Mười yếu tố nguy cơ gây bệnh ung thư

(Tin đưa ngày: 07/10/2005)

Rượu là thủ phạm của 3% số ca tử vong do ung thư. Người
nghiện rượu nặng có nhiều nguy cơ bị ung thư miệng, họng,
thực quản, dạ dày và gan. Việc uống rượu thường xuyên cũng là
nguy cơ gây ung thư vú và đại - trực tràng. Ngày nay, khoa học
đã nhận diện được những yếu tố hay gặp trong ung thư, thường
tác động qua lại với nhau làm bệnh phát triển.
Khuynh hướng gene học (hay yếu tố bẩm sinh của mỗi người): Một số thể ung thư như
ung thư đại tràng, vú thường gặp ở nhiều người trong gia đình. Đó là khuynh hướng gene
dễ bị ung thư, chứ bản thân ung thư không phải là bệnh di truyền. Phải có sự hiện diện
của những yếu tố không phải gene học (như môi trường) mới có thể gây kích thích hoặc
cản trở sự phát triển bệnh. Nếu trong gia đình có người bị ung thư thì không nhất thiết
người thân cũng sẽ bị bệnh vì còn phụ thuộc vào yếu tố môi trường. Tuy nhiên, khi gia
đình có tiền sử bị ung thư, thì các thành viên cũng có nguy cơ cao.
Phơi nhiễm với oestrogen (ở phụ nữ): Phụ nữ bị phơi nhiễm quá nhiều với oestrogen (có
nhiều hoóc môn này trong máu) sẽ có nguy cơ bị ung thư ở cơ quan sinh sản (như vú, tử
cung), vì oestrogen kích thích sự phát triển các tế bào mô này. Mức độ phơi nhiễm với
oestrogen của phụ nữ bị nhiều yếu tố chi phối như tuổi có kinh lần đầu, thai nghén và tuổi
khi có thai, tuổi mãn kinh, cân nặng, hoạt động thể chất và cách ăn uống. Ví dụ, một phụ
nữ có kinh lần đầu sớm và mãn kinh muộn sẽ bị phơi nhiễm với oestrogen nhiều hơn
người có kinh lần đầu muộn và mãn kinh sớm (trong điều kiện thói quen ăn uống và
những yếu tố khác như nhau). Phụ nữ có thể làm giảm nồng độ oestrogen để giảm nguy
cơ bị ung thư bằng cách có con trước 35 tuổi, thường xuyên vận động, không uống rượu
và ăn ít mỡ. Cũng nên tránh những thức ăn còn tồn đọng oestrogen như các sản phẩm làm
từ sữa. Thực phẩm chế biến từ đậu tương có thể giúp bảo vệ phụ nữ chống lại chất
oestrogen có trong thuốc trừ sâu và các chất ô nhiễm do công nghiệp.
Bức xạ ion hóa: Phơi nhiễm nhiều với bức xạ ion hóa như tia X và bức xạ hạt nhân có
thể gây tổn thương ADN và dẫn đến ung thư. Nguy cơ ADN bị tổn thương phụ thuộc vào
sự phơi nhiễm nhiều hay ít trong cả cuộc đời. Do đó, chúng ta nên hạn chế sự tiếp xúc với
tia X bằng cách chỉ nên chụp X-quang khi rất cần thiết. Những cách khác để hạn chế
nguy cơ phơi nhiễm với bức xạ ion hóa là không sống gần nhà máy điện chạy bằng năng
lượng hạt nhân hay các bãi rác chất thải hạt nhân. Cần biết chắc khu vực sinh sống không
nằm trên vùng có nồng độ Radon ở mức nguy hiểm (Radon là chất khí có tính phóng xạ
phát ra từ đất ở một số khu vực địa lý).
Bức xạ tia cực tím: Là bức xạ từ mặt trời đi tới trái đất. Bức xạ có hại nhất là loại có tần
số cao, tức những tia cực tím B có khả năng làm tổn thương ADN. Những tia này là
nguyên nhân của đến 90% các trường hợp ung thư da. Vì vậy, cần tránh phơi nắng quá
nhiều và bôi kem chống nắng có chỉ số cao. Đặc biệt, cần chống phơi nhiễm nắng cho
những vùng dễ phát triển ung thư da nhất như tai, má và mũi.
Hóa chất gây ung thư: Asbetos, benzen, formaldehyt và diesel ở nồng độ cao sẽ trở nên
nguy hiểm. Các chất này thường có ở một số môi trường làm việc. Trong 50 năm qua, sự
kiểm soát nghiêm ngặt những chất gây ung thư ở môi trường làm việc đã giúp giảm bớt
được rất nhiều ca bệnh.
Khói thuốc lá: Tỷ lệ các ca tử vong do hút thuốc lá chiếm khoảng 30% số chết do ung
thư ở Mỹ. Khói thuốc lá là yếu tố gây ung thư nghiêm trọng nhất, không chỉ ung thư phổi
mà còn cả ung thư đường hô hấp trên, thực quản, bàng quang, tụy, dạ dày, gan, thận, đại
tràng và trực tràng. Hít phải khói thuốc lá thụ động cũng là nguyên nhân gây tử vong do
ung thư phổi ở người không nghiện thuốc. Tỷ lệ sống sót do ung thư phổi rất thấp vì bệnh
không dễ phát hiện; thường khi nhận thấy thì đã quá muộn và ung thư đã di căn. Cách
hiệu quả nhất để giảm nguy cơ bị ung thư phổi là bỏ hẳn hút thuốc lá và hạn chế hít phải
khói thuốc thụ động.
Thực phẩm gây ung thư: Nên dùng hạn chế các thực phẩm ướp muối, ủ chua, ngâm
dấm và hun khói như cá hun khói, dưa góp, thịt xử lý bằng nitrit. Thịt nướng cũng được
xem là một tác nhân gây ung thư. Khắc phục bằng cách ăn nhiều những thực phẩm giàu
vitamin C có tác dụng chống ôxy hóa. Thói quen uống quá nóng cũng dễ dẫn đến nguy cơ
cao bị ung thư thực quản.
Ăn uống không lành mạnh: Mỡ (bão hòa) của động vật (đặc biệt là mỡ của loại thịt đỏ)
có liên quan đến nhiều thể ung thư khác nhau như ung thư đại tràng, trực tràng và tuyến
tiền liệt. Chế độ ăn ít mỡ, nhiều thức ăn làm từ đậu tương, chất xơ, rau quả có thể phòng
ngừa được ung thư vì chúng có tính chống ôxy hóa, ngăn cản được các yếu tố nguy cơ
phát triển thành ung thư.
Những gốc tự do: Rất nguy hiểm vì có hoạt tính cao, gây tổn thương cho ADN và dẫn
đến ung thư. Có nhiều nguồn tạo ra các gốc tự do, ví dụ mỡ đa phân tử không bão hòa có
xu hướng bị ôxy hóa và tạo thành các gốc tự do. Cơ thể cần được bổ sung các chất chống
ôxy hóa có tác dụng kìm hãm, ngăn cản sự tạo thành các gốc tự do. Vitamin C và A là
những chất chống ôxy hóa tốt nhất, vì thế chúng ta nên bổ sung hoặc ăn những thực phẩm
chứa nhiều 2 loại vitamin này, như hoa quả có màu vàng, đỏ và các loại rau.