NHNG VN

C BN CN THIT

CHO NGI MI CM MY

Tp hp theo cc bi vit ca bc Xun Vinh VNPhoto.net http://www.vnphoto.net/forums/showthread.php?t=25665

MC LC
1) 2) Tng quan gia khu v tc : ci no chnh ? Ci no ph ? ............................................ 3 nh sng - Ngun sng ....................................................................................................................... 5 A- Phn bit v s dng ngun sng......................................................................................................... 5 B- Ngun sng t nhin (ngun sng tri)................................................................................................ 6 C - K thut soi sng............................................................................................................................... 14 3) c im vt phn quang v nhng ci la di. ............................................................................ 21 A-c im vt phn quang ................................................................................................................... 21 B-Nhng s la di khi chp nh ........................................................................................................... 23 4) 5) Tm ch chp (temps de pose), (exposure) bng mt thng .................................................. 26 ti cho nh, ch v bi cnh .................................................................................................. 28 A-Tm kim ti ................................................................................................................................... 28 B-Ch v bi cnh .............................................................................................................................. 30 6) B cc ................................................................................................................................................. 37 A-V tr ca my hnh i vi vt chp (gc my) ................................................................................. 44 B-Phn loi b cc : ................................................................................................................................ 45 7) 8) 9) 10) ng knh my nh............................................................................................................................. 47 Vng nh r (profondeur de champ) .............................................................................................. 51 Bm ng lc ..................................................................................................................................... 54 PHONG CNH ............................................................................................................................. 62

MY ....................................................................................................................................................... 65 NC ..................................................................................................................................................... 69 11) 12) 13) 14) Chp vi ti bin ...................................................................................................................... 73 I CT........................................................................................................................................ 80 Chp bnh minh, hong hn v m ti ...................................................................................... 84 CAO NGUYN ............................................................................................................................. 89

Nhng vn c bn cn thit cho ngi mi cm my

Trc y cng nh hin ti, c nhiu bi vit y kinh nghim, nhng kin trao i ngh nghip rt hay. Nhng bi vit nhiu tm huyt cho cc mem tham kho, gii ta nhng thc mc v k thut, v con art, ni chung l c rt nhiu nhng ti liu qu gi nh vy. Nhng em t hi bao nhiu l ? C thm mt cng chng gi l nhiu, m bt mt cng khng phi l thiu. V vy em xin tham gia vi cc bc mt bi vit gi l gp cht kin th thin, trnh by mt quan im ring cc bc xem c ng dn ng dnh cho lp sau mnh tip bc hay khng.

1) Tng quan gia khu v tc : ci no chnh ? Ci no ph ?

Mi ngi cn nh lc mi cm my nh ch ? Chc chn mt iu l a s chng ta ai cng phi lng tng trong vn ny. l phi chp nh th no y ? Tc v khu sao cho ng mi trng hp. Bt buc phi c s ph hp tng quan gia tc v khu . Trong hai ci , ci no l chnh, ci no l ph ? C ngi ni l cng cn ty c hai u l chnh, u l ph. C phi nh th khng ?

Tc l chnh ? l lc ta chp mt ti di ng. ti di ng tc l vt th ta mun chp ang chuyn ng theo mt chiu no . V d nh chp nh th thao : bng , ua xe p v.v... Vi ti di ng, bt buc ta phi ly tc l chnh. Ta phi quan st v c lng tc bao nhiu bt ng chuyn ng ri mi tnh ti khu cho ph hp ng sng trong iu kin lc y. Hoc mun din t chuyn ng bng cch to s chao m th ta cng ly tc l chnh (chm) ri sau mi tnh ti khu ph hp.

Khu l chnh ? l lc ta chp nhng cnh vt tnh. Tc l nhng cnh vt khng c s chuyn ng nh phong cnh, tnh vt, chn dung, hoa, loi vt v.v... Vi th loi phong cnh, ta c th ng khu tht nh nh c nt su. Lc ny th tc ng vai tr ph thuc, ty nh sng nhiu hay t m t chm hay nhanh. Trn y l s lc v s tng quan gia tc v khu .

Ni thm v ly tc l chnh, ring em c nhng kinh nghim chi tit hn chn tc chp cho chnh xc nh sau :

Khong cch ca vt di ng v ng knh (Trong trng hp ta mun bt ng vt th di ng ): - Tc my phi cao khi vt di ng gn my v tc my gim khi vt xa my. Ta ly v d chp mt vn ng vin ang chy b vi vn tc khong 12km/gi cch my 10m ta t tc 1/250s. Cch my 20m -> 1/100s Cch my 30m ta chp vi tc 1/60 hnh cng khng b chao m. Chiu di ng ca vt th trc ng knh (Cng t trng hp ta mun bt ng ch th di ng ) : Chiu di ng l hng chuyn ng ca ti, hng thng vo ng knh, hng cho, xin hay hng ngang qua ng knh. Cng v d trn vdv chy vi vn tc 12km/gi v cch ng knh 10m -Nu chy thng vo ng knh ta c th tc 1/100s -Nu chy cho li ng knh -> 1/250s -Nu chy ngang qua ng knh -> 1/500s Tm li, iu c bn nht l khi chp ch di ng ta phi ly tc lm vai tr ch o. Tc nhanh hay chm ty theo vt th chuyn ng nhanh hay chm. Khong cch ca vt di ng vi ng knh, cng gn tc cng cao. Hng chuyn ng ca vt cng ngang qua ng knh tc cng cao.

2) nh sng - Ngun sng

- Trong hi ha ngi ta dng c v v sn du. Trong nhip nh ngi ta dng ng knh v nh sng. Tt c u to nn mt tc phm ngh thut. - nh sng l linh hn ca nhip nh. Nh c nh sng m ta mi nhn thy c mi vt xung quanh ta. Nu trong m ti m khng c mt cht nh sng (n) no th con ngi d c mt cng chng th no nhn thy g. My nh cng th, phi c nh sng th my nh mi thu hnh c. -nh sng khng ch gip ta chp c nh m cn c tc dng truyn cm khi ta nhn tm nh c chp vi mt k thut soi sng c bit. -Trong nhip nh, ta c th gi nh sng l ngun sng. C nhiu loi ngun sng : ngun sng t nhin (nh sng tri), ngun sng nhn to (n, n ri, n flash, la, n cy v.v...), ngun sng gin tip (ngun sng phn x) hay cn gi l phn quang do nhng ngun sng mnh ri vo vt no ri di li soi sng cho vt chp. Trong mt vng no c nh sng soi vo, min l mt ta c th nhn thy c s vt th my nh c th chp c. Ci kh khn, cng trnh v gi tr ca tng ngi cm my l s dng ngun sng sao cho hp l, ng mc v ti tnh t nhng yu cu : nhn mnh c ch v ph hp vi ti. Mi ngun sng c mt tc dng ring din t, to mt nim rung ng ring cho tc phm. -Ngun sng c th to vin cho mt khun mt din t c nt thanh t, hu tnh khi ta chp chn dung bng nh sng n (studio). -Ngun sng c th l nh sng tri du m ha ln trong hi sng m m ca mt h ma thu. -Ngun sng c th lt lay trong m bun vi nh n du leo lt.

A- Phn bit v s dng ngun sng

Trong nhip nh, ngi ta phn bit 4 loi nh sng thng dng khi chp hnh (vi bt c loi ngun sng no, thin nhin hay nhn to), ty theo v tr t nh sng v cng ca n : KEY LIGHT (nh sng chnh) : ngun sng mnh, ch o, t trc vt chp, chch mt gc 45-60 i vi ng thng t vt chp ti ng knh. FILL LIGHT (nh sng ph) : ngun sng t pha bn kia vt chp chiu vo lm bt s tng phn do key light gy nn, ngun sng ny yu hn ngun sng chnh. BACK LIGHT (tri sng) : ngun sng t pha sau vt chp, chiu sng vo lng vt chp, lm cho vt chp ni bt ln vi cnh. Ngun sng ny thng mnh tng ng vi key light. i khi ngi ta t dng n ngun sng ny.

c im ca ngun sng ny l to c ng vin sng quanh vt chp (nh sng dcrochage), to c v trong sut cho nhng vt mng nh cnh hoa, ln khi, t o la, l non v.v... Nhng nu khng c ngun sng pha trc (key light hoc fill light) th ta s c mt bc nh m vt chp rt km chi tit, c khi ch cn l mt bng en. SET LIGHT (nh sng b tc) : ngun sng ny, nu l n nhn to th l nhiu n ph t ri rc chung quanh vt chp xa cc bng ca cc n khc. Nu l nh sng t nhin (nh sng tri) th l nhng ngun sng phn x t nhng vt trng, sng chung quanh ht li. Ngun sng ny tt nhin phi yu hn key light, back light.

B- Ngun sng t nhin (ngun sng tri)

u im ca sng tri l cc mnh, cc rng v yu im l ta khng iu chnh c n. V th ta ch c th tm mi phng cch sp xp, ch i c c ngun sng ng vi mun ca mnh. a) nh sng thun (lumiere deface) : ngun sng soi thng vo mt trc ch . C u im soi r nhiu chi tit cho ton din nhng nh km ni v khng c bng , v vy nh s qu phng. Lu phn ny : ngi ta c th dng key light, fill light hay thm ch l set light lm "nh sng thun".

b) nh sng chch (lumiere oblique) : ngun sng bn cnh ch soi chch ti. To c nhng bng nghing rt ni nhng trong phn ti do bng xung s km chi tit.

c) Tri sng (contre lumiere) : ngun sng mnh chiu t sau ch li, to ng vin trng sng quanh vt chp (xem phn BACK LIGHT).

10

Trong loi nh sng ny ta cn phn bit r gia tri sng (contre lumiere) v tri nng (contre solei) Tri nng (contre solei) l chp vt th quay lng li vi mt tri ngoi nng tc l ng knh ta b mt tri chiu vo. Tri sng l l ch ng quay lng li vi mt bi cnh sng hn mt trc. VD : ta ng trong nh chp mt ngi mu ng quay lng li vi khung ca s sng. C trng hp ngun sng mt tri soi thng vo mt trc ch m vn l tri sng, l khi pha sau ch l nhng bi cnh : mt nc, mt ct trng, tng rt trng, mt sn xi-mng v.v... lm cho bi cnh y thnh

11

mt th gng phn chiu v n v hnh chung tr thnh mt ngun sng mnh hn, sng hn mt trc ca ch . V lc y thun m thnh tri sng l th. d) nh sng phn chiu : cn gi l phn sng hay phn quang l mt ngun sng m nht v l mt loi nh sng gin tip. Ngha l mt ngun sng mnh no soi vo mt vt g ri vt y phn x li, soi ht vo ch . nh sng trong bng rm ca mt tn cy, ca mt mi hin lc tri nng l nh sng phn chiu. nh sng phn chiu khng gay gt nhng km ni v khng c bng r rng. Ngi ta thng p dng loi nh sng ny cho th loi chn dung (Fill light v set light) Hnh ny dng nh sng tri phn chiu qua ca s lm nh sng chnh :

12

Dng nh sng trong bng rm

e) Bn v bng (ombre porte) Bng l s in bng do mt ngun sng chiu vo vt th ln mt b mt cnh . - Ngun sng cng mnh, bng cng sm en, cng sc cnh. M bng cng cng en sm th nhng chi tit nm trong phn bng cng km i. - Bng cng en sm cng sc cnh nhng chi chang v rt tng phn (contraste). - Bng cng nht m cng du dng (doux) - Ngun sng cng chch bao nhiu th bng cng di ra by nhiu. f) Gi no trong ngy Tht ra th vi mi gi gic trong ngy, ngy hay m, ta u c th chp nh c ty theo cm xc sng to ca mi ngi. y ta ch bn v gi gic cho nh sng p nht trong ngy vi ngun sng tri : -Bui sng sm qu th ta c ngun sng l m hoc nh nhem ti, cnh vt khng phn minh r rt, km chi tit.

13

-Bui tra gay gt, sng ti (bng ) qu tng phn, nht l lc ng ng (12g) bng thng t trn xung to thnh mt bng ti di gc cy, nh ca b ct ngang v bng ca mi che. Nu chp ngi th c hai hc mt ti en, bng mi xung thnh "ru Hit-le". V nu i nn th khun mt d trng n u cng thnh dn M en. Ngun sng thch hp nht l : sng t 8g n 10g30, chiu t 15g - 17g30. nh sng trong bng rm (nh sng phn chiu) tng i l nh sng d chp v khng phi tm kim chiu bng .

C - K thut soi sng

Mt cch tng qut, ta c th ni rng : khi chp hnh ta nn chn nh sng chnh chch hn l chn nh sng chiu thng vo vt chp. Nh vy nh ca ta s ni v p hn nhng phi tm hng trnh bng . nh sng chiu thng (en face) cho ta hnh nh l, phng (plat) km p. nh sng phn chiu du nn km ni (km ch khng phi l khng), khng to ra bng . Nhip nh khng ch l ghi li s vt no bng hnh nh m cn phi ni ln mt ngha, din t mt t tng nh s phi hp cnh sc, nh sng, b cc truyn cm. Cho nn nhip nh i hi phi c nhng k thut chp, k thut soi sng, k thut b cc, dn dng v.v... V vy k thut soi sng trong nhip nh l to nn mt tm nh c b su, ni v linh ng, mc d n l mt khun hnh bt ng khng nh trong in nh, quay phim video. Mun vy, iu quan trng nht ca k thut soi sng l phi to nn mt s chnh lch gia phn ti v phn sng ca bc nh, ta gi l s TNG PHN. S tng phn c ch bng mt phn s, phn nh phn sng so vi phn ti ca bc nh hn nhau bao nhiu ln. Thng thng, trong mt bc nh, tng phn hay c l 1/4 hoc c th vit 1 - 4. tng phn ny hay dng cho nh en trng, cn t l cho nh mu l 1/2. K thut soi sng ngoi tri Chp hnh ngoi tri thng dng nh sng mt tri. Mt tri l mt ngun sng rt tt nhng r tin. Ta khng x dch c n, nhng ta phi bit la chiu hng v nm bt khonh khc. V nh sng mt tri lun thay i, mi lc mi khc, chng ta s phi bit "ty c ng bin". Do chp nh bng nh sng tri rt kh. Vy th ta phi lm nh th no ? Ni mt cch i cng l : khi chp bng nh sng tri bao gi ta cng nn chn hng sng nghing, chiu chch. Mun vy ta nn chn chp nh vo lc bui sng hay bui chiu, tc l t 8g - 10g30 sng v 15g - 17g30 chiu. trnh chp vo gia tra (xem bi trc). 14

Mun nh p, ngi ta dng nh sng phn chiu v lun lun dng mt phng phn quang (t nhin hoc dng c ht sng, tn sng...) lm du bt s tng phn ca bc nh. nc ta, vng nhit i, nh sng tri rt mnh, v th khi chp nh vi sng tri thng gp trng hp b s tng phn qu ln, nht l khi ta chp vi phim en trng. Cho nn ta cn phi bit s dng kho lo nh sng tri mi c bc nh p. i khi ngi ta cn s dng n flash h tr ngay c khi chp nh vi sng tri. Sau y l nhng k thut c bn s dng nh sng tri : -Khng bao gi mt tri chiu thng pha trc vt chp (nht l khi chp nh c ngi, v s lm nheo mt). -Khng nn mt tri chiu thng vo ng knh my nh (tr trng hp c tnh mun chp tri sng c mt hnh bng en silhouette). -Bao gi cng nn dng nh sng chiu xin, chch. -Dng dng c ht sng, tn sng (fill light) c nh sng du. -Dng mt tri lm back light, dng gng phn chiu (mt trng bc ca tm ht sng) lm key light, mt trng ca tm vi ht sng hoc t giy trng lm fill light. (xem hnh v).

15

16

K thut soi sng trong nh S soi sng ngoi tri thng ch dng hai loi nh sng key light v fill light l (tht ra th set light l nhng ngun sng phn x t nhin c sn ngoi tri ty vo v tr ta chn trc). Nhng trng hp trong nh th ngi ta thng phi dng c 4 loi nh sng key, fill, back, set light. Ta c 2 trng hp soi sng trong nh : -Trng hp soi sng thng Trng hp ny ta ch dng 2 loi nh sng key light v fill light t theo 2 v tr sau : * Ngun sng chnh (key light) t v tr ngang mt v lm thnh mt gc 45 - 60 vi ng thng ni t my nh n vt chp. * Ngun sng ph (fill light) s t bn kia, ty theo ta mun c mt bc nh c tng phn nhiu hay t m nh sc sng ca ngun sng ny. V d : mun c s tng phn 1-2 th n ph ny s yu bng na n chnh, hoc sp s nhng cch xa gp i n chnh. (hnh v) Ngoi ra, mun c nh p theo mun, ngi ta cn dng mt ngun sng th 3 na t ti pha sau v cao hn vt chp mt cht, chiu xung lm thnh mt vin sng quanh vt chp, gi l nh sng ven cho nh ni (nh sng dcrochage). Ghi ch : mc d dng nhiu loi nh sng nh vy, nhng khi o sng chp ta ch cn cn c vo loi nh sng chnh (key light) l .

17

18

Hin nay cc phng chp, studio thng dng cc loi n flash d, soft box hng hiu cao cp th i khi ch cn 1 n lm key light cng . V n ny rt mnh, c tn sng rt rng, nhng vt dng chung quanh phng chp nh vch tng, phng mn v.v... l nhng vt phn quang phn x li nh n y to thnh nhng fill light, set light mt cch t nhin. - Trng hp soi sng hiu ng Soi sng hiu ng l mt k thut sng to ca ta khi x dch cc ngun sng key light, fill light, back light nhng v tr nh th no to ra mt bc nh khc thng. Thng l li chp ngc (contre jours) : soi sng vo lng vt chp c mt nh bng en (silhouette). Trong sng to ngh thut, ty theo mt no m ngi ta c th p dng li chp ny lm phng tin din t cm xc ca mnh thng qua nh sng. C th ni ngh s v bng ng knh v mu sn ca h chnh l nh sng. n c mt vi trng hp soi sng : 1) Phi hp nh sng tri v n Ta dng 1 ca s v 1 n chp : dng ca s lm nh sng chnh (key light) v dng n chp lm nh sng ph (fill light) hoc ngc li. 2) Ch dng 1 n chp n t hng ngang vi my nh, chiu vo mt bn vt chp, vt chp nhn thng vo my. Cho ta hiu ng : na mt en, na mt trng (tng phn cc mnh). 3) Dng 2 n chp Mt n chiu gn mt vt chp, Mt n chiu sau vt chp nhng xa hn, my t pha lng vt. Cho ta mt hnh tri bng p (silhouette). Tm li chp nh trong nh ch cn dng 2 n l hoc 1 n phi hp vi nh sng tri, tr trng hp bn mun c nhng kiu soi sng cu k. Cn trng hp soi sng trong nh, chp ban m, vi ch 1 n flash gn trn my : Trong trng hp ny th nh sng chnh (key light) chnh l nh sng ca n flash m khng c bt c mt loi nh sng no khc. Bt c d ta mi s dng (chp phng s nhanh, tin tc, s kin, k nim...) v n l nh sng ri thng vo ngay trc vt chp. nh s rt phng (plat) v khng ni khi (khng c chiu su) km p. nh c chiu su (tng i) khi chp nh vi n flash ta nn bin i nh sng key light ca n thnh nh sng fill light bng cch : -Gn thm dng c tn sng (th trng c bn sn hoc t ch). 19

-nh bao : tc l khng nh thng n vo vt chp m nh ln trn nh (nu cao va phi v mu trng) hoc vch tng hay vt dng khc, to nh sng phn chiu m chp. Cho ta nh s c chiu su hn, phng hn.

20

3) c im vt phn quang v nhng ci la di. A-c im vt phn quang

Trong cuc sng i thng, ta hay nghe nhng cu bnh phm thng thng i loi : - Anh ny en m li mc trng nn en li cng thm en. - Nc da trng ca c y m mc o sm mu th nhn c y cng trng hn. - Mu o ny ra nng chi mt qu ! - Mu g m c ti sm gh qu ! Da vo nhng cu bnh phm y, ta pht gic ra mt iu l : c im vt phn quang hay cn gi l tnh cht pht sng ca mt s cnh vt ng trong mt vng nh sng. Ni mt cch khc r rng hn l : tuy cng hin din trong mt vng nh sng , nhng vt ny th "ti", cn vt kia th "sng" ch v chng c mu sc khc nhau (k c mu en v trng). Vy th c im vt phn quang l tnh cht mu sc ca vt y, thu nhn v phn x li nh sng chiu vo n cho mt ngi hay ng knh c th nhn thy c. Chng ta hy tng tng, trc mt khung cnh ton mu en, chng hn trng hp ng trc mt cn phng m vch tng sn ton mu en, vt dng trong phng cng sn en nt, cc bc c chp nh c khung cnh y khng ? Em ngh l khng cho d cc bc c ri bao nhiu n i na. Khng thu c hnh bi v mu en l mt mu ht nh sng 100% khng phn x.

