You are on page 1of 394

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

(yxrwG) J rmwdum
----

pmtkyfwGifyg0ifolrsm;.udk,fa&;tusOf;csKyf// pma&;ol.ed'gef;pum;// aerwjnid>nj\\ pnf;pHepf=uD;ol//udk,fhtm;udk,fudk;aomOuUX=uD;// rSwfom;bG,faumif;aomAkdvfcsKyfjrpum;//vdrfnmwJhyifvkHpmcsKyf// rmemyavmpmcsKyfeSifhu|efkyfqkawmif;//

5 12 19 21

tcef;(1)

tcef;(2)

35

OuUX=uD;. *k%faus;Zl;udkatmif;arhowd&=ujcif;// ekdifoef;wif. ekdifiHa&;b0//vuf0JnDnGwfa&;okH;ygwDnDvmcH/ 1958-rGefjynfol@wyfOD; tvif;0ifyGJ// wyfOD;.trSKaqmifopf//1960-ckeSpfa&G;aumufyGJ// rGefoHCmtzGJ@a=ujimpmwrf;// jynfe,ft=uHay;tzGJ@eSifhrGefvl=uD;wkd@.qEN// armfvjrdKifc&dkif rGefausmif;om;or*~zGJ@pnf;/ 1961-aumvdyfrGeftoif; trSKaqmif// rif;0if;xdefeSifhpwifqkHqnf;//

tcef;(3)

69

wyfOD;.=udK;yrf;rSK//rGefvlxkpkpnf;nDnGwfvm//rGefjynfe,ftvkyfnDnGwfa&; aumfrwD//jynfe,fay;a&;OD;ek.rlopf(5)&yf//0ef=uD;jzpfvmaomekdifatmifxGef;// 1961-ckeSpfawmif=uD;jrdK@jynfe,faygif;pkHnDvmcH// wyfOD;tvif;0ifvmjcif;tay:ekdfifcsrf;.oabmxm;// usm;pmau|;cH&aomedkfifcsrf;//

tcef;(4) 86 wyfOD;trsdK;oRD;rdwifh//armfvjrdKifc&kdifrGefausmif;ol/om;rsm;toif;zGJ@pnf;jcif;// aumhbdef;pnf;&kH;a&;c&D;pOf// wm0efausaomrsdK;cspfrGefvli,fwOD;// rif;0if;xdef.trsdK;om;a&;tjrif//trsdK;om;0g'// ArmudkvdkeDvufopf0g'//

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf) 112

tcef;(5)

AuouGefz&if//OD;oGif.rGefjynfe,fqef@usifqENjyyGJ//rGefjynfe,faz:xkwfa&; aumfrwD.rGefjynfe,fqENjyyGJ=uD;// wkifwvkH;tdrfykdif&Sif//rGefpHoltkwf*l// d ppfwyfrStm%modrf;jcif;// rmHaw;ta=umif;// ekdifausmfat;eSifhaqG;aeG;cef;// (7)Zlvkdifta&;cif;// rGefausmif;om; awmckd&ef pdwftm;oef// xkH;tkdif&GmaEG&moDoifwef;// jidrf;csrf;a&;urf;vSrf;csuf// awmwGif;ukd,fpm;vS,feSifhedkifa&$usi&efukefa&muf// f

tcef;(6)

146

OuUX=uD;ta=umif;pkaqmif;&SmazG//i,fcspfu|rf;aqGrd=unfcifxl;///rsdK;cspfrGefoRD;ysdKwOD;//ra tmifjrifaomjidrf;csrf;a&;aqG;aEG;yGJ// rif;armifwif.ay;pm// rif;0if;xdef.jidrf;csrf;a&;tjrif// edKifa&$usif.awmwGif;taexm;//

tcef;(7)

161

urm0ufaps;a&mif;yGJ//edkifa&$usif.i,fpOfb0//&mrntzGJ@wGif;jy\em// rGefzkd;csdKeSifh rGefoef; &mrnrSxGuf// rGefwkdif;&if;om;tpnf;&kH;zGJ@// rGefvli,ftzGJ@// rGeftrsdK;om;ae@// zqyv.a&G;aumufy/GJ / rGefvlrsdK;wkd@oydwfarSmuf// zqyvtrwfeSifhtjydKiff// wkdif;&if;om;tpnf;&kH;uGJjyJ// jynfaxmifpkrGef// rGefvGwfvyfa&;tzGJ@// trsdK;om;awmif;qkdcsuf(7)csuf// zqyv.vlenf;pkrl// rGefudkwywf&kduf// wkdif;&if;om;a=ujimcsuf//

tcef;(8)

188

rGefvlrsdK;a&;&mtzGJ@csKyf// usdKufokwfrGefvlxk&Sif;vif;yGJ=uD;// rGefjynfe,fawmif;qkdrSK// tiftm;opfrGefwkdif;&if;om;tpnf;&kH;// rGefvli,f.f awmif;qkdcsufrsm;// &GmvGwf&Gmwkdif;&if;om; A[kdtpnf;a0;// ,kd;',m;cspf=unfa&;c&D;// rGefeSpfzGJ@aygif;pnf;nDnGwfrSK// apmbOD;=uD;. tiftm;jya&;t=uH// rGefeSifhu&iftajcaerwl// Zmojyifta&;awmfykH// edkifbvGifwkd@ zrf;qD;cH&// &JcsKyfAdkvfcsKyfxGef;vSatmifeSifh awG@qkHyGJ// armfvjrdKifudk rGef-u&ifodrf;// tpdk;&. Om%feD/Om%feuf// armfvjrdKifrS rGef-u&if qkwfcGm// zqyv.jynfe,fray;a&;rl// rGeftrsdK;om; OD;ek// rGefvl=uD;rsm;qENuGJjym;// ekdifpHolusqkH;// ekdifbvGifxyfrHzrf;qD;cH&// urm0ufppfoifwef;// urm0uf&Gmtm;rD;&SdK@//

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

tcef;(9) 224 rGefacgif;aqmifrsm;awma&muf// rGefu&ifydyuQ// rGefzdk;csdKeSifh ekdifvSarmif wkd@.aphpyfa&;//


apmbOD;=uD;usqkH;// ordkif;a=umif;=uD;rm;wJhrGefvlrsdK;// edkifbvGifaxmifrSvGwf// edkifbvGi. f a=ujimpmwrf;// rGefpdef'kdif.vkdvm;csuf// '*kHoHCmtzG@J=uD;.a=ujimcsuf// pkHprf;a&;aumfr&Sif.oabmxm;// rGGeftrsdK;om; nDnGwfa&;wyfaygif;pk// awmfvSefa&;e,fajra&muf ekdifbvGif// edkifpdef'kdif. acsycsufpmwrf;&Snf//

tcef;(10)

242

edkifbvGirSedkifa&$usifodk@//ulrifwefjy\em//rGefudkjynfe,fray;/u&ifudkwkd;csJ@ f jynfe,fay;//rGefrsdK;cspforwekdifcspfvSKdif// awmwGif;rGefjynfe,ftpkd;&xlaxmif// 1954-ckeSpf armfvjrdKifrGeftrsdK;om;nDvmcH// rGefjynfol@wyfOD;zGJ@pnf;// vlrsKd ;pkrsm;nDnGwfa&;wyfaygif;pk// OD;atmifoef;. jywfom;aomtjrif// wyfaygif;pkzGJ@pnf;a&;edkifa&$usifwkd@.c&D;pOf// csif;trsdK;om;wdk@. vGwfvyfa&; qkH;&SKH;aomae@// xdkif;rGefwkd@.xl;qef;aomwaygif/// A*kd;&kd;ruoufaownf// crf;em;aomrGefwkd@.[Hom0wD// a&mifeDuGefjrLepfpcef;// tysKd =uD;rwifh// a0gq&mawmf// edkifa&$usiftwGufarwWmpm//

tydkif;(11)

286

uGefjrLepfygwDeSifhvlrsdK;pkwyfaygif;pkzGJ@// zqyvtpdk;&eSpfjcrf;uGJ// rGefwyfOD;rl0g'ajymif;vJ&efajcvSrf;// edkifa&$usif.owday;pm// edkifxGef;cif. tjyefc&D;// edkifa&$usif.wm;jrpfpm// tvif;0ifa&;wyfOD;=udK;yrf;// wyfOD;. tvif;0iftcrf;em;// rGefjynfopfygwDzGJ@pnf;jcif;// wyfOD;tvif;0ifwJhtay: ekdifa&$usif. tjrifoabmxm;//

tceff; (12)

308

wa,mufxJusetvHrvSJaomOuUX=uD;//wukd,fawmfc&D;onf// u&ifpcef; f odk@a&muf//armfvjrdKifc&kdifeSifhoxkHc&kdifpnf;&kH;e,fajr//okH;ygwDaqG;aEG;yGJ// ajy;&v$m;&// r'nwzGJ@pnf;jcif;// rdrda'oodk@tjyef// a'ocHawGu=udKqkd// edkif"rRaeeSihfu&ifydyuQ// jynfol@wyfOD;eSifhwkdif;&if;om;pnf;vkH;jcif;// 1960-ckeSpf a&G;aumufyGJ// &ckdifrGefjynfe,fta&;//ppfwyfrStm%modrf;ydkufjcif;//

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf) 333

tcef;(13)

edkifa&$usifta=umif;jyD;jynfhpkH// jidrf;csrf;a&;aqG;aEG;yGJysuf// rGefacgif;aqmifrsm;zrf;qD;cH&jcif;// rGefausmif;om;rsm;vSsdK@0Sufpnf;a0;// rGefausmif;om;toD;oD;wkd@.awmfvSefa&;tjrif// awmfvSefa&;orm;- 'kd@rGefausmif;om;// rGefausmif;om;acgif;aqmiftoD;oD;tay:okH;oyfcsuf// rif;ausmfat;ta=umif;jyefajymif;ajym=u//

tcef;(14)

354

rGefjynfopfacgif;aqmifrsm;tm;okH;oyfrdjcif;// udk,fhudk,fudka0zefqkH;r// rif;xGef;azeSifhrif;om&ifudkpHxm;//&mZm"d&mZfrif;eSifh rGefol&Jaumif;rsm;tm; wrf;wrdjcif;//ppftpdk;&eSifhwyfaygif;pk aqG;aEG;yGJysuf// rGefausmif;olrsm;tm; awG@qkH// arA,feSifhjyif;ysaompdwfqEN// tcspfa&;wGif OD;a%Smufjzifh qkH;jzwfo/l / rGefvlrsdK;tay:arA,f.tjrif// rGefjynfopfygwD.oD;jcm;aqG;aeG;rSK/

aemufqufwJGrsm; (u) &mrnwdkif;vkH;qkdif&mrGeftzGJ@csKyftajccHOya'pnf;rsOf;


(c) rGefjynfol@wyfOD;.tajccHOya'pnf;rsOf; gl.njtcjgu%j ukd;um;aompmtkyfpmwrf;rsm;
373 382 392 394

(*) (C)

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

pmtkyfYyg0ifaomyk*~dKvfwkd@.udk,fa&;tusOf;/
1963-ckeSpfa&S@ydkif;
rif;0if;xdef/ usKHu'gwf&Gm/Zmwd/ armfvjrdKif 'D*&Daumvdyf/ (bDat)wef; ausmif;om;/ aumvdyfausmif;om; nDnGwfa&; wyfOD; acgif;aqmif/ausmif;om;or*~acgif;aqmif// rif;armifwif/ uavmhaomhZmwd/ &efukefwuUodkvf(bDat)wef;ausmif;om; /&efukefwuUodkvfrGeftoif;trSKaqmif// 1963-ckeSpfaemufykdif; 1963-ckeSpfwGif/ zrf;qD;xdef;odrf;cH&onf/ 1964-ckeSpfwGif axmifrS vGwfvmonf// &efukefvkyfom;aumvdyfY ynmoif=um; &if;/ Armjynf uGefjrLepfygwD tzGJ@0ifjzpf vmonf// 1966-ckeSpfyJcl;&dk;r uGefjrLepf pcef;odk@awmckdcJhol// 1964-ckeSpfrSm udk0if;a,mf/ rif;xGef;azwdk@ twlawmodk@oGm;cJhonf//wdwfwckd;jyef0if vmonf/aemufydkif;1969-ckeSpfrSm awmck/d rGefjynfopfygwDeSifh/ yl;aygif;cJhonf// 1971 - ckeSpfwGif/ rGefjynfopfygwDrS/ cGJxGuf jyD; bdwfpcef;udkxlaxmif// 1966-ckeSpfrSm zrf;qD; xdef;odrf;cH&onf// zrf;qD;cH&pOf/ armfvjrdKif trSwf(5) ppfaxmuf vSefa&;pcef;Y nSif;yrf; eSdyfhpuf cH&ojzifh aoqkH;oGm;onf//

rif;ausmfat;/ urm0uf&GmZmwd/ &efukef/ trsdK;om; owif;pm owif;axmuf/ rGef jynfe,faz:xkwfa&; tvkyfnD nGwfa&; aumfrwD/ jyef=um;a&;Xme wm0efcH/ 1962-ckeSpf urm0uf&GmrS xGufjyD; xkdif; rGefvli,frsm;eSifhqufoG,f,l&ef oGm;onf// rif;0if;a,mf/ urm0uf&GmZmwd/ armfvjrdKif 'D*&Daumvdyf/ (bDat)wef; ausmif;om;/ 1963-ckeSpf armfvjrdKif 'D*&Daumvdyf rGeftoif;OuUX// rif;xGef;az/ xkH;tdkif&GmZmwd/ armfvjrdKif 'D*&Daumvdyf (tdkifat)wef;ausmif;om;/ 1962-ckeSpf aumvdyfrGeftoif;/ wGJbuf twGif;a&;rSL;/ 1963-ckeSpfaumvdyf rGeftoif;/ twGif;a&;rSL;/ armfvjrdKifc&kdif rGefausmif;ol/om;rsm;toif;/ wGJbuftwGif;a&;rSL;//

1964-ckeSpf rif;armifwif/ rif;xGef;az wdk@eSifh twlawmckd//1964-ckeSpf tukefwGif zrf;qD;cH&onf// 1967-ckeSpfrSm axmifrS vGwfjyD;awmckd/ bdwfpcef;OuUXjzpfvmol// 1964-ckeSpf rif;armifwif/ rif;0if;a,mf wkd@eSifh twl awmckdonf/ rGefjynfopfygwD eSifhyl;aygif;cJhonf/ 1966-ckeSpfrSm zrf;qD; xdef;odrf;cH&onf/ 1990-ckeSpf a&G;aumufyGJwGif/ =umtif;jrdKe,f/ rGef'Drdk trwfavmif;tjzpf0ifta&G;cHol//

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

rif;om&if/ uGmef&kduf awmfuem&GmZmwd/ 1963-ckeSpf/ armfvjrdKif 'D*&Daumvdyf/ (tdkifat) wef; ausmif;om;jzpfonf/ 1963-ckeSpf aumvdyfrGeftoif;trSKaqmif wOD; jzpf onf//

&efukefwuUokdvfr[m0dZ1ausmif;om;/ 1971-ckeSpfwGif emJazodef;(yi)/ emJqmef tmJwdk@eSifh twlawmckdonf// emJwvrGef odk@ emrnfajymif;onf// 1981-ckeSpfwGif/ rGefjynfopfygwD taxGaxGtwGif;a&;rSL; jzpfvmol// rif;oef;xGef;/oxkH/ rGefvlrsdK;a&;&mtzGJ@csKyf/ 1963-ckeSpfwGif/ xdef;odrf;cH&jyD;/ 1968ekdifxGef;pdef. om;jzpfonf// armfvjrdKif ckeSpfwGif axmifrS vGwfvmonf// ausmif; aumvdyf/ (tdkifat)wef; ausmif;om;/ q&mjzpfvmol// 1963-ckeSpfrGeftoif; wGJbuftwGif;a&;rSL; jzpfonf// rif;azodef;/urm0uf/armfjrdKif'D*&Daumvdyf 1963-ckeSpfwGifxdef;odrf;cH&onf/ 1970(bDat)wef; ausmif;om;/ 1962-ckeSpf ckeSpfrSmaxmifrS vGwfonf// 1987-ckeSpf aumvdyf rGeftoif; twGif;a&;rSL;// 1963- ekdifwifatmif/ ekdifatmif&Sdefwkd@eSifh twl ckeSpf aumvdyf rGeftoif; 'kOuUX// 1963- awmckdonf// rGefjynfopfygwD/ A[kd ckeSpf armfvjrdKif aumvdyf ausmif;om; aumfrwDjzpfvmonf// (r'w)wyfaygif;pk/ nDnGwf a&;wyfOD; OuUX/ armfvjrdKif c&kdif ekdifijH cm;qufqHa&; wm0efcHjzpfvmonf// rGefausmif;olom;rsm;toif;OuUX// 1990-ckeSpfwGif/ r'wtrSKaqmifeSifhtwl/ (r'w/zuf'&,fwuUokdvf)udkxaxmif// l rif;armif[ef/ xkH;tdkif/ 1963-ckeSpfwGifxdef;odrf;cH&// 1964-ckeSpf rSmaxmifrS vGwfonf// rif;xGef;aznDr/ rdpdefeSifh tdrfaxmif usonf// usef;rma&; rSL;// aemufpD;yGm;a&;orm; jzpfvmol// rdwifapmOD;/ rk'kHjrdK@/armfvjrdKif'D*&Daumvdyf/ (bDuGef;)pD;yGm;a&;bGJ@&//emrnfausmfw&m; (bDat)wef;ausmif;ol 1962-ckeSpf &kH;csKyfa&S@ae jzpfvmonf// 1990-ckeSpf armfvjrdKif aumvdyf rGeftoif;/ 'k OuUX// a&G;aumufyGJrSm/ rk'kHjrdK@e,f ajrmufydkif; (trft,f'D) trwfjzpf vmol// rd,Ofwif/ oHjzLZ&yfjrdK@/ (tdkifat)wef; oHjzLZe,f/jrdK@e,for0g,rOD;pD;Xme/ ausmif;ol1962-ckeSpf armfvjrdKif aumvdyf/ t&m&Sd jzpfvmol// rGeftoif;/wGJbuftwGif;a&;rSL;/1963-ckeSpf aumvdyfrGeftoif;.'k/OuUX// rdcifxm;a&$/ xkH;tdkif&Gm/ (bDat)wef;/ zg;tHjrdK@trSwf(1)tpdk;& txufwef; 1962-ckeSpf aumvdyf rGeftoif;/ wG- ausmif;q&mrjzpfvmol// J twGif;a&;rSL;/ 1963-ckeSpf/ 'k-OuUX//

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

rdtkH;&D/urm0uf&Gm/rk'kHtrwfedkifbdk;pdef.oRD; ynma&; wuUodkvfokd@ ajymif;onf/ armfvjrdKif aumvdyfrGeftoif;trSKaqmif// ynma&; 'D*&DbGJ@jzihf ausmif;jyD;onf// txufwef;ausmif;/ ausmif;tkyfq&mr// rif;vSausmf/ xef;yifa=umif/ taygijf rdK@e,f/ &efukef rGefpmayeSifh ,Ofaus;rSKaumfrwD (bDat)wef;/armfvjrdKifaumvdyf/rGeftoif; OuUX// &efukefrGeftrsdK;om;ae@ usif;ya&; trSKaqmif// aumfrwDOuUX// rif;tkH;wif/ aumhbdef;&Gm/ (bDat)wef;// rqvacwf/ u&ifjynfe,f/ vkyfief; armfvjrdKifaumvdyf/rGeftoif;trSKaqmif// pDppfa&; aumfrwD OuUXkjzpfvmol// rif;cspfvkH;/ aumhbdef;&Gm/ aq;ausmif;om; a'gufwmrif;cspfvkH;jzpfvmol// rmHaw;/(rif;atmifxGef;)urm0uf&GmZmwd/ axmifrSvGwf xD;aygufjyD; olaX;jzpfvm rsdK;cspfvGef;IvlowfrSKjzifhaxmifusol// onf/ oHjzLZ&yf-armfvjrdKif um;toif; OuUXjzpfvmol// udk=unfjrifh/ oxkHjrdK@/ rdcifrdoef;pdefrSm 1963-ckeSpf xdfef;odrf;cH&/ 1968-ckeSpf rSm xkH;tdkifoljzpfonf/ 1963-ckeSpf armfvjrdKif axmifrSvGwf/ aemufydkif;wGif/ emrnf aumvdyf ausmif;om;or*~ OuUX// ausmf w&m;csKyfa&S@aewOD;jzpfvmol// pma&;q&muavmiftrnf(rif;rif;OD;) udkaZmf0if;/awmifwGif;=uD;jrdK@zGm;/aumvdyf/ 1963-ckeSpfxdef;odrf;cH&onf/ 1968-ckeSpf ausmif;om;or*~acgif;aqmif//1963-ckeSpf rSmaxmifrS vGwfonf// ausmif;om;nDnGwfa&;wyfOD;twGif;a&;rSL; udkodef;nGef@/ aumhu&dwfjrdK@/ armfvjrdKif 1963-ckeSpf xdef;odrf;cH&/ 1966-ckeSpfrSm aumvdyf/ ausmif;om;or*~ acgif;aqmif// axmifrSvGwf/(rqv) A[kdvrf;pOf vli,f tzGJ@0if(aumhu&dwfarmifodef;nGef@)trnf jziffaqmif;yg;a&;ol/1990/ckeSpfa&G;aumuf h yGJwGif/ teft,f'D trwfjzpf vm ol// udkoef;atmif/ aumhu&dwfjrdK@/ 1963-ckeSpf xdef;odrf;cH&/ 1966- ckeSpf armfvjrdKifaumvdyf/ axmifrSvGwf/rqvygwD0if/ jrefrmhtvif; ausmif;om;or*~acgif;aqmif// owif;pm/t,f'Dwmjzpf/(oef;atmifekdif) trnfjzifh/ekdifiHa&;pmtkyfrsm;udka&;onf// Akdvf=uD;uHnGef@/ rk'kHjrdK@/ rGeftrsdK;om;/ AdkvfrSL;=uD;uHnGef@/A[kdppfaxmufvSrf;a&; a&S@awmifwkdif; trSwf(5) ppfaxmufvSrf; nG$ef=um; a&;rSL;csKyfjzpfvmonf// a&;rSL;// (AkdvfcsKyfcifnGef@t&if/ ppfaxmufvSrf;a&; n$ef=um;a&;rSL;csKyfjzpfol/) AkdvfcsKyf wifOD; rqvygwDrSjyKwfaomtcg/ AdkvfrSL;=uD; uHn$ef@onfvnf;/&mxl;rSjyKwfcJhonf//

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

'kAkdvfrSL;=uD;xifausmf/rqvacwf/ edkifiHa&;wkdif;(11)pnf;&kH;a&;rSL;// Edkdifcifarmif/ zg;atmuf&Gm/ rGefjynfe,f a'oygwD aumfrwD0if// rif;cifarmif/ uwkd;aumheSyf/ &efukefwuUokdvfrGeftoif;trSKaqmif/ t*FseD,mausmif;om;/ rif;pkd;rif;/ uavmhaomh Zmwd/ &efukef wuUokdvfrGeftoif;trSKaqmif/1959-ckeSpf armfvjrdKifc&dkif rGefausmif;om; or*~OuUX// rif;pdk;wifh/uanSmZmwd/aumvdyf(tkdifat)/ f ekdifxGef;pdef(rGefa&;&mtzGJ@csKyf).om;// rif;aiGodef;/xkH;tdkif&Gm/ 1958-ckeSpf armfvjrdKifaumvdyfrGeftoif;twGif;a&;rSL; rif;atmifAv/ uwk;d aumheSyf&GmZmwd armfvjrdKifrGeftoif;trSK aqmif//

rqvtpdk;&vufxuf/aqmufvkyfa&; Xme/ 0ef=uD;OD;xifausmfjzpfvmol/ rqvacwf/ rGefudk,fpm;jyK/ EkdifiHawmf aumifpDtzGJ@0ifjzpfol// 1963-ckeSpf 0ef=uD; edkifatmifxGef;. twGif;0ef/ 1990-ckeSpf a&G; aumufyGJwGif usdKufra&mjrdK@e,fY0ifa&G;jyD;trwfjzpfol// tif*sifeD,mbGJ@jzifh ausmif;jyD;/ v,f,m pkdufysdK;a&;Xmerefae*smjzpfvmol//

v,f,mpdkufysdK;a&;Xme/refae*smjzpfvm ol// jrdK@e,fynma&;rSL;/(Zelref) emrnfjzifh/ emrnfausmf rGefoDcsif;rsm;udk a&;pyfol// rGefjynfe,faz:xkwfa&;tvkyfnDnGwfa&; aumfrwD tzGJ@0ifjzpffol/ rGef'Drdk A[kd aumfrwDtzGJ@0ifjzpfo/l / rif;aiGxGef;/ &GmvGwf&Gm/ ukefoG,fa&;Xmerefae*smjzpfvmonf/ armfvjrdKifaumvdyf/ rGeftoif;trSKaqmif/ ekdifcsrf;rGeftm; zcifwOD; uJhokd@ wm0ef,l jyKpkapmifha&Smufol// rif;cifjrifh/ zg;atmuf&Gm/ 1960-ckeSpf 1972-ckeSpf rqv/ rk'kHjrdK@e,fygwD,lepf aumvdyf/ ausmif;om;r*~ zGJ@0if// twGif;a&;rSL;jzpfvmol// rif;vSatmif=uD;/ &GmvGwf&Gm/ a'gufwmrif;vSatmif=uD;(yDtdyf'D) armfvjrdKifaumvdyfrGeftoif;trSKaqmif// ynma&;XmewGi0ifa&mufvkyfudkifonf// f rif;atmif0if;/ uavmhaomhZmwd/ 1963-ckeSpf xdef;odrf;cH&/ 1963-ckeSpf armfvjrdKif aumvdyfausmif;om; axmifrSvGwf/ rqvygwD0if/ 1975-ckeSpf or*~acgif;aqmif/wyfOD;acgif;aqmif// armfvjrdKifjrdK@e,fygwD,lepftwGif;a&;rSL;// rif;xGef;vSKdif/ urm0uf/aumvdyfrGeftoif; &efukefAkdvfwaxmif/ a'oaumvdyf/ trSKaqmif/ 1961-ckeSpfOD;oGif vlxtpnf; aiGpm&if;Xme/ aiGpm&if;rSL;jzpfvmol// k a0;yGJY/ udk=unfjrifh/ rif;azodef;eSifhtwl/ OD;oGifqef@usifa&;pm&Gufa0iScJhol// rif;xGef;jrifh/ rk'l;&Gm/ armfvjrdKiftrSwf(1) 1965-ckeSpfwGif awmckdonf// 1967-ckeSpf ausmif;om;/ armfvjrdKifc&kdif/ rGefausmif;ol/ wGif zrf;qD;cH&onf// 1968-ckeSpfwGif om;rsm;toif;zGJ@twGif;a&;rSL;// axmifrS vGwfonf//

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

rif;ausmfvSKdif/ eSdKifvkH&Gm/ armfvjrdKifaumvdyfrGeftoif;trSKaqmif/ rif;atmifrdk;/ a&;jrdK@/ aq;ausmif;om; &efukefwuUodkvf rGefpmayeSifh ,Ofaus;rSK aumfrwDtrSKaqmif//

ukefoG,fa&; refae*smjzpfvmol// a'gufwmatmifrkd;jzpfvmonf/1975/ckeSpf rSmawmcdk/ rGefjynfopf ygwD aq;&kHtkyf jzpfvmol//

fuEef;olWhj mUpW medo>pN.nj ap?Y/]cj x,hWogi aYhWogigHj\ fokjqs# krOs,tuY\ kocj tupjelwjhMY\ qWkjek.njmnj gmLi]cj nlikjnptj\ qWkjgWoqP sMtj qm=J lwj\ spjkuE percj/]cjkW.nj mWYmWYq.j\ -p.ktj tJzIsIekL.ogHjelwjhMY\ x,mNo]t.l;i]cj n}bhuEpN.njqNto\ mqPsMtjqm=Jlwj\ mUmef;olwj(8)tcjgHj\ bWYpN]kjDlukj\ ducjlwjtYtuY\aYgi x,q.\ ef;oeT.o lWhjer.cj mdHjr\\ tuYkuEx, mp?Ep?i]kjp;Yp;.o gsuitjgm;i]cj qPkL]cj ani]cjaTkjkuE gkUmnj\ aluEaqI fSplgHj\ duhjpu& lutjkL]cjlwj togHj\ r,qL, duhjkuE pu&xi\ eahj lWhjlkjnkj p?YeqN.wjAped nbbWYDwjkuEpu&gWotnjtO a.xig,tuY\xocjrOx,mp=i]nj esY>amH]\ Tokjkocj ducjkm;p>nj aeK>cjkuE\ x,m0,ducj esY>amH]pN.nj ap?Y/]cjkuJ\\ pWmtupjlwjsuitjkuE\ mh.mitjtogHj\ luJqs#tuY kLiKnja.\ ddHjmnjto mcjmWY FWokL]cjqs# aSkjSkjetokuJtuY\ m0,gWkuE x,q.cj aluomWYek.njgkUr\\ elMcjwcjmnjgHj ruicja.r\\ aKicjqN grokj gr.jdMocjgHj\ sN,m0, Skjlupja. epY>b=i]kj\ TokjkL]cj gl.nj n} mh.mitjtogHj\ atuicjpMikj\ kruikjsuitjqN\ huitjn} ef;o%. lWhjgHjr\ lm;J]qN\ mgLicja.r\\ qNtoelwj\ -dhtj pLnjgt,mnj\ uitj[kpjauitj\ luJl.j qruihja.gHj\ aJmocjp?Ysuitjer.cjgHj\ d>tjtihWobL,r\\
n}kuElikj qmNicjatitj mukjlikj(8)

10

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

OD;refwvif; OuUX csif;trsdK;om; aumifpD csif;jynfe,f//

Ekdifa&$usif OuUX rGefjynfopfygwD rGefjynfe,f//

refbZH OuUX u&iftrsdK;om; tpnf;&kH; u&ifjynfe,f//

AkdvfvusFm AkdvfcsKyf*sifrD&rf 'k-OuUX wdkif;rSL; jynfol@'Drdku&pfwpf ta&S@wdkif;Xe ygwD &Srf;jynfe,f// Armjynf//

emJvs;x0fxHrS"gwfykH&onf//

OuUX=uD;edkifa&$usif 'k-OuUX=uD;ekdifEGvm

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

11

ekdifxGef;odef;

edkifa&$usif Edkifa&$usif

ekdifaiGodef;

rGefausmif;olausmif;om;rsm;toif; armfvjrdKifOypmaumvdyf (1962-63)

rdcifxm;a&$ rd{oef; rdjrifhjrifhoef; rdwifapmOD; rif;azodef; emJxGef;a&$ rif;tkH;jrdKif rd,SOfwif rdat;vSdKif rda&$wifh rdoef;pdef ( bma&;rSL; tzJG@0if tzGJ@0if 'k/ OuUX twGif;a&;rSL; rGefpmay (OuUX ) wGJbuf tzGJ@0if/ tzGJ@0if/ tzGJ@0if XmerSL; twGif;a&;rSL; t rif;;xGef;vSKdif rif;oef;=unf rif;jrifhaz rif;vSausmf rif;armifav; rif;om&if rif;oef;&Sdef rif;pdefoef; rif;xGef;az rif;oef;xGef; tzGJ@0if tzGJ@0if tzGJ@0if tzGJ@0if tzGJ@0if tzGJ@0if tzGJ@0if tzGJ@0if wGJbuf tzGJ@0if twGif;a&;rSL;

12

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

pma&;ol.ed'gef;pum;
Tpmtkyfjzpfay: vm&onfh tajccH ta=umif;&if;udk tenf;i,f &Sif;jy&ef vkdtyfrnf[k xifygonf//2003-ckeSpf rwfv(3)&ufwGif/ rGefjynfopfygwD OuUX=uD;edkifa&$usif uG,fvGef aomtcg rGefwrsdK;om;vkH;rSm ,l=uKH;r& avmufatmif cHpm;cJh=u&onf// tvGefpdwf xdckdufcJh=u&w,f// rGefjynfol vlxkwkd@. &ifwGi;f a0'emudk a0r#cHpm;&if; OuUX=uD;tm; vGrf;qGwfowd&wJh taeeJ@ aqmif;yg; a&;csifpdwf u|efawmh&ifxrSm wzGm;zGm; jzpfay: J vmonf// Tokd@aom cHpm;csufjzifh OuUX=uD; edkifa&$usiftm; tvGrf;ajy pmwef; aqmif;yg;udk Internet rSwqifh vpOfrSefrSef Armbmomjzifh a&;om;cJhyg onf// xkdodk@ aqmif;yg;udka&;om;&if; rdrd. &ifwGi;f a0'emudk ajzodrfhcJh&Smygonf// TuJhokd@ vpOfrSefrSef a&;om;cJhaom Taqmif;yg;udk pmtkyftjzpf xkwfa0&ef tprlvY u|efawmfwGif &nf&G,fcsuf vkH;0r&SdcJhyg// OuUX=uD;edkifa&$usifudk tvGrf;ajy owd&aomtm;jzifh a&;om; jcif;omjzpfonf// rdrd.pdwfudk ajzqnf&efeSifh OuUX=uD;. *k%faus;Zl;udk rGeftrsdK;om;rsm; owd& atmif;arh=uap&efom &nf&G,fcJhonf[k &kd;om;pGm0efcHygonf// TuJhokd@ vpOf rSefrSef a&;om;vmcJh&m/ tcef;(9)odk@yif a&mufvmonf// u|efawmfonf Taqmif;yg;udk a&;om;jyD;v#if/ arharhaysmufaysmufyif pdwfxJY trSKrJhtrSwfrJhyifxm;cJhonf// odk@aomf urm0uf&GmZmwd/ 'def;rwf ekdifiHwGif tajccs aexkdifaeaom emJADx0frefjZmu pdwf0if pm;jyD;/ Taqmif;yg;tm; pmtkyftjzpf xkwfa0ygu tvGef oifhav#mfrnf jzpfa=umif; t=uHjyK vmygonf// Taqmif;yg;Y yg0ifaom ta=umif;&m wkd@onf/ rSwfom;bG,f aumif;aom/ tcsufvufrsm;/ rsm;pGmyg&Sdaeonfudk awG@&Sd&I pmtkyftjzpf odrf;qnf; xm;ekdifygu/ aemifvm aemufom; rGeftrsdK;om;rsm;twGuf/ rsm;pGm tusdK;jzpfxGef; edkif onf[k emJADx0frefjZm ujrifonf// u|efawmftm; pmtkyftjzifh xkwfa0&ef wkdufwGef; cJhygonf// tu,fI pmtkyfxkwfrnf qkdygu/ EU Mon Community taejzifh aiGa=u;u tp/ pmtkyf jzpfajrmufa&;twGuf wwfekdifor# tppt&m&m wm0ef,l aqmif&Guf ay;rnf jzpfa=umif; emJADaxmrefjZmu pdwftm; xufoefpGm xyfrHtm;ay; vmjyefonf// xkdokd@ emJADx0frefjZmu t=uHjyKrSyif Taqmif;yg;udk pmtkyftjzpf xkwfa0ygu/ rGeftrsdK;om;wkd@twGuf tusdK;jzpfxGef; vmekdifonfudk owdxm; vmrdonf// emJADaxm refjZmudk txl;yif aus;Zl;wif rdawmhonf// twkdif;rod 0rf;omrdonf// emJADx0f refjZmom t=uHrjyKcJhygvS#if Tpmtkyfonfyif TuJhodk@ xGufay:vmp&m ta=umif; r&Sdedkifay// emJADaxmrefjZm. tjrifus,frSKudk Tae&mYjrifomapvkdygonf//

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

13

emJADx0frefjZm. t=uHay;csufudk vufcHjyD;aemuf/ rdrda&;om; aeustwkdif; aqmif;yg; udk omref&SHum oabmxm;I qufvuf a&;om;oGm;&ef rjzpfawmhay// trSKrJh trSwfrJh oabmjzifh a&;om;I r&awmhay// jynfhpkHonfhxuf jynfhpkHatmif/ aumif;rGef onfxuf aumif;rGefatmif/ =udK;pm;a&;om; vm&onf// vkdtyfaom okawoersm;udk vkyfvm &onf// pmtkyfpmwef;rsm;udk &SmazGzwf&SK avhhvm&onf//ae@rtm; nrtm; tcsufvuf jynfhpkH ekdifatmif/ =udK;pm; &SmazG pkaqmif; rSwfom; vm&onf// =opa=wvD;,m; trsdK;om;pm=unfhwdkuf (Australia National Library)wGif/ 0ifa&muf vkyfudkif aeol wOD; jzpfojzifhvnf; omref yk*~dKvf wOD;xuf u|efawmfY tcGifhomcJhonf// pm=unfhwkduf rS rdrd vkdtyfaom pmtkyf/ pmwrf;rsm;ukd/ pdwf=udKuf vSefavSm &SmazGzwf&Sk ekdifcJhonf// a&;ul; rSwfom; ekdifcJhonf/ jrKyfuG,f aecJhaom ordkif; uGif;quf rsm;udkvnf;/ oufao taxmufxm;rsm; &SmazGI az:xkwfekdifcJhonf// rdrda&;om; aeaom aqmif;yg;uftcsuf dk vuf jynfhpkH oxufjynfhpkHatmif jc,foa&;om;ekdifcJhonf[k qkdcsifygonf// emJADx0frefjZmtjyif txl;tm;jzifh aus;Zl;wif&ef ta=umif;&Sdaomtjcm; yk*~dKvfwOD;rSm ekdifoef;wifyif jzpfonf/ OuUX=uD; ekdifa&$usifeSifh twlwuG/ oGm;vm vSKyf&Sm;cJhaom/ ekdifoef;wif. tawG@=uKHeSifh ekdifoef;wif. udk,fawG@ajymjycsufwkd@onf/ tvGefwefbkd; &SdjyD; tbdk;rjzwf ekdifavmufatmif jzpfcJhonf/ Tpmtkyf jzpfajrmufa&;wGif =uD;rm;pGm taxmuftul jzpfapcJhonf// Taaqmif;yg;udk a&;om;&mwGif wu,fhtjzpfrSefudk tajccHI a&;om; cJhygonf// odk@aomfTodk@wu,fhtjzpfrSefudk tajcHcjH yD; =udK;pm;a&;om; onfh ae&mwGif/ tcufcJ trsdK;rsdK; &SdcJhygonf// wcsdK@aomordkif; ta=umif;&m tcsuf vufwdk@onf a&;om;rSK trsdK;rsdK;/ ,lqrSK trsdK;rsdK; uGJjym;aeonfhtwGuf rnfonfh t,lqurSefI rnfonfh t,lqu rSm;onfukd qkH;jzwf,l&ef cufcJ&onf// 4if;tjyif &kd;om;pGm 0efcH&rnfh tcsufwcsuf &Sdygonf// tcsdK@aom ta=umif;&m trSefudk a&;om; &mwGif pmzwfolrsm; ydkrdk pdwf0if pm;atmif &nf&G,fjyD; rl&if;xufydkrdkjyD; pmzGJ@EGJ@ a&;om;xm;rSK tenf;i,f &Sdygonf// TuJhokd@ pdwf0ifpm;atmif tenf;i,f cs,fo a&;om;xm;rSKu vGJ&if pmtkyf wckvkH;onf/ tjzpfrSefudk vkH;vkH; tajccH xm;onf[k qkdcsifonf// vGefcJhjyD;aom twdwf wu,fh tjzpftysuftrSefudk tajccHa&;om;ol wOD;taejzifh rnfr#cufcJrKS &Sdekdifonfudk pmzwfolrsm; awG;awm pOf;pm;,ljyD; trSm;rsm; yg&Sd ygu pma&;olltm; cGifhv$wyg&eftel;nGwfawmif;zefygonf// f ekdifa&$usif ta=umif;udk wwfekdifor# twdtus tao;pdyf az:jyekdif&ef =udK;pm; a&;om; cJhonf// 'gayrJhjyD;jynfhpkHonf[k u|efawmfrqkdvkdyg// jynfpkH&ef rsm;pGm vkdtyfaeao;onf[k &dk;om;pGm0efcHygonf// xkdtwl 1962-63/ ckeSpfywf0ef;usif &efkukefwuUodkvf/ armfvjrdKif 'D*&D aumvdyf&Sd/ rGefausmif;ol/ ausmif;om;wkd@. trsdK;om; vGwfajrmufrSK twGuf/

14

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

rnfuJhodk@ udk,fusdK;pGef@ tepfemcHcJh=uonf/ rnfuJhodk@ owWd&Sd&Sd wkdufyGJ0if cJh=uonf wkd@udk vnf; tao;pdyf wdwd ususjzpfatmif =udK;pm; a&;om; xm;yg onf// Armordkif; rSwfwrf; pmtkyfrsm;wGif raz:jyxm;cJhaom orkdif; tcsufvufrsm;udkvnf; TpmtkyfwGif =udK;pm;jyD; az:xkwf a&;om;xm;onfudk awG@jrif&ayrnf// tb,fa=umifh qkdaomf Arm&mZ0ifordkif;qdkwm ppfatmifekdifwJhArmvlrsdK;wkd@u rdrdwdk@pdwf=udKuf a&;om; xm;wm jzpfw,f// rdrdwkd@udk xdckduf epfemapaom ta=umif;&m ordkif; tcsufvufwkd@udk rxnfhoGif;bJ csefvyf xm;wwfonf// tcsdK@csdK@aom ae&mwkd@Y trsdK;om;*k%f xdckdufrnf pdk;I trSefw&m;udktrSeftwdkif;ra&;om;bJ zkH;xm;=uonf[k qkdcsifygonf// odk@r[kwf jyifqifjyD; rdrdvlrsdK; tusdK;udk umuG,fa&; wwfonf// topfrGrf;rHjyifqif a&;xnfh wwfonf// xkd@a=umifh Arm&mZ0if ordkif;Y wdrfjrKyf xm;aom tcsufvuf rsm;udk aemifvm aemufom;rsm; trSefudk trSeftwdkif; od&Sdekdif&ef &nfoefI/ =udK;pm;jyD; wwfekdif or#az:xkwf a&;om;cJhjcif;jzpfonf// Todk@ jrKyfuG,faeaom ordkif;uGif;quf rsm;udk xkwfaz: a&;om;&mwGif/ wwfedkfifor#/ trSefw&m; obm0w&m;eSifh nDnGwfatmif =udK;pm;cJhygonf// ppf&SKH;olbufrS aeIvnf; ordkif;udk &SkKjrifokH;oyfjyD; a&;om;cJhonf[k qkdv#if rSm;rnfr[kwfyg// tb,fa=umifh qkdaomf/ ppf&SKH;ol rGefvlrsdK;/ &Srf;vlrsdK;/ &ckdifvlrsdK; wkd@rSm ordkif;udk rdrdwdk@bmom a&;om; rSwfwrf; wifcGifh r&&SdcJh=uay// ordkif; a&;om;&ef tcGifhvrf; qkH;&HSK;olrsm; jzpfonf// ppfatmifekdif olwkd@u/ pdwf=udKuf a&;om; rSwfwrf; wifjcif;udk wzufowf cHae&onf// Ttcsufudk pmem axmufxm;I ppf&SKH;olbufrS cHpm;jyD;jrKyfuG,faewJh orkdif;[muGuf rsm;udk jznfhpGyf a&;om;cJhjcif;jzpfonf//odk@aomfta=umif;rJh tajctjrpfr&Sd pdwful;,OfI a&;om; xkwfaz:cJhjcif; r[kwfyg// jrKyfaeaom ordkif; uGif;qufrsm;udk/ ckdifrmaompmtkyf pmwef; taxmuftxm;/ rSefuefaom awG;ac:rSK/ ,kwWd,kwWef &Sdedkifaom tcsufvufwkd@ jzifhom az:xkwf a&;om;cJhonf// Oyrm/ rGefvlrsdK;wkd@. bk&if&mZ"d&mZfrif; wnfxm; aqmufvkyfaom a&$=uuf,uf bk&m; wefaqmif; ausmif;uef Z&yfwkd@udk tif;0bk&if rif;acgifu rD;wif&SKd@cJhonf/ b,fta=umif;a=umifh rD;&SdK@cJhoenf;/ rnfonfh &nf&G,fcsuf jzifh rD;wif&SKd@ cJhonfudkrl ordkif;rsm;Y rSwfwrf;wif az:xkwf a&;om;cJhjcif;udk rawG@&ay// jrSKyfuG,f xm;onfudk awG@&onf// Todk@jzpf=uonfrSmvnf; "rRwm w&yfyifjzpfonf// rdrdwkd@ppf&SKH;aomtcg wrdsK; a&;om;I rdrdwkd@vlrsdK; ppfatmifekdifaomtcg omaom tuGufrsm;udk tom;ay;I wrsdK;wrnf csJ@um;a&;om; =uonfrSm tpOfvmw&yfvkd awG@cJh&onf// TtcsufeSifh ywfoufI rnfonfh vlrsdK;. ordkif;Yrqkd awG@&wwfonf// tcsdK@aomordkif;rsm;wGif rdrdwdk@vlrsdK; *k%foduQm xdckdufapedkifaom ta=umif;t&mwkd@udk

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

15

wrifwum jrSKyfuG,f csefxm; wwf=uonf/ odk@r[kwf azsmufzsufypf =u&ef =udK;pm; =uonf/ Oyrm t&nf;=uD; &[ef; ta=umif;&mrsm;udk u|efawmf i,fpOftcgu pmoif ausmif;YjyXmef;I oif=um;cJh&bl;ygonf// aemufydkif;wGif ArmvlrsdK;wkd@. *k%fudk xdckduf apekdifonfh ta=umif;&m[k jrifvmI orkdif;trSefudk azsmufzsuf=u&ef =udK;pm;vm=u onf// Armwkd@onf t*FvdyfeSifh 'wf(csf)vlrsdK;wdk@. udk,fxd vufa&muf tm;ay; ulnDrSKjzifh rGefvlrsdK;wkd@tay: ppfatmifedkifcJhonf// ppfatmifekdifolyDyD rdrdwdk@ udk,fudk,fukd tvGeftuJ trGrf;wif a&;om; xm;onf wkd@udkvnf; Armhordkif;Y awG@&ayrnf/ wzef ppf&SKH;ol rGefvlrsdK; wdk@udk txifjrifao;jyD; rw&m; csdK;eSdrfa&;om;rSK/ rrSefruef pGyfpGJ a&;om;rSK wdk@udkorkdif;Y awG@&ayrnf// ppfatmifekdifol OD;atmifaZ,swkd@u ppf&SKH;ol rGefvlrsdK;wkd@udk csdK;eSdrfaom tm;jzifh okH;eSKef;ajymqdkonfhpumvkH;wvkdif;jzifukef;abmif&mZ0if=uD;wGif h rSwfwrf;wif a&;om;cJhonfudk oufaotjzpf awG@jrifekdifonf//TuJhodk@ OD;atmifaZ,s wkd@om;tzu rGefvlrsdK;tm; wvdkif;[kqkdcJhovkd/ rGefwkd@uvnf; acgif;ikH@rcH/ ArmvlrsdK; udkrSKdcsdK;jrpfcsdK;trsdK;rsdK; jyefqdkcJh.// ArmvlrsdK;udk t&nf;=uD;rsdK;awG t&nf;=uD;om;awG ponfh rzG,f&maom &ifh&ifhoD;oD; pum;vkH;jzifh wkH@jyefjyD; pGyfpGJ ajymqdkcJhonf// odk@aomf ppf&SHK;ol/ rGefvlrsdK;wdk@rSm ordkif;rSwfwrf;wifcGifh r&cJhojzifh rdrdwkd@ okH;eSKef;ajymqkdcJhaom t&nf;=uD; qkdwJh pum;jrKyfuG,faecJhonf/ ppf&SHK;olb0tjzpfu wzufowf cHcJh&onf/ Ttcsufudk vnf; az:xkwf a&;om;xm;onf// 4if;tjyif wvkdif;pum;vkH;. rlvZpfjrpf t"dy`g,feSifh ta=umif;&mudk4if;/ wvkdif; pum;vkH;udk tb,fa=umifh OD;atmifaZ,su a&G;cs,f okH;pGJcJhoenf; ponfh ta=umif;udk 4if;/ ordkif;rSm jrKyfuG,f aecJhonf// rnfol wOD; wa,mufrS twdtus az:xkwf edkifcJhjcif; r&SdcJhay//wvkdif;[laompum;vkH;onf/ rGefvlrsdK;udk &nfn$ef;aom a0g[m& pum;wvkH; tjzpfomomreftm;jzihfodcJh=ujyD;t"dy`g,fvGJvGJrSm;rSm;jzifh okH;pGJae=uonf// rGefvlrsdK;onf wvkdif;vlrsdK; r[kwfyg// wvkdif;vlrsdK; onfvnf; rGefvlrsdK; r[kwfyg// TjrKyfuG,faeaom/ ta=umif;&m trSefwkd@ukdvnf; oufao taxmufxm; tcsufvuf ckdifcdkifvkHvkHjzifh u|efawmf=udK;pm;jyD; xkwfaz: a&;om; xm;ygonf// ordkif;rsm;wGif wcgw&H a&S@aemuf rnDnGwfaom a&;om;xm;rSK rsm;udkvnf; awG@&wwf onf/ ,kwWd/ ,wWefrJhpGm a&;om; xm;onfudkvnf; awG@&wwfonf/ Oyrm w&kwf ol&Jaumif; *gr%D yk*Hudk ppftiftm; tvkH;t&if;eSifh vma&muf wkdufckdufaomtcg/ Armwkd@bufrS rnfolwOD; wa,mufrS w&kwfol&Jaumif; *gr%d eSifh ,SOfjydKif xkd;owf&ef tpGrf;owWdr&SdcJhay/ rGefol&Jaumif; ordefA&mHu u,fwifay;cJhI ArmawG olwyg;&J@

16

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

aus;u|ef jzpf&rJhb0rS vGwfajrmufcJhonf/ Tordkif;tjzpftysuftrSefudk yxrydkif;wGif/ ArmawG trSefudktrSeftwdkif; rSwfwrf;wif a&;om;xm; cJh=uonf// ausmif;rSm jyXmef;I ausmif;om; vli,frsm;udk oif=um;apcJhonf// 'gayrJh aemufydkif;wGif rdrdwdk@ vlrsdK; *k%fudk xdckdufapcJhonfh tjzpftysuf jzpfonf[k ArmvlrsdK;awGu ,lq[ef wlygonf// pmoif ausmif;rSm oif=um;jcif;udk &yfwef@ypfvkdufonf// 4if;tjyif ordefA&mH tjzpfrSefudk ajymif;vJypfjyD; rdrdwkd@ArmvlrsdK; *k%fukd umuG,f a&;om;vm=uonf// tm%m &Sdaom vlrsdK;jzpfI pdwf=udKuf orkdif;udk jyKjyifajymif;vJ a&;om;edkifcJhonf// w&kwfol&Jaumif; *gr%d vma&muf usL;ausmfpOfu/ Armppfol=uD;rsm;/ e,fpyfa'oodk@ a&mufae=uI *gr%deSifh,SOfjydKif xkd;owf&ef ArmvlrsdK;xJrS vlr&SdcJhjcif;jzpfonf[k zgax; ajymqkd cJh=uonf// rvGJra&Smifom rGefol&Jaumif; ordefA&mHudk xkwfokH;cJh &onf[laom oabm ajymif;vJa&;om;&ef =udK;pm;vm=uonf// w&kwfOwnfbGm;rif; ppftiftm; tvkH;&if;jzifh csDwuf vmonfrSmvnf; tif;0udk odrf;ydkuf&efr[kwf Armrif;u ac:aqmif zrf;qD;xm;aom/ armfwkH/ armfu,fpm;wkd@.om;r,m;rsm;udk jyefvnf awmif;qkd&efom jzpfonf[k ta=umif;t&m ao;odrf oGm;&ef ajymif;vJ a&;om; vm=uonf// armfwkH/ armfu,fpm;wkd@. om;r,m;rsm;udk jyefawmif;&eftwGuf omqkdv#if/ tb,fa=umifh tvGef=uD;rm;aom ppftiftm; wyftiftm; vltiftm;jzifh csDvm&oenf;// oHwref a&;&menf;eJ@ ta&;qkd,lIr&ekdifbl;vm;// wzefbk&ifrif;acgiftay:vnf; a0zefaxmufjy p&m tjypfajymp&m tcsufvufawG rsm;pGm jzpfvmapw,f// armfwkH/ armfu,fpm;wkd@. om;r,m;rsm; wkd@udk jyefvnf xdk;tyf ay;vkdufv#if jy\emajyvnf edkifvsufom;eJ@ tb,fha=umifh acgif;rm;jyD; qufvuf odrf;ykdufxm;&ovJ// wkdif;jynfqkH;&SKH; cH&ekdifwJhtxd rdkufwGif; eufae&ovm;// udk,fhbufu ,SOfjydKif&ifqkdifekdifwJh ol&Jaumif;awG r&SdygbJv#uf tb,fha=umifh t"dy`g,frJhpGm acgif;rmae&ovJ ponfh axmufjyp&m bk&ifrif;acgiftay: tjypfwifp&mawGordkif;tcsufrsm;tjzpf usef&pfapcJhonf// Tae&mY tu,fI Armppfol=uD;wOD;OD;u rdrdudk,fudktxif=uD;jyD; *gr%deSifh ,SOfjydKif xkd;owfcJhv#if4if;ppfol=uD;onfvnf;vnfyif; xufydkif;jywfrnf ZD0defcsKyfrnf// ArmvlrsdK; vnf; wyg;ol. aus;u|ef jzpf&rnhf tjzpfudka&m awG;awm rd=u&J@vm;// ordkif;udk ajymif;vJ a&;om;&ef =udK;pm; olrsm;u Ttcsufudk arhaeonf[k xifygonf// 'gayrJh ordkif;pmudk zwfolrsm;url/ Ttcsufudk aumif;rGefpGm pOf;pm; rd=uonf// ajymif;vJ a&;om;oltm; ysuf&,f jyK=uonf// Armppfol=uD;awG e,fpyf a'oodk@ a&mufae =uonf[kyif ajymajym/ odk@r[kwf/ w&kwf ol&Jaumif; *gr%d udk a=umuf&GH@I/ r,SOfjydKif &JI Armppfol=uD;rsm; e,fpyfodk@ xGufajy; wdrf;a&Smif ykef;atmif; vkduf=uonf [kyif

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

17

qdkqkd/ Tae&mY ordfefA&mHu udk,fpm;jyK ,SOfjydKif ay;wJhtwGuf ArmvlrsdK; wdk@twGuf tvGefuHaumif;onf[k jyifyyk*~dKvfrsm;u jrif=uonf// Tae&mY ordkif;udkajymif;vJ&ef =udK;pm;wJh orkdif;ynm&Sifwdk@rSm/ rdrdcg;0wf ykqdk;jzifh acgif;jrD;vkHatmif =udK;pm;zkH;&if;/ zifay: aeonfh rdrdtjzpfudk rodbJjzpfaeonf// wzef rGefol&Jaumif; ordefA&mHonf/ *gr%d w&kwf ol&Jaumif;eSifh ,SOfjydKif xkd;owf&ef pdwfrqkH;jzwfcif/ trsdK;rsdK; pOf;pm; awG;awmI wa,mufwnf; pdwfxJwGif =uKH;0g; aeao;onf// opPmrJh=uaom bk&ifrif;acgifeSifhom; rif;&JausmfpGmwdk@tay: emusnf; aompdwf/ rkef;wD;aompdwf/ &GH&Smaompdwfwkd@onf jyif;xefpGm Anm;"&mH.&ifwGif jzpfay: aecJhrdonf// ta=umif;rl/ r=umao;rSD umvuyif rGef-ArmeSpfOD;eSpfzuf/ ppfol&Jaumif; wOD;csif; ppfa&; ,SOfjydKifyGJwGif rif;&Jausmfapmonf/ Anm;v*Gef;tdeftm; vdrfvnf vSnfhzsm;I aumufuspfpif;vJpGm zrf;qD;cJhonf r[kwfavm// xkdvdrfvnf vSnfhzsm;aom/ ppfa&; ,SOfjydKifyGJrS &cJhaom 'g%f&mjzifh Anm;v*Geftdefonf taocHoGm;cJonf// rdrd h tvGefjrwfekd;wG,fwm cspfcifaaom rdrd.tpfudk aemifawmf Anm;v*Geftdefudk/ vdrfnm vSnfhzsm;I owfchol rif;&JausmfpGmwkd@ om;tztay: emusnf;aompdwf rkef;wD;aom J pdwfwdk@jzpfay:vmjyD; ordefA&mHonfwa,mufwnf;rmefygyg=uKH;0g;cJhonf// Ttcsufvuf wdk@udkvnf;/ orkdif;Y tao;pdyf tjynfhtpkH/ rSwfwrf;wif xm;jcif;r&Sdonfudk awG@&onf// jrKyfaecJhonfudk awG@&onf// 4if;jrKyfuGufudkvnf; wwfekdifor#/ trSeftwkdif; az:xkwf a&;om; xm;onf// wzef 1752-ckeSpf rGef-ArmppfyGJudk avhvm=unfh&if ordkif; jrKyfuGufawG trSefw&m;udk zkH;uG,fjyD; ajymif;vJjyifqif a&;om; xm;rSKawGudk rsm;pGm awG@&ayrnf// wdwdusus ajym&&if jynfjrdK@wdkufyGJrS pwifjyD; t*FvdyfeSifh 'wf(csf)vlrsdK;wkd@u OD;atmifaZ,swdk@bufrS udk,fxd vufa&mufyg0if ulnDaqmif&Guf ay;cJhonfh tjzpfrSefudk ArmawG zkH;uG,f xm;cJhonf// t*FvdyfeSifh 'wf(csf)vlrsdK;wkd@. ppftiftm; tulnD axmufyHhrSKa=umifh OD;atmifaZ,swkd@bufrS atmifyGJawG wckjyD;wck&&SdjyD; rGefvlrsdK;wkd@ ppf&SKH;cJh&onfh ordkif; tjzpfrSefudk azsmufzsuf cJh=uonf// 1757-ckeSpf OD;atmifaZ,swkd@ a&$bkd ArmawG rGefvlrsdK;wkd@. aejynfawmf [Hom0wDudk vma&muf wkdufckdufpOf t*FvdyfeSifh 'wf(csf) vlrsdK;wkd@u tajrSmufvufeuf=uD;i,frsdK;pkHulnDjyD; vludk,fwkdifudk,fus OD;atmifaZ,swkd@ bufrS 0kdif;0ef;wkdufcdkfuf ay;cJhonfhtwGuf [Hom0wD usqkH;&wJhta=umif;&if; trSefukd vnf; TpmtkyfY az:jya&;om;xm;onf//

18

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

rGefvlrsdK;wkd@. aejynfawmf/ [Hom0wD jynf=uD;udk OD;atmifaZ,som; tzwkd@u odrf;ydkuf &vkcsdefwGif rGef&[ef; oHCmtyg;(3000)wkd@onf/ [Hom0wDaejynfawmfodk@ vma&mufpk &kH;cJh=uonf// tb,fha=umifh ab;vGwf&mokd@ oGm;a&mufI wdrf;a&Smifjcif; rjyK=uoenf; qdkonfh tcsufudk ordkif;YrawG@&ay// OD;atmifaZ,stm; rGef&[ef; oHCmtyg; (3000) wkd@u jrJjrHaom owWdjzifh rsufeSmcsif; &ifqdkifI rnfodk@ ta&;qkdcJh=uonf/ rnfuodk@aom Jh tqkdtrdef@udk jyKcJh=uonfudkvnf; orkdif;Y wdwdusus rSwfwrf;wif a&;om; xm;=ujcif; r&SdonfudkawG@&ayrnf// Ttcsufwkd@udkvnf; az:xkwf a&;om; xm;onf// 4if;tjyif rGef&[ef; oHCmtyg; (3000)wkd@. Om%fynm=uD;rm;rSK/ owW0grsm; tay: arwWmw&m; =uD;rm;rSKwkd@ukdyg/ jrifomatmif xkwfaz:a&;om; xm;onf// rGefvlrsdK;wkd@. aemufqkH; bk&if Anm;'vrif;udk/ rrSefuefaom trSKcif;jzihf/ rw&m; pGyfpGJI rnfuJhokd@ tjypfay; cJhonf/ Anm;'vrif;tm; rnfodk@ edSrfhcspGm qufqH cJhonf/ edSrfhcsjyD; &kH;wifcJhykH/ trSKppfaq; cJhykHeSifh wuG rnfuJhokd@ owfcJhonfwkd@udkyg/ jrKyfuG,f aeaom orkdif;uGif;quff rsm;tm; wdwdusus jzpfatmif taxmuftxm;eSifh wuG/ tckdiftrm az:xkwf a&;om;xm; ygonf// Tpmtkyf jzpfajrmufa&;twGuf tzufzufrS 0dkif;0ef; tm;ay; ulnDcJhaom yk*~dKvfrsm;udk txl;aus;Zl; wifygonf/ txl;ojzifh pmtkyf/ pm&Gufpmwef;rsm;udk/ apoemjzLpifpGm iSm;&rf; zwf&SkKcGifh ay;cJhaom =opa=wvD;,m;ekdifiH uifr&mjrdK@ Ak'<bmomausmif; q&mawmf emJa0'Om%/ q&medkifxGef;a0eSifh edkifvkH&GmZmwd edkifa&$vGif(c)emJvs;x0f wkd@udk4if;/ pmtkyf jzpfajrmufa&;twGuf apoem tjynfheJ@ tzufzufrS 0kdif;0efulnD aqmif&Guf ay;aom vGwfvyfaom rGefowif;XmeIMNA rS emJuokrefeSifhtzGJ@udk4if;/ emJokefxef(MUL)tm;4if;/ edkifausmifeSifh ywfoufjyD; u|efawmfodvkdonfh tcsufvufrsm; udk/pdwf&SnfpGm&Sif;jyaom/tar&duHrS a'gufwmrdp&mJref (Ph.D)udk4if;/ppfaxmufvSrf;a&; wdk@u rif;ausmfat;tm; enf;rsdK;pkH nSif;yef; eSdyfpuf/ owfcJhonfh ta=umif;udk tao;pdyf ajymjyay;aom/ USAekdifiH&Sd edkififyef;vSKdifudk4if;/ rGeftrsdK;om;'Drkdua&pD vSKyf&Sm;rSKeSifh ywfoufjyD; &Si;f vif; ajymjy ay;aom aumhu&dwf awmifydkif; trwf/ rGeftrsdK;om; 'Drdkua&pDwyfOD;rStrwf ekdifaomif;&Sdefudk4if;/ pmrl=urf;udk zwfay;aom aemfa0edkifiHrS/ emJAnmref(uavmaomh) wkd@udk4if;/ txl; aus;Zl;wif &Sdyga=umif; rSwfwrf;wif tyf ygonf//

edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf) (14/09/2008)

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

19

aerwjnid>nj
aYuinjr dHjek.njmnj mWYkuJelwj\ huitjd, /]E/]ikjkuE w>d mh.bM.tuY likjzku zku8Hj Say.om.tjehcjbHjd,K;}d,rgWo\ huitjgHjraY\\ d,K;}likjaupj%aj nkuEv.q.bM.mdHjr\\ ea.njsuitjtObWYmel.njr\\ qL,aeK>cjkuEaYxigHj a.tjmikj%.nkuEDwjemt=.r\\ aYgs.njtuY\ K;}lwjprU Ak*@ezN.j n.YyH&]ek;cjr\\ xocjgWo/i]kjepcjgHjaYgs.njK;}lwjkuJr\\ Sg,/i]kjepcjar.auitjquJer.cjgHj aYhWogocjhuJr\\ywjrSuEx.tj d,ebLtjnWom<,qL,aeK>cj kuEaYxi\\ p?Y(r.zwcjkunjev.cj)bM.gHj\ bM.to K;}/]E/I]kjlwj mnjpu& hWomWYkuE ep=.aj'tjr\ bM.to huitjFWokuEawuEtuY\ buJpMikjsuitj e/otaj K;}lwjwcjbM. m.njlwjr\ ywjrpu&mnj hWokelcj K;}%.\wcjzku /.o/.ohWom.njm<, x,bHjlikjwcjbM.taj\ gmL]icjeTcjektjper. pr.mnj K;}lwjp?YkuEwcjbM.gHj\dHj/.oehcj guicjektj%.m.njr\\ wcjepLtjtjgHj dHja.dtnj lM]injm.nj er.cj\\ huitjgHjr\ aYelwj guitjgs.nj gLi]kjgL.Y qkjqI q.DktuY kelcjK;}T:,lwj wcjmnj/.o/.okuJr\\ 'uitjraYplWIpr. K;}lwjkuJelwj\ dN.YebLtjey>cjy. hWoepcj togHj elwj FWolM]injer.cj aYesHjsuitjr\\ ywjr hWoepcjsuitj l=} aYK;}lwjFWom<, TokjT:, m.nj lM]injr\ aYducjtL]cj lM]injr\\ aerwjaocjezy; lkjelwj pu&mnjnkuE (telcj)gHjelwj aYek~cj qHjlwjr\\ nkuE qkjqJI q.Dk /]ikjkjepcjcjehcj eq.cjk`,lwjr\\ ywjrqkjqJIq.Dk\ l=}aY eq.cjk`,lwjgHj\ hWoepcjsuitjm<, kelcj K;}T",nkuE ddHj/.o/.o qkjqIepcjcj m.njm<, aYducjtL]cjlM]injk.lr\\ aDikrnjtMo K;}likj%ajgHj qWkjgWo mC]hjsuitj ek.njgkUmnj mdHjr\ rnjtMajmWYpLnjgHj qWkjgWoqHjeKLwjwcjbM.to K;}lwj epLtjtjgHjr\\ pu&mnjgHj dHjmNihj k;pN.njtuYaeK>cjK;}wcjzkuhWomWYkL]cjr\ buJbM.toK;}lwjgHj\ pu&d,ducjkL]cjr\\ mNihjlChjwcjto gmL]icjelwj eTcjektjwcjbM. toK;}lwjgHj dHj/.otuY\ atuicjgkUbM. K;}lwjgHj guicjektj auitjr\ gkUmnj gkUm-pY-pYgHj dHja.gkUayutj e/oKutjkuEyM] (telcj)mdHjr\\ maerwj (telcj)wWo hWoeScjkuE gkUmnjpu& qkjkjr\\ mnjgHj (telcj) hWoeqcj\ (telcj)gHj elwj dHjmnjhWoeqcjr\\ bM.to KutjT"]tj ektjlwj qkjkjr\\ hWomWYkuE ruihjkNkj qkjqIr\\ d,ea.njsuitjbWYmel.njr\\ huitjgHjr aYgL]ikjgL.Ywcjn.n.q.jtuY\l=} wcjbM.To K;}lwj per.pr. mnjgHj hWodHj/.o qkjkj\ kelcj K;}%. lwjr\\ p?Ylikjaupj%owWo

