Vn bo tn v pht trin bn vng th ng i i vi thnh ph di sn Hu

L V Cng Th.S KTS Thnh ph Hu c UNESCO cng nhn l thnh ph di sn vi mt tng th kin trc cung nh hon chnh ca kinh nh nc phong kin (hnh 1), ngoi ra Hu cn s hu cc qun th di tch c gi tr khc nh di tch H Ch Tch, di tch tn gio, di tch vn ha Chm, lng tm, cha, lng ngh truyn thng, v h thng cnh quan thin nhin da dng phong ph nh sng Hng, ni NgTuy nhin s pht trin th hin ti, cng vi nhng c th ca th di sn ang t ra cho Hu nhng thch thc v bo tn v pht huy cc gi tr di sn. Nhng vn v bo tn v pht trin bn vng ph hp vi xu hng pht trin th di sn ng i c bn lun, nghin cu v ng dng rt nhiu quc gia trn th gii. Vit Nam, c bit vi thnh ph Hu nhng vn ny rt cn thit c nh hnh trong bi cnh a phng nhm c nh hng ng trong pht trin xy dng th di sn hin nay.

Hnh 1: Kinh thnh Hu. nh L V Cng

 th di sn c hai yu t quan trng i vi vn bo tn v pht trin bn vng. Th nht, mi trng xy dng th bao gm cc cng trnh xy dng v cc c s h tng. Th hai, gi tr vn ha x hi c vai tr to dng ngha ca ni chn, lin kt x hi v cng ng. Nhng gi tr vn ha x hi ny nh mt si ch xuyn sut nhng chng thi gian: qu kh, hin ti v tng lai. Chng c th hin trong kin trc, quy hoch v qun l th. Nhng thuc tnh th di sn v mt x hi v vt l l khng th tch ri bao gm nhng vn v mi trng, di sn vn ha vt th v phi vt th, s kt ni gia cc th h. Nhn thc v a ra gii php da trn nhng gi tr vn c trong th di sn l thch thc ln nht trong bo tn th di sn theo hng bn vng. Bo tn i vi th di sn trc ht phm vi cng trnh l bo tn cc cng trnh kin trc bao gm s a dng v kha cnh kho c hc, nghin cu vn ha, cng ngh, vt liu v qu trnh pht trin ca cc hnh thc kin trc lch s. Vn ng i trong bo tn kin trc lun c hai ngha, th nht l cc cng trnh c gi tr xy dng vo thi im hin ti, th hai l s thch ng ca cng trnh lch s vi phong cch v nhng nhu cu ng i. y l vn m vn cha c kt lun cui cng. Tuy nhin, bn tuyn b thc hin v bo tn di sn ca cc thnh ph di sn ln trn th gii nh Athens, Vernice, Washington v Sydney nhn mnh yu t ng i trong bo tn di sn gm mt s ni dung nh h tr cc cng ngh v vt liu hin i trong trng tu nhng cng trnh lch s, khuyn khch xy dng kin trc ng i trong khu vc bo tn tuy nhin phi cn nhc s hi ha gia cng trnh mi v cng trnh lch s (hnh 2)... Nhng v d thnh cng khc trong vic a nhng cng trnh kin trc ng i tip ni s pht trin cc khu di tch lch s trn th gii nh kim t thp sn trc trong bo tng Louvre, Paris (hnh 3); cng trnh Carr dArt min nam nc PhpTrong bi cnh thnh ph di sn Hu bao gm nhiu qun th di sn kin trc, lch s; hu ht cc di tch an xen vi cng ng dn c trong ni thnh, do yu t ng i trong cng tc bo tn l ht sc quan trng. Khu vc qun th di tch nht thit phi c thm nhng cng trinh mi nhm p ng cc chc nng hin ti. Tuy nhin nhng cng trnh ny phi hi ha v phn bit vi cng trnh di tch, mc can thip ca kin trc mi da trn iu kin hin trng, tn trng hnh thc v t l thc v s dng vt liu truyn thng. ng thi tng th di tch mi phi lng ghp vi cuc sng ca cng ng dn c hin ti. m bo cc yu cu ny gii php s dng phong cch kin trc c cho cng trnh mi trong khu vc bo tn cng l xu hng ph bin trn th gii. Gii php ny cng c p dng Hu tuy nhin mc thnh cng cn ph thuc vo nhiu yu t khc nh nu trn.