Ngc li, vi mu trng th ta phn cn thn ko hnh b "chy" th cng khng phn bit r c chi tit. V mu trng (ngc li vi mu en) phn x nh sng rt mnh. Do , khi chp nh, ng trc mt ti, nht l di ngun sng tri, khi o sng ta phi thn trng nhn nh cnh vt y "ti" hay "sng". V cng mt mc sng , mt ngi c nc da trng, mt ngi c nc da sm, nu o sng tng ngi c th chnh lch nhau tm 1 nc khu . y l cha k n s phn chiu t o h mc mu sm hay mu sng s ht ln khun mt h. c im vt phn quang cho ta thy nh lut sn c ca n : -Nhng vt c mu trng, nht hoc lng lnh mi khi c mt ngun sng ri ti s ri ht li. Sc ht sng mnh hay yu, hay ni khc l ht sng nhiu hay t ty theo sc m, nht ca mu sc vt y mang. -Nhng vt en hoc mu m (nu sm, xanh lam sm, xanh lc, tm than v.v...) ch nhn nh sng (ht sng) m khng ht tr li. Tuy vy ta cng nn lu y : nhng vt en hay m mu kia nu bng long th khi c nh sng ri ti, bn thn n s chi sng ln gia ng loi en xn.

21

C nhn nh c nh vy, mi lc chp nh, ta s phn on c sng chnh xc hn. Nhng c im phn quang cch bit 1. ti gm 2 n v phn quang cch bit Hai ngi ng cnh nhau, ngi da trng li mc o mu nht v ngi da en li mc o mu sm. Ta khng th "hy sinh" b ngi ny, ly ngi kia c. Ta bt buc phi dung ha, ngha l tm mt ch chp (temps de pose) gia hai sng y. V d : ngi trng f.16, ngi en f.8, ta chn gia f.11. 2. ti gm c nhiu n v phn quang hn hp Trc mt m ng ngi mc o sm, sng lung tung, ta cng gii quyt nh trng hp trn. Tc l ta cng o sng n v phn quang sng nht v n v phn quang ti nht ri ly mt ch chp trung bnh. Dng mt ch chp (temps de pose - exposure) gia hai cc oan chc chn ta s c mt m bn (hay 1 file) tng i phn chia ng u nh sng, phn n san s cho phn kia, d dng khi ta ri nh hay lm PS hu k. 3. Ch nh b so vi bi cnh Trng hp ch qu nh so vi bi cnh do sc phn quang ca hai n v rt cch bit. V d : -Mt em b mc o trng ang i hc ngang qua mt khu rng cy xanh thm. -Mt ngi ang gng gnh (mu sm) i trn i ct (trng) mnh mng. Ta khng dng ch chp " gia" c na m bt buc phi o sng theo sc phn quang ca bi cnh. Ton th mt bi cnh rng ln to thnh mt khng kh, mt khung cnh, lm cho nhng ch nh b tr thnh vai tr chnh. Nu khng c bi cnh y, ch kia s tr thnh v dng. V d nu ta khng o sng bi cnh m ta ch o sng ch th c 2 trng hp xy ra : mt l ch ng sng nhng mt bi cnh rng ln s trng xa (chy), hai l ch ng sng v bi cnh s b thiu sng. Vy ta khng th "hy sinh" sc phn quang ca bi cnh c m phi ngc li l "hy sinh" sc phn quang ca ch .

Vy vic "hy sinh" y s v hi v so snh t l, vt nh b y c bt i mt cht chi tit cng khng hi cho ton th. Bng ngc li, ta c g cho ng sng nhng vt nh b m lm cho c mng rng ln kia phi trng tot hay en ngm th nh s v hn, khng t nn c mt khung cnh. 4. Ch quyt nh l khi ta chp chn dung, khng ni ti nhng trng hp thng thng, y v d chp chn dung nhng ngi da sm ng trc mt bi cnh trng.

22

Ta bt buc phi t ch chp theo sc phn quang ca khun mt ngi . ti chnh ca ta trong trng hp ny tng i khng qu nh b na. S cn thit phi c chi tit trn ti chnh qu r rng. Bi cnh lun ng vai tr ph thuc (v cn c th sa cha trong lc lm phng ti hoc PS). Tm li : Phi lun tnh to trc mi ti c th dng l tr m phn tch, cn nhc hn thit, ng sai trong k thut thu hnh. Li ni c v honh trng nhng tht ra rt d, nht l khi cc bc quen vi my mc, "sng ng" ca mnh v lun tm nhng trng hp kh thc hnh.

B-Nhng s la di khi chp nh

C thnh mt tc phm ng gi hay khng, ch yu l do ci u con ngi ch khng phi ci u ng knh. Bi v my mc ch l nhng vt v tri, c chng ch l nhng phng tin. Con ngi mi l ni tp trung ca nhng ngun rung ng. Cnh vt t nhin th mun hnh vn trng, c bit bao l nhng ngun nng lc khin con ngi xc ng. Bi vy, i vi nhng bc newbie, nht l khi i chp nh ngoi tri, cha dn dy kinh nghim thng gp nhng ni o le, c lc b ra bao nhiu cng sc, bao nhiu hy vng trong lc chp, n khi ra hnh li mun vt i c my ! chnh l nhng "kiu la di" m ta thng gp trong nhng trng hp sau (ch yu ni v nh en trng B&W) : 1- Mu sc ti p -Mt vn hoa p vi cc sc mu , hng, vng, xanh, tm v.v... -Mt ln mi mng trn mt khun mt thanh t -Mt a hng nhung mn mn... Trm ngn th mu khoe sc, nhng bi cnh sc s nh vy d lm ta hoa mt, nhng khi bm my xong ri, tt c ch cn l nhng mu xm, en bun thiu hoc lm m trng rt v v. Do , ngi cm my ng trc nhng cnh sc nh vy, sau pht giao cm ban u, hy nn nim xc cm li m nhn s vt qua mt hnh nh s c trn m bn en trng. Ngha l ta phi ch n nhng mng m lt, c im phn quang ca s vt, hnh th, ng nt ra lm sao ? S phi hp ca nhng cnh vt vi nhau, ca ch vi bi cnh nh th no ? 2- Chi chang nhng khng sng nht l mt kiu la di na ca nhn quang i vi nhng mu sc rc r nh ti, xanh l m, vng ngh v.v... T xa nhn thy chng ni bt ln gia cnh vt bao quanh. Tht ra nhng mu y ch chi chang rc r ch hon ton phn quang cha chc l sng nht trong khung cnh y. Vy ta cn lu , khi cm my sng tc, mi khi mun nhm my mu chi chang y lm mc ch chnh. 3- T trong ti ra ngoi sng 23

Trong mt vng nh sng, cnh vt khng c thay i c im phn quang, nhng ng lu trong ti ri chy ra ngoi sng (nng) mt b chi nn cm gic cnh vt nh c sc phn quang mnh lm. iu ny d lm cho ta lm ln khi mun mnh t iu chnh mt ch chp (manuel). Cho nn trc khi quyt nh ta nn nh thn ng nhn mt lc cho con mt quen vi nh sng . 4- ng lu trong ti ng lu trong ti, mt ngi quen dn vi bng ti, trong nh sng l m ta cng nhn thy r chi tit ca cnh vt, lm ta lm tng c th chp cnh c vi mt ch chp bnh thng. Nu cha c mt vi kinh nghim thc t vi nhng thng s khu , tc lm mu cho my ngun sng n du, n cy (nn), uc, nh n ng, hang ng v.v... tt hn ht ta nn chp lun nhiu kiu vi nhiu sng cch bit nhau. 5- Bt mt nhng khng bt my Trng hp ta ng trc mt khung cnh xa l, cnh vt mi bt mt khin ta mun gi my nh ln m bm. C khi c nhng s vic th v xy ra li cun tinh thn ca ta lm mt i tnh trm tnh cn c ca mt ngi cm my. V d : C mt n ci rc r, duyn dng ca mt ngi p "chim sa c ln" trc mt khung cnh xun ti huy hong lm cho ta rung ng, a my ln bm lia la m qun mt hoc khng nhn thy c hai nhnh cy xa xa, mc ln sau u ngi p nh hnh ca mt cp sng hu ! Trng hp ny chc chn ta phi dng l tr ly li trm tnh. 6- Qu ch trng vo vt c cm tnh ring Ta ly v d trong mt ti gm mt m ng ngi mu m ta ch da vo c im phn quang ca t o mt ngi, ly nt (focus) cng nhm vo ngi th kt qu khng hn c gi tr l mt tm nh lu nim. Lc chp nhng loi nh ng ngi nh vy ta phi lun nh rng : s d tm nh ny s p l v tt c nhng n v trong t ch chnh n bi cnh ha hp vi nhau to thnh mt tit iu ngon mc. Do ta phi bit nhn bao qut, v t. Ngh n ci ton th ca b cc ch khng th ch mt ring vo mt chi tit. 7- m thanh trong khung cnh i thng gi reo vi vu, sng bin do dt, sui ca rc rch, thc m o, chim ht vo von, ting vng a ko kt gia tra h, v.v... Tt c nhng m thanh y u c th tr thnh nhng ti rt hay cho ngh thut. Nhng vi nhip nh th rt kh m th hin c. Bi th, ng trc mt hon cnh m thanh lm ch, ta phi tnh to c th lm trn nhim v i vi hnh nh. Chng ta khng ph nhn vai tr gi cm ca m thanh trong giai on tm kim v thai nghn tc phm nhip nh. C khi ch v mt m thanh gi cm trong khung cnh no khin ta tch cc tm kim th hin mt tc phm.

24

Ti mt trnh no c th gi l cao, chng ta c th bt gp mt hnh nh ca m thanh trong nhng tc phm gi tr. Chng ta hy hnh dung c mt tc phm honh trng (ci ny em ch tng tng thi ch em cha chp c tm no nh vy) m t mt gin nhc thnh phng, nhng nhn vt trong t nhc trng n nhc cng u ang say m m ui, cc ng tc tay u chao m... Chc chn bt c ai mt nhn vo tc phm y m tai s nh nghe thy ting nhc trm bng vang li t u... 8- Mi hng cnh vt y khng ch ni n cm gic la di ng knh ca thc n ngon ta ra khi ta ang i bng n m mt li phi chp tnh vt nhng th n c, m phi k c n nhng phong cnh rng ln cng ta ra mi hng c. Bc no tng chp nh nhng lung rau hun ht, bt mt Lt hn khng th qun c mi phn bn nhng khu vn . Ngi cm my nh phi qun i nhiu lm, ch nhn thy c hnh nh thi mi c th cho ra i nhng tc phm ngon mc. 9- K nim m p C mt cn bnh thng thng ca mt s ngi "nhy cm" quen sng vi nhng hnh nh xa xa. C khi mt gc cy, mt bng nc, mt gc ph hay mt khun ca s trc mt ng knh v t chng c g l gi cm, bt mt, ng cho ta chp mt tm nh (ng ngha mt tm nh p, khng phi nh k nim). Nhng i vi ngi mc cn bnh ny, nhng hnh nh y gi li mt hnh bng xa xa nh di gc cy ngi xa ng, v thn cy cn m m ch khc vo , mt nc tng in bng ai, khung ca s tng c mt ngi con gi chng cm t l.... Nhng hnh bng c i lc mnh lc lm cho ngi nh m i v gn cho my cnh vt lm cm mt ting P vit hoa. Nhng tm nh rt gi tr vi ring tc gi trong phm vi k nim, nn gi ring ly. Nhng nu mang ra ph bin ri on trch ngi xem khng hiu ni mnh th tht l oan ung cho ngh thut nhip nh qu ! C mt cu ni ca mt tc gi ni ting ch ra nh sau : Mun sng tc, trong giai on u tin, chng ta hy rng m cho mi gic quan rung ng vi s vic gy hng phn trong tm ti. Nhng sau phi rt tnh to c th sng sut iu khin phn k thut cho chu o, hng ghi chp chn thnh cho c nhng cm xc y. Ghi chp cch no theo con mt v t ca ng knh, sao cho tm giy v tnh c th truyn ti n ngi xem nhng hng v, m thanh thi thc ta sng tc.

25

4) Tm ch chp (temps de pose), (exposure) bng mt thng

Thot nghe tiu hn cc bc cho rng em lm cm hay sao m li t vn nh vy, trong khi my mc th hin i, cho d l my phim thi c l s i na cng c b phn o sng rt chun. ng nh th, my no cng c b phn o sng, t DSLR, FSLR-AF n FSLR-MF... l cha k n ngi ta cn s dng n my o sng ri na. Nhng y l ni v nhng iu c bn nht, i khi khng ch dnh ring cho cc bc newbie, chng ta tham kho, nm bt, cm nhn... ging nh... ni sao nh !... ! i khi l nhng iu c bn m ta c th da vo "rn luyn" sao cho thnh mt phn x c iu kin mi khi cm vo my nh ca mnh, sao cho "ngi" v "my" hp thnh mt th, m "nh u thng ". t c iu ri, nhiu khi ta set v chp cn nhanh hn l phi r m o sng i, o sng li, lc b my che, lc li c nng c khi lng cng tr tay khng kp. t trng hp, ta i u , gp mt s vt no cm thy cn thit phi thu hnh ngay nhng "my rut" ca mnh li nh, cm my ngi khc a cho li l my c (MF) c h mt phn o sng. Ta phi lm sao y nu khng tch ly nhiu kinh nghim ? Sau y l mt t kinh nghim ca cc v tin bi li, em xin c kt li ngn gn trong bi vit ny anh, ch, em cng tham kho cho vui. Nu cn thiu st mong cc bc pro b sung gip em. Trc tin, ta s ly chun mt tc da theo nhy phim (hoc set asa trn my nu l DSLR) : ASA 25 -> tc 1/30 s ASA 50 -> 1/60 s ASA 100 -> 1/125 s ASA 200 -> 1/250 s ASA 400 -> 1/500 s ASA 800 -> 1/1000 s .......... Sau ly khu da theo - Nng chi chang, gay gt (bi bin, i ct, tuyt) khu l : f.16 - Nng gt (trong thnh ph, rung, vn ) k : f.11 - Nng va (nng sm, nng b my che) k : 8 - Nng b my che nhiu, hanh k : f.5,6 - Trong bng rm (tri nng) k : f.4 .........

26

V d : chp hnh cnh bin, nng mnh vi phim asa 100 ta c tc 1/125, khu f.16. Cng tri nng mnh nhng chp cnh thnh ph hay lng mc ta c tc 1/125 (v l phim 100asa, nu phim 200asa th tc l 1/250) v khu l f.11. y l nhng mc chun (tng i) ta da vo m o sng khi chp nh. D nhin l ta khng th bc b hon ton phn o sng ca my c, m ta phi dng kt hp va c lng bng mt, va o bng my kim chng s cm nhn ca ring mnh cho mi trng hp. Nhm t kt qu m mn nht. CH S SNG y xin ni thm v ch s sng : l mt con s ch gn mt ch chp (temps de pose) gm chung mt tc v mt khu cho mt ASA chn trc. Xem bng :

Vy theo bng trn, v d trn ta c mt ch chp l : tc 1/125, khu f.16 v ta c ch s sng l 15. Ch s 15 s khng i nu ta thay i nh sau : -Tc 1/250 - Khu f.11= 15 -Tc 1/500 - Khu f.8 = 15 Tc l ta tng ln mt nc tc cho nh sng vo t i 1 phn th ta phi m rng khu hn mt nc nh sng vo nhiu hn ng 1 phn nh vy. 27

5) ti cho nh, ch v bi cnh A-Tm kim ti

T mt tc phm honh trng cho n mt tm nh lu nim tm thng, bao gi trong cng cha ng mt im chnh lm ct li v nhng hnh dng, cnh vt chung quanh ph thuc. im chnh lm ct li y chnh l ch ca mt tm nh, v nhng hnh dng ph thuc kia chnh l bi cnh. Hai n v ch v bi cnh hp li vi nhau to thnh mt ti cho mt bc nh. ti chnh l ni m tc gi gi gm tm t, cm xc ti ngi xem. Cho nn mt tm nh mang nhng hnh th ln xn, mp m, ging co, tranh ginh nh hng ln nhau, khng c im chnh m cng chng c im ph, nhn vo ch thy mi v chn mt, khng th c coi l mt tm nh p. Ty rung ng, ty xu hng, ty lc, ty ni m mi tc gi s tm mt ti thch hp cho mi tc phm ca mnh. Chng ta hy xem xt vo chi tit ca mt quan nim tm kim ti, cch th hin v trnh by ti. Rung cm Nhip nh cng nh cc mn ngh thut khc, iu u tin vn l s rung cm. Rung cm bao gi cng l mt ng c thc y sng tc. V th, vic bt ngun rung cm rt quan trng v im chnh yu y l s chn thnh. Cng chn thnh, tha thit, ng c thc y cng mnh, v trong khi th hin nu k thut t n ng mc, s truyn cm tc phm ta ra cng d dng v su sc. Tri li, cn trnh s gng p, hi ht, gi to v nu khng, chc chn khng th thnh cng. Xin k hu cc bc mt cu chuyn tm thng. i chi h Than Th, chp tm hnh k nim, nu ng trc cnh y l mt ngi c tm hn nhy cm, nghe ting thng reo r ro m nh thong nghe th thm mt nim tm s, ri trng mt nc lng nh gng in bng nhng thn thng cao vt, y t ng my tri b v, t dng c mt ni bun nh nh thm nhp vo tm hn, mt ni bun v vn rng ri, phiu phiu nh gi thi phn hoa thng bay khp khng gian... Bt gic ta cm thy cn phi ghi hnh ngay ci cnh sc gi bun . Ta s chn tm gc cnh, nh sng c th ghi chp c trung thnh cnh vt v trng thi tm hn do ngoi cnh to ra. Chc chn ta s cho ngi mu i ng mn ven b h vi mt dng thn th hay ngi da thn cy thng vi cp mt xa xm vi vi. Chp xong, d ch l mt tm nh k nim, khng t th nhiu cng c mt gi tr truyn cm. Cng trong cnh y, mt ngi khng bit xc cm (trong gii nhip nh hay gi a l "ngi g") nu li chp theo cch ca my ng th nh dch v vi mt tinh thn tc trch, khng nhn thy g m cng khng c rung ng g c, chc chn anh ta s cho ngi mu nhn thng vo ng knh vi li ngh ci mt ci tht ti !!!!

28

Hai hnh nh trn ni ln trnh thc ca mi ngi nhip nh. Cng cm my nh nhau nhng gi tr ca mi con ngi khc nhau, v s sai bit cn bn ch l bit rung cm hay khng m thi. La chn ti C ngi ni : mun li ko ngi xem th ti phi k l, git gn, phi kinh khng gh rn (nh chp tai nn, xc cht...) hoc cu k tn km nh Kim T Thp, nh chc tri, ha tin, v tinh.... Khng nht thit phi nh vy. Nhng vt y t n cha ng tnh cht khc thng, chp n chng qua ch l vic ghi chp vi gi tr ti liu m thi. Gi tr ngh thut khng cn c vo y. V nu mun t mt cnh bun m phi sang n cng vin Luxembourg thy l vng ri trn vai tng th my ai c ci may mn vin du nh th. T mt cnh bun c khi ta tm thy ngay bn cnh nh ta, trong hnh nh mt cy kh khng khiu gia nn tri xm lnh vi mt con qu r. Gin d hn na, c khi trong mt i mt, nu din t ti tnh, c th thy c mt tri thu bun. Gi tr ca nhng ti nhip nh thng l ni ln c, khm ph ra c nhng kha cnh phi thng vn tim n trong nhng ci tm thng. ti cng gin d gn gi bao nhiu m li c mnh lc xc ng mnh th cng qu gi by nhiu. C th ni hu ht nhng tc phm gi tr u tm thy trong nhng cnh vt tm thng quanh ta. Mt mnh tng, mt em b i rch, mt a hoa c g ng gi u, vy m rt gi tr nu c din t ti tnh trong s sp xp nh sau : Em b i v rch ang ngi co ro di chn mt bc tng cnh mt rnh nc en ngm, ngay trn u em b l mt khun ca s ng kn bung rm m p, chu hoa bn bc ca va thy n mt bng rc r rt v tnh... Trnh by ti C mt quan nim cho rng trnh by cho ngi xem d dng thy mnh qa tc phm s gim gi i. Phi b tr cch no bt ngi ta tm ti, suy ngh mi mi thy, c nh vy mi qu. Nhip nh khng phi l mt ngh thut to hnh theo li b him m tri li, l mt th gii ng gin d v chn tht nht, cho nn vic trnh by mi ti phi c : 1} ngha sng t, ci m (khng c ngha l nng cn}. 2} Hnh thc r rng, y m gin d. Xem mt bc nh m tm mi khng bit tc gi nh t ci g, hay nu mun hiu li phi c ht mt bi gii thch th mt qu. S d cn nhc n s gin d trong phn hnh thc v c tc gi, mun cho y , trnh by qu m m, thm tht nhiu chi tit rm tha v ti : c nh tt phi c cy, cy phi c hoa, hoa cn

29

thm bm v.v... cui cng s thnh mt th ln xn tranh ginh nhau tm by. Gin d l bit vt b loi tr nhng ci khng cn thit, tha thi, c hi cho ton b. Ngun cm hng C nhiu nguyn nhn thc gic ta thc hin mt ti, nh : 1} V bi cnh : Thy mt m my p trn ngn cau, ta i tm ngay mt ti v nng thn trong c hnh nh cy cau v my trng. 2} V ch : C mt em b b bm, ta i tm bi cnh t mt ti v tnh mu t. 3} C khi v s tnh c : Ta gp c ch v bi cnh thnh sn mt ti lm ta xc ng v vi v ghi chp. Tin ti mt bc cao hn na l nghin ngm mt tng ri i tm ch v bi cnh thch hp thc hin thnh mt ti ; ti y phn nh tng ca ta. Ni mt cch khc : ta c th ha tng y ln bng hnh nh, mn hnh thc lm nhp cu lin lc gi tm t n mi ngi.