20

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

aYK;}ptuinj T:,lwj wcjmnjp&uxixr\\ el$.wjwj\ p?YwcjdN.YlCE]lC]EtogHj\ bM.tope`wjlwjFWor\\ TiKuikjkuE gkUe/otuY\ e/otope`wjlwjr\\ dN.YlC]ElC]E e/oto pe`wjtuY ek~cjK;}lwjFWor\\ dN.YlC]ElC]E bepcjK;}sukjlwjFWor\\ huitjgWor wcj/.o/.o ekLoa.tuY wcjebLtjtj mH.mH.gHj dHjmocjdtnjr\\ _p.ktjmocjp?Ywcjr\\ aYqPlWIpr.tuY wcjbM.to K;}pe`wjlwj ebLtjtjtogHj\ K;}T:,lwj wcjmnj/.o/.omdHjr\\ dN.YbM.to pN]kjpLhjlwjgHj aYK;}TmokjT:,lwjr\ dN.YbM.to pe`wjlwjgHj aYek~cj K;}T:,lwj wcj/.o/.or\ dN.YbM.to K;}Snjlwj apuEgHj aYek~cj TokjT:,lwjr\\ qWkjgkUmnjpu&gWotJ\ buJmnjpu& gWok;a.pN.nj kuEbM.gHjkuJ buJbM.to gsuitjekLo lwj kr.zjmnjpu& bx.dl ddHj/.ogHjkuJelwj aYK;}T:,lwj p?Ylikjaupj%ajmdHjr\\ gkUmnjpu& tJektjwcj gkUzkutuY suitjS.njgkU gWomokjtiunj rnjtMolwjr\\ mnjpu&bHj likjaupj%otuY ywjr gu%jfuEFWo l=}gkUe%wj esHjsuitjm<,\ aYe/.cje-pr\\

n.Yefqicj-z. (tk*quEefkjdryj) 137w\ gituvtj(12)mokj

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

21

OuUX=uD;edkifa&$usif ESifh awmfvSefa&;orm;/'kd@rGGefausmif;om;


tcef;(1) pnf;pHepf=uD;ol// udk,fhtm;udk,fudk;wwfol// rSwfom;bG,faumif;aomAkdvfcsKyfjrpum;//vdrfnmwJhyifvkHpmcsKyf// rmemyavmpmcsKyfeSifhu|efkyfqkawmif;//
OuUX=uD;edkifa&$usif uG,fvGefoGm;onfrSm wvwmyif &SdoGm;jyD;jzpfonf// odk@aomfvnf; uGsefawmf@pdwfxJrSm OuUX=uD;onf/ touf&SifvSsuf &Sdaeao;onf/ raoao;bl;[k cHpm;ae&qJyifjzpfonf// OuUX=uD;onfae@pOfvkyfief;rsm;udk wm0efrysuf xrf;aqmifvSsuf &Sdonf// ygwD.vkyfief; wm0efudkvnf; ae@pOfrjywf/ qufvuf xrf;aqmifv#uf&Sdonf[k uGsefawmf jrifrd aeao;onf// wae@wm aexGufrS ae0ifonfh txdd OuUX=uD;. ae@pOf vkyfaeusvkyfief;rsm;udk wckrusef/ tao;pdyfjrifaeqJyifjzpfonf// reufapmapmOuUX=uD; tdyf,mu xv#ifxcsif; rdrdtcef;xJYyif xdkufoifhaom udk,fvufv_yf&Sm;r_udk vkyfonf [kxif&onf// rsufjrifudk,fawG@rawG@&bl;yg// wcgwGifusef;rma&;udk,fvuf v_yf&Sm;jcif; udpPeSifhywfoufjyD; uGsefawmffar;bl;ygonf// OuUXu rdrdenf;eSifhrdrd vkyfwmrsKd;&Sdonf[k om ajzcJhonfudk =um;bl;onf// touf&SLaom avhusifhcef;vkyfonf[kxif&onf// OuUX=uD;onf wnwm tem;,l tdyfpufjyD;aemuf reufapmapm rdrdtcef;rS xGufvm v#if yXrOD;pGm udk,fvuf oef@&Sif;a&;eSifh obm0wm0effudk xrf;aqmifonf// cE<m&v#if owW0gwdkif;onf cE<m wm0efudk xrf;aqmif&onf// rnfolr# a&Smifv$JIr&yg// cE<monf rnfonf@ cE<mrqdk 'kuQjzpfonf [laom jrwfpGm bk&Sm;. w&m;awmf tqkH;ronf/ tvGefrSefygonf// cE<m0efudkrxrf;&aomol[lI avmuwGifr&Sdyg//vlwkdif;vlwdkif; ae@pOfeJ@ tr# wpuUef@av;r#yif rtm;vyf&avatmif cE<m0efudkxrf;aqmifae&onf// udk,fcE<m. obm0 wm0efudk ausjyGefpGm xrf;aqmifjyD;vSsif OuUX=uD;onf a&rdk;csdK;avh&Sd onf// Tae&mwGif rSwfom;p&m aumif;aom tcsuf wcsufudk a&;om;&ef vdkrnf[k xifonf// OuUX=uD;onfrdrdudk,fukdtvGeftm;ukd;wwfaomoabm&SdonfudkawG@&onf//

22

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

rdrd wwfedkifaom 0efudk rdrdbmom xrf;aqmif,l wwfonf// OuUX=uD;onf a&csKd;onfh tcgwdkif; rdrdt0wfpm;udk rdrdbmom av#mfzGwfwwfonf// rdrdwae@wm0wfxm;aom pGwfus,f tokH;jyK xm;jyD;aom rsufeSmokwfyk0g wdk@udk udk,fwdif a&csdK;pOf av#mfzGwf k ,lwwfonf// olwyg;tm; 'kuQ ray;wwfaom oabm/ rdrdukd,fudk tm;udk; wwfaom oabmukdjyonf// OuUX=uD;. rdrdudk,fukd tm;udk; wwfonfh tavhtxeSifh ywfoufI/ Tae&mY a&;om; wifjyp&m ta=umif;&m wck&ygonf// 1995-ckeSpf aphpyfa&; vkyfjyD; Sd aemuf/OuUX=uD;eSifh tzGJ@onf/ armfvjrdKifokd@oGm;jyD;/ rGefjynfolrsm;eSifh awG@qkHjcif;/ aqG;aEG; &Sif;vif;yGJrsm; jyKvkyfjcif;/ ponfwdk@udk aqmif&Guf=uonf// OuU=uD;eSifhtwl/ rGeftrsKd;om; vGwfajrmufa&; wyfrawmfrS AkdvfrSL;0if;atmifvnf; vkdufygoGm; &onf// OuUX=uD;wae@wm&Sif;vif;yGJrsm; vkyfjyD;aemuf/tm;vyfaom ae@&ufrsm;wGif/ OuUX=uD;eSifh tzGJ@wdk@onf armfvjrdKifjrdK@ay:&Sd apwDykxdk;/ bk&m;ausmif;uefrsm;tm; oGm;a&muf zl;ar#m f =unfnkdavh &Sd=uonf// TtcgwGif OuUX=uD;eSifhtwl OuUX=uD;. uawmf a':wifhvnf; ygoGm; wwfonf// tcgwyg;wGif usKdufoefvH bk&m;udk oGm;a&muf zl;ar#mf =uonf// usKd ufoHvH avScg;ukef;/ twwfwckrSm OuUX=uD;u tm;,ljyD; wvSrf;csif; =udK;pm;I vSrf;wuf aeonf// a':wifhonf OuUX=uD;tm; =unfhI pkd;&ddrfpdwf jzpfyGm; rdonf// ukef;twuf avScg;&Snf wav#mufvkH; bk&m;a&mufonfh txd OuUX=uD;wOD; vSrf;wuf ekdifyghrvm;qdkaom pkd;&drfpdwf jzpfrdonf// ukef;tjrifhonf &Snfvsm;onf/ touf&G,f tm;jzifh =uD;jyD;jzpfaom OuUX=uD; twGuf pkd;&drfrSKjzpfu jzpfxkduf ygonf// ausmfwufedkifygh rvm;qdkaom pkd;&drfpdwfjzifh arwWm =uD;rm;aom a':wifhonf OuUX=uD; tm;,ltrDSjyK edkif&eftwGuf rdrdvufudkurf;ay;vkdufonf// vifr,m;wkd@.bm0 tcufcJ=uKHv#if wOD;udk wOD; az;rulnD &rnfr[kwfavm// 'Doabmjzifh a':wifhurdrdvufudk tm;,ltrSDjyK edif&eftwGuf urf;vSrf;ay;jcif;jzpfonf// 'gudkOuUX=uD;urjrif[efjyKjyD; a&S@odk@ rdrdbmom/ wudk,fawmfav#mufvSrf; wufoGm;onf// a':wifhuvnf; OuUX=uD;rjrifIrdrdvufurf; ay;wmudk vSrf;r,lwmvm;xiffjyD; pkd;&drf=uD;pGmOuUX=uD;aemufokd@ oGufoGuf a&Smufvkduf oGm;jyefonf// tem;odk@ a&mufaomtcg OuUX=uD;vufudk a':wifhudk,fwdkif udifpGJ,ljyD; k wGJwuf&ef =udK;pm;jyefonf// TtcgwGif OuUX=uD;onf cg;awmifeSifh qwfqwfwGwfjyD;/ a':wifhvufudk cgcsvkdufonf// 'DawmhrSyif rdrd.cspfvif OuUX=uD;onf/ rnfolwOD; wa,muf. tulnDudkrS r,lb/J rvkdbJ/ rdrdbmomrdrd wufedkfifonfudk jyvkdI jiif;y,f vkdufa=umif;udk a':wifh odvkduf&awmhonf// Ttjzpftysufudk tuJcwf apmifh=unf@ aeaom AkdvfrSL;0if;atmifu aumif;aumif; odjrifjyD; =udKwfI jyKH;rdavonf//

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

23

armfvjrdKifodk@ roGm;aom uGsefawmf wdk@udk AkdvfrSL;0if;atmifu jyefvnf ajymjyI od& onf// Tae&mwGif OuUX=uD;onf/ rdrdudk,fudkrdrd tm;ukd;wwfaom oabm/ rnfolwOD; wa,muf. tulnDudkr,lbJ/ rdrdbmom vkyfedkifuvkyf,l wwfaom/ oabmudk awG@& ayrnf// aemufwcsufwGif rdrdonf touf(80)ausmfjyD; jzpfonfhwdkif i,f&G,fol vli,f wOD; uJhokd@yif usef;rm oefpGrf;vsuf &Sda=umif;udk jyvdkaom oabm ygonf[k AkdvfrSL; 0if;atmifu jyefvnf okH;oyfI ajymjyygonf// [kwfygonf OuUX=uD;onf touf&G,f eSifhrvkdufatmif tvGefusef;rma&; aumif;olwOD;jzpfonf// rnfokd@qdkap/ OuUX=uD;onf rdrdjyKvkyfI &edkifaomt&mudk rdrdbmom vkyf,lavh&Sdonf// olwyg;udk tm;rudk;vkd/ 'kuQvnf; ray;vkdaom pdwfqEN tjynfh&Sdonf// awmfvSefa&; orm;aumif;wOdD; yDoonf// acgif;aqmif aumif;wkd@Y &Sdoifh&Sdtyfaom/ pdwf"gwfyiff jzpfonf//OuUX=uD;onf reufwdkifa&rdk;csKd;onf ysufuGuf&ufr&Sd a&csdL;onf[kqdkedkifonf// rmemyavm/ (tef/'D/tuf/) XmecsKyfrSm aepOfrSmyifjzpfjzpf/ rGefjynfopfygwD e,fajr/ ya,ma'orSmjzpfjzpf/ ae@pOf reufwkdfif a&csKd;onfudk awG@&onf/ &moDokH;vD/ OwkokH;yg;/ tcsdefcgra&G; a&csdKK;onf[k qdk&rnf// rGefjynfopfygwDXmecsKyf u|efawmfwkd@ aexkdifaom ya,ma'oonf tvGefat;onf// wcgw&H rdk;&moD(3)vywfvkH;wGif/ aeudk(3)&uf r#yif jrif&onfh tcsdeftcgvnf; &SdcJhbl;onf// 4if;(3)&uf aejrif&aomae@ rsm;wGifvnf; w&uf wm aeudjk rif&aom tcsdeftwdkif;wmonf odyfr=umvS// wae@v#if (2)em&D r#wmjrif &onf// useftcsdefrsm;wGif wae@vkH;rjrif&// OuUXeSifhuGsefawmfwkd@aeaom ya,m a'o ae&monf/ awmifapmif;Y&Sdojzifh awmifckd;aiG@wdk@onf tjrJwrf; tkH@qdkif; r_dif;a0 aeonf// awmifus prf;a&uvnf; uGsefawmfeSifh OuUX=uD;aeaom ekdifiHjcm;a&; Xme&kH;udk ywf0dkuf jyD; woGifoGif pD;qif;aeonf// ae@nrjywf acsmifus a&pD;oHudkvnf; =um;ae &onf// xkdae&mxkda'oY aexkdifaom yk*~dKvfwOD;tm; pdwfvSKyf&Sm; upm; apcJh onf// a&S@pmqdk awmf eENol&d,trwf pyfqdkcJh=uaom vGrf;&wkuAsmrsm;udk jyefvnf/ vGrf;qGwf owd& wrf;waponf// ya,ma'orSm ae@nrjywf qufwdkuf/ rdk;&GmoGef; wwfonf/ rkd;r&Gmaom ae@rsm;wGif/ awmifrS pkwf,lodrf;qnf;xm;aom rdk;a&wkd@ukd tckd;aiG@tjzpf/ jyefvnf xkwfv$wfojzifh/ tjrJwrf; r_dif;a0 aewwfonf// aeudk vkH;0 rjrif&acs// TuJhokd@ at;aomae&mYyif OuUX=uD;onf ae@wdkif; a&csdK;onf/ at;aomumv &moD Owkrsm;wGif OuUX=uD;. yg;awmfjrJ edkifatmifu a&aEG;=udKcsuf ay;&onf// a&rdk;csKd; udk,fvuf oef@&Sif;jyD;aom

24

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

OuUX=uD;onf rdrdukd,fudk aocsmpGm 0wfpm;qif,if wwfonf// aooyfpGm t0wfpm;udk 0wfonf// uykdu,kd 0wfpm; qif,ifav@r&Sd/ txl;ojzifh vkHjcnfudk aocsmaphpyfpGm 0wfpm; qif,ifwwfonf// uabmifp wGJavmif;jzifh 0wfpm;qif,ifavhr&Sday// wcgbl;r# rawG@jrif&acs// qHyifudkaooyfpGm zD;vdrf;onf// OuUX=uD;. qHyifonf yifudk,frJ vsuf&dSonf// touft&G,fjzifh rvkdufatmif rJeufaeao;onf/// 4if;tjyif tvGeftHh=o bG,f aumif;avmufatmif oGm;onfvnf; rusdL;rayguf yuwdtwdkif; aumif;rGef vsuf &Sdonf// rnfolrqdk OuUX=uD;.qHyif/ oGm;wdk@udk =unfhI csD;rGSef; tHh=o =uonf/ touf&G,feSifh rvkdufatmif ekysKdaeaom OuUX=uD;udk trsKd;rsKd; ajymqdk a0zef=uonf// txl;ojzifh/ CRDBOD;&Jausmfol/ acwfjydkiOD;wifarmif0if;/ NLD(LA)OD;0if;cuf/ 0ef=uD;cskKyf f a'gufwmpdef0if;wdk@u OuUXudkawG@v#if OuUX=uD;.usef;rma&;aumif;rGefjcif;udk tjrJwrf; csD;rGef; avh&Sd =uonf// tck 'Dtouf t&G,f &Sdwmawmif OuUX=uD;rSm tvGef=unfhI usufoa& &Sdao;v#if vGefcJhaom eSpfaygif;(30)ausmfu toufeke,f i,f&G,fpOfrSm OuUX=uD;taeeSifh rnfr#ekydsKjyD; usufoa&&SdvkdufavrvJqdkjyD; tHh=opGmajymqdk wwfonf// uGsefawmhudk olwdk@awG@wdkif; OuUX=uD;. usef;rma&;udk csD;rGef;=uonf// (cifAsm;wkd@ OuUX=uD;uawmh touf&G,feSifh rvkdufatmif wu,fhudk usef;rmw,f/ wu,hfudk usufoa&&SdwJh yk8~dKvfwOD;bJ)vkd@ csD;rGef;ajymqdkavh&Sd =uonf// OuUX=uD;onf/ olwdk@csD;rGrf; avmufatmif/ usef;rma&; tvGefaumif;aeonfrSmvnf; jiif;uG,fIr&yg// TuJhokd@olwumu rdrd.usef;rma&;udk csD;rGef;ajymqdk=uonfhtcgrsm;wGif OuUX=uD;rSm auseyfaerdonf//yDwdjzpfrdaomrsufeSmjzifhrodrom jyKH;a,mifaerdonfudkawG@jrifekdifonf// olwdk@ TuJhokd@ csD;rGef;ajymqdk &onfrSmvnf;tjcm;aom aemufcH yHhykd;ay;aom ta=umif; w&m;rsm;vnf; &Sdedkifonf[k uGsefawmfawG; xifrdonf// tb,fa=umifh qdkaomf/ olwdk@ taejzifh jrdK@wGif; aepOftcgwGif tjrJwrf; tpkd;& tqufqufwdk@. olykefeSifh ywfouf onfh 0g'jzef@csDaom owif;pmawG umwGef;awG aqmif;yg;rsm;udkom tjrJwrf; awG@jrif zwf&_ aecJh&onf// olykefqkdonfrSm rkwfqdwfarG; xlyvjypfeSifh &ufpuf =urf;=uKwf aom toGiftrl,mjzpfom zGJ@EGJ@I az:nGSef;a&;om;=uonf// umwGef;qdkv#ifvnf; yg;odkif;arG; rkwfqdwfarG; xlyvjypfeSifh &ufpufaomrsufeSm vlowfaomrsufeSm "g;jr rsufeSmjzifh o&kyfaz:a&;qGJwwf =uonf// TuJhokd@ ywf0ef;usifeSihf usifvnfvmcJhaom/ olwkd@tbkd@ awmwGif;rSm &Sdae=uonfh trsKd;om; ekdifiHa&; acgif;aqmifrsm;udkvnf; umwGef; xJuolykefuJ@okd@yif jrifxm;ekdfifp&m ta=umif;&Sdedkifonf// 4if;twGufolwdk@tm; tjypfrqdk omacs// tpkd;& tqufqufwdk@. 0g'jzef@ r_dif;wdkufr_ ywf0ef;usifatmufrSm usifvnf =uD;jyif; vm&aom yk*~dKvfrnfolrqdk olykefqdkwm vlowform; olckd;'jr tjzpfom odxm;cJh=uonf// wu,fh olykef qdkaomolwdk@eSifh yufyif; awG@&aomtcgvnf; rif;om;

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

25

tjzpfeSifhrjrifcsifrawG@vkd umwGef;xJu &kyf=urf;vlrdkuf tjzpfomawG@vdkjrifvkd =uayrnf// rdrfdawG;xif xm;aom &kyf=urf; vlrdkufudk &kyf=urf;vlrdkuf tjzpfeSifh jrifawG@rS auseyfekdif onf// zwfvmcJh&aompm awG@jrifae=ujzpfaom umwGef; uJhodk@ &kyf=urf; vlrdkuftjzpfeSifh rawG@jrif&bJ/ rif;om;&kyftjzpf/ jrifawG@&aomtcg b,frSmv#if rtHh=obJ &Sdedkifrnfenf;// tm;rvkdtm;r& jzpfrd=uonfvnf; "rRwmyif jzpfonf// ,ckvkd awmwGif;okd@ a&mufjyD; olykefvkd@ olwkd@,lq xm;aom OuUX=uD; ekdifa&$usif uJhokd@aom yk8~Kdvfrsm;eSifh yufyif; awG@&aomtcg rtHh=obJ aeedkif yhgrvm;// olwdk@ xifxm;aom taexm;eSifh vGefpGmjcm;em; aeonfudkawG@&onf// r,kH=unfedkifp&mjzpfcsif jzpfrd=uonfrSmvnf; rxl;qef;acs// 'gayrJh OD;&Jausmfol/ OD;wifarmif0if;/ OD;0if;cuf/ a'gufwmOD;pdef0if; ponfholwdk@onf/ tpkd;& tqufqufudk tjrJwrf;qef@usifvmcJhaom olwkd@tbkd@ tpkd;& r_dif;wdkufr_a=umifh awGa0jyD; ,drf;,dkifjcif;r&Sdyg// qef@usifbuftjrifyif xlaxmifI jrifwwfonf// xkda=umifhOuUX=uD;ukdolwdk@tHh=ojcif;onf/ umwGef;xJuolykef/ vlrdkuf &kyf=urf;eSifhrwlI tm;rvkdtm;r& rauseyfaom oabmjzifh TuJhokdtHh=ojcif; r[kwf[k uGsefawmfxifonf// ckdifrmaomOuUX=uD;.usef;rmjcif;/ ekysdKjcif;udkeSpfeSpfumum eSpfjcdKufpGmtHh=ordjcif;jzpf onf[k uGsefawmftcdkifrm,kH =unfonf// uGsefawmfvnf; ppftpkd;&. r_dif;wkdufr_a=umifh awGa0 cJhbl;ygonf// (autef,l) OuUX=uD; AkdvfcsKyfjreSifh ywfoufjcif; jzpfonf// rnfonfhekdifiHjcm; owif;axmuf wOD;u "gwfykH &kduf,ljyD; ppftpkd;&tm; a&mif;pm; cJhonfrod (autef,l) OuUXAkdvfcsKyfjr vSHpGyfeSifh xkd;eSufae[ef&Sdaom "gwfykHwykHudk ppftpkd;&u&&SdoGm;onf//AkdvfcsKyfjru rdrdwyfrSL;rsm;ukd rdrdukd,fwkdifvSHpGyfjzifh vSrf;xkd; ae[ef&Sdaom xk"gwfykHukd owif;pmxJrSm xnfhoGif;I/ d ppftpkd;&onf t=uD;tus,f tom;,l0g'jzef@ a&;om; awmhonf// 'gudk uGsefawmf zwfrdygonf// onfhtjyif (ijrb,fvJ)qdkaom 0wWKqefqef aqmif;yg;rsm;udkvnf; zwfcJh bl;ygonf// uGsefawmfonf OuUX=uD; AdkvfcsKyfjrtay: wzuf apmif;eif;aom tjrifrsdK; &Sdxm;cJhbl;ygonf// AkdvfcsKyfjronf tvGef&ufpuf =urf;=uKwfaom yk*~dKvfjzpfrSm aocsm ygonf[k ,lq xm;cJhonf// 1989-ckeSpf aemufykdif;wGif/ (r'w)wGif uGsefawmf wm0ef vGJajymif; xrf;aqmif,l&ef tcGifh=uKH jzpfay:vmonf// (r'w)wGif rGefjynfopfygwD. udk,fpm;vS,ftjzpf eSpf&Snf vrsm; oGm;a&muf wm0ef,lxm;jyD;aom ekdifcsrf;wGJ@u (r'w)wGif qufvufwm0ef,l&ef qENr&Sd jzpfvmonf// tdrfaxmif&Sdaom ekdifcsrf;wGJ@tbkd@ rdrdtdrfaxmifom;r,m;eSifh

26

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

eSpf&Snfvrsm;cGJcGmjyD; ta0;wae&mrSm oGm;a&mufaexdkif&jcif;onf/ tvGefrvG,fvSaom udpPw&yfjzpfonf// ekdifcsrf;wGJ@taeeSifh tu,fI rdrdonf r'wwGif wm0efquf,l &rnf qdkygu ygwDrSyif ekwfxGuf&rnfh tajcwGif &Sdaeonf[k uGsefawmftm; ajymqdkvmonf// 'gudk uGsefawmfu aumif;aumif; oabmayguf em;vnfrdygonf// udk,fcsif;vnff; pmem rdygonf// wzufwGif pGef@pGef@pm;pm; pl;prf;vkdaom uGsefawmfuvnf; r'wXmecsKyf&Sd&m rmemyavmodk@ oGm;vkdonf// xdk@a=umifh ekdifcsrf;wGJ@udk,fpm; (au/tif/,l)XmecsKyfrmem yavmokd@ oGm;a&muf aevkda=umif; qENjyKwifjyvkdufonf// 1990-ckeSpf/eSpfOD;wGif uGsefawmfonf(r'w)okd@ ajymif;a&G@ oGm;a&muf wm0ef,l &onf// rmemyavmwGif/ OD;pGm a&muf&Sd ae=uaom/ rGefjynfopfygwD tzGJ@0if/ rif;0if;refeSifh rif;xifausmfwkd@udk awG@&onf// olwkd@onf/ *smr%DekdifiHodk@ oGm;a&muf ynmoif&ef/ rGefjynfopfygwDrS a&G;cs,fapv$wf vmaom rGefausmif;om;rsm; jzpfonf// *smr%DedkifiHodk@ ausmif;om;rsm;oGm; a&mufynm oif=um;a&; pDrHcsufudk/ ucsif vGwfajrmufa&; tzGJ@ (KIO)rS/=udK;yrf; aqmif&Gufaeaom tcsdefjzpfonf// *smr%DekdifiHokd@ roGm;cif/ wkdif;&if;om; tzGJ@pnf;aygif;pkHrS a&G;cs,f apvGwfvmaom/ ausmif;om;rsm; (r'w)&kH;wGif/ pk&kH;a&muf &Sdae=uonf// *smr%Dokd@oGm;a&mufynmoif=um;a&;twGufapmifhar#mfae=uonf// u|efawmfonf rmemyavmudk yxrOD;qkH; a&muf&Sd vmjcif;jzpfonf// rmemyavmudk a&mufjyD;aemuf/ (r'w)taqmifrSm u|efawmfaexkdif&ygonf// (r'w)wyfaygif;pkodk@ u|efawmfa&mufonfh ae@rSmyif/ a'gufwmwl*smonf/ (r'w)&kH; taqmifOD; ae&mrS ('DatbD)taqmifOD; &kH;cef;odk@ajymif; a&$@oGm;a&muf aexkdifonf// xkdpOf (r'w)taqmif wGif aexkdif ae=uaom wyfaygif;pk udk,fpm;vS,frsm;rSm/ (r'w)OuUX=uD; apmarm&,f/ ckdifpdk;ekdifatmif(r'w)twGif;a&;rSL;/ (r'w)trSKaqmif/ rdkif;yef;pdef (yavmifvGwfajrmuf a&;tzGJ@)eSifh(r'w)trSKaqmif OD;azgif(csif;trsdK;om;tzGJ@)wkd@&Sdae=uonf// rmemyavm a'oodk@yxrOD;qkH;t=udrfa&muf&SdvmjyD;vlpdrf;jzpfaeaom u|efawmfhudk wyfaygif;pktzGJ@0if tzGJ@pnf;toD;oD;rS udk,fpm;vS,f &Jabmfwkd@u/ tppt&m&m ulnDaqmif&Guf ay;onf// tm;ay;onf//yxra&muf&Sdaomae@rsm;wGi(r'w)wyfaygif;pktzGJ@0if tzGGJ@pnf;toD;oD;rS f udk,fpm;vS,fwkd@u u|efawmftm; rdwfquf {nfhcH au|;arG;onf// u|efawmfuvnf; aemufae@wGif/ xkdtzGJ@pnf; toD;oD;rS udk,fpm;wkd@tm; jyefvnfI {nfhcH au|;arG;onf// (autef,l)tzGJ@rS/ AkdvfcsKyfwmyvmabmeSifh z'dkpHvif;wkd@udk pwifawG@qkH; &if;eSD;cJh&onf// AkdvfcsKyfjrudk tvGef awG@csifaeaom u|efawmfonf rawG@&acs// u|efawmf {nfhcHaom {nfhcHyGJudk AkdvfcsKyfjr rwufa&mufedkifay// autef,lrS/ AkdvfcsKyfwmyvmabmeSifh z'dkpHvif; eSpfOD;omwufa&mufcJhonf//tvGefawG@csifaewJhAkdvfcsKyfjrudkrawG@&aoma=umifh/u|efawmfh

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

27

rSm tvkdrjynfh jzpfae rdonf// teSpfeSpf tvvu pdwful; xJrSm ykHaz: jrifxm;cJhaom/ AkdvfcsKyfjr &kyfykHeSifh wu,fh vufawG@ AkdvfcsKyfjr. &kHykHwkd@onf/ rnfodk@ jcm;em;rSK &Sdonfudk ekdif;,SOfI =unfhcsifaeonf// odk@aomf u|efawmf {nfhcHyGJwGif AkdvfcsKyfjr rvmaoma=umifh/ u|efawmf. pdwful;,OfrSKonftaumifxnfraz:edkifcJhay// rmemyavmudk uGsefawmf a&mufjyD;I (7)&ufyif rjynfhyg// bk&m; okH;qlonf &efol vufwGif;okd@ usa&mufoGm;jyD; jzpfa=umif; =um;od&onf// r,kH=unfp&m aumif;avmuf atmiftajymif;vJu tvGefjrefqef vGef;vSonf// rmemyavmodk@ a&mufjyD;/ r=umrSDyif/ AkdvfcsKyfjr arG;ae@ usif;yrnfh tcrf;em; eSifh=uKHonf// AkdvfcsKyfjrudkawG@jyD;tuJcwfvkdaom u|efawmftbdk@ tvGef0rf;om aerdonf// AkdfvfcsKyfjrudk ukd,fwkdifawG@jyD; eSKdif;,Of =unfhvkd pdwf u|efawmfhrSm jyif;jyif; xefxef jzpfqJ&Sdonf// AkdvfcsKyfjr arG;ae@ tcrf;em;onf/ tvGefpnfum;onf// vlxk tpnf;a0;yGJ=uD; wckr# =uD;rm; pnfum; okdufjrdKufonf// vlpkH wufa&muf =uygonf// OuUX=uD; b&efqdkif;/ AkdvfcsKyfoGif (0ef=uD;a[mif; OD;oGif)/ OD;&Jausmfol/ OD;wifarmif0if; wdk@vnf; wuf a&muf=uonfudk awG@&onf// xkdif;ekdifiHrS owif;axmufrsm;eSifh ekdifiHjcm; owif;axmuf rsm;/tpkHtvif wufa&mufvmonfudk awG@&onf// uGsefawmf. pdwful;xJwGif vGefcJhaomeSpfaygif;rsm;pGmu ykHaz:IjrifvmcJhaom AdkvfcsKyfjreSifh ,ae@vufawG@/ awG@ae&aom AdkvfcsKyfjrudk =udwfIS eSdKif;,SOfcg pl;prf;=unfhaerdonf// tvGefuGmjcm; aeonfudk awG@&onf// u|efawmfh. &kyfykHv$mwGif/ tpdk;& 0g'jzef@ umwGef; xJu a&;qGJ az:jyxm; ouJhodk@ AdkvfcsKyfjronf/ qHyifpkwfzGm;/ ygodkif;arG;/ rkwfqdwfarG; xlvjApf/ npfaypkwfyJhaom t0wftpm;/ &ufpuf =urf;=uKwfaom rsufeSmtaexm;eJ@ vlqdk;/ vlrdkuf vl=urf;=uD; wa,muftjzpff jrifaecJhrdonf// AkdvfcsKyfjrudk pOf;pm;wkdif; pdwfxJutjrJ jrifae=u &kyfykHv$mjzpfonf// ,ae@awG@&aom AkdvfcsKyfjronf/ rkqdwfarG;/ yg;odkif;arG; vkH;0r&Sd/ tvGef oef@jyef@jyD; cef@nm;aom vl=uD;vlaumif;wa,muf jzpfae onfudkawG@&onf//qHyifvnf;rpkwfzGm; oef@oef@jyef@jyef@zD;vdrf; 0wfpm;qif,Ofxm;aom AdkvfcsKyfjrudkawG@&onf// teSpfeSpf tvvu/ uGsefawmf pdwful;xJwGif =udwfI ykHaz:jyD; odrf;qnf;vmcJhaomykH&dyftoGifomefvl=urf;=uD;eSifhvkH;0rwlbJ/ tvGefjcm;em;aeonf// ,ckvkd oeff@&Sif; pif=u,fwJh vlwa,muftjzpfeJ@ awG@&aomtcg/ u|efawmfhrSmt&om odyfrawG@ vSacs// AkdvfcsKyfjronf t&ufaopmaomufpm;jcif; vkH;0uif;onf/ bmoma&; tvGef udkif;&Skdif;onf/ at;aq; wnfjidrfaom vlyk*~dKvfwOD; jzpfaeonfukd tHh=opGm awG@&onf// OuUX=uD; AdkvfcsKyfjreSifh &if;ESD;jyD; teD;uyf aygif;az: rdaomtcg OuUX=uD;onf tvGef az:a&G wwfonf/ pdwfae oabmxm; aumif;onf/ &kd;om; ajzmifhrwfonf/ [efaqmifr_ uif;onf/ yGifhvif;onfudkawG@&onf//

28

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

AdkvfcsKyfjronf/ 'Jh'dk;ajymqdk wwfonf// &ifxJwGif okd0Suf odrf;qnf; xm;jcif;rsKd; r&Sd/ ajymp&m&Sdv#if a&S@Yyif ajymqdk wwfonfudk awG@&onf// AkdvfcsKyfjronf/ rnfr# yGifhvif; jyD;/ &kd;om;onfudk tenf;i,f wifjy&v#if/ 1992-ckeSpf Zlvkdifv (11)&uf ae@rSm/ (zuf'&,f jynfaxmifpk jrefrmekdifiH/ wnfaqmufa&;/ oabmwlnD csuf/rmemyavm pmcsKyf/vufrSwf a&;xkd;yGJ tcef;em;)w&yfudk/ rmemyavm&Sd AdkvfcsKyfjr aetdrfwGif/ usif;yygonf// aetdrf crf;raqmif tjynfh/ vlpkHwufa&mufygonf// TpmcsKyfonf/ jrefrm edkifiHa&; ordkif;twGuf tvGefta&;ygaom pmcsKyfw&yf jzpfonf// 'kwd,yifvkHpmcsKyf[kqdk=uonf// ppftm%m&Sifudk 0dkif;0ef;wdkufcdkufacsr_ef;jzKwfcsjyD;aemuf/ jrefrmedkifiHudk rnfuJhokd@aom/ jynfaxmifpk pHepfjzifh/ wnfaqmuf oGm;&rnfukd/ tajccH rlrsm;/ tckdifrm/csrSwfxm;aomoabmwl/ pmcsKyfw&yfjzpfonf//jrefrmtyg0ifvlrsKd;pkH yg0if a&;qGJxm;jcif;jzpfonf// jrefrmedifiHnGef@aygif;tpkd;&udk,fpm;/ 0ef=uD;csKyf a'gufwmOD;pdef0if; u4if;/ tef/t,f/'D/ (vGwfajrmuf e,fajr) udk,fpm; OuUX OD;wifatmifu4if;/ 'D/at/bD/ udk,fpm;OuUXAkdvfcsKyfjru4if;/ r'wukd,fpm;OuUX=uD;edkifa&$usifu4if;/ toD;oD;vufrSwf a&;xkd; =uygonf// 1992-ckeSpf/ Zlvkdifv(11)&ufae@wGif rme,fyavmY wkdif;&if;om; vlrsdK;acgif;aqmifrsm;eSifh'Drdkua&pDtiftm;pkacgif;aqmifrsm;/ ausmif;om; acgif;aqmifrsm; awG@qkH aqG;aEG;=ujyD; jrefrmjynf&Sd vlrsdK;tm;vkH;eSihf udkufnDaom/ tem*wf zuf'&,f jynfaxmifpk wnfaqmufa&; twGuf (rme,fyavm)pmcsKyfudk csKyfqkdcJhonf// pmcsKyfrSm/ atmufygtwdkif;jzpfonf//

rme,fyavmpmcsKyf
jrefrmjynfonf/ vGefcJhaomeSpfaygif;rsm;pGm uyifwkdif;&if;om; vlrsdK;toD;oD;wkd@ e,fajrcsif; qufpyfvSsuf twlwuG tajccs aexdkif vmcJhonfh/ wkdif;jynf jzpfonf// wkdif;&if;om; vlrsdK;tm;vkH; ydkifqkdifonfh wkdif;jynfvnf; jzpfonf// jrefrmjynfonf/ wkdif;&if;om; vlrsdK;tm;vkH;. qEN nDnGwfrSKudk tajccHonfh ppfrSefaom zuf'&,f jynfaxmifpk wnfaqmufekdifrSom pnf;vkH; cdkifrmpGm &yfwnf oGm;edkifrnfjzpfonf//Tokd@ jzpfajrmuf&eftwGuf AdkvfcsKyfatmifqef;eSifh wkdif;&if;om; acgif;aqmifrsm;onf/ 1947ckeSpf/ azaz:0g&Dv(12)&ufae@wGif yifvkHpmcsKyfudk csKyfqkd cJh=uonf// okd@&mwGif TpmcsKyf onf vufawG@taumiftxnf ray:cJhay// ,cktcg/(rqv)/ (e0w)paom/ r[mvlrsdK;=uD;0g' usifhokH;onhf zufqpfppf tm%m&Sif wkd@. =uD;pkd;rSKa=umifh/ wkdif;&if;om; vlrsdK;rsm;. trsdK;om; tcGifhta&;rsm; qkH;&SKH;ae=u

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

29

&onf// jynfol vlxkonfvnf;/ 'Drdkua&pDeSihf vl@tcGifh a&;rsm;qkH;&SKH; ae=uonf// wkdif;&if;om; pnf;vkH; nDnGwfa&; ysufjym;jyD;/ jynfwGif;ppfrD; awmufavmifvSsuf &Sdonf// okd@jzpfI jrefrmjynf&Sd wkdif;&if;om;tm;vkH;/ jynfolvlxk tm;vkH;onf/ ppftm%m&Sifpepf tm;/ tjyKwfwkdufjyD;aemuf/ trsdK;om;wef;wla&;eSifh udk,fydkifjyXmef;cGifh &Sdonfh/ 'Drdkua&pD eSifhtajccHvl@tcGifha&;&Sdonfh/ zuf'&,fjynfaxmifpekdfifiHawmfudk wnfaqmufvkd=uonf// k wef;wlrSK/ vGwfvyfrSK/ pnf;vkH;nDnGwfrSK/ vkHjcKHrSK/ cspf=unf &if;eSD;rSK/ tjyeftvSef ,kH=unf av;pm;rSK/ zGH@jzKd;wkd;wufrSK&Sdonfh/jynfaxmifpkudkwnfaqmufekdif&eftwGuf/ t"duvkdtyf csufrsm;rSm/jidrf;csrf;a&;eSifhppfrSefaom/ zuf'&,fwnfaqmuf a&;yifjzpfonf// Todk@aom/ tajctaewGif/ (1) jynfaxmifpkjrefrmekdfifiHtrsdK;om;nGef@aygif;tpdk;&// (2) trsdK;om;'Drdkua&pDtzGJ@csKyf/(vGwfajrmufe,fajr)// (3) jrefrmjynf'Drdku&ufwpfr[mrdwftzGJ@csKyf// (4) trsdK;om;'Drdkua&pDwyfaygif;pk//tzGJ@pnf;(4)zGJ@wkd@onf/1992-ckeSpfZlvkdifv (31)&ufae@wGif/rme,fyavmXmecsKyfYatmufygtwkdif;tckdifrmoabmwl nD=uonf// (1) r[mvlrsdK;=uD; 0g'udkvnf;aumif;/ zufqpfppftm%m&Sif pepfudkvnf;aumif;/ r[mvlrsdK;=uD;0g'eSifh zufqpfppftm%m&Sif pHepfudkusifhokH;onfh/ e0wtm;vnf; aumif;/ tqkH;wkdiftwlwuG qef@usifwkdufzsufoGm;rnf// (2) e0wppftm%m&Sif =uD;pkd;rSK/ csKyfjidrf;jyD;aemuf vGwfvyfjidrf;csrf;onfh tajctae wGif wkdif;&if;om;vlrsdK;aygif;pkH/ ekdifiHa&;tzGJ@tpnf;aygif;pkH wufa&mufekdifonfh/ ppfrSefaom trsdK;om;nDvmcH=uD;udk ac:,lusif;yoGm;rnf// (3) ppfrSefaom/ zuf'&,fjynfaxmifpk. ekdfifiHawmfzGJ@pnf;ykHtajccH/ Oya'w&yfudk wkdif;&if;om; vlrsdK;tm;vkH;jynfolvlxk. qENnDnGwfrSKudk tajccHIa&;qGJjyXmef; oGm;rnf// (4) rnfonfh vlrsdK;udkrSs/ tcGifha&; ray;a&;eSifh vlrdsK;pkrsdK;eG,fpk tm;vkH;.tajccH trsdK;om;tcGifhta&;rsm;udk/ csKyfcs,fuef@owfrSK/ rjyKa&;udkusifhokH;oGm;rnf// (5) wkdif;&if;om; vlrsdK;tm;vkH;/ trsdK;om; wef;wla&;eSifh/ udk,fydkifjyXmef;cGifh&Sdonfh/ 'Drdkua&pDeSifh vl@tcGifhta&; tjynfht0 &&Sdonfh/ zuf'&,f jynfaxmifpkudk wnfaqmufoGm;rnf// xkdokd@wnfaqmuf&mwGif/ (u)ucsif/u&if/u&ifeD/csif;/Arm/ rGef/ &cdkif/ &Srf;paom jynfe,frsm;wGifpk aygif;zJG@pnf; xm;onf/ trsdK;om;jynfe,frsm;aygif;pk/ jynfaxmifpkjzpfa&;//

30

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

(c) jynfe,frsm;u/ jynfaxmifpkokd@ vGJtyfxm;aom/ tm%mrsm;rSty/ usefaom tm%mrsm;udk/ jynfe,frsm;wGif xm;&SdI/ jynfe,ftoD;oD;wGifvnf;/ Oya'jyK tm%m/ tkyfcsKyfa&;tm%m/ w&m;pD&ifa&; tm%mrsm; usifhokH;cGifh&Sda&;// (*) jynfaxmifpkwGif trsdK;om; v$Gwfawmf(txufvGwfawmf)eSifh jynfol@ v$wfawmf (atmufv$wfawmf)[laom v$wfawmf(2)&yfxm;&Sda&;// (C) jynfaxmifpkeSifh jynfe,frsm;. wyfrawmfrsm;ukd vlrsdK;pkH jynfol@ vlxk. uGyfuJrSK atmufwGif wnf&Sda&;// (i) jynfaxmifpk tcsKyftcsm tm%mjzpfaom Oya'jyK tm%m/ w&m; pD&ifa&; tm%meSitkyfcsKyfa&;tm%m(3)&yfukd tjyeftvSefxdef;nSdrSKpHepfudkusifhokH;a&;// fh (p) r[mvlrsdK;=uD;0g'eSifh zufqpf ppftm%m&Sifpepf jyefvnfI ray:ayguf vmekdfifa&; ponfhtcsufrsm;udk jynfaxmifpkzGJ@pnf;a&;wGif/ usifhokH;oGm;rnf// (ykH) apmbkdjr OuUX jrefrmjynf'Drdku&ufwpfr[mrdwftzGJ@csKyf (ykH) a'gufwmpdef0if; 0ef=uD;csKyf trsdK;om;nGef@aygif;tpkd;& 1354/ck/0gacgifvqef;(1)&uf 1992/ck/Zlvkdifv(31)&uf/ xkdae@Y OuUX=uD; edkifa&$usifonf/ euffjym/ &Syfwdk tifusDeSifh eufjym abmif;bDwdk@udk 0wfqif xm;ojzifh tvGef=unfhI ekysdKaeonf// touf&G,fjzifh rr#atmif i,f&G,fekysKdK aeonf// vef;qef;wuf=uG aeonfudkawG@&onf// (ykH) edkfifa&$usif OuUX trsdK;om;'Drkdua&pDwyfaygif;pk (ykH) OD;wifatmif OuUX trsdK;om;'Drdkua&pDtzGJ@csKyf (vGwfajrmufe,fajr)

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

31

4if;vufrSwfa&;xkd;yGJY(zuf'&,fjynfaxmifpk jrefrmedkifiHwnfaqmufa&;/oabm wlnDcsuf/ rmemyavmpmcsKyf vufrSwf a&;xdk;yG) [laom ezl;pnf; atmufrSm/ J acgif;aqmif=uD;rsm; jzpfaom OuUX=uD;ekdifa&$usif/ 0ef=uD;csKyf a'gufwmpdef0if;/ AkdvfcsKyfjr/ OD;wifatmifwkd@u/toD;oD;ae&m,l xdkifae =uonf// tcrf;em;odk@ wuf a&muf =uonfh y&d\wf awGrSm/ OuUX=uD; AkdvfcsKyfjr. tdrfatmufxyf tdrfcef;r=uD; tjynfh&Sdonf// tcrf;em;odk@ wufa&mufaom y&d\wf txJrS tcsdK@udk az:jy&v#if/ autef,ltzGJ@rS/ z'dkoef;atmif/ AkdvfcsKyfwmyvmabm/ z'kdboif;/ z'dkpHvif;/ z'dkref&SH/ AkdvfcsKyfarmifarmif/ trsdK;om; 'Drdkua&pDtzGJ@csKyf (vGwfajrmufe,fajr)rS a'gufwmpef;atmif/ OD;bkdvSwifh OD;odef;OD;/ OD;armifarmifat;/ OD;xGef;OD; ausmif;om; acgif;aqmif/ udkrdk;oDZGef/ a'gufwm ekdkifatmif/ a'gufwm aomif;xGef;/ udkatmifxl;/ a'gufwm jrifhcsdK/ udkausmfausmeSifh tjcm; f ausmif;om; acgif;aqmifrsm;/ (r/'/w) twGif;a&;rSL; OD;ckdifpdk;ekdifatmif/ rGefjynfopfygwDrS ekdif[HomeSifh edkifazodef;jZm/ ucsitrsdK;om; vGwfajrmufa&; tzGJ@rS/ AdkvfrSL;aZmfpdkif;/ f a'gufwmwl*sm/ &ckdiftrsdK;om;tzGJ@rS ckdifapmxGef;/ ytkd@0ftrsdK;om; tzGJ@pnf;rS AdkvfrSL; cGefOum/ (CRDB)rS OD;&Jausmfol/ OD;wifarmif0if;/ tjcm; tzGJ@pnf;rsm;rS acgif;aqmif rsm;rSm/ OD;at;aqmif/ OD;ausmfvS/ OD;wifarmifouf wkd@vnf; yg0ifonf// tzGJ@aygif;pkH vlaygif;pkH wufa&mufaom tcrf;em; w&yfjzpfonf// (tcrf;em;odk@ wufa&mufvmaom acgif;aqmif tm;vkH;wkd@udk raz:jy ekdifwJhtwGuf cGifhvGwf apvkd ygonf//) xkd@ae@rSm AkdvfcsKyfjrajymqdkaom rdef@cGef;pum;rS pum;wcGef;onf tvGefrSwfom;p&m aumif;ygonf// uGsefawmftvGefoabmus vGef;IpdwfxJrSmcdkifjrJpGmrSwfom;xm;cJhrdonf// 4if;AdkvfcsKyfjrajymaompum;rSm/ cifAsm;wkd@ArmawG/ opPmr&Sdvkd@ tckvkd jynfwGif;ppf jzpfae&wm// tu,fI cifAsm;wkd@ ArmawG/ opPm&Sd&if/ yifvkH nDvmcHrSm AkdvfcsKyf atmifqef;eSifh Arm acgif;aqmifawG *wd ay;xm;wJhtwdkif; &Srf;wdk@/ u&ifeDwdk@/ ucsifwdk@/ csif;wdk@udk (10)eSpfjynfh&if cGJxGufcGifh ay;vdkufygvm;// jyD;awmh rGef/ u&if/ &cdkifwdk@udk udk,fykdif jyXmef;cGifh&SdwJh jynfe,fawG ay;vdkufygvm;// tckvkd jynfwGif;ppf &SdrSmr[kwfbl;/ jzpfrSm r[kwfbl;// wa,mufudkwa,mufvnf; wdkuf& ckduf&rSm r[kwfbl;// 'g[m cifAsm;wkd@ ArmawG opPmr&Sdvkd@ tckvkd wa,mufudk wa,muf wdkufae&wm// owfae&wm// uGsefawmfwdk@u/ wdkufcsifvdk@/ wdkufae&wm r[kwfbl;/ rw&m;vGef;vkd@ wdkufae&wm//

32

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

y&dwf\wftm;vkH;/ &,farm=uonf/ OuUX=uD; ekdifa&$usifonf/ axmufcHr_ ay;aom oabmeSifh/ ab;wGifjyKH;&,fI aeavonf// ab;wGifxdkifaeaom/ OD;wifatmif/(NLD.LA) uvnf; acgif;wndrfhndrfheSifh oabmus eSpfjcdKuf aerdonf// nGef@aygif;tpkd;& tzGJ@0if tm;vkH;/ a'gufwm pdef0if;tyg0if AkdvfcsKyfjr. pum;ukd tvGef oabmusI jyKH;&,f =uonf// AdkvfcsKyfjronf/ Tr#avmufyif/ yGifhvif;jyD; &kd;om; ajzmifhrwfol wOD;jzpfonf// t&Sdukdt&Sdtwdkif; ajymqdk wwfonf// 'ga=umifhvlwkdif;onf AkdvfcsKyfjrudk tvGefcspfcif =uonf// vlrsKd;pkH awmfvSefa&;acgif;aqmif rsm;u4if;/ &Jabmf tm;vkH;u4if; AkdvfcsKyfjrudk cspfcif av;pm;=uonf// txl;ojzifh ausmif;om; acgif;aqmifrsm; jzpf=uaom/ rkd;oD;ZGef/ a'gufwmekdifatmif/ a'gufwmjrifhcsdK/ udkarmif'D/ pkdif;jrifhol/ &Jabmfatmifoljidrf;/ &Jabmf pHvif;eSifhtjcm; ausmif;om;acgif;aqmif tm;vkH;wkd@uvnf;/ AkdvfcsKyfjrudk zcifwOD; uJhokd@ cspfcif=uonf// yGifhyGifh/ vif;vif;/ cspfcif &if;eSD;=uonf/ ,kH=unf av;pm;rSK &Sd=uonfudk awG@&onf// ajymwJh twkdif; vkyfonf/ vkyfwJh twdkif; ajymaom yk*~dKvftjzpf AkdvfcsKyfjr tay: av;pm; cspfcif=uonf// AdkvfcsKyfjr.pum;udk okH;oyf=unfhv#if tvGefrSefuef aeonfudk awG@&onf// AkdvfcsKyfjr onf/ trSefudk trSeftwkdif;/ ruG,frazsmuf taumuftauG@r&Sd &kd;&kd;pif;pif; yGifhyGifh vif;vif; ajymqkd oGm;jcif; jzpfonf[k uGsefawmf jrifrdonf// yifvkHpmcsKyf twdkif;/ jynfaxmifpkudk wnfaqmufcJhv#if/ rnfr# aumif;vkdufavrnfenf;// jynfwGif;ppfvnf; r&Sdedkfifawmhacs// udk,fhjynfe,feSifhudk,f/at;csrf;pGmaexdkif=uv#ifuGsefawmfwdk@ wkdif;&if;om; nDtpfudkrsm;/rnfr#at;csrf;I/ rnfr#aysmf&$if om,mvkduf=urnfenf;// yifvkHpmcsKyft&/ jrefrmedkifiH/ vGwfvyfa&;&jyD;(10)eSpf=umv#if/ &Srf;/ u,m;/ ucsifeSifhcsif;wkd@udkcGJxGufykdifcGifh ay;&awmhrnf// yifvkHpmcsKyfrSmtwdvif;qdkxm;onf// Todk@aomckdifrmwJh tmrcHcsufjzifh awmifay:om;wkdif;&if;om;wkd@onf/ jrefrmekdifiHjynfaxmifpkzGJ@pnf;a&;wGif yg0ifcJh=uonf// 1958-ckeSpf/ yifvkHpmcsKyfoufwrf;(10)eSpfjynfhvmawmhrnf// &Srf;acgif;aqmifrsm;uvnf;/ nDr#rSKr&SdwJh/ jynfaxmifpkrS/ cGJxGufa&;twGuf/ acgif;xlpkdif;jyif;vm=uonf// wdkif;&if;om; ekdifiHa&;tzGJ@pnf;toD;oD;wdk@uvnf; axmufcH&eftvm;vm&Sdaeonf// rw&m;aom/ r#wr_r&Sdaom/ ukd,fykdifjyXmef;cGifhr&Sdaom/ jynfaxmifpk/twktvdrftwGif;wGif/ yl;aygif;I raevdk=uonfrSmvnf;tvGefobm0=uonf/ tjypf[krqdkomacs// 'gayrJh/OD;eK/ OD;baqG eSifh Adkvfae0if;wdk@ jrefrmacgif;aqmifrsm;u/ Tae&mwGif tvGefvsifonf/ tuif;yg;onf/ &dk;om; ajzmifhrwfaom/ jzLpifaom/ wdkif;&if;om;acgif;aqmifawGtay:/ wuGufausmfI pm;oGm;jyefonf[k qkd&ayrnf// OD;ek/ OD;baqGeSifh Adkvfae0if;wdk@onf/ rnfonfh tcsdefu/

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

33

=udwfI =uHpnfxm; cJh=uonfrod/ jrefrmedkifiH vGwfvyfa&; &jyD; (10)eSpf jynfhaomeSpf (1958-ckeSpf)wGif/ AkdvfcsKyfae0if;tm; ekdifiHawmftm%mudk vGJtyfay;vdkufonf// TuJhokd@ tm%m vGJtyf vkdufjcif;tm;jzifh/ ynm&Sd/ yDopGm/ vlrdkufvl=urf; wOD;udk a&G;cs,fjyD;/ jynfaxmifpk jy\emeSifh/ yifvkH pmcsKyf jy\emudk/ ajz&Sif; ckdif;vkdufonf// OD;ekonf acgif;a&SmifI emrnfaumif; ,lvdkufonf// yifvkHpmcsKyf jy\emudk/ Oya'eSifh tnD/ &ifrqdkif&Jaom/OD;ek/OD;baqGwdk@onf/ Akdvfae0if;udk vlrdkufarG;vdkufjcif;jzpfonf// OD;ekurl/ emrnfaumif;eSifh wkdi;f &if;om;wkd@. cspfcifr_udkyif/ &,lvkdufedkifao;onf// OD;ektpkd;&. vkyf&yfonf/ tem*gwf jrefrmedkifiH. uH=urRmukd/ =uD;rm;pGm/ wrsKd;wzkH ajymif;vJoGm;&ef tpysdK; zefwD; vkdufjcif;jzpfonf// edkifiHa&;orm;rsm;/ ausmif;om; acgif;aqmifrsm;eSi fh ekdfifiHa&;ygwD toD;oD;wdk@u/ OD;ektpdk;&. vkyf&yfudk jyif;jyif; xefxef/ &_wfcs uef@uGuf =uonf// ppftpkd;&udk uefhuGuf=uonf// OD;eku pifay:wifay;vkdufwJh vl=urf;rif;om;Akdvfae0if;onf/ tdrfapmifhppftpkd;&tjzpfeSifh tm%m&v#if &csif;/ acgif;axmif vmrnfh &Srf;apmbGm;rsm;udk/ tjywf eSdrfawmhonf// zrf;qD;csKyfaeSmif oifholrsm;udk zrf;qD; csKyfaeSmifvkdufonf// ukdukd;u|eff;okd@ ykd@xkdufolrsm;udk ykd@vkdufonf// owfypfoifholrsm;udk owfypf=uonf// ppftpkd;&udk qef@usifaom/ edkifiHa&; orm;rsm;eSifh ausmif;om; acgif;aqmifrsm;udk/ zrf;qD;jyD;/ udkudk;uGsef;okd@ ykd@vkdufonf// udkudk;uGsef;onf tvGefemrnf=uD;onfh ekdifiHa&; tusOf;pcef; jzpfvmonf// jcdrf;ajcmufI &aom apmbGm;rsm;udk/ vSHpGyfjy jcdrf;ajcmufjyD;/ 4if;wkd@ zkd;zGm;pOfqufu usifhokH;vmcJhaom/ tcGifhtm%mtm;vkH;udk/ twif;t"rR pGef@v$wfaponf// taqmifta,mifwdk@udk cGswfap onf//jynfaxmifpkvdrf.Zgwfvrf;onf/zkH;r&awmhbJ/ Al;ay:ovkday:vmcJhav awmhonf// 1948-ckeSpfjynfaxmifpktajccHOya'ukd t"dua&;qGJol Oya'ynm&Sif OD;csefxGef;uvnf;/ ynmom;ygyg/ &kdk;om;wJh wkdif;om;wkd@tay: vSnfhpm; cJhonf// vGwfvyfa&; (10)ESpf jynfhaomtcg/ jynfaxmifpkrS/ cGJxGufvkdygu/ &Srf;jynfe,ff&Sd jynfolrsm;. qENudkaumufcH ,ljyD;rS cGJxGuf ydkifcGifh &Sd&rnf[laom tyk'fwyk'fudk tajccH Oya'wGif OD;csefxGef;u rod rom/ xnfhoGif; xm;jcif; tm;jzifh/ ynmjy vkdufonf// vSnfhpm;rSK w&yfjzpfonf// Ttyk'fu Arm acgif;aqmifwdk@. r&dk;om;rSKukd oufaoxl/ jyvkdufonf[k jrifrdonf// tb,fa=umifh qdkaomf/ Tae&mwGif/ Oya'oabmt& ajymajym/ qifjcifwkHw&m;jzifh =unfh=unfh/ yifvkHpmcsKyf/ csKyfqdkpOfwGif/ &Srf;jynfol vlxk. jynfol@qENjzifh/ csKyfqdkcJhjcif; r[kwfyg// awmifay:om;eSifh &Srf;jynfol. qENudk aumufcH ,ljyD;rS/ yifvkHpmcsKyf/ csKyfcJh =uonfvnf; r[kwfyg// wdkif;&if;om; jynfolwkd@. jynfol@qENudk/ cH,ljyD;rS aygif;=urnf/ qdkygu/ ,ckuJhokd@ jrefrmeSifhaygif;jyD; vGwfvyfa&;/ ,ljzpfrnfrSm r[kwfyg// &Srf;trsKd;om;/

34

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

acgif;aqmif apmbGm;rsm;/ u,m;trsKd;om; acgif;aqmifrsm;/ ucsifeSifh csif;trsKd;om; acgi;f aqmifrsm;.oabmwlnDcsufjzifhom/vufrSwfa&; xdk;cJhjcif;jzpfonf/ 4if;acgif;aqmif qENjzifhom/ jrefrmwkd@eSifhyl;aygif;jyD;/ vGwfvyfa&; &,lcJhjcif;r[kwfygavm// cGJxGufaomtcg vnf; 4if;acgif;aqmifrsm;. oabmqENjzifh cGJxGufykdifcGifhtjynfh&Sdonf[k xifjrifygonf// xkdpOfuyifvkHpmcsKyfudk qENjyK csKyfqdkxm;olrsm;vnf;/ udk,fwkdif touf&Sifvsuf &Sdao; onf r[kwfygavm// tb,fa=umifh jynfol@qEN aumufcH ,l&ef vdkao;oenf;/ rjzpfedkifonfht&mudkd/ xnfhoGif;xm;jcif;tm;jzifh/ &kd;om;wJhwkdif;&if;om;tay: wywf&kduf/ vdrfnm xm;onfudk awG@&onf// opPm&Sdaom/ AdkvfcsKyfatmifqef;/ rsufuG,fwGif/ xifovkd=uJ/ vdrfnm vkdufjcif;jzpfonf// &Srf;awG/ u,m;awG/ raygif;bJ aecJhygu/ ,ckvkd vnf;/ jynfaxmifpk jy\emeSifh olwdk@=uKH&rnfr[kwfyg// ArmvlrsdK;wkd@eJ@ryl;aygif;bJ/ rdrdwkd@ bmom rdrdwdk@vGwfvyfa&;ukdawmif;qkd,lygu ,ckavmufqkdv#if tcsKyftjcm/ tm%m tjynfh0&Sdonfh/ vGwfvyfaom &Srf;orwekdfifiHawmf/ u,m;orwekdifiHawmf/ ucsiforw edkifiHawmf/ csif;orwedkifiHawmfwkd@udk xlaxmifekdif aejyD;jzpfonf// ,ckrl&Srf;eSifh awmifay: om;wkd@rSm/ (usm;=uD;a=umufI &Sif=uD;udk;/ &Sif=uD;u/ usm;=uD;xufqdk;)[laom tjzpfrsKd; eSifh =uKHaecJh&onf// awmifay:om; eSifh &Srf;trsKd;om;wkd@twGuf 0rf;enf;p&m tvGef aumif;onf// ,l=uHK;r&aom ordkif;ocFef;pmw&yfyifjzpfonf// xdkae@/ rmemyavmpmcsKyfudk vufrSwfa&;xkd;jyD; jyefvmaom OuUX=uD;edkifa&$usif. jyKH;&$ifaeaom trlt,mukd/ uGsefawmfonf ,ckwdkifjrifa,mifaerdonf// OuUX=uD;onf/ ayghyg;oGufvufaeonf/ OD;acgif;armh/ &ifaumhI a&S@odk@&G&G=uG=uGuav; a&SmufoGm;onf// tcgwdkif;xuf/ ajcvSrf;oGufI jrefqefaeonf// OuUX=uD;. rsufeSmwGif ydwdjynfhv#HI jyKH;yef; qifaeonf// tem*gwf/ aemifvmaemufom;rsm;twGuf OuUX=uD;u pdwfcs vufcs jzpfoGm;[efwlonf// TuJhokd@ jzpfxkdufygonf// tb,fa=umifhqdkaomf/ (ordkif;0if pmcsKyfw&yfudk/ rdrdukd,fwkdif yg0ifvufrSwf a&;xdk;ay;cJhonf r[kwfygavm/)/ uGsefawmfeSifh ekdif[Homwkd@u/ OuUX=uD;.ajcvSrf;udk rvkdufekdif/ aemufrS/ at;aq;pGm/ vkdufyga&Smufjyef vm=uonf// ekdif[Homurl/ rnfuJhokd@cHpm;aeonfrodyg// uGsefawmfeSifh OuUX=uD;=um; wGif acgif;idkufqdkufcsI a&SmufvSrf; oGm;aeonfudk awG@&onf// tv,ftvwf a&SmufvSrf; oGm;aeonfudk axmufv#if olonf/ OuUX=uD;avmuf/ pdwfrcsedkif ao;onf rSm/ aocsmonf// aemufqkH;wGif vdkufygvmaom uGsefawmf uawmh OuUX=uD;vkd/ pdwfvuf/ rayghyg; ekdifao;yg/ ajcvSrf;vnf; roGufedkif ao;yg// pdwfvnf; rcsedkif ao;yg/ &ifxJrSm wckwnf;aom qkudkom/ =udwfI awmif;aerdonf// (@ezN.jpu&mWY\ {qwjlPkuE d,alJ dokjt. qicjewnjxigHj r.dn. pMwjmocj p?Ysuitj huitjhuitj zzR\\)

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

35

tcef;(2) OuUX=uD;. *k%faus;Zl;udkatmif;arhowd&=ujcif;/ ekdifoef;wif.ekdifiHa&;b0/vuf0JnDnGwfa&;okH;ygwDnDvmcH/1958-rGefwyfOD; tvif;0ifyGJ/ wyfOD;.trSKaqmifopf/1960-ckeSpfa&G;aumufyGJ/ [dw*a0oD rGefoHCma=ujimcsu/f jynfe,ft=uHay;tzGJ@eSifh rGefvl=uD;wkd@. toD;oD;qEN/ armfvjrdKifc&dkifrGefausmif;om;or*~zGJ@pnf;/ 1961-aumvdyf rGeftoif;trSKaqmif/ rif;0if;xdefeSifhpwifqkHqnf;/
aysmufol&Smv#ifawG@/ aool=umv#ifarh/ qdkaompum;onf/ =umbl;=uayvdrRnf// Tpum;onf/ w&m;oabmeSifh qifjcifjyD;/ a,bl,svGrf;jcKHI ajym=uv#if rSefuefonf [kqdkedkifygonf// tjcm;aomomrefyk*~dKvf wOD;OD;tm;&nfn$ef;I ajymqdkvmv#ifvnf;/ rSefuefonf// okd@aomf/ OuUX=uD;eSifh ywfoufjyD;/ eSKdif;,SOfcsufw&yftjzpf ajymqdkvmrnf qdkv#if/ vGJrSm;rnf[k qdkcsifygonf// OuUX=uD; uG,fvGefoGm;onfrSm/ (2)vyif &SdcJhjyD; jzpfonf// uGsefawmftyg0if rGefjynfolvlxkw&yfvkH;onf/ OuUX=uD;udkarh&ef rqdkxm;eSifh ykdIyif owd&atmif;arhvmrd=uonf// OuUX=uD;tm; arhaysmuf vdkpdwfvJ r&Sdedkif=uay/ wwfedkifv#if tpOfxm0& tjrJowd&aecsifaom pdwfom &Sdvkd=uonf// vlom;wOD;onf/ rdrd.ufdk,fhtusKd; pD;yGm;rSefor#wdk@ufdkpGef@cg/ rdrd.vlrsdK;eSifh wdkif;jynftwGuf b0tyfeSHjyD; aqmif&Gufaom olwOD;tm;/ / arhvG,f aysmufvG,f tb,frSmv#if &Sdekdif =urnfenf;// vG,fvG,fululjzifh/ arhaysmufypfbkd@qdkonfrSmvJ/ rjzpfedkifaumif;ay// xkdodk@aom yk*~dvf. *k%faus;Zl;udkom OD;xdyfxm;I tpOfxm0& owd&atmif;arh ae=u&rnf r[kwfygvm;// rSefygonf/ OuUX=uD;onf i,fpOfb0 odwwfp t&G,fuyif/ rdrdtrsdK;udk cspfonf/ trsdkK;udkjrwfedk;onf/trsKd;twGufaqmif&GufcJhonf// trsKd;twGuf b0udk pGef@v$wfcJhonf// rdrd. udk,fydkif/ aysmf&$ifr_eSifh om,mr_ rSefor#wdk@udk ypfy,fcJhonf// cufxef=urf;wrf;aom awmfvSefa&; c&D;vrf;udk a&G;cs,f a&SmufvSrf;cJhonf// rGefvlrsKd;wdk@. b0vGwfajrmufa&; twGuf rdrd.toufeSifh udk,fcE<mudk tyfeSif;cJhonf// aemufqkH; xGufouf&SLxkwfonfh tcsdefumvtxd/ rGefvlrsKd; vGwfajrmufa&;twGuf =uHqawG;awmcJhonf/ ajymqdkcJhonf/ rSm=um;cJonf/ rGefvlrsdK;tay: pdk;&drfrSK=uD;rm;cJhonf// OuUX=uD;onf/ Tr#avmuf h rGefvlrsdK;tay: oHa,mZOf =uD;rm;cJhonf// arwWm=uD;rm;cJhonf// TtwGuf rGeftrsKd;om; xk w&yfvkH; ua&m/ OuUX=uD;tm; arhvG,f aysmufvG,f &Sdedkif yghrnfvm;// OuUX=uD; uG,fvGef oGm;onfhtwGuf/ rGefjynfol w&yfvkH;onf/ trdrJhom;/ a&enf; ig;uJhokd@ cHpm; cJh=uonf// 0rf;enf; a=uuGJ/ idka=uG; ylaqG;cJ=h u&onf//

