Professional Documents
Culture Documents
Vaán Ñeà 10: Tìm M Ñeå Heä Baát Phöông Trình Voâ Nghieäm, Coù Nghieäm, Coù Duy Nhaát Nghieäm
Vaán Ñeà 10: Tìm M Ñeå Heä Baát Phöông Trình Voâ Nghieäm, Coù Nghieäm, Coù Duy Nhaát Nghieäm
Van e 10
He bat phng trnh hon hp. (co the cha can, logarit, mu, cac ham
so lng giac )
V. Tm m e he thoa mot yeu cau nao o .
Chang han cho he co dang sau :
A > B
C D
He (E) :
(1)
(2)
Goi S1 la tap nghiem cuabpt (1) va S2 la tap nghiem cua bpt (2).
He (E) co nghiem S1 S2
He vo nghiem S1 S2 =
He co duy nhat nghiem S1 S2 = {x 0 } vi x0 la 1 gia tr nao
o .
T o ta thng gap cac Cac bai toan co lien quan en
Tm m e he thoa :
1) Co nghiem
2) Vo nghiem ( tc la khong co nghiem chung)
3) Co nghiem tren R .
4) Co duy nhat nghiem.
5) Tap nghem nay la con tap nghiem kia
6) V.v
261
4 x + 4 y 1
x + y 1
4 x + 4 y 1
(1)
x + y -1
(2)
He
De thay la :
(4
4y
) 0 4 +4 2
2
4 x .4 y
Hay 4x + 4y 2 4 x+ y (*)
T (2) va (*) ta suy ra : 4x + 4y 2 4 1 = 1
Ket hp vi (1) ta c 4x + 4y = 1
Vay (*) xay ra dau bang , nen 4x = 4y
1
1
x=y=2
2
x 2 + 5 x + 4 < 0
b./ Giai he bat phng trnh : 3
x + 3 x 2 9 x 10 > 0
Do o 4x = 4y =
x 2 + 5 x + 4 < 0
(1)
Bat phng trnh 3
2
x + 3x 9 x 10 > 0
Ta co : (1) -4 < x < -1 x [-4 ; -1]
Xet ham so y = x3 + 3x2 9x 10 tren [-4 ; -1]
y = 3x2+ 6x 9 = 3(x2 + 2x 3)
x = 1 y = 15
x = 3 y = 17
y = 0
y(-4) = 10 ; y(-1) = 1
T bang bien thien cua y tren [-4 ; -1] ta thay
262
2 x 2 5x + 9
>1
(1)
2
x 6x + 8
x 2 2mx + m 2 1 < 0 (2)
m 1 2
m 3
m=3
m + 1 4
m 3
Bai 3
x 1
< 0 (1)
Cho he x 3
x 2 2 x m 2 + 1 0 (2)
a) Tm m e he co nghiem
b) Tm m e he co nghiem duy nhat
Phng phap :
Tm m e he co nghiem ta co the tm m e he vo nghiem .Sau o lay
phan bu cua ket qua nay.
Hng dan giai :
a) Ta co : tap nghiem cua bat phng trnh (1 ) la S1 = (1 ; 3)
Bpt (2) co the co tap nghiem la : S2 = (1 m ; 1 + m) (2a) hay
(1 + m ; 1 m ) (2b)
Van e cho chung ta cha biet c gia 1 m va 1 + m so nao ln
hn nen ta xet.
Hieu so : A = 1 m (1 + m) = -2m
m < 0 : S2 = [1 + m ; 1 m ]
He vo nghiem khi S1 S2 la rong
263
1 m 1 hay 1 + m 3 m 0 hay m 2 m 2
ma m < 0 (ieu kien tren) do o m thuoc rong
m = 0 :S2 = {1}
De thay S1 S2 la rong nen m= 0 nhan.
m > 0 :S2 = [1 m ; 1 + m]
He vo nghiem khi 1 + m 1 hay 1 m 3
m 0 hay m -2 m 0 ma m > 0 (ieu kien tren) nen m thuoc
rong . Hp cac tap hp tren lai ta c m = 0 th he vo nghiem nen
m 0 th he co nghiem
b) e he co nghiem duy nhat , xem xet s tng giao cua 2 tap hp
trong cau a) cho ta m .(ban oc t kiem lai).
Bai 4
x 4 13x 2 + 36 0(1)
Cho he bat phng trnh : 2
x m 2 0(2)
nh m e he co nghiem duy nhat
Giai
2
at t = x (t 0)
(1) t2 13t + 36 0 4 t 9 4 x2 9
x 2 x 2
-3 x -2 hay 2 x 3
3 x 3
(2) x2 m2 0
Do a thc ve trai co 2 nghiem la m va m
m < 0 : S2 = (- ; m] [-m ; +)
He co nghiem duy nhat khi m = -3 hay m = 3 m = -3
m > 0 : S2 = (- ; m) (m ; +)
He co nghiem duy nhat khi m = -3 hay m = 3 m= 3
Vay: m = 3 m = -3 th he co nghiem duy nhat
264
Bai 5
Tm m e he sau vo nghiem :
x 2 1 < 0 (1)
2
m + 1 x < 2 (2)
Sau o tm m e he co nghiem.