Tm tt Nim rung cm chn thnh v mnh lit quyt nh cho s th hin. Lc thc hin nn la chn ti gn gi vi mi ngi Cng ni ln, khm ph ra nhng ci phi thng trong ci tm thng, tc phm cng c gi tr. C sao trnh by ti y mt cch sng t v ngha, r rng, gin d v hnh thc. Bi cnh, ch hay s ngu nhin u c th dt dn ta n mt hnh nh c ti r rt. Trnh cao hn ht ca vic thc hin l sau khi nghin ngm mt tng chng ta i tm ch v bi cnh thch hp to nn mt ti. ti y l phn nh ca tng kia. Lm c nh th l bc c mt qung ng di trong vic gi gm tm t ti mi ngi.

B-Ch v bi cnh
Nh chng ta bit trong bi trc, mt tm nh d mun d khng cng gm hai n v : ch v bi cnh. Ch thng c mt m bi cnh c th c nhiu phn. Nhng d nhiu hay t chung quy bi cnh cng ch nhm mc ch tn cho vai tr ch ni hn ln, lm cho ch tr tri, ni gim thm ngha, kha cnh m ch nu ng mt mnh khng th ni ht. Bi cnh thng c tnh t m nhe i ch m nt, sc so hn ln. Ni tm li vai tr bi cnh ng gp mt phn rt ln cho gi tr mi tm nh. Thiu "ci ph" c khi "ci chnh" khng lm nn tr trng g, quan nim thng tnh ny p dng y rt ch l. Phn loi v phn tch tnh cht bi cnh Trong nhng tc phm ta thng gp hai loi bi cnh : bi cnh ph hp v bi cnh tng phn. Bi cnh ph hp L bi cnh cng chung tnh cht vi ch . 30

V d mt cnh sinh hot nng thn, ch l mt nng dn ang theo tru gia nhng lung cy thng tp ; ta thy xa xa c my ngi ang tt nc, lm c, xa hn na l vi mi nh tranh, ly tre lng, trn tri vn ln my thn cau cao. Tt c khung cnh ngi, nh, tre, cau y hp nhau li thnh bi cnh rt ph hp vi ch ngi nng dn cy rung trong d ti i sng nng thn. Bi cnh tng phn L bi cnh c hnh th hoc tnh cht tri ngc vi ch . V d : mt ngi m ht rong ng ng ngc lc lng trc mt sn khu nhc, kch lng ly, honh trng, n uc sng trng, qung co v i, rc r. Bi cnh tng phn ny cng vn nhm mc ch lm ni vai tr ch ln nhng l dng mt hnh thc tri ngc, mn bi cnh lm mc tiu so snh vi ch . Khung cnh khu sn khu ca nhc cng sng ln xa hoa bao nhiu th vai tr ngi ht rong m cng ti tm kh s by nhiu. ngha en bc ca mt i ngh s cng kh s v bi cnh y m cng ni r hn ln. V hnh th bi cnh c hai loi : Bi cnh ng loi L loi bi cnh c hnh th ging nhau v cng ging lun vi ch . V d nhng bng hoa ng sau hp nhau li thnh mt nn m m cho mt bng hoa r nt ln ng trc. Mt m ng mt ngi nh b hoc m nhe lm nn cho mt khun mt p r nt.

(nh ca bc Coolpix8700)

31

Bi cnh d loi L loi bi cnh khng cng tnh cht v hnh th vi ch . V d nh nhng ng thng tp lm nn cho mt hnh trn. Nhng lng i cong cong m i l mt bi cnh rt ni cho my thn cy thng thng tp ng trc. Ngoi nhng loi bi cnh tt c tnh cht hu dng trong khi th hin tc phm, ta cng nn bit ti mt loi bi cnh phn bi rt tai hi, lm hng c tm hnh, y l nhng hnh th ng ngh v ngha, rc ri, khng n nhp g ti ti c, m c l l ng chim mt phn ln din tch tm hnh, tranh ginh nh hng vi ch . V d chp hnh mt chn dung tuyt m m ng sau mc ln my cy ct n hoc my ci ro phi y qun o d dy. Hnh nh y lm ta bc mnh v tic hn nh thy mt nm bn d nm tung te ln mt tm khn trng mut.

Gp loi bi cnh phn bi ny, ta phi sng sut nhn ngay ra v mau mau trnh xa hay tm mi cch che giu, hoc loi ra khi tm nh trc lc thu hnh.

32

Vi nhng iu k trn ta thy rng chn c mt ch tt, cha phi c th lm cho mt tm nh tr nn P. V ch d c kh i na m gp phi mt bi cnh li thi rc ri, th tm nh p cng cha th hnh thnh. Th nhc li hai v d trn, ta thy ngay hai ch : ngi nng dn, ngi m ht rong, nu ng mt mnh cng khng th tr thnh mt ti mang trn vn ngha cho tc phm.

Tnh cht quyt nh cho ngha mt ti nh vai tr bi cnh Cho d thng t , xin lp li v d ch ngi m ht rong. - Vi bi cnh tng phn l ci sn khu ca nhc honh trng, ta thy ngay mt dng so snh hai s kip ngh s. Hnh nh din t lm ny sinh trong ta mt nim chua xt. - Nhng nu ta t ngi m ht rong y vo mt bi cnh khc, nh anh ta ang say m n ht gia mt m ng tr con, n b trong mt khu xm lao ng, ngi no ngi ny u hn hoan vui v, chc chn bc nh i thng ny s c tnh cht "nim vui dn lao ng", hng ngha ti sang mt chiu hng khc hn. Vai tr bi cnh quan trng l nh vy, n cng ngy cng lm cho ta phi lu tm, khng th th cu th c v cng mt ch m bi cnh ny hay bi cnh khc ngha tc phm c th khc hn.

S quan trng ca vic trnh by ch trc bi cnh Sau khi chn c ch v bi cnh thch hp cho mt ti ri, phn ni dung (hn nh) coi nh l gn y , c th ni tm qua giai on rung ng t tng m bc sang phn k thut th hin. Phn ny i hi nhiu l tr v kinh nghim chuyn mn. y l lc vn dng s hiu bit ca ta v k thut v ngh thut thu hnh nhm mc ch ni bt c vai tr ch trc bi cnh. C nhiu yu t thng thng lm ni ch nh sau : - B cc : Dnh cho ch ch ng trn nhng ng mnh, im mnh (xem bi 6 b cc) - nh sng: Tm ngun sng thun li soi t vo ch . Lm cho ch r rng chi tit hn bi cnh. - T l: Cho ch chim mt din tch tng i ln hn so vi nhng vt chung quanh. - m lt: ch mu m trc bi cnh mu nht v tri li nu ch l mu nht th nn c bi cnh sm hn. - M t: Lun lun cho nhng bi cnh khng cn thit m nhe i tn thm s r nt, sc cnh ca ch

33

34

Hoc c th lm m ch , ha quyn ch v bi cnh thnh mt ti c ngha.

35

- ng tnh: Trong mt vi loi ti, ta p dng s nhanh chm tc (xem bi 1) cho bi cnh chao m i trong khi ch r nt ln, hoc tri li. Nu ta ch tm chp ch trong trng thi chao m th nn c mt bi cnh r nt.

Tm hnh ny ca bc Davidpham ng box nh cc s kin ( xin php) Nhng im di ng va cp ti l nhng im trng yu lm cho vai tr ch ni bt ra, gi c t m, bt mt ngi xem chm ch vo vai tr chnh trong tm nh. Vai tr chnh y d nhin mang mt phn ln ngha ca ti v v vy ti s truyn cm mt cch d dng. 36

Sau ht cng cn ni n mt im h trng l : chn lc, sp xp cch no cng phi ch n s t nhin ca tc phm. Ngha l lm sao ng g b gng p qu ngi xem nh s thy v gi to v mt i nhiu cm tnh vi tc phm y.

6) B cc
Trong lnh vc nhip nh ngh thut, b cc ng vai tr quyt nh. Tht vy, nh nhip nh ng trc khung cnh hu tnh, khng phi c gi my ln bm l c nh p m phi b cc, ngha l sp xp cho ch v bi cnh cn xng, ngon mc, gi li hoc tn ln nhng phn p, ng thi gt c mi rm tha. B cc l mt vn ln, v khi u bng : S khc bit gia mt ngi v ng knh Trc cnh vt, mt ngi khng nhn ton th. Ta chm ch trong khonh khc vo tng phn, tng chi tit. Ta thy thn cy gn trc ht, mt ta theo dng sng un khc v thch th ngm dy ni xanh xa xa. Cnh hoa tm bn ng thu ht nh mt ta. Ri ta say m vi n bm chp chn trn thm c mn. Tm mt ca ta lun lun i ch, v khi dng li mt im no th cnh vt bao quanh nh m nha hn i. Chic ng knh my nh khng nhn ging mt ngi. N khch quan ghi y v r nt tt c nhng ci g trn cng mt mt phng. N my mc bt tt c nhng g ta khng a. Ngoi ra, ng knh ch nhn hai chiu trong lc con mt thy c ba chiu v th cnh vt ni ln c c b su m trong nh khng c. - Mt thy c mu sc. ng knh ghi ra en trng, m lt (i vi ngi chi nh en trng). - Lut vin cn (gn ln, xa nh) i vi con mt khng mnh, khng r rt bng vi ng knh, nht l loi ng knh c tiu c ngn. - Mt theo di cnh vt di ng, ng knh bt ng tng hnh nh mt v tnh lng trn mt giy. S khc bit gia hai khe nhn dn ti hai trng hp tri ngc : tm nh c nhng ng nt k th truyn cm nhng tnh mi l m chnh tc gi lc ngm cnh ghi hnh khng thy c. Tri li nhng hnh dng cm d ca cnh vt lm con ngi nh thch mt n run c ngi lc ra nh li bin u mt ! l iu lm tng con mt v ng knh nhn ging nhau. Mun khng b "phn bi" mi khi thu hnh, chng ta n nh trng hp no con mt phi nhn theo ng knh v trng hp no phi g ng knh theo mt ngi.

37

nh lut n v (ng knh theo con mt) Nh trn ni, con mt nhn ch no, ch c ch y r nt, cnh vt bao quanh u m nhe, d cng trn mt mt phng. Ni mt cch khc, i tng ca nh mt lc no cng c v ch c mt m thi. Trn cnh ng bao la, hoc ta nhn con tru gm c, hoc ta nhn nhnh l da pht ph trc gi, hoc ta nhn my tri. Mt lc ta khng thy, cng nh ta khng th thy ba th cng r nt. Th hin mt tm nh, ta phi t cu hi : chp ci g ? "Ci g" y l i tng l ch a) Li gn ch Chng ta c ch : n tru mi m gm c. Ngoi cnh l tu l da, lng xa chm trong sng chiu, ta lit xung th yu. Chng ta hy li gn n tru. Vi mi bc i ca ta, nhng rm tha ln ln b loi ra khi tm nhn. Li gn gt b, gt b... Lm cng vic ny i lc ta thy v l na. Nhng lm th no khc ! Nu ta khng mun ri vo ln xn. b) Gin d tt . Mt trong nhng c tnh cn thit ca ngi nh l gin d. Gin d sa cha s tham lam m m ca ng knh, gin d ch cn c mt ch chnh nh con mt lc nhn ci g ch thy c ci . Ta li gn n tru. Hy khoan bm my ! Ta li gn gt b nhiu chi tit, ch cn c n tru thi. Ta cn phi gt b na, ta khng th trnh by c n tru, con quay nd9i, con quay li, ln xn tranh nhau nh hng. Ta nhm con c i sng vnh ln, mnh trn, ui di. Ch chnh ca ta , s gin d n cng ny gip tc phm ca ta sng sa hn ln. Trng im, ng mnh (ng knh theo con mt) t ch vo u ? Theo thi thng ta t gia khung hnh ! Nhng tm nh u tin ca nhng anh em mi cm my chng nhn iu ny. Em b ci gia nh, thn cy mc gia nh, con tru vnh sng gia nh... Nhn thy rt cn, nhng l mt th cn qu d di v li thi. t ch vo gia, ch tr khi ta nh m t s oai nghim, cn thng th s cn i chia nh ra lm 2 phn, 4 phn u nhau, m ci g u nhau u i lin vi nhm chn. Khng t gia, d nhin ta t vo cnh. Nhng nh lm m thut t xa nh r nhng khu vc t ch . l nhng giao im ca nhng ng chia ba mi chiu ca mt hnh. Ta gi l nhng im mnh (trng im) Nhng ng tng tng l nhng ng mnh cng l ni t ch .

38

39

ng nt (con mt theo ng knh) ng trc cnh vt bao la, ng knh my nh thu ton th, t ra cng tt c nhng g nm trn mt mt phng. Nh vy ng knh pht gic rt rnh ng cong nt thng m i vi mt thng ch hin ra m h. Nhng ng nt ny mun hnh vn trng, di ngn khng chng, nhng khng ngoi ba ng : thng, cong v rn ri gy khc c to nn bi : a) Hnh dng ca cnh vt. Mt nhn mt ngi, ta thy l anh Nam. ng knh khng bit anh Nam l ai, chi ghi li mt ng thng nu anh ta ng ngay, v mt ng cong nu anh ta ang un lng ci mp. Dy nh chc tri qua ng knh ch l nhng ng thng dng. Mt bin tt m ch l ng thng tp v gii Honh sn trng ip in bt ln nn tri thnh mt ng bn sc lc cong lc gy lc lm chm nh hng rng ca. b) ng nt ca nh sng. ng nt c th do nh sng to nn. Trn thm c mn mt bui sng nng chnh, nhng bng cy tri l xung thnh nhng ng sm m ta nan qut. V nhng ngn thng ca ni rng Lt ang nu li nhng tia nng cui thnh nhng ng sng un ln nh nhng n rn ang b... c) ngha ng nt. Mi ng mang mt ring ph hp vi mi trng thi ca tm hn : - ng thng : rnh mch, sng sa, ngay thng - ng thng ng : mang nhng c tnh ca ng thng v nhiu sc mnh. 40

- ng thng nm : dt khot nhng yn tnh, ngh ngi. - ng cong lin tip : uyn chuyn, mm mi. - ng cong tr ln theo ch V : c gng vn ln. - ng cong xung : sau nhiu kin nhn chu ng kit sc, mc cho cun theo chiu gi. - ng rn ri gy khc : si ni, phc tp, ln xn, cha quyt nh dt khot. B cc theo ng nt Mun nhn ra ng nt r rt, ta c th theo s hng dn ca cc nhip nh gia lo thnh : - Nhu con mt li v ng ngm vo mt im no nht nh, ng nt ca cnh vt trc mt s hin ln. - Dp theo ng knh m nhn ton th, nhng ng nt ln c sc mnh hin bt ra. Chnh nhng ng nt ln lm sn cho ta xy dng tc phm a) ng nt thun. Ta c th b cc ng nt cng loi, ton ng cong, ton ng thng. T nh mun t mt ngi ang bun, dng ngi thn tht tru nng cong nh mt du ngoc n. Ta i anh i vo im mnh ca mt khung cnh cng ton ng cong : hng liu r ven h, cnh l u bung xung chng ln nhau ri bi nh mun ngn tm s ca anh ta lc y. Tri li, c t ngi y ca mt ngy i thi thy tn mnh ghi trn bng vng, ta phi trnh nhng ng cong bun. Anh ang mnh m nn gt trn h ph, lng nh lng lng. Chnh nhng ng nt ca kin trc th, thng tp, vt cao, rt ph hp vi ng nt gn gh nh nhng ca thn hnh anh, v cng ng l tm trng anh na. b) ng nt hn hp. Trong tri t, my khi ta gp c cnh vt c ng nt cng loi ! Bn b sng un khc ng cong, c thn cy mc thng, c b lau um tm khng thnh ng nt r rt. Trong trng hp ny, ngi nh phi xoay quanh ch , kho chn mt ch ng che giu, gt b c nhng ng nt phn bi, gi li mt ng nt ln lm chnh. Nh vy cc ng nt khc ngn hn, sc nh hn ch ng vai tr ph, th yu, d c khc loi cng khng qu hi cho tc phm. Mng m lt. (Con mt theo ng knh) Mt thn cy nhn gn l mt ng thng, nhiu thn cy l nhiu ng thng. Nhng nhn xa, rng cy tr nn mt mng mu sm dy c. Cn ct mt ngy xu tri ch l mt mng trng tot v mt bin lng sng thnh mt mng xm en. (nh en trng) Phn phi nhng mng m lt vo tc phm, ngi nh chng t kh nng b cc ca mnh. - Nng u khi phn trn en hn phn di. - Nghing khi bn ny m hn bn kia. 41

- Ln xn khi mng m lt lung tung, nhn vo ri mt. - Vng vng khi mng m lt iu ha, cn xng. S iu ha khng c ngha my mc, tc l s mng bng nhau hai bn. y chng ta cn c vo sc , tc l vo trng lng ca m lt. Tm nh mt bn c sn i tri sng mu sm, bn kia ch cn c mt bng ngi mc en cng cn mt, nhn khng thy nng mt bn. nh lut tng phn C ngi bn i chi xa v em khoe nh chp. M u anh t gii thiu thuc on thm him ni Honh Sn, anh khoe "Tm ny chp khi ti cao 1500 mt". Nhn nh ta khng thy cao ca ni, cng khng thy s him tr ca ng ln ni. nh ch l bc chn dung do ngi bn ng hnh chp, bn thn, ng trc vch dng. C th thi ! Gi s, ngi chp ng tht xa, ch l nh thm him nh xu, c sc bm vo mm gn nh ni, pha di l vch cheo leo lm chm, chc anh bn chng ta khng phi di dng gii thch, tc phm cng t ni ln y . Mun din t ch c chiu cao qu c, hoc chiu ngang qu kh, v tri li cng th, ta c nh lut tng phn. Ly con ngi nh b i gia bi ct mnh mng, ly on xe nh nh n kin b cnh nhng ngi nh chc tri cao vt, chng ta c hai kch thc tng phn so snh, chnh ci kch thc quen thuc gip con mt ca ta c lng c kch thc kia d dng. S tng phn cn c gi tr trong lnh vc sc . Mt chm mc en bt k ch no trn t giy trng cng ni bt ln. V trong m ti, trong ci en mnh mang , mt nh la leo lt d nh n u cng nhn c ra ngay. S tng phn gia ng v tnh cng lm cho tc phm sng ng. Tht th, trn mt nc h thu khng mt ln sng gn, s yn tnh cng thm yn tnh khi chic l vng va ri ng mt h, to ra my koanh trn lung linh. V nhng khch b hnh ng li tr mt nhn on xe ua vt qua, chnh nhng bng dng ng yn khin cho hnh nh chao m ca on xe qua cng thm tng tc . Ngoi ra ngi nh cn dng c tng phn ngha. t gi bn tr, t giu sang cnh ngho nn, t vui cnh bun, t th kch bn du dng nh... ni dung tc phm ca ta cng d ni bt. To chiu su cho nh Trn mt nh phng, ng knh cng to c chiu su, tc l chiu th ba ca cnh vt m con mt nhn thc c. l nh : nh lut vin cn. Cnh vt cng nhn gn cng thy to ln, nhn xa ta c o tng cnh vt nh b i. Vi con mt s to nh khng d mnh nh vi ng knh, nht l loi ng knh tiu c ngn. My nh chp ra mt chic l gn ln hn c qu ni xa.