36

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

Todk@ OuUX=uD; uG,fvGefwJhtwGuf cHpm;&rSKa=umif/h rGefjynfol vlxkwdk@. eSvkH;om; toD;oD;rSm rD;tkH;cHxm;&ouJhokd@ waiG@aiG@avmifuGsrf;rSK a0'emudk cHpm;ae=u&onf// &ifuvkrwwf ylyifrSKaomurSKjzifh wrf;w ylaqG;idka=uG;cJh&onf// rGefvlxkwdk@.&ifxJY GJ TuJhokd@cHpm;xkdufygonf// OuUX=uD;. *k%faus;Zl;tm; ae@pOfeSifhtr# atmif;arhwrf;wI rajyedkifaom t&mjzpfonf// xkd@a=umifh OuUX=uD;. aemufqkH;c&D;udk odef;oef; ruaom rGefjynfol vlxkuyg0ifjyD; *g&0jyKcJh=uonf// OuUX=uD;tay: rGefvlxku rnfr#avmuf cspfjrwfedk; =uonfudk oufaojycJh=uonf// rGefjynfolvlxk w&yfvkH;wdk@. toD;odD;aom eSvkH;om;&ifxrsm;wGif OuUX=uD;. *k%faus;Zl;udk okdrSD; odrf;qnf;I tpOfxm0&/ J atmif;arh owd&ae=urnfrSm {uefjzpfonf// urBBmwnfoI tcsdef&Sdor# OuUX=uD; ta=umif;udk om;pOfajr;quf/ vufqifhurf; ajymqdk=u/ atmif;arh=u ayvdrfhrnf// vGefcJhaom 2003-ck/{jyDv(5)&uf ekdifa&$vGif.orD;/ rduvsm.(12)eSpfajrmuf arG;ae@/ qGrf;auGs;r*FvmrSm/ uGsefawmfeSifh edkifoef;wif/ edkifa&$vGifwdk@ okH;OD;qkH=uI OuUX=uD; ta=umif;tm;/ ajymqdk=uao;onf// =opa=wvD;,m;rSm/ a&muf&Sdae =uonfh rGefvlrsKd;wdk@onf/ rdrdwdk@.&kd;&m ,Ofaus;r_eSifh udk;uG,fr_ bmomw&m;wdk@udk wwfekdifaom enf;jzihf/ xdrf;odrf;=uonf// rnfhonfhudpPudkyif aqmif&Gufaqmif&Guf/ jyKvkyf/jyKvkyf &wemokH;yg;udkrarh=uyg// xkdae@/ rduvsmarG;ae@wGif uifbm&mjrdK@&Sd rGef&[ef;q&mawmf OD;a0'Om%udk yifhzdwfjyD; qGrf;uyfI tvSL'gejyK=uonf// bkef;=uD;a0,sm0pP udpPrsm; jyD;ajrmufI bkef;=uD; jyef=uGoGm;aomtcg/ uGsefawmfwdk@usefvlrsm; pm;aomuf =ujyD;/ pk&kH;Ipum;0kdif;zGJ@ ajymqkd=uonf// OuUX=uD;eSifh ywfoufjyD;/ edkfifoef;wif ekdfifa&$vGif (edkifvs;x0f)eSifh u|efawmfwdk@ okH;OD;om;onf rdrdwdk@. tawG@=uHK tjriftoD;oD;udk ajymqdrd=uonf// OuUX=uD; ekdifa&$usifeSifhywfoufjyD;/ ol@tjrifudk,fhtjrif ol@&Skaxmifh k ukd,fh&SkaxmifheSifh toD;oD;wifjy ajymqkd=uonf// OuUXeSifh ywfoufI rdrdr=um;bl; ao;aom ta=umif;t&m topfrsm;udkvnf; edkifoef;wifeSifh edkifa&$vGiwdk@xHrS f =um;od&onf// OuUX=uD;eSifhtwl eSpfaygif;rsm;pGm/ awmwGif;vufeufudkif awmfvSefa&;rSm twlwuG yg0ifcJholrsm;jzpfonf// OuUX=uD;. pdwfae oabmxm;eSihf tusifhpm&dwW/ aexkdifrSK tavhtx/ tm;vkH;wdk@udvnf; twGif; usus odolrsm;jzpfonf// k edkfifa&$vGifonf edkifvSKH&GmZmwdjzpfonf/ 1944-ckeSpf ZEMm0g&DvwGif/ trd/rdaiGpdef/ tz/edkif=umoD;wkd@rS arG;zGm;oef@pif vljzpfvmonf// tzedkif=umoD;onf/ rGefrsdK;cspf acgif;aqmifwOD;jzpfonf// rGeftrsdK;om; vGwfajrmufa&;twGuf/ 1948-ckeSpfwGif ekdifatmifxGef;/ ekdifcsrf;rGef/ edkfifzkd;pdefwkd@eSifhtwl awmckdcJhbl;oljzpfonf// rdrdom;rif;a&$vGif tm;vnf; trsdK;om;pdwf"gwf &Sdvmatmif/ trsdK;om;a&;rSm yg0ifaqmif&Guf vmekdfif

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

37

atmif/ ajrawmifajrSmuf/ tm;ay;cJhonf// a&S@aqmifvrf;jycJhonf// rif;a&$vGifonf rGefausmif;om;acgif;aqmif rif;armifwifeSifhvnf; w0rf;uGJ nDtpfudk awmfoljzpfonf// xkdokd@rGefrsdK;cspfyk*~dKvfwkd@.t=um; a&cH/ ajrcH/ aumif;aumif;rSm=uD;jyif;vmoljzpfonf// 1966-ckeSpfwGif(10)wef; atmifjrifjyD;/ 1967-ckeSpfwGif &efukefwuUodkvfokd@ wufa&muf ynmoif=um;cJhonf/ '\eduaA'bmom&yfudkt"du,lcJhonf//wuUodkvfrGefpmayeSifh ,Ofaus;rSK aumfrwD. r*~Zif;aumfrwDwGif wufwuf=uG=uG yg0ifvSKyf&Sm;cJholwOD; jzpfonf// wuUokdvfwGi/f a&;jrdK@e,frSausmif;om; rif;atmifrdk;/ rif;jrifhaqG/ armhueifrS rdjrifhat;wkd@eSifh qkHqnf; cJh=uonf// wuUodkvfynmudk oif=um;&if;/ trsdK;om; wm0efudk vnf;/ pGrf;tm;&Sdoavmuf =udK;yrf; aqmif&GufcJhonf// rGefpmay wwfajrmuf vkdaom wuUokdvfausmif;ol/ om;rsm;/ wkdif;&if;om;ausmif;om;rsm; tyg0if wkd@udk oif=um; ay;jcif; tm;jzifh rGefpmayjyef@yGm;atmif aqmif&GufcJhonf// aEG&moD ausmif;ydwf &ufrsm; wGifvnf; rdrdaexkdifaom aus;&GmwGif rGefvli,frsm;eSifhtwl/ pmayvSKyf&Sm;rSKudk aqmif&GufcJhonf// xkdodk@ trsdK;om;a&;wGif wuUokdvfausmif;om; rif;a&$vGif wufwuf =uG=uG yg0ifvSKyf&Sm;aerSKudk rk'kHjrdK@ ppfaxmufa&;wkd@u rsufajcrjywf tuJcwf apmifh=unfh aev#uf&Sdonf/ 'kuQay;&ef tuGufacsmif;aeonf// Todk@&efwuUokdvfwGif ynmoif=um; vmcJhonfrSm/ (B.A)wef; aemufqHk;eSpf odk@yif a&mufvmcJhonf// xdkodk@wuUokdvfwGif ynmoif=um;aecJhwJh (4)eSpftcsdefumvrSmyif rif;a&$vGifonf/ ppftm%m&Sif. zdedkyfrSK csKyfcs,frSKa=umifh jynfolvlxkwkd@. b0 =uyfwnf; qif;&JcsdK@wJhaeonfh tjzpfudk udk,fawG@rsufjrif ae@pOfae@wkdi;f yif jrifawG@ ae&onf// jynfol@vlxkwkd@. b0udkpmemrdjyD; pdwfqif;&J yifyef;=uD;pGm cHpm;ae&onf// pmoifI rajzmifhedkifatmif jzpfvmonf// ppftm%m&Sif tkyfcsKyfrSK atmufwGif/ zdeSdyfrSKcsKyfcs,frSK/ 'Drdkua&pD qdwfokef;aerSK/ vl@tcGifhqkH;&SKH;aerSK/ rw&m;tedkifusifhrSK wkd@udk rdrdudk,fwkdif ae@pOf=uKHawG@ ae&onfhtjzpfudk4if;/ ppftm%m&Sif. tedkifusifh rw&m; zdeSdyfrSKukd rdbjynfol rGefjynfovlxkwkd@ =uKHawG@ cHpm;ae&onftjzpfudk4if; av;av; l h eufeuf pOf;pm;okH;oyfvmrdonf// aemufqkH;wGif rif;a&$vGifonf/ wuUokdvfY at;at;csrf;csrf;/ wudk,faumif; qHqH/ ynmoifae&ef pdwfvkH;0r&Sdawmhay// tm%m&SifwuUodkvfrS ay;tyfaombGJ@xl; *k%fxl; vufrSwfudkvnf; rrufarmawmhay/ tm%m&Sifwkd@. vufatmufcHu|efvkyfjyD;rS &&Sdrnfh/ &mxl;Xewkd@udkvnf; tvkdr&Sdawmhay// vGwfvyfrSKr&Sdonfh rGefvlrsdK;. tzdeSdyfcH u|efb0 udvnf; wae@wjcm; xifxif &Sm;&Sm; jrifvmonf// rif;a&$vGifonf odwwfonfh k

38

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

t&G,frSpI/ rGeftrsdK;om; vGwajrmufa&;twGuf rGeftrsdK;om; wOD;jzpfaom rdrdYvnf; f wm0ef&Sdonf[laom todw&m;eSifh cH,lcsufu &ifxJrSmtpOfjrJ udef;atmif; vmcJhol jzpfonf// rif;a&$vGifonf ppftpdk;&. u|efynma&;udk qufvuf oif=um; vkdpdwf vkH;vkH; crf;ajcmufvmonf// ppftm%m&Sifudk rkef;wD;aompdwf/ awmfvSefvkdaom pdwfwkd@onfom wae@wjcm; rdrd&ifYwkd;yGm; udef;atmif; vmaeonf// aemufqkH;wGif ppftm%m&Sif jyKwfusa&;/ rGeftrsdK;om; b0 vGwfajrmufa&; twGuf awmfvSefaom rGefausmif;om; wOD;tjzpfudkcH,l&ef jywfjywfom;om;qkH;jzwfvkdufonf// (B.A) aemufqkH;eSpf jyD;qkH;&ef vydkif;tvkdrSmyif/ edkifyef;om/ ekdif&\/ edkifom&ifwkd@eSifh nSdKeSKdif;wkdifyifjyD; awmckd&ef pDpOf=uonf// 1971-ckepf atjyDvwGif ekdfifyef;om/ ekdif&\wdk@eSifh rif;a&$vGifw@kd tkyfpkuyxr awmcdk xGufcJhonf// aemufwv avmuft=umwGif rif;om&if/ rif;azodef;(yi)eSSifh edkifqmeftmJwkd@ tkyfpkuvdkufI awmckdxGuc=Jh uonf// rGefjynfopfygwD awmwGif;pcef;okd@ f a&mufaomtcg/ rdrd.rlv trnfemr rif;a&$vGiftpm;/ rGefemrnf ppfppfjzpfonfh/ emJvs;x0f [laom trnfodk@ ajymif;vJ cH,lvkdufonf// rGefjynfopfygwD A[dkokd@ a&mufjyD;(2)v ausmfausmfavmuf t=umwGif/ jynfcspfvGwfajrmufa&; wyfrawmf/ awmifydkif;/ Akdvf&efedkifpcef;(om,mpcef;)wGif (2)vtajccHppfoifwef;udk oGm;a&muf oif=um;cJh&onf// &efukefwuUodkvf/ (,lwDpD)tajccHppfoifwef;udk wufa&mufoif=um; xm;bl;aom edkfifvs;x0ftwGuf/ ,ck ppfoifwef;a=umifh/ ydkrdkI ppft&nfcsif; jynfhk0 vmaponf// ppfoifwef;jyD;qkH;I rGefjynfopfygwD XmecsKyfodk@ jyefa&mufaomtcg/ ,m,DacwWr# ppfoifwef; enf;jyq&mtjzpf 0ifa&mufvkyfudkifcJhonf// edkfifvs;x0fonf/ ygwD&Sd vl=uD;vli,fra&G;/ &Jabmf toD;oD;wkd@eJ@ cifrif&if;eSDpGm qufqH aexkdifwwfonf// rmefrmeuif;oljzpfonf// rnfonfhwm0efukdrqkd ay;tyf vmv#if/ apoem oef@oef@eSifh av;av;pm;pm; ausausjyGefjyGef xrf;aqmifwwfonf// &kd;om; ajzmifhrwfol wOD;jzpfonf// &kd;&kd;om;om; usifh=uH aexkdifwwfoljzpfonf// trsm;. av;pm;jcif;ukd cH&oljzpfonf// 1973-ckeSpfrSm/ rGefjynfopfygwD. tjrJwrf;A[kd aumfrwD0if wOD;jzpfvmonf// 1975-ckeSpfppfaumfrwD. ppfOD;pD;&kH;tkyfjzpfvmonf// xkdpOfu ppfaumfrwD. OuUXrSm/ ekdifa&$usifjzpfjyD; ppfaumfrwD. twGif;a&;rSL;rSmemJEGvm jzpfonf// edkfifvs;x0fonf/ ygwDrSwm0efay;csuft& txl;ojzifh befaumfjrdK@wGif oGm;a&muf aexkdi&jyd; xkdif;ekdfifiH&Sd rGefvlrsdL;wkd@. trsdK;om;a&;vkyfief;/ trsdK;om;a&; f vSKyf&Sm;rSKrSmyg0ifulnD aqmif&Gufay;&oljzpfonf// xkd@a=umifh ekdifvs;x0fonf/ xkdif;rGef

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

39

vl=uD;vli,f tm;vkH;wkd@eSifh tvGefcifrif &if;eSD;cJh&onf// xkdif;pum;udkvnf; u|rf;u|rf; usifusif ajymekdifqdkedkfifcJhonf// 1980-ckeSpfywf0ef;usifwGif/ ygwDwGif;Y/ qkd&S,fe,fcsJ@tay:tjrifrwlwJh/ t,lq wdkufyGJw&yf tjyif;xefjzpfay:cJhonf// edkfifvs;x0fonf/ qkd&S,fe,fcJs@ywfoufjyD; rdrdYjywfjywfom;om; =unf=unfvifvif tjrifr&Sdao;ojzifh/ rnfonfhbufrS&yfwnf cJhjcif;r&Syg// =um;aecJhonf// 1981-ckeSpf atjyDv(13)&uf/ rGefjynfopfygwD eSpfjcrf; d uGJ&mwGif/ ekdfifvs;x0fonf/ OuUX=uD;ekdifa&$usif tkyfpkwkd@eSifh yl;aygif;yg0ifcJhonf// 1982ckeSpfrSmrGefygwDrSeSK wfxGucJhonf// eSKwfxGucJh&onfhta=umif;rSm/ ygwDYpnf;&kH; nDnGwfrSK f f r&Sdjcif;/ tcsdK@aom ygwDacgif;aqmif vl=ud;wkd@onf/ udk,fusdK;twGuftvGJokH;pm;jyKjcif;/ ygwDrS csrSwfxm;aom pnf;urf;/ Oya'wkd@udk csdK;azgufae=ujcif;/ ygwDrScsxm;aom qkH;jzwfcsuf udk ajAmifajAmif wif;wif; usL;vGefvkyfudkifaejcif;/ ponfhta=umif; wkd@a=umifh/ ekdfifvs;x0f onf/ rGefjynfopfygwDrS ekwfxGufcJhonf// odk@aomfygwDeSifh tjyD;tydkif tqufjywf oGm;jcif;r&Sdyg// vkdtyfv#if vkdtyfovkd yg0ifaqmif&Guf ay;avh&Sdonf// txl;ojzifh OuUX=uD;ekdfifa&$usif/ xkdif;edkfifiHtwGif;odk@ c&D;oGm;onfjzpfap/ tpnf;a0;wufa&muf&ef c&D;oGm;&onfjzpfap/ ekdifvs;x0fudk tnDulawmif;avh&Sdonf// OuUX=uD;ekdifa&$RusifoGm; av&mrSm/ edkfifvs;x0fvkdufyg oGm;&onfursm;onf// OuUX=uD;eSifhteD;uyf aexkdifol jzpfonf// OuUX=uD;ekdifa&$usif. pdwfaeoabmxm;udk aumif;rGefpGmodoljzpf onf// 1998-ckeSpfwGif/ =opa=wvD;,m; edkifiHokd@ vma&mufckdvSKHaexdkifcJhonf// =opa=wvD,m; edkfifiHodk@ a&mufaom tcgvnf; ekdfifvs;x0fonf/ rGeftrsdK;om;ta&;udk vspfvSsL&SKI raeay// rddrdwwfedkfifor# =opa=wvD;,m; rGeftzGJ@(AMA)wGif wufwuf =uG=uG yg0if aqmif&Guonf// rGeftzGJ@. OuUXae&mudk (2)eSpfwdkifwkdif wm0ef,l aqmif&GucJh jyefonf// f f rGefpmayeSifh ,Ofaus;rSKudk jrwfekd;onf// pmayavhvmrSKrSm 0goemxkHonf// =opa=wvD;,m;a&muf rGefvli,f vl&G,rsm;/ rGefpmay wwfajrmufatmif vk;H vpdkuf f tm;xkwfjyD; oif=um;ay;onf// rGefvli,frsm; rGefpmayeSifh ,Ofaus;rSKwkd@udk cspfcifjrwfedkf; wwfatmif vk;H vpkdu=f udK;yrf;aqmif&GuolwOD;jzpfonf// f edkifoef;wifudkrl/ 1961/62-ckeSpfuyif u|efawmfodu|rf;cJhonf// rk'l;&GmZmwdjzpfonf// 1950-ckeSpf aemufykdif;wGif awmckdcJhonf// rGefjynfol@wyfOD;wGif xifay:aom edkifiHa&;/ ppfa&;acgif;aqmifwOD; jzpfvmonf/ 1957-ckeSpfwGif/ wyfaygif;pkzGJ@pnf;a&; twGuf/ OuUX=uD; edkifa&$usifeSifhtwl/ yJcl;&kd;rokd@ oGm;a&muf aexkdifcJholjzpfonf// 1958-ckeSpf

40

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

rGefjynfol@wyfOD;eSifhtwl tvif;0ifcJhonf// rGefjynfol@wyfOD; tvif;0ifonfhtay: rauseyf=uaom/ rGefvli,facgif;aqmifrsm;wGif ekdifoef;wifvnf; wOD;tyg0ifjzpfcJhonf// awmwGif; tvHeDuGefjrLepfpcef;odk@ oGm;a&mufaexkdifcJhbl;onfudk ta=umif;jyKI/ tvHeD oef;wif[lI rGefvlrsdK;tokdif;0kdif;rSm xif&Sm;vmoljzpfonf// ekdifoef;wifeSifh OuUX=uD; ekdifa&$usifwkd@onf tvGefcifrif &ifeSD;=uaom q&mwynfhrsm;jzpfonf// OuUX=uD; ta=umif;udk twGif;ususodoljzpfonf// 1963-ckeSpf AdkvfcsKyfae0if;OD;aqmifaom/ awmfvSefa&;aumifpDrS zdwfac:aom jynfwGi;f jidrf;csrf;aq;GaEG;yGJtwGuf/ r'nw/wyfaygif;pkudk,fpm;tjzpf4if;/ rGefjynfopfygwD ukdk,fpm; tjzpfeSifh4if;/ekdifa&$usifonf jidrf;csrf;a&; aqG;aEG;&ef/ &efukefjrdK@okd@ a&muf&Sd vmonf// ekdifa&$usiftm;/ u|efawmfwkd@ armfvjrdKif 'D*&D aumvdyf ausmif;om; wpkwdk@u txl; pdwf0ifpm; cJygonf// rGefjynfopfygwD OuUX=uD; ekdfifa&$usif ta=umif;udk/ odcsif=uaom h u|efawmfwkd@ aumvdyf rGefausmif;om; wpkonf/ OuUX=uD;.Zmwd/ rdbrsdK;&kd;/ trsdK;om; ekdifiHa&; vSKyf&Sm;rSK eSifh ywfoufjyD; rdrdwkd@ vufvSrf;rSDorSs/ vdkufvH&SmazG/ ar;jref;jyD; pkaqmifcJh ygonf// xkdpOfu/ rGefjynfol@wyfOD; c&kdifacgif;aqmif ekdifoef;wifxH csOf;uyfjyD;/ ekdifa&$usif. ta=umif;pkHwkd@ukd u|efawmfwkd@ ausmif;om;rsm;ar;jref;,lchJonf//edkfifoef;wif onf/ OuUX=uD;edkfifa&$usifeSifh vufyGef;woD; tvGef&if;eSD;pGm/ awmwGif;Y twlaevmcJhbl; olwOD;jzpfonf// ekdifoef;wif ajymjyI/ OuUX=uD;ekdifa&$usif ta=umif;pkHukd twGif;usus tao;pdyf odcJh&onf// xkda=umifh ekdifoef;wifeSifh pmzwfy&d\wfrsm;udk/ rdwfquf ay;&ef vkdrnf[k xifygonf// edkifoef;wifonf/ 1928-ckeSpf 'kwd, 0gqkd vqkwf(9)&uf aom=umae@wGif/ oauUmf&GmY arG;zGm;oef@pif vljzpfcJhonf// rdbeSpfyg;rSm/ ekdifcspfp&meSifh rdpdeftkyfwkd@ jzpfonf// rdbeSpfyg; wkd@onf/ rGefvlrsdK;jzpfjyD;/ trsdK;ukdtvGefcspfjrwfekd;olrsm;jzpfonf//bmom/ omoemtay:/ tvGef=unfndk/ o'Ngw&m;xufoefolrsm;jzpfonf// zcifekdifcspfp&m/ rdcifrdpdeftkyfwkd@onf/ om;udkvnf;rsdK;cspfpdwf/bmom/ omoemudk =unfndkjrwfekd;aompdwf&Sdvmatmif/ i,fpOf uyif/ avhusifhoif=um;ay;cJhonf// edkifoef;wifonf/ rdom;pkY 'kwd,t=uD;qkH;om;jzpfjyD; armifeSr(5)a,muf&Sdonf// nDi,feSri,frsm;tay: tvGefcspfcif =uifemwwfoljzpfonf// nDi,f/ eSpfri,frsm;tay: arwWm *&k%m=uD;rm;onf// tpOftjrJ rdrdu tepfemcHwwf onf// nDi,feSri,fwkd@udk OD;pm;ay;wwfonf// edkifoef;wifonf/ i,fpOfuyif/ Om%fynm xl;cGsefaom ausmif;om; vli,f wOD;jzpfcJh onf//oauUm&Gm tpkd;&txufwef;ausmif;wGif/ tv,fwef;(7)wef;txd/ynmoif=um;

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

41

cJhbl;onf// ekdifoef;wifwa,mufonf/ ynmudk oif=um; vkdaomfvnf;/ tajcae trsdK;rsdK;a=umifh touf&G,f (13)eSpfavmufrSm ausmif;rS xGufvkduf&onf// rdbeSpfyg; u touf&G,f a&mufvmaom/ rdrdwkd@.om;ukd/ omoemtarGeSpf&apvkdI/ armifoef;wif tm;/udk&if0wfapcsifcJhonf//yxrwGif/uanSmf&Gmq&mbkef;=uD;ausmif;wGif/ w0gqkdcJhonf// 'kwd,eSpfwGif/ rk'l;&Gmokd@ ajymif;a&G@I/ rk'l;q&mawmf/ xHyg;Y/ avmuD/avmukwW&m/ ynm&yfrsm;udk avhvmql;yl;cJhonf// rk'l;q&mawmfbk&m;xHwGif/ (2)eSpfwdwdtqkdtqkH;r =o0g'cH,lcJhonf//xkdaemuf/usdKuRa&mjrdK@e,f/usKH;reif;&Gmokd@ajymif;a&G@I/ q&mawmfbk&m; Odom&xHwGif/ ynmqnf;yl;&if;(4)0gqdkcJhjyefonf// touf&G,ftm;jzifh/ &[ef;b0okd@ ul;ajymif;&eftcsdefa&mufvmonf//usKH;reif;pmcsq&mawmf OK;om&q&mawmfbk&m;=uD; tm;OyZm,fq&mtjzpf trSL;xm;I/ &[ef;abmifokd@ 0ifcJhonf// edkifoef;wifonf/ &[ef;b0wGif/ ygVdtvwfwef;pmar;yGJudk atmifjrifcJhonf// rGefpmudku|rf;usifvdrRmpGma&; om;ekdfifcJhonf// udk&if/ &[ef; b0uyif/ aqmif;yg;rsm;udk rGefbmomjzifha&;om;I/ ekdifa&$usif OD;pD;xkwfa0aom/ weoFm&Dowif;pmwkdufokd@rSefrSef ykd@cJhonf// xkdpOfu ekdifcsrf;rGef(emJpEN)/ q&m[kdwkd@OD;pD;jyD;/&mrnwkdif;owif;pmudkxkwfa0aeonf// &mrnwkdif; owif;pmwGif/ rGefbmomjzifh/ aqmif;yg;rsm;udk a&;om;olaygrsm;aomfvnf;/ weoFm&D owif;pmwGif/ rGefbmomjzihf/ aqmif;yg;rsm; a&;om;ol enf;yg;aeonfudk awG@&onf// ekdifa&$usifonf rGefpmudk wwfajrmufaomfvnf; u|rf;u|rf;usifusifr&SdvS// olwyg;udk tm;udk; ae&ao;onf// edkifoef;wifonf/ rGeftrdsK;om;ta&;eSifh ywfoufaom/ aqmif;yg;rsm;udk rGefbmomjzifh/ a&;om;jyD;/ ekdifa&$usifxH rSefrSefay;ydk@ ulnDcJhonf// Todk@jzihf edkifoef;wif wOD;onf/ trsdK;om;ta&;wGif yg0ifywfoufvmonf/ Armjynf vGwfvyfa&; t=udKacwf/ rGeftrsdK;om;wkd@. trsdK;om; vSKyf&Sm;rSKa=umifh edkifoef;wifwOD; onf/ edkifiHa&;tjrif edk;=um;vmonf// &[ef;omra%b0jzifh rdrdtaeeJ@ rGeftrsdK;om; vGwfajrmufa&; trsdK;om;edkifiHa&; vSKyf&Sm;rSKrSm udk,fwkdifudk,fus ryg0ifedkifaomfvnf;/ wwfekdionfbufrS wufwuf =uG=uG tm;ay;cJhonf// &[ef; omra%b0rSmyif f h trsdK;om; ta&;udk pwifpdwf0ifpm;cJhonf// trsdK;om;ta&;wGif yg0ifvSKyf&Sm;&efvnf; pdwfqEN jyif;jyif;ysys jzpfay:vmonf// aemufqkH;wGif &[ef;b0jzifh qufvuf aeoGm;&ef qENr&Sdjzpfvmonf// &[ef;b0jzifh/ (1)eSpf (3)&uf&aomtcg/ ekdifoef;wifonf/ jrifhjrwfaom&[ef;b0ukdpGef@vGwfjyD;/ vlb0odk@ul;ajymif;cJhonf// 1948-ckeSpf rGefvlrsdK;wkd@awmckdpOfwGif rdrdryg0ifedkfifcJhaomfvnf;/ wae@ae@wGif awmckd&ef pdwfqENjyif;jyif;ysys&SdcJhonf// rGeftrsdK;om; vGwfajrmufa&;twGuf/ vufeufudkif awmfvSefa&;wGif yg0if&efrlvu/ &nf&G,fcsuf &SdcJhonfhtwkif;/ &[ef;b0rS xGufjyD; d aemufydkif;wGif awmwGif;&Sd vufeufudkif rGeftzGJ@pnf;eSifh wdwfwqdwf tqufoG,rSK f

42

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

,lcJhw,f// r=umrSDyif/ awmwGif;&Sd edkfifaiGodef;eSifh tqufoG,f &jyD; awmckdcJhonf// aumhu&dwfwGif/ppfoifwef;wufcJhonf// xkdpOfu/ppfoifwef;q&mrSm/ Adkvfausmfjzpfonf// Akdvfausmfonf/ t*FvdyfwyfxGuf/ ppfom;a[mif; wOD;jzpfojzihf/ oifwef;wGif trdef@ay; &mwGif/ t*Fvdyf wyfwGif/ okH;aeus tokH;teSKef; twkdif; ay;ae&onf// xkda=umifh/ rGefpmayudk u|rf;usifaom/ edifpHaiG/ ekdifoef;wifwkd@u/ wyfwGif tokH;jyKaom/ t*Fvdyf tokH;teSKef;rsm;udk wckrusef/ rGefbmomokd@ bmom jyefajymif;vJ ay;cJhonf// xkdpOfu rGefwkd@wGif wyf&if;(1)eSifh wyf&if;(2)udkom zGJ@pnf;ekdifcJhonf// ppfOD;pD;csKyfrSm edkifaiGodef; jzpfonf//wyf&if;(2).wyf&if;rSL;rSm ekdifyef;omjzpfonf// ekdifoef;wifonf/ wyf&if;(2)wGif wyf=uyf=uD;wOD;jzpfvmonf// oHr&m&Gm.ta&S@bufjcrf;wGif wyfpcef;csI aecJh=uonf// ekdifaiGodrf;eSifh ocif&JvSdKifwkd@ OD;pD;zGifhvSpf oif=um;aom/ ekdifiHa&;oifwef;udk ekdifoef;wif wufa&mufcJhonf// tawG;tac: tvGefxufjrufol wpfOD;jzpfonf// ekdifiHa&;oifwef;u/ ykd@csvkdufaom/ ekdifiHa&; tawG;tac:opf wkd@onf/ ekdifoef;wiftm;/ ydkrkdI ta&mif awmufajymif xufjruf apcJhjyefonf// vufeufaumif;jzifh wyfqif ay;xm;aom/ ol&Jaumif;wpfOD;eSifh tvm;wl vmonf// rGefvufeufudkif awmfvSefa&; twGuf/ tvGef xufjrufaom/ ygwDau'gaumif;wa,muf jzpfvmonf// ekdifaiGodef;eSifhocif&JvSdKifwkd@u tvGefoabmuscJhonf// xkda=umifh/ tvHjzL uGefjrLepfygwD/ tvHeD uGefjrLepf ygwDeSifh &JabmfjzLygwDwkd@. oHk;ygwD nDnGwfa&; nDvmcHodk@ avhvmolwOD;tjzpf/ ekdifoef;wifudk apv$wfcJhonf// okH;ygwD nDvmcHrStawG@t=uKHonf/ ekdifoef;wiftm; ykdrdkI ekdifiHa&;tjrif us,fapcJhjyefonf/ emrnf=uD;ekdifiHa&;orm;=uD;rsm; jzpf=uaom/ocifpkd;/ ocifoef;xGef; wkd@eSifhvnf;/ &if;eSD; odu|rf;cJh&onf// tawG;tac: t,ltqrsm;vnf; zvS,fcJh&onf// tpkd;&.xkd;ppfa=umifh/ okH;ygwDnDvmcHudk wydkif;wp&yfvkduf&onf// tpkd;&.xkd;ppfa=umifh edkifoef;wif wOD;onf/ rdrdXmcsKyf&Sd&m rGefa'ookd@ tvG,fwul rjyefekdifbJ jzpfoGm;onf// tvHeD uGefjrLepfygwDrS &Jabmfrsm;eSifh vkdufoGm;jyD;/ jrpf0u|ef;ay: bufwGif aomifwif aecJhjyefonf// tvHeD u|efjrLepfpcef;/ Akdvfuav;wGif/ (8)vrSs =umcJhonf// xkdaemuf 195&-ckeSpfwGif/ rGefjynfol@wyfOD;.apv$wfrSKt&/ ekdifoef;wifonf/ ekdifa&$usif/ ekdifxGef;cif wkd@eSifhtwl/ wyfaygif;pk zGJ@pnf;a&; twGuf Armjynf uGefjrLepfygwD. A*dk;&dk;r/ a&miffeD pcef;odk@ oGm;cJhjyefonf// 1958-ckeSpfrGefjynfol@wyfOD;onf/ wkdufyGJenf;AsL[majymif;vJI/ Oya'abmifokd@0if&ef/ qkdif;jyif; aeonfhtcsdefwGif/ ekdifoef;wiftm;/ ygwDrS vSrf;ac:ojzifh/ A*kd;&kd;rrS jyefcJhonf// rGefjynfo@l wyfOD;.wkdufyGJ enf;AsL[m ajymif;vJjyD;/ Oya'abmifodk@ 0ifa&mufa&;udk/ edkifoef;wif wOD;onf/ odyfoabm rusvSacs// Armrsm; =uD;pkd;aom/

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

43

t&if;&Sif ygvDref tay:/ edkifoef;wifonf vkH;0 t,kHt=unf r&Sday// 'gayrJh ygwDrS acgif;aqmifrsm;. oabm wlnDrSKt&/ qkH;jzwfcsufudkrl rdrd taejzifh/ jyif;jyif; xefxef ruef@uGufvkday/ trsm;qENt& qkH;jzwfcsufudk vufcHcJh &onf// 1958-ckeSpfZlvkdifvwGif/ rGefjynfol@wyfOD;eSifh twl/ Oya'abmifodk@ 0ifcJhonf// 1962-ckeSpfwGif ausmif;q&mr/ rdat;wifeSifh tdrfaxmifusonf// Oya'abmifokd@ 0ifa&mufjyD;aemuf/ rGefjynfol@wyfOD;udk jyefvnf zGJ@pnf;&mwGif/ edkifoef;wifonf c&kdifaumfrwDwOD; jzpfvmonf// 1962-ckeSpf awmfvSefa&; aumifpDrS tm%modrf;jyD;aemuf/ ekdifiHa&;ygwDtm;vkH;udkzsufodrf;apcJhonf// rGefjynfol@wyfOD; ygwDonfvnf;/ zsufodrf; vkduf&onf// ekdifoef;wifonf/ rk'l;&GmwGif/ aexkdifvkyfudkfif pm;aomuf&if; aus;&Gm zG@HjzdK;a&;vkyfief; rGefvli,frsm; todynm jrSifhwif a&;vkyfief;wkd@wGifyg0ifvkyfudkifcJhonf//1963-ckeSpf/ rGefjynfol@wyfOD;acgif;aqmifrsm;zrf;qD; xdef;odrf; cH&aomtcg/ ekdifoef;wifeSihf tzrf;rcH&aom/ rGefjynfol@wyfOD; acgif;aqmifrsm; jzpfonfh/ ekdifbdk;pdef(urm0uf)/ edkifatmif&Sdefwkd@onf/ wdwfwqdwf tpnf;a0;w&yfudk/ armfvjrdKifjrdK@/(okcum&D)rGefbkef;=uD;ausmif;wGif jyKvkyfcJhonf// 4if;tpnf;a0;rS/ rGefjynfol@ wyfO;D acgif;aqmifrsm;r&SdonfhtcsdefwGif/ rGeftrsdK;om;a&;&m udpPrsm;udk aqmif&Gufekdif&ef &nf&G,fI/ rGefjynfol@wyfOD;/ ,m,D xdef;odrf;a&; aumfrwD w&yfudk vsSdK@0SufpGm zGJ@pnf; cJhonf// ekdifbkd;pdefu OuUXtjzpf aqmif&GufjyD;/ ekdifoef;wifonf/ twGif;a&;rSL;. wm0ef udk,lcJhonf// edkifatmif&Sdefu trSKaqmiftjzpf yg0ifcJhonf// jrefrmhqkd&S,fvpfvrf;pOfygwD/ acwfwavSsmufwGif/ ppftm%m&Siftpkd;&. trsdK;rsdK;aom/ jcdrf;ajcmufrSKudk cHcJh&onf// rw&m; edSyfpufrSK trsdK;rsdK;udk cHcJh&onf/ ppftm%m&Sifwkd@. zdeSdyf csKyfcs,frSK/ rw&m; tekdifusifhrSKwkd@udk rcHekdifvGef; ojzifh/ awmck&ef pdwfqkH;jzwfvkduf d onf//1975-ckeSpfwGif/OuUXedkifa&$usif OD;aqmifaom/ awmwGif;vufeufudkifawmfvSefa&; ygwDjzpfonfh/ rGefjynfopfygwDukd tqufoG,fjyKjyD;/ awmckd vmcJhonf// xkdpOf rGefjynfopf ygwD. XmecsKyfonf e*g;armufpcef; wGif&Sdonf// ygwD. pnf;&kH;a&;Xme wGif wm0ef,l cJhonf// awmwGif;aepOf umvwGif/ xkdif;ausmif;om;rsm;/ awmcdkaom/ umveSihf=uKHcJh onf// 4if;tjyifOD;ek. jynfcspfygwDawmckdonfeSifhvnf; =uKHcJhonf// 19&9-ckeSpfwGif/ rGefjynfopf. ygwDwGif;/ ekdifiHa&;t,ltq tawG;tac: wkdufyGJw&yf/ jyif;xefpGm jzpfay:vmonf// qkdAD,uf qkd&S,fvpfekdifiHu ta&S@awmif tm&S edkifiHi,frsm; tay:/ =oZmvGrf;rdk; csKyfudkifvmonfhudpPeSihfywfoufI tjrift,ltq uGJjym;vmonf// ygwD.tiftm;pk w&yfu/ Todk@ vGrf;rdk;rSKonf/ qkd&S,fe,fcsJ@[k jrifonf// tjcm;ygwD .tiftm;pkw&yfu/ qkdAD,uf ekdifiH. vGrf;rdk;vmrSKudk/ taumif;jrifonf// ta&S@awmif

44

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

tm&SY qkdAD,ufekdifiH.=oZm =uD;rm;vmrSKonf/ ekdifiHi,frsm;trsdK;om; b0vGwfajrmuf rSKtwGuf=uD;rm;aomtaxmuftuljzpfonf[kjrifonf// rGefjynfopfygwDwGif; t,ltqwkdufyGJ jyif;xefrSKa=umifh/ ygwDY tif;tm;pkeSpf&yf oD;jcm; jzpfay:vmonf// ekdifoef;wifonf/ OuUXedkifa&$usifeSifhtwl qkdAD,uf e,fcsJ@pepfudk/ tjyif;txef qef@usif/ uef@uGuf tjypfwif &SKwfcsolrsm;jzpfonf// 1980-ckeSpfygwD eSpfjcrf; uGJ&mwGif/ ekdifoef;wifonf/ OuUXedifa&$usifbufwGif &yfwnfcJhonf// 1987-ckeSpf ygwDtiftm;pkeSpf&yf jyefvnf aygif;pnf;jyD;aomtcg/ ekdifoef;wifonf/ bk&m;okH;ql bufokd@ ajymif;a&$@I tajccswm0ef,lvmonf// rGefjynfopfygwD jyefvnfaygif;pnf; nDnGwjf yD;aemuf ac:,lusif;yaom/ 1993-ckeSpfygwDnDvmcHwGif/ ekdifoef;wifonf/ ygwD A[kdaumfrwDtjzpfjyefvnf ta&G;cH&jyefonf// 1995-ckeSpfrGefjynfopfygwDeSihf/ e0wwkd@ oabmwlaom/ typfcwf&yfpJa&;/ oabmwlnDcsufudk vkH;0vufrcH/ oabm rwlcJhay//2001-ckeSpfrSm/ygwDrStjyD;tydkif eSKwfxGufvkdufonf// xkdaemuf =opa=wvD;,m; edkifiHokd@ a&muf&Sdae=uaom/ om;oRD;jzpf=uonfh/ rif;wifpkd;/ rdEG,feDpkd;eSifh rif;0if;xGwfwkd@. zdwfac:csufjzifh/ 2002-ckeSpfwGif =opa=wvD;,m;ekdifiHodk@ tjyD;tykdif ajymif;a&$@aexkdif vkdufonf// ,cktcg/(4/1 Northbourne Flats, Canberra, ACT 2612) wGifZeD;onf rdat;wif/ om;=uD;rif;wifpkd;eSifhtwl/ at;csrf;pGmaexkdif vsSuf&Sdonf// ekdifoef;wifonf/ OuUX=uD;ekdifa&$usifeSifh tvGef&if;eSD;olrsm;jzpf=uonf// OuUX=uD;eSifh vufyGef;wwD; eD;eD;uyfuyf eSpfaygif;ajrmufrsm;pGmtwlwl aexkdif vmcJholjzpfonf// OuUX=uD;edkifa&$usif. pdwfaeoabmxm; tusifhpm&dw/W aerSKxkdifrSK ajymrSKqkdrSKtjyif/ OuUX=uD;.edkifiHa&;t,lq/ ekdifiHa&;tjrif/ekdifiHa&;cH,lcsufwkd@udkyg twGif;ususod&Sdol jzpfonf// tcsdK@aomOuUX=uD;. twGif;a&;udk,fa&;udk,fwmudpPwkd@udkyg odoljzpfonf// u|efawmfonfvnf;/ OuUX=uD;eSitwl/ eSpfaygif;rsm;pGm twlaexkdifvmcJhol jzpfI hf OuUX=uD;ekdifa&$usif. yifudk,fpdwfaeoabmxm;/ taetxdkif/ tpm;taomuf/ tajymtqdk/ tusifhpm&dwWwkd@udkyg/ txkduftavSsmuf od&Sdxm;cJygonf// 'gayrJh/ h ekdifoef;wifuJhokd@ twGif;usus u|efawmfrodcJhyg// Todk@ OuUX=uD;ekdifa&$usifeSifhtwl eSpfaygif;rsm;pGm/ eD;eD;uyfuyf/ cifcifrifrif/ &if;&if;eSD;eSD; twlaevmol edkifoef;wif. ajymqkdcsufrsm;eSifh u|efawmfudk,fwkdif teD;uyfavhvm/ =uKHawG@& orsSwdk@udk aygif;pyfjyD; okH;oyfvkduvSsif/ OuUX=uD;rSm olwyg;eSifhrwl/ f xl;jcm;aom/ *k%f&nfrsm;pGm&Sdonf[ku|efawmfjrifonf// OuUX=uD;onf/ udk,fhtm; udk,fudk;wwfonf/ pnf;urf;&Sdonf/ oef@jyef@onf/ 0wfpm;qif,ifr_aooyfonf/

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

45

csicsifhcsdefcsdef ek_dif;qI jyKvkyf wwfonf// tusifhpm&dwW tvGefaumif;rGefonf// taexkdif fh aooyf/ yd&donf// tpm;aomufrSm avmfvDr_r&Sd oifhwifhav#mufywfpGm csifhcsdefI pm;okH;wwfonf// tcddsefudktvGefav;pm;onf// =uD;oli,folra&G;/ rnfoltm;rqkd av;av;pm;pm; qufqH wwfonf// txl;ojzifhygwD&Sd &Jabmfwyfom;i,fwkd@tay: av;av;pm;pm;qufqHonf// pum;udkat;aq;/nSifompGmajymqkdwwfonf// us,favmifus,favmifajymqdkjcif;r&Say// d OuUX=uD;. pnf;urf;&Sdjcif;/ aphpyfaocsmjcif;eSifh ywfoufI tenf;i,fa&;&v#if aomufa& cyfaomuf&mrSmyifpnf;urf;xm;onf// aomufa&udkAkH;aAgvatm/ rcyfbJ/ rdrdaomufukefoavmufudkom/ aocsmpGm/ *&kpkduf/ cyf,ljyD;/ cyfoavmuf/ ukefpifatmif aomufonfudk awG@&onf// tykdtv#Hcyf,ljyD;/ w0ufwysufaomufcg/ tusefudk/ ta[mwdueftjzpf/ oGefjypfonfudk rawG@jrif&onf// vufokwfpuULudkvnf;/ okH;oifh oavmufudkom/ jzwf,ljyD; okH;pGJwwfonfudkawG@&onf// wcgw&HpuUL/ tcsdK@ae&mrSm/ puULtuef@wckvkH;udkrokH;bJ/ tuef@. xuf0ufudkyif/ aoaocsmcsm ykdif;jzwf,ljyD; okH;pGJonfudkawG@&onf// rvkdtyfbJ tydktv#H jzwf,lokH;pGJjcif;rsdK; rjyKonfudk awG@& onf// ol@ae&meSifhol/ ukefoifhoavmufudkom wdwdusus jzwf,lokH;pGJonfh oabmyif jzpfonf// rukefoifhaomae&mwGif rukefapaomoabmjzpfonf// rnfhonfhudpPudkrqdk/ =uD;onf/i,fonfr[l/ pOf;pOf;pm;pm; pnf;urf;&Sd&Sd/ csifhcsifhcsdefcsdef aqmif&Gufvkyfwwfaom OuUX=uD;ukd uGsefawmfonf tvGef av;pm;=unfnKdrdonf// 0wfpm;qif,ifr_wGifvnf; aphpyfaocsmonf// aoaooyfoyf/ csyfcsyf,yf,yf/ oef@oef@ jyef@jyef@0wfpm; qif,ifwwfonf// xdkifaomae&mwGifvnf; tvGefaooyf yd,donf// 'l;axmif aygifum; xkdifavh xkdifxr&SdcJhay// tjrJwrf;xkdifv#if/ vkHcsnfudkaooyfpGm/ aoaocsmcsm zkH;zdjyD; xkdifwwfonf// OuUX=uD;onf/ acgif;aqmif aumif;wOD;Y&Sdtyf/ &Sdoifhaom t&nfcsif;eSifh jynfhpkHonf[k u|efawmfjrifonf// pnf;urf;&Sdr_/ aphpyfocsmr_/ oef@&Sif;r_wdk@udk tjrJwrf; owdxm;I aqmif&Gufwwfaom OuUX=uD;.tavhtxonf twk,lp&m/ enf;,lp&m/ tvGefaumif;onf// TuJhokd@ olwyg;xuf xl;xl;jcm;jcm; vuQ%m&Sdonfh OuUX=uD;. twKy`wWd ta=umif;t&mudk u|efawmftm; txl;pdwf0ifpm;apcJhonf// OuUX=uD;. trsKd;om;a&; OD;wnfcsuf/ trsdK;om;a&; vkyfaqmifcsufrsm;eSifh rdrdvlrsdK; twGuf rnfhokd@rnfykH udk,fusKd;pGef@ tepfemcHcJhykH/ aqmif&GufcJhykHwdk@udk aemifvmaemufom; rGefjynfolrsm; aocsm usepGmod&Sdygu tvGeftusdK;rsm;rnf[k u|efawmfpdwfxJwGif jzpfay: vmrdonf// rGefjynfol vlxkwkd@taejzifhvnf; rdrdvlrsdK;wkd@. acgif;aqmif/ OuUX=uD;. ta=umif;&m rsm;udk avhvmod&Sd&ef tvGefvkdtyfonf[k u|efawmfjrifrdonf//

46

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

TuJhokd@aomtjrif/ cH,lcsufjzifh OuUX=uD; ekdifa&$usifta=umif;ukd wwfodorSs pkaqmif; a&;om;&ef u|efawmf.&iffwGif jyif;ysaom pdwfqENjzpfay:I vmonf// ekdifoef;wif uvnf; rdrdwdk@od&SdorSs ta=umif;&m tcsuftvufwkd@udk jyefvnfajymjy ay;rnf[k qkdvmonf// u|efawmfonfvnf; aumvdyfausmif;om;b0wGif OuUX=uD; ekdifa&$usifeSifh ywfoufI/ pkaqmif;cJhbl;onfh tcsufvufrsm; udk jyefvnf pOf;pm;&orSs jyefvnf pOfpm;I &ekdifao;onf[kjrifonf// xkdokd@ jyefvnf pOf;pm;jyD; ay:vm aom tcsuftvufeSifh/ ekdifoef;wifwkd@ ukd,fwkdfif =uKHHawG@cJh&aom OuUX=uD;eSifh ywfoufonfh tcsuftvuf rsm;udk pkaygif;jyD; pmtkyfa&;om;vSsif aumif;rnf[k u|efawmf pOf;pm;vmrdonf// 4if;tjyif 1963-ckeSpf jidrf;a&; aqG;aEG;yGJtwGuf/ awmwGif;rS &efukefjrdK@odk@ a&muf&Sd vmaom OuUX=uD; ta=umif;udk uGsefawmfwkd@ armfvjrdKif 'D*&Daumvdyf ausmif;om;wpk pwifpdwf0ifpm;cJhykHeSihf xkdpOfu OuUX=uD;. ekdifiHa&; vSKyf&Sm;rSK ta=umif;t&mrsm;udk pdwf0ifpm;pGm pkaqmif; rSwfom;cJhykH wkd@udvnf; k jyefvnf owd&vmrdonf// T ta=umif;&mtm;vkH;wkd@udk tajccHjyKjyD; OuUX=uD; b0 jzpfpOfta=umif;udk a&;om;&vSsif aumif;rnf[k u|efawmf. &ifxJwGif t=uHpnf jzpfay:Ivmonf// xkdae@ ekdifa&$vGiftdrfrStjyef/ rdrdaexkdifaom uifbm&mjrdK@(Canberra)/ uma&mif (Currong Appartments) wkdfufcef;odk@ a&mufaomtcg/ u|efawmfonf OuUX=uD; ekdifa&$usifta=umif;udk/ tjyefjyef tvSefvSef pOf;pm; aerdawmhonf// wcsdefwkH;u OuUX=uD;tay: u|efawmfwkd@ aumvdyfausmif;om;wpk/ pdwf0ifpm;cJhykH OuUX=uD; eSifhywfoufjyD; OuUX=uD;. udk,fa&; &mZ0if ta=umif;t&mwdk@udk vkdufvH&mazG pkaqmif;cJhykH/ odu|rf;olrsm; toD;oD;xHrS ar;jref;cJh=uykHwkd@udk wae@vkH;wa,mufwnf;/ jyefvnf pOf;pm; aerdonf// TuJhodk@ wa,mufwnf; av;av;eufeuf pOf;pm; jyD;aemuf OuUX=uD;. arG;&mZmwd i,f&G,fpOfb0 ausmif;ynm oif=um;ykHrSpjyD; OuUX=uD;. trsdK;om; ekdifiHa&;vSKyf&Sm;rSK vufeufudkif awmfvSefa&; b0ta=umif;&m tm;vkH;wkd@udyg wwfedkfiforSs=udK;pm;a&;om;&ef pdwfvkH;vkH; qkH;jzwfvkdufonf// k OuUX=uD; ekdifa&$usiftay: uGsefawmfpwif pdwf0ifpm;vmcJh&onfh tcsdefumveSifh ta=umif;&if;wkd@udk tajccHI a&;om;wifjy&vSsif/ 1958-ckeSpf/ rGefjynfol@wyfOD;ygwD vufeufeSifh 'Drdkua&pD vSJvS,fvdkufonfhtcsdefrS pwifa&;om;&rnf [kxifygonf// 1958-ckeSpf/ rGefjynfolhwyfOD;/ tvif;0ifvkdufjyD;aemuf/ rGefjynfopfygwDudk pwifzGJ@pnf; wnfaxmifcsdefrSpI OuUX=uD; edkifa&$usif.emrnfonf/ rGefjynfolawG=um;rSm pwif xifay: ausmf=um;vmonf// 4if;tcsdefrSpI OuUX=uD;udk/ emrnftm;jzifh uGsefawmf

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

47

oduGsrf;vmcJhygonf// uGsefawmfwkd@ ausmif;om;vli,frsm;=um;wGif/ rGefjynfol@wyfOD; tvif;0ifvkdufonfhtay: odyfauseyfrSKr&SdvSacs// okd@aomf =unfvifjywfom;aom ekdifiHa&;tjrifw&yf xkdpOfu uGsefawmfY r&SdcJhao;a=umif; &kd;om;pGm0efcH&rnfjzpfonf// ausmif;om; vli,fwOD;rSsomjzpfaom uGsefawmfonf rGefjynfol@wyfOD;. ekdifiHa&;tjrif tay: rnfokd@rSSs wdwdusus/ a0zefajymqkdjcif; rjyKedkifcJhacs// odk@aomf vufeufcsvdkufwJh twGuf/ rGefjynfol@wyfOD;tay:rauseyfjzpfrdjyD;/ vuffeufudkif awmfvSefaom/ rGefjynfopf ygwDtay: tm;ay; vkdpdwfonfom xkdpOfu xufoefcJhonf// rGefjynfol@wyfOD; vufeufeSifh 'Drdkua&pDvJvS,fa&; tcrf;em;udk/ uGsefawmfudk,fwkdif oGm;a&muf avhvmcJhygonf// xkdpOfu uGsefawmfonf(7)wef; ausmif;om;rsSom &Sdao;onf// armfvjrdKifjrdK@/ tpdk;& trSwf(1)ausmif;wGif ynmqnf;yl; aeaomumv jzpfonf// uGsefawmfheSifhtwl wwef;wnf; ynmoif=um; aeolwOD;rSm/ uavmhaomh&GmrS Anm;atmifjzpfonf// (aemifrGefjynfopfygwD A[kdaumfrwDwOD; jzpfvmoljzpfonf//) ekdifaiGodef;. eSrti,fqkH;/ rdar=unfonfvnf; armfvjrdKiftrSwf(1)wGif rlvwef;jy q&mr 0ifa&muf vkyfudkifaeonfudk awG@&onf// armfvjrdKifjrdK@ rkdif'guGif;Y usif;yaom rGefjynfol@wyfOD;. vufeufeSifh 'Drdkua&pD vJvS,fa&; tcrf;em;wGif rGefjynfol@wyfOD;ygwD0ifaygif; (1111)a,muf &Sdonf[k ausjim cJhonf// vufeufcswJhtcrf;em;pv#if rGefjynfol@wyfOD; tm;vkH;.udk,fpm;/ rGefjynfol@ wyfOD;. vufeufudkif wyfzGJ@wyf&if;rS/ wyf&if;rSL;jzpfolAdkvfpHa&$u umbGef aoeyf wvufudk/ a&S@awmifwkdif; wkdif;rSL;AdkvfcsKyfoef;azxHodk@/ ay;tyf&onf// xkd@aemuf/ rGefjynfol@wyfOD;. obmywdjzpfol ekdfifatmifxGef;u rdrdwkd@ tb,fa=umifh/ vufeufeSifh 'Drdkua&pD vJvS,f&onfh ta=umif;&if;eSifh/ rdrdwkd@. tem*gwf edkifiHa&;vrf;pOfudkyg/ rGefbmomjzifh rdef@cGef;ajym=um;cJhonf// 4if;tcrf;em;tjyD;wGif um;tpD;aygif; (20) ausmfjzifh rGefjynfol@ wyfOD;wyfzGJ@0if rsm;wkd@onf armfvjrdKifjrdK@ rdkif'guGif;rS yi&Gmodk@ jyefoGm;=uonf// tjyefvrf;c&D; wavSsmufwGif/ (rGefjynfe,f-csufcsif;ay;) (rGefjynfe,fcsufcsif;ay;)[k a=uG;a=umf atmftpf awmif;qkdoGm;=uonf// xkdae@jrifcJh&wJh jrifuGif;udk ,ae@wdif uGsefawmfonf rarhedkifyg// 4if;ae@usif;yaom k tcrf;em;onf// *k%f,l0ifh=uGm;onfh ppfatmifedkifolwdk@. atmifyGJcH usif;yaom tcrf;em; w&yf r[kwfrlbJ/ ppf&SHK;olu 'l;axmuf vufajrSmuf t&SKH;ay;jyD;/ usif;yaom ppf&SKH;ol.tnHhcHyGJjzpfaeonf// vGefcJhaom 1958-ckeSpfu Ttjzpfwkdf@onf/ tcsdeftcg umvtm;jzihf =umanmif; cJhygjyD;jzpfonf// u|efawmfonfyif touf&G,tm;jzifh f tkdrif;&ifha,mf vmjyD; jzpfonf// todw&m;onf vnf;/ &ifhusufvmjyD;jzpfonf//

48

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

okkd@aomf/ xkdae@jrif&aom jrifuGif;udk pOf;pm;rdygvSsif/ cHjyif;aompdwf/ emusnf;aompdwf/ tnHrcHcsifaom pdwfawG url/ wjym;wcsyrS ravsSmhoGm;ao;onfudk awG@&onf// h f xkdae@Y cHpm;cJh&aom a0'em cHpm;csuftwdkif; ,ae@wkdifyifpHpm; ae&qJjzpfonf// Tae@ tjzpfysufudk pOf;pm;rdwdkif; ppf&SKH;ol. b0rnfonfhtcgrSrjzpfygh&apeJ@vkd@&ifxJrSm =udwfI qkawmif;aerdonf// 1958-ckeSpf Oya'abmifokd@ 0ifvmjyD;aemuydkif;wGif/ rGefjynfol@wyfOD;onf t&Sdef[kef jyif;jyif; vsifvsifjrefjref ajcvufoGufoGufjzihf ekdifiHa&;vkyfaqmifrSK rsm;udkwckjyD;wck/ taumifxnfaz: aqmif&Guf vmonfudkawG@&onf// 1958-ckeSpf=o*kwfv(18)&ufwGif rGefwdkif;&if;om; tpnf;t&kH;rS yk*~dKvfrsm;eSihf awG@qkHaqG;aEG;jyD;nDnGwfrSKwnfaqmuf &ef=udK;yrf;vmonf// 1958-ckeSpf =o*kwfv(20)&ufae@wGif ekdifatmifxGef; ekdifxGef;odef;/ ekdifcsrf;rGef/ edkifaiGodrf; wkd@onf ekdifiHawmf 0ef=uD;csKyfOD;ektm; oGm;a&mufawG@qkHI/ ekdifiHa&;eSifhtrsdK;om;a&;udpP&yfrsm;udk aqG;aEG; ajymqkd cJh=uonf// 1958-ckeSpf=o*kwfv(31)&ufae@wGif/ rGefjynfol@wyfOD;eSihf rGefwkdif;&if;om;tpnf;t&kH; wdk@onf/ eSpfOD;eSpfzuftajccH oabmwlnDcsuf wpf&yf&jyD;/ rGefjynfol@nDnGwfa&; wyfaygif;pkudk zGJ@pnf;ekdifcJhonf// rGefjynfol@nDnGwfa&;wyfaygif;pk.&nf&G,csufrsm;// f (1) e,fcJs@qef@usifa&;// (2) rGeftrsdK;om;vGwfajrmufa&;// (3) rGGefjynfe,f&&Sda&;// (4) xm0pOfjidrf;csrf;a&;/wkd@jzpfonf// Tokd@rGefjhynfol@wyfOD;rSekdifiHa&;vkyfief;rsm;udk tm;oGefcGefpkduf =udK;yrf;aqmif&Gufaeonfh tcsdefrSmyif/ zqyvtpdk;&twGif;wGif uGJjyJrSKrsm;jzpfay:vmonf// wnfjrJzqyvtkyfpkeSihf oef@&Sif;zqyvtkyfpkwdk@onf/ ygvDrefwGif tm;jydKifrSKw&yf jzpfay:vmonf// OD;AaqG/ OD;ausmfjidr;f OD;aqmifaom/ wnfjrJzqyvtkyfpkonf/ OD;ektpkd;&tm;/ t,kH=unfr&Sd tqdkudk ygvDrefYwifoGif;cJhonf// okd@aomfrJcGJaomtcg/ OD;AaqGwkd@tkyfpk&SKH;edyfhoGm;jyD;/ oef@&Sif;zqyv OD;ekwkd@tkyfpkrS rJtedkif&oGm;onf// xkdokd@ OD;ektpdk;& tedkif&vkdufjcif;onf/ yrnwtrwfrsm;eSihf &ckdiftrwfrsm;. axmufcHrJudk&&Sdojzifh/ OD;ek. oef@&Sif;zqyv tkyfpkonf/ tm%mYwnfjrJekdifcJhonf// okd@aomf&kSH;edyfhoGm;aom wnfjrJzqyvtkyfpk. taeSmuf,Suf jyKrSKa=umifh oef@&Sif;OD;ektpkd;&onf/ ygvDrefwGif rnfonfh Oya'jyK vkyfief;udkrS rvkyfekdifjzpfaeonf// aemufqkH;wGif OD;ekonf rvGJra&SmifombJ/ ppfwyfodk@

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

49

,m,D tm%mv$Jtyfay;&ef jzpfvm&onf// 1958-ckeSpfatmufwkdbmv(28)ae@rSm/ OD;ektpdk;&onf/ AdkfvfcsKyfae0if; OD;aqmifaom/ tdrfapmifhtpkd;& tzGJ@wzGJ@udk zGJ@pnf;jyD; ,m,Dtm;jzifh/ tm%mvGJtyfay;cJhonf// 4if;tdrfapmifhtpkd;&onf/ (6)vtwGif;wGif rSswaom a&G;aumufyGJudk usif;yay;rnf jzpfa=umif;ausjimcJhonf// 1958/ckeSpfekd0bFmv(21/22)&ufrsm;wGif/ rGefjynfol@wyfOD;. au'gaygif;pkH nDvmcH wpf&yf udk armfvjrdKifjrLeDpy,fcef;r wGifusif;ycJhonf// 4if;nDvmcHrS/ rGefjynfol@wyfOD;. zGJ@pnf;ykH tajccHOya'opfeSifh ygwDwnfaqmufa&;rlrsm;ukd a&;qGJtwnfjyKcJhonf// atmufyg trSKaqmifopfudkvnf; a&G;aumufwifajrmufedkifcJhonf// rGefjynfol@wyfOD;tvkyftrSKaqmifopf OuUX ekdifatmifxGef; 'kOuUX q&medkifbdk;pdef(urm0uf) taxGaxGtwGif;a&;rSL; ekdifxGef;odef; wGJbuftaxGaxGtwGif;a&;rSL; ekdifodrf;armif(aygif) A[kdtvkyftrSKaqmifaumfrwD0ifrsm;/ Ekdifbkd;aumif/(uavmhaomh) Ekdifom[ef(taygif) EkdifaiGodrf;/ edkifqdwfekd@ ekdifcsrf;rGef edkifatmifwifh ekdifausmif(Akdvfausmif) t&HA[kdtvkyftrSKaqmifaumfrwD0ifrsm; edkifpH&$ef/ edkifuGefAvm ekdifpdefausmf(aumhbdef;)wkd@jzpfonf/ ,cif rGefjynfol@wyfOD;. twGif;a&;rSL; ekdifcsrf;rGefae&mwGif/ taxGaxGtwGif;a&;rSL;opf jzpfvmol/ edkifxGef;odef;tm; yk*~dLvft& pmzwfy&d\wfrsm; tu|rf;0if odjrifjyD;om jzpfrnf// odk@aomf ekdifxGef;odef;.ekdifiHa&; vkyfaqmifcsufrsm;udk wdwdusus/ odol enf;onf[k xifonf/ xkda=umifh edkifxGef;odef;. ekdifiHa&;vkyfaqmifcsufrsm;udk Tae&mY az:jyIrdwfqufay;vdkygonf//

50

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

edkifxGef;odef;tm; vlcspfvlcif aygrsm;onf// pdwfaeoabmxm; tvGefel;nHh odrfarG@ol wOD;jzpfonf// pdwfaumif; eSvkH;aumif;&Sdonf/ az:a&Gwwfonf// rdrdxuf touf=uD; olrsm;udk &kdaoav;pm;pGm qufqHovkd/ vli,frsm;tm;vnf; av;av;pm;pm; qufqH wwfonf// ekdifxGef;odef;onf/ armfvjrdifjrdK@e,f/ uwdk;&GmwGif/ 1917-ckeSpf/ edk0bFvmv (30)&ufae@Y edkifatmifa'G;/ rda&$eSpfwkd@rS arG;zGm;oef@pif vljzpfvmonf// uwkd;aus;&Gm jrefrmpmoifausmif;wGif (6)wef;atmifjrifonftxd oif=um;jyD; armfvjrdKifjrdK@ t*Fvdyf/ jrefrmtpkd;&txuf wef;ausmif;wGif ynmqufvufoif=um;onf// xdktxufwef; ausmif;om;b0uyif/ edkifxGef;odef;onf/ ausmif;om; ta&;cif;eSifh ausmif;om; or*~vkyfief;wkd@rSm wufwuf=uG=uG yg0ifcJhonf/ 1935-36-ckeSpfwGif txufwef; ausmif;/ ausmif;om;or*~. twGi;f a&;rSL;. wm0efudk,lcJhonf// 1938-ckeSpf wGif (10)wef;pmar;yGJudk/ ocsFmeSifh tydkocsFmbmom&yf rsm;wGif *k%fxl;jzifh atmifjrif cJhonf// &efukefwuUodkvfrS csD;jrSifhaom/ (Collegiate Scholarship)qkudk qGwf,edkifcJh l onf// paumvm&Spfqktjzifh wvv#if(35)usyf axmufyHhaiGudk (5)eSpfwkdifwkdif ynm oifqk tjzpf &&SdcJhonf// wuUokdvf ausmif;om;b0uyif/ trsdK;om;edkifiHa&; vSKyf&Sm;rSK wGif wufwuf=uG=uG yg0ifvmcJhonf// 1939-ckeSpf =o*kwfv(6)&ufae@wGif zGJ@pnf;aom &mrnwkdif;vkH;qkdif&m rGeftzGJ@csKyf pmayeSifh ,Ofaus;rSKtzGJ@wGif yg0ifvSKyf&Sm;cJhonf/ a'gufwmpdefxGef;atmif/ rGefazodef;wkd@ OD;aqmifzGJ@pnf;aom/ &efukefjrdK@ rGefvli,ftoif;wGif vnf;yg0ifcJhonf// 1940-ckeSpfwGif Oypmwef;udk atmifjrifcJhonf// 1945-ckeSpfrwfvwGif ody`HbJG@udkatmifjrifcJhonf// 'kwd, urBmppf jyD;qkH;jyD;aemuf/ jyefvnf vSKyf&Sm;vmaom &mrn wkdif;vkH;qkdif&mtzGGJ@csKyf. twGif;a&;rSL;wm0efudk ,m,Dxrf;aqmifcJhonf// xkdaemuftzGJ@csKyf./ wm0efay;csuft&/ rGefaus;&Gmrsm;wGif pmayoif=um;edkifa&;twGuf/ =uD;=uyfuGyfuJaom rGefynmtkyftjzpf 1947-ckeSpfrS 1949-ckeSpftxd aqmif&GufcJhonf// xkdodk@aqmif&GufaepOf/ tar&duefekdifiH/ rDcsD*ef wuUokdvfwGif "gwkaA' bmom&yf oif=um;&ef ynmawmfoiftjzpf a&G;cs,f cH&onf/ odk@aomf rGeftrsdK;om;pdwf tm;oefaom ekdifxGef;odef;onf/ ynma&;xuf trsdK;om;a&;udk OD;pm;ay;cJhonf// 1949-ckeSpf/ rGef-u&if vSKyf&Sm;rSKwGif yg0ifcJhjyD; awmckd cJhonf// ekdifiHjcm;okd@ oGm;a&mufynmoif=um;jcif;udk pGef@vGwfcJhonf// 1949-ckeSpfrSpI rGefvufeufudkifawmfvSefa&;tzGJ@pnf;. edkifiHjcm;qufoG,fa&; wm0efudk xrf;aqmifcJhonf// 1950-ckeSpfwGif edkifiHjcm;qufoG,fa&;twGuf AefaumufjrdK@wGif/ zGifhvSpfxm;aom rGef-u&if udk,fpm;vS,f&kH;wGif wm0efcHtjzpf aqmif&Guf cJhonf//

