm, th thu Nguyn Khuyn ch sng mt bi. C th ni c tnh sng to ca ngi ngh s l yu t quyt nh trong vn hc ngh thut. Nh vn l ngi sng to ra tc phm. T qu trnh thai nghn cm xc n qu trnh chn la ngn ng v th hin,Tt c u mang du n ring, khng ln c. l phong cch c o ca mt nh vn. V ni nh Nam Cao, vn chng khng cn n nhng ngi kho tay, lm theo mt vi kiu mu a cho. Vn chng ch dung np nhng ngi bit o su, tm ti, khi nhng ngun cha ai khi, v sng to nhng g cha c. Tnh sng to trong vn chng l s tn ti ca nh vn v tc phm. Khng c s sng to y th gia trm nghn m thanh hn n, ngi ta s khng nhn ra Nguyn

Khuyn, Nguyn Du, H Ch Minh, Thch Lam, Xun Diu, Nguyn Tun hay Nam Cao,Ngi ngh s ln l ngi to c du n ring ca mnh c v ci nhn c o ln ngh thut biu hin. Ba bi th thu ca Nguyn Khuyn to c du n y. Ngi ta nhn ra con ngi th gn b vi cuc sng, v u un sut i ting ku cu nc. Ci nhn ring y c chng thc qua nhng bc tranh thu v khi tnh day dt. Nhng c sc hn, ngi ta khng ch nhn ra ci kh nng ring trong tng bi. Mi bi mt nt v, mt du n, khng bi no ging bi no. Sau ny cng vit v ti ma thu, nhng tc phm sng c cng l nhng tc phm c o v mi m, v nh y ma thu ti ca Xun Diu, nu khng c con mt xanh non, ci ti tr trung m mi gic quan n nhn cuc sng th lm sao ng vng c. S d ngi ta nh y ma thu ti l bi nh th thi c vo ci hn th mi, ng thi sng to li nhng thi liu c, khin con ngi l ch th, l thc o mi gi tr ca thin nhin. Nhng cu th nh: Nhng lung run ry rung rinh l l nhng cu th ch ring Xun Diu mi c. N chng t quan nim th l cng vic ca c nhn thi s lm c thc hin nghim tc v ng n. Nh vy gi tr ca ba bi th thu khng ch phng din ni dung v ngh thut m cn em n quan im ng n cho th ca. l vn sng to ca ngi ngh s. y l phng thc tn ti, l ngn ngun nui dng sc sng tc phm. Nhng sng to v c phong cch, ngi ngh s phi lm g? l cu hi ln m phi qua thc tin sng tc mi c kt c. bn thn Nguyn Khuyn, ngi ta nhn ra hai yu t quan trng l ti nng v tm lng. cm nhn c ma thu thn diu n th nu khng yu thin nhin, khng c vn sng cht lc trong qung i nng thn th lm sao kt tinh c? Nguyn Khuyn l mt phong cch ln cho cc th h nh vn noi theo. Hy tri lng vi cuc i, hy nhng d vang ca thi i thm vo da tht, ln ln trong nhng hon cnh khc nghit gp nht cho mnh mt ti y hnh nh v s kin. Qua qu trnhn luyn cu ch ca mnh, tnh mnh trong . Sc gi ca ba bi th thu do rt ln, khng ch gi hnh, gi tnh m cn m ra chn l ng n cho ngi ngh s.