Giai
(1) -1 < x < 1 (hay tap nghiem cua bat phng trnh la (1) la
S1 = (-1 ; 1)
(2) x <
2
2
hay S2 = (- ; 2
)
m +1
m +1
2
2
-1 m2 + 3 0 m
m +1
He co nghiem
2
> 1 m2 + 3 > 0 m R
m +1
Bai 6
Tm m e he sau co nghiem :
x 2 2 x 3
(m + 1)x < 2
(1)
(2)
Hng dan :
(1) x2 2x 3 0
-1 x 3
Tap nghiem (1) : S1 = [-1 ; 3]
(2) (m + 1)x < -2
m = -1 : (2) 0 < -2 m S2 =
265
m -1 :
* m > -1 : x <
2
2
: S2 = ;
m +1
m + 1
De he vo nghiem th
2
1 m 1
m +1
-1 < m 1 (2a)
* m < -1 : x >
2
2
;+
: S2 =
m +1
m +1
e he vo nghiem th
Ket luan : -
5
2
3 m
3
m +1
5
m < -1 (2b)
3
5
m1
3
Bai 7
x 2 + 3x + 2 < 0(1)
2
2
x (m 1)x 2m + m 0(2)
Giai
(1) 2 < x < 1
(2). at f (x) = VT
Ta co : = m 2 2m + 1 + 8m 2 4m
= 9m 2 6m + 1 = (3m 1)2 0
m R
1
3
1
1
va (2; 1)
3
3
1
3
1
3
1
1
1
1
m
m
m
m
3
3
3
3
S
m 1+ 2
m + 1 > 0
m > 1
>0
2 > 1
2
1
0 < m < 1 \ (b)
3
(**) x1 < x 2 < 2
f (2) > 0
4 + 2(m 1) 2m 2 + m > 0
1
1
m
m
3
3
S
m 1
2 + 2 < 0
2 + 2 < 0
1
2m 2 + 3m + 2 > 0 2 < m < 2
1
1
m (c)
m
m
3
3
m 1 + 4 < 0
m < 3
267
1
m =
3
0 < m < 1 \ 1
Bai 8
Tm tat ca cac gia tr cua tham so m e he bat phng trnh sau ay co
nghiem :
5x 2 + 2xy y 2 3
2
m
2
2x + 2 xy + y
m 1
Giai
m
= n . Ta co he :
m 1
at
5x 2 + 2xy y 2 3
5x 2 2xy + y 2 3(1)
2
2x 2 + 2xy + y 2 n
2x + 2 xy + y 2 n (2)
5x 2 + 2 xy y 2 3
2
2 x + 2xy + y 2 1
268
15 y 2 3
2
5y 1
y2 =
He ro rang co nghiem :
1
;
5
1
5
y=
1
5
2
1
;
.
5
5
m
1
1
0 m>1
m 1
m 1
Bai 9
Tm tat ca cac gia tr cua tham so a e he sau co nghiem (x ; y) thoa
x + y = 3
x + 5 + y + 3 a
Giai
x + y = 3(1)
x + 5 + y + 3 a (2)
Ta co :
T (1)
y = 3 x
V y 0 3 x 0
Vi x 4
The
x 2 . Vay 2
x 3
x 3
y = 3 x vao (2) , ta c :
x + 5 + 12 6 x + x a
at t =
x , ta c :
t 2 + 5 + t 2 6 t + 12 a ;
2t3
269
t
t2 + 5
t 2 + 5 + t 2 6 t + 12 a ; 2 t 3
t 3
t 2 6 t + 12
t t 2 6 t + 12 + ( t 3) t 2 + 5
t 2 + 5 t 2 6t + 12
f(t) = 0 t t 2 6 t + 12 + ( t 3) t 2 + 5 = 0
t t 2 6 t + 12 = (3 t ) t 2 + 5
(v 2 x 3 3 t 0)
f(t) f(2) = 5
Vay ieu kien bai toan a 5
Bai 10
Tm nhng cap so nguyen (x, y) nghiem ung he bat phng trnh sau
1
y x 2 2x + > 0
2
y + x 1 < 2
(e ai Hoc Giao Thong Van Tai )
Giai
1
1
y x 2 2x + > 0
Ta co :
x 2 2x < y < 2 x 1
2
2
y + x 1 < 2
1
<y<2
2
V y Z , nen ta lay y = 0 hoac y = 1
* Vi y = 0 , ta co he :
1
2
1
2
(1)
x 2x <
x 2x <
2
2
( 2)
1 < x < 3
x 1 < 2
Xet (2) : v x Z nen x ch co the la 0 ; 1 ; 2 .