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

51

1952-ckeSpf az:0g&Dv(19)&ufae@wGif zGJ@pnf;aom/ (rGeftrsdK;om;nDnGwfa&;wyfaygif;pk). taxGaxG twGif;a&;rSL;. wm0efudk xrf;aqmifcJhonf// 1952-ckeSpf 'DZbFmv (12)&uf ae@wGif/ rd[Hom. nDr/ rdcifaxG;eSifh jr0wDjrdK@wGif vufxuf cJhonf// rGeftrsdK;om; nDnGwfa&; wyfaygif;pkrS wqifh rGefjynfol@ wyfOD;ygwD toGifodk@ jyefvnf; zGJ@pnf;&mwGif/ ekdifxGef;odef;onf/ rGefjynfol@ wyfOD;ygwD. 'kOuUX wm0efudk xrf;aqmifcJhonf// 1958ckeSpf Oya'abmifodk@ 0ifvmonftxd/ rGefjynfol@wyfOD;. 'k-OuUX wm0efudk xrf;aqmif cJhonf// wzef Oya'abmif twGi;f Y yxr t=udrf usif;yaom rGefjynfol@wyfOD;/ au'g aygif;pkH nDvmcHrS ekdifxGef;odef;tm; wnD wnGwfwnf;/ taxGaxG twGif;a&;rSL; tjzpf/ a&G;cs,f wifajrSmufcJhonf// TonfrSm rGefjynfol@wyfOD; taxGaxG twGif;a&;rSL;opf jzpfvmol/ ekdifxGef;odef;. ekdifiHa&; vkyfaqmifcsuf tusOf;r# jzpfonf// Oya'abmifoGif;okd@ a&mufvmaom rGefjynfol@wyfOD;onf/ vlrsdK;pkH cspf=unfa&; twGuf/ jynfol@ &JabmfygwD (yDpDyD)/ tvkyform;ygwD(qkd&S,feD)/ jynfol@ trsdK;om; nDnGwfa&; wyfaygif;pk (yrnw)/ jynfol@ wkd;wufa&;ygwD/ paom ekdifiHa&;ygwDrsm;eSifhawG@qkHaqG;aEG; jyD;/ emvnfrSK wnfaqmuf ekdifcJhonf// vlrsdK;pk tzGJ@pnf;rsm; jzpfaom/ u&iftrsdK;om; tpnf;t&kH;/ &ckdif/ ucsif/ csif;/ &Srf;/ ytkd@0f paom vlrsdK;pk tzGJ@pnf;rsm;eSifhvnf; awG@qkH aqG;aEG;jyD;/ ekdifiHa&; tjrifrsm;udk nSdeSdKif;ekdifcJhonf// 1960-ckeSpf azaz:0g&Dv(6)&ufwGif/ AkdvfcsKyfae0if; OD;aqmifaom/ tdrfapmifh tpkd;&onf/ ygvDreftaxGaxGa&G; aumufyGJudk usif;yay;ygrnf[kausjimcJhonf//rGefjynfol@wyfOD;onf a&G;aumufyGJ0if&ef jyifqifvm&onf// rGefjynfol@wyfOD;rS/ a&G;aumufyGJeSihfywfoufaom/ vkyfief;(3)&yfudkcsrSwfcJhonf// (1) rGefoD;jcm;rJqENe,fr&ao;cif/rGeftrsdK;om;rsm;onf/ oD;jcm;uif;vGwfaomrGeftrsdK;om;trwftjzpf 0ifa&mufta&G;cH&ef// (2) xkdokd@ta&G;cH&mwGif/a&G;aumufyGJa=uG;a=umfoHtjzpf/ (rGefjynfe,fvkdcsifvsSif/rGeftrwfavmif;udkrJqEN ay;=uyg)// (3) a&G;aumufyGJwGifrGeftrsdK;om;tcsif;csif;xdyfwkdufrjzpf&efeSifhr[mrdwfygwDrsm; eSihfvnf;xdyfwkdfufrjzpf&efnSdeSdKif;&efwkd@jzpfonf// a&G;aumufyGJwGif/tjcm;rGeftzGJ@pnf;jzpfaom/rGefwkdif;&if;om;tpnf;&kH;rSvnf;a&G; aumufyGJ Yyg0if,SOfjydKif&ef qdkif;jyif;aeonf// xkdtajcaewGif a&G;aumufyGJwGifyg0ifaom rGeftzGJ@pnf; rsm; wzGJ@eSifhwzGJ@ ydyuQ rjzpfyGm;&ef/ tvGef ta&;=uD;vmonf// txl;ojzifh/ rGefa'o&Sd trwfrJqENe,f wae&mwnf;rSm/ rGeftzGJ@pnf;eSpfzGJ@ jydKifwl xdyfwkduf ,SOfjydKifrSKrjzpfyGm;&ef/ tvGefta&;=uD;onf// okd@r[kwfygrl/ rGefjynfol@ qENrJrsm;/ uGJjym;jyD;/ atmifyGJ&oifh

52

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

oavmuf r&&SdekdifbJ jzpfoGm;ekdifonf// rGeftcsif;csif; pnf;vkH;nDnGwfrSK jydKuGJekdifonf// tjcm;tzGJ@pnf;rS trwfrsm;tekdfif&oGm;ekdifonf// Ttcsufwdk@udk xnfhoGif;pOf;pm;I rGefjynfol@wyfOD;eSifh rGefwkdif;&if;om;tpnf;&kH;wkd@ oabmwl zGJ@pnf;xm;aom/ rGefjynfol@nDnGwfa&; wyfaygif;pkonf/ nSdeSdKif;wdkifyifI/ rGeftrsdK;om; trwfavmif;pm&if;udk jyKpk=uonf// TudpPonfxifoavmufrvG,fvSay// rGefjynfolvlxk xlxyfrsm;jym;pGm aexkdifaom ae&mrsm;wGif rGeftrwfavmif;rsm;/ wyftyfaocsm atmifyGJ ekdifjyD;/ rGefjynfvlxk enf;yg;aomae&m a'orsm;wGif/ rGef trwfavmif;rsm; atmifyGJcHekdif&ef tvGefcJ,SOf;onf// rGeftrwfavmif;rsm; atmifyGJ cHedkifaom ae&mrsm;udk/ vufcsdL;&nfwGufI &ekdifonf// atmifyGJcHedkifaom ae&ma'oonf/ odyfrrsm;vSay// atmifyGJcHekdifaom a'orsm;wGifom/ rGeftrwfavmif;rsm;/ ololigig/ yg0ifta&G;cHvdk=uonf// rGefjynfol@nDnGwfa&; wyfaygif;pktwGif;Y t=udwfte,f aqG;aEG;=u&onf// tcsdef,l aqG;aEG; wkdifyifnSKdeSdKif;=u&onf// aemufqkH;wGif/ rGefjynfol@wyfOD;rS tav#mhay;I rGefjynfol@wyfOD;eSifh rGefwkdfif;om; tpnf;&kH=um;wGif/ ydyuQrjzpfyGm;atmif/ a&Smifwdrf; ekdifcJhonf// eSpfOD;eSpfzuf a=ua=uvnfvnf/ av;av;eufeuf aqG;aEG;wkdifyif qkH;jzwfjyD; atmufygtwdkif; trwfavmif;eSihf 0ifa&muf ,SOfjydKifrnfhpm&if;udk oabmwlnDpGm xkwfjyef ekdkifcJhonf// armfvjrdKife,fwGif edkifcsrf;rGef/ usdKuQrDjrdK@e,fwGif ekdifatmifxGef;/ acsmif;qkHjrdK@e,fwGif ekdifxGef;odef;/usdKuRa&mjrdK@e,fwGif ekdifqdwfedk@/ zgtHawmiffydkif;wGif ekdifaiGodrf;/ rk'kHjrKd@e,fwGif q&mekdifzkd;pdef/taygife,fwGif ekdifodrf;armifwkd@ toD;oD;yg0if,SOfjydkifcJhonf// a&;jrdK@e,fudkrl/ wkdif;&if;om;tpnf;&kH;rS/ rGefzkd;csdKyg0if,SOfjydKifcJhonf// usdKuQrDawmifydkif; vlrsdK;pkvGwfawmf trwftwGuf/ wkdif;&if;om;tpnf;&kH;rS edkifaatmifvSaiGuyg0if,SOfjydKifcJhon/f/ 1960-ckeSpf a&G;aumufyJG0ifa&muf ,SOjf ydKifta&G;cHaomrGeftrwfrsm;wGif/ rk'kHjrdK@e,frS q&mekdifzdk;pdef/ usdKuQrDjrdK@e,frS ekdfifatmifxGef;/ a&;jrdK@e,frS rGefzkd;csdKeSifh usdKuQrDc&kdif/ vlrsdK;pkvGwfawmf trwftjzpf/ ekdifatmifvSaiGwkd@ toD;oD;ta&G;cHcJh&onf// zg;tHawmifydkif;wGif/ 0ifa&muf ,SOfjydKifaomekdifaiGodrf;onf/ &SKH;edrfhoGm;onf// edkifaiGodrf;.jydKifbuf/ wnfjrJzqyvtrwf/ ekdifbnGef@onf/ tekdif&oGm;onf// wnfjrJzqyvtrwf ekdifbnGef@ ekdfifoGm;jcif;rSm rJrsm;udk vdrfvnf/ ckd;azguf,lIekdifonf[k rGefjynfol@wyfOD;rSekdifaiGodrf;upGyfpGJajymqkdonf//

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

53

Tae&mY ekdifiHa&;ocFef;pm ,lp&maumif;aom tjzpfysufudk tenf;i,f a&;om;wifjy vkdygonf// rGefvlrsdK;rsm; ocFef;pm,lp&m tvGefaumif;aom ekdfifaiGodrf;eSifh ekdifbnGef@ (ekdifa&$usif.nD)wkd@ eSpfOD;ta=umif;udk tenf;i,f/ a&;om;wifjycsiygonf// 1960-ckeSpf/ f a&G;aumufyGJwGif/ zm;tHawmifydkif; rJqENe,fwGif(wnfjrJz/q/yv)tzGJ@0iftjzpf/ edkfifbnGef@ ua&G;aumufyGJ 0ifcJhovkd/wzufwGif/ rGefjynfol@wyfOD;rS ekdifaiGodef;onfvnf;/ 4if;zg;tH awmifydkif;udkyif/ a&G;cs,fIa&G;aumufyGJ0ifcJhonf// ekdifaiGodef;onf/ rdrd. ZmwdcsufauGs/ &yf&Gmjzpfaom/ xkH;tkdif rGef&Gm=uD;udk/ tm;xm;I/ 4if;rJqENe,fudk a&G;cs,fum/ yg0if ,SOfjydKifcJhjcif;jzpfonf// zqyv trwfavmif; ekdifbnGef@eSifh xdyfwdkuf,SOfjydKif ta&G;cHonf// xkda&G;aumufyGJwGif/ (wnfjrJ)zqyvtrwftjzpf0ifa&muf,SOfjydKifaom/ ekdifbnGef@ekdifjyD;/ rGefjynfol@wyfOD; trwftjzpf/ 0ifa&muf,SOfjydKifaom/ ekdifaiGodrf;onf/ &SKH;edrfhoGm;onf// txufY qdkcJhonfh twkdif;/ Tokd@ ekdfifbnGef@ekdifoGm;jcif;onf/ wnfjrJzqyvtzJG@u rJrsm;udk vdrfvnf ckd;,lojzifh ekdifoGm;onf[k/ ekdifaiGodrf;wkd@bufrS pGyfpGJ ajymqkdonf// edkfifaiGodrf; pGyfpGJajymqkd ouJhokd@ jzpfedkifaom/ ta=umif;rsm;pGm&Sdonf// rnfokd@yif&Sdap/ 4if;yk*~dKvfeSpfOD;wdk@onf wcsdefu/ rGeftrsdK;om;ta&;wGif twlwl yg0ifcJh =uolrsm; jzpfonfudk awG@&onf// rGefvlrsKd;a&;&mtzGJ@csKyfwGif twlwlyg0if v_yf&Sm;cJholrsm; jzpfygonf// aoG;aomuf &Jabmfrsm;jzpf=uonf// oD;jcm; rGefjynfe,f awmif;qkda&;wGif4if;/ awmwGif;vufeufudkif awmfvSefa&;wdk@wGif4if;/ twlwuG yg0ifcJh=u olrsm;jzpfonf// twdwfudk jyefajymif; =unfhvSsif/ atmufygtwkdif;/ 4if;yk8~dKvfeSpfOD;wkd@. trsdK;om;ekdifiHa&; vSKyf&Sm;rSKordkif; a=umif;udkawG@&ayrnf// 1947-ckeSpf/ rk'kHjrdK@e,f/ zg;atmufaus;&GmwGif/ usif;yaom/ rGefvlrsdK;a&;&mtzGJ@csKyf. nDvmcHrS/ ekdifvSarmiftm; OuUXtjzpf4if;/ edkifaiGodef;tm; twGif;a&;rSL;jzpf4if;/ ekdifbvGif (edkifa&$usif)tm; jyef=um;a&;Xme wm0efcHtjzpf4if;/ ekdifbnGef@tm; vli,fa&;&m XmerSL; tjzpf4if;/ toD;oD; a&G;aumufwifajrmufcJh=uonf// 4if;tjyifekdifbnGef@tm;/ rGefpHoleSifh wGJbufIvnf;/ rGefvlrsdkK;a&;&mtzGJ@. umuG,fa&;Xmeukd OD;pD;aqmif&Guf&ef wm0ef ay;cJhonf// rGefvli,frsm;tm;/ rdsK;cspfpdwfxuf oefvmatmif pnf;vkH;odrf;oGif;&aom wm0efudk,l&onf// pnf;&kH;odrf;oGif;I&aomvli,frsm;udk/ ekdifbnGef@uyif/ =uD;=uyfI/ ppfoifwef;ay;&onf// edkifbnGef@onf/ ppfoifwef;rSL;tjzpf aqmif&GufcJholjzpfonf// xkd@a=umifh ekdifaiGodef;eSifh edkifbnGef@wkd@onf/ rGeftrsKd;om;twGuf/ twlwuG/ oufpGef@ =udK;yrf; aqmif&GufcJholrsm; jzpfonfudk awG@&onf// 1948-ckeSpf armfvjrdKifudk odrf;ydkuf pOfuvnf;/ t"duae&m tcef;rStwlwl/ yg0ifcJholrsm;jzpf=uonf// armfvjrdKifjrdK@rS qkwfcGm

54

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

jyD;/ awmwGif;Y vufeufudkfifawmfvSefa&; orm;b0tjzpf twlwuG aevmcJh =uolrsm;jzpf=uonf// ,ckrl/ ekdifiHa&; tm%mtwGuf/ &efolozG,f wOD;udkwOD; oabmxm;vm&onf// zg;tH awmifydkif;rJqENe,fajr/ wae&mwnf;udkyif/ eSpfOD;om; xdyfwkduf ,SOfjydKif vm&onf/ T,SOfjydKifyGJwGif/edkifaiGodrf;&_H;edkrhfoGm;jyD;/ ekdifbnGef@onf trwfjzpfvmonf// 4if;tjyif edkifbnGef@onf u&ifjynfe,faumifpDtzGJ@0if/ 0ef=uD;wOD;vnf;jzpfvmonf// a&G;aumufyGJ a=umifh/ wcsdefu aoG;aomuf&Jabmf&Jbuf tcsif;csif; &efolozG,fjzpfoGm;apcJhonf// rGeftcsif;csif; oabmqEN uGJcJh&onf// ygvDref'Drdkua&pDu zefwD;vkdufonfh tusdK;w&m; yifjzpfonf// rGefvlrsdK;wdk@twGuf tvGefowdoHa0*&p&m aumif;aom tcsufw&yf jzpfonf [kajymcsifonf// 1960-ckeSpfa&G;aumufyGJwGif/OD;ekacgif;aqmifaom/ jynfaxmifpk(yxp)oef@&Sif;/ z/q/y/v/ tzGJ@rS/ rJtjywfowf ekdifojzifh/ tpkd;&zGJ@ekdifcJhonf// oef@&Sif; rGeftrsdK;om;tzJG@csKyfrS/ rGefjynfe,f&&Sda&;udk awmif;qkdcJh=uonf// 1960-ckeSpf rwfv(19)&ufae@wGif oef@&Sif; rGeftrsdK;om;tzGJ@csKyf OuUX rGefazoef;eSifh twGif;a&;rSL; rGefaiGpdk;wkd@onf/ owif;pm uGefz&ifh wckudkjyKvkyfusif;ycJhonf/ rGefazoef;onf/ tvGefemrnf=uD;rm;aom/ 0wfvkH awmf&a&S@aewpfOD;jzpfonf// armfvjrdKifjrdK@xm;0,fpk&yf atmufvrR=uD;wGif aexkdifol jzpfonf// xkdowif;pmuGefz&ifhY rGefazoef;u atmufygtwdkif;ajym=um;cJhonf// armfvjrdKifjrdK@Y usif;ywJh rGefa&;&mnDvmcHrSm/ oef@&Sif;zqyv OuUX=uD; OD;eku rGefjynfe,fudk trsm;pku vkdvm;ygu aqmif&Guf ay;rnfvkd@ twdtvif; uwday;cJhw,f// xkduwdt&/ OD;ekacgif;aqmifwJh oef@&Sif;tpkd;&u rGefjynfe,fudk aqmif&Gufay;r,fvkd@vJ/ u|efawmf arSsmfvifh,kH=unfw,f// ,ckuJhokd@ rGefjynfe,f ukd awmif;qkd&wmvJ/ rGef,Ofaus;rSKeSihf rGefpmayrsm; aysmufuG,f oGm;rSmudk pkd;&drfI awmif;qkd&jcif;jzpfw,f// oef@&Sif; rGeftrsdK;om;tzGJ@csKyf OuUX rGefazoef; &Sif;vif;wifjyoGm;onfhtjyif atmufyg twkdif;vnf;xyfrH&Sif;vif; wifjyoGm;onf// rGefjynfe,fay;wJh ae&mrSm/ t&nfcsif;jynfhpkHjyD;/ tqifajy acsmarG@ ap&ef/ yxrOD;pGm/ rGefa&;&m aumifpDwpf&yfudk zGJ@pnf;xlaxmif oifhw,fvkd@ jrifw,f// rGefjynfe,f udpPa&;&meSifh ywfouf&if/ oef@&Sif;

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

55

rGeftrsdK;om;tzGJ@csKyfudk OD;pm;ay;wkdifyifbdk@ tpkd;&opfxHawmif;qkdr,f// rGeftrsdK;om;rsm;/ trsdK;rsdK;uGJjym;ae=uwm rSefaomfvnf;/ rGefvlxk taeeJ@/ rGefjynfe,f&&Sda&;oabmrSmwpfckwnf; jzpfw,f//1 oef@&Sif;rGeftzJG@ OuUX rGefazoef;u txufygtwdkfif; &Sif;vif;wifjyjyD; aemufwGif owif;axmuf rsm;u atmufyg ar;cGef;udkar;jref;vmonf// rGefjynfe,fay;&ifrnfonfha'otus,ft0ef;txd&Sd&rnfvJ rGefazoef;uatmufygtwkdif;ajz=um;oGm;onf// rGefjynfe,fudk owfrSwf&if/ usdKuQrDc&kdif/ u&ifjynfe,f a'otcsdK@/ ppfawmif;rS a&;txdtus,f t0ef;&Sd&r,f// rGefjynfe,feJ@ywfoufI rGefazoef;onfwdwdusus&Sif;vif;wifjyoGm;onf// 1960-ckeSpf{jyDv(5)&ufae@wGif usif;yaom/ wwd,jynfol@v$wfawmf/ yxr nDvmcHY/ ekdifiHawmf0ef=uD;csKyf OD;ekurdef@cGef;ajym=um;&mwGif/ jynfe,fay;a&;udpPeSihf ywfoufI yxptpkd;&onf oufqkdif&mwkdif;&if;om; jynfol vlxk.qENrSefudkod&SdatmifjyKvkyfrnf// xkdokd@jyKvkyf&mwGifjyKykH/ jyKenf;eSifhywfoufI oufqkdif&macgif;aqmifrsm;eSifh wkdifyifjyD;rS jyKvkyfrnfjzpfa=umif;ajym=um;oGm;onf// 1960-ckeSpf{jyDv(29)&ufae@wGif/ 0ef=uD;csKyfOD;ekonf/ rGefjynfe,feSifh &ckdifjynfe,f/ taumifxnfaz:a&;eSihf ywfoufI ekdifiHawmftpkd;&tm; t=uHay;ekdif&ef t=uHay;tzGJ@ wckukdzGJ@pnf;ay;cJhonf// 4if;tzG@JwGif ekdifiHawmforwa[mif; a'gufwmOD;bOD;u acgif;aqmifjyD; tzJG@0ifrsm;rSm/ a'gufwmodrf;armif/ OD;wif/ OD;cspfaomif;eSifh OD;tkH;azwkd@ tygt0iftm;vkH;pkpkaygif;(5)OD;yg&Sdonf// 1960-ckeSpfarv(14)&ufupItpkd;&twdkifyifcHt=uHay;tzGJ@onf/ rGefacgif;aqmifrsm;eSihf awG@qkHI 4if;wkd@. toD;oD; oabmxm;udk ar;jref;=uonf// rGefbdk;csdKtm; ar;jref;&m/ rGefbdk;csdKu atmufygtwdkif;ajym =um;vmonf//
1

1960/rwfv(20)&ufxkwf/&efukefowif;pm/

56

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

'Drdkua&pD tcGifhta&; qkH;&SKH;rSKrsm;xJrSm/ tepfem qkH;aom/ qkH;&SKH;rSK[m/ vlrsdK; wdrfaum yaysmufrSKyif jzpfw,f// rGefvlrsdK;rsm;[m/ ykodrf 32/jrdK@/ [Hom0wD/ 32/jrdK@/ rkwWr/ 32jrdK@/ [lI&SdcJh&mrS/ ,cktcg/ pum;a&m/ pmygwdrfaum yaysmufrJh tajcaeokd@ a&mufaejyD jzpfw,f// rkwWrbufYom rGefpm/ rGefpum; usef&Sdawmh &m/ ,cktwkdif; qufvufxm;&Sdr,fqdkvsSif/ ysLvlrsdK;/yaysmufouJhokd@rGefvlrsdK;yg/ yaysmufoGm;edkifr,f// vufeufudkif rGeftzJG@pnf; tvif;0ifa&muf vmcJhjcif;rSm/ 0ef=uD;csKyfOD;ek&J@ rGefjynfe,f ay;r,fqkdwJh uwdudk ,kH=unfvkd@ 0ifvm=ujcif; jzpfw,f// ,cktcg/ ekdifatmifxGef;/ ekdifzkd;pdef/ ekdifatmifvSaiGeJ@ u|efawmf/ tp&Sd wJhyk*~dKvfwkd@vnf;/ a&G;aumufyGJrSmtekdif&&SdjyD;jzpfw,f// tJ'DtrwfawG/u|efawmf tygt0if/ a&G;aumufyGJ 0ifpOfu/ rGefjynfe,f a=uG;a=umfoHeJ@ 0ifa&muf,SOfjydKif cJh=uw,f// rGefjynfe,f taumifxnf az:a&;eJ@ ywfoufjyD; rJqENxyf ,lbkd@ rvkdbl;vkd@ jrifw,f// u|efawmf taeeJ@ rJqEN ,lwmufdk oabm rwlekdifbl;// rGeftrsdK;om;wkd@[m/ ekdifiHawmftpkd;&tm;/ ,kH=unf udk;pm;=uw,f/ u&if/ucsif/ tp&SdwJh vlrsdK;pkawGudk jynfe,f ay;ouJhokd@ rGefjynfe,fudkvJ ay;apcsifw,f// tpkd;& twkdifyifcH t=uHay;tzGJ@u/ rGefukefonf=uD; ekdifboGiftm; ar;jref; &mwGif/ ekdifboGifu atmufygtwdkif; ajym=um;oGm;onf// yJcl;c&kdif/ oxkHc&kdif/usdKuQrDc&kdif/ xm;0,fc&kdif/ jrdwfc&kdifwkd@udk rGefjynfe,ftjzpf jyKvkyfay;bkd@ awmif;qkdw,f// rGefjynfe,fudk rGefvlxku eSpfeSpfumum vkdcsif&if ay;r,fqkdwJh 0ef=uD;csKyf&J@ uwdpum;udk rGeftrsdK;om;wkd@u eSpfoufvkd@/ ,kH=unfvkd@ a&G;aumufyGJrSm/ rJay;cJh=uw,f// rGefjynfe,f vkdcsifvkd@ rJay;cJh=u w,fqkdwm xif&Sm;aejyD;rdk@ aemufxyf rJqENawmif;&ef rvkdawmhbl;[kjrifw,f// a&G;aumufyGJ uJhokd@rJqENaumufcHyGJ jyKvkyfr,fqkd&if/vlenf;pkeJ@vlrsm;pk/ vlenf;pk tcsif;csif;wkd@udk &efwkdufay;&m/ usa&mufoGm;ekdifw,f// ekdifiHawmftpkd;& t=uHay;tzGJ@onf/ 1960-ckeSpf arv(16)&ufae@wGif/ rGefvl=uD;rsm;jzpf onfh/ ekdifbdk;aus;/ rdapm&SifeSihf ekdifjrwfxGef;eSihf awG@qkHjyD; ar;jref;cJhonf// ta&;ykdifa[mif; ekdifbkd;aus;ua tmufygtwdkif; ajym=um;oGm;onf//

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

57

rGefjynfe,ftjzpf yxrtqifhtaeeJ@ yJcl;c&kdif/ oxkHc&kdif/ usdKuQrDc&kdifwkd@udk owfrSwfay;oifhw,f// rGefjynfe,f az:xkwf&mrSm/ vlxkrJqEN ,lbkd@ rvkdbl;// u|efawmfhtaeeJ@vkH;0oabmrwlbl;// ekdifjrwfxGef;rSvnf; atmufygtwkdif;ajym=um;oGm;w,f// rGefjynfe,fay;a&;eJ@ ywfoufjyD; 0ef=uD;csKyf OD;ek ajym=um;oGm;wJh pum;[m/ jynfaxmifpk pnf;vkH; nDnGwfrSKudk a&S@&SkjyD; ajym=um;w,fvkd@ ,kH=unfw,f// yxrOD;qkH;taeeJ@ oxkHc&kdi/f usdKuQrDc&kdifudk rGefjynfe,ftjzpf owfrSwf ay;oifhw,f// tjcm;aom/ yJcl;/ xm;0,f/ jrdwfpwJh c&kdifrsm;eJ@ ywfoufjyD;/ oufqkdif&m a'o&Sdvlxktm; pkHprf;ar;jref;jyD; aqmif&Gufay;apvkdw,f// vlxkrJqEN aumuf,lyGJ jyKvkyfwmudk oabmrwlbl;/ vlxkrJqEN aumufcHyGJ jyKvkyf&if/ vlrsdK;rkef;wD;rSK jzpfyGm;vmekdifw,f// rdapm&Siftm;vnf; t=uHay;tzGJrS ar;jref;pkHprf;cJhonf// rdapm&Sifonf/ rd[Hom.nDr jzpfonf// armfvjrdKif rGefpm=unfhwkdufeSihfjywkdufrSL;jzpfonf// rdapm&Sifuvnf; atmufyg twkdif;ajym=um;oGm;w,f// rGeflvlxk&J@qENudk tpkd;&u od&SdjyD;jzpfvkd@ rGefjynfe,fay;&efom &Sdawmhw,f// rGefjynfe,f zGGJ@pnf;&mrSm/ oxkHc&dkif/ usdKuQrDc&kdifwkd@udk tajccHzGJ@pnf;ay;&r,f// edkifiHawmftpkd;& t=uHay;tzGJ@onf/ 1960-ckeSpf arv (16/17)ae@ &ufrsm;wGif/ ausmufpm0efa[mif; ekdifvlaz0if;eSSifh taxGaxGuefx&kdufwm/ ekdifrGefaxmfwkd@eSpfOD;udk awG@qkHar;jref;cJhonf// ekdifvlaz0if;uatmufygtwkdif;ajym=um;cJhonf// jyD;cJhwJh taxGaxG a&G;aumufyGJrSm/ jynfe,f&,la&; a=uG;a=umfoHeJ@ 0ifa&muf ta&G;cH=uwJh trwfawG rsm;jym;&kHrubl;/ tJ'Da=uG;a=umfoHeJ@ wufvmwJh trwfawGvnf; &SdaejyD; jzpfw,f// rGefjynfol vlxk qEN ,la&;qkdwm rvkdtyfawmhbl;// rGefjynfolvlxk&J@qENudk xyf,ljcif;[m/ t"du&k%f;rsm;udk zefwD; ovkd jzpfoGm;ekdifw,f// ta&S@eJ@taemuf*smr%D/ awmifeJ@ajrmuf udk&D,m; wkd@uJhokd@ rjzpfapvkdbl;// ,cifu/ u&if/ u,m;/ ucsif/ pwJh vlrsdK;pkwkd@udk jynfe,fay;ovkd rGefjynfe,fudkvnf; ay;&efom&Sdw,f// rGefjynfe,fudk tajccHtm;jzifh/ oxkHeJ@ usdKuQrDc&dkifwkd@eJ@ pwifzGJ@pnf;ay;jyD;/ yJcl;xnfhekdif&if yJcl;xnfh ay; apvkdw,f//

58

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

t=uHay;tzGJ@u yJcl;e,fwGif oef;acgifpm&if;aumuf,l&mY/ rGefrsm;rawG@&onfh udpPeSihf ywfoufI/ ekdifvlaz0if;tm; xyfrHar;jref;jyefonf// ekdifvlaz0if;u atmufygtwdkif; ajym=um;oGm;w,f// tJ'Dvkdjzpf&wm[m/ pm&if;aumuf,l=uwJh pma&;awGrSm/ c|wf,Gif;csufawG &Sdw,f// ajzolu/ Ak'<bmomvkd@ ajym,kHeJ/ pma&;u ArmvlrsdK;vkd@ oef;acgif pm&if;rSm xnfhvkduf=uw,f// tJ'DvkdvkyfcJh=u[efwlw,f// rGefpmayrwwf&if jrefrmpm vkdufpm;bkd@cufcJr,f// rGefpmay zG@HjzdK;wkd;wufbdk@twGuf/ rGefjynfe,f xlaxmifay;oifhw,f// txufygtwdkif; ekdifvlaz0if;onf/ rdrd.tjrifudk jywfjywfom;om;/ &J&J0Hh0HhwifjycJhonf/ Tae&mwGif/ ausmufpm0efa[mif; edkifvlaz0if;eSifh/ pmzwfy&d\wfrsm;udk/ rdwfquf ay;csifonf// ekdifvlaz0if;onf/ rGefrsdK;cspfyk*~dKvfwOD;jzpf onf/1920-ckeSpf yxrOD;qkH; &efukefwuUokdvfoydwfwdkfufyGJrSm yg0ifcJhonfh ausmif;om;acgif;aqmifwOD;vnf;jzpfonf// edkifvlaz0if;ta=umif;udk/ u|efawmfwdk@rGefvlrsdK;rsm;odoifhodxkdufonf[k,lqonf// q&m=uD;edkifvlaz0if;udk rGeftrsdK;om;=uD;tz edkif&H0if;/ rGeftrsdK;orD;=uD; trda':rdrdwkd@rS 1900-jynfheSpf ZGefv (20)&ufae@wGif/ armfvjrdKifjrdK@Y zGm;jrifcJhonf// rif;vlaz0if;onf/ 1917-ckeSpfwGif armfvjrdKifjrdK@ txufwef;ausmif;rS/ 10/wef;atmifjrifcJhjyD;/ &efukefwuUodkvfwGif qufvufynmoif=um;cJhonf// 1920-jynfheSpf/ yxrwuUokdvf ausmif;om; oydwfarSmuf&mwGif/ ausmif;om;wOD;tjzpfygcJhonf// rif;vlaz0if;onf xkdpOftcgu/ bD-at/txufwef;ausmif;om;r#om&Sdao;onf// yxroydwfarSmuf ausmif;om;rsm;rSm/ (11)OD;r#omjzpfjyD;/ aemufxyfjznfhpGuf(15)OD; pkkpkaygif; (26)OD; jzpfvmcJhonf// rlv(11)OD;wGif/ aemufxyf (15)OD; jznfhpGuf&m/ rif;vlaz0if;yg0ifcJhonf// rif;vlaz0if;onf/ (bD-at) bGJ@udk/ 1924-ckeSpfwGif &&SdcJhonf// 1925-ckeSpfZGefvrSpI &efukefwuUodkvf/ ta&S@wkdif; bmom&yfrsm;qkdif&m uxdutjzpf xrf;aqmifcJhonf// umvuwWm;wuUokdvfY/(trf-at)bGJ@udk tvGwf0ifa&mufajzqkd&m/ xl;c|efpGmatmifjrifcJhonf// yxryif&&SdcJhI/ a&$wHqdyfqkeSifhaiG/200d/ csD;jrSifhjcif;udkcHcJh&onf// q&m=uD; ekdfifvlaz0if;onf/ 1936-ckeSpfrS/ 1957-ckeSpftxd/ jrefrmedkfifiHa&S;a[mif; okawoe n$ef=um;a&;0ef (ausmufpm0ef)tjzpfvnf; aqmif&GufcJhonf// q&m=uD; ekdifvlaz0if;onf// usrf;aygif;ajrmufrsm;pGmudk jrefrmbmom/ t*Fvdyfbmom wkd@jzifh a&;om;jyKpkcJhonf//

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

59

edkifiHawmftpdk;&t=uHay;tzGJ@rS/ekdfifvlaz0if;tm;ar;jref;jyD;aemuf/taxGaxGuefx&dkufwm/ edkfifrGefaxmftm; qufvufar;jref;jyefonf// edkfifrGefaxmfonf atmufygtwkdif;ajym=um;cJh onf// oxkHc&kdifeJ@ usdKuQrDc&kdifwkd@udk yxrtaeeJ@ rGefjynfe,f owfrSwfay;oihfw,f// jzpfekdif&if/ yJcl;udkvnf; xnfhoGif;pOf;pm;ay;apvkdw,f// xkdodk@ ekdfifiHawmftpkd;& t=uHay;tzGJ@rS/ rGeftrsdK;om;acgif;aqmifrsm;eSifh vl=uD;rsm;udk csOf;uyfjyD; qENar;jref;pkHprf;aepOfrSmyif/ 1960-ckeSpfZlvkdifv(1)ae@wGif/ rGefwkdfif;vkH;qkdif&m [dw*a0oD rGefoHCmhtzGJ@csKyf. eSpfywfvnf tpnf;ta0;udk &efukefjrdK@ykZGefawmif/ a&=unfjymom'fausmif;Yusif;ycJhonf// 4if;tpnf;ta0;rSatmufygawmif;qkdcsufrsm;udk awmif;qkdcJhonf/ (1) rGefjynfe,faz:xkwf&mwGif/ vlxkqENaumufcHyGJ vkH;0rjyKvkyf&ef// (2) rGefudk wvkdif;[k ac:a0: a&;om; aeaom olwkd@tm;/ w&m;pGJekdifaom/ Oya' wpf&yf tjrefqkH; jyXmef;ay;&ef// (3) rGefeSifh ArmvlrsdK; t"du&k%f; jzpfapekdifaom/ &efukefjrdK@ jynfvrf;&Sd tif*sDeD,m ausmif; taqmuftOD;wGif a&;qGJ xm;aom/ [oFm&kyfeSifh a'gif;&kyfwkd@udk zsufodrf;ay;&ef// (4) rGefjynfe,feSifh ywfoufjyD;/ &efukefjrdK@ ay:&Sd rGefacgif;aqmifrsm;eSihf t=uHay;tzGJ@wkd@ aqG;aEG;&mwGif/ rGefacgif;aqmifrsm;. wifjycsufudk TtzGJ@rS av;av;eufeuf axmufcH&ef// 4if;tpnf;ta0; tjyD;wGif/ qkH;jzwfcsufrsm;udk tpkd;&tzGJ@odk@ wifoGif; arwWm&yf cHonfh/ ausjimcsuf wpfapmifudkxkwfjyefcJhonf// [dw*a0oDrGefoHCmtzGJ@csKyfonf/ rGef&[ef;ysdK rsm; pkaygif; zGJ@pnf; xm;aom tzGJ@pnf; jzpfonf// OuUXrSm t&SiftdENu(tHcJ) jzpfjyD;/ twGif;a&;rSL;rSm t&Sifygvdw(urm0uf)wdk@jzpf=uonf// armfvjrdK@&Sd rGeftzJG@pnf;aygif;pkHuvnf;/ rGefjynfe,feSifh ywfoufI oabmxm;w&yf pkaygif;xkwfekdif&ef tpnf;ta0;wpf&yfudk ac:,lcJhonf// 4if;tpnf; ta0;udk 1960-ckeSpf Zlvkdifv(16)&ufae@wGif/ rGefjynfol@wyfOD;XmecsKyf&Sd&m/xm;0,fpk/ yef;bJwef;&yfwGifusif;y cJhonf/ nSdeSKdif; aqG;aEG; yGJodk@/ rGefwkdif;&if;om; tpnf;t&kH;/ rGefoef@&Sif;tzGJ@/ jynfaxmifpk rGeftzJG@/&mrnwkdif;vkH;qkdif&mrGeftzGJ@/ wnfjrJzqyveSihfrGefjynfol@wyfOD;wkd@rSukd,fpm;vS,f rsm; wufa&muf=uonf// 4if;nSdeSKdif;tpnf;ta0;rS/ tzGJ@aygif;pkH vufrSwf a&;xkd; xm;aom/oabmxm;ausjimcsufwpfapmifxkwfjyefcJhonf//

60

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

edkifiHawmf tpkd;& t=uHay; tzGJ@0ifrsm; jzpfonfh/ OD;wif/ OD;cspfaomif;eSifh OD;tkH;azwkd@ acgif;aqmifaom tzJG@onf/ rGefacgif;aqmifrsm;eSifh awG@pkH ar;jref;&eftwGuf armfvjrdKifjrdK@ odk@/ 1960-ckeSpf Zlvkdifv(20)&ufae@wGif a&mufvmonf/ 4if;tzGJ@rS/ rGefjynfol@ wyfOD;. OuUXekdifatmifxGef;tm; ar;jref;&m/ ekdifatmifxGef;rS atmufygtwdkif; ajym=um;cJhonf// rGefjynfe,ftaumifxnf az:wJhae&mrSm/ vlxkqENrJaumufcH,lbkd@roifhygbl;// rGefvlxktaeeJ@ (10)eSpf(10)rdk;/ jynfe,fvkdvm;a=umif;udk vufeufudfkif awmfvSefa&; enf;eJ@ jycJhjyD; jzpfw,f// u&ifjynfe,f txJ yg0ifaewJh/ rGefaus;&Gm (58)&Gmudkvnf; rGefjynfe,fowfrSwf&mwGifxnfhoGif; ay;oifhygw,f//rGefjynfol@ wyfOD;ygwDtaeeJ@ awmwGif; a&mufaevkd@ [kdwkH;u/ u&ifjynfe,f ay;pOf rGef&Gm (58)&Gm xnfhoGif;jcif;udk ruef@uGuf ekdifcJhbl;// ,ckvkd rGefjynfol@ wyfOD;ygwD taeeJ@ vufeufudkfif vrf;pOfudk pGef@v$wfwmvnf;/ rGefjynfe,fukd ay;r,fqkdwJh/ ekdifiHawmf 0ef=uD;csKyf OD;ek&J@uwdpum;udk ,kH=unfvkd@ jzpfw,f// 1960-ckeSpf =o*kwfv(15)&ufae@rSm [dw*a0oDrGefoHCmtzGJ@csKyfrS/ OuUXt&SiftdENueSifh twGif;a&;rSL;t&Sifygvdwwkd@onf/ owif;pm&Sif;vif;yGJwpf&yfjyKvkyfcJhonf/ 4if;&Sif;vif;yGJ wGiftwGif;a&;rSL;t&Sifygvduu/ atmufygtwdkif; ajym=um;cJhw,f/ rGefjynfe,f taumifxnf az:a&;twGuf/ ekdifiHawmftpdk;&eJ@ tpkd;& t=uHay; tzGJ@wkd@u/ vlxkqEN aumufcHyGJ jyKvkyfvkdw,fvkd@ =um;od&w,f// TuJhokd@ vlxk&J@ qENudk ,lr,fqkd&if/ vlrsdK;a&; jy\em/ ydyuQrsm;udk zefwD;ay;ovkd jzpfoGm; ekdifw,f// wkdif;jynf&J@ jidrf0yf ydjym;a&;udkvnf; xdcdkuf vmekdifw,f// tjcm;jynfe,fay;cJhpOfu/ vlxkqEN aumufcHyGJudk wpf=udrfwpfcgrSvnf; rjyKvkyf cJh=ubl;// ,ckrSvlxk qENaumufcHyGJ jyKvkyfr,fqdkwm/ tpOfvmudk qef@usif&m usa&mufw,f// 1960-ckeSpf =o*kwfvwGif usif;yrJh ygvDrefY rGefjynfe,f Oya' =urf;wpf&yfudk tjrefqkH; wifoGif;ay;bkd@ [dw*a0oDrGefoHCm tzJG@csKyfrS tav; teufawmif;qkdw,f// 1960-ckeSpf =o*kwfvwGifyif/ &efukefwuUodkvf rGefausmif;olausmif;om;toif;rSvnf; rGefjynfe,fudk tjrefqkH;taumifxnf az:aqmif&Gufay;&ef awmif;qkdonfhausjimcsuf wpfapmifudkxkwfjyefcJhonf//

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

61

1960-ckeSpf =o*kwfv(22)&ufae@wGif usif;yjyKvkyfaom wwd,t=udrfv$wfawmf/ 'kwd,ae@ ygvDreftpnf;ta0;wGif/ ekdifiHawmf0ef=uD;csKyfOD;ekrS rGefjynfe,f/ &ckdifjynfe,f udpPudkatmufygtwdkif;xyfavmif;ajym=um;oGm;onf// rGefjynfe,feSifh &ckdifjynfe,fudpPeSifh ywfoufjyD; txifvGJrSKawG r&Sd&atmif/ tpdk;&oabmxm;udk atmufyg twdkif;&Sif;vif;wifjyyg&ap// (1) oufqkdif&ma'o&Sd vlxku jynfe,fvkdcsifw,fvkd@qkd&if/ rGefjynfe,feSifh &ckdifjynfe,fudkay;ygr,f// (2) oufqkdif&ma'o&Sd vlxk&J@qENudk taumif;qkH;b,fenf;eJ@ ,l&r,f qkdwm oufqkdif&m yk*~dKvfrsm;eSifh wkdifyifjyD; tpkd;& twdkifyifcHtzGJ@u tpkd;&udk t=uHay;&rnf// twdkifyifcHtzGJ@ay;wJh t=uH&vSsif/ oufqkdif&ma'o&Sd vlxk&J@ qENudk tpkd;& ,lay;r,f// 'Dae&mrSm/ xyfjyD; &Sif;jyyg&ap/ tpkd;& twkdifyifcH tzGJ@u/ rGefeSifh&cdkif jynfe,fay;oifh ray;oifh udpPtwGuf/ tpdk;&udk t=uHay;&ef r[kwf/ oufqkdif&ma'o&Sd vlxk&J@qENudk taumif;qkH; b,fenf;eJ@ ,l&rnf qkdwmudk t=uHay;&efomjzpfw,f// 'Dt=uHudk apmedkiforSsapmay;&ef tpkd;&u wkdufwGef;ay;r,f// (3) rGefeSifh&ckdif jynfe,fudpPeSifh ywfoufjyD;/ twkdifyifcHtzGJ@eJ@ oGm;a&muf aqG;aEG;=uwJh/ jynfaxmifpktzGJ@ (yxp)0if r[kwfwJh yk*~dKvfawG[m/ oufqdkif&m a'o&Sd vlxkqENudk taumif;qkH; b,fenf;eJ@ ,lekdifr,f qkdwmudkvnf; ajymedkfifw,f// rGefeSifh &cdkifjynfe,fay;oifh ray;oifhqkdwmudk vnf; vGwfvGwf vyfvyf ajymqkdekdifw,f// (4) okd@&mwGif/ jynfaxmifpktzJG@(yxp)0if jzpf=uwJh oufqdkif&ma'o&Sd trsdK;om;rsm;rlum; twdkifyifcHtzGJ@ eSihf aqG;aEG;aomtcg/ oufqkdif&m a'o&Sd vlxkqENudk taumif;qkH;b,fenf;eJ@ ,loifhw,fqkdwJh tcsufudkom aqG;aEG;jyD;/ rGefeSifh &ckdifjynfe,fay;oifh/ ray;oifhqkdwJh udpPudk twkdifyifcHtzGJ@eJ@ raqG;aEG; atmifwm; jrpfay;&r,f// (5) jynfaxmifpktzGJ@0ifrsm;jzpf=uwJh oufqkdif&m a'o&Sd trsdK;om;awG[m/ rGefeSifh &ckdifjynfe,f,loifh r,loifh udpPudk/ oufqkdif&m a'o&SdvlxkeJ@ vGwfvGwf vyfvyfaqG;aEG;ekdifw,f// vGwfvGwfvyfvyfa[majymedkifw,f// (6) tu,fI oufqkdif&m a'o&Sdvlxku/ jynfe,fvkdcsifw,fvkd@ qkH;jzwfwJh twGuf/ rGefeSihf&ckdifjynfe,f ay;&efudpP v$wfawmfxJ aqG;aEG;&if jynfaxmifpk tzGJ@0ifrsm;jzpf=uwJh oufqkdif&ma'o&Sd trwfawG[m rdrd=udKufovkd vGwfvGwf vyfvyfaqG;aEG;ekdifw,f// rJay;&efudpP ay:vmvSsif vnf;/ rdrdwkd@&J@rJudk vGwfvGwf vyfvyfrJay;ekdifw,f//

62

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

(7) tu,fIoufqkdif&m a'o&Sd vlxku jynfe,f vkdcsifw,fvkd@ qkH;jzwfwJh twGuf rGefeSifh &ckdifjynfe,fay;&efudpP v$wfawmfxJrSm ay:vm&if/ jynfaxmifpk tzGJ@&J@ oufqkdif&ma'orS trwfawGuvGJjyD; tjcm;trwfawG tm;vkH;[m rGefeJ@&ckdifjynfe,fay;a&; udpPudk axmufcH=u&r,f// txufyg 0ef=uD;csKyf OD;ek.rl(7)&ufcsufeSifh ywfoufI/ 1960-=o*kwfv(29)&ufrSm qufvufusif;yaom/ ygvDref tpnf;ta0;wGif/ usdKuQrDtrwf/ edkfifatmifxGef;u atmufygtwkdif; a0zefaqG;aEG;oGm;onf// edkifiHawmf 0ef=uD;csKyf&J@ rdef@cGef;udk qef;ppfvkdufvsSif tajz(5)ck awG@&ygw,f// u|efawmf jriffwJhtjrif uawm/h (1)rGefwkdif;&if;om;rsm;[m/jynfe,f&xdkufw,f// (2)rGefwdkif;&if;om;rsm;[mjynfe,f vkdcsifwJh qENwu,f&SdvsSifjynfe,fay;rnf// (3) rGefwkdif;&if;om;rsm;&J@ wu,fhqENod&Sdatmif 'Drdkua&pDenf;eSifh at;at; csrf;csrf;/ cspfcspfcifcif aysmfaysmf&$if&$if tusdK;pD;yGm; jzpfxGef;aprnfhenf;eSifhjyKvkyf ay; rnf// (4) onfvkdaqmif&Guf&mrSm/ oufqdkif&macgif;aqmifrsm;eSifh wkdifyifaqG;aEG;rnf// (5) rGefwdkif;&if;om;rsm;&J@ qENudk od&SdjyD;wJhaemuf od&Sd&wJhtcsuf qENtwkdif; tapmqkH; aqmif&Gufay;rnf/ qkdwJh tcsuf(5)csufbJ qef;ppfvkd@ &ygw,f// rGefvlrsdK;wkd@rS &oifh&xkdufwJh t*Fg&yfrsm;eSifh jynfhpkHw,f// rGefvlxkuvnf; rGefjynfe,fudk vdkcsif =ua=umif;udk/ (10)eSpf(10)rdk; vufeufudkif awmfvSefa&;eJ@ vnf;jycJhjyD; jzpfw,f// a&G;aumufyGJrSm/ rGefjynfe,f&,la&; a=uG;a=umfoHeJ@ 0ifa&muf ,SOfjydKifcJhwJh/ rGefukd,fpm;vS,f trwfrsm;vnf; ekdifc=Jh uw,f// 'grdk@ rGefjynfe,fudkom tjrefqkH; taumifxnf az:ay;&ef awmif;qkdw,f// rGefjynfe,fukd taumifxnf az:wJhae&mrSm vlenf;pkawGjzpfwJh &Srf;/u&if/ ucsif/csif;/u,m;/ trsdK;om;awGudk jynfe,f az:ay;pOftcgu/ rJykH;axmifwJh pepfr&SdcJhygbl;// wcg/ csif;0daoowkdif;/ yvuf0c&kdifudk csif;0daoowkdif;odk@ oGwfoGif;wJhtcgrSm/ rJykHaxmifcJhovm;// ucsifjynfe,fokd@ jrpf=uD;em; c&kdifudk oGwfoGif;wJhtcgrSm/ rJykH;axmifcJhovm;// rJykH;raxmifcJhbl;// tJonfjrpf=uD;em; c&kdifrSm qkdvSsifArmawG trsm;=uD; &Sdygw,f// 'gwifvm;qkdawmh r[kwfao;ygbl;/

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

63

u&ifjynfe,fxJhudk/ rGefaus;&Gmaygif;(58)&Gm oGwfoGif;pOfuvnf; rJykH;axmifwm r&SdcJhygbl;// u|efawmfcyf&Sif;&Sif; tpD&ifcH&rnfqkdvSsif rJykH; axmifwJhpHepfudkawmh/ rvkyfygeJ@vkd@ ekdifiHawmf0ef=uD;csKyfudk t=uHay;vkdygw,f// jynfaxmifpk jrefrmekdifiH rSm/ vlrsdK;pktrsdK;rsdK; a&mjyGrf;onfh ekdifiHjzpfw,f// vlrsdK;pkH toD;oD; a&mjyGrf; aeonfh ekdifiHrSm/jynfaxmifpkpHepfeSifhjynfaxmifpktkyfcsKyfykHpepfeSifh tkyfcsKyfoGm; jcif;utrSefuefqkH;yifjzpfw,f// ponfjzifhusdKuQrDtrwf/rGefjynfol@wyfOD;.OuUXekdifatmifxGef;onfygvDrefYtus,fw0ifh aqG;aEG;wifjyoGm;onf// 1960-ckeSpf 'DZifbmv(9)&ufae@wGif/ qufvufusif;yaom jynfol@v$wfawmf tpnf;ta0;Y rk'kHtrwf ekdifbkd;pdefuvnf; rGefjynfe,f az:xkwfa&; udpP&yfrsm;udk us,fus,fjyef@jyef@ wifjy aqG;aEG;oGm;onf// trwfedkfifbkd;pdefonf/ urm0uf&Gkm Zmwdjzpfonf// 1268-0gacgifvqkwf(10)&uf/ t*Fgae@rSm arG;zGm;onf// rdbrsm;rSm/ trdrduUkaeSmif/ tzemJzkdwkd@jzpfonf// acwfynm(10)weff; atmifjrifjyD;/ urm0uftpkd;& tv,fwef;ausmif;wGif ausmif;q&mtjzpf 0ifa&mufvkyfudkifcJhonf// rdaX;,OfeSifh tdrfaxmif usonf// om;oRD;(8)a,mufxGef;um;cJhonf// txufwef;jyq&mr rdtkH;&DeSifh rdat;=unfwkd@. zcifjzpfonf// 1946-ckeSpfrSm zGJ@pnf;aom wkdif;&if;om; tpnf;&kH;. tvkyftrSKaqmif wm0efudk ,lcJholjzpfonf// 1310-ckeSpfrSm ,kd;',m;edkifiH&Sd rGefvlrsdK; wkd@tm;/ pnf;&kH;&ef twGuf/ rGefzkd;csdK/ edkfifatmifxGef;/ ekdifpef;vSKdifwdk@eSifhtwl ,kd;',m;edkifiH odk@ oGm;a&mufcJhonf// 1948-ckeSpfrSm awmcdkcJhonf// 1958-ckeSpf rGefjynfol@wyfOD;eSifh twltvif;0if cJhonf// vufeufudkifawmfvSefa&; umvwav#mufvkH;wGif/ rGefjynfol@ wyfOD;. obmywd tzGJ@0ifwOD;tjzpff xrf;aqmifcJhonf// 1961-ckeSpf Zefe0g&Dv(3)&ufae@wGif/ ekdifiHawmftpkd;&t=uHay;tzJG@u ekdifiHawmf 0ef=uD;csKyfxHodk@ tzGJ@.tpD&ifcHpmukd wifoGif;cJhonf// 4if;tpD&ifcHpmwGif atmufyg tcsufvufrsm; yg0ifcJhonf// rGefpum;wwfaom rGefvlrsdK;ppfppfwkd@eSifh rdrdwkd@udk,fudk rdrdwkd@ rGefaoG;ygonf[k ,kH=unfaom vlwpfpkwkd@onf/ rGefjynfe,fzGJ@pnf; wnfaxmif&ef vkdvm;vSsuf &SdonfrSm ,kHrSm;oHo,&Sd&ef rvkda=umif;/ jynfe,fvkdvm;olwdk@u/ jynfe,f vkdvm;onfhta=umif;&if;rSm/ rGefpmayeSifh,Ofaus;rSKudk xdef;odrf;apmifha&Smuf vkdaoma=umifhjzpfonf[k ,kH=unfrSK&SdaeonfudkawG@&Sd&a=umif;/ 4if;,kH=unfrSK rSmvnf; obm0usonf[k t=uHay;tzGJ@u,lqyga=umif; wifjyxm;onf//

64

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

oxkHc&kdifeSifh usdKuQrDc&dkif twGif;Y aexkdif=uaom/ vlxk. qENtppftrSefudk od&Sdatmif/ rnfonfh enf;vrf;jzifh pkHprf;&rnf qkdonfhjy\emeSifh ywfoufI t=uHay;tzJG@ OuUX. ar;jref;csufeSifh rGefxdyfoD; acgif;aqmif wpfOD;jzpfol/ a&;jrdK@e,f trwf rGefbkd;csdK. ajz=um; csufwkd@udk avhvmekdif&ef atmufygtwdkif;az:jyvkduf&onf// OuUX// rGefbdfk;csdK// OuUX// rGefbdk;csdK/ //u|efawmfwkd@u/ rGefjynfe,f ay;oifh/ ray;oifh qkdwJh jy\emudk ar;aewm r[kwfbl;// vlxk&J@qENudk b,fvkd ,l&ifaumif;rvJvkd@ t=uHawmif; aewmyg// //rSefygw,f/a&G;aumufyGJtm;jzifhxif&Sm;aeygw,f//qEN,lyGJvkyfwm acwfrrSDygbl;// wm0eftvGef=uD;ygw,f/ydyuQvJjzpfekdifygw,f// //vlxkqEN,lrSjzpfr,fqkd&ifaum/b,fvkdenf;eJ@,l&rvJ// // 'g[m vkH;0r,loifhygbl;// u&if/ ucsif/ u,m;/ tp&SdwJhe,fawG ay;wkH;u/ olwkd@&J@ oabmwl nDcsuf r,lbJ/ ay;vkduf ygw,f// 'Djy\em ray:cJhbl;// tck rGefwkd@=urS rJqEN,lbkd@ r,lbdk@ jy\em ay:vmwm[m tpkdk;& tay:rSm/ rGefvlxku ,kHrSm; oHo, jzpfvdrfh r,fvkd@ tpD&ifcH vkdygw,f// u|efawmf taeeJ@/ tpkd;&udk ,kH=unf tm;udk;ygw,f// &Srf;/ u&if/ ucsif/ u,m; rsm;enf;wl/ rGefrsm;udkvJ jynfe,f ay;oifhw,fqkdwm/ xyfrHtpD&ifcHvkdygw,f//

rGefjynfol@wyfOD;onf/ enf;AsL[majymif;vJjyD; Oya'abmifodk@ a&mufvmjyD;aemuf/ ekdifiHa&;udk ajcvSrf; us,fus,fjzifh =udK;yrf; vSKyf&Sm; vmonfudk awG@jrifekdifonf// rGefjynfol@wyfOD;. edkifiHa&; v_yf&Sm; pnf;&kH;r_a=umifh rGefwrsKd;om;vkH;onf ,cifuxuf edkifiHa&; edk;=um;vmonf[k qkdekdifonf/tjrdK@jrdK@t&yf&yfwdk@wGif rGefjynfol@wyfOD; tzGJ@pnf; toD;oD; ay:xGef;vmonf/ rGefjynfol@wyfOD; qdkfif;bkwfawG@ jrifvm&onf// yJcl;wGif rGefjynfol@ wyfOD; (yJcl;)udk zGJ@pnf;ekdifcJhonf// xkdtwl/ &efukefwGifvnf;/ a'o tvkduf A[ef;/ ykZGefawmif/awmifOuUvm/ ajrmufOuUvm/omauw/ r&rf;ukef;/ vSKdif/ urm&Gwf/ ordkif;/ tkwfusif;/ caemif/ tif;pdefwdk@wGif rGefjynfol@wyfOD; ygwDcGJrsm; toD;oD; zGJ@pnf; xlaxmifekdifcJhonf// ekdifxGef;odef;/ ekdifaiGodef;/ ekdifodrf;armifwkd@ =uD;rSL;aom ekdifiHa&;oifwef;rsm;a=umifhvnf;/ rGeftrsdk;om;wkd@t=um;wGif/ ekdifiHa&;tjrif/jrifhrm;/edK;=um;vmonf// 4if;rGefjynfol@wyfOD;. ekdifiHa&;pnf&kH;a&;/vSKyfaqmfrSKonf/aumvdyf/ wuUokdvftxd/ t&Sdeft0g/ oufa&mufvm onf// txufwef;ausmif;om;rsm;/aumvdyfausmif;om;rsm;/ wuUodkvfausmif;om;rsm;

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

65

t=um;wGif/ trdsK;udkcspfaompdwf"gwfonf ydkrdk&Sifoef/ zG@HjzdK;vmonf// rGefjynfol@wyfOD;. a&S@aqmifrSKjzifh/ rGefjynfe,f&&Sda&;wnf;[laom/ trsdK;om;edkifiHa&;wkdufyJG tvHatmuf wGi/f rGefvlxk/ vlwef;pm;tvGm toD;oD;wkd@onf/ pkpnf; nDnGwfvmcJh=uonf// 1960/61-ckeSpfpmoifeSpfrSm/ uGsefawmfonf/ armfvjrdKiftrSwf(1)rSmyif ynmqufvuf oif=um;aeonf// txufwef; aemufqkH;eSpfjzpfygonf// 4if;eSpfvnfykdif;avmufwGif/ &efukefwuUokdvf rGeftoif;rS/ udkpkd;rif;(t*FsifeD,mausmif;om;/ uavmhaomh/Zmwd)eSifh udktkef;jrdKif(armfvjrdKifaumvdyf/ uanSmfZmwd)wkd@eSpfOD;onf/ trSwf(1)tpkd;&txufwef; ausmif;rSm&Sd=uaom rGefausmif;om;rsm;eSifh vma&mufawG@qkHonf// rGefausmif;om; or*~tzGJ@/ zJG@pnf;&ef tpnf;a0; ac:xm;onfhta=umif; u|efawmftm;ajymjyonf// tm;vkH;tpnf;a0; wufa&muf=u&ef wkdufwGef;onf// xkdeSpfY/ armfvjrdKiftrSwf(1)wGif pmoifaeolrsm;rSm/ uGsefawmf rSwfrdoavmuf a&;om;&vSsif/ rif;usef&pf(zg;atmuf/ aemiftqkdawmfjzpfvmol)/ rif;cspfvkH;(aumhbdef;/ aemifa'gufwmcspfvkH;)/ rif;Anm;atmif (uavmhaomh)wkd@vnf;&Sdae=uonfudkowdxm;rdonf// u|efawmfonftpnf;a0;usif;yrnfae&mokd@tcsdefrSDoGm;a&mufcJhonf// xkdtpnf;a0;wGif/ &efukefwuUokdvf/ rGeftoif;acgif;aqmif/ armfvjrdKifaumvdyfrGefausmif;om;acgif;aqmif/ eSifh txufwef;ausmif;om;tcsdK@ yl;aygif;jyD; armfvjrdKifc&dkif rGefausmif;om; or*~tzGJ@ w&yfudk zGJ@pnf;cJh=uonf// ta=umif;rSm/ &efukefwGifusif;yrnfh/ ArmjynfvkH;qkdif&m ausmif;om; or*~(Auo) tpnf;a0;=uD;odk@ wufa&mufedkif&efjzpfonf// xdkzGJ@pnf; vkdufaom/ armfvjrdKifc&kdif rGefausmif;om;or*~wGif/ OuUXtjzpf/ rif;pdk;rif;/ 'kkOuUXtjzpf rif;tkef;jrdfKif/ twGif;a&;rSL;tjzpf/rif;armif=unf(uanSmf)/ wGJbuf twGif;a&;rSL;tjzpf rif;bZH/ tzGJ@0if trSKaqmiftjzpfrif;azodef;eSifh tjcm;ausmif;om;rsm; yg0ifzGJ@pnf; cJh=uonf// xkdeSpfwGifusif;yrnfh/ Auo/tpnf;a0;okd@ wuf&eftwGuf/ rif;pkd;rif;eSifh rif;armif=unf/ wkd@eSpfOD;tm; a&G;cs,fapv$wfcJhonf// 1960/61-ckeSpf pmoifeSpfrSm uGsefawmfonf/ txufwef;pmar;yGJrSm/ &lyaA'*k%fxl;jzifh atmifjrifcJhonf// 1961/62-ckeSpf pmoifeSpfwGif/ armfvjrdKifaumvdyfrSm qufvuf ynmoif=um;onf// xkdpOfu/ rif;bkd;tdef (uavmhaomh)/ rif;tkef;jrdKif (uanSmf) rif;aiGxGef;(&GmvGw)/rif;aomif;cdkif(uGmef&kduf)/ rif;vSatmif=uD;(&GmvGwf/)/ rif;Om%fxGef; f (&GmvGwf)/ rif;ausmfvSKdif(ekdifvkH)/ rif;armifav;/ rif;vSausmf/ rif;0if;xdef/ rif;xGef;vSKdif (urm0uf)/ rdtkef;&D/ rdpdef&D/ rdcifxm;a&$/ rd,Ofwif/ rdcifoef;(rk'l;)/ rdwifapmOD;/ rdtdef=unf (uavmhaomh) rdjrifhjrifhoef;(a&;/rGefcifarmif.orD;) wkd@eSifh qkHqnf;cJhonf//

66

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

1961/62-ckeSpfpmoifeSpfrSm aumvdyfrGeftoif;udk zGJ@pnf;&mwGif/ rif;ausmf0if;(rk'kH)u OuUXeSifhedkfifbdk;tdef(uavmhaomh)u'k-OuUX jzpfvm=uonf// twGif;a&;rSL;rSm/ rif;pkd;jrifh (a&;jrdK@) jzpfvmonf// rif;0if;xdefeSifh uGsefawmfwdk@u trSKaqmifrsm; jzpfvm=uonf// 'k-OuUX jzpfvmonf/ ekdifbkd;tdefonf uavmhaomh Zmwdjzpfonf// rGefjynfol@wyfOD; tzGJ@0ifa[mif;jzpfonf// rGefjynfol@wyfOD;eSifhtwl tvif;0ifvmol jzpfonf// xkdeSpf aumvdyf ausmif;om;or*~ zGJ@pnf;&mwGif rGefausmif;om; udk,fpm;vS,fwOD; yg0if&ef vdtyfvmonf// rGefausmif;om; udk,fpm;vS,fa[mif; rif;cifjrifh (zg;atmuf)onf/ k aumvdyfausmif;om;or*~wGifryg0ifvkdojzifh/ qufvufwm0ef,&ef rGefausmif;om;wOD; l vktyfvmonf// aumvdyf ausmif;om;or*~wGif wm0ef,l&ef uGsefawmhtm; a&G;cs,f d =uonf// xkda=umifh uGsefawmfonf/ rGefausmif;om; udk,fpm;vS,ftjzpf/ aumvdyf ausmif;om; or*~ trSKaqmif wOD;jzpfvmonf// xkdpOfu/ rGeftoif;.zGJ@pnf;ykH pnf;rsOf;wGif/ ausmif;om;or*~trSKaqmifwGif yg0ifaom rGefausmif;om;wOD;onf/ rGeftoif;.trSKaqmif rjzpf&[k yg&Sdygonf// xkda=umifh u|efawmf/ aumvdyf rGeftoif;. trSKaqmifwOD;tjzpfrS eSSKwfxGuf ay;cJh&onf// rdcifrGeftoif;udk oHa,mZOf &SdvsSufeSKwfxGufcJh&onf// 1961-ckeSpf aumvdyf ausmif;om;b0upjyD;/ rGefjynfopfygwD OuUX=uD; ekdifa&$usiftm; pdwf0ifpm;vmcJh&onfh ta=umif;&mrsm;ay:vmonf// aumvdyfausmif;om; rif;0if;xdef (rif;wifedkif)eSihfu|efawmfonf/ taygif;toif;jzpfvmonf// rif;0if;xdefonf/ usKHu'gwf Zmwdjzpfonf// rGeftrsdK;om;udk tvGefcspfjrwfekd;oljzpfonf// tvGefpmzwf 0goem ygolwOD; jzpfonf// pmayjzifhom/ tcsdefukefwwfonf// txl;ojzihfrif;0if;xdefudk pm=unfhwkdufrSm awG@&onfursm;onf// pmzwf0goemcsif;wlaom u|efawmfwkd@ eSpfOD; aygif;rd =uonf// 4if;tjyif u|efawmfwkd@eSpfOD;om;onf/ ekdifiHa&;Y pdwf0ifpm;=ujcif; wlnD=uonf// Todk@jzifh rif;0if;xdefeSifh u|efawmfonf ausmif;om; taz:jzpfvm=u onf// rif;0if;xdefonf/ ekdifiHa&; tawG;tac: t,ltq tvGef xufjrufolwOD; jzpfonf// ArmvlrsdK;onf/ wkdif;&if;om; vlrsdK;wkd@. e,fajra'o tm;vkH;ukd twif;t"rR/ wdkufckduf odrf;ykdutkyfcsKyf xm;onf[k rif;0if;xdefujrifjyD; Armtpdk;&udk udkvkdeDtpkd;&[k f oluqkdonf// tkyfcsKyfol Armtpkd;&udk tvGefrkef;ol/ rauseyfol jzpfonf// tpdk;&. ynma&; pHepfonfvnf;/ u|efynma&; pHepf[k jrifoljzpfonf// 1757-ckeSpfrSpI/ rGefvlrsdK;wkd@. &mrna'oudk twif;t"rR wkdufckduodrf;ydkufjyD;/ rGefvlrsdK;udk u|efjyK f tkyfcsKyfcJhonf[k rif;0ifxdefjrifjyD; tpdk;&tay: tvGefrauseyfol jzpfonf// onfhtjyif &Srf;vlrsdK;/ u,m;vlrsdK;/ ucsifvlrsdK;/ csif;vlrsdK;wkd@/ 1947-ckeSpfrSm yifvkH pmcsKyfjzifh vdrfnmjyD;/ usnfqHwvkH;rSrukef/ ppfrwkduf&bJ/ ukdvkdeDjyKcJhonf[k rif;0if;xdefu pGyfpJGajymqkdonf// ol.ekdifiHtjrifudk &J&J0Hh0Hhwifjy wwfonf//