42

Kho chn gc cnh thch ng v bit dng tiu c ca ng knh theo lut vin cn, mt ph di hin ln thm thm, nhng hng cy hun ht su. Hng cy, dy nh nh dn, nhc i nhc li cn to ra tit tu nhp iu cho b cc. Tin cnh. Mt tm hnh c b cc c tin cnh, cnh vt ch nh c y li ra xa hn. Tin cnh nn t vo gc nh, va lp nhng khong trng tri, nh mnh tri khng my, nh b vt gc. M nt. Ngi nh lun lun bit s dng mt cch tinh t v ng ch mi s trng v s on ca cc vt dng. Chng hn khi ta m ln khu , khong nt r (dof) rt mng, cn bao nhiu cnh ngoi m nhe ht ; ni mt cch khc ngoi khong cch r, ta c khong cch m. Khi bit p dng kho lo ta che du c bi cnh ln xn, lm ni bt ch v to c chiu su cho nh. Sau khi cp n nhiu vn lin quan n b cc trn, chng ta i thng vo vn : B cc l g ? Nu khng phi l sp xp ng nt m lt sao cho tng xng ngon mc, nh nh dn cnh iu ng cc din vin trn sn khu, nh ngi trang tr by bin c trong vn phng. S sp xp ca ngi nh hiu theo ngha tm ch ng, vo gn, ra xa, ng t trn, nhn t di, xoay quanh cnh vt ch khng phi dng sc x dch cnh vt. B cc l sp xp ng nt, m lt 1) Trong khun kh no y ca ngoi cnh, c nhiu ng nt, ngi nh chn ng nt no ln nht (ln v kch thc, sc , ng tnh) l nhng ng nt ca b cc. V d : Con sng trng un ln trn ng la xanh, on ngi gnh ni ui trn con ng mn, on rc uc trong m ti... Theo nh lut n v, trong mi tc phm ch nn c mt ng nt chnh tc l mt ng nt ln m thi. Ni nh vy, tc l chng ta vn chp nhn c mt hoc nhiu ng nt ph vi c tnh ph : nh hn, ngn hn, nh hn ng nt chnh. Ngoi cnh khng phi lc no cng hin dng cho ta ng nt sn cho ta chn chnh ph, th ta c trong tay nhiu phng tin k thut, nh nhn mnh sc ng nt bng knh lc, nh ly r nt ng nt chnh v lm m nhe i cc ng nt ph. 2) Nu ng nt c v vi b xng lm sn cho vic xy dng tc phm th nhng mng m lt c coi l ng gn bp tht, c nhim v : a) Lin lc cc ng nt b) To khi cho cnh vt c) Lp nhng khon trng

43

- Ch nn l mt mng chnh ngha l c kch thuc, sc , hoc ng tnh hn cc mng m lt ph - Trong mt tc phm nn c nhiu mng m lt hnh th, sc khc nhau trnh nhm chn. 3) Ngi nh cn to c tc phm ngon mc bng b cc vng vng khi: - S phn phi ng nt, mng m lt c cn xng (ch khng cn i) - trnh nhng ng nt ct ngang tm hnh ra lm 2 lm 4 - Dng ton ng ngang, ng dc ng, bit t mng m lt va lm lin lc, va gi cho ng nt khi bt ra ngoi ht. - Gi mt gc t ng nt m lt, nh hn cc gc khc lm ch th cho tc phm. - ng nt chnh, hoc s lin lc gia cc ng nt, hoc gia cc mng m lt khai sinh ra tn cho b cc: b cc cho gc, b cc song hnh, b cc xoy c v.v... - B cc cho gc l b cc thnh hnh nht trong nhip nh.

A-V tr ca my hnh i vi vt chp (gc my)

ng trc mt cnh vt, ngi nh phi bit chn gc cnh cho khung hnh c p. l ta chn v tr ca my hnh khi mun chp mt cnh vt no. C th l ta phi bit t my ch no, gn hay xa, cao hay thp. Nu tm nh ta chp din t mt t tng, mt ngha th chnh v tr ta t my gip ta ni ln phn no ngha y. V my hnh mi v tr khc nhau, bc nh to ra c din t vi ngha khc nhau. Ngha l v tr t my c mt tc dng nh hng n cm quan ca ngi xem nh. C ba trng hp t my : 1- V tr nm ngang: My nh ngang vi vt chp. V tr ny thng dng nht khi ta chp hnh vi nhng ngha bnh thng (trng hp thng thng din t s vic thng thng) 2- V tr my cao hn vt chp (plonge): My nh trn cao v chp xung pha di. V tr my ny dng khi ta mun din t mt cnh bao la, mt s nn, gi cho ta mt ngha thp km, yu th, mt s van xin, cu khn...

44

V d : Mt m ng, mt thnh ph nu t trn cao chp xung ta s thy mt s bao la rng ln. Mt m ng tn ang qu gi cu nguyn. Nu ta chp t trn cao xung s cho mt ngha cu khn van xin mnh m hn l chp gc my bng ngang vi h. 3- V tr my thp hn vt chp (contre plonge): My phi chch ln chp t di ln. V tr ny dng din t mt ngha g tn nghim, quan trng, cao c, mt u th... V d : Ta chp mt thp chung nh th, nu di chp ln s to cho ta ngha tn nghim. Nhng nu v tr ngc li th ta s khng thy v g cao c, tn nghim na. Ghi ch : Khi chp cc gc my ny, cc ng thng thng b bp mo (lut phi cnh). Nu chp trn xung (plonge) th chiu cao bao gi cng b thu ngn li, cho ta nhng ng nt l mt. Nhiu khi thc t khng cho php ta p dng my mc cc nguyn tc trn, ta phi bit p dng linh ng, nht l khi lm mt phng s hnh nh, nu cu n v nguyn tc qu ta s khng thu c hnh nh g ht.

B-Phn loi b cc :
1- B cc cn i : L cch sp xp, trnh by ch chnh, bi cnh, ng nt, mng m lt i xng nhau, bng nhau v ging nhau. Chng cn bng nhau hai bn trc gia ca khung hnh. B cc cn i thng th hin qua cc tc phm v kin trc c, trong nh chn dung nghim tc (nh th phng) v.v... B cc cn i mang ngha c knh, nghim trang. 2- B cc cn i khng gian : L cch sp xp ch , bi cnh cho cn xng nhng hnh khi, mng m lt, ng nt khng i nhau, khng ging nhau hai bn trc gia khun hnh nh b cc cn i. Loi b cc ny c dng sinh ng hn, li cun ngi xem nhiu hn : a) B cc hnh hc L cch trnh by cc yu t trn bc nh thnh mt h thng c dng hnh hc nh : hnh bu dc, hnh vng cung, hnh tam gic, hnh ch nht v.v...

45

Loi b cc ny thng c th hin cc mn th thao, vn ngh, diu hnh, meeting, ma tp th v.v... b) B cc rm L cch b tr c tin cnh trc ch cnh trn hoc hai cnh hai bn bc nh, to cho ch tng thm ni dung, ng thi to chiu su cho nh. Ta v d trng hp th hin mt chu b vi mt b m ang lm vic bn cnh gic ng ca con. Nhiu tc gi th hin bng b cc rm, chp qua mn li mng ca ci mng trnh mui va to b cc hp l va to sc thch hp vi ch m con. B cc rm c nhiu cch th hin khc nhau, nhng hnh nh p hay khng l do k thut s dng my, iu hnh nh sng v s sng to ca mi ngi. c) B cc hnh ch ci: L cch trnh by cc im chnh. ph trn bc nh theo cc dng ch n gin nht nh ch : C, I, L, S, U,V..... Li b cc ny th hin trn bi cnh c sc tng phn mnh, vi ch chnh,dng ch d ni r. Tm li l d loi b cc no, cn i hay cn i khng gian u l cch sp xp, trnh by th no cho nhng yu t cn c trn bc nh (nhng hnh khi, nh sng, ng nt, mng m lt...) cho chng hi ha, p mt, thu ht ngi xem v truyn t n ngi xem ni nim, tm t, tnh cm ca tc gi.
Danh ngn v b cc - B cc l sp xp ng nt cho ngon mc v ch ni bt, cng mnh, cng r chng no cng hay chng ny. (Daniel Masclet). - Ngh thut ca ta (nhip nh) l mt ngn ng. l ngn ng, trc ht phi rnh r ngi nghe mi hiu ni. (v danh). - Ni n b cc l ni n sp xp. Nu s sp xp vng v, g b km t nhin th th ng n b cc na, hnh nh cn duyn dng v bt mt hn. (Tchan Fouli). - Khng c s khc bit no gia ci m nh hi ha, nh nhip nh gi l b cc v ngi sng trn sn khu gi l dn cnh. B cc khng gm nh lut n, cng thc kia m cng khng th ging dy cho ai c, v b cc chnh l c tnh ca ngh s. (Camille Belanger). - Nhng ng, nhng khi cng gin d bao nhiu cng mnh cng p by nhiu. (Ingres). - Trnh by, b cc cho nhng ci phi thng thnh thng, v nhng ci thng thnh phi thng. (Nguyn Cao m).

46

7) ng knh my nh
Trong cc b phn ca my nh, ng knh l quan trng nht, v ng knh gip thu hnh nh. Hnh nh c sng r, nhiu chi tit hay khng ty thuc ng knh c tt hay khng. Hnh nh trong hp ti Hp ti l mt ci hp c hnh khi vung, trn mt mt bt k ca hp ta c mt l thng nh gia, hnh nh cnh vt s c chiu vo mt (ta lm mt ny l mt mng mng) i din vi mt thng l nhng l hnh nh ln ngc. L thng ca hp ti cho hnh nh cnh vt i qua cng nh, th hnh nh cng r nt. Nu mun hnh nh sng hn m m rng l thng th hnh nh s m nhe i. T nm 1822 ngi ta th dng mt thu knh hi t lm ng knh cho hp ti. Hin tng hnh nh hi t trn nguyn tc quang hc lng knh : tia sng i xuyn qua mt lng knh s lch i (khc x) theo pha y lng knh. Nu chp hai lng knh hai mt hp dnh nhau, tia sng xuyn qua s t li thnh mt im (hi t). Mt thu knh hi t n thun thay th cho hai lng knh dnh nhau tr thnh ng knh v hp ti tr thnh my nh. Thu knh C 2 loi thu knh: phn k (m) v hi t (dng). Tia sng xuyn qua thu knh m s tch ra, xuyn qua dng s t li. Hnh nh xuyn qua mt thu knh hi t cho nh r ti mt ni xa hay gn thu knh ty theo nng nh ca thu knh, tnh bng n v Diop. im ca hnh nh hi t gi l tiu im, khong cch gia tm thu knh n tiu im gi l tiu c. Mt thu knh hi t c th lm thnh mt ng knh n cho my nh nhng vn cn phi dng mt ca s (khu ) kh nh ch nh sng xuyn qua phn gia thu knh, nu m ca s rng s gp khuyt im nng gi l quang sai. Quang sai Cc nh khoa hc nhip nh t xa nhn r tun t c 6 quang sai, v qua nhiu tm ti nghin cu cng tun t sa cha c ht. 1. Sc sai : Nhng tia sng do cnh vt c nhiu mu sc khng t li mt tiu im chung, v th hnh nh thu c khng r nt. Khuyt im ny gi l sc sai c sa cha bng cch lm dnh hai thu knh mt hi t v mt phn k. 2. Hnh mo : ng knh c sa sc sai vn cn khuyt im khc. Hnh nh b mo, khng vung. Hnh mo ngc li khi ca iu sng (diaphragme) t trc hay sau thu knh : mo lm hay mo phng. 3. Cu sai : Nhng tia sng xuyn qua vnh ngoi, mp thu knh tiu im do cc tia sng xuyn qua khong gia thu knh. Khuyt im ny gi l cu sai.

47

4. Mt tiu cong : Cc tiu im do cc tia sng xuyn qua gia v mp thu knh khng cng t trn mt mt phng m b cong nh hnh mt qu cu. 5. im sng tia : im hnh nh khng t thnh im nh m loe ra nh hnh sao chi, gi l COMA 6. Lon th : Lm cho nhng ng ngang v dc ca hnh nh u khng thng v vung gc vi ng tiu c. trnh cc quang sai trn, lon th l nng nht, cc nh quang hc ch ra nhiu ng knh, t ng knh Seromatic trnh c sc sai, ng knh Retiligno v cui cng l ng knh Anastigmat. Nhng thi k xa xa, trn vnh ngoi ng knh u c ghi nhng danh t sa cha quang sai y. T quang hc ng knh tin b khng ngng v tin rt mau n ngy nay chng ta c nhng ng knh khng cn quang sai na, m cn c khu m c rt ln nh f.095, f.1.2, f.1.4, f.1.8 v.v... ng knh my nh Ngy nay, cho d l nhng loi my nh r tin, ng knh my nh sa ht quang sai, nn trn vnh ngoi khng cn ghi kh nng sa cha y na m ch cn ghi li s hiu v k hiu nhng kh nng chnh ca ng knh : -Tiu c : ghi bng ch s F 50mm, F 150mm... l chiu di tiu c ng knh thch hp cho khun kh phim m bn hay sensor. -Khu ti a (kh nng m ln nht ca khu ng knh) ghi bng ch s : 1:1.4, 1:2, 1:3.5 v.v... -Ph lp chng le (c nhiu mu sc khc nhau ty nhn hiu nhng gi chung l ph bic) ghi l MC, SMC v.v... Cc loi ng knh thng dng Cc loi my nh ph thng hin nay s dng ng knh a dng gi l ng knh a tiu c (Zoom). V c bn k thut nhip nh, ta nn ch bn v ng knh mt tiu c (Fix). Thng thng c ba loi ng knh : 1- ng knh trung bnh (normal) : L ng knh c gc thu hnh t 45 n 50 , gc ny tng ng vi mt thng. ng knh c tiu c t 45mm n 55mm i vi my phim 24x36mm hoc Full Frame vi my DSLR. ng dng: Chp nh thng thng, dng c tc nhanh nhng ni c nh sng yu nh c khu ln (f1.4, f1.8...) Tin li: Cho nh ng vi lut phi cnh bnh thng Tr ngi: B hn ch khi vo ch cht hp m mun thu cnh rng. 2- ng knh gc rng (wide) : L ng knh c tiu c ngn (t 24 - 40mm) c gc thu hnh t 65 tr ln. ng knh gc cc rng 180 cn gi l ng knh mt c.

48

ng dng: Chp nh ni cht chi khng c ch li, chp nh rng panoroma. Tin li: Chiu su vng nh r (DOF) di, bao qut, gc thu nh rng. Tr ngi: Hnh nh d bin dng, to cm gic khng ging nh mt nhn. 3- ng knh gc hp (Tele) : L loi ng knh c tiu c di (85mm, 105mm, 200mm, 500mm, 1000mm v.v...), c gc thu hnh t 40 tr xung. ng dng: Sn nh ch kh n gn (chn dung, th rng...) Tin li: Thu gn ch , t l ty tiu c ng knh, tch ri ch r nt trong bi cnh m nhe. Tr ngi: Tiu c cng di ng knh cng nng. vng nh r (DOF) mng, gc thu hnh hp, d b rung tay khi chp ( an ton, khng b rung tay, nn dng tc tng ng vi tiu c ng knh. V d : ng knh 105mm, 135mm nn dng tc 1/125s ; ok 200mm -> 1/250s ; ok 5oomm -> 1/500s v.v...) 4- ng knh a tiu c (Zoom): L loi ng knh tin li, ng dng mi ch . V d cc loi a tiu c : 35-70mm, 35-105mm, 70-210mm..... ng dng: Thay th cc ng knh tiu c c nh (fix) Tin li: ng khung nh (crop) chnh xc theo mun ngay lc chp. Tr ngi: Khu b hn ch (f.3.5, f4.5...) 5- Knh ph thuc dng thay i tiu c (Converters) : C hai loi : -Knh ph thuc X2, X3, X4 t gia thn my v ng knh dng tng chiu di tiu c ng knh ln gp 2, 3, 4 ln. V d ta c ng knh 50mm nu lp thm X2 ta s c ng knh 100mm; lp X3 c 150mm...) ng dng: Thay th ng knh tele Tin li: R tin hn ng knh tele nhiu. Tr ngi: km sng, km nt, ch dng cho fix lens, cht lng nh km. -Knh ph thuc gn pha trc ng knh thnh tiu c ngn (gc rng) nh Mutar grand angle, hoc thnh tiu c di nh tele-mutar. ng dng, tin li v tr ngi ging nh loi trn. 6- ng knh macro : L loi ng knh thit k c bit dng chp chi tit cn phng i ln (t l 1:1). Ty theo loi ca tng nh sn xut c loi thit k ring bit, c loi thit k phn macro chung vi ng knh a tiu c (zoom). Ca iu sng (Diaphragme) ni ti ng knh th khng th khng ni ti ca iu sng: L ca cho nh sng i vo phim (sensor) c b phn iu chnh nh sng thu vo. B phn iu chnh ny l vng iu chnh nm trn thn ng knh, c ghi cc ch s nh : 1.4, 2, 2.8, 4, 5.6, 8, 11, 16, 22 m ta gi l khu . Khu l thng s ca tiu c chia cho ng knh ca ca m theo cng thc : 49

F= Tiu c / ng knh ca iu sng. Ta c v d : F2 = 50mm / 25mm ; F16 = 50mm / 3mm. Do t l trn h s cng ln, m ca iu sng cng nh v ngc li. Ca iu sng cn c kh nng to vng nh r (DOF) su hay cn (mi cc bc xem bi vit v vng nh r).

50

8) Vng nh r (profondeur de champ)

Ting php gi ci ny l profondeur de champ, ting Vit gi nm na l vng nh r (VAR), cn ting Anh th ghi l depth of field (DOF). Em thy trn din n ny, ng l chng ta nn dng ting Vit, nhng nhiu ngi, nhiu bi vit dng ting Anh ri (DOF) cho nn, cho thng nht thut ng v d hiu, em cng xin mn t ny ca ting Anh vit bi ny. Mong cc bc thng cm. Th no l Vng nh r (DOF) C khi mt tm nh r nt ht t tin cnh n hu cnh. Khi khc li c mt tm nh ch r nt nhn vt gia, phn trc v sau u m nhe. Hoc li c tm nh ch r pha trc cn pha sau tt c u m ht. S r nt r rng l ty ngi nh sp xp, ngi ta c th iu ng n, t n tng vng nn ni no c nh r ta gi l vng nh r (DOF). DOF l khong khng gian trc my nh c thu vo phim (sensor) cho hnh nh r rng, sc cnh, y chi tit nht. DOF c th tht di (hay c th gi l su hay dy), t cch vi mt trc my nh n v cc, v cng c th tht ngn (c th gi l cn hay mng) vi cm. Cc yu t nh hng n di (su) ca DOF 1- Khu : Khu cng m ln, DOF cng ngn (cn, mng) v ngc li. V d: lens 50mm, f5.6, nhm r c ly 5m, DOF di t 3,7m n 7,6m (di 3,9m). Lens 50mm, f11, c ly 5m, DOF : 3m - 15m (di 12m). 2- Tiu c : Tiu c cng di, DOF cng ngn v ngc li. V d: lens 135mm, f5.6, c ly 5m, DOF 4,75m - 5,3m (di 0,55m). Len 50mm, f5.6, c ly 5m, DOF 3,7m - 7,6m (di 3,9m). 3- C ly (khong cnh) nhm r : Cng gn my, DOF cng ngn v ngc li. V d: Lens 50mm, f5.6, c ly 3m, DOF: 2,5m - 3,8m (di 1,30m) Len 50mm, f5.6, c ly 5m, DOF 3,7m - 7,6m (di 3,9m). Vng ch chiu su DOF (ch c trn nhng ng knh MF) Hnh thc l mt dy ch s khu i (hai dy khu i xng nhau qua mt vch thng m nt lm im chun gia). Bn trn dy khu i l vng ch khong cch t my n im nhm r. Cn c vo khu , xem s khu ghi trn dy k i ng vi s mt trn vng ch khong cch, ta s bit c su ca DOF (xem hnh).

51

52

Trong hnh l DOF ca lens 35mm, f2.8 AVARNA for Pentax.