270
1
+m
3x 2 + 10 xy 5 y 2 2
Giai
1 m
ieu kien can : at a =
. ta co he sau:
1+ m
2
2
x 2 + 2xy 7 y 2 a
22x 4xy + 142y 2a
2
2
3x + 10 xy 5 y 2
3x + 10 xy 5y 2
Ta co : x 2 + 6xy + 9 y 2 2a 2 ( x + 3y) 2 2a 2
Bat phng trnh tren co nghiem khi 2a 2 0 a 1
ieu kien u : Vi a 1
Xet he phng trnh:
x 2 + 2xy 7 y 2 = 1
x 2 + 2xy 7 y 2 = 1
2
2
3x + 10xy 5 y = 2
( x + 3y) = 0
3
x = 2
1
y =
2
4 y = 1
2
x
3
y
=
x=3
1
y =
2
Bai 12
x m + 2
2
2
x
(
2
m
+
5
)
x
+
m
+
6
x m + 3
He a cho co nghiem khi m + 2 > 2 hoac m + 3 < 3m2
m > 4
1 37
m >
m R
2
m < 1 + 37
2
Bai 13
Tm a e he sau co nghiem :
15x 2 + 2 y 2 = 11xy 7
x < y
2a 2 x + 3ay < 0
(e ai Hoc Dc Ha Noi )
Giai
2
2
V 15x + 2 y = 11xy 7 11xy = 15x2 + 2y2 + 7 > 0 xy > 0
at x = ky ( k > 0 ) , ta co :
(15k2 11k +2) y2 = 7 15k2 11k + 2 < 0
1
2
<k<
(1)
3
5
T (1) , (2)
Bai 14
9
<a<0
2
x + y 2
x + y + 2x ( y 1) + a = 2
Tm a e he sau co nghiem :
Giai
x + y 2
x + y 2
2
2x ( y 1) + a = 2 ( x + y)
2 x ( y 1) + a = [2 ( x + y)]
y 2 x ( 2)
2
2
( x 1) + ( y 2) = a + 1(3)
(2) la mien nam di ng thang y = 2 x , (3) la ng tron tam I
(1 ; 2) ban knh R = a + 1 ( a -1). Khoang cach t I en ng
thang y = 2 x la :
d=
1+ 2 2
2
2
2
a +1
2
1
a .
2
2
(1)
(2)
273
Vi m 0 ( m 2 ; m 7 ) :
(1) x > min (2 , m) 0
(2) x < min ( m,7 ) 0
0 < x < 0 , vo ly . Do o (I) vo nghiem .
Vi m < 0 : (I) m < x < 2
co nghiem v m < m
7 < x < m
Vay he bat phung trnh a cho co nghiem m < 0 .
Bai 16
2
Giai he bat phng trnh : x 3 + 5x 2+ 4 < 0
x + 3x 9 x 10 > 0
(e ai Hoc Kinh Te Quoc Dan Ha Noi )
Giai
x 2 + 5x + 4 < 0
4
< x < 1
3
2
3
2
f ( x ) = x + 3x 9x 10 > 0
x + 3x 9x 10 > 0
Ta co : f(x) = 3 (x2 + 2x 3) = 3(x 1)(x 3)
Vay : x 3 + 3x 2 9 x 10 1 > 0 x [ 4,1]
Vay nghiem cua he bat phng trnh la : 4 < x < 1 .
Bai 17
x + y 1 + 3.4 2 y 1 2
Giai he : 4
x + 3y > 2 log 4 3
(e ai Hoc Kinh Te )
Giai
x + y 1
2 y 1
4
(1)
+ 3.4
2
x + 3y > 2 log 3
( 2)
4
at u = 4 x + y 1 ; v = 3.4 2 y 1 (u , v > 0)
Theo (2) : uv = 3.4 x +3 y 2 3.4 log 43 = 1 va 2 u + v 2 uv 2
Nh vay u = v = 1 . Do o he (1) va (2) tng ng vi :
1 + log 4 3
x + y 1 = 0
x + y 1 = 0
x =
4 x + y 1 = 1
2
1
2 y 1 1
2 y 1
1 log 4 3
4
=
2 y 1 = log 4
=1
3.4
y =
3
3
274
Bai 18
Xac nh moi gia tr cua tham so m e he sau co 2 nghiem phan biet :
2
log 2 ( x 2x + 5) m log x 2 2 x +5 2 = 5
Giai
Bat phng trnh au cua he c viet di dang :
x > 1
x +1
1 < x < 3.