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

67

&Srf;/ u,m;vlrsdK;wk@d onf/ t*FvdyfudkvkdeDb0rS/ tvsiftjref vGwfvkdI/ ArmtrsdK;om; acgif;aqmifrsm;eSifh yl;aygif;jyD; vGwfvyfa&; twl awmif;qkd cJh=uonf// Tonfudk/ tcGifhaumif; w&yfjzifh acsmif;aeaom/ Armacgif;aqmifrsm;u/ yifvkHpmcsKyfjzifh vSnfhpm;jyD; &Srf;/ u,m;tyg0if awmifay:om; wkd@udk tvG,fwulyif/ ukdvkdeDjyK edkifcJhonf[k rif;0if;xdefu jywfjywf om;om; ajymqkdonf// &Srf;/ u,m;vlrsdK; awmifay:om;wkd@. tcuftcJ t=uyftwnf;udk Arm acgif;aqmifwkd@u tcGifhaumif;,l cJonf[k udk0if;xdef h upGyfpGJ ajymqdkonf// rGefvlrsdK;udkrl/ t*FvdyfeSifh 'wfcsfwdk@. tulnDjzifh wkdufckdfuf odrf;ydkuf jyD;/ u|efjyKcJhonf[k rif;0if;xdefu ajymqkdonf// udk0if;xdef. awG;ac: ,lqcsuf wkd@udk u|efawmftvGefyif oabmuscJhonf// ArmudkvdkeDeSifh ywfoufjyD; u|efawmfeSifhrif;0if;xdef wkd@ onf tawG;tac: t,ltq wlnD=uonf// Armya'o&mZfeSifh ywfoufI u|efawmfwkd@eSpfa,muf. tjrifu&Sif;onf// rGefvlrsdK;wkd@. &mrna'o wckvkH;udk rw&m; odrf;ydkufjyD;/ ukdvdkeD jyKcJhonf// rGefvlrsdK;udk vlrsdK; jyKwfatmif/ owfjzwf cJhonf// t&ufpufqkH; e,fcsJ@ usL;ausmfol ya'o&mZfvkd@ u|efawmfwdk@ eSpfOD;pvkH;u jrifonf// ,ae@ Arm tpkd;&onf/ e,fcsJ@ Arm ya'o&mZf. tarGudk qufcHaom/ ArmudkvkdeD tpdk;&[k jrifonf// tawG;tac: t,ltq wlnDrSK a=umifh/ uGsefawmfeSifh rif;0if;xdefonf/ edkifiHa&; aqG;aEG;az: jzpfvm=uonf// rGefvlrsdK; wkd@udk/ rw&m; tedkifusifh u|efjyK tkyfcsKyfaeonfh Armtpdk;&udk u|efawmfwkd@eSpfOD;u rkef;wD;onf// cHjyif;aompdwf jzpfay:aeonf// rGefvlrsdK;wkd@. b0 vGwfvyfajrmufa&; twGuf vufeufudkif awmfvSefa&;udk pdwf0ifpm;=uonf// txl;ojzifh awmwGif; vufeufudkif tzGJ@pnf;rsm;tay: pdwf0ifpm;jyD;/ tm;ay;vdk=uonf// rGefjynfol@wyfOD;. vufeufudkif vrf;pOf pGef@vGwonfhtay:/ u|efawmfwkd@ eSpfOD;pvkH;u f eSpfjcdKufoabmuscJhjcif; r&SdcJhay// &efoludkvufeufcs tnHhcHonf[kjrifonf// awmwGif; vufeufudkif tiftm;pkudkom pdwf0ifpm;jyD;/ tm;ay;vkd =uonf// rGefjynfopfygwDeSifh ygwDacgif;aqmifrsm; tay: u|efawmfwkd@ eSpfOD;onf txl;pdwf0ifpm; avhvmcJh=u onf// xkdtcsdeftcg umvwGif/ wuUodkvf aumvdyf/ rGefausmif;om;rsm; txJrS tcsdK@aom ausmif;om; acgif;aqmifwkd@onf/ Armrsm;=uD;pkd;aom t&if;&Sif ygvDref 'Drdkua&pDtay: ,kH=unfrSK vkH;0 r&Sd=uay// rGeftrsKd;om; vufeufudkif awmfvSefa&;onf r&Sdrjzpf vkdtyfonf[k jrif=uonf// u|efawmfwkd@ eSpfOD;onfvnf; Ttjrifudk axmufcH oabm wlonf// TtajccH/ tjrifwlnDrSKa=umifh/ rif;0if;xdefeSifh u|efawmfwkd@ eSpfOD;onf ykdrdkeD;pyf cifrif&if;eSD; aomausmif;om; oli,fcsif; jzpfvmonf//

68

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

xkdeSpfYyif armfvjrdKif aumvdyf ausmif;om;or*~rS =uD;rSL; usif;yaom/ armfvjrdKif aumvdyftm;/ 'D*&Daumvdyftqifhokd@ wkd;jrSihfay;&ef pDwef;vSnfhvnfqENjyyGJw&yfudk usif;yekdifcJhonf//tvGefpnf;um;aom qENjyyGJw&yfjzpfonf// xkdjrdK@wGif; pDwef; vSnfhvnf onfh qENjyyGJwGif/ aumvdyfausmif;om;rsm;tjyif/ txufwef;ausmif; toD;oD;rS ausmif;olom;rsm;vnf; yg0if cJh=uonf// ausmif;om;xk aygif;pkH yg0if cJh=uonf// udk=unfjrifh/ udkxGef;vSKdi(urm0uf)eSifh u|efawmfwkd@ua&S@wef;rS aejyD; armfvjrdKifjrdK@wGif; f aps;=uD; w0dkufwGif vSnfhvnfqENjycJh=uonf// jrdK@ay:&Sdrdbjynfolvlxk w&yfvkH;uvnf; qENjyyGJ udk tm;ay; axmufcH=uonf// ygvDreftwGif;Yvnf; rk'kHtrwfekdifbkd;pdefu/ armfvjrdKif aumvdyftm;/ 'D*&Daumvdyf tqifh wkd;jrSifhay;&efawmif;qkdcJhonf//

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

69

tcef;(3) wyfOD;.=udK;yrf;rSK/rGefvlxkpkpnf;nDnGwfvm/rGefjynfe,ftvkyfnDnGwfa&;aumf rwD/ jynfe,fay;a&;OD;ek.rlopf(5)&yf/ 0ef=uD;jzpfvmaomekdifatmifxGef;/ 1961-ckeSpjf ynfe,faygif;pkHnDvmcH/ wyfOD;tvif;0ifvmjcif;tay: ekdfifcsrf;.av#mufvSJcsuf/ usm;pmau|;cH&aomedkfifcsrf;//
Oya'abmifodk@ a&mufoGm;aom rGefjynfol@wyfOD;onf/ edkifiHa&;v_yf&Sm;pnf;&kH;r_udk oGufoGufvufvuf vkyfaqmifvmonf// rGefvlrSKtzGJ@pnf;toD;oD;eSifh vlwef;pm; tv$mtoD;oD;wdk@tm; csOf;uyfpnf;&kH;onf// rSefuefxufrsufaom edkifiHa&;tawG;ac: wkd@jzifh a&S@aqmif vrf;jy ekdifojzifh rGefjynfol@wyfOD;. OD;aqmifrSKudk rGefjynfol@vlxk w&yfvkH;wkd@u tjynfht0 ,kH=unf vufcHvmonfudkawG@&onf// rGefwrsKd;om;vkH;onf edkifiHa&;tjrif edk;=um;vmonf[k qkd&ayrnf// xkdodk@aom rGefjynfol@wyfOD;. tm;aumif; aom/ ekdifiHa&;pnf;&kH;a&;/ vSKyfaqmfrSKonf/ aumvdyf/ wuUokdvftxd/ t&Sdeft0g=oZm oufa&muf vmonf// wuUokdvf aumvdyfausmif;om;rsm;eSifh txufwef; ausmif;om; rsm;wkd@wGifvnf; trdsK;udk cspfaom pdwf"gwfonf ydkrdkedk;=um; &Sifoef/ zG@HjzdK;vmonf// rGefjynfol@wyfOD;. edkifiHa&; t&Sdef[kefa=umifh/ rif;cifarmif/ rif;wifaz/ rif;armifjrifh/ rif;armifwif/ rif;aiGodef;(Zelref)/ rif;atmifAv/ rif;cspfvSdKif/ rdtkH;&D/ rif;0if;a,mf/ rif;xGef;az/ rif;wifekdif(c) rif;0if;xdef/ rdcifxm;a&$eSifh u|efawmftyg0if rGefausmif;om; acgif;aqmif =uD;i,fwdk@rSm xufrsufaom edkifiHa&;tjrif/ ekdifiHa&;todw&m;rsm; &SifoefzG@HjzdK; vmonf[k uGsefawmfqkdcsifygonf// 1961-ckeSpfwGif/ rGefjynfol@wyfOD;. ekdifiHa&;xkd;azgufpnf;&kH;rSKonf/ tvGeft&Sdef[kef&/ tm;aumif;vmonf// rGefjynfol@wyfOD;.=udK;yrf;rSK/ vSKyfaqmfpnf;&kH;rSKjzifh/ rGeftoif; tyif;rsm;eSifh rGeftzGJ@pnf;aygif;pkHwkd@onftrsdK;om; ekdifiHa&;twGuf nDnGwfvm=uonf// rGeftoif;tyif; tzGJ@pnf;aygif;pkHrsm;rS udk,fpmvS,frsm;onf/ rGefjynfe,ftjrefqkH;/ taumifxnfaz:a&;udk xda&mufpGm aqmif&Gufedkifa&;twGuf/ 1961- ekd0bFmv(19) &ufae@rSpI ykZGefawmif&Sd/ rGef"gwk edkifarmifarmifausmif;wGif tpnf;a0;w&yfudk usif;y cJonf// &[ef; oHCmtyg0if rGeftrsdK;om;rsm;pkHnDpGm wufa&muf=uonf// 4if;nSeSkdif; h dk tpnf;a0;rS/ rGefjynfe,f tvkyfnDnGwfa&; aumfrwD(A[kd) jzpfajrmufa&;aumfrwDudk zGJ@pnf;ekdifcJhonf//

70

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

rGefjynfe,f tvkyfnDnGwfa&; aumfrwD(A[kd) jzpfajrmufa&;aumfrwD// em,u/ OuUX twGif;a&;rSL; wGJzuftwGif;a&;rSL;rsm; ekdifboGif rGefzkd;csdK ekdifoef;armif ekdifvSwif edkifbdk;[ef ekdifausmfat;/(urm0uf) b'NEWuUKENom&([dw*a[oD) emJygvdw([dw*a[oD) rGef"gwk ekdifaiGodrf; rif;wifaz/ rif;cifarmif tzGJ@0ifrsm; aiGxdrf;

(jyef=um;a&;)

4if;zGJ@pnf;vkdfufaom/rGefjynfe,ftvkyfnDnGwfa&;aumfrwD(A[kd)jzpfajrmufa&;aumfrwD wGifOuUjzpfvmol/q&m=uD;rGef"gwkudkpmzwfolrsm;eSifhtenf;i,frdwfqufay;csifygonf// q&m=uD;onf/rGefvlrsdK;udktvGefcspfjrwfekdf;oljzpfonf// rGefzkd;csdK/ rGefoef;/ rGefxGef;&ifponfh/ rGefwkdif;&if;om; acgif;aqmifrsm;uJhokd@ q&m=uD;onf/ rdrdtrnfta&S@Y rGef[kxnfhI rGef"gwk[k xifxif&Sm;&Sm;okH;ekSef;cJhonf// Todk@rdrd.trnfemrta&S@Y (rGef)xnfhoGif; xm;rSKudk axmuf&Skjcif;tm;jzifh/ q&m=uD;. rGefrsdK;cspf pdwf"gwfudk cef@rSef;,lekdifonf// q&m=uD;.rdbrsm;rSm/ rGefvlrsdK; trSKxrf;aumif;bGJ@&/ wkdufol=uD; ekdifa&$csdK/ trdrSm rdnSmjzpfonf// 4if;rdbeSpfyg;rS oxkHjrdk@teD;/ ZifroG,frGefaus;&Gmuav;wGif/ 1890ckeSpfrSm/ arG;zGm;cJhonf[kod&onf// yxrOD;qkH;/ oxkHjrdK@&Sif Ak'<aCmoausmif;wGif ynmoif=um;jyD;/ aemuf/ armfvjrdKiftxuf wef;ausmif;okd@ a&$ajymif; ynmoif=um; cJhonf// armfvjrdKiftxufwef;ausmif;wGif/ (10)wef;atmifjrifcJhonf// xkdaemuf &efukefwuUodkvfrSm(2)eSpfaejyD; umvuwWm;wuUokdvfrSm qufvuf ynmoif=um;cJh onf// touf(22)eSpf rSm/bDtufpD(B.Sc)bGJ@xl;udk qGwfcl;&&SdcJhonf// q&m=uD;zcif/ wkdufol=uD;ekdfifa&$csdKonf/ pmay0goem&SifwOD;jzpfjyD;/ rGefpma[mif;/ aya[mif;rsm;udk tjrwfwekd; pkaqmif;olwOD;jzpfonf// q&m=uD;rGef"gwkonfvnf; zcifrsdK;&kd;vkdufIpmay 0goem&SifwOD;jzpfvmonf// pma&;om;jcif;Y0goemxkHvmonf/ txufwef;ausmif;om;

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

71

b0uyifpma&;om;cJhonf//touf(30)wGif/at/wD/tifef/ bGJ@&ol/ wkdufol=uD;wOD;&JhorD;/ a':wifhqkdoleSifhtdrfaxmifuscJhonf//om;oDR;eSpfa,mufxGef;um;cJhonf// a':tkef;=uG,feSifh OD;tkef;wifOD;wkd@jzpfonf// q&m=uD;YnDtpfudkaarmifeSr/(6)a,muf&Sdonf// aq;rif;=uD; a[mif;/ a'gufwmodef;armif/ ukvor*~/ urBmhpm;eyf&duQmeJ@ v,f,mpkdufysdK;a&;tzGJ@ a'oqkdif&mn$ef=um;a&;rSL;a[mif; OD;oufpkwkd@onf q&m=uD;. nDtudkrsm;jzpfonf// q&m=uD;onf/bGJ@&jyD;aemufbD/tkd/pD/ukr`%DrSmtvkyf0ifvkyfonf// touf(60)rSmyifpif ,lonf// q&m=uD;onf i,fpOftcgu/ vBuf&nf/ umzDaomufokH;aomfvnf;/ touf(50) aemufykdif;wGif vkH;0raomufawmhacs// tjrJusdKcsufaom aq;jyKwf&nfudkom aomufavh &Sdonf[kod&onf// q&m=uD;onf rGefvlrsdL;jzpfonfhtnD/ rGef&kd;&m aq;rsm;udk eSpfjcdKufonf// rJZmvD&GufeSifh avmufao&Gufudk tajcmufjyK/ trSKef@axmif;jyD;/ a&jzifh usdKaomufonf// TuJhokd@/ jyKwf&nfudk aomufokH;jcif;tm;jzifh/ avvnfonf/ 0rf;rSefonf/ raumif;aom/ ykd;rGm;rsm;. tEW&m,fudkumuG,fonf/ tpma=uonf[k q&m=uD;u &Sif;jywwfonf// aumufnSif;aygif;eSifh aumufnSif;eSifh ywfoufaom tpm;pmrsm;udk q&m=uD;u a&Smif&Sm;onf// rGefvlrsdK;wkd@,lq=uouJhokd@ aumufnSif; pm;vSsif avylxonf/ avxkd;avatmifh jzpfwwfonf[k q&m=uD;u ajymjywwfonf// EGm;ekd@ukdrl/q&m=uD; tvGefeSpfoufonf// tjrJwrf;vnf; aomufokH;onf[k od&onf// aemufrGef/u&ifrsm; =udKufwwfonfh/ xef;vsufudkvnf; q&m=uD;onf tvGef=udKuf eSpfoufonf// t&ufaopm uif;onf// q&m=uD;onf/ &efukefjrdK@trSwf(25)wuUodkvf &dyfomvrf;aetdrfwGifaexkdifvSsuf&Sdonf//q&m=uD;onfusef;rma&;tvGefaumif;onf// ekdifaiGodrf;/ ekdifcifarmif/ ekdifwifaz/ ekdifausmfat;wkd@onf/ rGefwkd@eSifh tvGeftu|rf;0if olrsm;jzpfI txl;jyKjyD; rdwfquf&ef vkdrnfr[kwf[kxifygonf// edkfifcifarmifonf/ zJ@uwm;&Gmom;jzpfonf// tif*sifeD,mbJG@jzifh ausmif;jyD;xm;oljzpfonf// ekdifwifazonf/ bD;vlu|ef; &GmvGwf&GmrSjzpfonf//(B.A) bGJ@twGuf &efukefwuUodkvfwGif ynmoif=um; v#uf&Sdonf// ekdifausmfat;onf/ urm0ufZmwdjzpfonf// edkifausmfat;onf/ &efukefjrdK@Y ynmoif =uD;jyif;vmoljzpfjyD;/ trsdK;om;owif;pmwkdufwGif/ owif;axmuftjzpf vkyfudkif aeoljzpfonf// 1961-ckeSpf/Zefe0g&D(8)&ufae@wGif/ &efukefjrdK@/ Adkvfwaxmif&yfuGuf/ edaygtrsdK;om; txufwef;ausmif;Y rGefjynfe,f az:xkwfa&;tvkyf nDnGwfa&; aumfrwD (A[kd) jzpfajrmufa&; rGeftrsdK;om; nDvmcHw&yfudk atmifjrifpGm usif;yekdifcJhonf// 4if;nDvmcHukd/ q&m=uD;rGef"gwku obmywdtjzpf aqmif&GufI/ tcef;em;rSL;tjzpf/

72

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

&efukefwuUokdvfrGeftoif;rS/rif;wifazuaqmif&Gufygonf//obmywd/q&m=uD;rGef"gwk uatmufygtwkdif;rdef@cGef;ajym=um;oGm;konf// rGeftrsdK;om;rsm;wkd@rSm/ vlrsdK;wpfrsdK;Y &Sdtyfaom t*FgvuQ%meJ@ nDnGwf jynfpkH aew,f// pum;/ pmay/ aemufcHorfdkif;wkd@eJ@ jynfpkHw,f// rGefjynfe,f awmif;aejcif;rSm/ rdrdwkd@&mZ0ifordkif;t&/ bkd;bGm; ydkifqkdifcJhwJhe,fajrudk jyefvdkcsifwJhoabmyifjzpfw,f// rGeftrsdK;om;rsm;&J@ jynfe,fawmifqkda&;udk twwfekdifqkH; ygvDref'Drdkua&pD enf;t&/ vkyfaqmifoGm;rSm jzpfr,f// rGefjynfe,f&&Sda&;twGuf/ rGefjynfe,fudk vkdvm;wJhol rGeftrsdK;kom;wkdif; pkpnf; nDnGwf&r,f// jynfaxmifpkom;wkdif;axmufcH vmatmif/ pnf;&kH; vkyfaqmifoGm;&r,f// nDvmcHwGif/ rGefjynfe,faz:xkwfa&; &Sif;wrf;udkvnf;/ wifjyaqG;aEG;cJh=uonf// xkdaemufatmufygtqdkrsm;udkwnD wnGwfwnf;twnfjyKcJh=uonf// (1) usdKuQrDc&kdif/ oxkHc&kdifeSihf rGefvlrdsK;rsm;aexkdifaom/ qufpyf&ma'orsm;udk rGefjynfe,ftjzpf owfrSwfa&; Oya'=urf;udk 1961-ckeSpfazaz:0g&DvygvDrefwGif/ wifoGif; twnfjyK owfrSwfay;yg&ef TnDvmcHrS/ awmif;qkdonf// (2) rGeftrsdK;om;ae@/rGeftrsdK;om;tvHeSihf rGeftrsdK;om;oDcsif;rsm;udk az:xkwfekdifa&; twGuf/ ykdrdkus,fjyef@aom/ rGeftrsdK;om;rsm;yg0ifonfh/ aumfrwDw&yf zGJ@pnf;I az:xkwfay;&ef/ TnDvmcHrS A[kdaumfrwDokd@ wm0efv$Jtyfonf// (3) (u)/ rSefuefaom trsdK;om;a&;0g' (vlrsdK;=uD;0g'qef@usifjyD;/ vlrsdK;pkaoG;pnf; H nDnGwfa&;wnfaqmuf&ef) xlaxmifoGm;&ef// (c)jynfaxmifpktm; ckdifrm awmifhwif;a&; twGuf/ vlrsdK;pkqkdif&m jy\emrsm;udk pDppf &Sif;vif;&ef// (*)/4if;jy\emrsm; ajyvnfoGm;ap&eftwGuf/ ekdifiHawmftpkd;&u =uD;rSL;jyD; vlrsdK;aygif;pkHyg0if aom/ yifvkHuGefz&ifhuJhokd@aom/ tvm;wluGefz&ifhrsdK; usif;yay;&eftqkdudk TnDvmcHrSawmif;qkdygonf// (4) (u)jynfwGif;jidrf;csrf;a&; wnfaqmuf&ef/ (c)ygvDref'Drdkua&pDxdef;odrf;&ef/ (*)trsdK;om;nDnGwfa&; wnfaqmuf&eftwGuf/ wlnDaom tzGJ@pnf;rsm;eSihf jynfolvlxk w&yfvkH;wkd@ yl;aygif;um/ trsdK;om; nDnGwfa&;udk r&rae wnfaqmuf oGm;&efTnDvmcH=uD;utrsm;oabmwltwnfjyKonf//2

rGefjynfe,faz:xkwfa&;tvkyfnDnGwfa&;aumfrwD/ HDR: Political Papers CII.

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

73

nDvmcHokd@ udk,fpm;vS,faygif;pkH wufa&mufvm=uonf// oHCmawmfrsm;/ jynfol@ vGwfawmftrwf rGefzkd;csdK/ ekdifatmifxGef;/ yrnw/ obmywdtzGJ@0if/ Adkvfzdk;uGef/ Adkvfvlat;ponfh/ekdifia&;acgif;aqmifrsm;vnf;wufa&muf=uonf// Tjzpfay:wkd;wufrSK H tm;vkH;wkd@onf rGefjynfol@wyfOD;. =udK;yrf;rSK/ tarSsmf=uD;rm;rSK/ pdwf&SnfoD;cHpGm/ pnf;&kH;rSKwdk@a=umifh taumifxnf ay:vmonfqkdvSsif rSm;rnfr[kwf[k xifygonf// tvif;0ifvmaom rGefjynfol@wyfOD;=uD;rm;aom atmifjrifrSKw&yf[k qkd&ayrnf// 4if;aumfrwDwGif/ rGeftrsdK;om; tzGJ@aygif;pkH yg0ifvmonfudk awG@&onf// wuUokdvf rGeftoif;rS/ rGefausmif;om; acgif;aqmifrsm;jzpfaom/ rif;wifaz/ rif;atmifAveSihf rGefvli,facgif;aqmif/rif;ausmfat;(urm0uf)wkd@vnf;wuf=uGpGm/yg0ifvSKyf&Sm;vmonf// xkdtcsdefumvY jzpfay:aeaom ekdifiHa&;tajcaeudk okH;oyf=unfhv#if/ ygvDref'Drkdua&pD enf;jzifh rGefjynfe,fudk taumifxnf az:&,ledkifonf[k rGefjynfol xlxkwkd@u,kH=unf ae=uonfudk awG@&onf// vGwfvyfaom rGefjynfe,ftwGuf vufeufudkif awmfvSef aeaom/ OuUX=uD;ekdifa&$usif. awmwGif;vufeufudkiftzGJ@/ rGefjynfopfygwD tay:/ rGefjynfolvlxk. pdwf0ifpm;rSK/tm;ay;rSK tvGeftm;enf; aeonfudk awG@&onf// rGefjynfopfygwDtay: ,kH=unfrSKtm;enf;onf[kqkdv#if ykdrdkrSefuefayrnf// txl;ojzifh OuUX=uD;ekdifa&$usif. OD;aqmifrSKtay: ,kH=unfrSK tvGeftm;enf;aeonfudk awG@jrifekdif onf// rGefjynfolvlxkonf/ Oya'abmifodk@ 0ifa&mufvmaom jynfol@wyfO;D . OD;aqmifrSKudk ,kH=unfvufcHvmonf// rGefjynfol@wyfOD; acgif;aqmifwkd@. OD;aqmifrSKjzifh/ udk,fydkifjyXmef;cGifh tcGifha&;tjynfh0&Sdaom rGefjynfe,fw&yfudk r=umcif taumifxnf az:ekdifrnf[ktjynfht0,kH=unfae=uonf// OuUX=uD;ekdifa&$usiftaejzifh t&if;&SifygvDref'Drdkua&pDtay: vkH;0t,kH=unfr&Sday// t&if;&Sif ygvDrefenf;jzifh/ udk,fydkifjyXmef;cGifh tjynfh0&Sdonfh rGefjynfe,fw&yfudk taumifxnfaz: &,lekdifrnf[kvnf; OuUX=uD;taeeSifh vkH;vkH;r,kH=unfay// 1960-ckeSpf a&G;aumufyGJY wnfjrJ zqyvtzGJ@rS &SKH;edyfhjyD;/ oef;&Sif; zqyvtzGJ@rS tedkif&oGm;onfh tay: ppfwyf&SdppfAkdvfcsKyfwkd@u vkH;0auseyfrSKr&Sdonfudk OuUX=uD;rS/ wGufqodxm; onf// tekdif&wufvmaom/ OD;ektpdk;&tay: auseyfrSKvkH;0r&Sdaom ppfwyfrS/ ppfAkdvfcsKyfwkd@onf/ wae@ae@wGift&yfom;OD;ektpkd;&xH rStm%mudk odrf;,lekdifrnf[k OuUXu=udKwifjyD;jrifxm;onf// 1961-ckeSpfazaz:0g&Dv(3)&ufae@wGif/0ef=uD;csKyfeSifh ekdifiHa&;tzGJ@toD;oD;rS udk,fpm;vS,f acgif;aqmifrsm;eSifh awG@pkHaqG;aEG;yJGw&yfudk0ef=uD;csKyf tdrf0if;{nfhcHryfY usif;ycJhonf//

74

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

4if;aqG;aEG;yGJwGif/ rGef/ &ckdif/ yxp/yrnw/ zqyv/ paomekdifiHa&; udk,fpm;vS,frsm;pkHnD wufa&muf=uonf// xkdtaqG;aEG;yGJY 0ef=uD;csKyfOD;ekonf atmufygtwkdif; ajym =um;oGm;onf// rGefjynfe,f/ &ckdifjynfe,f ay;&ef u|efawmh. uwdudk rzsufyg// ,ae@ay:ayguf aewJh jy\emrSm/ t=uH ay;tzGJ@u jynfe,frsm; &,la&;eSihf ywfoufjyD; rJykH;axmifjyD; qEN &,loifhonf qkdwJhtcsuf tay:rSm/ uGJvGJcsufrsm; &Sdaew,f// TuGJvGJcsufrsm;udk nSdeSKdif;&ef twGuf/ u|efawmftm; tcsdef tenf;i,fay;ap vkdw,f// jynfol@v$wfawmf usif;ypOfrSmyif/ oufqkdif&m acgif;aqmifrsm;eSifh u|efawmf aqG;aeG;OD;rnf jzpfygw,f// onfhtjyif 0ef=uD;rsm;tzJG@/ yxptzGJ@/ zGJ@pnf;tkyfcsKyfykH tajccHOya' jyifqifa&; aumfrwD ponfhyk*~dKvfwkd@eSifh wdkifyifjyD;/ TudpPudk rwfvtwGif;jyD;pD;atmifaqmif&Gufay;ygr,f// 1961-ckeSpfrwfv/ (13)&ufae@wGif usif;yaom/ jynfol@v$wfawmf tpnf;ta0;Y 0ef=uD;csKyfonf jynfe,fay;a&; qkdif&m tqdkjyKcsufopf w&yfudkwifoGif;cJhonf// OD;ek. tqdkjhyKcsufopfwGif tcsuf(5)csufyg0ifonf// teSpfcsKyfoabmrSm rJykH;axmifpepfudk rusifhokH;awmhbJ/rGefjynfe,fudktqifhokH;qifhjzifh taumifxnfaz:oGm;&efpDpOfxm;onf// yxrtqifhwGif rGefa&;&m0ef=uD;cef@&ef/ 'kwd,tqifhwGif rGefjynfe,fjyifqifa&;aumfrwD zGJ@&efeSihf wwd,tqifhwGif rGefjynfe,fzGJ@pnf;&ef tpDtpOfrsm;yg0ifonf// 0ef=uD;csKyf. jynfe,fay;a&;qkdif&m tqkdjyKcsufopfeSifh ywfoufI 1961-ckeSpf rwfv (16)&ufae@wGif usif;yaom/ jynfol@v$wfawmf tpnf;ta0;wGif/ a&;rJqENe,ftrwfrGefbdk;csdKeSifh usdKuQrD trwfekdifatmifxGef;wkd@ua0zefaqG;aEG; oGm;onf// edkifiHawmf0ef=uD;csKyf. rGefa&;&m0ef=uD;wpfOD; cef@xm;ay;a&;rludk rGefjynfol@wyfOD;eSifh rGefjynfe,f az:xkwfa&; aumfrwDwkd@uvnf; ,m,Dtm;jzifh oabmwlvufcH=uonf// 1961-ckeSpf {jyDv(18)ae@&ufwGif armfvjrdKifjrdK@ rGefjynfol@wyfOD; ygwD&kH;wnf&mXmeY usif;yaom rGefjynfe,f az:xkwfa&; aumfrwD tpnf;ta0;rS rGefa&;&m0ef=uD;wOD; a&G;cs,fa&;twGuf/ aqG;aEG;=uonf// tcsdK@u ekdifatmifxGef;udk tqkdjyK=uonf// tcsdK@u rGefzdk;csdKudk tqkdjyK=uonf// tacstwif aqGG;aEG;=uonf// rdrdwkd@.tqdkdukd tcdkiftrm/ oufaoxl ta=umif;jyI/ aqG;aEG;=uonf// rGefzkd;csdKudk/ rGefwkdif;&if;om;tiftm;pkrS/ ekdifatmifvSaiGwdk@u tqkdjyK=uonf// rGeftrsdK;om;wkd@twGuf/ rGefzdk;csKd.tepfemcHcJhrSK/ =udK;yrf;cJhrSK rGefzdk;csdK. ekdifiHa&;tawG@=uKH/ Om%fynm =uD;rm;rSKwkd@udk tajcjyKI/ rGefzdk;csdKonfom/ 0ef=uD; jzpfxkdufonf[k wifjyvm=uonf// edkifatmifxGef;tm;

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

75

axmufcHaom tiftm;pkzufrSvnf;/ ekdifatmifxGef;. trsdK;om;ekdifiHa&;pGrf;aqmifrSK/ awmY(10)eSpf (10)rdk; tepfemcHcJhrSK/ wkd@udktajcjyKI edkifatmifxGef;onfom 0ef=uD; jzpfxkdufonf[k/ tckdiftrm tqdkjyKvmonf// wzufeSifhwzuf tjyefvSef tajcwif aqG;aEG;=uonf// aqG;aEG;nSdKeSdKif;,lI r&edkifonfhtajcaeokd@ a&mufvmonf// aemufqkH;wGif trsm;rJqENaumufcHI qkH;jzwf,l&onf// edkifatmifxGef;tm; axmufcHol rsm;u rJtom&oGm;onf// trsm;qENkudk av;pm; vufcHaomtm;jzifh rGefzkd;csdKonf edkifatmifxGef;udk 0ef=uD;ae&may;vkdufonf// ekdifzdk;csdKonf/ rGefwkdif;&if;om; tpnf;&kH;udk pwifwnfaxmifcJholjzpfonf// vGwfvyfa&; t=udKacwfeSifh vGwfvyfa&;&p/ acwf wav#muf rGefjynfe,ftwGuf awmif;qkdwkdufyGJ 0ifcJhpOfwGif/ edkifatmifxGef;/ ekdifzdk;pdef/ ekdifcsrf;rGefwkd@udk edkifiHa&;t&/ OD;aqmifrSK ay;cJholjzpfonf// 1949-ckeSpfwkdif;&if;om; tzGJ@pnf;. acgif;aqmifrsm;jzpfaom/ ekdifatmifxGef;/ edkifzdk;pdef/ twGif;a&;rSL; edkfifcsrf;rGefwkd@ toD;oD;awmckdpOf/ rGefzdk;csdKonf/ tif;pdef axmifxJ a&mufaeonf// (au/te/f'D/tkd)u&if trsdK;om;tzGJ@pnf;rS tif;pdefjrdK@udodrf;pOf/ rGefzdk;csdKeSifh ekdifvSarmifwkd@eSpfOD;u tm;ay;onf k [ktpdk;&rS pGyfpGJjyD; xdef;odrf;xm; vkdujf cif;jzpfonf// rGefwkdif;&if;om;acgif;aqmifrsm; awmckdpOf rGefzdk;csdKryg0ifedkifcJhay// xkdtwl rGeftrsdK;om;a&;&mtzGJ@csKyf acgif;aqmifrsm; jzpfaom/ekdifomeSif;/ ekdifxGef;odef;/ edkifaiGodef;/ edkifodrf;armifwdk@ awmckdpOf/ tzGJ@.OuUX ekdifvSarmif onfvnf; ryg0ifekdifcJhacs// OD;ektpdk;&tzGJ@0if/ rGefa&;&m0ef=uD;tjzpf/ ygvDreftrwf/ ekdifatmifxGef;tm; a&G;cs,f vkufonf// edkifatmifxGef; onf/1961-ckeSpf {jyDv/(27)&ufae@wGif/ ekdifiHawmforRw=uD; d a&S@arSmufY rGefa&;&m0ef=uD;tjzpf usrf;opPmusdefqkdcJhonf// rGefa&;&m 0ef=uD; ekdfifatmifxGef;onf/ 0ef=uD;&mxl;udk usrf;usdef vufcH,ljyD;aemuf 0ef=uD;&kH;cef;Y 1961ckeSpf arv (3)&ufae@rS pIf&kH;xkdifonf// Todk@ ekdifatmifxGef;wOD; tpkd;&0ef=uD; wOD; jzpfoGm;onfhtay: awmwGif;vufeufudkif tzGJ@pnf;jzpfaom rGefjynfopfygwD taeeSifh rnfodk@r#wkef@jyefrSKr&Sdcay// axmufcHrSKvnf;rjy/ &SKwfcsrSKvnf; vkH;0rjyKcJhacs// wcsdefu Jh rdrd.awmfvSefa&; &Jabmf/ &Jbufjzpfaom/ edkifatmifxGef;0ef=uD;jzpfoGm;onfhtay:/ OuUX ekdifa&$usifonf/ vkH;0pdwf0ifpm;rSKr&SdcJhacs// 1961-ckeSpf/ ZGefv(8)ae@rS/ ZGefv(16)ae@txd/ &Srf;jynfe,f awmif=uD;jrdK@wGif/ jynfe,f aygif;pkH nDvmcH(awmif=uD; uGefz&if;)w&yfudkusif;ycJhonf// xkdnDvmcHokd@/ &Srf;/u,m;/ ucsif/ u&if/ csif;/ &ckdif/ rGefponfh wkdif;&if;om; udk,fpm;vS,aygif;pkH wufa&muf f =uonf// nDvmcHodk@ wufa&mufaom rGeftzGJ@wGif/ rGefjynfol@wyfOD;ygwD/ rGefwkdif;&if;om; tpnf;t&kH;/ oef@&Sif;rGef/ rGefwkd;wufa&;ygwD/ rGefjynfe,faz:xkwfa&; aumfrwDrS

76

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

udk,fpm;vS,frsm; yg0if=uonf// rGefjynfe,faz:xkwfa&; tvkyfnDnGwfa&;aumfrwD udk,fpm;vS,frsm;tjzpfwufa&mufolrsm;rSm/ ekdifvSarmif/ ekdifbapm/ ekdifxGef;odef;/ ekdifaiGodef;/ ekdifodrf;armif/ ekdifatmifcspfpH/ ekdifatmifcspf(xkH;tkdif)/ edkifqefeD/ edkifjrwfom'Gef;/ ekdifpef;jrdKif/ rif;wifazwkd@jzpfonf// 4if;nDvmcHwGif/ ucsifjynfe,f udk,fpm;vS,f OD;Zefxmqifu atmufyg tqdkw&yfudk wifoGif;oGm;onf// jynfaxmifpk jrefrmedkifiHawmf jynfe,f &oifh&xkdufaom t&nftcsif;eSifh jynfpkHonfh/ rGef/ &cdkfif/ csif;vlrsdK;rsm; qENjyif;pGmjzifh vkdvm;awmif;qkd vsuf&Sdaom jynfe,frsm;udktjrefqkH; taumiftxnf az:ay;yg&ef jynfaxmifpk ekdifiHawmf tpdk;&tm; TnDvmcH=uD;u wkdufwGef;a=umif;// ekdifiHawmftpkd;& onf/ tcsdefrqGJbJ/ tajccHOya' yk'fr(199)eSifh 200(u)yg jyXmef;csufrsm;t& rGefjynfe,f/ &ckdifjynfe,f/ csif;jynfe,frsm;udk tjrefqkH; taumiftxnfaz: ay;&efwkdufwGef;onf// &Srf;jynfe,fudk,fpm;vS,OD;ausmfpdefuvnf;/ ODZefxmqif.tqdkudk atmufygtwkdif; f axmufcHaqG;aEG;oGm;onf// rGefjynfe,fudk u|efawmfwkd@ az:xkwfay;oifhw,fqkdwm txl;ajymaep&m vkdr,fvkd@ rxifyg/ bmjzpfvJ qkdawmh/ u|efawmfwkd@ jrefrm&mZ0ifudk jyef=unfhvSsif/ yXrOD;qkH; u|efawmfwkd@&J@ wkdif;jynfrS/ t,Ofaus;qkH; ,Ofaus;rSKudk az:xkwfwm rGefvlrsdK;rsm; jzpfygw,f// u|efawmfwdk@ onfae@ Armpmayudk oif=um;aewmonf/ Armpmay[m/ b,fuaygufzGm; vmovJ qkd&if/ u|efawmfwkd@/ 'DrGef,Ofaus;rSKu aygufzGm;vmw,f// rGef[m &mZ0if tpOftvm eSifh wxD;weef; wkdif;jynf=uD;awG txift&Sm;&SdcJhw,f qkdwm/ u|efawmfwkd@ ok0blrdwkdif;qkdwm/ a&S;wkef;urGefjynfe,f=uD;ygbJqkdwm/ txift&Sm;&Sdyg w,f// tJ'Dawmh/ rGefpmu/ tukefvkH;,Ofaus;rSK jyef@yGm; vmw,fqkdwm axmuf&SkKjcif;tm;jzifh/ u|effawmfwkd@ rGefvlrsdK;rsm;[m jynfe,f&oifhw,f// 'Dae@jynfe,f&oifhw,fqkdwmbmrS txl;ajymae p&m rvkdygbl;/ [lI/OD;ausmfpdefu/ rGefjynfe,fay;oifha=umif; axmufcHajym=um;cJhonf//3
3

1958/1962/jrefrmhekdifiHa&;/pm/321/

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

77

1958-ckeSpf/ Oya'abmifokd@ 0ifcJhonfh/ rGefjynfol@ wyfOD;ygwD. enf;AsL[m ajymif;vJrSK tay:/ uGsefawmfeSifh rif;0if;xdefwkd@u apm'u wufwwfonf// tcGifha&;&v#if&ovkd/ tcGifh=uKHvSsif/ =uKHovkd/ rGefjynfol@wyfOD; acgif;aqmifrsm;udk ar;jrefjyD;/ rGefjynfol@ wyfOD;. enf;AsL[m ajymif;vJrSKtjrifudk &Sif;vif; ckdif;wwfonf// wcgwGif/ u|efawmfwdk@eSpfOD;onf/ rGefjynfol@wyfOD;. A[kdaumfrwD0if wOD;jzpfaom ekdifcsrf;rGefESifh awG@qkH=uonf// ekdifcsrf;rGeftm;rGefjynfol@wyfOD; enf;AsL[m ajymif;vJrSKeSifh ywfoufjyD; ar;jref;bl;ygonf// u|efawmfwkd@eSpfOD; ar;jref;wJhtay: edkifcsrf;rGefu pdwf&Snfvuf&Snf&Sif;jyonf// edkifcsrf;rGef. jyefvnf ajz=um;csufudk tao;pdyfrwifjycif/ edkifcsrf;rGefeSifh pmzwfolrsm;tm; tenf;i,f rdwfquf ay;vkdygonf// ekdifcsrf;rGefonf/ urm0uf&Gm Zmwd jzpfonf//1270-ckeSpf/ uxdkef(wefaqmifrkef; vqef; (3)&uf/t*Fgae@Y/ trd/rduUkxm/ tz/emHuHifwkd@rS arG;zGm;vljzpfvmonf// emJcsrf;rGefonf/ yxrtdrfaxmifrS ZeDonf/ uG,fvGefoGm;jyD;aemuf/ omoemabmifodk@ 0ifa&mufI &[ef;0wfcJhonf// &[ef;b0eSifhaysmfarG@cJoljzpfonf// pmayy&d,gwWdudkvkdufpm;cJhonf// w&m;bm0emY aysmfarG@oljzpfonf// odk@aomf/ vGwfvyfa&; t=udKacwf/ rGefttrsdK;om; ta&; vSKyf&Sm;rSK t&Sdeft[kefonf/ edkfifcsrf;.rdsK;cspfpdwfudk edk;qGouJhokd@jzpfapcJhonf// &[ef;b0wGifyif trsdK;om;a&; aqmif&Gufvkdpdwf jzpfay:vmonf// rEWav;jrdK@okd@ wufI ynmql;yl;cJhonf// aemufydkif;wGif &efukefjrdK@odk@ jyefqif;vmjyD; rGefrsdK;cspf q&mawmf/ emJukoveSifhqkHrdonf// q&mawmfeSifhtwl/ &efukefjrdK@ a&wm&Snf&Sd rGefausmif; (jZyfa=wH) wGifaexkdifcJhonf// 1946-ckeSpfrSm pwifzGJ@pnf;aom rGefwkdif;&if;om;tpnf;&kH;wGif &[ef;b0tjzpfeJ@yif yg0ifcJhonf// xkdzGJ@pnf;aom rGefwkdfif;&if;om;tpnf;&kH;wGif/ q&mawmf/ emJukov u em,ujzpfjyD;/ rGefzkd;csdK;uOuUXjzpfcg/ rGefoef;rSm twGif;a&;rSL;jzpfcJhonf// edkfifcsrf;rGefonf/ tzGJ@.trSKaqmifwOD;tjzpf a&G;cs,fjcif;cHcJh&onf// &[ef;b0jzifh/ tzGJ@pnf;.0g'jzef@csDa&; wm0efudk,lcJhonf// rGefjrefrmeSpfbmomjzifh (3)ywfw=udrf xkwfa0onfh/ wdkif;&if;om; tpnf;t&kH;.tmabmfjzpfaom/ &mrnowif;pmudk wm0efcH=uD;=uyfIq&m[kdeSifh twl xkwfa0cJholjzpfonf// 1947-ckeSpf zqyvwkdif;jynfjynfjyK vGwfawmfa&G;aumufyGJ tay: rGefwkdfif;&if;om;tzGJ@pnf;twGif;wGifoabmxm;uGJvGJ=ujyD;/ rGefoef;onf/ rGefwdkif;&if;om; tpnf;&kH;. twGif;a&;rSL;ae&mrS eSKwfxGufcJhonf// xkdtcsdefrSpI ekdfifcsrf;rGefonf/ rGefwdkif;&if;om; tpnf;&kH;.twGif;a&;rSL;jzpfvmonf// xdkaemuf &[ef;b0udk pGef@vGwf cJhonf// rGefvlrsdK;udk tvGefcspfjrwfekd;I/ rGefvlrsdK;wkd@. tusdK;udk ydkrdkxda&mufpGm xrf;aqmifekdifa&;twGuf rdrdtvGefjrwfekd; wefzkd;xm;aom/ jrifhjrwfonfh &[ef;b0udk pGef@vGwfcJhonf// trsdK;om;ekdifiHa&;wGif udk,fzd&ifzdae@nrtm; yg0if aqmif&GufcJhonf//

78

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

rGefbkd;csdK/ ekdifatmifxGef;/ ekdifbkd;pdefwkd@eSifhtwl/ wkdif;&if;om; tpnf;t&kH;ukd OD;aqmif cJhonf// rGeftrsdK;om;ae@udkyxrOD;qkH;/ acgif;aqmifusif;yaom rGefacgif;aqmif(7)OD;wGif/ edkfifcsrf;rGefvnf; wOD;yg0ifcJhonf// xkdpOfu edkifcsrf;rGefonf/ tpnf;&kH;. twGif;a&;rSL; jzpfaeonf// &[ef;b0rS xGufjyD;aemufydkif;wGif yi&GmoltysdK=uD; rdydktf (cCi]yjpuiaj)eSifh tdrfaxmif us onf// 1949-ckeSpf wGifurm0ufaus;&Gmudk jynfol@&Jabmfwkd@u vma&mufrD;&SKd@ zsufqD; vkdufonfhaemufykdif;wGif ekdifatmifxGef;/ ekdifbkd;pdef/ q&m[kd/q&mxGef;cif/ q&m&$ef;wkd@eSifh twlawmckd cJholjzpfonf// 1956-ckeSpfrGefjynfol@wyfOD;ygwDudkyxrOD;pGmzGJ@pnf;&mwGif/ ekdifcsrf;rGefudk taxGaxGtwGif;a&;rSL; tjzpftrsm;rSa&G;aumufwifajrSmufcJh=ujyefonf/ 1958-ckeSpf Oya'abmifodk@ 0ifvmaom umvtxd/ rGefjynfol@wyfOD;. twGif;a&;rSL; wm0efudk/ ,lxm;oljzpfonf// rGefjynfol@wyfOD;. enf;AsL[m ajymif;vJ&mwGif/ t"dutcef;rS yg0ifcJhaom acgif;aqmifwOD;jzpfonf// 1958-ckeSpf rGefjynfol@wyfOD;/ enf;AsL[majymif;vJjyD; Oya'abmifo@dk 0ifa&;twGuf/ zqyvtpkd;&eSihf awG@qkHaqG;aEG; &mwGif/ OD;aqmifcJholjzpfonf// ekdifcsrf;rGefudk rGefvl=uD;vli,ftm;vkH;u/ cspfcif=uonf// vlwkdif;vlwdkif;udk cifrifwwfonf// aysmfaysmf&$if&$ifaexkdifwwfonf// tvGefaz:a&G wwfaom ekdifcsrf;rGefudk/ vkyfaz:/ udkifbuf/ &Jabmfrsm;u/ cspfpekd;jzihf/ ekdifcsrf;[kac:qkd okH;ekSef;=uonf// 1960-ckeSpfrJa&G;aumufyGJwGif/ armfvjrdKifjrdK@/ rJqENe,frSm/ yxptrwf avmif; OD;oGieSifh xdyfwkduf,SOfjyKdifjyD; a&G;aumufyGJ0ifcJhonf// &SKH;edyfhoGm;cJhonf// f rGefjynfol@wyfOD;onf/ vufeufudkfif awmfvSefa&; enf;AsL[mrSonf/ 'Drdkua&pDenf; ygvDrefwGif; wkdufyGJ enf;AsL[modk@ tb,fa=umifh/ ajymif;vJc&ovJvkd@ edkifcsrf;tm; Jh u|efawmfwkd@eSpfOD;u ar;jref; aomtcg/ u|efawmfwkd@.tar;udk ekdifcsrf;onf/ pdwf&Snfvuf&SnfpGmjzifh/ atmufygtwdkif; &Sif;vif;ajz=um;ygonf// 1958-ckeSpfrSpjyD; rGefjynfol@wyfOD;[m/ vufeufudkifawmfvSefa&; enf;AsL[mrS onf/ 'drdkua&pD wdkufyGJ enf;AsL[mtoGGif omefokd@ ajymif;vJvmw,f// tJ'Dvkd rGefjynfol@wyfOD;ygwD[m/ vufeuf udkifvrf;pOfenf;AsL[mudk tjyD;tydkif pGef@v$wfjyD; 'Drdkua&pDwdkufyGJ toGifomefodk@ vkH;0ul;ajymif; oGm;wJhae&mrSm/ rdrdwkd@r[mAsK[mvrf;pOf(trsdK;om;vGwfajrmufa&;/ udk,fydkifjyXmef;cGifh&jynfe,f xlaxmifa&;)udk vkH;0rpGef@v$wfygvkd@ twdtvif;ausjimcJhw,f// rGefjynfol@ wyfOD;[m xkdtcsdef umvu/ jzpfay:aewJh edkifiHa&; t&yf&yfwdk@udk aocsmpGm

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

79

qef;ppfokH;oyfjyD;rS/ enf;AsL[majymif;vJ wmjzpfw,f// rGefjynfol@wyfOD;ygwD[m atmufyg trsKd;om;a&; wm0ef(2)&yftay: aocsm/ usepGm avhvm okH;oyf cJhygw,f// rGeftrsKd;om;wdk@. b0vGwfajrmufa&;/ r[mAsL[myef;wkdiftwGuf rGeftrsKd;om;wdk@&J@rvGJra&Smifom/ xrf;aqmif&rJh r[mwm0efrsm;rSm// (u) awmwGif;vufeufudkifawmfvSefa&; eSifh (c) 'Drdkua&pD/ ygvDref wGif;wdkufyGJ/ qdkwJh vrf;pOf(2)&yfwdk@&Sdw,f// wkdufyGJ enf;AsL[m eSpf&yfvkd@ ajymekdifw,f// tJ'Denf;AsL[m eSpf&yfudk rGefvlrsdK;wkd@ vGwfajrmufa&;twGuf/ rv$Jra&Smifom wkdufyJG0ifoGm;&rJh/ trsKd;om; r[m wm0ef(2)&yf jzpfw,fvkd@/ rGefjynfol@wyfOD;rS cH,lxm;w,f// tJ'DtrsdK;om; wm0ef(2)ckqkdwJh/ wkdufyGJ(2)&yfudk/ aphaph pyfpyfavhvm okH;oyfcJhw,f// 4if;trsKd;om; r[mwm0ef(2)&yfjzpfwJh/ 'Drdkua&pDwdkufyGJeSifh vufeufudkif awmfvSefa&; wdkufyGJ wdk@onf/ jydKifwl/ csdefcGifvsmnDrsSpGm/ tm;aumif;aumif;/ nDnDnGwfnGwfeJ@ v_yf&Sm; awmfvSefoGm;bkd@ vkdtyf w,fvkd@ rGefjynfol@wyfOD; acgif;aqmifrsm;ujrifcJh =uw,f// trsKd;om; wm0efcGJa0r_t&/ 1948-rS 1958-ckeSpfumvwGif 'Drkdua&pD wdkufyGJqdkwJh/ trsKd;om;wm0efudk rGefwdkif;&if;om; tpnf;&kH;rS wm0ef,lxm;jyD;/ vufeufudkif awmfvSefa&;wkdufyGJqkdwJh/ tjcm;trsKd;om;a&; wm0efudkrl rGefjynfol@wyfOD;rS wm0ef,l xm;w,f qkdwJh tcsufudkawG@&r,f// 1957/ 58ckeSpf umvrSm/ jzpfay:ajymif;vJvmwJh/ jynfwGif; ekdifiHa&;tajcaeudk avhvm&if zqyv tpkd;&rSm tuGJtjyJ jzpfvmwmukdawG@&r,f// OD;eK.zqyvtpkd;&onf/ tm;tifcsdeJ@ vmw,f// pnf;vkH;rSK/ nDnGwfjcif;vnf; r&Sdjzpfvmw,f// (OD;/Akdvf/ocif) tkyfpktrsdK;rsdK; ay:xGef;aew,f// OD;ek acgif;aqmifrSKudk twkdufcH jyKwJh OD;baqG/ OD;ausmfjidrf;wkd@ OD;aqmifw/Jh twkdufcHtkyfpkay:xGuf vmw,f// zqyvtwGif;wGif trsdK;trsdK;tjym;jym;/ jcm;em;ae=uw,ff// OD;eKtpkd;&tay: jynfol vlxk&J@ axmufcH,kH=unfrSKvnf; wjznf;jznf; usqif;vmw,f// jynfolvlxktaeeJ@vnf;/ wzufwGif ekdifiHa&;tjrif/ jrifhrm;/ ekd;=um;/ wuf=uG vmw,f// twdkif;wmwckxd/jynfolvlxk&J@ ekdifiHa&;vSKyf&Sm;rSK[m/ t&Sdeft[kef tm;aumif;vmw,f// vlrsdK;pkwkd@&J@ ygvDrefwGif;awmif;qkdrSK eSifhygvDrefwGif; wdkufyGJvnf;/ t&Sdeft[kef &vmw,f// vlrsdK;pkwkdif;&if;om; tzGJ@rsm;eJ@ tjcm;aom/ twdkufcH/ tzGJ@pnf;jzpfwJh/ y/r/n/wwkd@&J@ aygif;pnf; nDnGwfrSK vnf;/ tm;aumif;/ vmw,f// wkdif;&if;om; trwfrsm;eJ@ y/r/n/w/ trwfwkd@&J@/ vufwGJ nDnGwfjyD;/ ygvDrefwGif;/awmif;qkdrSK/ ekdifiHa&; wkdufyGJonfvnf; t&Sdeft[kef&/ tm;aumif;vm w,f//

80

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

Ttcsufwkd@udk/ rGefjynfol@wyfOD;u aumif;rGefpGm tuJcwfrdvmw,f// 4if;tjyif 1958-ckeSpf ywf0ef;usifwGif/ t&yf&yf&Sd (rGef/u&if/uGefjrLepfygwD tygt0if) vufeufudkif awmfvSefa&;vnf; wjznf;jznf; tm;enf; vmwmudk awGG@&r,f// 1949-ckeSpf ywf0ef;usifumvu awmfvSefa&;tajcaeeSifh vkH;0 rwlbl;/ 'gudk rGefjynfol@wyfOD;rS okH;oyfvmrdw,f// 1949-ckeSpf umvwGif awmwGif;vufeufudkif tiftm;pkwdk@u tvGeftm;aumif;cJhw,f// OD;eKtpdk;&udk &efukeftpdk;& (okd@) q,fheSpfrdkiftpdk;&[k ac:qdk&avmufatmif e,fajr usOf;ajrmif; apekdifcJhw,f// wjynfvkH;udk vufeufudkifawmfvSeftiftm;pkwdk@u odrf;ydkufedkif vkenf;enf; &SdcJhw,f// rGef/u&if vufeufudkif awmfvSefa&; tiftm;pkwdk@[m armfvjrdkifjrdk@udkyif odrf;ydkufedkifcJhwmudk rSwfrd=u ygvdrfr,f// okd@ao: rdrdwdk@awmfvSefa&;tiftm;pktcsif;csif;uGJvGJjyD; wedkifiHvkH;udkrodrf;ydkuf edkifcJh=ubl;// 1958-ckeSpfrSm 'Dtajctae tm;vkH;wdk@udk rGefjynfol@wyfOD;u aumif;aumif;tuJcwfrdw,f// 1949-ckeSpfaemufydkif; awmfvSefa&; tiftm;pkwdk@onf wjznf;jznf;tiftm; enf;vmw,f// 'ga=umifh vufeufudkif awmfvSefa&;eJ@ atmifyGJcHjyD;/ wedkifiHvkH;udk odrf;ydkuf,lbkd@/ vuf&Sdtm%m& tpkd;&udk jzKwfcsbdk@qdkwm/ xifoavmuf rvG,fulawmhbl;// rGefjynfol@wyfOD; acgif;aqmifrsm;eJ@ wyfzGJ@0if wyfrSL;wdk@u/ tuJcwfrd=uw,f// wzufrSmvJ/ ygvDrefwGif; wdkufyGJ[m/ ydkrdk tm;aumif; vmw,f// twdkufcHwdk@&J@/ ygvDrefwGif;/ 'Drdkua&pDwdkufyGJonf t&Sdeft[kef& tm;aumif;vmw,f/ jynfolwkd@&J@ 'Drdkua&pD todw&m; ekd;=um; pjyKvmw,f// z/q/y/v/ tpdk;& twGif;wGifvJ/ tuJGtjyJawGjzpfvmw,f// tm;enf; vmw,f/ ygvDrefonf/ vlrsK;dpkvlenf;pk wdk@&J@wkdufyGJ e,fajropf jzpf vmw,f// 1958-ckeSpf[m/ vGwfvyfa&;&jyD;(10)eSpf jynfhwJheSpfjzpfw,f// yifvkHpmcsKyft&/ &Srf;/u,m;/ucsif/ csif;pwJh/awmifay: a'oudk/ cGJxGufcGifh ay;&rJheSpfjzpfvmw,f// ygvDrefwGif; wkdufyGJonf/ rvGJra&Smifom/ jyif;xefvmrJh t&dyfta,mifudk rGefjynfol@wyfOD; acgif;aqmifwkd@u =udKwifjrifxm;w,f// 'DyGJ=uD;yGJaumif;rSm/ rGefvlrsdK;wkd@twGuf tcGifhaumif;,lwwfbkd@vkdr,fvkd@ vJ/jrif=uw,f// 'Dtcsdef[m rGefvlrsdK;eSihf wkdif;&if;om;tm;vkH;wkd@&J@/ tcsdefaumif;/ tcgaumif;jzpfw,f// nDnDnGwfnGwfeJ@ ygvDrefwkdufyGJ0if=u&if jrefrmedkifiHudktusdK;&SdpGm jyKjyifajymif;vJ vmapekdifw,fvkd@ jrifw,f// tJ'Dtcsuf tm;vkH;wkd@udk rGefjynfol@wyfOD;u okH;oyfrdw,f// wcsdefwnf;rSm/ tvGefrSwfom; p&maumif;aom tcsufw&yfudk

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

81

wifjyr,f// tJ'DtcsdefumvrSm/ rGeftrsKd;om;udkudk,fpm;jyKwJh/ ekd;=um;wuf=uG onfh/ ekdkifiHa&;ygwDw&yf/ ygvDrefrSmr&Sdao;bl;qkdwJhtcsufudkawG@&r,f// ygvDref/ 'Drdkua&pDwkdufyGJ/trsdK;om;wm0efudk ,lxm;&wJh/ rGefwdkif;&if;om;tpnf;&kH;uvJ/ 'Drdkua&pD wdkufyGJudk yDyDjyifjyif OD;raqmifedkifwmudk awG@&r,f/ 'Dtcsufudk rGefjynfol@wyfOD;u aumif;rGefpGm tuJcwfrdw,ff// qkdvkdcsufrSm/ trsKd;om;a&; wm0ef(2)&yf&SdwJh ae&mrSm/ 'Drdkua&pD wdkufyGJ[lwJh/ trsKd;om;a&; wm0efudk xufxufjrufjruf pGrf;pGrf;wrH xrf;aqmifekdifwJh/ trsKd;om;edkifiHa&; ygwDw&yf/ jynfwGif;rSm/ r&SdbJ/ vpf[if;aewmudk awG@&r,f// 'DtrsKd;om;wm0efudk xrf;aqmifbkd@/ xufjruf wuf=uGjyD;/ rGefwrsdK;om;vkH;udk OD;aqmifekdifwJh/ trsKd;om; ekdifiHa&; ygwDw&yf tvGefvdktyf aewmudk awG@&r,f// ygvDrefwkdufyGJtwGuf/ jynfwGif;rSm/ rGefwdkif;&if;om; tpnf;t&kH;bJ&Sdw,f// rGefwkdif;&if;om; tpnf;t&kH;vJ/ tvGeftm;enf;aewmudkawG@&r,f/// OuUX}uD; rGefzdk;csKdeSifh twGif;a&;rSL; ekdifatmifvSaiG eSpfOD;om&Sdw,fvkd@ qkd&ravmufatmif tvGef tm;enf;aewmudk awG@&w,f// tzGJ@0ifrsm;rsm; r&dSbl;// pnf;&kH;rSK tm;enf;w,f// 'Dtcsufwdk@udkawG@&r,f/ ygvDrefwGif;/ 'Drdkua&pDwdkufyGJukd yDyDjyifjyif rxrf;aqmifedkifbl; qkdwm jrif&r,f// rGeftrsKd;om;xk w&yfvkH;udk edkifiHa&;t&/ xufxufjrufjruf OD;aqmifr_ ray;edkifcJhbl;// 'ga=umifh/ rGefvlxkrSm/ edkifiHa&; edk;=um;r_/ &Sdoifhoavmuf r&SdcJhwmudk awGG@&w,f// 'Dtcsufwdk@udk rGefjynfol@wyfOD; acgif;aqmifwkd@uaumif;rGefpGmokH;oyfrdw,f// tJ'ga=umifh/ txufygwifjycJhwJh/ aumufeSkwfcsuf t&yf&yfwdk@udk okH;oyfjyD;/ trsKd;om;wm0ef(2)&yf &Sd&mrSm/ tajctaeeJ@ tcsdeftcgu awmif;qkdvmwJh tay:/ rGeftrsKd;om;wdk@twGuf taumif;qkH;eJ@/ tusKd;jyKedkifqkH;jzpfwJh/ 'Drdkua&pD wdkufyGJwm0efudk/ rGefjynfol@wyfOD;u a&G;cs,fvkdufwm jzpfw,f// &efoludk ppfa&;t& a=umuf&GH@jyD;/ tjyF;tydkif vufajrmuf t&SkH;ay;jcif;rsKd;awmh r[kwfygbl;// wqifhjrifhwJh/ trsKd;om;wm0efudk zckH;ajymif;vGJ,ljyD;/ wdkufyGJ t&Sdefjrifh oGm;bdk@jzpfw,f// vufeufcsw,fvkd@bJ ajymajym/ vufeufeJ@ 'Drdkua&pD vJvS,fw,fvkd@qdkqdk/ rGefjynfol@wyfOD;&J@ enf;AsL[m ajymif;vJr_[m/ rSefuefw,fvkd@qdk&r,f// rGefjynfolw&yfu =udKqdkaxmufcH=uw,f// a&G;aumuf yGJrSm/ rGefjynfol@wyfOD; ekdifvmw,f// trwfrsm;&vmw,f// ygvDrefwGif; wkdufyGJtwGuf/ tiftm;aumif;wJhygwD w&yf jzpfvmw,f//

82

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

(ekdfifcsrf;. &Sif;vif; wifjycsufudk =unfhvSsif oHwref a&;&mwkdufyGJtay:okH;oyfrSK xm;jcif;r&SdcJhonfukd pmzwfolrsm; owdxm;rdrnf[k xifygonf// tb,fa=umifh qdkaomf 4if;um;vwGif ,ae@tajcaeavmuf/ oHorefa&;&mwdkufyGJonf tm;raumif; ao;yg// rGefvlrsdK;rsm;onfvnf; wdkif;wyg;ekdifiH&yfjcm;wGif/ oGm;a&mufaexdkifol/ tvGefenf;yg;aejcif;/ ponfhta=umif;wkd@a=umifh/ xnfhoGif;I tav;teuf rokH;oyf cJh=uonf[k ,lq&ayonf//ta&0fcswf)// ekdifcsrf;rGefonf/ TuJhokd@rdrd. t,ltqudk yGifhyGifhvif;vif; &Sif;vif;wifjy&onfhtwGuf/ auseyftm;&jyD; pdwfvuf ayghyg;oGm;[efwlonf// jyKH;aomrsufeSmjzifh/ u|efawmfwkd@ eSpfOD;tm; ai;=unfhaeonf// rif;wkd@bmrsm; aemufxyfodcsif ao;ovJ/ bmrsm; ar;OD;rvJqkdaomt=unfhjzifhf/ u|efawmfwkd@eSpfa,mufudk csJvif;(Chalenge)vkyfaeonf// u|efawmfwkd@ eSpfa,mufuvnf;/ bmrSjyefvnfI/ rar;vkdawmhyg// bmrSsvnf; rajymvkdawmhyg// 'gayrJh/ ekdifcsrf;ajymonfh tcsuftvuf tm;vkH;udk/ t=uGif;rJh vufrcH ekdifao;yg// ygvDrefwGif;/ 'Drdkua&pD wkdufytay: u|efawmfwkd@u t,kH=unf uif;rJhonf// GJ Armrsm;=uD;pkd;wJh/ t&if;&SifygvDrefudk vkH;0,kH=unfrSKr&Sday// vufeufudkfif awmfvSefa&; udkom/ u|efawmfwkd@eSpfOD;u pdwf0ifpm;onf// ekdifa&$usifOD;aqmifaom/ awmwGif; vufeufudkif ygwDjzpfonfh/ rGefjynfopfygwDudkom tm;ay;vkd=uonf// awmwGif; vufeufudkfif awmfvSefa&;r&SdvSsif/ ygvDrefwGif; 'Drdkua&pDwkdufyGJonfvnf;/ t"dy`g,f r&Sdedkif/ toufr&Sdekdif/ vkH;0t&m ra&mufekdif[k u|efawmfwdk@u,kH=unfonf// vufeufudkfif awmfvSefa&;onfom/ ygvDrefwGif; 'Drdkua&pDwkdufyGJtwGuf/ taumif;qkH; taxmuful jyKaom/ xda&mufonfwGef;tm; jzpfonf[ku|efawmfwkd@ujrifonf// h xkda=umifh ekdifcsrf;udk bmrSqufI ar;cGef;rxkwfvkdawmhay// ekdifcsrf;ukd tjiif;yGm;vkyfI ar;cGef;rxkwfvkday// ekdifcsrf;udkvnf; 'kuQay;I xyfrHr&Sif;apcsifvkdawmhay// qdwfqdwfyif aevkdufonf// odk@aomf ekdifcsrf;onf/ rdrd.&Sif;vif;wifjycsufwkd@udk/ tm;vkH;t=uGif;rJh rSefuefaeojzifh/ u|efawmfwkd@eSpfOD;bmrSjyefrajym ekdifbJ/ ikdifusaeonf[kxifrSwfykH&onf// ekdifcsrf;ajymqkdorSsudk t=uGif;rJhvufcHjyD;/ rdrd.&yfwnfcsufudk/ vkH;0vufajrmuft&SKH;ay; vkdufonfh oabmjzifhjidrfouf aejcif;r[kwfyg/ Ttcsufudk/ekdifcsrf;tm;/ csJvif;vkyfjyD; jyefajymcsifygao;onf//odk@aomfajymrxGufcJhyg//xkda=umifh/ ekdifcsrf; onfatmifyGJ&vkdufonfh/ ppfol=uD;wOD;tvm;/ 0ifh=uGm;aomrsufeSm/ awmufyaom rsufvkH;tpkHjzifh u|efawmfwkd@ eSpfOD;tm; pdkuf=unfhjyD; xyfrHIqufajymjyefonf//