53

9) Bm ng lc
Chng ta c th ni rng bm ng lc l mt u im tuyt i ca Nhip nh so vi cc b mn ngh thut to hnh khc. D c ti ghi chp tuyt vi n u, tay con ngi cng khng th phc ha ng c mt c ng ch xy ra trong khonh khc 1/1000s. D c ghi nh cch no, b c cng khng th bt c hnh nh t m v chi tit y mt s vic (vt th) thong qua, m mt cng cha kp nhn r. Nh my mc tinh vi v v t, nhip nh ghi chp c d dng nhng hnh th, s vic xy ra "chp nhong" y vi mt s trung thnh tuyt i y chi tit t m cn thit. Nhng, ni nh vy, c phi l li hon ton vo my mc ri bm ba bi, lung tung l bm ng lc ? Khng ! ch l s bm by, v trch nghim. i khi may mn cng "v c ng lc", nhng thng th l bm sau hay trc lc ang bm my. nh ngha BM NG LC Bm ng lc l bm c my vo lc m s vic no ang xy ra ln ti tm cao nht ca n. Ci lc hon ton, trn vn y ch xy ra mt ln, khng bao gi c th lp li ng y ht. Ngi nh phi bit tnh ton, chun b k thut thu hnh cch no ghi chp ng vo lc ng ghi chp y. C ngi ni, ch c loi nh phng s mi cn phi bm cho ng lc m thi. V d : Phng s th thao: ng lc th mn bay ln chp bng, ng lc v s va m vo mt i th... Phng s thi s: ng lc si bng khai mc va c ct, ng lc ch r eo nhn ci cho c du... Ni nh vy, ch ng c mt phn, v nh rng loi nh phng s l mt th loi m vai tr bm ng lc c t ln tm quan trng hng u. Nhng vi tt c cc th loi nh khc, s bm ng lc cng ng mt phn quyt nh trong mi tc phm. Vi loi nh phong cnh th mng chng hn, ch bm sai ci lc m my bc tri gn ngn ni thi, nh c th km hn. Vi loi nh t thc i thng, my ngi chung sc khing mt vt nng, m bm my trc hoc sau ci lc h vn dng ton gn lc ln chu ng sc nng , nh cng s b gim gi tr rt nhiu. Vi nh chn dung, n ci ti tn trn khun mt mu tt lu ri ta mi bm my, hay vi vng bm vo gia lc ngi ta va chp mt th coi nh kiu nh y hng. Vai tr bm ng lc trong b cc

54

Nht l loi b cc cho nhng nh c ch di ng, v tt c u sp xp u vo y, ch cn ch mt n v di chuyn n ng ch ca n thi l hon thnh. Vy m khng rnh bm cho c ng lc y, th l h b cc. V d: mt con thuyn t t tri vo im mnh, bm sau hay trc lc y, con thuyn hy cn im yu (sai b cc). Ta ch mt con tu (tu ha) lao ti im no trong nh vi mt ln khi trng bc ln, nh mi thng bng, m lng tng con tu i ra khi nh mi bm th khng th bt con tu chy li c. Hai v d trn cho ta thm mt nh ngha: "LC" c th lu nh con thuyn tri dn vo b cc. "LC" c th nhanh nh con tu lao vo im mnh. "LC" c th l lng nh vn ng vin vt qua x ngang. y l cha k n ci lc nhanh kinh khng nh nhng hnh chp mt vin n lc gn chm vo mt qu bng hi bm cng sp n... Bm ng lc vi ngun sng Ngun sng y l "ngun sng tri", mt ngun sng di chuyn theo chiu hng nht nh, di chuyn khng ngng t sng ti chiu, lm cho ngi nh vo hon cnh b ng. Bi vy, khi "rnh" ch c ng lc ngun sng y ri hp vi mun m ta khng bm ngay, khonh khc sau, nh sng c th khc. Ti y, chc cc bc khng ly lm l, khi nghe thy chuyn d tnh gi gic nht nh cho tng a im c "thun sng". C nhng ni, mi nm ch chp c vo mt ma no , trong mt ngy no , gi no v trong mt chiu (hng) sng ng vo lc no m thi. Vi tnh cht chm, nh nh trn, ng tc bm ng lc i hi mt s chun b k cng trnh mi lng tng, mt th gi khi cn bm ng lc

55

Bm ng lc trong th loi tnh vt Tnh vt l th loi nh hon ton do s b tr ca tc gi, k c nh sng, th bm lc no m ch c ! Ni nh vy l mi ch nhn thy c mt chiu. Cng ch ng bao nhiu, trch nhim v s ng lc cng nng n. S bm ng lc trong loi nh tnh vt l bit lc no b cc vng chc ri, bit lc no phng tin k thut chun b y , v ch bm vo lc m mi s c b tr theo mun. Vi v, nng cn bm trc nhng lc y, tc phm thng "sng".

Nhng kinh nghim chun b cho bm ng lc 1- Chn gc cnh trc. y l s b tr sn sng a im ch s vic s din ra trc ng knh. V d nu thy nh cn phi chp t trn cao xung, th nn leo ln cy trc. Nhng vt vng vt c th l chng ngi trc ng knh, nn c dn dp i. Dnh ch d di, thoi mi nhn r vo ni s vic s xy n. Cu ni: "nc n chn mi nhy" khng thch hp vi ng tc bm ng lc. 2- Setup trc: Chng ta nn tp cho mt thi quen, mi khi i off mt ni no, nn c lng ngay sng v "set" sn mt thng s khu, tc thng dng. Hu s, ta gi my ln l bm ngay c, mi s tnh ton lc gp rt thng d sai lm (ngay c cc pro), nht l s vic xy ra c th lm ta xc ng. 3- Chun b mt vng nh r (DOF) hp l: Sau khi set my, ty s vic chung quanh, ta c th tm c lng l s chp mt c nh ra sao, nh: c m ng, na ngi hay c thn hnh. V cn c sng, ta s chn trc mt DOF no tm ph hp vi nhu cu. Nht l trong nhng nh th thao: ua nga, bi 56

thuyn... ta khng th bt i tng ng yn ta focus cho chnh xc. C mt "mo" ly nt chc chn, l ta tm trn qung ng m nht nh cc i tng ca ta s i qua xem c mt vt g v tnh nm ng trong (mt mnh giy, mt cng c, mt vch vi...), tha h ta nhm vo m ly nt ri "lock", v sau ung dung ch s vic xy n... 4- Nghin cu im dng ca ch di ng: Trong bi 1 (khu v tc ci no l chnh) ni r tnh cht ca ch ny. y ch nu ra mt kinh nghim c th chun b bit r "im dng" s nm u, lc cn, c n y l ta bm. Ta hy chu kh gi my ln ngm trc nhng ng tc. Trong mt vi c ng tp dt (khi ng) trc khi thi u (nhy cao, th dc dng c...), ta chm ch vo bi cnh sau lng h v nh du bng mt xem hnh bng h vn ln hoc a ti u - tc l s che khut i, hoc va chm ti hnh th no - th s dng li. V d: Mi khi ci u a sang phi, lc ht l lc n che va khut ng khn gi i m trng, ng ny l mt loi ch tnh (khng di ng) v s l mt ci ch ngm rt tuyt ca ta. Qua mt vi ln set k, c lc cao tro y l ta bm, kt qu t khi khng ng lc. My kinh nghim chun b k trn cho ta thy ngay mt dng : to mt th ch ng trong tnh trng b ng. D s vic xy n c xc ng, chm, nhanh n my i na, k thut cng sn sng. i qua giai on ch i, tin ti mt mc cao hn, mt vi trng hp, ta cn to ra hoc iu khin cho s vic pht trin ln cao ta bm ng lc. Thng c p dng nhng khi chp chn dung. Vi kh nng ring, ta c th gy mt khng kh, th vic cho mt n ci n ng lc khng cn l chuyn kh khn. i khi gi v quay i ri xoay li bm ngay...

Kt lun Khi ta chun b k thut hon ho ginh c nhiu phn ch ng ri, vn cha , im kh khn i hi chng ta vn l mi c nhn phi thc c lc no l "lc nn bm". V ch khi y, u im tuyt i ca nhip nh l bm ng lc mi c pht trin ng ch, ng lc. Di y l vi nh "bm ng lc" ca cc thnh vin vnphoto khc, em xin mn php copy qua y mi ngi cng xem, cng hc hi:

57

nh ca bc AmateurPhoto:

58

Tm ny ca bc Fagor "bm ng lc" c y nhn vo my:

59

nh ca bc hnhcuong chp ng lc hay nht v p nht ca cas (nhn nh ta h nh nghe vng vng ting ht, nh t m thanh)

60

Ni v "bm ng lc" th y mi l s ph : Alfred Eisenstaedt

61

10) PHONG CNH

nh: Hng Trng Mu Phong cnh l cnh tr rng ri c gi, c nh nng, mt khong t rng ngoi tri c cy cao bng c, c ni, c sng, c bin p mt v gi cm. Ty phng quan nim phng khong hn: mt gc ph, mt mnh vn ngoi khung ca s cng c gi l phong cnh. i vi ngi ng phng, ni n phong cnh, lp tc ta hnh dung ngay n ni cao, sng di v bin mnh mng. Quan nim y bt ngun t mt nn vn ha Khng, Mnh hn su hng thin nin k, bt ngun t nhng b t bnh thy mc ca Trung Hoa ngy xa, gy cho ta d lm ln gia phong cnh vi danh lam thng cnh Vi dng nhn xt Nh nhip nh chp phong cnh khng nn vi vng, hp tp, hy gc my nh sang mt bn, th hn t do vo cnh tr. - Trc mt ta l cnh ni non trng ip, cy xanh, ni cao, nhng tng my trng lng l tri v ni v tn... Con ngi cht thy b nh trc thin nhin hng v.

62

- Trc mt ta l cnh lng mc n hin trong sng chiu. Vi di khi lam t nhng mi tranh vn ln, vt t ngn cau ny sang bi tre khc ri nh ta vo khng trung tch mch. Ta cm thy vng bun man mc. Nhng cm xc ca tm hn ta do ngoi cnh gy nn lin quan n mt phn v hnh, mnh danh l phn hn ca phong cnh. Thiu phn ny, trn tm nh ch cn trng thy nhng lm cy en ngm, nhng cc lm chm, dng sng n o v duyn, khng gy mt cm xc g cho ngi xem. Tri li, khi ta cm xc trc phong cnh, v bit li dng nhng ng nt, nhng mng m lt din t c th cm xc ca ta, phong cnh t nhin s c "hn", tc phn tr nn mt vt t n ni v truyn cm. Nhng bc chun b 1- ti. Mi cnh tr ta nhn thy p mt u c th l ti cho mt tc phm. Tuy nhin, phi trnh nhng cnh nhiu cy rm rp, ng li quanh co hn n. 2- Nhn ra ng nt ln - V d th nht: Cnh bin c, chn tri ct i khung cnh, trn l tri, di l nc. ng chn tri gn, thng l mt ng nt. Phn bin c sng v c nhng cnh bum. Sng bin c lc tng t t ngoi khi x vo b thnh nhiu ng thng song song. Nhng cnh bum, cng nh nhng ng my trn tri, c lc tn mc, cng c lc t li thnh mt mng, hoc ri rc theo ng nt ln. V d th hai: Cnh ni Lt ng t trn cao nhn xung, c ni, thung lng, nh ca, thng reo, sui chy... Tri c my ni ui nhau. Ni tng t nm theo chiu di, ngn Lm vin nh cao ln. Thung lng nm gn, nh n st nh kia trn sn i vng cnh cung. Sui t trn cao xung trng xa. Trong c hai v d k trn, ta c nhng ng nt ln la chn ly ng nt no lm sn cho tc phm ca mnh. Nu ng nt tnh nh ng cong ca sn i, ng gy khc ca ni, ta ch vic tm ch ng cho hp vi cm quan, v nu ng nt ng nh my, nh cnh bum ta phi i cho ng nt khng b ngt qung v hin ra r rt. 3- Nhng chi tit. Nhng chi tit vi sc ring v khi lng khc bit thu dt cho ng nt thm phong ph. B cc i hi s ng nht ca ng nt, thng ht, cong ht. Tri li, nhng chi tit cng khng ging nhau cng to t ngt thch th. Cng l nhiu ng thng, nu mi ng thng li c chi tit khc nhau, nhng ng thng ny khng cn kh khan, nhm chn cho ngi thng thc. 4- nh sng trong phong cnh: Thng c 2 loi nh sng dng trong phong cnh

63

- nh sng mnh, thng l nng ln cao 45 , c bng , hp vi phong cnh kin trc, phong cnh c sinh hot xa. nh sng mnh vin trng cnh vt, dm vo bng rm cc th d bn, l bt nhng chi tit thch th, phong cch Ty phng hay dng nh sng ny. - nh sng du, khng c bng, ca mt bui sng m sng, mt tri b my che, ph hp vi loi nh phong cnh mang phong cch ng phng, ch trng n ng nt nhiu hn l chi tit to ra kiu nh nh tranh thy mc. ng t trn cao chp xung, loi nh ny nh nhng, th mng. 5- Tng phn trong phong cnh: Phong cnh a phn u tnh lng. Ta cn phi t mt sinh vt no gy phn ng cho nh. t mt con thuyn cu vo mt h sng ph mnh mang, t mt con nga ang vn c h vang vo cnh trng ip ca ni rng... ta s thy tng phn gia ng v tnh, gia hai kch thc ln v nh, gia c hai sc tng phn. 6- ng nht trong phong cnh: ng nht v mu sc v ngha ca phong cnh. Mu en, mu sm, xm hp vi cnh bun; mu sc tng phn, tng bng, rc r i i vi nim vui nhn nhp. ng nht gia ngha ca phong cnh vi c ch ca ng vt. Trong cnh ma ng gi lnh, rt mt cng thm m khi ta t vo y mt b gi co ro trong manh o ti rch nt, tay chng gy, chn ln bc bm su xung con ng mn trn m. 7- Tin cnh trong phong cnh: Nu tin cnh t c dng n trong cc th loi nh khc nh: sinh hot, tnh vt... tri li, tin cnh rt c dng trong th loi nh phong cnh. Thm tin cnh, nh phong cnh c thm nhng li im: - Thm chiu su: thm mt nhnh cy, mm , cnh vt sau nh li hn ra xa. - Tn dng nh lut tng phn sc . Nhng lm l xanh sm tin cnh lm cho mu sng ca ch cng thm ni bt. - Hnh th ca tin cnh to thm khng kh cho phong cnh. T nh nhng nhnh liu r cng tng v th mng cho cnh sng nc bao la. Mt cht v k thut S dng knh lc trong phong cnh: Chp cnh thng phi ng xa, qua mt khong khng kh t khi trong tro, chng ta phi s dng n knh lc. Phong cnh c nhiu mu xanh: l cy xanh, tri xanh, ni xanh, nc bin xanh. Mu xanh cn pha ln vng, nht l di nh nng. V vy knh lc thch hp l knh lc mu xanh, mu vng hay mu xanh vng (cho nh en trng). Nu mun bin cnh di nng ln thnh cnh ban m sng trng th dng knh lc mu cam hoc . 64

Vi nh en trng, knh lc mu , cam, vng, xanh u lm ni bt my trng. ng cao chp phong cnh xa, rng nn dng knh lc tia cc tm (filter UV). Knh lc mu en cn le, knh ND (knh xm trung tnh) ti u ha mu sc, lm gim bt s chi la do nh sng qu mnh (bi bin, i ct...) Knh c nhiu gung trn mang tn D.V.U.O. lm cho ng nt km sc bn, n n, hin hin, nhng vng sng le ra, to ra "m m thut".

MY

nh: L Hng Linh Nhng ngi mi bt u (newbie) hin nay, khng bit c ai quan tm ti vic chp hnh bng my phim v chp vi phim en trng ? Bi ngy nay, khoa hc nhip nh tin b vt bc, vi my nh k thut s th bt c ai cng c th chp c nhng tm nh vi mu sc tuyt ho. C chng l ch mt s t ngi cn am m vi nhip nh ngh thut ca th loi nh en trng. C ngi cn khng nh chc nch rng "ch c nh en trng mi l nh ngh thut thc s". Tht th, xem nh en trng ca cc bc tin bi nh c V An Ninh, Nguyn Cao m, Trn Cao Lnh... ta c th cm nhn c mu sc ca nh mc d l nh en trng. nh en trng m "ni" c nhiu iu, m th hin c ht tnh thm m trong trong tc phm th chng ta ngh sao nu cng gi l am m m ch quan tm n nh s !

65

C ngi cho rng nh s cng c th chuyn thnh en trng c vy, vic g phi lch kch chp xong ri trng, ri, k thut phng ti rc ri. nh s th s l bng Photoshop, mun "ln" kiu g m ch c? iu ny, c l cn nhiu tranh ci. Nhng thi, cng giao lu, hc hi vi nhng ai cn quan tm n ngh thut nhip nh (chp phim en trng) hoc nhng bc no mun khi u vi b mn ny, em xin vit tip lot bi v c bn khi u nhip nh ngh thut, tip theo bi phong cnh vi ti MY. Ngi chp nh vi phim en trng, ban u thng hay c nhng thc mc k thut khi chp nh phong cnh c my. Ln my "Ln my" l t ngi ta hay dng khi chp nh en trng m thy c my. Hi mi chp nh, mt ta trng thy my r rng trong khung cnh, vy m khi ra hnh ch thy mt nn tri trng bc, my i u c. S kin ny do lc chp hnh v lc ri hnh. 1- lc chp hnh: Trc mt khung cnh bao la, nhu mt li ta thy c hai phn tng phn r rt: phn di, phn t, c cy lng ni, mu sc sm m; phn trn, bu tri sng c my. Vo nhng ngy nng ro, s tng phn cng tng. V phim, thuc, my nh cha tinh t bng mt ngi ghi li cnh vt hoc du hn, hoc en trng hn thc th. b cu, ta c cc knh lc mu vi cc c tnh nh sau: a)- Lm sng ra nhng ci g cng mu vi n. V d: Theo nguyn tc th nhng g c mu khi chp vo nh s c mu en, nn khi ta chp hoa hng nhung, ra nh, hng nhung s thnh hng en. Nay ta lp knh lc mu vo ng knh chp th s thnh hoa hng bch. b)- ng thi lm sm c nhng mu b tc. Trong v d trn, nhng l cy hoa hng mu xanh lc s thnh gn nh mu en, v mu xanh lc l mu b tc ca mu . Tr v vi my ca ta, khi ta xc nh mu sc ca khung cnh xong, ta n nh lm nh (sng) mu g i, sm mu g ln, ta s s dng knh lc mu ng vi s i hi cho "ln my". V d 1: Tri xanh ngt, my trng bong, cnh c nng. T khung cnh tng phn, ta ch cn lp knh lc mu vng lt, nhng m my trng cng s ni c ln. V d 2: Tri vn c, my trng m, cnh c nng hanh. Ta phi lp knh lc mu sm, hoc vng m, hoc cam, th my mi ln c. Trong c hai trng hp ny, ta dng n c tnh lm sm li nhng mu b tc gia mu xanh ca nn tri vi mu vng, cam, ca knh lc, ch thc ra mu trng ca my khng chu qua mt cht g nh hng. 2- lc lm hnh (ri hnh): Nhng cng vic bung ti, in ri cng gip cho "ln my" hoc lm cho mt my i.

66

Khi chp cnh c my, ngay c khi khng lp knh lc mu, th my cng c vt tch, vy sao khi ri ra nh li khng thy my? Bt c chuyn vin phng ti no cng c th in, ri ln my cho ta c, nhng ng thi my th cnh en li. Do , mun ly ch cho tht ng sng v r nt chi tit, cc chuyn vin t ng hy sinh mt phn my ca ta i. Cng c th in ri cho va ln my, va r cnh vt bng cch "phi sng" nhiu phn my v t phn cnh vt. Nhng cng vic ny i hi nhiu th gi v bn tay kho lo chuyn nghip. (vi nh s v photoshop th chuyn ny d dng phi khng qu v?)

nh "ln my" ca c V An Ninh chp nm 1959 ti Hng Yn My hp vi loi cnh no ? Trc cnh qu m m, tnh mch, thiu my cnh tr c bt ngt m cha cao rng. Ni mt cch nhip nh, khng c my, tc phm ca ta khng c trng. M khng c trng th en cng khng ni, mu sc km hn i. My thch hp cho nh phong cnh. Phong cnh thm su nu c my, nh khng b qu phng, gip cho mu sc nh thm ti v trn ht l tng phn linh ng. My vi mu sc v hnh th ring bit gip tng "phn hn" cho tc phm, cho nn ta c thng thc nhng danh phm t vui th c my trng tung bay nh nhng, t bun th c my ch ng li nng chnh chch.

67

V nhng m my cung lon ri rt, cun cun t chn tri ko ln e da, gip t nhng cnh hi hng, con ngi ang chy trn mt cn bo t khng khip hoc ang nn nhng nghn ngo dng ln c. Vi tnh cht gip ch cho s din t, my c th hin din c trong nhng loi t tnh, t chn hoc nh phng s, nht l nh th thao, nh hin thc, sinh hot i thng, nh chn dung, nhng... ...Khng th ly my lm chnh Ni mt cch khc, my ng mt vai tr ph c lc, v ng bao gi ngh n vic nng vai tr ph ny ln thnh yu t chnh cho bc nh. Ta c th chp mt m my p tuyt p, phng ln ln, treo nh xem c ai khen khng, hay tri li ta s thy mi ngi ng ngc v khng bit tc gi nh ni ci g, d rng r rng l hnh nh ca n tht bt mt. V vy cho nn c nhng bui p tri, ta trng ln tri thy my p, vi xch my ra khi nh kim tc phm. Nu ta ch mi m vi my ri gng p lng vo y mt ch ng ngn, ta quan tm n ph hn chnh, chc chn nh ca ta khng c gi tr g, khng th la di c ngi xem tinh . Ngy nay, nhip nh tin b vt bc, my gn nh ht t ng trong lnh vc nhip nh ngh thut. Ni nh vy cng hi qu ng, thc ra th my khng cn c xem trng nh trc. Np sng hin i t, vt ln hn xa. C ngi thnh th quanh nm chm trn vo bn bc tng cht hp, c i him c dp ra ngoi ng ni nhn thy my. Cng c ngi mun ngm my m khng sao c v phi nhng ni hm hc va li ngi i, c gng trng ln ch thy mt mnh tri rng ln bng bn tay. Trn ht, cuc sng khng cho php con ngi hm nay c th gi m thch th "my bay, gi cun". Cm quan con ngi c l dn dn thay i cho nn, my ha hon cn thy trong tc phm nhip nh ch khi no my c hnh th rt l v gip cho s din t tnh ca ch .

68

NC

nh: Trn Cao Lnh ni n my th khng th khng ni n nc, "my nc" vn thng c gi chung nh mt danh t ghp. Nu ham thch ng qu, chng ta hn s thy tuyt vi hnh nh mt c thn n quy nc di khe vo mt m trng sng. Mt nc lng yn nh tm gng ln, in bng trng trn. V bng trng tan ra mun mnh nhy ma lung linh khi bn chn trng nn chm vo mt nc. Ven ng vo xm quanh co, gia ting m r rm c xen ln ting ct kt ca nhng thn tre c vo nhau, c thn n nhp nhng ong a i thng lm cho nc sng ra mt ng, ta c cm tng c ang i rc vng ln nhng chm l rng. Nc gy v huyn o cho mt vng qu v m, ban ngy cng khng km phn th mng. Rng da, khm chui s tm thng khi ng tr tri mt mnh, nhng khi mc cnh b ao, cy da nh soi mnh xung gng nc chi tc; lm chui nh vn vai sp nhy xung nc tm gi.