x 1 > 2
1
Mat khac , do log x 2 2 x +5 2 =
2
log 2 ( x 2x + 5)
nen he c viet thanh
1 < x < 3
2
log
(
x
2
x
+
5
)
2
2
log 2 ( x 2x + 5) = 5
2
at t = log2(x 2x + 5) f(x) th phng trnh cua he tr thanh
g(t) t2 5t m = 0
Mat khac , f(x) ong bien trong khoang (1; 3) va co mien gia tr la
khoang :
(f(1) ; f(3)) = (2 ; 3) . Vay moi t = f(x) (2;3) tng ng vi duy nhat
x (1 ; 3) .
T o , he co hai nghiem phan biet g(t) co cac nghiem t1 , t2 thoa
2 < t1 < t2 < 3 .
275
g > 0
g(2) > 0
25
g (3) > 0
< m < 6
4
2 < S = 5 < 3
2 2
Chu y :
Co the giai phan nay bang phng phap khao sat ham :
y = G(t) = t2 5t
tren khoang (2 ; 3) va xac nh v tr ng thang y = m cat o th cua
y = G(t) tai 2 iem .
Bai 19
Tm cac gia tr cua a e he bat phng trnh sau co nghiem :
2 x 3
2
log
( x 2 x + 3) 0 , 5 x +1 > 1
x 2 (a + 1) x + a 0
Giai
2
( x 2 x + 3)
x 2 (a + 1) x + a 0
2 x 3
log 0 , 5
x +1
> 1 (1)
(2)
2x 3
x + 1 > 0
2x 3
3
BPT (1)
0<
<1
<x<4
2
x
3
x
+
1
2
log 0,5
>0
x +1
3
2
x2 2x + 1 = (x 1)2 0 x = 1 ;4
Vay vi a = 1 he vo nghiem.
Neu a 1 , tam thc f(x) = x2 - (a+1)x + a co hai nghiem phan
biet :
276
x1 =
a +1 a 1
2
; x2 =
a +1+ a 1
2
3
2
x 1 < 4
a + 1 a 1 < 8
3
a + 1 + a 1 > 3
x 2 > 2
3
2
a + 1 (1 a ) < 8
Neu a < 1 , he
khong ton tai a .
a + 1 + 1 a > 3
3
S : a >
2
Nhan xet :
Co the nham nghiem, thay f(x) co mot nghiem la mot va nghiem kia
la a .
K hieu : x1 < x2 th khi a > 1 ta co x1 = 1 ; x2 = a con khi a < 1 ta co
x1 = a ; x2 = 1.
Suy ra khi a < 1 he (1) , (2) vo nghiem ; con khi a > 1 e he co
nghiem th x2 = a, phai ln hn
3
.
2
277
C. BAI TAPTNG T
Bai 1
x 2 2x 3
Cho he :
(m + 1)x < 2
Tm m e he co nghiem.
Bai 2
2 x 2 3x 1
Cho he :
Tm m e he co nghiem .
(m + 1)x 2 4 0
Bai 1
Giai cac bat phng trnh va he bat phng trnh sau : (5)
a)
x x4
2x
x3
2
2x + 3 x + 1
x + x + 2 2
b)
2
1 < 10 x 3 x 2 < 1
x 2 + 3x 2
Bai 2
nh m e he bat phng trnh sau vo nghiem : (2,5)
x 2 + 3x + 2 < 0
2
x (m 1) x 2m 2 + m 0
Bai 3
Cho f(x) = m(m + 3)x+2 mx + 2
nh m e bat phng trnh f(x) > mx2 co tap nghiem la R (2,5)
Bai 4
x 2 1 0
vo nghiem
(m x 2 )( x + m) < 0
Tm m e he :
Bai 5
x 2 (m + 2) x + 2m < 0
2
x + (m + 7) x + 7m < 0
Tm m e he sau co nghiem :
x 2 2x + 1 m 0
2
x (2m + 1) x + m 2 + m 0
Bai 7
x 2 + 2x + (m 1) 0
2
x 4x + 6(m + 1) < 0
a) Tm m e he co nghiem
b) Tm m e co nghiem duy nhat
ap so :
a) -5/3 < m 0
b) m = 0
Bai 8
nh m e he sau ay vo nghiem :
x 2 2x 3 < 0
2
2m x 9 > (5m 3)x
Bai 9
2
x 4x + 3 < 0 (1)
2
3x + 2(3 m)x + 5 2m < 0 (2)
nh m sao cho :
1) Moi nghiem cua (1) cung la nghiem cua (2).
2) Moi nghiem cua (2) cung la nghiem cua (1).
ap so :
1) m 25/4
2)
6<m
7
2
279