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

83

rGefjynfol@wyfOD; enf;AsL[majymif;jyD;/ Oya'abmifokd@ 0ifvkdufonfh aemufydkif; rSm/ rGefjynfol@wyfOD;&J@ qkdif;bkwfawG te,fe,f t&yf&yfrSm awG@vm&w,f/ ekdifiHa&; oifwef; zGifhvSpfjyD;/ ygwD au'gaumif;rsm;pGmudk arG;xkwf ekdifcJhw,f// rGefjynfolvlxkeSifh ausmif;om; vli,frsm;wkd@rSm/ trsdK;om; ekdifiHa&; todw&m; ekd;=um;=uw,f// jynfolvlxkeJ@ xdawG@cGifh&wJhtwGuf/ rGefjynfol@ wyfOD;&J@ vrf;pOf&nf&G,fcsufrsm;udk &Sif;vif;wifjycGifh&cJhw,f// rGefjynfolvlxkeJ@ ygwD[m wom;xnf; jzpfvmonf// rGefjynfol@wyfOD;ygwDtay:/ ,kH=unfrSK &Sdvmw,f// axmufcHrSK ay;vm=uw,f// 1960-ckeSpf a&G;aumufyGJrSm/ rGefjynfol@wyfOD;&J@ trwfavmif;awG atmifyJGcHekdif cJhw,f// rGefjynfe,f az:xkwfa&; vSKyf&Sm;rSKudk/ t&Sdeft[kef aumif;aumif;eJ@/ nDnD nGwfnGwf pkaygif; aqmif&Gufekdif cJhw,f// 'gawG[m/ rGefjynfol@wyfOD;&J@ rSefuefwJh &yfwnfcsufeJ@ rSefuefwJ@/ ay:vpDa=umifh jzpfw,f qkdwm/ xif&Sm; aew,f// rGefjynfol@wyfOD;&J@ trsdK;om; ekdifiHa&;vrf;pOf rSefuefrSKeJ@ rSefuefwJh OD;aqmifrSKa=umihf/ rGeftzGJ@pnf; aygif;pkHeJ@ tjcm; r[mrdwf ekdifiHa&; tzGJ@rsm; rGefjynfol@ wyfOD;eJ@ vufwGJ vm=uw,f// rGefjynfe,f az:xkwfa&;/ tvkyf nDnGwfa&; aumfrwD w&yfudk tm;aumif;aumif;/ nDnD nGwfnGwfeJ@ zGJ@pnf; vmekdifcJhw,f// tzJG@aygif;pkH/ udk,fpm;vS,faygif;pkH/ ausmif;om;rsm; tygt0if pkaygif;zGJ@pnf; edkifcJhw,f// 'gawG tm;vkH;tm;/ rGefjynfol@ wyfOD;&J@ rSefuefwJh/ enf;AsL;[m/ ajymif;vJrSK/ rSefuefwJ@ OD;aqmifrSK&J@ &vg'ftusdK;w&m;awGbJ// Edkifcsrf;onf/pum;ajym&if;/ tm;0ZHawG@vmonf[kxif&onf// tm;&yg;& toHus,fus,f ajymvmonf// pum;tqkH; wGifvnf;/ vufwD;wGwfwcsufudk tm;&yg;&wD;vkdufw,f// 'Dwcgawmh/ rGefjynfol@ wyfOD;u/ pm;jyD;a[h/ qkdwJhoabmyif jzpfonf// atmifekdifol. tjyKtrlrsdK;jzifh vufwD;wGuf vkdufjcif;yifjzpfonf// 'DwcsD/ 'DekdifiHa&; wauG@rSm/ rGefjynfol@ wyfOD;twGuf/ atmifyJGcH&rnfhtvSJ@tajymif;/ rGefjynfol@wyfOD;.acwfbJa[h[k a=uG;a=umf vkdufonfh oabmeSihf/ ekdifcsrf;onf/ vufwD;wGwf tcsufay; vkdufjcif; jzpfonf// rif;0if;xdefu/ ekdifcsrf;. tajymtqkd/ tjyKtrludk tvGefoabmusI/ cwfjyKH;jyKH; uav; jzifh/ ekdifcsrf;udk =unfhI acgif;wndrfhndrfh vkyfaevkdufonf// u|efawmfuyif &kd;&kd;om;om; pdwfjzifh atmufyg twkdif;/ ekdifcsrf;udk qGI ar;vkdufonf// edkifcsrf;u ajymawmh/ rGefjynfol@wyfOD; trwfavmif;awG/ 1960-ckeSpf a&G;aumufyGJrSm/ atmifjrifrSK&cJ@w,fvkd@qkdw,f// 'gayrJh/ekdifcsrf;usawmh/ &SKH;w,fyguvm;//

84

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

u|efawmfonfedkifcsrf;. &ifwGif;cHpm;csufudk twGif;od/ odxm;oljzpfojzifh/ edkifcsrf;pdwfudk qGay;vkdI ar;vkdufjcif;jzpfonf// ekdifcsrf; pdwfxdckduf apvkdaomoabm/ &nf&G,fcsuf vkH;0 rygay// okd@aomfedkifcsrf;onfcHpm;csuf tjynfhjzihfTokd@qkdvmonf// 'guuGm/ &Sif;aewmbJ/ ighukdusm;pm xkd;au|;vkdufwmbJ// igh[m usm;pm;bkd@ twGuf/ uHqkd;ol armif&SifjzpfoGm;wm// rGefjynfol@wyfOD;&J@ ay:vDpDvrf;pOfeJ@ bmrSrqkdifbl;// ight&nfcsif;eJ@vnf; bmrS rqkdifbl;// rif;wkd@ pOf;pm;=unfh/ armfvjrdKifjrdK@vkd/ rGefvlrsdK; OD;a&enf;jyD;/ Arm/w&kwf/ ukvm;vlOD;a&u rsm;awmh/ b,frSm/rGeftrwfekdifekdifyghrvJ// ignHhw,fvkd@rif;wkd@uqkdcsifvkd@vm;// 'gqkd&if a[h igeJ@OD;oGif yk*~dKvft& wpfOD;csif; ,SOfjydKif&Jw,f// b,fzufu ,SOfjydKif,SOfjydKif/ ,SOfjydKif&Jw,f// OD;oGifudkajymvkduf/ igcsJvif;vkyfw,f// rif;0if;xdefwa,mufonf/ tvGefoabmusI toHcD;cD; xGufvmonfhtxd &Drdonf// u|efawmfurlr&Dekdif/ ekdifcsrf;pdwf xdckdufoGm;onfhtjzpfudk em;vnfoabmaygufrdojzifh/ pdwfyifraumif;jzpfrdonf// udk,fcsif;vnf; pmemrdonf// okd@aomf ratmifhekdifvGef;I toHxGufavmufatmif &Dvkdufonfh rif;0if;xdefufdkvnf; tjypfrjrifrday// ekdifcsrf;tm; ydkrdkemusnf;atmif pdwfudkqGay;ovkd jyKrdonfh rdrdtjzpfudkyif tjypfwifaerdonf// 1960-ckeSpf a&G;aumufyGJY armfvjrdKifjrdK@e,f rJqENe,fwGif OD;ektzGJ@rSyxptrwfavmif; OD;oGifuekdifoGm;jyD;/ rGefjynfol@wyfOD;rStrwfavmif; ekdifcsrf;u&SKH;edyfhoGm;onf// ekdifcsrf; onf ra=ueyfekdifao;bJ/ rdrd. cHpm;csufudk qufvuf ajymjyefonf// ighudk/ oHjzLZ&yfe,fwkd@vkd/ a&;e,fwkd@vkd ae&mrsdK;rSm 0ifa&mufa&G;cHcGifh ay;ygvm;// rekdif&if ighvnfyif;udkjzwf/ igtjzwfcHekdifw,f// a[h 'gekdifcsrf;uG/ rGefvlxku ekdifcsrf;udk b,fawmhrS rrkef;bl; qkdwmodw,f// tm;vkH;u ekdifcsrf;udk cspf=uw,f// edkifcsrf;u b,fawmhrS udk,fudsK;twGuf tcGifhta&; r,lcJhbl;// jynfolvlxk&J@ ypPnf;udkvnf; wjym;wcsyfrS tvGJokH;pm;rjyKcJhbl;// 'gudk rGefjynfolvlxkawG odw,f// 'grdk@ oHjzLZ&yfjrdK@e,fwkd@vdk/ a&;jrdK@e,fwkd@vkd ae&m rSm/ ,SOfjydKif&r,fqkd&if/ b,fol@udkrS edkifcsrf; ra=umufbl;// tm;vkH;eJ@ ,SOfjydKif &Jw,f// OD;oGifeJ@ tJ'De,frSm ,SOfjydKifcsifw,f// b,folekdif/ od&atmif/ OD;oGifbJ/ edkifrvm;/ edkifcsrf;ubJ/ rJtjywftowfeJ@ ekdifrvm; qkdwm od&atmif/ ,SOfjydKifcsifw,fuGm//

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

85

ekdifcsrf;onf cHjyif;aompdwf/ emusnf;onfhpdwfwkd@a=umifh toHus,fvmonf// rif;0if;xdef onfvnf;aemufqkH;wGifr&Dedkifawmhay// ekdifcsrf;tm;oem;oGm;[efwlonf// ekdifcsrf;onf vnf; wu,fyifpdwfxdckdufoGm;ykH&onf// atmufygtwkdif; qufIajymjyefonf// vlawGu/ ekdifcsrf;[m t*Fvdyfpm rwwfbl;qkdjyD; txifao;ae=uwm/ txifrao;vkdufygeJ@// ekdfifcsrf;[mt*Fvdyf pmrwwfayrJh/ ekdifiHa&;rSm em;vnf w,fuG// b,fol[m tcGifha&;orm;vJ/ b,fol[m tcGifha&;orm; r[kwfbl; qkdwm avhvm=unfh=uyg// ekdifcsrf;wkd@uawmh/ tcGifha&;orm; r[kwfbl;// udk,fusdK;twGuf b,fawmhrSvnf; tcGifha&;r,lcJhbl;/ qkdwmawG@ &r,f// trsdK;om; twGuf/ udk,fusdK;pGef@tepfemcHjyD; woufvkH; vkyfaqmif cJhw,f qkdwm awG@&r,f// 'gudkrGefjynfol awG odw,fuG// aemufqkH;wGif u|efawmfuyif/ ekdifcsrf; pdwfa=uat;atmif pum;vSD;vGJ ajymqkdjyD; pdwfajymif;atmif ajymvkduf &onf// edkfifcsrf;udkvlwkdif;cspfcifw,f// vl=uD;vli,futp/ekdifcsrf;udkcspf=uw,f// vlwkdif; av;pm;w,f// trSefawmh/ ekdifcsrf;[m yskKdwdkif;=udKufwJheSif;qDckdifbJ// 'DawmhrSyif ekdifcsrf;onf jyKH;&$ifvmonf// 4if;aemuf u|efwmfwkd@ eSpfOD;onf pdwfraumif;pGm/ ekdifcsrf;udk eSkwfqufjyD; aumvdyfokd@jyefvmcJhonf// u|efawmfwkd@eSpfOD; tjyefvrf;wGif rif;0if;xdefonf Todk@aumufcsufcsajymqkdvmonf// ekdifcsrf;udk ol@&J@vkyfaz: udkifzufawGu t*Fvdyfpmrwwfwm wckxnf;eJ@ tedkif,lcJh[efwlw,f// edkifcsrf;&J@ ajymqkdcsufawGukd =unfh&if/ edkifcsrf;&J@&ifwGif; cHpm;csufawG ygaew,f/ emJowdxm;rd&J@vm;// u|efawmfonf acgif;omjidrfhvkdfufonf bmrSjyefrajymjzpfacs// rif;0if;xdef. tar;a=umifh u|efawmh.pdwfonf twdwwae&mqDodk@ a&mufoGm;onf// wcsdefu/ ekdifcsrf;ajymcJhaom f pum;rsm;udk jyefvnfowd&vmrdonf// ekdifcsrf;eSifh u|efawmftwlwuG/ oGm;vm aexkdifbl; aoma=umifh/ ekdifcsrf;. cHpm;csufeSifh ywfoufjyD; txdkuftav#muf u|efawmf =um;xm;bl;ygonf// wcgwkH;u/ ekdifcsrf;udk t*Fvdyfpum; rwwfbl;qkdjyD;/ r[mrdwfrsm; eSihf aqG;aEG;&efoGm;rnfh ukd,fpm;vS,ftzGJ@wckrSm rxnfhbJ csefxm;cJh=uw,f// t*Fvdyfpum; ajymekdifoludkom a&G;cs,fjyD; udk,fpm;vS,ftjzpf apv$wf oGm;=uonf// 4if;udk,fpm;vS,ftzGJ@onf/ vrf;ckvwfwGif &efol.jcHKckd wkdfufckdufrSKa=umifh tm;vkH; toufqkH;&SKH; oGm;=uonf// t*Fvdyfpum; rwwfaom edkifcsrf;wpfa,muf/ uHaumif; cJhonf// rif;0if;xdefeSihf u|efawmfonf/ taqmifa&mufaomtcg toD;oD; udk,htcef; f qDokd@ oGm;I tem;,lvkduf=uonf//

86

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

tcef;(4) wyfOD;trsdK;oRD;rdwifh/armfvjrdKifc&kdifrGefausmif;ol/om;rsm;toif;zGJ@pnf;/ aumhbdef;pnf;&kH;a&;c&D;pOf/ wm0efausaomrsdK;cspfrGefvli,fwOD;/ rif;0if;xdef.trsdK;om;a&;tjrif/ArmudkvdkeDvufopf0g'/


1961-ckeSpftv,fydkif;wGif aumvdyfrGeftoif;rS =uD;rSL;jyD;/ rGefjynfol@wyfOD; a[majymyGJ w&yfudk jyKvkyfcJhygonf// xkda[majymyGJwGif a[majymaqG;aeG;&ef twGuf rGefjynfol@ wyfOD;rS/ udk,fpm;vS,ftjzpf/ rdwifh(c)rdpdefawmhudk apv$wfvmonf// rdwifh(c)rdpdefawmh onf/ rGefjynfo@lygwD. vkyfief;pOf vrf;pOf/ygwD. ekdfifiHa&;tjrif oabmxm;/ rGefjynfol@ wyfOD;. rGefjynfe,f vSKyf&Sm;rSKwdkd@udk/ vma&muf a[majymoGm;onf// u|efawmfwkd@ rGefausmif;om;rsm;/ pdwf0ifpm;pGm em;axmifcJhygonf// rGefjynfol@wyfOD;. vufeufeSifh 'Drdkua&pD vJvS,fonfh/ wkdufyGJ enf;y&d,m,f ajymif;vJa&; tay:/ u|efawmfwkd@ ausmif;om;wpk/ ar;cGef;xkwfygonf// rdpdefawmhonf/ edkifcsrf;rGefuJhokd@yif/ rdrdtjrifudk pdwf0ifpm;pGm ajz=um;oGm;onfudkawG@&onf// 'gayrJhrdwifh. ajz=um;rSKtay:/ tcsdK@aom/ ausmif;om;rsm; auseyfrSK &Sdovkd/ tcsdK@aom/ ausmif;om;rsm;onf/ odyfrauseyf=uacs// u|efawmfonf/ rGefjynfol@wyfOD;. wkdufyGJenf;y&d,m,f ajymif;vJonfudk rnfokd@rsS tjypfwifa0zefjcif;rjyKvkdyg// rGefjynfol@wyfOD;. enf;y&d,m,f ajymif;vJrSKtay: a0zef edkfifonfh/ edkifiHa&;tawG;ac: tjrifvnf; u|efawmfhYr&Sdyg// 'gayrJh vufeufcswJhtay: vkH;0rauseyfcJhonfrSmtrSefjzpfonf//&efoludkt&SKH;ay;tnHhcHonf[ku|efawmfujrifonf// awmwGif;vufeufudkfif tzGJ@pnf;tay: oHa,mZOf&cJhonf// awmwGif; vufeufudkfif Sd awmfvSefa&;onf r&Sdrjzpf&Sd oifhonf[k u|efawmfjrifonf// 'gayrJh rGefvlrsdK;wkd@. vufudkfifawmfvSefa&; tajcae/ awmwGif; tajcaewdk@udk u|efawmfvkH;0 tu|rf;0ifrSK r&Sdao;yg// xkdpOfu/ wuUodkvf/ aumvdyf ausmif;om;rsm;jzpfonfh rif;armifwif/ rif;armifjrifh/ rif;0if;xdefeSifh u|efawmf wkdk@u/ vufeufudkifawmfvSefa&;tay: txl;pdwf0ifpm;=uonf// rGefjynfopfygwDudk tm;ay;csif olrsm; jzpfonf// rdwifhonf/ rGefjynfolwyfOD;/ trsdK;oRD;tzGJ@. OuUXjzpfonf/ trsdK;oRD;Xme/ wm0efc H jzpfonf/ tvGefa[majymaumif;.// a[majymrSKudk avhvmjcif;tm;jzifh/ rdwifhonf ekdifiHa&; tawG@t=uKH &ifhusufa=umif; ay:vGifaeonf// rdwifhonf/ yiaus;&Gmol jzpfonf/ ekdifatmifxGef;eSihf w&Gmwnf;jzpfonf// om;oRD;vifwdk@udk pGef@cGmjyD;/ trsdK;om; twGuf/ ekdifatmifxGef;wkd@eSifhtwl 1949-ckeSpfuawmcdkcJhonf// vufeufudkifawmwGif; b0rSmusifvnfcJhonf// om;oRD;rsm;udk yifowdr&/ pGef@y,fekdifcJhaom/ olwOD;jzpfonf//

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

87

rdwifhudk pHerlem xm;p&m tvGefaumif;ygonf// tvGefcsdD;=uL;p&m aumif;aom/ rGeftrsdK;oRD; wOD; jzpfygonf// om;oRD;.ta&;udkvnf; rpOf;pm;cJh/ rdrd.vifom; aemuftdrfaxmif jyKonfudkyif *&krpdkufekdifbJ/ trsdK;om; vGwfajrmufa&;twGuf/ awmwGif; vufeufudkfif awmfvSefa&;orm; wOD;tjzpf rdrd.b0udk jrKyfESHxm;cJhonf// rGefjynfol@wyfOD;wGif/ rd[Hom/ rdwifhwkd@vkd/ rGeftrsdK;oRD; au'gaumif;rsm;/ rsm;pGm&Sdonfudk awG@&onf// xkdpOfu/ rd[Hom/ rdpdefawmh/ edkifxGef;odef;/ ekdfifaiGodef; /ekdfifcsrf;rGefwkd@ uJhokd@aom/ rGefjynfol@wyfOD;rS acgif;aqmifrsm;.ekdfifiHa&; xkd;azgufpnf;&kH;rSKa=umifh/ rGefjynfolawG edfifiHa&;edk;=um;vmonf// wuUodkvf/ aumvdyfrGefausmif;om;rsm;wGif/ trsdK;om; ekdifiHa&; tjrif/ ekdk;=um;vmonf[k qkdekdifygonf// xkdtwl/ txufwef; ausmif;rsm;rS/ txufwef; ausmif;om; rsm;onfvnf;/ trsdK;om; ekdifiHa&; todw&m; ekd;=um;vm=uonf// rGefjynfe,f awmif;qkdrSK/ trsdK;om;ekdifiHa&; vSKyf&Sm;rSK t&Sdeft[kef onf/ vlxkvlwef;pm; tv$mtoD;oD;okd@xH/ jyif;xefpGm &kdufcwfvmonf/ 1961-ckeSpfrSm u|efawmfeSifh rif;0if;xdef/ rif;armifav;(uavmhaomh)/ rif;xGef;vSKdif (urm0uf)wkd@onf/ armfvjrdKif txufwef; ausmif;omm;rsm;jzpfaom/ rif;xGef;az (xkHtkdif)/ rif;xGef;jrifh(rk'l;)/ rif;wifatmif(aumh'Gwf)/ rif;tD(urm0uf)/ rif;0dwf(eSD;ya'g ekdifqdwfedk@.arG;pm;om;)/ rif;wifpdk;(Zmojyif)/ rif;xGef;wif(a&;)wkd@eSifh yll;aygif;jyD;/ armfvjrdifc&kdif/ rGefausmif;olom;rsm;toif; w&yfudk zGJ@pnf;&ef/ =udK;yrf;vm=uonf// t"du&nf&G,fcsufrSm/ rGefausmif;om; vli,fwkd@/ trsKd;om;pdwf xufoefvma&;eSifh/ trsKd;om; vufeufudkif awmfvSefa&;wGif yg0ifvmedkifa&; wkd@jzpfonf// xdkpOftcgu rGefjynfopfygwDY tm;raumif;ao;yg// rGefjynfopfygwD. vufeufudkif awmfvSefa&;ay:/ okH;oyf&mwGif/ wkd;wufr_ &Sdoifhoavmuf/ r&SdcJhonf[k/ edkfifiHa&; orm;a[mif;rsm;wdk@u a0zef=uonf// OuUXekdfifa&$usif. OD;aqmifrSKtay:/ tm;rvkd tm;r& jzpfvmrd=uonf// wuUokdvfaumvdyf&Sd rGefausmif;om; acgif;aqmifwkd@uvnf; TtcsufudkjrifcJh=uonf// xkdumvY OuUX=uD; edkifa&$usifrSmrl awmwGif; jyef@usJaeaom/ rGefvufeufudkif tiftm;pk i,fwdk@udk pkpnf; nDnGwfvm&ef =udK;yrf; aqmif&Gufae&aom tcsdefjzpfonf// rGefjynfol@ wyfOD; tvif;0ifa&mufoGm;jyD; aemufykdif;wGif/ rGefvufeufudkif awmfvSefa&;onf/ r&Sdoavmuf tm;enf;oGm;onf// OuUX=uD;edkfifa&$usifonf/ edkif"rRae tkyfpki,feSi fh tjcm;"g;jromomtkyfpki,frsm;wkd@udk jyefvnfpnf;&kH; odrf;oGif;ae&aom umvjzpfonf// rGefvufeufudkif tkyfpki,f tcsif;csif;=um;wGif/ vufeufudkifydyuQyif r=umc% qkdovkd jzpfay:aewJhtcsdefjzpfonf//

88

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

rGefjynfol@wyfOD;. pnf;&kH;rSKtm;aumif;rSKa=umifh/ rGefjynfolvlxkeSifh ynmwwf wuUokdv/f aumvdy/f txufwef;ausmif;&Sd rGefausmif;om; rGefvli,frsm;wkd@onf// rGefjynfol@wyfOD;. OD;aqmifrSKudk vufcH,kH=unfvmonf// rGefjynfol@wyfOD;. ygvDref 'Drdkua&pDwdkufyGJjzifh rGefjynfe,fr=umcif ay:vmrnf[k toD;oD; ,kH=unf ae=uonf// awmwGif; vufeufudkif awmfvSefa&;tay: pdwf0ifpm;ol tvGefenf;onf// rGefjynfopf ygwDudk tm;ay;jcif;/ 0ifa&muf yl;aygif;jcif;twGuf rnfolr#owdr&=uacs// 'gayrJh tcsdK@aomwuUokdvfeSifh aumvdyfrGefausmifom; acgif;aqmifwdk@onf/ t&if;&Sif ygvreftay:/,kH=unfrSKtm;enf;aeao;onfudkawG@&onf// rGeftrsdK;om;vGwfajrmufa&; D twGuf/ vufeufudkif awmfvSefa&;onf/ r&Sdrjzpf vkdtyfonf[kjrif=uonf// awmwGif; vufeufudkif tzGJ@pnf;jzpfaom rGefjynfopfygwD tay: pdwf0ifpm;=uonf// armfvjrdKif c&dki/f rGefausmif;om; vli,ftoif;udk zGJ@pnf;&ef =udK;yrf;aom u|efawmfwkd@ ausmif;om; vli,fwpk. &nf&G,fcsufrSm/ rGeftrsdK;om;ta&; vSKyf&Sm;rSKwGif/ rGefausmif;om; vli,frsm; wufwuf=uG=uG yg0ifvmekdifa&;twGuf t"duxm; &nf&G,fjcif;jzpfonf// tjcm;wzufwGif OuUX=uD; ekdifa&$usif. awmwGif; vufeufudkif awmfvSefa&; tay:Y vnf;/ pdwf0ifpm;rSK&Sdae=uonf// xdkacwfumvY Armtpkd;&. tkyfcsKyfr_ atmufwGif/ raevkdaom wuUodkvfaumvdyf rGefausmif;om; vli,frsm;eSifh Armtpkd;&. u|efjyK ynma&;pHepfudk qufvuf roif=um;vkdaom/ rGefausmif;om; vli,ftcsdK@wdk@&Sdonf/ xdkolwdk@onf vufeufudkif awmfvSefa&; e,fajrodk@ oGm;a&muf =u&ef pdwftm; xufoef ae=uonf// 1961-ckeSpfrSmyif/ armfvjrdkif/ yef;bJwef;&yfuGuf atmufvrf;r=uD;Y wnf&Sdaom/ rGefjynfol@wyfOD;XmecsKyfY rGefausmif;om;rsm; tpnf;yGJw&yfudk ac:,lusif;yygonf// 4if;tpnf;a0;okd@/ armfvjrdKifaumvdyfrS/ rGefausmif;om; acgif;aqmifrsm;eSifh txufwef; ausmif;toD;oD;rS/rGefausmif;om;acgif;aqmifrsm; wufa&muf=uonf// 4if;tpnf;a0;rSm/ armfvjrdKifc&dkif/ rGefausmif;olom;rsm;toif; zGJ@pnf;&efqkH;jzwf=uonf// uGsefawmftm; toif;. OuUXtjzpf a&G;cs,fwifajrmuf=ujyD;/ twGif;a&;rSL;udk/ rk'l;&GmrSrif;xGef;jrifhtm; a&G;cs,fwifajrmuf=uonf// tr_aqmifrsm;rSm/ rif;0if;xdef/ rif;xGef;az/ rif;xGef;vSdKif/ rif;wifatmif(aumh'Gwf)/ rif;tD;/ eSDya'grif;0dwf (edkifqdwfedk@. arG;pm;om;)/ rif;wifpkd; wdk@jzpfvm=uonf// 4if;toif;jzpfajrmufa&;twGuf/ rGefjynfol@wyfOD;rS/ A[kdaumfrwD0if/ vli,fa&;&mwm0efcH/ ekdifqdwfedk@ursm;pGm tm;ay; ulnDcJhonf// ekdifqdwfekd@onf/ pdwfae oabmxm; tvGefel;nHhodrfarG@aom yk*~dKvfwOD;jzpfonf// vl=uD;vli,frsm;tm; az:a&GpGm

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

89

qufqHwwfonf// olwyg;tm;qufqH&mwGif tvGefel;nHhaom ekdifqdwfedk@ukd/ u/Gsefawmf wkd@ vli,frsm;u =unffndkav;pm;pGm/ cifrif&if;eSD;cJhonf/ armfvjrdkifc&kdif rGefausmif;ol/vli,frsm;toif; zGJ@pnf;jyD;aemuf uGsefawmfwkd@onf/ e,ftoD;oD;okd@ qif;I/ pnf;vkH;a&; vkyfief;vkyf=uonf// aus;&GmtpkH/ e,ftpkH a&muf&Sd jyD;/ aus;&Gm/ rGefausmif;olom;rsm;toif;udk zGJ@pnf;edkifcJh=uonf// armfvjrdKifc&kdif rGefausmif;olom;toif;rS/ ausmif;om;rsm;onf/ &GmvGwf&Gmokd@ oGm;Ivnf;/ rGefausmif;olom;rsm;toif;udk zJG@pnf;ekdifcJhonf// &GmvGwf&GmrS rif;at;=uLudk toif;. acgif;aqmiftjzpf/ a&G;cs,f wifajrSmuf=uonf// aumhbdef;&Gm/ vrdkif;&Gm/ a&;jrdK@ wkd@wGifvnf; rGefausmif;olom;toif;udk zGJ@pnf;ekdifcJhonf// Todk@ u|efawmfwdk@ onf/ rGefaus;&Gmrsm;odk@ oGm;a&mufjyD;/ rGeftoif;zGJ@ pnf;&ef=udK;yrf;aom/ c&D;pOfrsm;wGif/ aumhbde;f aus;&Gmodk@ oGm;aomc&D;pOfudk tvGefpdwf0if pm;p&mjzpfrdI ,ckwkdifrSwfrd aeao;onf// 1961-ckeSpfatmufwkdbmausmif;ydwf&ufwGif armfvjrdKifrGefausmif;ol om;rsm;toif;rS/ u|efawmfeSifhtwl rif;0if;xdef/ rif;xGef;az/ rif;wifatmif/ rif;tD/ rif;xGef;jrifh ponfh/ ausmif;om;rsm;onf pka0;jyD;/ aumhbdef;aus;&Gmodk@ oGm;a&mufI/ rGefausmif;ol/om;rsm; toif;udk zGJ@pnf;&ef =uddK;yrf;=uonf// (Tae&mwGif/ vkdufygoGm;aom ausmif;om; tm;vkH;udk rrSwfrdI rxnfhrdcJhonf&Sdaomf/ cGifhv$wf&ef awmif;zefygonf/)/ armfvjrdKifjrdK@rS reufapmapmxjyD;/ usKH'kd;oGm;rnfh oabFmudk/ u|efawmfwkd@wawG vdkufygpD;oGm;&onfudk trSwf&ao;onf// rdk;&moDukefqkH;p/ aqmif;&moDtul;umv jzpfonf/ reufykdif; cyfapmapmwGif/ tenf;i,f at;&kHrSvGJI/ ae@cif;ae@vnfydkif;wGif/ vkH;0rat;ao;acs// tvGefom,m vSyaom/ tcsdefumv[k qkdekdfifygonf// u|efawmfwkd@ vkdufyg pD;oGm;aom/ armfvjrdKif/ usKH'kd;oGm;/ a&$[oFm trnf&Sdaom oabFmonf/ eHeuf(6)em&DwGif/ armfvjrdKifjrdK@ oabFmqdyfurf;rS xGufcGmcJhonf/ usKH'kd;jrpfwavSsmuf/ oabFmonf a&qefI ckwfarmif; oGm;&onf// odyfjrefjrefqefqef r&SdvSacs// aeS;aeS;rSefrSefjzifh ckwfarmif;oGm;aeonf// u|efawmfwkd@onfvnf; oabFmjzwfoGm;aom/ urf;eSpfzuf eSpfcsuf&Sd rGefaus;&Gm rsm;udk4if;/ opfoD;0vH pkdufydsK;xm;aom jcHO,smOfrsm;udk4if;/ ai;arm=unfh&SK&if;/ oabFmeSifh vkdufygvm=uonf// oabFmonf/ jrpfurf;ab;&Sd aus;&GmtcsdK@wGif xkd;qkdufjyD; c&D;onfrsm;udk wifaqmif vmonfudk awG@&onf// Zmojyifaus;&Gmta&mufwGif/ oabFmonf c%acwW&yfem;onf// oabFm tqkdufwGif/ urf;ab;Y&yfI ol@xufigt&if;OD;atmif/ tvkt,uf/ wkd;a0S@I/ aps;a&mif;=u aom/ rGefuav;i,frsm;udk awG@&onf// Tuav;oli,frsm;udk awG@jrif&I/ u|efawmfwkd@

90

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

vltkyfonf pdwfrcsrf;ajr@vSay// tzdeSdyfcHb0jzifh; qif;qif;&J&J =uyf=uyf wnf;wnf;eJ@ aexkdifpm;aomuf aexkdif=u&onfh rGefvlrsdK;wdk@.b0udk rsuf0g;xifxifawG@jrifae&onf// rGefuav;oli,frsm;/ TuJhokd@ 0rf;pma&;twGuf/ tvkt,uf aps;a&mif;ae&onfh tjzpfudk jrifae&onftwGuf u|efawmfwkd@ tvGefpdwfraumif; jzpfrd=uonf// h u|efawmfwkd@ tm;vkH;onf/ [if;oD;[if;&GufawG/opfoD;0vHawG/ xrif;xkyfawG/ [if;awG/ =uufO/ bJOjyKwfawG/ a&aeG;tkd;wkd@udk olxufig tvkt,uf/ atmf[pf a&mif;ae&onfh/ rGefuav; oli,frsm;b0udk/ tvGefpdwfrcsrf; ajr@pGm/ tuJcwf=unfhae=uonf// tvGefa=uuGJ/ 0rf;enf;bG,f&mjrifuGif;jzpfonf// TjrifuGif;udkjrifrdaom/ udk0if;xdefonf/ rdrdpdwfudk rxdef;ekdfifojzihf/ trSwfwrJh awmufwcsuf acgufvkdufonfhtoHudk =um;rdonf// u|efawmfu/ tHh=opGm udk0if;xdefudkvSrf;=unfh vkdufrdonf udk0if;xdefonf u|efawmfudk=unfhjyD; atmufygtwkdif; rSwfcsufcsajymvkduf onf// u|efawmfwkd@u/ uHaumif;vdk@ wuUokdvfaumvdyfrSm/ at;at;aq;aq; ynmoif=um;ekdifayrJh/ 'Duav; oli,fawGuawmh/ u|efawmfwkd@vkd uHraumif; &Smbl; emJ// uHqkd;ae=uw,f// 'Duav;awGukd =unfhjcif;tm;jzifh/ u|efawmfwkd@ rGefjynfolawG[m/ u|efb0 a&mufaew,fqkdwm xif&Sm;w,f// rGefvlrsdK; wrsdK; wnf; rubl;// wkdif;&if;om;tm;vkH; u|efb0 usa&mufae=uw,f// rw&m;zdeSdyfh aoG;pkwtkyfcsKyfwJh pHepfa=umifh/ u|efawmfwkd@ wkdif;&if;om; tm;vkH;/ ,ckvkd/ f qif;&JrGJawae&w,f// u|efawmfwkd@wawG/ ausmif;ynm oif=um;jyD;/ rdrd aumif;pm;a&;udkom/ =unfhr,fqkdvSsif tvGefwudk,f aumif;qefw,fvkd@ qkd&r,f// ukd,hfvlrsdK;qif;&J/ iwfrGwfaewJhtcsdefrSm/ ukd,fuaumif;aumif;ae/ aumif;aumif;pm;jyD;/ ynmoifae&wmudku/ tjypfwckvkd@ u|efawmf jrifrd w,femJ// u|efawmfhawmh/ ausmif;ynmawmif/ qufroifcsifawmhbl;// wdkif;&if;om; tm;vkH;udk/ u|efjyKaewJh/ pepfatmufrSmwae@rS/ raecsifawmhbl;// wkdif;&if;om; tm;vkH;udk u|efjyKtkyfcsKyf aewJh/ vufopf ArmudkvkdeDpHepfudk jzpfwJh enf;eJ@ awmfvSefcsifaejyD;emJ// udk0if;xdef. emusnf;aom avoHjzifh/ av;eufwnf=unfpGm ajym=um;onfh/ pum;udk =um;&aom/ u|efawmfwkd@tm;vkH;onf txl;yifpdwf0ifpm;/ vSKyf&Sm;oGm;=uonf// u|efawmfwkd@tm;vkH;onf pdwfraumif;pGm uav;oli,frsm;.tjzpfudk ai;=unfhjyD; tawG;udk,fpDjzifh wdwfqdwf ae=uonf// TrsScHpm;csuf jyif;xefaom/ udk0if;xdefudk/ u|efawmfwkd@u udk,fcsif;pmemrd=uonf// u|efawmfwkd@tm;vkH;onf/ rif;0if;xdefuJhokd@ yg;pyfrS xkwfaz: rajym=uaomfvnf;/ rif;0if;xdefuJhokd@yif/ wxyfwnf; cHpm;rd=uonf//

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

91

tvkt,ufaps;a&mif;ae=uaomuav;oli,f rsm;udk pdwf0ifpm;=u&mrS/ u|efawmfwkd@ vltkyfonf/ Zmojyifaus;&Gmudk vSrf;jyD; pdwf0ifpm;pGm =unfh&Sk tuJcwf aerdjyefonf/// xdkpOfu Zmojyif&GmwGif/ u|efawmfwkd@ vma&muf pnf;&kH;a&; rjyK&ao;ay// aus;&Gm rGefausmif;ol om;toif;vnf; rzGJ@pnf;ekdifcJhao;yg// Tc&D;pOfonf/ aumhbdef;aus;&Gm udk yXrOD;pm;ay; oGm;a&mufpnf;&kH;jyD;/ rGefausmif;ol om;toif; zGJ@pnf;a&; c&D;pOf jzpfonf// Todk@ u|efawmfeSifh rif;0if;xdefwkd@ eSpfOD;onf/ Zmojyifaus;&GmeSifh rGeftrsdK;om;wkd@. b0ta=umif;udk/ qufpyfIpdwf0if pm;pGm/ ajymae =upOfrSmyif/ vli,fwa,mufonf/ vltkyf=uD;udk wkd;acG@I tajy;tv$m; oabFmodk@ wufvmonfukd awG@&onf// xkdvli,f onf/ a[mif;eGrf;/ aqG;ajr@aeaom t0wftpm;eSifh vufwGifudkifaqmif xm;aom/ ypPnf;rsm;udk avhvmjcif;tm;jzifh/ c&D;onfr[kwfrSef; odekdifonf// tvGef qif;&JjyD;/ vkdufvH awmif;pm;ae&aom/ vli,fwOD; jzpfa=umif;/ awG@vSsifawG@csif; cef@rSef;od&Sd ekdifygonf// jrefrmedkifiHwGif qif;&JvGef;ojzifh uav;oli,frsm;onf/ 0rf;pma&;twGuf/ vkdufvH awmif;pm;ae&onfudk/ awG@bl;=uKHbl; ae=urdk@/ txl;tqef;w&yf r[kwf[k qkdekdifygonf// okd@aomf Tuav; i,fudkjrifrdaom/ u|efawmfonf tvGefxl;jcm;aom a0'emw&yfudk cHpm;rdonf/ &kyf&nf tvGefoem; urm;jzpfjyD;/ touftm;jzihfvnf;/ (12)eSpfywf0ef;usifYom&Sdekdifonf// rGeftrsdK;om;wOD; jzpfaejyefawmh/ u|efawmhpdwfudk tvGef xdckdufapcJhonfrSm trSefyifjzpfonf// u|efawmf. teD;tem;wGif &yfaeaom/ udk0if;xdefukd vufwkd@I/ arhaigh jyrdonf// udk0if;xdef onfvnf;/ uav;oli,fudk=unfhjyD;/ u|efawmfuJhokdyif tvm;wlcHpm;aerd[efwlygonf// r=umcifrSyif/ oabFmatmufxyf wGif/ oDcsif;qkdoHudk u|efawmfwkd@=um;&onf// taotcsm *&kpdkufem;axmif aomtcg/ uav;i,f wOD;u/ oem;p&m *&k%mtoHjzifh/ oDcsif;udk av,lavodrf; ususee/ qGJiifoDqdkaeonfudkod&onf// oloDqkdaom/oDcsif;onf/ (&mrn)rGefoDcsif;jzpfaeonf// u|efawmfwkd@ tvGefeSpfouf oabmusaom/ rGefoDcsif; jzpfaeojzihf/ u|efawmfeSifh rif;0if;xdfefonf oabFm atmufxyfodk@ tajy;tv$m qif;oGm;=uonf// usefaom/ udkxGef;az/ udkwifatmifwkd@vnf; oDcsif;oH=um;I ajy;qif; vm=uonf// oDcsif;udk cHpm;csufygyg/ toHudkqJGiifjyD; oDqkdaeaom uav;i,fudk u|efawmf wkd@tm;vkH;u/ *&k%m oufpGm/ pl;pkduf=unfh&if; nufanmif;aom oDcsif;oHudk pdwf0ifpm;pGm em;axmifae=uonf// (r,mxpX]cj /]cj'uipjhoq. kL.eto /]cjmnj lM]hjK;pjrocjpLnj pu&ek.njgkU ea.njsuitj lC]hjlCnjtuY bHjbN]hja.pLnja.pLnj r,mnjpikL. f>qJ /]cjmut=mauitjzercj

92

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

/]cjhuJpX]cj ruihjercja. tNcj{qIpu& pL/]cj'uipjhoq. yWoelwj kel.hu& pu&d,a.suipj s"]Yes".j led>wj -gi]pj8Nicj Tcj/.jkajkHj bHjb;icj n.Ypu&qM]icjmnj ea.njsuitj lC]lCnj tnjmocjp?YkuE -gipjezN.j eb.jq", ek~.jy.nj qkjmH.njer.hMY pu&d,e/.cj'uitj auitjDtjti/nj pu&d,tnjdMocjp?YkuEzuicj /.jel<.wj (el0.wj p?Y a[k.-gi]pjgNicj qMicj'uipjhicjhuipj a[k.ltuipjduEkM.)2 qMicjtLhoq. (pwj8#.njdOpY>)2 x,n.Y qMicj'uipjhoTwj (pwj g#.njdO tNJ 8wj8NO eT.ow>8Wo-8i]pj k k*bmj -pi]hj auiQuJkuJKM.Y)2 (qMicj'uipjTwj egtjqWwj pL,eqNcj pwj8L.Y zcjmH.Y a.suipj k?]ipjbx.sicj)2 pwje8tj8L.Y pwje8tj8L.Y ef;oKM.Y /]cjd;}d;. d;}.d;.er.hWomipj eb<.er.cj mipjqnj ek~cjpLnjelwj n.Y awjek.nj qMicj'uipjTwj k.leqNcjepcj e8Ccj pwjsOsuipj /]cj'uipjhoq.wtI) 2 awj ek.njx, zcjmH.Y kW.Y blob#i]pjncj qMicj'uipjTwjehcj pwjek~cjsOer.cj kW.Y b#]ipjauE duEkuE/]cjmnj v.q.px.pu& hu& ek~.mnj eb=.njxir q.qN.mnjpu& eb=.njxir eb=.njxir q.qN.mnjpu& tuY 8Wosuipj /]cjhoqwtI\ oDcsif;. t"dy`g,fuvnf; tvGefaqG;ajr@p&maumif;ouJhokd@/ uav;oli,f.qGJiifaom/ *&k%mtoHonfvnf; tvGefa=uuGJ/ 0rf;enf;p&m aumif;aejyefonf// toHvnf; aumif;/ tqkdygydkifekdifvSaom oli,f.oDcsif;oHonf/ ywf0ef;usifwckvkH;udk vGrf;rdk;aeav onf/ ywf0ef;usif&Sd y&d\wftm;vkH;wdk@ pdwftpOfudk qGJiif,aqmif xm;ouJhokd@ l &Sdaeonf// vltm;vkH;onf/ pdwftjidK@cH&olrsm;uJhokd@ jidrfoufpGm tm&kHpl;pkduf em;axmifae=uonf// vli,fonf/ oDcsif;oDqkd&if;/ vlwOD;pD/ wOD;pDxHodk@ cGufxkd;I aiGawmif;cH aeonf// oDcsif;tqkH;wGif/ vlwkdif;onf/ rdrdwdk@Yygvmao/ ykdufqHrsm;udk/ toD;oD;xnfh=uonf// tcsdK@aom/ rGeftrsdK;oRD;rsm;. rsufvkH;tdrfrsm;rS/ rsuf&nfyif/ 0Jusvmonfudk awG@vkduf&onf// rdrdwdk@.rsufvkH;tdrfrS usvmaom/ rsuf&nfudkyif/ t0wfpjzifh/ wdwfwqdwf okwfjypf ae=uonfudkawG@&onf// xkdrGeftrsdK;orD;=uD;wdk@. rsufvkH;tdrfrsm;rS ,kdpD;usqif;vmaom rsuf&nfwkd@onf/ t"dy`g,faygif;ajrmufrsm;pGm &Sdekdifonf[k u|efawmfawG;aerdonf// xkdvli,ftay: om;oRD;csif; pmempdwfjzpfrdI tvGefoem;jyD; usaom rsuf&nfrsm; jzpfedkfifonf// okd@wnf;r[kwf tvGef nufanmif; om,maom oDcsif;oHa=umifh pdwfaysmhajymif; el;nHhvmjyD; usvmaom rsuf&nfrsm;vnf; jzpfekdfifonf// odk@wnf;r[kwf xkdoli,f oDqkdcJhaomoDcsif;. pmom;eSifh t"dy`g,f aphaqmfrSKa=umifh twdwfutvGefqkd;0g;cJhaom/ rdrdwkd@ rGefvlrsdK;. tjzpfoeSpfudk/ jyefvnf owd&/ atmif;arhrdI/ 0rf;enf;a=uuGjJ yD;

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

93

usvmonfh rsuf&nfrsm;vnf; jzpfekdifonf// xkdtrsdK;oRD;rsm;udk rqdkxm;eSifh xkdvli,f. oDcsif;oHudk =um;rdaom u|effawmfonfyif/ =uufoD; arG;nSif;rsm; xvmrdonf// &kd;&kd;om; 0efcH&v#if/ u|efawmfonfvnf; xkdoli,f qkdoGm;aom oDcsif;a=umifh tvGef pdwfeSvkH; xdckdufrdoGm;onf// rdrd. eSvkH;om;udk xufaom 'g;oGm;jzifh yg;yg;vGm vSD;jzwf vkdufovkd cHpm;vdkuf &onf// xkdoDcsif;onf rGefvlrsdK;wkd@. b0 o&kyftrSefudk az:=uL; xm;onf// rGefvlrsdK;wkd@. b0uH=urRm qdk;cJhykHudk uGufuGuf uGif;uGif; jrifvmatmif zGJ@EGJ@ odD;qkdxm;aom oDcsif;jzpfonf// uH=urRm qkd;vSwJh rGefvlrsdK;wkd@. b0jzpfpOf trSefudk jyefajymif; owd&rdaponf// em;axmifol. &ifwGif;eSvk;H om;xJrSm/ emusnf;pdwfawG wzGm;zGm; jzpfay:vmaponf// xkdvli,f oDqkdaomoDcsif;(2)(3)yk'f jyD;qkH;onfhwkdif/ u|efawmfwkd@ vlpkonf/ pdwf0ifpm;pGm em;axmif=u ao;onf// oabFmxGuf&ef tcsufay;rSyif/ xkdvli,fonf/ uref;uwef; jzifh oabFmay:rS ckef;qif; vkdufonf// oabFmay:wGif usef&pfcJhaom/u|efawmfwdk@ vlpkudk/ jyefvnf ai;=unfh&if;/ vufjyaeonf// u|efawmfwkd@uvnf; jyefvnfjyD;/ vufa0S@&rf;jy onf// xkdvli,fonf/ u|efawmfwkd@ vlpkudk vufa0S@&rf;jyD;/ rdrd &&SdonfhaiGa=u; tcsdK@udk ckdifjrJpGm/ vufwGif; qkyfudkif&if; Zmojyif aus;&Gmay:okd@ ajy;v$m; wufoGm;onf// u|effawmfwkd@vnf; obFm tay:xyfodk@ jyefwuf vmonf// oabFm tay:xyfodk@ a&muf aomtcg/ rif;0if;xdeftm; Tokd@u|efawmfar;rdonf// udk0if;xdef cifAsm; 'Duav;&J@ oDcsif;udk em;axmifjyD; b,fvkdcHpm; rdovJ// u|efawmfawmh/ wrsdK;rsdK;cHpm;rdw,f// 0rf;enf; ovkdvkda=uuGJ ovkdvvGrf;qGwf kd ovkdvkd &ifxJrSmcHpm; rdw,f// udk0if;xdefuatmufygtwkdif;av;av;eufeufajz=um;vmonf// u|efawmfvnf; 'Dtwkdif;bJ cHpm;&w,f// oDcsif;&J@ t"dyg`,fu/ av;euf oavmuf oDqdkwJhcav;oli,f&J@ toHuvnf;qGJiifrSK tjynfh&Sdw,f//em;axmif ol&J@ pdwfudkqGJiif vSKyf&Sm; apedkifcJhw,f// twdwfu rGefwkd@&J@ ordkif;udk jyefvnf owd& atmif;arh apw,f/ w=udrfwnf;rSm rGefcav;oli,ff wdk@&J@ b0uH =urRm udu|efawmfpOf;pm;rdjyD; 0rf;enf;vkd@ rqkH;jzpfrdw,f// u|efawmfwkd@u ausmif;=uD; k rSmat;at; csrf;csrf; pmoif=um;aeekdifayrJh olwdk@rSm toufi,fi,f &G,f&G,feSifh b0udk&kef;uefvSKyf&Sm;ae&w,f// pOf;pm;=unfh&if odyfh0rf;enf; bkd@aumif;w,f// wqufwnf;rSmyif/udk0if;xdefonf/av;eufaom/rSwfcsufwckudkcsvdkufonf// 'Doli,f[m/ rGefrsdK;cspf vli,fwOD;bJ// ol&J@trsdK;om;twGuf/ rdrdwwfpGrf;aom ae&mrS/ us&m wm0efukd ausjyGefpGm xrf;aqmif aew,fvkd@ u|efawmfjrifw,f//

94

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

rsdK;cspf oDcsif;udk oDqkdjyD;/ trsdK;om; pdwf"gwfudk/ vkdufvH ekd;aqmf aew,fvkd@ u|efawmf jrifw,f// ol@oDqkdaom/ oDcsif;a=umifh rGeftrsdK;om;wkd@rSm twdwfukd atmif;arhowd&jyD;/ rsdK;cspf pdwfekd;=um;/ wuf=uGvmedkifw,femJ// 'Dvli,f oDcsif; qkdaewmudawG@awmh/ u|efawmf zwfbl;aom *smr%D vlrsdK;awG&J@ trsdK;om; k jyefvnfaygif;pnf; nDnGwfa&;/ =udK;yrf;csdefudk oGm;owd&rdw,f// 1871-ckeSpfu *smr%DedkifiH[m/ ,ckvdk tajctae r[kwfbl; jynfe,frsm;jzifh/ tpdyfpdyftr$mr$m uJGjym;jcm;em;ae=ujyD;/wjynfe,feJ@ wjynfe,fvnf; rnDnGwf =ubl;// tcsdK@ jynfe,frsm;[m y&&Sif; zuf'a&;&Sif (Prussian) vufatmufrSm &Sdw,f/ tcsdK@ jynfe,frsm;[m/ jyifopf tkyfcsKyfrSKatmuf a&mufae =uw,f/ tcsdK@=uawmh/ awmifydkif;*smr%D jynfe,frsm; (States of South Germany)tjzifh oD;jcm;zGJ@pnf; &yfwnfaew,f// tcsdK@*smr%Djynf e,frsm;rSm/ =opa=w,m (Austria)vlrsdK;wkd@. vufatmuf a&mufae&wJh tcsdefaygh// 'Dvkdaevkd@awmh rjzpfbl;/ *smr%DvlrsdK;awGtm;vkH; nDnGwfjyD;pnf;vkH;bkd@vkdw,f/ vGwfvyfa&;twGuf =udK;yrf;bkd@vkdw,fvdk@jrifwJh/ wuUodkvfu ygarmuQwOD; ay:vmw,f// uGJjym; ae=uwJh *smr%DvlrsdK;awGjyefvnf/ aygif;pnf;nDnGwf =u&eftwGuf/ tJ'DygarmuQu =udK;yrf;vmawmhw,f// tJ'DwuUodkvfygarmuQu/ *smrefvlrsdK;wkd@&J@ jrifhjrwfwJh vlrsdK;jzpfwJhta=umif;/ *smrefvlrsdK;wkd@&J@ pdwf"gwfudk jrSifhwifay;rJh trsdK;om;oDcsif;/ pnf;vkH; nDnGwfa&; oDcsif;wdk@udk oDukH; a&;pyfjyD;/ wjrdK@0if/ wjrdK@xGuf/ vkdfufvHoDqdkw,f// *smreftrsdK;om;pdwf"gwfudk ekd;aqmf w,f// ola&;pyfwJh oDcsif;uvnf; tvGeft"dy`g,faumif;/ oloDqkdwJh oDcsif;u vnf; tvGefaumif;awmh/ em;axmifrd=uwJh/ *smr%DvlrsdK;awG rsuf&nfus=u w,f// 0rf;enf;=uw,f// *smrefrsdK;cspf pdwf"gwf jyefvnfx=uG ekd;=um; vm=u w,f// tvGefjrifhjrwfwJh/ rdrdwkd@*smrefvlrsdK;u/ ,ckvkd olwyg; vufatmufrSm/ u|efwayguf b0tjzpf a&mufae&wJh tjzpfudk jyefvnfpOf;pm; vmrd =uw,f/ *smr%DvlrsdK;awG tcsif;csif;uGJjym;aevkd@ rjzpfbl;/ jyefvnf nDnGwf=ubdk@vkdw,f qkdjyD;/ owdw&m;&vm=uw,f// tJ'DvkdtcsdefrSm/ bpfpruf(Bismarck)4vkd/ rsdK;cspf acgif;aqmifwOD; ay:vmw,f// bpfpruf&J@ xufjrufwJh pnf;&kH;a&; =udK;yrf; aqmif&GufrSK a=umifh/ olwyg;
4

Germany In The Age of Bismarck by W. M. Simon 943.083. sim

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

95

vufatmuf a&mufaewJ@ *smrefjynfe,frsm;[m/ wppvGwfajrmuf vm=u w,f// ol&J@acgif;aqmifrSKatmufrSm/ uGJjym;jcm;em;ae=uwJh/ *smr%Djynf e,frsm; jyefvnfaygif;pnf; nDnGwfvm=uw,f// wkdwkdajym&if aemufqkH;rSm/ ,ckvkd *smr%DekdifiHudk jyefvnfxlaxmif vmekdifcJhw,f// 'Dvli,fudktJ'D*smreDu wuUokdvfygarmuQeSifh eSKdif;,SOfjyD; u|efawmfjrifrdw,f// tvGefoabmusoGm;jyD;/ rGeftrsdK;om; vGwfajrmufa&;twGuf/ rdrdpGrf;aqmifekdifwJhzufrS/ yg0ifaqmif&Guf aewJh/ awmfvSefa&; orm;wOD;vk@d jrifrdw,f// csD;=uL;bkd@ tvGef aumif;w,f// trsdK;om; twGuf tvGef wm0efauswJh rsdK;cspfvli,f wa,mufygbJ// u|efawmfvkH;0 rar#mfvifhaompum;udk rif;0if;xdefxHrS=um;&onf// rif;0if;xdefonf av;av;eufeufajymqkdaeudkawG@&onf// rif;0if;xdefajymaom/ *smr%DtrsdK;om;wkd@. trsdK;om;jyefvnfaygif;pnf; nDnGwfa&;/vSKyf&Sm;rSKordkif;udk u|efawmfvnf; zwfbl;onf// tvGefvnf;eSpfjcdKufoabmuscJhbl;ygonf// *smr%DtrsdK; om;wkd@. pnf;vkH;nDnGwfa&; =udK;yrf;rSKta=umif;udk usefaomrGefausmif;om;rsm;vnf; =um;bl;=uonf// vkH;0owd r&=u/ ,ckrif;0if;xdfef eSdKif;,SOfajymjyoGm;onfudk u|efawmfwkd@tm;vkH;/ tvGefoabmus =uw,f// rif;0if;xdefuyif qufvufI atmufyg twkdif;ajymjyefonf// u|efawmfwkd@rGefvlrsdK;[m/ ,Ofaus;rSK/jrihfrm;cJhw,f/ pmay/ tekynm/ bufrSm/ Arm/ xkdif;vlrsdK;wkd@xuf eSpfaygif;rsmpGm/apmcJhw,f// Armpmay/ xkdif;pmaywkd@[m rGefpmayrS/ oufqif;vmcJhw,f// ArmvlrsdK;qkd&if/ Ak'<bmomudk;uG,frSKudk rGefvlrsdK;xHrS&cJhw,f// 'gudkrnfolrS jiif;y,fvkdr&bl;// 'Dvkdtpp t&m&m jrifhrm;cJhwJh vlrsdK;wrsdK;[m/ bma=umifh/ ,ckvkd/ tjcm;aom vlrsdK;&J@/ vufatmufrSm/ zdeSdyfcHu|efb0tjzpf/ usa&mufae&ovJ// rGefpmay/pum;awG wjznf;jznf; wdrfaum yaysmufwJh tajcudk a&mufvmw,f// wjznf;jznf;eJ@ vl&mr0ifjzpfvmw,f// rGefpum;ajym&rSm &Sufvm w,f// rGefvlrsdK;vkd@cH,l&rSm/ &Sufa=umufvm=uw,f// 'Dtcsufudk u|efawmfwkd@ ynmwwf vli,fawG/ avhvmokH;oyfbdk@vkdr,fxifw,f// udk0if;xdefonf/ cwWc%r# pum;udkrajymbJ u|efawmfwkd@ tm;vkH;udk tuJcwfjyD; =unfhaeonf// u|efawmfwkd@vnf; bmrS0ifa&muf ajymqkdjcif;rjyKbJ// udk0if;xdef qufajymrJh pum;udkom pdwf0ifpm;pGm ar#mfvifh ae=uonf// rnfolrS0ifa&muf rajymbJ jidrfaewJhtwGuf/ udk0if;xdefonf/ rdrdajymvkdonfhtjrifudk atmufygtwkdif; av;av; eufeuf qufvufajymjyefonf//

96

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

r[mArmvlrsdK;&J@ acwfopfudkvkdeD u|efjyKtkyfcsKyfrSK pepfa=umifh jzpfw,fvkd@ u|efawmfjrifw,f// 'gudk b,folrS rjiif;edkifbl;// vufopfudkvkdetkyfcsKyfrSK D pepfa=umifh/ rGefvlrsdK;awG/ rGefvlrsdK;tjzpf cH,l&rSmawmif/ &Suf&GH@vm=uw,f// &Srf;vlrsdK;vnf; &Srf;vlrsdK;vkd@ cH,l&rSm &Sufa=umufvm=uw,f// udk,fhpum;udk awmif rajymwwfjzpfvm=uw,f// udk,fhpmayudk ukd,frzwfwwfjzpfvmw,f// rdrdwdk@pmay/ pum;udk txifjrifao; vmw,f// ArmvlrsdK;wkd@ usifhokH;wJh 'DudkvdkeD tkyfcsKyfrSKpepfopf[m/ wkdif;&if;om;vlrsdK;rsm; tm;vkH;udk wjznf;jznf;eJ@ 0g;rsdKbkd@ OD;wnf;aew,f// 'Dpepfudk u|efawmfwkd@ awmfvSefypf&r,f// rGef/u&if/ &Srf;/ &ckdif/ ucsif/ csif;/ u,m;ponfh vlrdsK;wkdif;/ vlrsdK;wkdif; udk,fhvlrsdK;udk cspfwwfwJh pdw"gwf ay:xGef;apwJh pHepfrsdK;/ ukd,hfvlrsdK;&J@ pmay/ pum;awGudk f jrwfjrwfekd;edk; oif=um;vdkwJh pdwf"gwf &SdvmaprJh tkyfcsKyfrSK pHepfrsdK;udk u|efawmf wkd@tpm;xkd; xlaxmif&r,f// vlrsdK;wkdif; vlrsdK;wkdif; wef;wl &nfwl wkd;wuf zG@HjzdK;jyD; wef;wl&nfwl vGwfvyfrSK &SdwpHepfrsdK;udk u|efawmf qdkcsifw,f// ppfrSefwJh Jh zuf'&,f jynfaxmifpkpHepfukd xlaxmif&r,f// rif;0if;xdef ajymaeonfrSm tm;vkH;trSefjzpfaeonf// av;av;eufeuf awG;ac:jyD; ajymaewJhtwGuf/u|efawmfwkd@ tm;vkH;u/ pdwf0ifpm;pGm em;axmif ae=uonf// wOD; wa,mufrS 0ifazguf rajymao;bJ/ rif;0if;xdef qufajymrnfh pum;udkom/ tm&kHjyK ae=uonf// rif;0if;xdfef uyif/ qufvufI atmufyg twdkif;ajymjyefonf// vufopfArmudkvkdeDtkyfcsKyfrSKpepfa=umifh/ tpkd;&ausmif;awGrSm/ rGefausmif;om; u/ rGefpmudk roif=um;&bl;/ u&ifausmif;om; vli,fawGu/ u&ifpmayudk roif=um;&bl;/ &Srf;uav;i,fawGu/ &Srf;pmayudk oif=um;cGifh r&bl;// 'DtkyfcsKyfa&;pHepfu/ bmpHepfvJ// 'g[mudkvdkeDpHepf r[kwfbl;vm;// t*Fvdyf udkvkdeDtkyfcsKyfrSK atmufrSmawmif/ 'Dvkdwkdif;&if;om;wkd@&J@ tcGifha&;awG rqkH;&SKH; cJhbl;// 'DudkvdketkyfcsKyfrSK pepfopf&J@ ukd,fpm;vS,f=uD; tpdk;&ua&m bmtpdk;&vJ D udkvkdeDtpkd;& r[kwfbl;vm;// ausmif;rSm Armpm wckudkom/ oif=um; &w,f/ ArmpmwwfajrmufrS 'D*&D&r,f/ 'D*&D&rS tvkyf&r,f t&m&Sdjzpfekdifr,f// ArmudkvkdeDpepfopfudk taxmufujl yKrJh/ cdkif;aumif;wJh u|efaumif;wa,muf jzpfvmedkifr,f// 'gArmudkvkdeD vufopf&J@ ynma&;pepf r[kwfbl;vm;//

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

97

ud0if;xdefonf/ pum;udkc%jzwfxm;jyD;/ u|efawmfwkd@udktuJcwf=unfhonf// tm;vkH;wkd@ k updwf0ifpm;pGm em;axmifae=uonfudkawG@&ojzifh tm;wufoGm;ykH&onf// qufvufI ajymjyefonf// jyifyavmuudk=unfhyg// Armpum;udk u|rf;u|rf;usifusif ajymqdkekifwJholu/ df pD;yGm;a&;t&ukefonfyGJpm; =uD;=uD;rm;rm;jzpfvmw,f// pmyGJrSmxkdifjyD;pDrHcef@cGJwJh pD;yGm;a&; vkyfief;=uD;=uD;udk OD;aqmifvkyf=uw,f// Armpum;udk &nf&nf vnfvnf/ rajymqkdedkfifwJh/ wkdif;&if;om;vlrsdK;wkd@u/ atmufwef;uswJh pD;yGm;a&; vkyfief;awGrSmom vkufudkifpm;aomuf ae=u&w,f// v,f,mawGGrSm/ um, t&if;jyKjyD;/ pdkuf&/ysdK;&w,f// xGufvmwJh ukef=urf;udk/ ukefonfyGJpm;=uD;xHrSm/ tvSJvS,fjyK&w,f// ukef=urf;,l/ ukefacsmay;wJh t*FvdyfudkvdkeDpHepfa[mif;eJ@ bmjcm;ovJ// pmaytekynmvkyfief;rSm jzpfjzpf/ &kyf&Sifobifonf/ tekynm vkyfief;wkd@rSm jzpfjzpf/ Armpum;/ Armpmwwfolwkd@ twGufomjzpfw,f// ArmvkdajymekdifrS/ pD;yGm;a&; aumif;rGefpGm ul;oef;a&mif;0,f vmekdifr,f/ ArmvkdwwfrS/ vl&m0ifr,f ponfrrSefuefwJh tusdK;w&m;udk jzpfay: vmap h w,f// ArmvlrsdK;udk txif=uD;/ udk,fhvlrsdK;udk txifjrifao;vmatmif zefwD;wJh pepfjzpfw,f// Arm pum;udk txif=uD;jyD; udk,fhbmompum;udk txifjrif ao;vmatmif/ 'Dpepfu zefwD;xm;w,f// 'grStrsdK;om; pnf;vkH;nDnGwfa&;vkd@ r[mArm udkvdkeDpepfopfu qkd=uw,f// udk0if;xdef ajymqkdoGm;wJhtjrifonf/ tvGefrSefuefaeaom tjrifjzpfonf// ,ae@Arm vlrsdK;wdk@ =uD;pkd; tkyfcsKyfaewJhpepfudk ArmudkvkdeDvufopf tkyfcsKyfrSKpepfvkd@ ajymqkd&Jol jrif&JotvGefenf;w,f// ArmvlrsdK;wkd@.ndkjiifrSKudkcH&rnfudk pdk;&drfa=umuf&GH@jyD; ra0zef&J l =ubl;// udk0if;xdef&J&J&ifh&ifhajymqkdoGm;wJhtjrifudk axmufcHaomtaejzifh u|efawmfvnf; atmufygtwkdif;0ifajymvkdufonf// udk0if;xdefajymwmrSefw,f// ArmudkvdkeDvufopftkyfcsKyfrSKpepfbJ// wjznf;jznf; eJ@ wdkif;&if;om; vlrsdK;tm;vkH;udk 0g;rsdKrJhpepfjzpfw,f// aemufqkH;rSm ArmvlrsdK; wkd@udk txif=uD;jyD; udk,hfvlrsdK;udk txifjrifao;wJh tajcudk qkdufa&muf oGm;apw,f// 'geJ@ywfoufjyD; t*FvdyfudkvkdeDacwfukd jyefajymif;owd&apw,f// t*Fvdyf acwfrSm/ t*Fvdyfpm/ t*Fvdyfpum; ajymwwfrS vl&m0ifr,f/ txufwef;v$mtodkif;0kdif;xJ 0ifqef@r,f/ &mxl;aumif;aumif;&r,f// pD;yGm;a&; aumif;r,f/ qkdwJhtawG;ac:rsdK;0ifvmjyD; ArmvlrsdK;wkd@u t*Fvdyfpm/ t*Fvdyf pum;udk=udK;pm;yrf;pm; vkdufpm;vm=uw,f// t*FvdyfpmeSifh t*Fvdyfpum;udk