69

Mt chic cu kh bc ngang con rch, my chic l vng nh ri xung cnh cm bo, n vt trng ang tung tng bi li. Phong cnh bt ngt c ni cao ngt, c cy c th, c chic ghe cu cm so bn hng liu r, tt c u soi mnh trn gng nc... u l nhng ch thch ng cho nhng tc phm nhip nh. D t li mt ni nh ao, h, hoc ch chim mt b mt khim tn nh "vng chn tru" sau trn ma, mt nc phng lng lun l tm gng phn chiu cnh vt, to cho khng kh thm mt m, du dng, thanh th, th mng... Tri li, nhng khi nc chuyn ng s to ra v dng mnh, hung d, mnh lit... C dp ng trc thc nc , qua ph mt con sng ln vo ma ma, nhn nc, chng ta cm thy n lnh. Nc mnh mng nh bin c, lan xa bn kia b nh bm vo ng chn tri. Nc c l v xui, ngi trn ph, ta thy lao ao khi nhn nhng con ang ngc dng, nm by ngi gp lng m cho, nhng chic ghe ch nhch tng cht mt, ta mi thy dng nc chy xit. Thng thong ta cn gp nhng con nc xoy, ng knh c n mt chc mt, ngoi xa th nh, cng vo gia cng mnh, nc cun vi v n tm th lm su xung thnh mt l hng. Li c dp vc my ra bin, ta cn thy sc nc hung hn hn th, sng bc u cun cun t xa ni tip ko vo t lin, ti gn b xung m m, gp tng chn li, sng vt ln cao ngt tung te trng xa. T xa ti nay c bit bao tc phm nhip nh mang tn "ci sng", "ra khi" ghi li cnh chng chi vi bin c, nhng tay cho rn chc hip lc a con thuyn mng manh thot him. C th ni m khng s sai lm: Nhip nh vi kh nng ghi mau v ghi thch hp vi khung cnh va ng va nhiu chi tit ny. Ch trong mt "nhy mt" bao nhiu sng to gi c a con thuyn nhi ln cao, bao nhiu sc lc ca con ngi tot ra cho chng c bt ng trn phim, trn giy m khng b nghi ng thm bt, ba t. Nc to huyn o Theo quy lut tin ha, khng ci g ng yn mt ch, hnh nh ln ln khng nhn nhng nt y m, th mng thin sang loi t thc, t chn. Nc lng l nhng bc cho nc ng. Nc cn "y" ngh thut nhip nh i xa hn.

70

nh: Vit Cng y l nhng bng nc t ngn xa vn th, nay c dng li thnh nhng khung cnh l mt v truyn cm. Nhng loi tc phm "bng ngi" mi c th i vo siu thc, tru tng... m ta tng nhip nh my mc, thc t khng bao gi c th ti c. Nc to su m Trong loi nh sinh hot, nc rt cn thit gy thm khng kh. Nh hai cnh cy rung kh v cy rung nc, mt bn nhn h theo tru, mt bn li b bm, bn nc bn ln lm rt c mt mi u tc, ai cng thy cnh sau din t c s lm vic nng nhc lam l hn cnh trc, mc d trn thc t, vi nh nng th cy nc li nh nhng hn cy kh. Nhng nh nhip nh a chp cnh thnh thng chn nhng ngy ma, ngha l nhng ngy c nc t trn tri xung nh thc l, nhng chic xe chy vo vo. Ci d dng ln. Ngi no ngi ny cht to ln trong nhng chic o ma lm xm. Ph x trong m ma cng bng sng hn ln khc thng. Bng nhng ngn n ko di l th xung mt ng bng long. C ngi lm li mt mnh trong m ma, trng thy l loi, gi lnh. C th cn to c nhiu tc phm khc m nc l ch xng ng hoc l bi cnh ph c lc: - Nc th hi l sng m k o. - Nc ngi tot ra m hi din t sc lc c dng n tt . Nc mt biu l au thng hay vui sng. - Nc ma rt vo mt knh ca s... 71

- Nc ng tng git trn hoa, l, trn mng nhn trong nng mai... - Nc ng thnh bng, tuyt...

Phn th hin Mun cho mu nc sng hn, ta dng knh lc mu xanh. Dng knh lc mu vng cam, mu nc s sm li. Nn dng hood che ma, ngn nc ng bn vo ng knh. Chp nc ng i hi bm ng lc, tuy nc ng khng theo mt nhp iu nht nh, nhng cng c th tnh trc c. V d ni v sng bin, c sau hai ba t sng nh li n t sng ln, chu kh theo di v m mt hai ln, n t th ba c th bm my m khng s trt. Chp nc lng cn ngm bng mt hn l nhn qua l ngm (view). Con mt nhn bao qut, thy nhiu chi tit tinh t, nht l nhng chi tit xa m l ngm khng thy v cnh vt b thu nh li. Chp bng nc li cn phi ngm bng mt hn na. Mt nc rung rinh, cnh vt mo m lun thay i hnh dng. Chn ly hnh nh no thch hp v nhn xem mt nc ng v u. Gi ? Ngi ra chn cu ao bn kia ? Nu l gi th i ngn gi tng t, nu l ngi to ra s chuyn ng th yu cu tip tc c ch c mc c, tt nhin hnh nh p thong qua li c lc tr li khi my sn sng. Ngoi ra cn phi tp nhn ngc nhng bng nc lc ra nh xoay li thnh thun, vn l quen kinh nghim. Trn ht, tm nhng nh chp c nc, xoay ngc u m nhn, c khi tc phm b b qun trong hc t... Chp ma i hi k thut gi dn. C gng chn bui va ma, va nng, tm bi cnh sm, ht ma trng mi khng b ln. Nu khng c hu cnh sm, th tm ch cao chp xung ly nn ng cng c. Tc my chm khong 1/90s - 1/40s (my c : 1/60s), nhng ht ma ln mi ko thnh vt di. Tc nhanh, ht ma ch l nhng chm trng. Cn chm qu th sinh hot b m nhe hoc ht ma di qu s thnh gi to. Chp ma m nn dng ISO cao m khng s noise v phn en nhiu, my ln chn, che bng d, tc 1 - 2s, mu ng yn ti ch v dng iu (pose) nn trong cng thi gian.

72

11) Chp vi ti bin

nh: Nguyn Cao m a phn nhng tc phm gi tr ca nhiu tc gi tin bi l nhng nh p vi ti l bin, hoc cng bt ngun t bin. Nhng bi bin cc nc sao th cha c bit r lm v s nh ngh thut v bin c ca cc nc y khng thy c cao v ph bin nhiu. Cn bin Vit Nam th, thin hnh vn trng, vi mi hnh thc ph bin, m hnh nh no cng u c mt mu sc a phng c bit rt bt mt v rung ng trc nhng ngi xem ngoi quc. C phi v ng trc cnh tri cao, bin rng, ngh s nhip nh thy yu qu t nc hn v vy m d xc ng hn chng? Thnh thc m ni, mi khi ra bin tm kim tc phm, vn khng phi l ghi chp cnh 73

my nc, thuyn b nh ta thng thy nhan nhn trong trm ngn tm bu nh by bn l ng, m chnh l mt dp ngi ngh s rung ng v tm kim sc sng mnh lit vi tinh thn phn u thng trc trong nhng con ngi min duyn hi. Phn ln thnh tch m cc tc gi tin bi t c chnh l do nhng tc phm ghi chp, t c ci ni tm phong ph y.

nh: Trn Cao Lnh Nhng mu ngi vng bin tht th v, ring mu da ng hun ca h rt n nh, rt hp vi mu sc sinh hot a phng. Nhng bp tht rn chc, ny n t nhin do nhu cu ngh nghip, khi ra nh, "khng c v c qu" nh nc da c phi nng, bp tht c luyn tp ca cc VV trong phng tp.

74

nh: Trn Cao Lnh i mt, nht l i mt ca nhng thanh nin thnh tho ngh nghip bin khi ri, thng lc no cng hi ngu , nhng con mt y tuy c v hi d di mt cht, nhng rt hp trong khung cnh hot ng quyt lit. C nhng cp mt c gi - vi my si lng my di thng xung - mi khi nheo li nhn ra khi xa, hoc ng ln tri rng cng cn ngi ln cht phn u. Nhng lo ng ca bin c lc no cng sn sng cho ta nhng tm chn dung tuyt m vi b ru tha cng, np nhn "th bo". Mi ln ra bin tm tc phm, chng ti (Trn Cao Lnh, Nguyn Cao m, L Vn An...) thng kim nh mt bn chi no xin t tc nm by ngy v coi nh nh mnh, v vy to mt khng kh d di cho vic "sn nh". Chng ti va ni "mi ln" v trong mt ma chp, ta c th lui ti mt bi bin rt nhiu ln m vn khng s him ti, cnh vt, sinh hot chung quanh lun lun i mi trong mi chiu nh sng. 75

C nhng m khuya ri, sp thiu thiu ng trong ting "ru" ca sng dng do dt, chng ti li nhm dy lp my vo chn thu hnh mt cnh se si, dan li di nh n khuya. C nhng bui tra, mt nng tru xung m cng mang my ra ngm ngha mt tia nng lt chiu tt vo mt gc ti, trong n hin mt khun mt, mt bn tay nhn nheo v li. C nhng bui xu tri, ma nh ht, hnh dng, khun mt my bc dn chi gi m chiu, nhm nhp my ly "ba-xi-" cng gi cm cho khung hnh ht sc. V lm sao m khng bm my cho c trc cnh tng tp tr con trn tri, bng long a nhau ra bi mi khi thuyn v, y ht nh hnh dng nhng con d trng ta ra tm mi, linh ng v tng bng nh ngy i hi. Chng a nhau trong nc, vt nhau gia snh ly, th thuyn trong vng nc, hay n ci cay cc m ngao, bt c..., tt c u rt "bt mt". V khi ta "hi mi" v nhng mu ngi th ta li i tm nhng vt v tri ven b nc mn, ta thy ngay mt th mi l. Nhng thn thuyn, xng thuyn nm nghing ging i mt trng trng ng ra bin rng. Nhng cun thng da bn nhng tm g vn mc nm trong nng chch ni ln nhng "cht nh" c bit. Ri hng trm ngn nhng si cc trong veo gn nhng mc cu en bng bn nhy. Nhng hng li phi trm lng hoc pht ph trong gi lng, tt c tim tng bao nhiu ngha v cuc vin du vn l trong bin c mnh mng. ng trc nhng cnh vt y, nu khng qu v tnh nh mt khch du lch tm thng th nht nh ta khi sao ngh ngi. Ri t mt np suy t ta tm ra mt li ni - t tnh - bng phng tin ghi chp ring ca ta: HNH NH. V khi m ci s, ci vt tm thng y ni c nn li, din t c tnh th n khng tm thng na, n i vo ngh thut v thnh tc phm vy. Ni v bin, ti sao khng nhc n nhng bi tm vi nhiu v "nn th" ca n? y, tng cng phi nn phn tch cho r rng 2 th: bin tm v bin chp. Ni nh th khng c ngha l ni bi tm khng chp nh c, nhng s tht, nu c chp chng na cng ch trong phm vi nh k nim m thi. Chng ti mun ni nh k nim vi nhng kiu nm, ngi, ng, xp hng trong nhng b o tm (c khi cha t nc), hoc rt chnh t ng vn tay vo thn thuyn mc. Cng nn k ra nhng tm nh bin m khng thnh bin v ngi cm my quay lng ra bin thu hnh mt ngi mu m sau lng ngi mu ny c mt bi cnh thnh ph, cy ci, nh ca, hng qun, khng khc g tm hnh mt khch du lch c tnh ng chp bn cnh mt ct cy s (km) vi ch ngha ghi trn ni ln ni mnh n. i cng vi nt c bit nhng bi bin quen thuc - Nng: Bi Tn Thanh v nhiu bi khc c ti ca my bi min Nam tng t nh Phc hi, Long hi. Bi c ni bao quanh. -Phan Thit: C thm cnh ca nhng bn ngang, thuyn chuyn ch qua li nhng bi ni (ging nhng c lao v nc khng su lm). Bi ny l bi phi li ca dn chi. Trn bi lc phi cm y cc v nng cy, sinh hot nhn nhp. Thng gp Phan Thit cnh t, hun thuyn. Chp mu d p lm. Gp nhng m 76

ma, sng hm sau nng, khi hng ng, bum cng ra phi hng trm tm, trng xa chi chang, ngi leo, ngi ko nh cnh ch. Loi bum cnh di l c im ca vng ny. bi Phan Thit, thuyn v n st b, bum cn cng rng, bi vy ng ngay trn t lin c th thu hnh ln mt cnh h bum ngay trc mt. (Bi vit ny tc gi vit vo nhng nm thuc thp nin 1960, chc ngy nay vng bin ny ngi ta khng cn xi thuyn bum na. Tht tic cho ngh thut nhip nh!!). -Mi N: Bi cao, sn dc gn thng thc th vi mt bin: chp ton cnh mt mt bin rng, t trn cao xung. Trong vng c nhng loi li ko (nh ko v) rt ln, ngi ko ngi trong lu dng ni trn mt nc. Ta c th tm thy rng da y trong mt t cnh nh Hawaii. -i Lnh: Nc rt trong, ht ct ln. Bi bin vng cong v cao. -H Tin: Ni mc ngoi bin nh hn non b. Rt nhiu cc bi ri rc nhng khng c g c sc. ngay ca bin c nhng dn phi li l lng, t l mt ngi ng cnh tht l nh b. -Nha Trang: Bi tm v Hn Chng ch l ni chp nh k nim. Mun tm tc phm phi vo mt lng trong vng c ni bao quanh. Cnh c v tranh thy mc, hu tnh. -Vng Tu: Bi trc v Bi sau ch l mt loi bi tm. -Nc Ngt: C sng p p vo ghnh d di. -Long Hi: C nhiu sinh hot ng nghip ngoi bi. -Phc Hi: Mt a im gn k Long Hi, ni mt lng chi sinh hot sm ut. Rt nhiu hnh nh sng ng, ni cung cp nhiu tc phm nht trong tt c nhng bi bin Vit Nam va k trn. Nhng np nhn trn ct thay i mi ngy, linh ng c bit. Cnh vt, sinh hot mu ngi ca Phc Hi chnh l mt kho d tr ti qu bu ca nhip nh. Mt cht k thut Trc khi gi my ln, ta hy th nh ngha bin l g , c nhin l nh ngha theo li nhip nh: -Bin l mt kho ti qu gi v cng cung cp cho nhng nhip nh gia. -Bin l mt trong nhng k th ng s nht ca my nh, v nc mui, hi nc mn, gi ct, thng trc tn cng vo "mi mt" ca my nh. Cho nn khi chp bin, vic u tin nn lm l phi ngh n vic bo v my. Ni nh vy khng c ngha l khuyn ta nn b my nh cho yn thn, m ch nhc ta ng qu "hnh h" my mt cch v ch nh: khng cn chp cng c eo ci my trn tong teng trn c; eo c my m bc xung nc gin sng, coi my nh mt ci phao cu nn. Nhng c ch y s d c c l do hnh ng "ly le" vi b con chung quanh. Nh vy, gi my c ngha l: - ngoi bin, ta ch gi my ra khi cn chp, sau khi ngm k da th. Chp xong, nu khng cn dng na, th nn b ngay vo bao, nu l bao kn th cng tt.

77

-Khi mun xp my li i tm, nn tm ch khut gi hay c th treo c ln, trnh ci vic bi ct ra tm my v gi c th thi ct n vi my i. -Nn lun lun gn knh lc (UV, Skylight, MC, Polar...) vo ng knh bo v ng knh khi b bi ct, nc mn bn vo. -Mt bui, chp v nn dng chi ring qut my (nht l nhng khe h) cho ht ht ct. Lau ng knh v nhng ch nghi l nc bin dnh vo. -Thn trng khi tho lp ng knh, phim (nu l my chp phim), nn tm mt ch rm mt v kn gi, ng tc cng nhanh chng cng tt. C th tm thy nhng ti g bin ? Rt nhiu, t tnh vt n phng s, t loi th mng n cnh t thc, ty cm hng v xu hng ca mi ngi. Nhng i ta c 2 nt chnh ngoi bin l: a) Sinh hot trong xm chi: nh phi li, v li, v nhng cnh phi c, o mi cho, bn thng, chn dung cc thiu n min bin, nhng ng gi quc thc. Tnh vt th c nhng dng c ng nghip. b) Hot ng ngoi bi bin: Thuyn v, vt sng ra khi, khing thuyn, ko li, ch bn hi sn, tr con m tm c, phi bum, sa thuyn v.v... Tnh vt th c nhng np vn ct, v s hn, bt bin... Ngoi ra ta c th to c nhng tc phm bin vi th loi phong cnh c nhng bi cnh bt ngt l rng da, phi lao, nhng ni xa, nhng lp thuyn ang neo u... Ni tm li, mt ng knh nhy cm ng trc bin, cnh g cng thnh ti th v c. Cn non tay hay lo luyn th li l chuyn khc, thuc phm vi b cc, chn gc cnh, tnh tc khu to nhng hiu ng c bit (nh tc chm to chao m m thut...)... Gi gic chp nh ngoi bin Ngy gi hot ng ca my nh bin tht l di rng. T 5g sng, l gi chng ta cn ngon gic thnh th, th ngoi bi hot ng nhn nhp. Anh em nhip nh thng ni mt tri bin dy sm lm. V khng c g ngn cn, li sn mt tm gng ln l mt bin, nn d rt sm nh sng chp ri. Cho n 8, 9g th nng chch rt p, chp rt ni nh. Nng li cha gay gt, khng kh li m du tha h chy nhy tm kim ra m hi. Nhng np nhn ca ngi gi ch c chp gi ny mi p. Ri mt tri ln vi nh nng chan ha: thuyn ra v, ch c, khing vc... thi nhau ph din trc ng knh. Bui tra nng gt, lc ngoi bi vng, ta vo xm chi tm sinh hot i thng, y l lc ha mnh vo vi ngi a phng tm nhng chn dung, t mt cho n np nhn c khai thc t m. Bui chiu, khong 4g, ngoi bi li lc c c hot ng nh thu lm li, sa v bum, li. Ta chp cho n mt tri sp ln th tm cnh hong hn trn bin c. Bui ti cha phi ht chp u, nhiu khi gp may bi c nhng cnh rt p nh trong truyn thn thoi, y l cnh dn chi t uc i n thuyn hay a thuyn ra nh c khi xa. nh uc lung linh 78

nhn nhp bay qua bay li soi vo mt nc ng trn bi vi nhng bng ngi vin sng trong nh la n hin, m t. Nhng gi v m trong gia nh ng dn cn c cnh se si ca gii ph n di nh n du m . Ni tm li, gp ngy nng ro sut t m sng cho n khuya, lc no ta cng c ti chp, li l nhng ti y hng th. Ngun sng ngoi bi bin Nh trn ni, mt tri ngoi bin khng b g che chn, soi thng xung mt ct trng v mt "gng" bin nn c mt sc sng mnh lit, gp hm tri nng ta tha h chn tc nhanh cho khi b rung my v khp khu tht nh cho nh c nt su. Vi nhng ai quen chp nh trong thnh ph cn d chng, canh sng bng nim tin cho chnh xc khi chp ngoi bin. Cng mt ngy, cng nh sng v gi gic y, nh chp trong thnh ph v nh chp ngoi bin c th chnh nhau n 2 nc my. V d: trong thnh ph ta khu f.11 th ngoi bn phi ng f.22 Lun lun phi dng knh lc gim bt sc mnh nh sng (polarizing, ND1, ND2...) v dng phim chm hoc vi my DSLR th ch nn chp vi ISO ti a l 100. Mt kinh nghim chp ngi min bin Ngi min bin rt "n nh" vi nc da ng hun rm nng, nhng ng gn bp tht rn chc, cp mt y phn u v n ci coi thng nguy him. Nhng u im ny to cho ngi min bin thnh nhng ngi mu ng qu. Tnh tnh li d di nn d "mn" chp hnh, nhng i khi gp nhng ng c gi cn king c, cho vic chp hnh s nh hng n vn "hn xui" khi i sng nc, ta phi kho lo lm mi khng lm phin h. Chp ngi ngoi bin nn h t nhin (hoc chp ln) trng linh hot lm, nhng nu sp t k qu, h s tr thnh ngy ng khi vo nh. Mt iu h trng na l khng bao gi c ku ca v mi tanh ti hoc hi hm ca c. Mt i khi khng chu ng ni, cn bi du vo mi th phi nh ku ln l b au u v nng (!) V chng, chng c g i chp bin, bt c u, thi ca ta cng l mt yu t rt quyt nh cho s thnh cng bui i off . C ha mnh, thnh khn vi i chng, mnh mi hiu c mi ngi hn, mi tm thy s tht cn din t hn v h mi gip ta trong mi vic, k c vic tnh nguyn lm ngi mu. Mt vic cn nhc na l sau khi chp ngi mu ri, ha tng nh th nht nh khng c "qun". Phi tm cch gi n cho h, nh y s truyn tay nhau i khp xm v s c ghim lm vch. Cng vic t nh ny s lm cho nhng bn n sau ta thm tn nhim khi hot ng sng tc; ring vi ngi gi li ha gi nh s c trn ngp cm tnh mi khi tr li bi bin ny. Trn y l nhng iu ta cn nhc nhau chp nhng tm nh c tnh cch "tc phm ngh thut" cn ci s "chp nh k nim" nh c nh ng xp hng ngoi bi m ch v bi cnh l bin rng, hoc hnh nh mt c mc o tm, i nn ng trn mm , nga mt ln tri m ci, li l mt cu chuyn khc, xin kht mt dp khc ni v "chp nh k nim". 79