Hnh 2: Sydney, Australia. Qun th di sn nh ht Opera Sydney c thc hin bo tn theo tuyn b Burra bo tn cc qun th di sn ca Australia, trong coi trng yu t ng i. nh L V Cng

Hnh 3: Paris, Php. Kim t thp ngoi bo tng Louvre. nh Internet

Theo xu hng trn, trn phng din quy hoch, bo tn v pht trin khng gian thnh ph Hu trong tng lai phi trn c s nng cao gi tr ca qun th di tch Hu, tn trng t tng ch o trong quy hoch kin trc Hu trc y vi cc nguyn tc quy hoch theo phong thy, v cc nguyn tc truyn thng ca ngh thut kin trc cung nh Vit, v d quy hoch mt bng kinh thnh ly sng Hng lm long mch, cn Hn lm t thanh long, cn D Vin l hu bch h, ni Ng Bnh lm tin n Nm 1972 nh du s cng nhn quc t quan trng v s kt hp gia hai lnh vc pht trin bn vng v bo tn, trong nhn mnh vn bo tn v bo v cc di sn vn ha v t nhin cng gp phn quan trng trong pht trin bn vng. Pht trin bn vng bao gm ba yu t mi trng, x hi v kinh t. Trong vn mi trng l quan trng nht i vi s pht trin tn ti ca nhn loi. V mt mi trng bo tn v pht trin bn vng c mi lin h cht ch trong vai tr m bo s hi ha bn vng gia con ngi v t nhin, tng cng cht lng mi trng trong nhng iu kin v cht lng cuc sng cho con ngi. Bo tn th di sn lin quan n pht trin bn vng c xem xt cc kha cnh nh mi quan h cc chc nng th vi cng ng, ngun ti nguyn t nhin ca vt liu v nng lng xy dng cng trnh, cc phng tin ti chnh c u t cho xy dng qua nhiu thi k, v mi quan h vi ba yu t pht trin bn vng nu trn. Nhng khi nim trn rt rng v a dng trong tng ng cnh c th. Vi thnh ph Hu vic nhn dng cc kha cnh lin quan n bo tn v pht trin bn vng nu trn s gp phn a ra nhng phn tch, chin lc ng n i vi cng tc kin trc v quy hoch th di sn. V d sau s nhn dng yu t cnh quan mi trng ca Hu. Vi li th l th di sn, c tim nng du lch vn ha, Hu cn l mt c trng him c trn c nc, l thnh ph

vn (hnh 4) c mi trng khng kh t nhim nht trn c nc. Hu c h thng cnh quan t nhin rt a dng v phong ph c bit l h thng cnh quan sng Hng (hnh 5), mt cy xanh cao. y l nhng iu kin thun li Hu tr thnh th sinh thi bn vng. ng thi cn nhc cc kha cnh pht trin bn vng trn, cc yu t sinh thi bn vng phi c lng ghp trong ton b cc kha cnh ca quy hoch th, t tng th n chi tit. l vic to dng bn sc a phng, s dng vt liu ti s dng, c ngun gc a phng, tn dng lao ng th cng bn a, cc gii php kinh t da trn cc c im mi trng ca kt cu di sn th Hu v nguyn tc can thip ti thiu vo di tch lch s, cnh quan t nhin. Trong ci to v m rng cc qun th di tch ca Hu, hoc xy dng cng trnh xung quanh khu di tch ngoi nhng chin lc bo tn, trn quan im sinh thi bn vng nhng s pht trin ny phi ng thi m bo khng gian xanh, khng gian m cho th, kt hp vi cc cnh quan t nhin sn c to thnh mt tng th, mt h sinh thi th bn vng.

Hnh 4: Hu, thnh ph vn. nh L V Cng

Hnh 5: Cnh quan sng Hng. nh L V Cng

Trong quy hoch th, bo tn th v pht trin bn vng tnh ton vn ca cnh quan th c nh ngha nh l du hiu nhn dng c im vn ha lch s c trng i vi cng ng dn c ca th cng nh khch du lch. Kin trc cao tng lun a n nhng hn ch trong s hi ha gia pht trin mi v mi trng lch s. Cc th di sn ln nh Cologne (c), Vienna (o) and Esfahan (Iran), l nhng v d in hnh cho vic hn ch thnh cng kin trc cao tng trong th. i vi thnh ph Hu, do nhng tc ng kinh t x hi ca qu trnh pht trin th, vic xy dng kin trc nh cao tng l khng th trnh khi nhng cn c nhng nghin cu gii hn nht nh nhm gim thiu nhng tc ng n mi trng cnh quan lch s. Trn thc t, pha nam thnh ph Hu cng c kh nhiu kin trc cao tng c xy dng trong vng vi nm gn y (hnh 6). Ngoi chiu cao cng trnh, hnh thc kin trc cng tc ng mnh m n cnh quan lch s. Hnh thc kin trc cp nht, thiu bn sc dn tc v khng tn trng mi trng lch s hon ton phi b loi b trong h thng cnh quan th di sn. Trn y l mt s nt khi qut v vn bo tn v pht trin bn vng th di sn trn th gii v nhng mi lin h vi thnh ph di sn Hu. Mong rng mt vi nt s lc trn s gi m nhng nh hng ng n trong cng tc bo tn v pht trin th di sn vn rt phc tp sau ny.

Hnh 6: Khch sn Hong , cng trnh kin trc cao tng cao nht thnh ph hin ti. nh Internet