98

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

txif=uD;vmw,f// ArmpmeSifh Armpum;udk txifjrifao;vmw,f// t*Fvdyf vkd rwwfwJh ArmvlrsdK;wkd@udk txifao; tjrifao; jzpfvm=uw,/f/ ,ae@ wkdif;&if;om;awGrSm tJ'Db0rsdK;a&mufatmif/ ArmudkvkdeD tkyfcsKyfrSK pepfopfu zefwD;aew,f// rGefvlrsdK;wkd@&J@ ,ae@tajctaeudk =unfhvSsif/ rGefvlrsdK;awG[m/ pD;yGm;a&;/ pm;0wf aea&;/ vlrSKa&; twGuf ArmvlrsdK;eSifh &ifabmifwef; ekdifatmif=udK;pm; vm=u&if; udkf,fhvlrsdK;udk/ arhvm=uw,f// Armvkd u|rf;u|rf;usifusif ajymwwf atmif =udK;pm;vm&if; rGefpum;ukdawmif/ ajymrwwfjzpfvm =uw,f// ukd,fhrGefvlrsdK;pum; rGefpmoif=um;&rSef; rodjzpfvm=uw,f// 'gawGtm;vkH;[m r[mArmudkvkdeD pepfa=umifhbJvkd@ u|efawmfjrifw,f// ausmif;rSm rGefpm oif=um;cGifhray;bl;// Armpmwckwnf;udk oif=um;apjyefw,f// rGefvlrsdK;uav; awG Armpmukd tcsdefay; =udK;pm;oif=um; ae&wJhtwGuf/ ukd,fhrGefpmudk oif=um;bkd@awmif/ tcsdefray;edkfifawmhbl;// rGefpmwwfvkd@ tvkyfr&ekdifbl;/ ArmpmwwfrS tvkyf&r,f/ 'DpepfuzefwD;xm;w,f// ArmpmwwfrS vl&m0ifr,f rGefpmwwfvkd@awmh/ bmrSt&mra&mufbl;qkdwJh tajcaersdK; qdkufvmatmif/ ArmudkvkdeD pepfopfu zefwD; xm; w,f// u|efawmfpum;tqkH;rSm udk0if;xdefonf/ rdrd.tjrifudk qufvufjyD; atmufygtwdkif; av;av;eufeuf cHpm;csuftjynfheJ@ ajymoGm;jyefonf// ,ae@ynma&;avmuudk u|efawmfwkd@ aoaocsmavhvm=unfhyg// rw&m;rSK awGudkawG@&r,f//wkdif;&if;om; uav;i,fwOD;eSifh Armausmif;om;i,fwOD;wdk@ &J@/tajcaeuGmjcm;rSKudk txif&Sm;awG@&rnf// Armausmif;om;eSifh wkdif;&if;om; uav;wkd@/ Armpmudk twlwl oif=um;=uwJhae&mrSm/ Arm ausmif;om; vli,fu/ wbrf;om aew,f// Armuav;awGu/ rdrd&J@rdcif bmomrdk@ oif=um;&wm pdwf0ifpm;rSK &Sdw,f/ wwfajrmufrSK vG,fulw,f// wkdif;&if;om; cav;awG twGufuawmh/ rdrdw@kd rdcifbmom r[kwfwJhtwGuf/ oif=um;&wm tvGefcufcJ aew,f// pdwf0ifpm;rSK r&Sdbl;// Oyrm ArmuAsm wyk'fudk Armuav;awGu t&om awG@awG@ &GwfqkdekdifayrJh/ wkdif;&if;om; uav; awG@tbdk@ t"dy`g,frJhwJh/ uAsm wyk'fudk &Gwfqkdae&ovkd jzpfae&w,f// bmrSt&om rawG@ekdifb;l / =uufwla&G; tvGwf&Gwfovkd&Gwfae &w,f//

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

99

tJ'Dawmh b,fvkd tusdK;w&m;udk jzpfay:apovJ qkd&if// Armuav;eSifh wkdif;&if;om; uav;awG/ twef;xJrSm pmtqifhwef; uGmjcm;vmw,f// Armuav;awG twef;pmtm;vkH;udk vG,fvG,fulul oif=um;ekdifjyD;/ pmar;yGJudk tvG,fwul ajzqkdatmifjrifekdif=uw,f// atmifrSwf aumif;w,f// wkdif;&if;om; uav;awG usawmh twef;pmrSm redkifreif; jzpfvmw,f// twef;pmnHhzsif; vm w,f// pmar;yGJrSmusqkH;rSKrsm;vmw,f// atmif&ifvnf; trSwfaumif;aumif; r&jzpfvmw,f// q&m0efvkdif;wkd@udkr&ekdifbl;// 'Dynma&;pHepfudk aoaocsm okH;oyf=unfh&if/ wkdif;&if;om; ausmif;om;awGtbdk@ teSdrfcHae&w,fqdkwm xifxif&Sm;&Sm; awG@&r,f// vl@tcGifha&; rnDr#rSKudk jyaew,f// aemufqkH;rSm wkdif;&if;om;awG pmrwwfol vlOD;&rsm; vmw,f// ArmvlrsdK;rSm pmwwfwJh vlOD;a&rsm;vmw,f/ tvkyfusawmhvJ/ pmrwwfwJhtwGuf/ wkdif;&if;om; awG[m/ atmufwef;uswJh/ pma&;/ pmcsD/ ulvD tvkyfrsm;udkom &ekdfif=ujyD;/ ArmvlrsdK;usawmh/ ynmwwfw,fqkdwJh/ t&nfcsif;wckeJ@t&m&Sd/ t&mcHawG jzpfvm=uw,f// &mxl;=uD;=uD;rm;rm; awGudk&=uw,f// tJ'Dawmh/ csKHjyD;ajym&&if/ wkdif;&if;om;awGu/ atmufwef;uswJh pma&;pmcsDulvD/tvkyfudk vkyf=u/ ArmvlrsdK;awGu/ =uD;=uD;;rmpwm ocifawGjzpf/ oufom ZdrfuswJh tvkyfudkvkyf/ &kH;um;udk ZdrfcHpD;/ vufatmuf wkdif;&if;om; awGukdcdkif;/ eSdrfjyD;qufqH/ t&m&SdyDyD trdef@ay;// vpmusawmh/ wkdif;&if;om; tvkyform; wOD; &wJhvpm;xuf/ tq(100)ru&=uw,f// 'g[m wkdif;&if;om; awGudk/ u|efvkyf/ *kwfcGpD;xm;wJhpHepf r[kwfbl;vm;//ArmudkvdkeDvufopfr[kwfvm;// udk0if;xdefpum;udkem;axmif&wm/ t&omawG@vGef;vkd@ u|efawmfwdk@ ausmif;om; wpkonf/ rnfolr#rvSKyf&Sm;bJ/ jidrjf idrfoufouf tm;&kHjyK em;axmifae=uonf// udk0if;xdef vnf; rdrdajymvkdwJh ta=umif;&mawG rukefao;ojzifh qufvufjyD; atmufygtwkdif; ajymoGm; jyefonf// ArmvlrsdK;eJ@ wkdif;&if;om;awG/ vlaerSKb0tqifhwef;awG/ tvGefuGm[mrSK jzpfvmw,f// qif;&Jwmu wkdif;&if;om; csrf;omwmuArmawG jzpfvmw,f// 'g[m/ wkdif;&if;om;awGudk/ aoG;pkwfu|efjyKaewJhpHepf r[kwfbl;vm;/ 'g[m vufopfArm udkvkdeDpepfr[kwfbl;vm;// 'gudku|efawmfwkd@ ynmwwfvli,fawG wkdufzsufjypf&r,f// Arm ausmif;om;jzpfjzpf/ 'Dtcsufjrifwwf&r,f// rw&m; wmudk u|efawmfwkd@vli,fawG/ vkH;0vufrcH&bl;/ rSefuefwJhpepfudk xlaxmif &r,f// tem*gwf wkdif;jynf&J@ =urRm[m/ u|efawmfwkd@ vli,fvufxrSm &Sdw,f// J

100

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

twdkcsKyfajym&if ,ckacwfrSm rdrdwdk@wkdif;&if;om;pmayawG wwfu|rf;jyD; acwfrSDwJh ekdifiHwum acwfrSDtwwfynmawGudkvnf; oif=um;I &ygw,f// ArmpmwwfrS r[kwfygbl;// 'gudkArmtpkd;&u rsufaphydwfxm;w,f// Armpm wwfr/S Armpum;wwfrS rif;wkd@t&m&Sd t&mcHjzpfr,f// &mxl;aumif;aumif; &r,fqkdjyD;/ ArmudkvdkeD tkyfcsKyfrSK pepfopfu zefwD;xm;w,f// 'Denf;eJ@ wkdif;&if;om; pmayawG oif=um;cGifhray;bl;/ wdk;wufcGifhray;bl;// wkdif;&if;om; awG rsufaphyGifhvmrSm udka=umufae=uw,f// wkdif;&if;om;awGudk u|efrvkyf&rSm a=umufae=uw,f// udk0if;xdef. pum;onf tvGefav;eufaom/ tawG;tac: t,ltqrsm;ygaeonf// u|efawmfwkd@ rpOf;rdwJh awG;ac:rSKawGudkvnf; tusdK;ta=umif; ckdifckdifvkHvkHeJ@/ okH;oyfjyD; a0zefoGm;onfrSm/tvGefwefbdk;&Sdonf// pdwf0ifpm;bdk@ tvGefaumif;onf// rnfolwOD;r#/ 0ifa&mufajymqkdjcif;rjyKbJ/ udk0if;xdefqufvuf ajymqkdvmrnfh ta=umif;&mudkom ar#mfvifhae=uonf// u|efawmfajymqdkwJh tcsufawGudk aoaocsmcsm prf;ppf=unfh&If rSefuef aewmawG@&r,f// ynma&;/ pD;yGm;a&;a=umifh vkH;yrf;&if;/ rGefvlrsdK;wkd@[m/ wjznf;jznf;eJ@ udk,fbmom pum;udkawmif rajymwwfawmhbl;// rGefppfppf jzpfjyD; rGefpum; rajymwwfolawG/ 'keJ@a'; &Sdvmw,f// u|efawmfwkd@vkd rGefawG jzpfvmw,f// rGefpum;udkrajymwwfwcGef;/ ajymwwfwcGef;jzpfvmw,f// tJ'Duwqifh rdrdukd,fudk rGefvlrsdK;vdk@awmif rcH,lcsif=uawmhbl;// rGefvlrsdK;vdk@ ajym&rSm &Sufvmw,f// tJ'grSm;w,f// rGefvlrsdK;wOD;[m/ Armpum; wwf&kHeSihf udk,fhudk,fudk ArmvlrsdK;vkd@ cH,l=ubkd@ rvkdygbl;// Armpum;udkom ajymjyD;/ udk,fhrGefvlrsdK;pum;udk ajym&rSm &Sufw,f/ qkdwJt,ltq[m rrSefuefbl;// h udk,fhvlrsdK;pum; rwwfwJholom/ &Sufbkd@ aumif;w,fqkdwm jrif&r,f// ukd,fhvlrsdK;pum;udk rajymbJ/ Armpum;udk ajymwJhvl[m/ Armvdk [efaqmif aumif;aewJh vlwOD;omjzpfr,f// Armppfawmh rjzpfedkfifbl;// [efaqmif ae&wJh/ rdrd&J@tjzpfudk jrifwwfbkd@/ &Sufwwfbkd@vkdw,f// udk0if;xdefpum;tqkH;rSm/ udkxGef;azvnf; rdrd.tjrifudk atmufygtwkdif; 0ifa&muf ajymqdk oGm;w,f//

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

101

yifudk,ftm;jzif/h rnfolrqkd udk,fhvlrsdK;udk udk,fcspfwm=uD;bJ// bmjzpfvkd@,ckvkd/ udk,fhvlrsdK;tjzpfudk cH,l&rSm &Sufa=umufjyD;/ Armvlrsdk; jzpfcsifae=uovJ// bmjzpfvkd@ ukd,fhvlrsdK;udktxifao;jyD;/ ArmvlrsdK;udk txif=uD; ae=uovJ qkdwJh/ ta=umif;&if;udk odbkd@vkdr,f// w&m;cHtppfudk jriffbkd@vdkw,f// w&m;cHtppf[m/ ukd0if;xdef ajymoGm;ovkd@/ r[mArm vlrsdK;=uD;0g'a=umifh jzpfw,f// Arm udkvkdeDtkyfcsKyfrSK pepfopfa=umifh jzpfw,fqdkwmb,folrSrjiif;edkifbl;// 'Dpepfudk u|efawmfwkd@ wkdif;&if;om; jynfolawG tm;vkH; pkpkpnf;pnf; nDnD nGwfnGwfeJ@ wkdufzsufypf=ubkd@vkdr,f// u|efawmfvnf; raeedkifawmhbJ/ atmuf.ygtwkdif; yg0ifaqG;aEG; ajymqkdrdvmonf// rGefvlrsdK;jzpf&if/ rGefpum;/rGefpmwwfajrmufatmif/ =udK;pm;&r,f// rGefvlrsdK;[m rGefvlrsdK;bJjzpf&r,f// ArmvlrsdK;wOD;tjzpf [efaqmifjyD; udk,fhudk,fudk txif=uD;pdwf0ifaewmxuf rGefvlrsdK;wOD;jzpf&wm*k%f,l=uprf;yg// rGefvlrsdK;wkd@ rSm *k%f,lp&m ta=umif;&mawG trsm;=uD; &Sdygw,f// (1) Ak'<omoemudk yXrOD;pGm udk;uG,f&wJ@vlrsdK;/ Ak'<.qHawmf&SifudkyxrOD;pGm &&SdwJhvlrsdK;/ a&$wd*kHbk&m;tm; wnfxm;udk;uG,fcJhwJ@vlrsdK;// (2) pmaytekynmbufrSm/ Arm/ xkdif;vlrsdK;wkd@xufrsm;pGm apmw,f// Armpm/ xkdif;pmaywkd@[m/rGefpmayudktajccHjyD;rS/wDxGifvmaom pmayawGjzpfw,f// (3) qef/ pyg;udk/ ajruGufaz: pdkufysdK;enf;/ a&oGif; pdkufysdK;enf; pepfwdk@udk/ yxrOD;pGm pwiftokH;jyKcJhwJh vlrsdK;jzpfw,f// pkdufysdK;a&;enf;pepfopfudk ta&S@awmif tm&SrSm yXrOD;pGm/ pwiffpkdufysdK;jyD;/ tjcm;vlrsdK;rsm;udk ynmay; cJhwJhvlrsdK;// (4) t&nf;=uD;&[ef;rsm;udk okwfoifz,f&Sm;jyD;/ ArmjynfrSm rSefuefaom/ Ak'<omoemtppf ay:xGef;vmatmif/ omoemjyKcJhwJh &[ef;oljrwf/ &Siftm&[H[m/ rGefvlrsdK; jzpfw,f// t&nf;=uD; &[ef;udk udk;uG,fjyD; t,lwdrf;ae=uwJh ArmvlrsdK;wkd@udk u,fwifay;wJhvlrsdK;// (5) *gr%dw&kwfol&Jauif;udk/ 'g;vSH,SOfjydKifxkd;jyD; tekdif,lekdifcJhwJh ol&Jaumif; ordefA&mH[m/ rGefol&Jaumif;jzpfw,f// rGefol&Jaumif; ordefA&mH u,fwif ay;vkd@ ArmvlrsdK;awG/ w&kwfwkd@&Jhu|efcH&rJhb0rSvGwfajrmufcJh=uw,f// (6) &mZ0ifordkif;udk avhvm&if/ rGefvlrsdK;[m/ tvGefopPmckdifjrJwJh vlrsdK;/ opPmpum;udk apmifhxdef;wJhvlrsdK;/ owWdAswWd tvGefaumif;wJhvlrsdK;/ Om%f ynmxufjrufwJhvlrsdK;// ponfhxl;jcm;wJh *k%fawG&Sdw,f// 'geJ@ywfoufjyD; rGefol&Jaumif;/ Anm;v*Gef;tdefukd axmufjyD; oufaojy ajymekdifw,f//

102

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

Anm;v*Gef;tdef[mbk&ifrif;acgi. OD;acgif;udk udk,fwkdif ykdif;jzwf ekdifvifhupm; f bk&if&J@ bk&m;pifay:u wifxm;wJh qGrf;wvkyfukd pm;rdwJhtwGuf/ bk&if&J@ *k%faus;Zl;udk odwwfaomtaeeJ@ bk&ifudkrowfawmhbJ jyefvmcJ@w,f// 'gawGudk taxmufxm;jyekdifw,f// rGefvlrsdK;wdk@rSm/ *k%f,lp&m tcsufawG/ trsm;=uD;&Sdw,f// 'gawGudk *k%f,lwwf&r,f// ukd,fhvlrsdK;udk cspfjrwfekd; wwfvmatmif/ rsdK;cspfpdwf"gwf jyefvnfekd;=um;vmatmif vkyfbkd@vkdw,f// *smr%Du wuUodkvf ygarmuQvkd yk*~dKvfvlrsdK; u|efawmfwkd@ rGefvlrsdK;xJrSm ay:vmbkd@ vkdaew,f// u|efawmfh.pum;tqkH;rSm/ udk0if;xdefonf/ rdrdajymvdkao;aom t,lqudkrqdkif;rwG atmufygtwkdfif;qufvufajymqkdoGm;jyefonf// rGefvlrsdK;wpfOD;u udk,fhrGefvlrsdK;udk txifao;jyD;/ ArmvlrsdK;udktxif=uD;atmif zefwD;wJhpepf[m rSefuefygovm;// okd@r[kwf/ rGefvlrsdK;wpfOD;u rGefvlrsdK;udk txif=uD; wwfatmif/ cspfjrwfekd; wwfatmif/ *k%f,lwwfatmif/ oif=um; ay;wJhpepfu rSefuefygovm;qkdwm pOf;pm;=unfhyg// todOm%f&SdwJhvlwkdif; em;vnfekdifw,f// trSefu/ udk,fhvlrsdK;udk cspfatmif/ udk,fhvlrsdK;&J@ pmay/ pum; w@dudk cspfjrwfekd;wwfatmif tm;ay;wJh tpkd;&pHepfrsdK;jzpf&r,f// ekdifiHawmf k zGJ@pnf;ykH pHepfrsdK; jzpf&r,f// ,ckvuf&Sd tpdk;&pHepfu udk,fhvlrsdK;&J@ pmay/ pum; tekynm&yfrsm;udk txifjrifao;apjyD;/ Armpmay/ Armpum; Armtekynmudk txif=uD; vmatmif oif=um;ay; aew,f// vlrsdK;wrsdK;u tjcm;vlrsdK;wrsdK;udk 0g;rsdKbkd@ =udK;pm;wJh pHepfjzpfaew,f// vufopf udkvkdeDpHepfbJ// 'DpHepf[m rrSefuefbl;/ wkdif;&if;om;tcsif;csif; nDnGwfapwJh pHepfr[kwfbl;// tcsif;csif; pdwf0rf;uGJapwJh pHepfjzpfae w,f// wkdif;jynfuawmh wjynffaxmifvkd@ trnfcHxm;ayrJh/ 'Dwkdfif;jynfxJrSm aexkdif =uwJh vlrsdK;awGu tcsif;csif; rnDnGwf=ubl;// wpdwfw0rf;xJ rjzpfbl;// wdkuf=u ckduf=u/ &efyGJawG jzpfae=uw,f// rqkH;ekdifwJh jynfwGif;ppf jzpfae&w,f// vlwrsdK;wrsdK;u tjcm;vlrsdK;wrsdK;udk 0g;rsdKae&w,f// zdeSdyfae=uw,f// u|efjyK aew,f// tJ'Dawmh wjynfaxmifvkd@ b,fvkdbJ/ atmfajymaeae/ tpdyfpdyf trGmrGm uGJaewJh wkdif;jynfbJ jzpfaerSmbJ// jyifytjrifrSmawmh wjynfaxmifpkbJ/ twGif;rSm jy\emaygif;pkH/ ydyuQaygif;pkHeJ@ tcsif;csif;wkdfufcdkfufae=uw,f// 'gudk wjynfaxmifpkvkd@ vkH;0rac:ekdifbl;//

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

103

udxGef;azvnf; rdrdajymqkdvkdaomtjrifudk atmufygtwkdif; pdwftm; xufoefpGm xyfrH k yg0if aqG;aEG;oGm;jyefw,f// udk0if;xdfef ajymwm u|efawmf vkH;0 axmufcHw,f// 'ga=umifh u|efawmfwkd@ ynmwwfwJh vli,fawG rGefausmif;om; Armausmif;om; u&if ausmif;om; &Srf;ausmif;om;awG pkaygif;nDnGwfjyD; 'DrrSefuefwJh/ rw&m;wJh pepfqkd;udk wkdufzsufypfbdk@vkdw,f// rSefuefwJhpepf zuf'&,fpepfudk xlaxmif =u&r,f// wefwlaom wdkif;&if;om;jynfe,frsm;jzihf zGJ@pnf;&r,f// wdkif;&if;om;awG jynfe,ft& cGJjym;jcm;em;ygap/ udk,fhtcsif;csif;u/ wpdwfw0rf;xJ&SdwJhb0rsdK;/ nD&if;tpfudk uJhokd@cspfcif=ujyD;/ wrdom;pk pdwf"gwf&SdwJhb0rsdK;udk/ u|efawmf wkd@u vkdvm;csifw,f// rGefuvnf;ArmvlrsdK;udkcspfcifw,f// ArmvlrsdK;uvnf; rGefvlrsdK;udkcspfcifw,f// tJ'Dvkdb0rsdK;udkvkdcsifw,f// wef;wl&nfwl&SdwJh b0rsdK;udk jzpfcsifw,f/// pmay/ pum;awG trsdK;rsdK;uJGjym; =uygap// tcsif;csif; wef;wl/ &nfwl/ =unf=unfjzL/jzL cspfcspfcifcif &if;&if;eSD;eSD;eJ@ aysmfaysm&$if&$if ae=uwJh f b0rsdK;udk/ u|efawmfwdk@ ausmif;om;vli,fawGu vkdvm;w,f// trnftm;jzifh wkdif;jynfu wjynfaxmif/ pdwf0rf;u trsdK;rsdK; uGJjym; aewmrsdK; udku|efawmf wkd@ rvkdvm;bl;// jynfe,ft&uGJygap/ pdwf0rf;u wckx&Sdwmudk u|efawmfwkd@u J vkd vm;w,f// yef;aygif; rsdK;pkH/ yGifhvef; aewJh/ yef;O,smOf vkdaygh yef;aygif; rsdK;pkH ta&mifrsdK;pkH/ yef;awG&SdayrJh/ O,smOfu wckxJaygh/ b,favmuf om,mvkdufrvJ/ tckawmh ArmvlrsdK;u wudk,faumif;qefqef/ yef;O,smOfwckvkH;rSm/ Armyef;wrsdK;bJ &Sifoef yGihfvef;apcsifw,f// tjcm;yef;awGudk yGifhvef;cGifhray;bl;// okwfoifypfbkd@ =udK;pm;w,f// yef;wrsdK;wnf;u O,smOfwckvkH;udk v$rf;rdk; cs,fvS,fcsifw,f// 'Dwudk,faumif;qefrSK[m rSefyghovm;// wkdif;&if;om; tm;vkH;u acgif;ikaejyD; H vufcH &rvm;// u|efawmfwkd@ tm;vkH;onf ukdxGef;az ajymoGm;wJh t,lqtjrifudk tvGefoabmus eSpfjcdKufvGef;ojzifh u|efawmfwkd@ txJu ausmif;om;wOD;/ eSpfOD;u rrSefuefbl;/ vufrcHekdifbl;/ ab;rS 0kdif;ajymjyD; udkxGef;az. pum;udk axmufcHrSK ay;=uonf// udk0if;xdefuvnf;jyKH;jyD; udkxGef;azudk tm;ay;onf// u|efawmfwkd@ pum;0kdif;onf pnf;um;vmonf// ukd0if;xdefonfvnf; ydkrdkpdwftm;wuf=uG vmykH&onf// atmufyg twkdif; qufvuf ajymqkdoGm; jyefonf//

104

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

ukd,fhvlrsdK;vGwfajrmufa&; twGufwkdufyGJ0if aewJholudk/ tjrifusOf;ajrmif;wJh/ vlrsdK;vdk@ pGyfpGJ ajym=u jyefw,f// usOf;ajrmif;wJh tjrif &SdwJh vlrsdK;qkdwm/ ukd,fhvlrsdK;udk txif=uD;r,f// tjcm; vlrsdK;udk txif ao;r,f// jyD;awmh/ udk,fhvlrsdK;udk txif=uD;&krubl;/ tjcm; vlrsdK;awGudkyg/ udk,fhvlrsdK;udk udk;uG,f H txif=uD; vmatmif vkyfwJhvlrsdK;udk ac:wm// 'grdk@ usOf;ajrmif;wJh tjrif[m r[mArm 0g'DawGrSmom&Sdw,f// zdeSdcHae&wJh wkdif;&if;om; vlrsdK;awGrSm usOf;ajrmif;wJh tjrifr&Sdbl;// w&m;aomtjrif/rSefuefwJhtjrifbJ olwkd@rSm&Sdw,f// zdeSdyfcHae&wJhb0rS/ vGwfajrmufatmif/ &kef;uef vSKyf&Sm;rSK rSeforSs[m/ rSefuef w,f// w&m;rSsww,fvkd@bJ/ u|efawmf ajymcsifw,f// 'Dvdk vGwfajrmufa&; twGuf wkdufyGJ0ifaewJh vlrsdK;awGudk usOf;ajrmif;wJhtjrif &Sdolvkd@ b,fvvkyf kd ajymvkd@&rvJ// trSefrSmjrifhjrwfwJhtjrif&SdolbJjzpf&r,f// r[mvlrsdK;=uD;0g'Dorm;awGrSmom/ usOf;ajrmif;wJhtjrif&Sd=uw,f// ArmvlrsdK;udk avhvm =unfh&if usOf;ajrmif;wJh tjrifudk awG@ekdifw,f// ArmvlrsdK;awG[m/ udk,fhvlrsdK;udk txif=uD; r,f// udk,fhvlrsdK;udk olwyg; txif=uD;atmif vkyfcsif w,f// olwyg;udk;uG,fatmif vkyfcsifw,f// Armordkfif;udk=unfhv#if Ttcsufudk awG@&r,f// ArmvlrsdK;udk rdk;ay:uusvmwJh/ rkd;usa&$udk,fuJhodk@ tvGeftu|H csJ@xGif a&;om;=uw,f// wkdif;&if;om;/ rGef/ &ckdif/ &Srf;/ ucsif/ csif;/ u&if/ u,m; vlrsdK;awGta=umif;udk txifao; tjrifao; a&;om;=uw,f// ordkif;rSm rGefvlrsdK;/ &ckdifvlrsdK;/ &Srf;vlrsdK;wkd@ taa=umif;udk ckeSdrfjyD; tvGefrw&m; a&;om; =uw,f// wkdif;&if;om;vlrsdK; awG[m/ ,Ofaus;rSK/ edyfhuswJhvlrsdK;/ Armudk cpm;&wJhvlrsdK;/ Armudk armfr=unfh&JwvlrsdK;/ ArmvlrsdK;omv#if wu,fh Jh vlpGrf;aumif;/ owWdAswWdeSifh jynfhpkHwJhvlrsdK;/ bkef;wHckd;eSifhjynfhpkHwvlrsdK;/ jrifhjrwfwJh Jh omuD0if rif;rsdK;rif;EG,fqkdjyD; trsdK;rsdK;tvGeftr$ef;wif a&;om;=uw,f// Armhpmay/ Armhpum;udk/ tjcm;wkdif;&if;om; vlrsdK;awG roifrae&/ vkyfxm;w,f// Armpmrwwf&if tcGifha&;trsdK;rsd; qkH;&SKH; apw,f// wdkif;&if;om; pmayudk trsdK;rsKd; ydwfyifwm;jrpfw,f// rGefpmay/ &ckdifpmay/ u&ifpmay/ &Srf;pmay/ xGef;um;rSmudk enf;enf;rS rvkdvm;=ubl;// wdkif;&if;om;pmayawG xGef;um; vmjyD;/ wkdif;&if;om;awG todw&m;wkd;wuf vmrSmudkrvdkvm; =ubl;// tJ'Dtjrif[m/ r[mvlrsdK;=uD; 0g'tjrifvnf;jzpfw,f// usOf;ajrmif;wJh tjrifvnf;jzpfw,f// wudk,faumif;qefwJh tjrifvnf;jzpfw,f// tJ'Dtjrif [m/ r[mArmvlrsdK;=uD; 0g'DawGrSmom&Sdw,f// zdeSdyfcHae&wJh wdkif;&if;om; vlrsdK;wkd@rSm tJ'DtjrifrsdK;r&Sdbl;//

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

105

udk0if;xdef.pum;tqkH;rSm u|efawmfwkd@ tm;vkH;u/ 0kdif;0ef;jyD;/ vufckyf/ vuf0g;wD;jyD; tm;ay; jyefonf/ ab;vlrsm;vnf; u|efawmfwkd@ vltkyf &Sd&mudk0kdfif; =unfh=uonf// rif;0if;xdefonf rdrd. &ifxJrSm &Sdaeonfh/ cHpm;csufudk/ yGifhyGifh vif;vif; ajymvdkuf&I/ tvGefauseyf tm;&aeykH ay:aeonf// udk0if;xdef ajymqkdoGm;wJhtay: axmufcHonfh taejzifh u|efawmfuvnf; atmufygtwkdif; ajymqkdvkdufonf// 'Duae@ac:qdkaewJh jrefrmedkifiHwckvkH;udk ArmvlrsdK;/ wrsdK;wnf;u urBmhOD;rS tpjyKjyD; pdk;rdk;tkyfcsKyfvmcJhw,f// ArmvlrsdK;wrsdK;wnf;u ydkifqdkifcJhw,fqdkwJh oabmrsdK;eJ@ tcsdK@Armorkdif; pmtkyfawGrSm a&;om;xm;=ujyefw,f// tjcm; wkdif;&if;om;/ rGef/ &ckdif/ &Srf;vlrsdK;wkd@ukd rw&m; usL;ausmf0ifa&muf aexkdif ae=uwJh vlrsdK;awGtjzpf owfrSwf=uw,f// wkdif;&if;om; rGefvlrsKd ;/ &ckdifvlrsdK;/ &Srf;vlrsdK;awG udk,fhwkdif;jynf/ udk,fha'orSm at;at;csrf;csrf; tkyfcsKyfrif;vkyf aewmukd/ wdkif;jynf&J@ ql;anSmifh cvkwfuoif;awG/ wkdif;jynf&J@ &efnSdK;&efpG,f awGtjzpf owfrSwfjyD; oGm;a&muf wkdufcdkuw,f// rGef/ &ckdif/ &Srf;e,fajrwkd@udk f t"rRe,fcsJ@ odrf;ydkufcJh=uw,f// vufatmufcH vkyfcJh=uw,f// 'DvkdoGm;a&muf wdkufcdkufwm rSefuefw,fvkd@ ajym=ujyefw,f// &ckdifjynf/ rGefjynfwkd@udk wdkufckdfufjyD;/ e,fcsJ@edkifcJhwJh/ Armrif;awGudk/ ol&Jaumif;tjzpf tr$ef;wif a&;om; =uw,f// rw&m;oGm;a&muf wdkufcdkfufodrf;ydkufcJhwrGefjynf/ &ckdifjynfwkd@udkvnf;/ Jh rdrdwdk@&J@ bk;d bGm;ydkifqkdifwJh ypPnf;tjzpf owfrSwfxm;vkduf=uw,f// jyD;awmh/ rGefvlrsdK;/ &ckdifvlrsdK;/ &Srf;vlrsdK;wdk@udk ArmvlrsdK; wkd@&J@tEW&m,f/ wdkif;jynf&J@ &efpG,ftjzpf owfrSwfjyD; rsdK;jyKwfatmif owfcJhw,f// 'Dtcsufudk/ rSefeef; &mZ0ifudk =unfh=unfh/ ukef;abmif &mZ0ifudk =unfh=unfh awG@ekdifygw,f// txufyg u|efawmfajymaomtjrifudk axmufcHaomtm;jzifh udk0if;xdefonf atmufyg twkdif;ajym=um;jyefonf// ArmvlrsdK;u/ tm%m&xm;awmh/ rdrdwdk@pdwf=udKuf&mZ0ifudk a&;om;=uw,f// tJ'Dvdk rdrdwkd@pdwf=udKuf jyKjyifajymif;vJjyD; a&;om;xm;wJh ordkif;udk ausmif;om; awGudk oif=um;apjyefw,f// ausmif;om;/ vli,fawG udktwif; t"rR/ oif=um;apjyD;/ rSm;,Gif;wJhtjrifudk oGwfoGif;=uw,f// wkdif;&if;om;ausmif;om; awGuvJ/ pmar;yGJ atmifcsifawmh/ tJ'DrrSefuefwJh ordkif;udk =udK;pm;oif=um; &w,f// wjznf;jznf;eJ@ ArmvlrsdK;udk txif=uD;jyD; udk,fhvlrsdK;udk txifjrifao; vm=uw,f// udk,fhvlrsdK; tjzpfudk cH,l&rSmudk &Sua=umuf vmw,f// 'DvkdeJ@/ f

106

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

rGefvlrsdK;/ &cdkfifvlrsdK;/ &Srf;vlrsdK;/ u&ifvlrsdK;/ u,m;vlrsdK;vdk@ udk,fhukd,fudk ajym&rSm &Sufvmw,f// vlrsdK;yaysmuf vm=u w,f// udk0if;xdefonf/ pum;udk wcsuf&yfwef@vkdufjyD; em;axmifaewJh u|efawmfwkd@ tm;vkH;udk tuJcyf =unfhvkdufjyefonf// tvGef pdwf0ifpm;jyD;/ tm&kHpkdufem;axmifaeonfh u|efawmfwkd@ rsufeSmudkawG@&aomtcg tvGefauseyfoGm;onf// ukd0if;xdefajymoGm;wJh ta=umif;&m/ tcsufvufwkd@[m tvGefrSefuefaeonf// A[kokw jzpfp&mvnf; tvGefaumif;aeojzifh u|efawmfwkd@tm;vkH;u udk0if;xdefuqufvufjyD; ajymapcsif dk ae=uonf// udk0if;xdeajymr,fh pum;udkomqufjyD; em;axmif vkdae=uonf// f udk0if;xdefonf atmufygtwkdif; qufajym jyefonf// tcsdK@Armpma&;q&mawG/ ya'o&mZftawG;ac:wkd@ vuf0,f odrf;ydkufxm;qJ bJ&Sdw,f// r[mArmvlrsdK;=uD;0g'udk/ 0dkfif;0ef;umuG,f ae=uw,f// zuf'&,f pHepfudk qef@usifjyD; trsdK;rsd; a&;ae=uw,f// zuf'&,fpHepf xlaxmif&if/ wkdif;&if;om;awG tm;vkH; wkd;wufzGH@jzdK; vmedkifr,f// ArmvlrsdK;eJ@ wef;wl jzpfvmr,f// 'gudk rvkdvm;=ubl;// tJ'D vkdvGJrSm;wJh t,lqawG Armpma&; q&mtcsdK@&J@ OD;acgif;xJ 0ifa&mufaew,f// wukd,faumif; qefwJhtawG;tac:eJ@ usOf;ajrmifwJhtjrifeJ@ touf&Sif ae=uw,f// 'grdk@ zuf'&,f pHepfudk raumif;wJh pHepf wkdif;jynfudk jydKuGJapwJhpHepfvkd@/ 0kdif;0ef;/ vdrfvnffjyD;a&;om; ae=uw,f// wkdif;jynfjydKuGJbdk@/oD;jcm;cGJxGufbdk@/ b,fwkdif;&if;om;urS rvkdvm;bl;// oD;jcm; bk&if/ oD;jcm;rif;jzpfcsifwJh/ ya'o&mZfacwfutawG;ac:rsdK;awGvJ/ wkdfif;&if;om; awGrSm r&Sdawmhbl;// wef;wlyl;aygif;a&;udkajymae=uwmjzpfw,f// wkdif;&if;om; tm;vkH;wef;wl tcGifha&;&SdwJh zuf'&,f jynfaxmifpkpHepf xlaxmifbkd@wkdufyGJ0if awmif;qkdaewmjzpfw,f// ,ae@jynfaxmifpkpHepfu ArmvlrsdK;wrsdK;wnf;udkom aumif;pm;apw,f// tjcm;wkdif;&if;om;awGudk *kwf*GpD;xm;wJh pHepfjzpfw,f// rw&m;vGef;vkd@/ wef;wlrSK r&SdvGef;vkd@ a&G;cs,f p&mvrf; r&Sdvkd@ cGJxGufa&;udk awmif;qkdvm&w,f// 'Dtjrifudk ArmvlrsdK;wkd@ &Sif;&Sif;vif;vif; jrifbkd@vkdw,f// u|efawmfvnf; udk0if;xdef.t,lqudk axmufcHaomtm;jzifh atmufygtwkdif;ajymvkduf onf// udk0if;xdefajymwmawG tm;vkH;rSefw,f// acwfumv ajymif;vJaejyD;/ ya'o&mZf acwfu tjrifrsdK;vJ/ rnfolrS r&Sdawmhbl;// udk,fhrif;/ udk,fhbk&ifeJ@ oD;jcm;urBm=h uD;

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

107

xlaxmifvkdwJhtjrifrsdK;vJ/ wkdif;&if;om; vlrsdK;wkd@rSm r&Sd=uawmhbl;// cGJxGufa&;udk rnfolrS rvkdvm;awmhbl;// wdkif;jynfudktpdyfpdyf trGmrGmuGJapwJh tjrifrsdK;vJ/ b,folrSr&Sdbl;// wef;wlyl;aygif;a&;eJ@ wef;wltcGifha&; twGufawmif;qkd wkdufyGJ0if ae=uw,fvkd@ u|efawmfjrifw,f// wdkif;&if;om;tm;vkH; ArmvlrsdK;tyg0if wkd@udk wef;wl nDr#wJh tcGifha&;ay;ekdfifwJh taumif;qkH;pHepf[m/ zuf'&,fpepfvkd@ wdkfif;&if;om;acgif;aqmif awGujrifw,f// tJ'Dvkd wef;wl tcGifha&;twGuf awmif;qkd aewJh wkdif;&if;om; acgif;aqmifwkd@ud/k cGJxGufa&;orm;vkd@ ArmvlrsdK;wkd@u rw&m; pGyfpGJajymqdk ae=uw,f// 'ga=umifh rvkdvm;tyfwJh jynfwGif;ppf jzpfae&w,fvkd@ u|efawmfjrifw,f// u|efawmfhpum;tqkH;rSm/udk0if;xdefuatmufygtwkdif;ajymqdkoGm;jyefonf/// jrefrmedkifiHudk zuf'&,f jynfaxmifpk pHepfeJ@xlaxmifr,fqdk&if/ zuf'&,f pHepftwGif;&Sd/ wkdif;&if;om;tm; vkH;wef;wl tcGifha&;&Sdvmr,ff// wkdif;&if;om; vlrdsK;awG vGwfvGwfvyfvyf wkd;wufzG@HjzdK; cGifh&vmr,f// wdkuf=uckduf=uwJ@ jynfwGif;ppfvnf; tqkH;owfoGm;r,f// wkdif;jynf =uD;vnf; at;csrf;om,m vmr,f// wkdif;&if;om; tcsif;csif; nD&if;tpfudkuJ@okd@ cspfcifvm=ur,f// wkdif;&if;om; pmayawG wkd;wufzG@HjzdK;vmr,f// wkdif;&if;om;awG ynmA[kokw awG =uG,f0vmr,f// tzufzufrSm wkd;wuf=uD;yGm;vmr,f// tJ'Daumif;uGuf rsm;udk rjrif=ubl;// wudk,faumif;qef pdwf"gwfeJ@ usOf;ajrmif;wJh pdwf"gwfudk tajcHcHjyD;vufopf/ r[mArm udkvdkeDpHepfudk tumtuG,fay; ae=uw,f// zuf'&,fpHepf[m/ wdkfif;jynfudk tpdyfpdyf trGmrGmuGJapwJh pHepfqdkjyD; rrSefruef 0g'jzef@ a&;om; ae=uw,f// zuf'&,f jynfaxmifpkpHepf aumif;ygw,f qkdjyD; axmufcH a&;om;wJh Armpma&;q&mqdkvkd@ wpfa,mufrS ray:vmbl;// ArmudkvkdeDtkyfcsKyfrSKpHepf[m raumif;bl;vkd@/ a&;wJhArm pma&; q&mqdkvJ wa,mufrSr&Sdbl;// u|efawmfwkd@tm;vkH;u/ rif;0if;xdef pum;tqkH;wGif/ 0kdif;0ef;jyD;/ vufckyf vuf0g;wD;jyD;/ axmufcHrSKay;=ujyefonf// rSefw,frSefw,fvkd@vnf; ygpyfuajymjyD;axmufcHrSKay;=uonf/ xkdpOfvlwa,mufonf/ oabFmOD;cef;rS/xGufvmjyD;/ u|efawmfwkd@tm;/ q&mawmf OD;ynm'Dy/ uawG@vkda=umif;ajymonf// ol@udkolvnf; u|efawmfwkd@eSifh rdwfqufonf// olonf/ aumhbdef;aus;&GmrS/ q&mawmf OD;ynm'DyeSihf twlvkdufygvmaom/ 'um jzpfonf// q&mawmfonf/ armfvjrdKifwGif udpP&SdI oGm;a&muf aqmif&GufjyD;aemuf/ ,ckreuf armfvjrdKifrS aumhbde;f &Gmokd@ jyefvmonf[k od&onf// q&mawmfeSifh/

108

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

'umrsm;onf/ oabFmOD;cef;/ txl;wef;wGif vkdufygpD;vm =uojzifh/ u|efawmfwkd@ vltkyfowdrxm;rdjzpfcJh=uonf// q&mawmfOD;ynm'Dyudk/ u|efawmf emrnftm;jzifh odu|rf; &if;eSD;aeonfrSm/ =umjyD;jzpfonf// 'gayrJhvludk,fwkdifwcgbl;rSs/ rawG@&ao;acs/ &if;eSD;rSKvnf; r&Sdao;yg// OD;ynm'Dyonf/ rGef&[ef;oHCm todkif;t0kdif;wGif/ tvGef emrnf=uD;aom/ q&mawmfwyg;jzpfonf// rGef&[ef;awmfrsm;jzpf=uaom/ edkifodCF/ edkifygvdwwkd@uJhokd@yif/ trsdK;om;ta&;wGif/ tvGefemrnf=uD;rm;aom/ yk*~dKvfyifjzpfonf// rGeftrsdK;om;xk w&yfvkH;u/ txl;av;pm; =unfndKjcif;udk cH&onfhyk*~dKvf jzpfonf// ynmwwf tausmftarmf wOD;vnf;jzpfonf// usrf;aygif;ajrmufrsm;pGmudk jyKpka&;om; cJhaomyk*~dKvfwOD;jzpfonf// 4if;tjyif/ &mrn"rRp&d,tzGJ@. twGif;a&;rSL;wm0efudkvnf; ,lxm;oljzpfonf// acwfopf/ aumhbdef;/ rGefpmoif=um;enf;opfudkwDxGif;a&;om;&mrSm t"duyk*~dKvfvnf;jzpfonf// xkdq&mawmf OD;ynm'Dyudk/ vludk,fwkdif awG@vkdjrifvkd aeonfrSm/ =umjyD;jzpfonf// tcGifhr=uKHcJhI r&if;eSD;cJhygacs// ,ckrl awG@qkH &if;eSD;cGifh/ zl;arsSmfcGifh&onfhtwGuf tvGef0rf;ajrmuf0rf;omjzpfrdonf// u|efawmfwkd@ vltkyfonf/ q&mawmf&Sdaom/ oabFmOD; txl;cef;xJokd@ 0ifa&mufoGm;=uonf// q&mawmftm;/ =unfndkzl;arsSmf=uonf// tvGefOy"d&kyfaumif; rGefonf/ udk,fcE<m tawmftoifh 0[ef&Sdonf// usef;rm oefpGrf;aom ukd,fcE<m&Sdonf// tvGef=unfnkdbG,f&m &kyf&nf vuQ%meSifh jynfpkHonf// rif;wkd@armfvjrdKifaumvdyfurGefausmif;om;awGvm;/ [kq&mawmfonf/rGefbmompum;jzifh/csdKompGm/u|efawmfwkd@vltkyfpkudkar;onf// wynf@awmfwkd@u/ aumvdyfausmif;om;vJygw,f// txufwef;ausmif;u ausmif;om;awGvnf; ygw,f/bk&m;// vkd@u|efawmfuyif&kdaopGmajz=um;onf// b,fudkoGm;=urvkd@vm;/ aumhbdef;&GmbJ/oGm;=urvkd@yg/bk&m;/ udpPeJ@vm;/odk@r[kwftvnfoufoufvm;/ tvnfvmwm r[kwfygbk&m;/ ausmif;om;tzGJ@tpnf; udpPeJ@vm w,fbk&m;// aumhbdef;aus;&Gm/ rGefausmif;olom;toif; zGJ@pnf;bkd@ vma&muf pnf;&kH;jcif; jzpfygw,f bk&m;// u|efawmfu vma&mufonfh &nf&G,fcsufudkajymjyonf// q&mawmfu atmufygtwkdif; ar;jref;vmjyefw,f// aumhbdef;&GmrSm/tod&Sdovm;/b,fol@udkodovJ// u|efawmfwkd@ausmif;aebuf/aumvdyfausmif;om;rif;cspfvkH;/rif;tkH;wifwkd@ &Sdygw,fbk&m;/ olwkd@eJ@u|efawmfwdk@/ csdef;xm;jyD;rSvmwmjzpfw,f bk&m;//

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

109

'Dvkdqdk/ ausmif;udkvmvnf=utkH;/ ausmif;rSm uxdefcif;&Sdw,f//[k q&mawmfuzdwf=um;onf// [kwfuJhygbk&m;vdk@ u|efawmfwkd@tm;vkH;onf/jyefvnfajz=um;onf// 'geJ@/ tckeifu/tjyifbufrSm/ a[majymaewJhol[m/ b,folvJ/ odyhf a[majym aumif;wmbJ// tcsuftvufvJ/ tawmfjynfhpkHw,f// q&mawmfonf/u|efawmfwkd@vltkyfudk=unfhjyD;ar;vkdufonf// u|efawmfygbJ/q&mawmfbk&m;// rif;0if;xdefu/rGefvkdryDrojzifhajz=um;onf// rif;b,f&GmuZmwdvJ usKHu'gwfaus;&Gmuygbk&m;// rdbeSpfyg;pvkH;[mrGefyg/ ausmif;q&m jzpf=uw,f bk&m;// u|efawmfusawmh/ rGefpum; aumif;aumif; rajymwwf jzpfaew,f// u|efawmfhudk,f u|efawmfvnf; tawmf&Sufae rdw,fbk&m;// usKHu'gwf aus;&GmwckvkH;/ Armjzpf=uukefjyD;// Armpum;vkdbJ ajym=uawmhw,f// rGefvkdajym=uwm enf;vmjyD;/ rGef&Gmuae/ Arm&Gm jzpfvmawmhr,f// tvGef 0rf;enf;bkd@ aumif;w,f/ bk&m;// q&mawmfonf/ rif;0if;xdef.pum;ukd =um;rdaomtcg/ tvGef0rf;enf; oGm;[efwlonf/ atmufygtwkdif;trdef@&Sdvmonf/ 'kd@rGefvlrsdK;&J@b0u tvGef0rf;enf;=ubkd@ odyfaumif;w,f// rGefvlrsdK; rvGwfvyf ao;orSsawmh/ 'DvkdbJ jzpfaerSmbJ// rGefvlrsdK; awG/ rGefpum; rwwf/ rGefpmrwwf jzpfvm=ur,f// rGefvlrsdK;awG/ udk,fhuH=urRm udkf,fzefwD;cGifh&bdk@/ ololigig/ =udK;pm; =ubdk@ vkdw,f// rif;wkd@ckeifu ajymqdkaewmawG tm;vkH;[m/ trSef=uD;bJ// 'Dpepf rrSefuefrSKa=umifh wkdif;&if;om; tcsif;csif; pdwf0rf;uGJae=uw,f// wOD;udk wOD; rkef;ae=u w,f// wpdwfw0rf;rjzpf=ubl;// tcsif;csif;owfjzwfae=uw,f// q&mawmfwkd@u/ tcsif;csif;owf=u/ jzwf=uwmudk rjzpfapcsifbl;// nDnD nGwfnGwf jzpfapcsifw,f// rSsrSsww jzpfapcsifw,f// rGefvlrsdkK;/ u&ifvlrsdkK;/ &Srf;vlrsdK;/ ArmvlrsdkK; tm;vkH;[m/ wef;wl/ nDwljzpfapcsifw,f// udk,fhuH =urRm udk,fhzefwD;=u/ wa,mufudkwa,muf/ tekdifusifh/ cs,fvS,f wmrsdK; r&Sdapcsifbl;// rGefvlrsdK;wdk@vufeufudkif awmfvSefa&;p&wmvnf;/ wef;wlwJh tcGifha&; awG r&vkd@/ udk,fhuH=urRm/ udk,fzefwD;cGifh r&vkd@ xawmfvSef=uwmbJ// rGefvufeufudkfifawmfvSefa&; pwif/ jzpfay:cJh&wJhta=umif;udkrif;wkd@vJ/ =um;bl; rSmaygh//

110

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

=um;bl;em;0avmufbJ&Sdw,f//aoaocsmcsmta=umif;pkHudk rodygbk&m;// rif;0if;xdefuaxmufIajymqkdonf//q&mawmfbk&m;uatmufygtwkdi;f &Sif;jyonf// rGefawmfvSefa&;tp/ Zmojyifaus;&Gmuvkdk@ qkdxm;w,f// ckeifu 'dk@jzwfausmf vmwJh/ Zmojyifaus;&Gmu/ pw,fvkd@ ajymprSwf jyK=uw,f// ta=umif;u 'Dvkdyg/ rGefvlrsdK;awG/ oD;jcm;rGefjynfe,f awmif;wmudk/ zqyv tpkd;&u/ ray;bl;// rGef ArmeJ@ twlwlbJ qkdjyD;ray;bl;// tjcm;wkdif;&if;om;awGukd jynfe,f ay;aomfvJ/ rGefvlrsdK;udk ray;bl;// rGefacgif;aqmifrsm;udkvnf;/ trsdK;rsdK; vkdufvH jcdrf;ajcmufw,f/ zrf;qD;w,f/ owfjzwfw,f/ 'geJ@ &kd;&kd;om;om;enf;eJ@ awmif;,lvkd@r&&if/ &wJhenf;eJ@ 'kkd@wkdufyGJ0ifr,fqkdjyD;/ rGefvlrsdK;awG vufeufudk pkaqmif;=uw,f// rGefvlrsdK;wkd@rSm/ u&ifvlrsdK;vd/k vufeufudkif wyf&if;r&Sdbl;// vufeufcJ,rf; rD;ausmufr&Sdbl;// tJ'DtcsdefwkH;u vufeufudk 0,f,lvkd@vJ rvG,fbl;// 'geJ@vufeufudk &wJhenf;eJ@ &SmazG pkaqmif;,lbdk@ rGefacgif;aqmifawG t=uHxkwf=uw,f// aus;&GmrSm/ &Sd=uwJh/ ykvdyfpcef;udkjrifw,f// aus;&Gm&Sd ykvdyfpcef;ukdtwif;0ifpD;jyD;/ ykvdyf&J@ aoeyfrsm;udk odrf;ykduf,lbkd@/ ekdifvSarmif/ ekdifaiGodrf;/ekdifa&$usifwkd@ut=uH&w,f// 'geJ@ekdkifyef;omudk acgif;aqmifapjyD;/ aoeyfrsm;udk pkaqmifapcJhw,f//(1948-ckeSpf/ Zlvkdif(20)ae@/) 1309-ckeSpf 0gacgifvjynfhrSm/ edkifyef;om/ Adkvfodef; (xkH;tkdif&Gm) wdk@eSpfa,mufeJ@ rGef&Jabmfuav;(30)wkd@[m vufeuf(3)vufeJ@ 'DZmojyifaus;&Gm/&Jpcef;udk twif; 0ifa&mufpD;jyD;/ &Jrsm;xHu/ vufeufcJ,rf; rD;ausmufrsm;udk odrf;,l&&SdcJh=uw,f// 'DvkdeJ@ rGefvlrsdK;wkd@&J@ vufeufudkifawmfvSefa&;udk pwifcJh=uw,f// ekdifyef;om/ Adkvfodef;eSJ@ vufeufrygbJ/ vkdufoGm;wJh rGef&Jabmfuav;(30)wkd@udk tvGefcsD;=uL;bdk@ aumif; w,f// trsdK;om;twGuf/ toufpGef@jyD; vkyf=uwmbJ// tvGefowWd&Sdw,fvkd@ qkd&r,f// tJ'D 1309-ckeSpf0gacgifvjynfhae@/ 1948-Zlvkdif(20)&ufae@udk rGefvlrsdK;wkd@&J@ awmfvSefa&;ae@tjzpf owfrSwfcJh=uw,f// 'Dae@&ufudk eSpfpOfeSpfwkdif; rGeftrsdK;om; vufeufudkiawmfvSefa&;ae@tjzpf/ usif;y cJh=uw,f// f q&mawmfonf/ pum;udkt&Snf=uD; ajymqkd&ojzifh/ tenf;i,farmoGm;[ef&Sdonf/ acwW c%rSs/ pum;rajymbJ wdwfqdwfvSsufaeonf// ta0;rSm usef&pfcJhaom/ Zmojyif&Gmudk vSrf;=unfhaeonf// q&mawmfonf/ tvGefa0;vHaom/ twdwfutjzpftysufrsm;udk txift&Sm;/ jyefvnfjrifa,mifae[efwlonf// twdwfwcsdefu jzpfysufcJhonfh rGefvlrsdK; wkd@.ta=umif;udk jyefajymif;owd&I/ pdwfrcsrf;ajr@rSK jzpfrd[efwlonf// bmrSrajym ao;bJ/ ta0;wae&mqDudkom pkduf=unfhaeonfudk awG@&onf// xkdtcsdefwGif vkdufyg vmaom'umonf/ qGrf;pm;csdefa&mufjyD;jzpfa=umif;/ q&mawmftm; avsmufxm;onf// S

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

111

q&mawmfonfvnf;/ oabmwlonfh[ef/ bmrS jyefrajymbJ/ qdwfqdwfaeavonf// u|efawmfwdk@ vltkyfeSihf 'umonf/ q&mawmftwGuf/ qGrf;rsm;ukd 0,fcsrf;jcif;/ o,faqmif jyifqifjcif;rsm;udk vufnD/wufnD vkyfaqmif=uonf// jyifqifI jyD;jynfhpkH aomtcg/ q&mawmftm; qGrf;uyf=uonf// q&mawmfonf/ qGrf;udk bkrf;ay;&if;/ wcGef;peSpfcGef;pqkdovkd/ pum;udkajymjyD; u|efawmfwkd@ vlpkudk ar;jref;aeavonf// q&mawmfonf/ qGrf;toifhwifh bkrf;ay;ygonf// q&mawmf qGrf;bkrf;jyD;Ivnf;/ u|efawmfwkd@ vlpkonf/ q&mawmf. oabFmOD;tcef;rSmyif qufvuf aeavonf/ q&mawmfeSihf tvmypum;ajymqkd&if; c&D;twlwleSifcJhonf// aumhbdef;aus;&Gmokd@ nae(2)em&DavmufwGif a&muf=uonf// aumhbdef;&Gm/ ausmif;'um 'umrrsm;u oabFmqdyfwGif pka0;a&muf&SdaejyD; q&mawmftm;/ =udKqkd=uonf// u|efawmfwkd@ vltkyfpkudkrl/ csdef;qkdxm;onfh twkdif;/ udkcspfvkH;eSihf udktkH;wifwkd@u vma&muf =udKqkd=uonf// xkdaemuf u|efawmfwkd@vltkyfudk/ udkcspfvkH;.tpfudk(wkdfif;&if;aq;q&m) tdrfwGifwnf;ckd=uonf// aemufwae@wGif/ aus;&Gm&Sd ausmif;om;vli,frsm;udk pka0;jyD;/ tpnf;a0;usif;yonf// tpnf;a0;odk@ aumhbdef;aus;&Gm&Sd vli,frsm;wufa&muf vm=u onf// 4if;wkd@txJrSm/ rif;a&$odef;(edkfifa&$odef;)ygonf[k u|efawmfxifygonf// odk@aomf twdtus u|efawmfrrSwfrdI tckdiftrmrajym&Jyg// yxrOD;pGm tpnf;a0; ac:,l&onfta=umif;&if;udk/ u|efawmfwkd@u &Sif;vif;wifjyonf// h ,ae@ tajctaet&/ rGefausmif;olom;toif;udk zGJ@pnf;&ef tvGefvkdtyf aea=umif; wkd@udk yg&Sif;vif;wifjyonf// ausmif;om;tm;vkH;u/oabmwl=uonf// toif;zGJ@pnf;&ef vnf;/ pdwftm;xufoef=uonf// Tokd@jzifh trsm;qENeSifhtnD/ aumhbdef;aus;&Gm/ rGefausmif;olom;toif;udkzGJ@pnf;=uonf// aemufae@wGif u|efawmfwkd@vltkyfpkonf/ q&mawmf OD;ynm'DyrSm=um; xm;onfhtwkdif; q&mawmfausmif;odk@ oGm;=uonf// q&mawmftm; zl;arSsmf=uonf// uxdef;cif;tvSLrSm yg0ifcJh=uonf// tvGefpnfum; odkufjrdKufaom uxdefcif;yGJjzpfonf// aumhbdef;&Gmol/ &Gmom;wkd@onf tvGefo'Ngw&m; =unfjzLolrsm;jzpf=uonf// vma&muf=uaom y&d\wf taygif;wkd@udk/ apwem tjynfheSifh{nfhcH au|;arG;=uonf// tvGefpdwfapoemjzLpifjyD; az:a&Golrsm;jzpfonf// u|efawmfwdk@vltkyfpkudk vkdavao;r&Sdatmif/ {nfhcHau|;arG;=uonf//aemufae@ reufwGif/ u|efawmfwkd@vlpkonf/ aumhbdef;aus;&Gmudk/ 0rf;enf;pGm eSKwfquf xGufcGmvmcJh &avonf// u|efawmfwkd@. pnf;&kH;a&;c&D;onf/ atmifjrifcJhonf[k qdk&ayrnf/ rGeftrsdK;om; v/Gwfajrmufa&; vufeufudkfif awmfvSefa&;twGuf/ aumhbdef;&GmwGif awmfvSefaomausmif;om;rsdK;aphaumif;rsm;udk ysdK;axmifay;ekdif cJhav onf//

112

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

tcef;(5) Armausmif;om;or*~uGefz&ifh/ OD;oGif.rGefjynfe,fqef@usifqENjyyGJ/ rGefjynfe,faz:xkwfa&;rGefvlxkqENjyyGJ=uD;/ wkdifwvkH;tdrfydkif&Sif/ rGefpHoltkwf*l/ppfwyfrStm%modrf; rmHaw;(c)rif;atmifxGef;/ ekdifausmfat;eSifhaqG;aeG;cef;/(7)Zlvkdifta&;cif;/ rGefausmif;om;awmckd&ef/ xkH;tkdif&GmaEG&moDoifwef;/jidrf;csrf;a&;urf;vSrf;csuf/ awmwGif;ukd,fpm;vS,feSifhedkifa&$usif&efukefa&muf/
1961-ckeSpf pufwbFmv(30)&ufrS atmufwkdbmv(4)&ufae@txd ArmjynfvkH;qkdif&m ausmif;om;rsm; or*~ (Auo)uGefz&ifhudk&efukefjrdK@ t"dywdvrf;r=uD;ay:&Sd ausmif;or*~ taqmuftOD;Y usif;yrnfjzpfonf// xkduGefz&ifhokd@ wufa&muf&ef/ armfvjrdKifaumvdyf ausmif;om;or*~rS udk,fpm;vS,frsm;udk a&G;cs,f=uonf// aumvdyfausmif;om; or*~ tzGJ@0if rif;azodef;/ udkaZmf0if;/ rif;udkOD;(acsmif;qkH)eSifh armfvjrdKifc&dkif ausmif;om;or*~rS udkwifat;wkd@onf/nDvmcHokd@ wufa&muf&ef udk,fpm; vS,frsm;tjzpf a&G;cs,fcH&onf// nDvmcHY/ 'Drkdua&pDa&;/ trsdK;om;ynma&;/ uarmufur ynma&; zsufodrf;a&;/ jynfwGif;ppf tqkH;owfa&;/ jynfwGif; jidrf;csrf;a&; wnfaqmufa&;wkd@udk tus,fw0ifh aqG;aEG;cJh=uonf// edkifiHwumtajctae/ ausmif;om; or*~wkd@. vSKyf&Sm;rSK udpP&yf rsm;udk us,fus,f jyef@jyef@ aqG;aEG; cJh=uonf// 4if;nDvmcHwGif/ ausmif;om; acgif;aqmif udkouf(Auo/ 'kOuUX)/ udkwifxGef; (Auo/ twGif;a&;rSL;)/udkAaqGav;(wuo/ OuUX) udkvSa&$(wuo/ twGi;f a&;rSL;)/ rtrmat;/ ukdpkd;0if; (vlxkOD;vS/ a':trmwkd@.om;)/ &Jabmfom'kd;(&ckdif)ponfh ausmif;om; acgif;aqmifrsm;pGmeSihf awG@qkH &if;eSD; cJh&onf// xkdknDvmcHtjyD;wGif/ u|efawmfwkd@ausmif;om; tm;vkH;onf/ 0ef=uD;csKyf OD;ektdrfodk@csDwuf jyD;oGm;a&mufqENjy=uonf//jynfwGif;ppftqkH;owfa&;/jynfwGif;jidrf;csrf;a&; wnfaqmuf a&;twGuf awmif;qkdcJh=uonf// ynmp&dwfwkd;jrSifhokH;pGJ&ef awmif;qkdcJh=u onf// ppfp&dwf avsmhcs&ef awmif;qkdcJh=uonf// xkdpOfu wuUokdvf/aumvdyf ausmif;om; rsm;wkd@onf/ edkifiH.ta&;udpPk/ rdbjynfolwkd@.ta&; udpPwkd@udk rdrdwkd@eSifh wkduf&kdufaomf4if;/ okd@r[kwf/ oG,f0dkufIaomf4if;/ oufqdkfif aeonf[k cH,lxm;=uonf// wkdif;jynf. ta&; rdb jynfol wkd@.ta&; udpPonf ausmif;om; udpPjzpfonf[k cH,lonf// 1962-ckeSpf ZEMm0g&Dv (14)&ufae@wGif/ yxptpdk;& ukefoG,frSK wkd;wufa&;Xme 0ef=uD; OD;oGifrS =uD;rSL; usif;yaom/ rGefjynfe,f qef@usifa&; yxpvlxk qENjyyGJ w&yfudk/ armfvjrdKifjrdK@ jynfawmfom yef;jcHwGif usif;y&ef pDpOf=uonf//

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

113

4if;qENjyyJGod@k / armfvjrdKifjrdK@&Sd rdb jynfolrsm;eSifh e,ft&yff&yfrS rdbjynfolrsm; wuf a&muf=u&ef/ OD;oGifwkd@tzGJ@rS =uD;=uD;us,fus,f pnf;&kH;vSKyfaqmfxm;onf// txl;ojzifh rGefjynfol vlxkawG aexkdifaom/ usdKuRa&me,f/ rk'kHe,f/ bDvl;u|ef;/ acsmif;qkHe,fwkd@rS jynfolawGwufa&muf=u&efvnf; pnf;&kH;vSKyfaqmfxm;onf// tcsdK@aome,fa'o wkd@rSm rGefjynfolvlxkudk vSnfhpm;jyD; pnf;&kH;vSKyfaqmfxm;=uonf// rGefjynfe,fvkdcsif&if/ OD;oGifvlxk qENjyyGJodk@ wufa&muf=u&ef vSnfhpm;jyD;vSKyfaqmf=uonf[k =um;od&onf// OD;oGif. rGefjynfe,fqef@usifa&; vlxkqENjyyGJudk wkdufzsuf&eftwGuf/ armfvjrdKifc&dkif rGefausmif;om; vli,ftoif;rS qkH;jzwf=uonf// OD;oGif.vlxk qENjyyGJodk@ jynfol vlxkrsm; rwuf a&muf&eftwGuf/ te,ft&yfodk@oGm;jyD; vSKyfaqmf=u&ef u|efawmfwkd@ pDpOf=uonf// armfvjrdKifc&dkif rGefausmif;om; vli,ftoif;rS toif;om;rsm; 'wf(pf)qef;um;(3)pD; tjynfhjzifh oGm;=uonf// armfvjrdKifaumvdyf ausmif;om;or*~ OuUX udk=unfjrif(rdcifrSmxkH;tkdifoljzpfonf)vnf; u|efawmfwkd@eJ@twl vkdufygoGm;onf// h yxrOD;pGm rk'kHjrdK@odk@ oGm;a&muf vSKyfaqmf=uonf// xkdrSwqifh 0ufwJwHcGefwdkifokd@ oGm;=uonf// xkdrSwqifh/(7)acGawmif udk jzwfausmfjyD; usdKuRa&mjrdK@ odk@oGm;I vSKyfaqmf=uonf// xkdrSwqifh armfvjrdKifjrdK@odk@ oGm;I jrdK@ay:&Sd rdbjynfol vlxkudk vSKyfaqmf=ujyefonf// OD;oGifqef@usifa&; w&m;vSnfhvnf a[majym=uonf// OD;oGif. jynfe,fqef@usifa&; vlxkqENjyyGJodk@ rwufa&muf=u&ef edSK;aqmfwkdufwGef;=uonf// armfvjrdKifjrdK@wGif OD;oGifeSihf yxptzGJ@acgif;aqmifrsm;/ tpnf;a0;usif;y&m/ rdkif'guGif; ae&modk@yif oGm;a&mufjyD; OD;oGifqef@usifa&;w&m;udk toHcsJ@pufjzifhu|efawmfw@kd oGm;a&muf a[majym=uonf// armfvjrdKifaumvdyf/ ausmif;om;or*~OuUXudk=unfjrifh onf/tvGefa[majymaumif;oljzpfonf// OD;oGiftm; trsdK;rsdK; ykwfcwfa0zef a[majym oGm;onf// xkdodk@OD;oGifwdk@ tpnf;a0; usif;yaeaom ae&mudk oGm;a&mufjyD;/ OD;oGitm; f wkdufckduf qef@usijf yD; w&m;a[moGm;onfudk OD;oGifrS vkH;0rauseyfjzpf oGm;onf// rGefausmif;om;rsm;. tjyKtrltay: rauseyfaom OD;oGifonf/ rGefausmif;om; acgif;aqmifrsm;udk w&m;pGJrnf[k jcdrf;acsmufvmonf// xkdpOfu ukefoG,fa&;Xme 0ef=uD; OD;oGifonf/ 0ef=uD;csKyf OD;ekjyD;vSsif/ yxptpkd;&wGif/ tm%mt&SdqkH; yk*~dKvfwOD; jzpfonf// 1962-ckeSpfZEMm0g&Dv(14)&ufwGif usif;yaom rGefjynfe,f qef@usifa&; OD;oGif.vlxk tpnf;a0;yGJokd@/ (rGefjynfe,fay;rnf/ tpnf;a0;wuf=u)[k/ vdrfvnfjyD; ac:aqmif vmaom/ rGefvlxk tenf;i,fom wufa&mufvm=uonf// xkdae@Y OD;oGifonf/ jynfol@&Jabmf t0wfpm;0wfqifjyD; rdef@cGef;ajym=um;cJhonf// Tae@Y Tt0wfpm;ukd a&G;cs,fjyD; 0wfaom OD;oGif. pdwfxJY t"dy`g,frsm;pGm&Sdonf// 1948-ckeSpfrGef-u&ifwkd@ armfvjrdKifjrdK@udkodrf;pOfwGifOD;oGifonf/ usdKuRa&mjrdK@. jrdK@ydkifjzpfaeaomtcsdefjzpfonf//