12) I CT

nh: Trn Cao Lnh Trong mt s tc phm ca nhiu nhip nh gia quen thuc, nu mu ca "n" khng trng ta s lm vi ngn ni xa no , v ta c th s bo ngay "n" l sa mc Sahara mnh mng nu khng c ngi n b i nn l v quy gnh ang ro bc. Vy m "n" li gia nc Vit, cao ngt v mnh mng, c ci tn l i Ct, ngi a phng cn gi l "ng". Ti khp min duyn hi Vit Nam, st vi bin, ch no cng c i ct. Nhng i ct ny u nh, c mc v dy leo chng cht um tm. Ring t Phan Thit ra Nha Trang, ct t li thnh i n ni lin i kia nh bt p, rng hng cy s. T xa du khch trng thy i ct. Vo nhng ngy nng p, i ct trng xa nghu nghn in bt ln nn tri xanh. Nhng xin hy dng bc li m "knh nhi vin chi". Trng th gn th m ti th phi mt mt gi ng h bng qua ng rung g gh v dm ln nhng bi xng rng gai nhn. Cng ti gn, ci nng cng tng. Cha c ai mang theo nhit k o xem ci nng ti u, ch bit trong hi nng bc ln phng phng, dm ln ct chn ta st xung su, ct a vo giy nng bng. B giy ra i chn khng, chn va chm vo ct bt gic rt li nh gp phi than hng. Nu c ln c i cao c gi lng thi, bt nng, nhng ta nh cm thy mun t hi v c kh rt thm nc. Nhng y th lm g c nc! Cng v khng c nc nn ta s 80

khng gp mt sinh vt no, mt bng cy no i ct. To ha nh dnh ring th gii hoang vu ny cho nhng nh nhip nh l nhng ngi, hn ai ht, xng xo, ln li tm ti khng ngn ngi gian nan nguy him. Chnh h vo cng sng vi ngi dn tc thiu s Ty Nguyn ghi ly nhng bc chn dung, sinh hot vn ha..., v cng chnh h tm ra gii thiu i ct vi ng bo cng nh khoe vi th gii nhng hnh nh ca non sng cm t. Khng gii thiu v khoe khoang sao c khi m i ct c nhng nt k l, va mnh mng cao c va c nhng chi tit ht sc hp dn v phong ph!

nh: Hu Lun

81

Tht vy, ng trn i ct cao m nhn hng trm i bao quanh, tm mt ta c th rng ra mi chn tri. Bn ny l bin khi xa tp, bn kia l rng m vng ly vng i ct sch bng nhp nh ni tip v tn. C i trn nh v m cng sa, c i dng ng nh tng thnh, ba ngn khc xon xt ly nhau nh nhng chic l non va ra khi b. ng cong ca i trn tip vi ng gy ca i cao, ng thng ca sn i vt, ng nt y o c hng 300 - 500m, hng v v v cng sc bn trong nng chnh. Nhng mng m lt cng r rt v khc nhau (tng phn) mt cch ha hp. Vn ct ln tn nh sng bin, v lt y, lt kia l bng i xung sm m. Trn cao nhng ngn i phi ra nng chi, trng tot nh t n pht ra nh sng. i ct chiu nh nhip nh nng lui ti. Ngy ny qua sng sau, khung cnh i thay khc hn. Gi thi lng nh bo t em tng mng i ny p cho ngn i kia. Nng sng v nng chiu thay phin chiu hai pha i ct cng nh vi bn ma ni tip nng ma, i ct khng mt lc no ging lc no. Kinh nghim chp i ct Chp i ct, nh nhip nh khng phi em theo dng c g khc thng, tr ra: -Mt chic ti vi hoc nylon ln cho c my nh, ng knh vo m thay nhng ngy gi lng ct bay m mt. -Knh lc chng chi, le (polar, ND...), knh lc mu cam hoc thm s phn bit mu sc m lt (chp my phim en trng). -Mang thm m nn c quai i cho mt phn no nhng tia nng la. -Mang theo bnh nc ung hoc nhng tri cy gii kht ngay trn i. -Ch ln i vo nhng bui tht sm hoc x chiu. Lc y nng du, ngoi ra c bng lm cho nh ni. -Phi c ngi mu i v trn i ct khng c qua mt bng ngi. Ta c th thu ngi trong xm lng quanh y cng i vi ta, nh h gnh lun nhng l cho ta nng. Kinh nghim cho bit, khi ta thu ngi ln, bn tr thy hay cng i theo, c khi c vi con ch mc. -Hy tnh ton k ri hy cho ngi mu i vo im nh sn. Nhng vt chn hn xung ct tuy rt bt mt nhng cng d gy ln xn. -My nh nn lp vo bao da, ng knh lun lp sn knh lc, v mi khi chp xong phi y ngay my li. Ct u nu khng bay lung tung th cng lng vng trong khng kh. Ct ng vo tai, git vo tc v bay vo mm, tt nhin cng khng bao gi t chi p vo ng knh v la vo trong my. -o sng phi cn trng. i ct cao, quang ng, gn bin, ct gn nh trng phn quang rt mnh. Nn tc nhanh (khonh 1/125) vi ASA 100 l ti a v ng ht khu. Chng ti thng chp vi 1/125s, khu f.22 vi asa 100 v c lp knh lc mu vng m m vn va. -Qun o, l cng nh cng hay. 82

-B giy i chn khng nhng phi c v hoc mang giy vi cao c v buc dy tht cht. -Lc leo ln i nn chy l mt mch, na chng dng li d b ht cng. Lc xung c th ngi bt xung ct m tut, ct sch khng lm d qun o. u c i ct Hai ni c i ct p: Mi N v Phan R, mi ni mt v v rng ln nh nhau. I CT MI N T Phan Thit qua khong 20km ta c th vo Mi N, i ct ngay pha tri trn con ng t phan thit i vo. Nhng i ny nh. Chnh sau dy ph st l, bng qua trn 1000m mi ti khu i ct rng ln c my cy s vung. Vng ny c c 50 - 70 i ln, pha ng nhn ra bin, pha ty da vo rng. Mt s ln tc phm i ct ca Vit Nam gi ra nc ngoi ot gii u chp y. I CT PHAN R T Phan Thit ngc ra Bc theo quc l 1A qua Phan R ti qun Ha a, i ct Phan R vo pha tri. i ct ny cao hn i ct Mi N mt cht, xa ng l chng 5000m nm gia vng ng rng bt ngt. S i tng i t nhng ln, c nhiu vch ni dng chnh vnh. Cng theo QL1 v tin ra pha Phan Rang, cch khu i ny chng 7km bn pha bin cng c mt khu i khc. t c ngi n khu i ny v phi bng qua 5, 6km mi ti, cy c mc chng cht hoang di, khng c lng mc g gn. My lu nay i ct l ti chnh cho cc nhip nh gia khai thc. i ct c th lm va lng t ngi a ng nt, thch rng ln cho n ngi ham loi nh t tnh. Tc phm to c y m t c thin nhin hng v, con ngi nh b ct bi, cn gy cm gic mi l cho nhng ai c xem. Kho tng i ct v tn. Cha ti i ct l mt thiu st ng tic v n mt ln, ai cng mong c c ngy ti ng.

83

13) Chp bnh minh, hong hn v m ti

NNG MAI - nh Nguyn Cao m ...cuc sng bng dy vi bnh minh. Ngi ngi lm vic trong mt ngy mi bt u... tc 1/125s, khu f:8, knh lc mu cam.

84

Nu mt ngy c 24 gi th m chim trn mt na, 12 ting. y l khng k hai bui bnh minh v hong hn, nhng thi khc nh chiu chng vng khng cn l ngy na tuy cha thuc hn vo m. Cho nn, c th theo tnh ton chi ly th m l na phn i con ngi, v bnh minh cng vi hong hn cng thnh trn su mi nm nu kip sng ca ta ko di ng mt th k. Bi vy m bng m ko di l th t vn sang ha, t nhc sang nh, bng m c mt trong hu ht cc b mn ngh thut. Bnh minh v hong hn cng len li vo tc phm khng km. Chiu tri bng lng bng hong hn Ting c xa a vng trng dn (B Huyn Thanh Quan) Bun trong ca b chiu hm Thuyn ai thp thong cnh bun xa xa (Kiu) Ni chung, m, bnh minh v hong hn hp dn ton th cc b mn ngh thut, trong c nhip nh. c tnh chung Bnh minh, hong hn v m ti chung mt c tnh: t nh sng, nhiu en. C, cy, my, nc, ngi, vt trong nhng thi im ny c sinh hot khc hn lc ban ngy. Ni mt cch chuyn mn, chng ta ng trc nhng ng nt mi, m lt mi, nhng chuyn ng mi, v nhng xc ng mi. c tnh ring Nu bnh minh v hong hn c nhiu im tng ng th bnh minh v hong hn khc hn m ti. a) BNH MINH v HONG HN GING NHAU - Mt tri thp chiu ln, my chn tri vin trng pha di. Vin sng ny tng i rt mnh. - Lc ny my thng ng yn kh lu - Thng c tia xt - Chn tri trng hn vm tri - nh sng yu v chn tri trng, cnh vt tr nn bng en (silhouette) - Sinh hot tr nn hp tp vi vng. b) BNH MINH, HONG HN KHC NHAU - Bnh minh ngn, hong hn di. - Mt tri bnh minh ln, hong hn nh. sng cng khc nhau, bnh minh mnh v hong hn yu. 85

- Sinh hot vi v v u oi hong hn v thoi mi, chun b bnh minh. - thn qu, cuc sng bng dy vi bnh minh. thnh th, ngi ta i hong hn xung mi bt u. - Bnh minh ti sng, vui; hong hn tn t, bun. Thng nghe ni bnh minh l tui th u hn nhin, hong hn l cn ci gi nua ca i ngi. c) M TI Khi mt tri bin ln, ton th cnh vt chm vo bng m dy c. Mt lc lu quen mt, con ngi cng phn bit c hnh th cnh vt trong m ti. Tuy nhin m m khng r nt, sc cnh v hu nh mt hn khi, tr nn bt phng.

m c sao chiu, li c mt trng v nh n, hin nay vi k thut hin i cng ch cho php nhip nh bt u t y, hot ng c. V tng, m mu en hp vi cnh bun. m l thi khc ca ngh ngi. m en dy c l tng phm ca ti li. Gia mu en le li ngn n n ra nh mt a hoa hy vng, hay ni ln s hin din ca mt tm hn ang suy tng, ang kht vng, ang ch mong tng mun ca ngi nh v ty vo s din t ca ngi mu... Di nh nn leo lt, mt ly cph cn, mt iu thuc chy n st gc, mt trang th vit cn t mc... y l hnh nh ca ngi vn, ngi th. Di nh n du, b ngi k chuyn cho nhiu a chu nghe, a np vo lng b, a vn v np o b, c a ln ra ng... y l bc tranh hnh phc. Trn hoa vin, nhng i la c trnh nh n xy dng tng lai, bn c nhng mi tnh c c, cnh nhng dy n l d ngang cung n y tm gi sng, tm m thanh ca nhng vin si xc xo vi nhng gt giy hng tm sng li nhng k nim qua. m n, di nhng mi hin th th ra nh mt ci li n nh sng ta ra t nhng ngn n non thp trong bung cao khp li, nhng ca s c nhng a tr ci ct, rch ri m cht ly nhau m ng. Ma m lm bng ln nhng mt ph trng nha, nhng chic xe xch l bung mui kn mt cng thm nng n. C c hn na l nhng chic xe m i khch co ro di mn nc xi x. m cn nhiu hin tng khc na ty theo tng tm hn, tng tm trng m mi lc nhn thy, chng ta, nhng ngi nh c th ghi li ht, cng nh ta c th chp c m trng nu ta c chn my, dy bm mm v mt ci d che. Phn th hin

86

Chp m ti, hong hn v bnh minh trc ht i hi ngi nh mt khe nhn - Nhn thy ci g? Nhn n ra sao? Thch hay khng thch? p hay khng p? Sau ri mi n vic tm gc cnh, tm cch th hin. V gc cnh, loi nh ny khng khc nh ban ngy. V cch th hin cng vy, tuy nhin phi nh rng con mt nhn sng hn ng knh nhiu lm. Phi m to v m lu hn c lng, nht l chp trong m, di n. Dng phim nhy nht c th, hoc vi my KTS th c set iso cao m khng s "noise". Cnh vt trong m ti khng nhiu chi tit nn trng phim, chp ra hnh c nhiu ht cng khng sao. Ring nh chp hong hn v bnh minh vn cn phi chp phim nh ht (set iso thp).

My no cng chp c ba th loi trn. Chp m ti i hi ng knh tht sng c th bt ng c nhng ch chuyn ng va va. Nhng dng c cn thit khc: i vi loi nh m, cn m my lu (tc chm), phi c chn my. My t ln chn, bm bng dy bm mm nh s khng b rung nhe. Trong nhng m chp ma, dng ci d () che c ngi ln my cn tt hn l mc o ma. Nhng cch chp nh m, hong hn v bnh minh CHP GIA BAN NGY THNH SNG TRNG dng knh lc mu cam hoc , nh chp tri nng thnh sng trng cn nhng chi tit lm "li ui" nh: ci nn, m trn u ngi qua li... CHP CHNG VNG TI THNH M. Tht vo m en ti, k c thp n sng, mu sc thng tng phn kinh khng. Mun cho cn chi tit trong bng en, phi dng rt nhiu n sng chiu gin tip. C mt cch khc i hi dng c ph, l chp lc chng vng ti, vo ci lc m nh chiu yu hn nh n mt cht. Phi chun b t sm vo lc chng vng l bm lin, giy pht ny khng ko di. CHP PHO BNG. Pho bng t l t, khng thy tng bng v p mt bng nhiu bng n trn dinh th, trn tri cao. my vo tc B v che trc ng knh bng mt ming giy en. Ch nhng lc c pho bng mi m ming giy en ra. Ghi nhiu ln trn cng mt ming phim (hay sensor), ta s c y s bng pho chp. CHP N CY (NN). Chp nguyn cy n ang chy, ngn phng ln v chuyn ng khng ng yn mt ch, ra nh thnh nhe.

87

C th chp hai ln, ln trc m my lu cho phim bt cnh vt v cy n cy, k c ci tim mu en (n cy khng t chy). Ln sau t ngn n ln v chp nhanh. mt phim m chp hai ln cnh vt u r v c ngn n cy cng r, hay nht l cn thy c phn di tim n. CHP CHNG NHIU LN. Vo m ti, c th chp nhiu ln trn cng mt ming phim. Nghin cu tht k loi nh ny rt k d v gy ngc nhin cho ngi xem khng t. Cch thc my (setup) BNH MINH v HONG HN - Ngi nh phi t tr li: chp nn my hay chp ngi.

my vo sc ca nn my nu mun ghi my, cnh vt pha gn s en thui. my cho r nt (chi tit) cnh vt, my sng mnh qu khng hin ln c. Ty tng sc sng ca cnh vt m my, khng sao ni trc c. N M. Nu chp m ph c nhiu n ng nn tm m ma va tnh, nhng ngn n nh xung ng m sng v in vt trn mn t. Phi tc 1s tr ln, chp "gi" hn chp "non". Chp trong nh thng cng nh th. Ngy nay, vi my nh KTS, ta c th chp trong iu kin nh sng yu v cn c th bt nhanh nh mt con ngi nhn thy. 88

14) CAO NGUYN

nh: Tn Vnh Hng nm, ti ma o n trn cao nguyn, li l mt dp try hi ca anh em nhip nh. Nu ta c th v bin c l mt chng trai y nha sng, a hot ng, lc no cng vi v chuyn vn, thay i, c nhng lc lng l ln nhng khi chun b cho mt sc ng mnh m; th vi cao nguyn ta li thy c nhng cm gic tri ngc: Lt tht m m, thong th. Trong nhng ma hoa n, c nh nng, cao nguyn nh mt c gi nn n lm duyn khoe o mi. V vo nhng bui ma dm r rch th ht nh mt b gi ngi suy t min man. in hnh l my dy ni xa mu xm m.

89

Cnh cao nguyn t thay i, nhng v tr ni, cy, sui, thc ca nm nay cng ch l nhc li nhng hnh nh nm xa, kin nhn v ch i. C l v vy m lm cho ngi nh c cm tng: chng vic g m vi, v thy lng mnh lng lng nh tr th i bt bm. Ni n Lt, nhng ai tng n u thy ngay y l vng t ca thng xanh, u u cng thy ging cy quanh nm xanh tt ny vt ln chen ln nhau, hoc tr tri mt mnh reo trong gi. Lt c nhng mt h ln im lm cho my soi bng. Cnh tht l th mng v trm lng, nhng cng khng km phn hng v nu ta i tm gp mt sc nc cung lon mt ngn thc ln (Pongour, Gougah).

Ch vi nt nh vy cng quyn r du khch ri, hung chi ta cn c cm my kim tm nhng cm xc tuyt diu ni m c gi l chu u ca vng nhit i ny. Gi tr cnh ven ng Trn ng i ln cao nguyn, ta lun gp nhng rng trc, rng chui, rng thng, thm c, i tr l mt trong nhng mc tiu ta nhm vo sng tc. C khi ch l hai cnh tre giao duyn ng ngn vo nhau trong mt chiu sng tri, cng sc lm cho ta hm ngay xe li, mong kim c mt bc tranh tu. Ch my ngn lau pht ph vng xung bi sc nng ca mt ch chim u, mi ngi cng nn th, mon men b li nh con rn trn m trong c hoang. My anh chng nhip nh, tham lam hn th na, h chun b hng th ngay t khi xe vt qua ranh gii ng Nai. Khoc my trn vai, bt u cuc i vo min thng, h nhn ngm tng vt, tng cnh bn ng ri. Chnh cnh ven ng mi l nhng nt ta cn gii thiu cho nhau, v mt phn ln tc phm kim c khng phi l sn phm to ra gia trung tm thnh ph, m l nhng vng chung quanh . C ln, nhiu nh nhip nh bt gp mt thm hoa rng vi mt by bm hng trm con ph kn n ni khng phn bit u l hoa v u l bm. Cng men con ng ch chi ln cao, cnh tr cnh chuyn mnh sang mu xanh vi rt nhiu sc . Bt u gp thng, gp sui li cn phi ch hn na. Ch mt thn thng kh vn cnh khng khiu nhn ln tri cng c th lm ta bm c 50 shots m cha , k g n c thy nhng lung hoa ci vng ven sui, thp thong my c gi Thi ang vun xi, th c dng xe li mt gi, khi ri chn vn cn thy l nhanh qu.

90

y l nhng con ngi nhip nh am m v la c nh vy, cho nn khng th i chung vi nhng bn sng quen vi my mc ca ci ng h. Ngy gi ln cao nguyn phi tnh theo li cc c vn ni: Ngy Tri thng Bt. iu cn thit l phi c chp cho thoi mi.

My nt c bit ca min cao Qung gia ng ln Lt, hoc trn ng v Dran, hay li ra o Ngon Mc, ta thng hay gp nhng th sn hoc mt gia nh ng bo dn tc di chuyn i tm t mi. i sn nh m may mn gp c h th mng nh c ca Tri cho. Y phc v trang sc ca h cn gi c nt n s truyn thng, ch khng qu vn minh nh my ngi dn tc ch, o veston, khng mc qun v c th eo vng ng.

Tht l hi hp i ch v ngon mc bit bao lc thy mt ngi th sn t trong rng lch ra vi chic gi sau lng v tay cn cm n, tn, dao qum, hoc khi thy nhng b gi ln da nhn nhm eo thng bn lng a chu nh hau hu cp mt nai t. Nhng ngi mu ny qu gi v cng cho tc phm nhip nh ngh thut v h c mt sc n nh l lng. Ring mt nc da nu sm vi cp mt rt ng, lc quc ln nhn nhc, khi nhu li lm l, cng l linh hn cho nhng bc chn dung tuyt p. Ngi mu dng lm ch y li ang trong bi cnh ph hp l ni i hoang di, th ngi cm my d v tnh n u cng khng th no cho my nm yn trong bal.

Np sinh hot ca ng bo dn tc Ln cao nguyn, nu khng dnh thi gi n thm mt sc, mt bun lng dn tc no th tht l thiu st. Ni n ca h l nhng bc tranh l lun trnh by ra trc mt ta. Mt c gi ang dt th cm bn nh sng khun ca nh sn; nhp gi go chy mt, chy hai nhp nhng nhn nhy, thn hnh ong a mi tc; bu sa m cng phng vi a nh mu ng hun say sa b; chng trai ngi vt tn, mi dao; cnh i nc, vc nc, tm git di chn thc ln, cnh t nc a nghch nhau sau bi l. Li nhng thn hnh gi nua ngi si m bn bu ca, tai tr xung vai, vng ng qun cao ln ti u gi, my ngi tui tc h ngi hng gi yn lng, mt nheo nhn v pha trc mt nh mun gi hn v sau dy ni xa kia.

Nhng hnh nh k trn i vi ngi sn nh ngh thut tht l hp dn v p v cng. Cho nn, c nhng bui chp, nu khng gic gi nhau c th b ti gia ng v.

Sng lam 91

 Lt nhng ngy cui nm, mi khi ph tm o sng mu lam nh, mi tht ni ht c v dim o ca ni ny. Thung lng trng mt mu sa, my ngn thng cao c nh ln, my thp vt ngang chn ni, chn i, pht ph nh di la tri. Trong ng ph, nhng bui sm sng, cn thy nhng hnh bng ton t ca nhng b, nhng c tn to gnh hng ra ch; dng xinh xinh, tay trong t o bc i thon thot l hnh nh c n sinh i hc; mt lnh gi n hin trong mn sng trng c tng nh hi lnh bc ln t lng nc. Mt bui sm trn ng mn h Than Th, qua mn sng, c khi ta bt gp my d phc o dng trng mut thp thong gia hng thng cao. Nhn cnh tht m nh khng c tht trn mt t. Mu sc Ngoi hai mu xanh v nu c hu, mt mu ln v m hn c vn l mu hoa o trong ma n. Mu y m m khng gay gt nh hoa phng thnh ph. Trn ng ra ch c trng o, hay mt t gc o trong thung lng, ni no c cy ny, ngi ng gn nh ly sc m p ca mu hng trong khng kh gi lnh. i xa hn na, ta cn bt gp mu sui bc trn nn xm, bun nhng hng v. Cng khng th qun nhc n lng i cong mu c a im chm nu, chm en, chm trng ca by nga th rong. V di i thng xanh, li thy un khc quanh co my con ng mn t vng lng v i ch. Trn y l mt t nt c bit trc ng knh chung quanh v trn ng i n th cao nguyn. y khng cp n nh ga, ch ba, dinh th, ng x Lt v hng ngy, khch du no m ch c dp nhn thy v tha h thu vo my nhng kiu hnh k nim. Trong ma hoa, ma nng, nn thng cng tr bng, hng lan bay i khp hng, thi v cao nguyn li nhc nh ngi ngh s nhip nh khoc my ln vai, tm ln vng cao mi nm li c dp rng m ng knh thu ly c mt khc nhc rng bng hnh nh. Chun b cuc i v bo v my 1- Chun b: Nh ta bit, chung quanh v ven ng dn ln cao nguyn, cnh tr, mu sc v hng khi lun lun thay i, mi loi i hi mt k thut, mt dng c thu hnh khc nhau. ang t mt cnh rng ln ni i trng ip xanh bic, ti ngay mt a hoa nh b thm trn sn i; t mt git nc long lanh ng trn mng nhn, mun chp my phi st vo cch c my phn, mt lt sau gp ngay mt thc nc phi dng li cch xa t my trm thc mi chp c. S thay i ny rt th v cho ngi cm my, nhng phi i hi k thut v dng c thch ng cho tng hon cnh. ng knh xi cho cnh khng th li gn, knh cn (macro) cho nhng vt nh b cn st my vo qu tm nt thng thng ca ng knh; knh lc mu khc nhau cho tng 92

mu chnh trong cnh (i xanh, hoa ), knh lc m sng (Ultra Violet), loa che nng cho cnh chp tri sng v.v Tt c nhng dng c y phi theo st vi ngi, vi my v khng th mi lc li tt xung hoc leo ln hng trm thc tr li xe ly mt mn ph tng! Nhng chuyn i xa nh vy, nu khng c mt chic o nhiu ti ln (c np v khuy ci cn thn), ta nn sm mt mt ci ti xch hay bal chuyn dng, c th eo vt qua vai l tin nht, khi y hai tay vung vy, ngi sn nh tha h bng bng tin ln. 2- Bo v my: Ngi nhip nh hay tm ln cao nguyn vo ma sng ma p nht m i nh vy l i vo mt mn hi nc. Trong nhng bui i sm, v mun, hoc phi xung thung lng, lc i ln nn xem li bao da v o ngoi c khi thy m, hi nc ng vo ng knh trn tuy khng tai hi bng hi nc mn ngoi bin, nhng cng khng phi hon ton v hi. Mt im ng lu na l cch thc eo my khi i chp thc hoc len vo rng c cao. Nhng lc cn leo tro trn ru trn v gai gc, vic eo tong teng my mt bn vai l iu cm k. Hai tay cn c th th bm chc vo vch , cnh cy, ly thng bng, nu cn bn bu gi my c th b t (ng) nguy him. Nu khng gi my th nhng ci chao ngi, nghing mnh d nh cng c th lm my ri xung t, xung nc, xung vc Mt li eo my c in tt hn ht l lun dy qua u, vt cho ngang vai my yn n sau lng ch gn tht lng, khi c ch ng chc chn mi lun tay cho my eo c v xoay ra trc ngc.

Tm li khng eo my trn hi nc hoc gai gc c th lm h ng knh, eo my mt cch chc chn v ch gi ra khi cn thu hnh. Vic ny tuy nh nht tm thng, nhng nu khng lu th c th xy ra iu ng tic ln. C nhng ngy bt thng Lt lnh hn xung, i khi cng lm cho mt vi b phn my chy km trn tru nh mn trp, b phn t ng Gp bui nh vy, trc khi i ra ngoi ta nn cho my b phn y chy th nm mi bn cho thun thc Vic s dng th gi chp nh cao nguyn Khc hn vi bin rng, min ni cao mt tri dy tra v i ng rt sm. Gi gic hot ng tht l t i, mt tri c khi 8 gi vn cha tht sng, v ti bt u t 6 gi chiu. m th lnh v ti tm, mi ngi ngh n tm chn m hn l nhng vic khc. Ni nh vy khng c ngha l chng ta eo my ln cao nguyn l c vic i ng cho thch mt, tri li vn phi dy sm nh thng, v nhiu a im c th kim c nh p bt buc ta phi c mt t trc khi mt tri soi sng ni . Mun ti cho kp, ta phi dy sm v ni n thng cch rt xa ni kia. V d ng i Sui Vng (i Nga) khng phi l cng mt chiu vi ng n h Tuyn Lm. 93

Bi vy, i chp Lt phi c kinh nghim v tnh ton thi kha biu trc. Mi ngy c th nhm vo loi nh g lm ch chnh liu ng i. Mun c lu mt ni ta nn t chc nhng ba n tra ngay ti ni chp, v nu phi di chuyn hng ba, bn chc cy s n c mt ba cm th tht ph th gi v mt i bao nhiu ho hng. V chng, th mt ba n ngui ti mt tng nhn di chn thc ri tm nh lng trn thm c m, chng l mt iu th v hay sao? Cht t kinh nghim v cch chn ti v k thut thu hnh Phong cnh rng Phn ln chng ta ln cao nguyn l nhm vo mt s phong cnh rng ln. Qu tnh cnh rng Lt cng rt hp dn, nht l i vi nhng ai cha tng t chn n ni ny, v vy ta nn xem k li bi PHONG CNH v bi NHNG S LA DI

Tm li, phi nhn thy b cc rng ca phong cnh, ng hp tp trc loi cnh sc rt mi mt nhng cng d la di ng knh. Tht vy, ang sng gia th n o, thiu chn tri, bng thot c i hn khng kh trc mt cnh hng v, rng ri, c ni cao, rng rm, thung lng su thm, ng mn hun ht, mu sc chan ha, ua nhau trnh by gia mt khc nhc thin nhin k l vi thng reo, thc , con ngi eo my nh mi ln cao nguyn lc no cng mun chp rt nhiu, nhng kt qu s chng c bao nhiu, nu chng ta khng c kinh nghim. H - Sui Thc nc. Cng chung mt cht nc, nhng mi cnh li c t theo mt hnh thc v ngha khc nhau, nu thc c ng s d dng trong vic din t v th hin. Mt h vn c cht bun, trm lng, m mng, lc yn nh mt gng soi r c nhng hng thng cao vt bn b, khi ln tn gn sng xa nh tng bng my tri trn nn tri xanh. Chp cnh ny phi p dng loi ti m du, gi su nh nhng, khng nn dng lm bi cnh cho nhng ch ng qu mnh nh n tru ang tm vng vy, hay tng tp ngi a nhau chy long qung. Sui tuy c chuyn ng hn mt h, nhng vn cn m nh, r r lun di c non hoc c vo ln . Nhng lch sui nh ng ring mt mnh kh nn nh p nhng dng lm bi cnh th rt nn th. Chng hn lm nn cho mt nhnh hoa di, mt ch nhn ging t trn my ngn c l xung gn nc, hoc mt ch nai con no ang ng ung nc. Thc l mt hnh thc nc hng v v cung bo nht tp trung t trn cao ri xung m m mi mn sc, tung bi nc m mt. Chp thc nn t ton din mt cnh rng, nu mun ly mt phn thi cn phi chn mt dng ln xung, trng nghing trn mt nn cy sm hoc en mi thy ni v r rng sc mnh ca ngun nc trng. Chp cnh thc m ch ct ly mt mnh nh ng trc mt mng tng trng th rt ung.

94

Trong cnh rng ln y, nu c c mt vi mu ngi dn tc i di chn so snh t l th tht tuyt. Nhng cng khng nn v s so snh y m dng mt ngi mu thnh th vn o rn rn ra chn Dng thc tuy rt mnh, rt nhanh, nhng kinh nghim cho bit khng phi v vy m ta phi tc rt nhanh (nh 1/500s, 1/1000s) bt ng c hnh nh nc chy. Chp nh vy chc chn s mt ht v ng v nc s cng ngc li, cht nh nc ng cng trong t lnh. y ta phi p dng k thut chp chm ca ngh thut thu hnh chao m mi thy c v p ng rt mt m ca thc nc. Nu ng tng i gn ta c th tc khong 1/60s 1/125s, v nu tht xa, rng c th tc my n 1/30s 1/15s. Tt nhin l phi c chn my, hoc phi km my cho tht vng, chng rung. Chn dung ngi dn tc Ta bit r, ngi dn tc l mt trong nhng mu ngi rt n nh v ng nt, y phc, nc da, nh mt rt ph hp vi bi cnh ni rng, nhng cng nh tt c nhng ngi mu khng chuyn, h rt lng tng v mt t nhin khi ta sp xp h qu ng. Mun trnh c vic ny, ta va ni chuyn vi h va chp, hoc lm cho h chm ch vo mt ngi trong nhm ca ta ngi khc xoay quanh thu hnh. Vic u tin l phi lm cho h quen ta d di. Cm tnh u tin thng d mua chuc bng iu thuc, bao dim a tng. Gn y, nhiu ng bo dn tc nhiu ni tng i nhy bn th trng nn i khi ta phi tr tin cho mt s ngi mu. H vui lng lm theo ta nu c tha mn, vui v. Cho nn khi ch tm i chp sinh hot ca ngi dn tc vng cao, nu khng nghin thuc l trong ti cng nn th sn vi gi thuc l ngoi giao phng khi cn dng n.

95

nh: Quang Ngc

96

nh: Thnh Chin i Nga Mun n thm p nc Sui Vng, ta phi i vo mt ng t . l ng i Nga. i Nga l tn anh em nhip nh xa (khong thp nin 1960) t t ra cho d gi, v y l nh khng bit bao nhiu l i trc, nhng lng i mm mi lun lun t im linh ng bng nhng by nga th rong, nga khng yn cng tha thn i tm gm c non rt t nhin. Chng ngay ven ng i, nhng cng c khi kim n ti my ngn i xa tt. Mun nghin cu, chp nh v nga th c l y iu kin nht; chng ci u gm c yn tnh nh nhng vt snh s by trong t knh, nhng cng c khi hung hng cn ui nhau no nhit, hai chn dng ng, bm, ui tung bay hng dng, ct bi m mt ht nh mt cnh no bn Nam M. Bui chiu, c th tm gp vi ba m con nga li thi i v, bng di trn mt i, to mt nt bun kh t. 97

Nga y rt dn, ta c th n m chp chn dung, nhng ch qu kinh ng m lm chng hong s th cng ry r cho ta lm. i vo i nga, c nhng bui may mn vc my vt i vo n ni, nga ng sn trong mt gc cnh p, c th chp c ngay, nhng cng c khi chng ng ln xn rt kh chp, gp trng hp y, vi ngi trong bn phi hy sinh xua cho nga i ng vo b cc, my ngi ch sn thu hnh mi c kt qu. Tro ln mt s ngn i trc i nga nhn xung ta thy c c mt khu lng mc vi nhng mi nh sp xp thnh hng li kh p mt. Qua dy i trc, t cn, men theo con ng t hoe, cng vo su cng thy thng mc rm rp hn v nga t dn i, nhng t nhng i c gianh c thng mc ta s gp mt s ngi dn tc vch lau, r l tm ln ng ln ra ch. Nhiu tc gi tm c tc phm p khu ny. Lt, mun chp th vt, ngoi nga ra, ti Preen cn c nui mt t th, trong c mt by nai th trong mt khu vn rng, c thp. Chng i ng, chy nhy rt rng, nhng cng v vy nn lc chp phi cn thn (V bi vit mang tnh cht t liu, tham kho sch hng dn ca cc v tin bi nn c th lc hu. Ngy nay, khng bit c cn nhng cnh nh trn hay khng. iu ny c l phi nh cc bc thnh vin vnphoto nhm Lt Lm ng cp nht v nh chnh gim, khi c dp ace offline khu vc ny b ng).

98

nh: Tam Thi

99

nh: Trn Vnh Ngha Vn rau v i tr Trong nhng ti v cnh rng cao nguyn, vn rau v tr l hai cnh thin nhin, ng li sp xp cng kh hp dn ng knh. Nhn xa, nhng i tr rt u, tng bc xp cao mi ln, c lp lang th t nh mt mm xi m kho. i tr chp ton cnh hi kh, v t cao trng xung, thy tng lp rt p, phn minh, m ti gn nhng hng li bin u mt ht. Nhiu khi ta cht ngh, mun t cho ht v p ca i tr, c l phi dng ti chic trc thng bay thp. Tuy nhin, nu li gn, nhng lung tr gp ngy hi bp cng c nhiu cnh sinh hot ng chp. Mun t nhng lung tr theo bc cao thp ca sn i, ta nn ch nh sng tri nhng ngn cy tr trong lung vin trng ra, lp ny n lp khc. nh sng thun s lm cho nhng tng lp dnh lin nhau nhn nh mt thm cy l nh khng thnh ng li no c. Lt l mt trung tm sn xut rau c ti, nn chung quanh th u u cng gp nhng lung rau xanh tt. Mun c nhng cnh tht p mt v rau, ta phi i vo cc p, x y rau trng theo mt quy m rng ln, nn ta c gp nhng lung t di, song hng hun ht, hay nhng lung vng cung rt nhp nhng. Chp vn rau d p, nhng nn chn nhng bui mai c ngi nh vi ra ti, chm bn mi c t l so snh vi khu vn, v ring nhng dng nc ta ra my vi hoa sen bnh ti tru trn vai ngi gnh cng p mt ri.

100

C hoa min ni Leo tro tm gc cnh cho cnh rng mi cng c lc mi v khi y l lc quay v tm v p gn gi bn mnh. Nhng v p kiu dim y khng g hn l nhng nhnh hoa, ngn c bn ng; v p nh nhoi nhng tinh vi ny u cng c, ch cn mt khe nhn khm ph m thi. C hai loi hoa, mt th mc hoang di bn b sui, khe , hoc gi gm hnh hi trn my v cy kh mc, v mt loi trng sn trong vn nh c vun xi v ct xn. Th hoa di mc rt t nhin nn ta thng gp nhng nt bt ng trong dng hoa v nht l nhng bi cnh k l khng th lng trc c; c nhng bng hoa thn rt mnh mc ven b sui lc no cng l ra nh mun soi bng vo mt nc; mt i khi v hng thm ca hoa lm ta c tm ti v phi r nhng gi c sc v khe, thy a hoa b bng khng sao vn ln c. C ln chng ti nhn mi khng thi hnh nh mt nn thng rt nh b run ry gia mt khi tng kh nt, tuy nh b b v nhng nn thng hoe hoe vng cng c vn cng l ln tri xanh, nh mun tm cho mnh mt sinh l. Mt cnh p khng km l ngay nhng gc cy cht, sn si mc nt mc ln nhng a hoa mn mn, mnh mai, duyn dng. Ni chung nhng a hoa di ny, nu tm ng gc cnh, ng sng, d thnh nh p, tuy nhin s tnh c lun lun ng mt vai tr quyt nh lc ra i. Th hoa nh trng, khng mt cng tm kim lm, c vic n nhng vn m hoa, hay c khi ngay trc ca nh mnh tr. Loi hoa ny thng c v g b, hng li phn minh qu, ngm nhn thch mt nhng vo nh li km t nhin. Tuy vy, gp nhng bui xu tri, ma dm r rch, khng ra chp ngoi c, ngt mt t hoa trong lung em vo nh ri n m nghin cu tnh vt cng l mt th ln trong ngy ma. Lt vo nhng ngy cui nm, ta khng th no s st b qua c nhng hng cy o tr bng rc r l l ngay trn ng i, hay n nu trong thung lng. Loi o cnh nh hoa chm ny kh chp nu tch ra tng bng, v vy mun chp phi tm tng cnh p mi hy vng c nh tt. Trong k thut chp hoa, iu quan trng bc nht l nh sng. Sng khng hp vi chiu cnh hoa, hoa s cng, dy, v phng nh hoa giy ch khng trong sut, ni v linh ng. Chp hoa cng l mt th thch v k thut, nh s dng knh chp gn (macro) c nhng bc cn cnh (closeup) tng a hoa mt. Khi sng Lt Mt trong nhng mc tiu chnh ca ngi sn nh cao nguyn l sng. Cnh tr Lt vn th mng li cng th mng thm nu c sng ph. Sng y c khi tan theo nh mt tri ln, c khi cn ng li mi n 9 10 gi sng, khng sao tnh ton trc c, ch bit l gp ngy c sng th vui lm, vi vng tu tt, ch s tan bin ngay. C nhng bui sm, sng ph kn c ng ph, v trong thung lng th dy c. Mun chp gn, ta tm my con ng vng ven h, ng ra Cam Ly, my chic cu trng dn n ch, chn gc cnh trc, my v ch ngi qua li, tha h m

101

thu hnh. My chic xe nga, ngi quy gnh, n sinh i hc, ngi dn tc ra ch, mi loi c mt tnh cht ring trong sng m bui sm.

nh: Hng Trng Mu Chu kh dy sm tm vo nhng min thung lng, cnh sng mi tht l: ni i u khng c chn v sng vt ngang, ni tri thnh nhiu lp, cng xa cng m c khi n chn mi t, ng li sp xp sn, quay phi, sang tri u bm c c. Kin tm hn mt cht na, ngi ch mt tri vn ln khi vch ni ri nh sng vo thung lng, sng v my thp b bt buc bc hi nhanh nn co gin mnh, chuyn ng un o trong nhng tia nng xt. Gp c cnh y, chc chn c my tm phong cnh p. Trong mt vi thung lng m cy, trng rau, nhng ngi lm vn th hay t l kh lm tro, khi bc cao ngt, m mt thn lng, cng l mt cnh l v p mt. ni n chp sng, tng cng nn nhc n mt sai lm ca mt s anh em nhip nh phm phi, l cch s dng knh lc sng m (Ultra Violet), tc l knh lc UV m ta hay lp vo ng knh vi mc ch bo v. Loi knh lc ny c tc dng loi bt hoc hon ton tia cc tm (Ultra Violet) c nhiu trong sng, lm cho nh chp ra c trong tro hn. Nh vy, v hnh trung, ta chp sng m lp knh lc ny chng khc no ph sng i vy. 102

Vic s dng cc loi knh lc khc th ty ni, ty mu m p dng. Cn nht l knh lc mu vng lc, hoc mu lc, l th a dng nht trn cao nguyn mt ni bao ph ton mt mu xanh l cy (lc) khng c knh lc mu y, mu lc sm ca cy c s qu en v t chi tit i khi ra nh (nh en trng). Cao nguyn tht l mt kho ti phong ph cho nhip nh. Khng kh m du lm cho vic tm kim tc phm t m hi. eo my ln vai, hng ln cao nguyn, ng thy xa xi m thnh gn gi v bit bao nhiu s bt ng l th ang ch i ta khp dc ng i. Trong mi chuyn lng du y, mi chng ta s c nhiu dp th thch, thc tp s vn ling c v rt c th s gp thm phn sng to ca mnh vo kho tng nhng hnh nh p ca giang sn gm vc.

103