114

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

xkdpOfurGef-u&ifwkd@onf armfvjrdKifjrdK@eSifh tjcm;jrdK@aygif;rsm;pGmwkd@udk odrf;ykdufekdifcJhonf// odk@aomfusKduRa&mjrdK@wjrdK@udkrl rodrf;ydkufbJ csefxm;cJh=uonf// Tonfudkta=umif;jyKjyD;/ OD;oGifonf rdrdeSifh jynfol@&Jabmfwkd@u owWd&Sd&Sd ckcHwkdufckduf umuG,fcJhonfhtwGuf/ rGefu&ifvufxJokd@ usKduRa&mjrdK@ruscJhonf[k tjrJwrf;*k%f,l 0ihf=uGm;ajymqdkcJholjzpfonf// xdk@a=umifhusduRa&mjrdK@udk umuG,fcJhonfhtcsdefu ol0wfcJhaom/ jynfol@&Jabmft0wfpm; udkwrifwum 0wfqifcJhjcif;jzpfonf// xkdvlxktpnf;a0;wGif/ OD;oGifonf atmufyg pum;udk rmefygyg ajymoGm;onf// (armfvjrdKifjrdK@udk/ wvufrrSrxdeJ@/ xdvSsif rD;yGifhoGm;rnf) [lI vufwD;qkwf vufarmif; qef@wef;I tm;&yg;& rdef@cGef; ajym=um; cJhonf// rGefjynfe,fxJokd@ armfvjrdKifjrdK@udk rxnfhoGif;&ef jyif;jyif;xefxef uef@uGufajymqkdonf// OD;oGif. rdef@cGef;xJwGif/ 1948-ckeSpf rGef-u&ifwdk@ armfvjrdKifjrdK@udk odrf;ydkufjyD; aomif;usef;cJh=uykH/ qdk;oGrf;cJh=uykHwdk@udk tus,fw0ifhxnfhoGif; a[majym oGm;onf// xkdokd@ OD;oGiu rGefjynfe,f qef@usifa&; rdef@cGef;udk tm;&yg;& a[majymaeonfhtcsdefrSm/ f armfvjrdKifc&kdif rGefausmif;om; vli,frsm;toif;. OuUXrif;azodef;/ armfvjrdKifaumvdyf ausmif;om; or*~OuUX rif;=unfjrifheSifh aumvdyfrGeftoif; trSKaqmif/ rif;xGef;vSKdif (urm0uf)wkd@u OD;oGifqef@usifa&;/ pm&Gufpmwrf;awG/ ausjimcsufawGudk ajAmifajAmif wif;wi;/ vltkyf=um;0ifjyD; jzef@a0cJhonf// Ttjzpfudkowif;axmuf/ekdifyef;atmif(rif;xGef;az.OD;av;)/ owif;axmufekdifwifat; (uanSm/f aemifrGefjynfe,f aumifpD0if)eSifh weoFm&D owif;pm t,f'DwmcsKyfudk =unfjrvGifwkd@ (3)OD;u/ &ifwrrjzifh/ pkd;&drf=uD;pGm tajcaeudk ab;rSaeI tuJcwf apmifh=unfh ae=uonf// &kef;&if;qefcwf jzpfedkfifonf[k olwdk@u pdk;&drf ae=uonf// OD;oGif qef@usifjyyGJodk@ usKduRa&mjrdK@e,frSm rGefjynfolvlxk tenf;i,fvnf; wufa&muf=u onfudk awG@&onf// 4if;wkd@u/ rGefjynfe,f ay;rnfxifI vlxktpnf;a0;udk wufvm rda=umif; ajymjy=uonf// xkdodk@OD;oGifrS rGefjynfe,f qef@usifa&; vlxkqENjyyGJ usif;yjyD; aemuf r=umcifrSmyif/ rGefjynfe,f tjrefqkH; taumifxnfaz: ay;bkd@twGuf vlxk tpnf;a0;yGJ=uD;w&yfudk usif;y&ef rGefjynfe,ftvkyfnDnGwfa&; aumfrwDrS pDpOf=uonf// 1962-ckeSpf/ azaz:0g&Dv(22)&ufae@wGif/ armfvjrdKifjrdK@/ jrLeDpy,fO,smOfY rGefjynfe,f tvkyfnDnGwfa&; aumfrwDrS =uD;rSL;jyD; tzGJ@aygif;pkH yg0ifaom/ rGefjynfe,f axmufcHyJG jynfol vlxkqENjyyGJ w&yfudkusif;y=uonf//

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

115

4if;vlxtpnf;a0qENjyyGJwGif/ yxptrwf/ a':eSif;vSu obmywdtjzpf aqmif&GufjyD;/ k yrnw/rS &Jabmfatmifxl;u tcrf;em;rSL;tjzpfaqmif&GufcJhonf// xkdtpnf;a0;wGif/ tpnf;a0;obmywdrS rdef@cGef; ajym=umonf// xkdaemuf rGefjynfe,f tvkyfnDnGwfa&; aumfrwDobmywd/ rGef"gwkrSvnf; rdef@cGef;ajym=um;oGm;onf// tjcm;aom wkdif;&if;om; udk,fpm;vS,frsm;vnf; rdef;cGef; ajym=um; oGm;onf// &ckdifwdkif;&if;om; ukd,fpm;vS,f yg0ifonf// 4if; vlxkqENjyyGJwGif/ rGefjynf olvlxk/ odef;oef;csDI wufa&mufyg0ifcJhonf// bDvl;u|ef;rS edkfifoef;wifwkd@ OD;aqmifaom rGefvlxk=uD;onf/ oabFmrsm;/ armfawmfbkwf rsmjzifh toD;oD;vm=uonf// armfvjrdKifjrdK@ urf;em;vrf; wavsSmufwGif/ pka0;a&muf &Sdvmaom/ rGefvlxk. tiftm; tvkH;t&if; onf/ urf;n$wfrSs jynfheSuf aeonf// xkdrS wqifh jrLeDpy,f O,smOfodk@ nDnmzszs wef;pD oGm;=uonf// wef;pD csDwuf oGm;pOf (rGefjynfe,f csufcsif;ay;)(rGefjynfe,f csufcsif;ay;)[k wcJeuf a=uG;a=umf oGm;=uonf// rGefvltkyf=uD;. a=uG;a=umfoH/atmf[pfoHonf/ armfvjrdKifjrdK@ wckvkH;udk wkef[D;oGm; apcJhonf// xkduJhokd@yif/ usdKuRa&m/ rk'kH/ urm0uf/ uavmhaomh/ uGmefvSm/ oHjzLZ&yf/ yi/ u&kwfyd/ aumh'Gwf/ vrdkif;aus;&Gmwkd@rS rGefjynfolvlxkwkd@onf/ um;eJ@4if;/ &xm;eJ@4if;/ pdwftm;wuf=uGpGmtpnf;a0;yGJodk@wufa&mufvm=uonf// tpnf;a0;odk@ wufa&muf vm=uaom rGefvlxk=uD;onf/ urf;ajcokd@ vdrfhI vdrfhI wufvmaom 'Da&vSKdif;=uD;yrm jrLeDpy,f O,smOf=uD; wjznf;jznf; tdItdI 0ifa&muf vm=uonf// tpnf;a0; usif;y aom uGif;wckvkH;tm;/ jynfhvsSHoGm;aponf// 4if;qENjyyGJ atmifjrifa&; twGuf/ &efukefwuUodkvf rGeftoif;/ armfvjrdKif aumvdyf rGeftoif;/ armfvjrdKifc&dkif/ rGefausmif;om; vli,ftoif;wdk@u wufwuf=uG=uG yg0if vSKyf&Sm;cJhonf// vlxkvSKyfaqmfa&;wGiyg0ifvSKyf&Sm;cJhonf//tzJG@pnf;. ausjimpmwrf;rsm; f xkwfa0I rGefvlxkudk vSKyfaqmfcJhonf// Tvlxk qENjyyGJonf tvGefatmifjrifonf[k qkd&ayrnf// t&yf&yf te,fe,f&Sd rGefjynfol vlxkwkd@onf/ pnf;vkH;nDnGwfrSKudk jyekdfif cJhonf// vlxkvlwef;pm; tv$mv$mtoD;oD;udk aygif;pnf;edkfifcJhonf// trsdK;om; vSKyf&Sm;rSK wGif/ nDnD nGwfnGwf pnf;pnf; vkH;vkH;jzifh yl;aygif; yg0ifvm&ef Ttpnf;a0;=uD;rS vSKyfaqmfedkifcJhonf// trdsK;om; pdwf"gwf wuf=uGapcJhonf// rGefjynfvlxkwkd@. ekdifiHa&; tjrif/ ekdfifiHa&; todw&m;onf/ 'Da&tvm; t&Sdefjrifhrm;vmonf// rGefjynfolvlxkwkd@. rSefuefaom trsdK;om; awmif;qkdrSKudk tjcm;aomwkdif;&if;om; jynfolvlxkrsm;uvnf; yg0ifaxmufcH vm=uonf// rGefjynfe,f/ &ckdifjynfe,fudk rvGJra&Smifom ay;&rnfh tajcodk@ a&mufvmjyD; jzpfonf/ rGefjynfe,f/ &ckdifjynfrlusrf;udkyif/ ygvDrefwifoGif; twnfjyK&ef pkdif;jyif;vm=uonf//

116

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

1961/62-ckeSpfpmoifeSpf/ aEG&moDausmif;ydwf&ufonf eD;uyfonfxufeD;uyfvmonf// aEG&moDausmif;ydwf&uf(2)vwGif/ ausmif;aebuf oli,fcsif;rsm;eSifh rvGJra&Smifom cGJcGm=uOD;rnfqkdaom todonf/ ausmif;om; toD;oD;Y jzpfay: vm=uonf// oli,fcsif; rsm;eSifh cGJcGm&jcif;onf/ tvGefpdwfyifyrf;/ eGrf;e,faom/ tvkyfjzpfonf// cGJcGm=u rnf[laom todonf ausmif;om;wkdif;tm;/ ajcmufvSef@aeonf/ xkda=umifh/ aumvdyf ausmif;om;rsm;onf/ ausmif;rydwfcif/ taz:taygif;toif;rsm;eSihftwlwl/ a&Smufvnf =ujcif;jzifh tcsdefudk ukefqkH;apwwfonf// u|efawmfwdk@ aumvdyfrGefausmif;om;wpkonf/ wOD;udkwOD;rcGJcGm=ucif/ uwdk;aumheSyf&Gmodk@oGm; a&mufavhvm&efqkH;jzwf=uonf// 1962-ckeSpf azaz:0g&Dv(25)&ufae@ reuf(6)em&DrSm/ taqmifrSxGufjyD;/ uwkd;aumheSyf oGm;oabFmudkvkdufyg pD;&efxGufcJh=uonf// rif;0if;xdef/ rif;pkd;jrifh/ rif;tkef;wif/ eSihfu|efawmfonf// aysmfaysmfyg;yg;yif oabFmtm;pD; vmcJh=uonf// uwkd;&Gmodk@ oabFm qkdufonfeSihfrif;0if;xdfefonf/ wkdifwvkH;tdrfudk yxrOD;pGmoGm;a&mufavhvm&ef t=uHjyK onf// u|efawmfwkd@tm;vkH;vnf;oabmwl=uonf// wdkfifwvkH;wnf;jzifh aqmufvky f xm;aom/ okH;xyfu|ef;opf tdrf=uD;udkd awG@&onf// taumif;qkH; u|ef;om;rsm;jzifh aqmufvkyfxm;onf/ tvGefxl;qef;onf/ jrefrmedkifiHwGif/ aqmufvkyf ae=uykHrsdK;/ r[kwfbJ/ taemufekdifiH/ AdokumpHepftwdkif; ajrpdkufwkdifryg/ xl;qef;pGm aqmufvkyf xm;onfudk awG@&onf// xdktdfrfudk/ yDeefjrdK@rS/ w&kwfvuform;eSifh rGefvuform; q&m(100)ausmfeSifh(3)eSpfwdkifwkdfif aqmufvkyfcJh=u onf[kod&onf// jrefrmedkifiH tjrdK@jrdK@ t&Gm&GmrS/ uwkd;aumheSyfodk@ bk&m;zl;vma&muf=uaom/ c&D;onfwkd@onf/ xkdwdkifwvkH; tdrfudk txl;qef;jyKI oGm;a&muf avhvm=uonf// xkdxl;qef;aom/ wkdifwvkH;tdrfudk ykdifqkdifolonf omrefvlom;xuf/ Om%fynm t&mwGif/ =uD;rm;ol jzpf&rnf[k u|efawmf. pdwfxJY jzpfay:rdonf// xkdOm%fynm=uD;rm;oludk awG@csifvSygbdonf// odk@aomf xkdyk*~dLvfonf/ u|efawmfvlrjzpfcifuyif/ uG,fvGefoGm;onf[k od&onf/ xkda=umihfxkdyk*~dKvfta=umif;udk ajymjyekdfifoludk/ uwdk;&GmY &SmazGrdonf// uHtm;av#mfpGm/ ajymjyekdifaom/ vlwpfOD; awG@cJhonf// xkdvlajymcsuft&/ wdkifwvkH;tdrfydkif&Sif/ Om%fynm=uD;rm;ol. ta=umif;udodcJh&onf// xkdwkdifwvkH;tdrfydkfif&Sifonf/ ekdifa&$avS; k jzpfonf// edkifa&$avS;tm;/ ouU&mZf 1229-ckeSpfY uwkd;aumheSyf&GmwGif/ zGm;jrifonf// edkifa&$avS;. zcifrSm aumheSyf&Gm olaX;=uD; ekdifxGef;ausmf jzpfjyD;rdcifrSm/ rdaxmf jzpfonf// armfvjrdKife,fwGif txl;xif&Sm;aom rGeftrsdK;om;=uD;rsm;jzpf=uonf// ekdifxGef;ausmfonf aumheSyf&Gm a0,efbkHausmf wkdufausmif;=uD;eSifh pG,fawmfwkduf wefaqmif;=uD;. 'g,umjzpfonf// 4if;tjyif ekdifxGef;ausmfonf omrefacolwOD; r[kwfyg// Zif;r,fjrdK@e,f/ vkH;=uD;/ r,fiJhopfawm/ xm;cGifopfawm=uD;rsm;.

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

117

pmc|efawmf&ydkif&Sif/ znm;qvDaqmifrkef;/ &mZmrdkif;xD; [laombGJ@xl;eSifhwuG a&$om; yuwdjzpfaom/ "g;/ a&$xD;/ a&$zvm;/ jrdK@pm;/ &Gmpm;wdk@. taqmifta,mifwkd@jzifh/ Zif;r,fjrdK@tpdk;&wkd@. csD;jrSSifh olaumif;jyKjcif; udkcH&oljzpfonf// ekdifa&$avS;wGif/ nDrrdeSif;*kefeSifh nDi,f ekdiftkef;cifwkd@tyg0if om;csif;(3)a,muf&Sdonf// ekdifa&$avS;onf om;=uD;=o&ojzpfonf// rif;a&$avS;onf/ i,fpOfu rdzwkd@ukd;uG,faom/ aumheSyf&Gm/ q&mawmf=uD;.ausmif;wGif/ rGefvlrsdK;bmom&if; jzpfaom rGefpmudk aumif;rGefpGm oif=um;aponf// xdk@aemuf armfvjrdKifjrdK@/ pdefyufx&pfausmif;wGif t*Fvdyfpm ay;ynm&yf udkoif=um;apcJhonf// rif;a&$avS; touf(14)eSpft&G,fwGif armfvjrdKifta&;ydkif ume,fzmavmif. enf;ay;n$efjycsuft&eSifh/ rdbeSpfjzmwdk@. oabmwlnDrSKjzifh/ bdvyfodk@oGm;a&muf ynmoif=um;&ef pDpOf=uonf// ta&;ydkif ume,f zmavmifeSifh twl/ vef'efjrdK@odk@ vkdufygoGm;cJhonf// rif;a&$avS;onf vef'efjrdK@ pmoifausmif;rsm;wGif txufwef; pmayrsm; oif=um;jyD;/ (4)eSpf=umaomtcg rdzwkd@u 4if;wkd@. pD;yGm;a&; vkyfief;wGif OD;pD;aqmif&Guf&ef jyefac:ojzifh uwkd; aumheSyf&Gmodk@ jyefvmcJhonf// 1886-ckeSpfwGif uwkd;&Gmae opfacgif;=uD;ekdifa'G;. orD;t=uD;qkH;jzpfol rd=uifOeSifh vufxyfxdrf;jrm;cJhonf// rif;a&$avS; touf(20)eSpft&G,fwGif/ Zif;r,fjrdK@ e,f/ rSdKif;vkH;=uD;jrdK@odk@ oGm;a&mufI zcif.udk,fpm; opfawm=uD;rsm;udk OD;pD;tkyfcsKyf vkyfudkif&avonf// Zif;r,frif;=uD;.om;awmf tdrfa&S@rif;u/ rif;a&$avS;udk/ rkef;yJ opfawm=uD;udk pmc|efeSifhwuG tyfeSif; ay;oem;awmfrlcJhonf// Trkef;yJopfawmudk opfukefonf=uD;rsm;/ ukr`%D=uD;rsm;wkd@u/ aiGodef;aygif; ajrmufrsm;pGmay;I awmif;cH aomfvnf; rif;om;onfray;bJ/ rif;a&$avS;udkom ay;oem;cJhonf// ekdifa&$avS;onf Zif;r,fe,fwGif opfvkyfief;ukd teSpftwef=um vkyfudkifjyD;aemuf uwkd;&Gm&Sd vkyfief; rsm;udk jyefvnf OD;pD;vkyfudkfif&ef jyefvmonf// Zif;r,frS jyefvmjyD;aemuf/ TwkdfifwpfvkH; tdrfudk aqmufvkyfcJhonf[kod&onf// Ak'<bmomY udkif;&SdKif;aom ekdifa&$avS;onf/ ygVdawmfjrwfydduwfwkd@udk jrefrmbmom pum;ajyoufoufjzifh jyefqdk&ef/ vliSm;IaiGtvkH;t&if;eSifh vSL'gef;cJhonf// jyefqkdjyD; or#pmrlwkd@udk/ ekdifa&$avS;onf/ udk,fusdK;twGuf/ a&mif;csokH;pGJjcif;rjyKbJ/ xkdpOftcgu/ bk&ifcHjzpfaeaom/ rGeftrsdK;om;/ qm/a*s/at/ armif=uD;vufodk@ ykHeSdyfjzef@csD&ef ay;tyf vkdufonf// ekdifa&$avS;wGif/ om;axmuforD;cHwa,mufr# xGef;um; cJhjcif;r&Sday/ arG;pm; om;oRD;rsm;om&SdcJhonf// touf(53)eSpfwGif/ Oya'jyK v$wfawmf rif;wkdifyif trwftjzpf/ tpdk;&.cef@tyfjcif;udkcH&onf//

118

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

ekdifa&$avS;onf pdwfxm;ckdifrmonf/x=uGvkH@v0d&d,&Sdonf// owdaumif;./ pOf;pm;Om%f &Sdonf// uwdopPm rysuf/ yv$m;rSKr&Sd/ ed0gw/ edrmw/ w&m;&Sdonf// jypfwifuJh&J@jcif;udk a=umufonf// &yfudpP/ &GmudpP/ ekdifiHudpPrsm;udk OD;pD;aqmuf&Gufwwfoljzpfonf// ekdifa&$avS;onf/ 1923-ckeSpf/touf(64)eSpft&G,fwGif/ uG,fvGeftedpPa&mufoGm;onf// Om%fynm=uD;rm;aom/ rGeftrsdK;om;ekdifa&$avS;tm;/ u|efawmfwkd@ rGefausmif;om;wpku csD;=uL;*k%f,lcJhrdonf// u|efawmfwdk@ rGefausmif;om;wpkonf/ uwkd;aumheSyf&GmrS nae apmif;rSyif xGufcGmjyD; taqmiffokd@ jyefvmekdifcJh=uonf// aemufw=udrf/ zg;atmuf&Gm&Sd/ ekdifpHoltkwf*lodk@ oGm;a&muf avhvm&efvnf; oabmwl qkH;jzwf =uonf// 1962-ckeSpfrwfv(1)&ufae@wGif/ u|efawmfwdk@rGefausmif;om;wpkjzpfaom/ rif;pkd;jrifh(rk'kH)/ rif;vSausmf/ rif;0if;xdef/ rif;tkH;wif/ rif;oef;xGef;eSifh u|efawmfonf/ rGefpHol.tkwf*lokd@ oGm;a&mufavhvm&ef zg;atmuf&Gmodk@ oGm;=uonf// u|efawmfwkd@ vlpkonf/ armfvjrdKifjrdK@rS/ bwf(p)um;jzihf zg;atmuf&Gmokd@ xGufchJ=uonf// ekdifpHolonf/ rGeftrsdK;om; acgif;aqmifwOD;jzpfonf// ekdifbvGifeSifhvufwGJI/ rGefvGwfvyfa&;tzGJ@udk OD;pD;IzGJ@pnf; cJh=uonf// rGefvGwfvyfa&;tzGJ@. twGif;a&;rSL;wm0efudk,lcJholjzpfonf// 1948-ckeSpfrSm/ armfvjrdKifjrdK@ v,facgifY zqyvtpdk;&. vufatmufcH/ jynfol@ &Jabmfwkd@.vkyf=uH owfjzwfjcif;udkcHoGm;&onf// rGefpHolonf/ uwk;d aumheSyf Zmwd jzpfonf// odk@aomf4if;. tavmif;udkrl/ zg;atmuf&Gm ocsFKKdif;wGif jrKyfeSHxm;onf// zg;atmuf&GmwGif oGm;a&muf jrKyfeSHxm;&onfh &nf&G,fcsuftppftrSefudk wdwdusus rod&yg//odk@aomf zg;atmuf&Gmonf/ rGefa&;&mtzGJ@csKyf tpnf;a0;=uD; usif;y&m rGef&Gm=uD;jzpfI oGm;a&muf jrKyfeSHxm;onf[k omreftm;jzifhod&onf// edkifpHoltm; jrKyfeSHxm;aom ae&mudk aoao csmcsm avhvmaomtcg/ bmrSxl;xl;jcm;jcm; rawG@&yg// vrf;r=uD;ab;em;&Sd ocsFKKdif; tv,fwGif edkfifpHoltrnf a&;xm;onfh/ edkifpHoltm; todrSwfjyK pdkufxl; xm;aom/ ausmufwkdifi,f wckuom awG@&onf// dk xdkausmufwkdifonf/ odyfhr=uD;vSyg// aygifvkH;r#om=uD;onf// tjrifhrSm/ vlw&yfpmr#om &Sdonf// rxifr&Sm;aom rSwfwkdfifwck jzpfae onfudkawG@&onf// u|efawmfwkd@. &nf&G,fcsufrSm/ rGefpHol.tkwf*ludk avhvmjyD; rnfokd@jyKjyif rGrf;rHrSKrsm; vkyfekdifonfudk qkH;jzwf&efjzpfonf// ausmufwkdifi,fwckjzifh todtrSwfjyK xm;aom/ rGefpHol jrKyfeSHxm;&mae&mudk awG@aomtcg u|efawmfwkd@ tm;vkH;onf pdwfraumif; jzpfrd=uonf// Tvkd tvGefxif&Sm;aom rGefrsdK;cspf yk*~dKvfwOD;udk/ tkyf*l aumif;aumif; cef@cef@nm;nm;jzifh txdrf;rSwf rjyKedkifcJhonftjzpfudk awG;rdjyD; u|efawmfonf tvGef h pdwfraumif; jzpfrdonf// TuJhokd@emrnf=uD;aom/ rGeftrsdK;om; acgif;aqmifwpfOD;udk

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

119

omrnavmufjzifh jrKyfeSHxm;onfudk awG@&ojzifh u|efawmfwkd@ auseyfrSK odyfr&SdvSay/ onfhxuf aumif;rGefaom xnf0gcef@nm;onfh/ ausmufwkdif wwkdif jzpfapcsif=uonf// xkdae@ u|efawmfwkd@onf tvGefaemufusrS taqmifodk@ jyefa&muf vm=uonf// xkdpOfu u|effawmfonf/ aumvdyf ausmif;0if;ab;&Sd/ eEN0ef prf;acsmif;teD;/ yk*~vduykdif eEN0ef taqmifYaexkdifaeonf//eEN0efaqmifwGif/rif;cspfvkH;(aumhbdef;)/ rif;tkef;wif(aumhbdef;) eSifh rif;vSausmf(aygif/xef;yifa=umif)wkd@vnf; aexdkifonf// taqmifa&mufjyD; xrif;[if; pm;=ujyD;/ tem;,ltdyfpuf =uonf// aemufae@ 1962-ckeSpf rwfv(2)&uf reuf(8)em&DwGif/ AdkvfcsKyfae0if; OD;aqmifaom/ awmfvSefa&; aumifpDrS/ ekdifiHawmf. tm%mudk odrf;ydkuf vkdufonfhowif; xkwfjyef ausjimonf// tdyfrSKHpkHr$m;jzihf/ u|efawmfwkd@ ausmif;om; wokdufonf/ xIowif;udk/ em;axmif&onf// ppfawmfvSefa&;aumifpDonf atmufyg a=ujimcsufwapmifudkvnf; wkdif;jynfokd@ xkwfjyefcJhonf// wkdif;jynf.,kd,Gif;vmaom/ tajctaeudk xdef;odrf;aomtm;jzihf/ ppfwyfrS rvGJra&Smif om edkifiH.tm%mudk odrf;vkduf&a=umif;/ wkdif;oljynfom;rsm;taejzifh/ ae@pOfae@wdkif; uJhokd@at;at;csrf;csrf; aexkdifvkyfudkifoGm;=u&ef wdkufwGef;yga=umif;/ t&mxrf;rsm;onf vnf;/ rdrdwdk@wm0ef 0wW&m;rsm;udk rysufruGuf qufvufaqmif&Guf=uapvkda=umif;/ txl;ojzifh/ ynma&;qkdif&m wm0efcHrsm;eSifh/ ausmif;ol/ ausmif;om;rsm;onf/ rdrdwkd@ ppfaq; ajzqdkqJ/ udpPrsm;udk rysufruGuf qufvuf aqmif&GufoGm;&ef/ wkdufwGef; yga=umif;// 1962-ckeSpf rwfv(2)&ufae@/ Adkvfae0if; OD;aqmifaom ppfwyfrS ppfAdkvfcsKyfwpkwdk@onf/ edkifiHawmftm%mudk odrf;ykdufjyD;wjydKifeuf/ vGwfawmfudk zsufodrf;vkdufonf// ekdifiHawmf tpkd;&wzGJ@vkH;/ wekdifiHvkH;&Sd ekdifiHa&;orm;rsm;eSifh ausmif;om; acgif;aqmifrsm;udkvdkufvH zrf;qD;csKyfaeSmif vkduf=uonf// edkifatmifxGef;onf/ OD;ekeSifhtwl/ 1962-ckeSpf rwfv (2) &ufae@Yyif zrf;qD;xdrf;odrf; cHvkduf&onf// rGefjynfol@wyfOD; ygwDtyg0if/ wedkfifiHvkH;&Sd/ edkifiHa&;ygwDtzGJ@pnf; toD;oD;wkd@onfvnf;/ zsufoDrf;cHvkduf&onf// OuUX=uD;ekdifa&$usif =udKwifwGufq xm;onfhtwkdif;/ rGefjynfol@ wyfOD;onf/ avSavSmf&if;/ t&Sdeft[kef aumif;pOf/ avSmfwufusdK;onfh tjzpfokd@ qkdufa&muf oGm;onf// y&d,m,f a00kwf rsm;aom/ t&if;&Sif ygvDref 'Drdkua&pD. aumufuspf pif;vJ/ azgufjyef wwfonfh toGifomef tppftrSefudk u|efawmfwkd@ rsufjrifudk,fawG@ jrifawG@&onf// &kwfw&uf tvpfwkdufcdkufjcif;udk/ rGefjynfol@wyfOD;rSyk*~dKvfrsm;eSifhtidufcHvkduf&onf// k

120

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

wuUodkvf aumvdyf ausmif;tm;vkH;udk csufcsif; ydwfvkdufonf// u|efawmfonf/ urm0uf&Gmudk jyefjyD; tem;,l ae&onf// aumvdyfrS ausmif;om; oli,fcsif;rsm;udk cGJcGmcJh&ojzifh/ tvGefpdwfrcsrf;ajr@ jzpfcJh&onf// aumvdyfudk tuef@towfr&Sd ydwfyif vkdufojzifh/ u|efawmftbdk@ jyifp&mjzpfaeonf// pmzwf&if; tcsdefudk ukefqkH;apcJhonf// wcgw&H todrdfwfaqGtdrfudk oGm;a&muf vnfywf&if; tcsdefudk ukefqkH;apcJhonf// wae@wGif/ &Gmtv,fydkfif;&Sd rdwfaqG wa,mufxH oGm;a&muf vnfywfjyD;aemuf tdrfodk@tjyef/ rarSsmfvifhbJ/ 0rf;qGJq&mr/ rat;=uLeSifh vrf;Y qkHrdonf// u|efawmfeSifh tvGefcifrifol jzpfonfhtwGuf rma=umif; oma=umif; pum;pjrnf ajymqk&if;/ d rat;=uL. armifav;/ vlowfrSKjzifh axmifusaeaom/ rif;atmifxGef;ac: (udkaw;) ta=umif;udk ajymqkdrdoGm;=uonf// ukdaw;onf u|efawmfxuf touftenf;i,f =uD;oljzpfonf// urm0uf ausmif;wGif i,fpOfu twlwl aevmcJholrsm;jzpfonf// rat;=uLonfol@. armifav; ta=umif;ukd 0rf;omtm;& atmufygtwkdif; ajymvm onf// rat;=uL/ /eifhwdk@udkaw;wa,mufvGwfawmhr,f// aemuf(2)(3)eSpfavmufqkd&if vGwfekdifawmhr,f// u|efawmf/ /b,fvkd ta=umif;a=umifh vGwfapm&ovJ/tr// rat;=uL/ /OD;ektpdk;&&J@/ omoem(2500)jynfheSpf/ vGwfjidrf;csrf;omcGifh/ ay;wJh txJrSm ygoGm;vkd@ teSpf(20) woufwu|ef;uae/ axmif'g%f (10)eSpftxd/ avsSmhayghcGifh &oGm;w,f// tckqkd&if aecJhwJh/ axmifouf udk eSKwfvkduf&if/ trsm;qkH; (3)eSpfavmufbJ ae&awmhr,f// 'gxuf apmjyD; vGwf&ifvnf;/ vGwfekdifw,f// u|efawmf/ /odyf0rf;omp&m aumif;vkdufwm tr&,f// trwdk@ axmif0ifpm oGm;awG@wJhtcg/ u|efawmf tvGef owd&wJhta=umif; ajymay; ygaemf// udkaw;udk u|efawmf odyfawG@csifvkduwm// udkaw;eSifh rawG@ f &wm/ vGefcJhwJh 1954-ckeSpfuqkdawmh/ tckqkd&if/ (8)eSpf eD;yg; &SdaejyD;// [ku|efawmfujyefajymvkdufrdonf/xkdaemufu|efawmfonf// rat;=uLeSifh eSKwfqufjyD;/ vrf;cJGcJhonf/ vrf;wavsSmuf wGif/ u|efawmhf.tawG;wGif udkaw;(ac:)udkatmifxGef; ta=umif;u vGrf;rdk;vmcJhonf// udkaw;onf ausmif;q&mr a':oef;&if/ 0rfqGJq&mra':at;=uLwkd@ armifav;jzpfonf/ u|efawmfeSihftouftm;jzifh (3)(4)eSpf =uD;ol jzpfonf// urm0uf tv,fwef;ausmif;wGif twlwuG ausmif;aecJhol

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

121

jzpfonf// u|efawmfeSifh tvGefcif rif&if;eSD; =uoljzpfonf/ pdwfaumif; eSvkH;aumif; &Sdoljzpfonf// twef;xJYpmawmfaomausmif;om;wOD;jzpfonf// &dk;om; ajzmifhrwfonf// rGefvlrsdK;eSifh rGef"avhxkH;pHudk tvGefcspfjrwfekd;oljzpfonf// r[kwfrcH wwfaomoljzpfonf// rw&m;rSKrSeforSsudk tenf;i,frSsoD;rcHwwfoljzpfonf// 1954-ckeSpfwGif/ rmHaw;(7)wef;atmifjrifjyD;/ a,muFsm; olemjyKoifwef; avsSmufI atmifjrifcJhonf// &efukefolemjyK oifwef;udk oGm;a&mufwufcJhonf// xkdokd@ olemjyK oifwef; wufaepOf/ rar#mfvifhbJ vlowfrSK jzpfcJhjcif;jzpfonf// vlowfrSKjzpf&onfh udpPrSm Tokd@jzpfonf/ xkdolemjyK oifwef;wufaeaom ausmif;om;rsm;rS tnmom; Armausmif;om; wa,mufonf/ rmHaw; (ac:) rif;atmifxGef;tm; awG@v#if (wvkdif;av;) (wvkdif;av;) vkd@ac:ajymjyD; aemufajymifwwfonf// xkdArm ausmif;om; av;rSm rnfokd@aom &nf&G,fcsufjzifhac:onfukd rlrod&ayrJh/ rmHaw;(ac:) rif;atmifxGef; taejzifh/ Todk@rdrdtm; ac:onfudktenf;i,fr#rcHcsifay// rdrdvlrsdK;udk apmfum;onf[k cH,lonf// aemufqkH;wGif rmHaw;(ac:)rif;atmifxGef;onf/ rdrdtm; Tokd@ac:onfudk rcHedkif&yf ekdifjzpfrdonf// rdrdvlrsKd;onf wvkdif;vlrsdK;r[kwf/ rGefvlrsdK;omjzpfonf/ rdrdtm; wvdkif; ac:jyD; eSdrfhcsonfudkrcHcsifay// Todk@rdrdtm; aemufwcg/wvkdif; rac:&eftwGuf xkdArm ausmif;om;tm; olaeaom tcef;xd rmHaw; (ac:) rif;atmifxGef;eJ@ rGefausmif;om;wpk vkdufoGm;jyD; rmHaw; (ac:) rif;atmifxGef;u aatmufygtwdkif; awmif;awmif;yefyef &Sif;vif;ajymqkdonf// ighurif;uwvkdif;wvdkif;vkd@ac:wm igr=udKufbl;// ighwkd@ vlrsdK;[mwvkdif; dk vlrsdK;r[kwfbl;// igwkd@[m jrifhjrwfwJh rGefvlrsdK; jzpfw,f// rif;wkd@Arm &mZ0if uom 'kd@rGefvlrsdK;udk eSdrfwJhoabmeJ@wvkdif;vkd@ a&;om;jyD; ac:aewm// igwkd@ rGefvlrsdK;awG vkH;0 r=udKufbl;// eSdKif;,SOfjyD;ajym&r,fqkd&if/ rif;wkd@ArmvlrsdK; udk t&nf;=uD;rsdK;vkd@ eSdrfjyD; ac:qdk ovkdygbJ// rif;wkd@vJ =udKufrSm r[kwfbl;// aemufwcg/ igwkd@ rGefausmif;om;udk/ wvkdif;vkd@ rac:zkd@ igawmif;yefw,f// igwkd@rGefvlrsdK;[m/ rif;wkd@ArmvlrsdK;xuf/ apmjyD;pmay xGef;um;cJhwJhvlrsdK;// rif;wdk@ Arm pmay[m/ rGGefpmayrSwqifh aygufzGm;vmwm// rGefvlrsdK;[m apmjyD; Ak'<bmom w&m;udk udk;uG,fcJhwJh vlrsdK;/ ,Ofaus;wJh vlrsdK;// rGefvlrsdK;wkd@&J@ oxkHjynf=uD;rSm/ Ak'<omoem pnfyif zG@HjzKd;aewJhtcsdefrSm/ ArmvllrsdK;wkd@yk*HrSm/ t&nf;=uD;&[ef;udk ud;k uG,faejyD; yef;OD;qGwfqdkwJh p&kdufuxGef;um; aeqJ bJ&Sdao;w,f// ArmvlrsdK;awG t&nf;=uD;&[ef;udk;uG,f qnf;uyf/ ae&wJhb0rS Ak'<w&m;ppf w&m;rSefudk udk;uG,f qnf;uyf wwfwJh b0a&mufatmif/ omoemjyKcJhwJh/ &Sift&[H[m rGef&[ef;oHCm wyg;jzpfw,f// *gr%dw&kwf

122

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

ol&Jaumif;udk ,SOfjydKifxkd;owf tedkif,ljyD; rif;wkd@ArmvlrsdK;udk olwyg;aus;u|ef jzpf&r,fhb0rS u,fwifay;cJhwmvJ/ rGefol&Jaumif; ordefA&mHjzpfw,f// 'D*k%faus;Zl;awGudk rif;wkd@ArmvlrsdK;awG odwwfbdk@ aumif;w,f// rGefvlrsdK;&J@ *k%faus;Zl;udk ArmvlrsdK;awG[m/ b,fawmhrSvJ rodwwfbl;// aus;Zl;uef; =uw,f// Arm&mZ0ifu vGJvGJrSm;rSm; a&;om; xm;wmudk oif=um;jyD; rif;wkd@ Arm vli,f[m/ 'dk@rGefvlrsdK;wkd@tay:rSm/ rSm;,Gif;wJh tjrifawG udef;atmif; ae=uwm/ rif;wkd@udk igwdk@tjypfrwifcsifbl;/ tjypfvJ rjrifcsifbl;// yk*Htif;0 acwf/ rSefeef;&mZ0ifwkd@rSm rGefvlrsdK;udk rGefvdk@bJokH;eSKef; cJhw,f/ ukef;abmifacwf ordkif;/ OD;atmifaZ,swkd@acwfus awmhrSbJ/ 'dk@rGefvlrsdK;udk eSdrfwJh oabmeJ@ wvkdif;vkd@ ac:qkdokH;eSKef;vm=uw,f// t"dy`g,fu vl&kdif;rdp>maumifqkdjyD; rGefvlrsdK;udk eSdrfjyD;ac:vm=uwm// 'kd@rGefvlrsdK;u rif;wkd@ArmvlrsdK;xuf ,Ofaus;rSK jrifhrm;w,f/ bmomw&m; udkif;&Skdif;w,f// 'kd@vlrsdK;[m vl&kdif;r[kwfbl;// vl&kdif;rdp>maumifac:p&m&Sd&if/ rif;wkd@ ArmvlrsdK;udkbJ 'dk@uac:&rSm Arm ya'o&mZf ordkif;q&m awG&J@ rSKdif;wkdufrSKudk rif;wkd@vli,fawG cHae&wm// igwkd@ oabmaygufygw,f// 'ga=umifh ordkif;trSefudkrod em;rvnfwJh rif;wkd@ Arm vli,fawGtay: igwdk@u cGifhv$wf oD;cHcJhw,f// rif;wkd@ em;vnfatmif &Sif;&Sif;ajym&if/ igwdk@rGefvlrsdK;[m/ xD;eJ@eef;eJ@/ usiSef;eJ@ aevmcJhwJhvlrsdK;/ Armtif;0e,f txd 'kd@rGefvlrsdK;awG/ ykdifpdk;cJhbl;w,f/ 1752ckeSpfrSm/ tif;0e,f[m/ 'kd@rGefvlrsdK;&J@ ajczsm;atmuf a&mufcJhbl;w,f// rif;wkd@ Armtif;0e,f[m 'dk@rGefvlrsdK;&J@ vufatmufcHe,f jzpfcJhbl;w,f// 'dk@rGefbk&if/ Anm'vrif;[m tvGefpdwfxm;jrifhjrwfw,f// bmomw&m;udkif;&SdKif;w,f// owW0gwkd@tay:/ arwWmw&m; =uD;rm;w,f// ArmawGudk wa,mufrS rowf apcJhbl;// OD;atmifaZ,svkd ,kwfrm&kdif;pdkif;wJh pdwfxm;r&SdcJhbl;/ ArmawG tm;vkH; udk 'dk@rGefvlrsdK;awGu rsdK;jyKwfatmif rowfcJhbl;// tu,fI OD;atmifaZ,svkd &ufpuf,kwfrm &kdif;pdkif;wJhpdwf 'kd@rGefvlrsdK;awGrSm &SdcJh&ifrif;wkd@ ArmawGudkrsKd;jyKwf atmif owfedkifcJhygw,f// 'Duae@qkd&if/ rif;wkd@ ArmvlrsdK; qkwm/ 'DurBmrSm d awmif r&Sdawmhbl;// 'gayrJhrGefvlrsdK;[m/ bmomw&m; udkif;&kdif;wJhvlrsdK;/ ,Ofaus;wJhvlrsdK;/ owW0gawGtay:/ arwWm w&m;=uD;rm;wJh vlrsdK;jzpfvkd@ rif;wkd@ArmawGudk rowfbJxm;cJhw,f// oem;cJhw,f// 'gayrJh/ 1757-ckeSpfrSm/ igwkd@rGefvlrsdK;wkd@&J@ [Hom0wDekdifiHawmffudk rif;wkd@ArmvlrsdK; rkqdk;OD;atmifaZ,su vma&mufwkdufcdkuf zsufqD;vkdk@ ysufqD;cJhw,f// igwkd@rGefvlrsKd;udkvJ/ rsKKd;jyKwf atmifowfcJhw,f// cav;i,fawG/ udk,f0efaqmifrdefcav;awGeSifh rGef&[ef;

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

123

oHCmtyg0if/ rGefvlrsdK;tm;vkH;udk wa,mufrusef vdkufvHzrf;qD; owfcJhw,f// usLyifckwfusLikwf rusefqkdjyD; 'dk@rGef vlrsdK;udkowfcJhw,f// OD;atmifaZ,s[m arwWmw&m; acgif;yg;w,f &ufpuf=urf;=uKwfw,f// 'ga=umifh igwkd@rGefvlrsdK; wkd@&J@ b0[m/ 'Dtajc 'Db0a&mufae&wm/ vlenf;pk jzpfae&wm// Arm&J@ vufatmufcHjzpfae&wm// igwkd@rGefvlrsdK;awG b,fawmhrS tcJra=ubl;// igwkd@ rGefwkdif;jynfudk rw&m; usL;ausmf odrf;ydkufxm;wJh ArmawGudk 'kd@rGefe,fajru wae@ae@rSm armif;xkwf =urSmaocsmw,f// tckawmh tm;redkifvkd@om oD;cH ae=uwm// 'DavmufbJ igajymcsifw,f// aemufwcg igwkd@ rGefausmif;om; awGudk wvdkif;vkd@ rac:bkd@ igawmif;yefygw,f// 'Davmuf ajym&if rif;em;vnfr,f xifw,f/ uJigoGm;awmhr,f// txufygtwdkif; rmHaw;(ac:) rif;atmifxGef;u xkdtnmom; Armausmif;om;udk rdrdpdwfxJrSm &SdwJhtwkdif; yGifhyGifhvif;vif; raxmufrnSmajymvkdufw,f// rif;atmifxGef; taeeJ@ tJ'Dvkd w&Snfwac:=uD; ajymcsvdkuf&wJhtwGuf &ifxJrS cHpm;csuf tenf;i,f ayghoGm;w,f// rdrdajymoGm;wJhtxJrSmrdrdcHpm;csufeJ@twl cufxefrma=umwJh pum;vkH; awGvJ ygoGm;w,f// rajymoifhwJhpum;awG ajymoifhwJhpum;awGa&mygoGm;w,f// tJ'D pum;vkH; awG[m tvkdvkd yg;pyfzsm;u rpOf;pm;bJ ol[mol ay:xGufvmwmudk rif;atmifxGef;taeeJ@ tHh=ovdk@ rqkH;jzpfaerdw,f// rlvu &kd;&kd;eJ@ at;at; aq;aq; ajymbkd@ &nf&G,fxm;ayrJh ajym&if;ajym&if;eJ@ cHpm;csufjyif;xefvmw,f// cHpm;csufeJ@twl pum;vkH;av;awGvJ rma=um cufxefvmw,fvkd@/ rif;atmifxGef; odvdkfufw,f// xkdtnmom;Arm ausmif;om; taeeJ@ em;vnfoabmaygufonf raygufonfudk pOf;pm;raeawmhbJ rdrdteSpfeSpftvvu jrdKodyfxm;cJhwJh &ifwGif;cHpm;csuftwdkif; zGifh[ajymcswmjzpfw,f// e*kducHpm;csuf &SdaewJhtwGuf pum;ajymwJhtcg tenf;i,f rmefygygajymqkdrdwmuvGJ&if rif;atmifxGef;ajymoGm;wJh ta=umif;&m tm;vkH;wkd@[m trSef=uD;jzpfw,f// 'gayrJh xkdtnmom; Armausmif;om;tbdk@rSm tenf;i,f cHjyif;aumif;jzpfoGm;[ef&Sdw,f// rmHatmifxGef;&J@ ajympum; awGudk vkH;0em,l[efr&Sdbl;// rdrdtcef;rSausmckdif;xGufoGm;onfh rif;atmifxGef;eJ@ rGefausmif;om; wpkwkd@udkd/ aemufrS rsueSm&GJ@jyjyD; vsmxkwfjyao;w,f// wvkdif;vkd@ac:awmh bmjzpf&rvJ qdkwJhoabm f yrmrcef@wJh[ef jycJhw,f// 'gayrJh aemufausm vSnfhxGufoGm;wJh rif;atmifxGef;wkd@ rGefausmif;om;wpk uawmh 'Dausmif;om;&J@ yrmrcwJh tjyKrludk rodvkduf=ubl;// aemufae@rsm;wGi/f xkdArmausmif;om;onf/ rmHaw;udkawG@wkdif;awG@wdkif;/ aemufaeus twkdif; wvkdif;[lI aemufajymifajymqkd aejyefonf// xrif;pm;cef;Y4if;/ pmoifcef;Y 4if;/ tm;upm;uGif;Y4if;/ rmHaw; (ac:) rif;atmifxGef;udk awG@v#if/ ac:aeustwkdif;

124

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

wvkdif; [kyif aac:qkdjyefonf// rmHaw;onf qufvufI oD;rcHekdifawmhay// rdrdtm;Tokd@rac:&ef t=udrf=udrf awmif;yef ajymqkdv#uf/ rdrdtm; xyfrHac:aejyefonf// wae@wGif rif;atmifxGef;onf xrif;pm;aqmifodk@ apmapma&mufjyD;acgif;ikH@I xrif;pm; aeonf// xkdokd@@xrif;pm;aeaom rmHaw;(ac:) rif;atmifxGef;tm; awG@v#Sif xkdArm ausmif;om;u wvkdif;[k aemufajymif ac:qkdoGm;jyefonf// rifatmifxGef;. OD;acgif;udk vnf; ykwfoGm;jyefonf// TwcgwGif rmHaw;onf qufvufI oD;rcH edkifawmhay// xkdausmif;om; vGefoGm;jyD;aemuf/ rmHaw;(ac:)rif;atmifxGef;onf rdrdtem;wGif&Sdaom acgif;avmif;acguf oHacsmif; aumufudk aumufudkifjyD; xkdArmausmif;om; &Sd&mokd@ wtm; ajy;v$m;oGm;onf// bmr#rajymrqkdbJ/ acgif;ikH@I xrif;pm;&ef [efjyifaeaom xkdArmausmif;om;.OD;acgif;udk/ aemufrSaejyD; oHacsmif;aumufc|efjzihf wtm;vGJ&kduf csvdkufonf// xdkArmausmif;om;. OD;acgif;wGif oHacsmif;aumuftc|efu euf&Sdif;pGm pl;0ifjyD;/ pkdufaxmifaeonf// tnmom;ausmif;om;onf/ xkdae&mYyif yGJcsif;jyD; aoqkH; oGm;onf// rmHaw;tm;/ w&m;&kH;awmfrS jypfrSKxif&Sm;awG@&Sdojzifh/ jypfrSK axmif'g% f woufwu|ef; csrSwfvdkufonf// rmHaw;onf/ rdrdrGeftrsdK;om;tm; apmfum;onfudk rcHedkifIrcHcsif aompdwfjzifhjyKcJhrdaom rdrd.jypfrSKjzihf axmifuscJhonf// rdbwkd@onf rmHaw;twGuf a=uuGJ0rf;enf;vkd@ rqkH;jzpfcJh&onf// rmHaw;twGuf urm0ufausmif;rS rGefausmif;olom;rsm; tm;vkH;wkd@u 0rf;enf;a=uuGJcJh=uonf// rmHaw;twGuf/ qkawmif; arwWmykd@=uonf// ,ckqkd rmHaw;axmifxJhodk@ a&mufaeonfrSm/ (6)eSpf ausmfjyD;jzpfonf// rmHaw;. tpfrajymjycsuft& rmHaw;onf r=umcifrSm axmifrS xGufajrmufvmawmhrnfjzpfonf// rmHaw;twGuf tvGef0rf;ajrmufoGm;onf// (Tae&mYaoqkH;oGm;aom xkdausmif;om;tm;/ vGefpGmoem;rdonf// xdkausmif;om; aooGm;onfhtwGuf/ u|efawmfvkH;0 pdwfraumif;jzpfrdonf// tvGef0rf;enf;rdonf// xkdaoqkH;oGm;aom ausmif;om;.*k%f/ rdbaqGrsdK;wkd@.*k%fudk xdcdkufapvkdaomapoem/ u|efawmfY vkH;0r&Sda=umif; odapvkdygonf// Ttjzpfudk a&;om;jcif;tm;jzifh/ xkdausmif;om;. *k%fudkxdckdufapekdifygonf[k jrifcJhv#if/ TtwGuf u|efawmf awmif;yefygonf// trSefudk trSeftwdkif; jynfolvlxk od&Sdatmif a&;om;jcif;om jzpfonf// trSefudkod&SdjyD; oifc%f;pm,ledkfif&efjzpfonf// u|efawmftm;cGifhv$wf=u&ef/ aoqkH;oGm;aom ausmif;om;eSifh udkaw;wdk@tm; tel;tnGwfawmif;yefygonf//)5

rmHaw;(c)rif;atmifxGef;onfaxmifrSvGwfvmaomae@wGifxDxkd;cJhonf/xkdvufrSwfjzifhodef;qkaygufjyD; olaX;jzpfoGm;onf/ aemufydkif;wGif=unfhyg/

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

125

urm0uf&GmwGifu|efawmftem;,lae&if;/ {jyDv/o=uFeftcsdefumvodk@ a&mufvmonf// tzGm;u/ Oyk'foDwif; apmihwnf&ef wkdufwGef;ojzihf tzGm;eSifhvkdufoGm;cg/ ajcaoFh f eSpfaumif bkef;=uD;ausmif;wGif/ Oyk'foDwif; apmifhwnfaeonf// wae@wGif rarSsmfvifhbJ/ udk0if;a,mfeSifh/ udkausmfat;wkd@eSpfOD;onf/ u|efawmfOyk'foDv apmifhwnf aeaom bkef;=uD;ausmif;odk@ a&mufvm=uonf// udk0if;a,mfeSihf udkausmfat;wkd@udk u|efawmfu/ ac:ajymeSKwfqufjyD;/ Z&yftay: wufxkdif&ef zdwfac:vkdufonf/ udkausmfat;udk pmzwfolrsm; odjyD;jzpfonf[k xifygonf// udkausmfat;onf/ urm0uf&Gm Zmwd jzpfonf// &efukefjrdK@Y =uD;jyif;vmol wOD;jzpfonf// trsdK;om; owif;pmwkdufY owif;axmufwOD;tjzpf 0ifa&mufvkyf udkifaeonf// rGefjynfe,f az:xkwfa&;/ tvkyfnDnGwfa&; A[kdaumfrwDwGif jyef=um;a&;wm0efudk,lcJholjzpfonf// u|efawmfonf/ udkausmfat;tm;/ oma=umif;rma=umif; pum;rsm;udk ajym=um;&if;/ vmonfhudpPudkar;jref;onf// u|efawmftm;wkdifyifaqG;aEG;&ef ta&;=uD;onfhudpP&Sdojzifh/ vma=umif; udkausmfat;u jyefajymonf// vloluif;&Sif;aom ae&mwckckodk@ oGm;I aqG;aEG;vkda=umif;ajymygonf// u|efawmfwkd@(3)OD;onf/ vloluif;&Sif;wdwfqdwfaom/ urm0ufacsmif;ab; wae&mokd@ oGm;jyD;aqG;aEG;=uonf// udkausmfat;uyifpwifI rdrdvmonfh udpPudk&Sif;vif;wifjy vmonf// u|efawmfvmwJh udpPudk rajymcif/ tcktm%modrf;jyD; wufvmwJh awmfvSefa&;aumifpD/ ta=umif;udktenf;i,f &Sif;jycsifw,f// tm%modrf;jyD; wufvmwJh/ awmfvSefa&;aumifpD[m/ ppftm%m&Sif jzpfw,f/ r[mArm vlrsdK;=uD;0g'&J@ udk,fpm;vS,f=uD;tppfjzpfw,f// awmfvSefa&; aumifpDrSm/ b,folbJygyg/ rGefbJjzpfjzpf/ u&ifbJjzpfjzpf/ &Srf;bJjzpfjzpf/ ArmbJjzpfjzpf/ tm;vkH;[m r[mArmvlrsdKl;=uD;0g'udk udk,fpm; jyKwm=ubJ// ppfwyftusdK;eSifh ArmvlrsdK;tusdK;udk aqmif&GufrSmjzpfw,f// ekdifiHawmfudk tm%m&SifyDyD tkyfcsKyf oGm;rSmjzpfw,f// 'DawmfvSefa&;aumifpD ppftpkd;&vufatmufrSm/ rnfonfh vl@tcGifha&;/ 'Drdkua&pDtcGifha&;rSvJ/ &SdawmhrSmr[kwfbl;// tmvkH;qdwfokef; oGm;jyD; jzpfw,f// zuf'&,frludk qef@usifwJh a=uG;a=umfoHjzifh/ tm%modrf;jyD; wufvmwJh ppftm%m&Sif tkyfpkjzpfw,f// r[mArmvlrsdK; tusdK;udk umuG,fbkd@eSifh/ r[mArmvlrsdK;=uD;0g'udk tcdkiftrm/ tumuG,f jyKbkd@ twGuf/ tm%m odrf;vkdufwmjzpfw,f// 'g'ifrubl;vlrsdK;pkwkd@. ukd,fykdif jyXmef;cGifheSihf udk,f@uH=urRm udk,fzefwD;cGifh/ tcGifha&;wkd@udk/ tjyD;tydkif/ eif;ajc/ zsufqD;rJh/ tm%m&Sif ppftpkd;&jzpfw,f// aemifqkdvSsif vlrsdkK;pkacgif;aqmifrsm;udk/ enf;rsdK;pkH jzifh/ zdeSdkyfcsKyfcs,f vmawmhr,f// vlrsdK;pkawG/ bmqkd/bmrS vkyfykdifcGifh &SdawmhrSm

126

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

r[kwfbl;// rnfonfhekdifiHa&; vkyfaqmifcGifhtcGifha&;vJ &SdawmhrSm r[kwfbl;// rnfonfhtrsdkK;om; tcGifha&;rsm;twGufvnf; arSsmfvifhcsuf&SdrSm r[kwfawmh bl;// rGefvlrsdK;wkd@&J@/ trsdK;om;vGwfajrmufa&; vSKyf&Sm;rSKvJ/ csKyfjidrf;oGm;awmhrSm jzpfw,f// 'ga=umifh/ 'Dppftpkd;&vufatmufrSm/ touf&Sif&jcif;[m/ &SifvSsufeJ@ aoaewJhvlwOD;eJ@omwlaer,f// bmtusdK;rS&SdawmhrSm r[kwfbl;// t"dy`g,frJh wJh/ b0wckvkdygbJ// &Sif;&Sif;ajym&&if/ 'DekdifiHrSm vkH;0raexkdufbl;// u|efawmfu awmh vkH;0raebl;// qkH;jzwfjyD;jyDf/ ukdazodef;eSifhukd0ifa,mfwkd@udkvJ/ 'Dppftpkd;& vufatmufrSm/ raeapcsifbl;// tu,fI aer,fqkd&if/ wae@ae@rSm zrf;qD; csKyfaeSmifcH&rSm aocsmw,f// u|efawmfajym&Jw,f// udkausmfat;onf rdrd.tjrif tabmxm;udk/ yGifhyGif;vif;vif;yif wifjyvmonf// tm%modrf;aom/ awmfvSefa&; aumifpDtay:/ rdrd.tjrifeSifh/ a&S@jzpfvmrnfh/ edkifiHa&; tajcae/ tvm;tvmrsm;udkyg&Sif;jyonf// tm;&yg;&ajymjyD;aemuf// udkausmfat;onf/ u|efawmfeSifhudk0if;a,mfwkd@eSpfOD;udk tuJcwfaomoabmjzifh/ acwW/c%/ pum;ukd&yfxm; vkdufonf// ukdausmfat;.tjrif/ oabmxm;onf/ tvGefrSefuefojzifhu|efawmfonf/ bmrSSs0ifrajymao;bJ/ apmifhem;axmifaerdonf// ukd0if;a,mfvnf; Ttwdkif;jrifrnf[k xifygonf// u|efawmfwkd@eSpfOD;rSm bmrSjyefvnfI rajymao;bJ/ udkausmfat; qufajymrJh pum;udk/ pdwf0ifpm;pGm/ apmifhem;axmifae=uonf// ukdausmfat;uyif qufvufI atmufygpum;&yfudkajymqdkoGm;jyefonf// u|efawmfhtaeeJ@/ 'Dppftpkd;&vufatmufrSm/ vkH;0raevkdbl;// 'Dppftm%m&Sif jyKwfusa&;twGuf/ awmfvSefbkd@ pdwfqkH;jzwfxm;jyD;jzpfw,f// udkazodef;eSifh udk0if;a,mfwkd@&J@tjrif/ oabmxm;ukd/ u|efawmfodcsifw,f// ,ckvmwJhudpPu 'gaqG;aEG;bkd@vmwmbJ// u|efawmfeSifhudk0if;a,mfonf/ &kwfw&ufbmjyefajym&rnfudkrodbJ/ ai;a=umifaerdonf// tb,fa=umifhqkdaomf/ ukdausmfat; wifjyvmaomudpPonf tvGefav;eufaom ta=umif;&mudpPjzpfaeonf// TudpPtwGuf/ vma&muf aqG;aEG;rnf[k u|efawmf taejzifh/ vkH;0rarsSmfvifhxm;cJhay// rarsSmfvifhaom/ ta=umif;&mudk &kwfw&uf =um;&I rnfodk@ jyefvnf/ aqG;aEG;wifjy&rnfudk/ pOf;pm;ae&jcif;jzpfonf// ,ckukdausmfat; wifjyaqG;aEG;vmaom udpPonf/ tvGefvnf; tEW&m,f=uD;rm;aom udpP&yfjzpfaeonf// awmfvSefa&;aumifpD wufvmuwnf;uyif/ OD;ektpdk;&wzGJ@vkH; (rGef0ef=uD; ekdifatmifxGef; tyg0if)/ ekdifiHa&;orm;rsm;eSifh/ ausmif;om; acgif;aqmifrsm;pGmudk zrf;qD;csKyfaeSmif

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

127

xm;vkdufonf// tcsdK@edkifiHa&;orm;rsm;eSifh ausmif;om;acgif;aqmifrsm;udk/ udk;udk;u|ef;okd@/ ydk@xm;cJhonf// tvGef&ufpuf =urf;=uKwfaom/ ppfaumifpDjzpfonf// tm%m&SifyDo a=umif;/ vufpGrf;jyonf// ayghayghwefwef oabmxm;jyD; jyefvnfaqG;aEG;I rjzpfekdif// 'grkd@ u|efawmfonf bmrS jyefrajymekdifbJ/ acwWc%rSs tcsdef,l pOf;pm;aerdonf// &J&ifh jywfom;pGm/ aqG;aEGwifjyvmaom/ ukdausmfat;udkvnf;/ tHh=opGm ai;pkduf=unfhaerd onf// udkausmfat;onf/ ppftm%m&Sifudk tvGefpufqkwf/ &GHrkef;oljzpfonf// rGeftrsdK;om;udk cspfjrwfekd;onf// r[mArm0g'udk/ tvGefrkef;wD;ol wOD; jzpfonf// aemufqkH;wGGif u|efawmfonfatmufygtwkdif;aqG;aEG;wifjyonf// ukdausmfat; jrifovkd/ ppfawmfvSefa&; aumifpDtay: u|efawmfvnf; jrifw,f// rnfonfh/ 'Drdkua&pDtcGifha&;/ vl@tcGifha&;vJ&SdrSmr[kwfawmhbl;// r[mArmvlrsdK;=uD;0g'udkvnf;/ tumuG,fjyKr,f// ppfwyf&J@ tusdK;pD;yGm;udkvJ/ tumuG,fjyKr,f// zuf'&,fpepfudk acszsufr,f// 'DtwGuftm%modrf; wufvmwmbJvkd@u|efawmffvJjrifw,f// 'Dtm%m&Sifppftpdkd;&udk jyKwfusatmif tm%mrwnfjrJ atmif/jzKwfcsbdk@twGuf/ vlwkdif;rSm/wm0ef&Sdw,f// u|effawmf wkd@rSmvJ/ wm0ef&Sdw,f// 'gudku|efawmf rjiif;bl;// u|efawmf.tjrifudk wifjyvkdufonf// ukd0if;a,mfonf/ bmrS0ifajym qkdjcif;rjyKay// jidrfoufpGm aeavonf// udk0if;a,mfeSifh udkausmfat;wkd@eSpfOD;onf// u|efawmftm; vmrawG@cifuyif/ awG@qkHxm;=ujyD;/ wkdifyifxm; =ujyD;jzpfrnf[k xifygonf// xkda=umifh udk0if;a,mfonf/ odxm;aom/ ta=umif;&m udpPw&yfukd xyfrH rajymqkdbJ jidrfouf ae[ef&Sdonf// u|efawmfuyifudkausmfat;tm;atmufygtwdkif;ar;rdonf// ppftm%m&Sifudk/ b,fvkdawmfvSefjzKwfcs=urvJ/ qkdwJhtay:rSmbJ/ u|efawmf wkd@ pOf;pm;&rSm jzpfw,f// udkausmfat;taeeJ@/ awmfvSefr,f qkdwm/ b,fvkd t=uHpnf&SdovJ// awmckdrvdk@vm;/ ekdifa&$usifwkd@ rGefjynfopfygwDeJ@ yl;aygif;jyD; vufeufudkifawmfvSefa&;twGuf pdwful; xm;ovm;// u|efawmfonf/&kd;&dk;pif;pif;yifar;rdonf// ydkrdk&Sif;vif;pGmodvkdIar;jcif;jzpf./ udkausmfat; onf/ rdrd.tpDtpOfudk jywfjywfom;om;yif wifjyajymqdkvmonf// u|efawmf t=uHpnfuawmh/ rGefjynfopfygwDrS ekdifa&$usifwkd@eJ@ yl;aygif;bkd@ r[kwfbl;// u|efawmfrSm/ oD;jcm; tpDpOf&Sdw,f// xkdif;ekdifiHrSm&SdwJh/ rGefvli,f rsm;eJ@ u|efawmf tqufoG,f&Sdw,f// olwkd@&J@tulnDeJ@/ ppfoifwef;rsm;

128

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

zGifhvSpfbdk@ u|efawmhrSm/ t=uHpnf&Sdw,f// t*Fvdyfe,fcsJ@udk/ 'kd@Armtpnf;&kH;u/ awmfvSef ykefuefbkd@ twGuf/ ynmwwf vli,f/ &Jabmf okH;usdyfudk pnf;&k;H odrf;oGif;jyD; *syefekdifiHrSm/ wdwfwqdwf oGm;a&muf ppfynm oif=um;=uovkd/ u|efawmfrSmvnf;/ tJ'Dvkd/ ppfoifwef; ay;bkd@ t=uHpnf&Sdw,f// ynmwwf rGefvli,frsm;udk pnf;&kH;jyD;/ ,kd;',m;rSm ppfoifwef;ay;bkd@ pdwful;xm;w,f// 'gu|efawmfh&J@tjrifudkajymjywmyg/// 'geJ@ywfoufjyD; tao;pdyfudkawmh/ aemufrS/ aqG;aEG;ao;wmaygh// 'Dtay:udk0if;a,mfwkd@/ udkazodef;wkd@&J@oabmxm;tjrifudk u|efawmfodcsifw,f// ,ckrSyif/ udkausmfat;. tpDtpOf twdtusudk od&awmhw,f// xl;qef;aom/ t=uHpnf udk/ udkausmfat;xHrSxyfrH =um;&jyefojzifh/ rnfokd@jyefvnf; aqG;aeG;&rnfudkyif rodjzpf oGm;onf// udk0if;a,mfvnf; rnfokd@rS rajymao;bJ/ jidrfouf aeonf// rGefvli,frsm;udk pnf;&kH;jyD;/ ,kd;',m; rGefvli,fwkd@&J@ tulnDeJ@ ,dk;',m;ekdifiHrSm ppfoifwef;ay;r,f// tJ'Dvkd/ ppfoifwef;pHepfwus avhusifhxm;aom/ rGefvli,frsm;eJ@/ awmfvSefa&;wyf/ wzJG@udkzGJ@pnf;r,f// 'DrsdK;cspfrGefvli,fwyfzGJ@eJ@/ tm%m&Sif ppfaumifpDudk awmfvSefbkd@ygbJ// 'gu|efawmf&J@t=urf;zsif;/ tpDpOfudkwifjywmyg// ukdausmfat; ajymqkdcsuft&/ rGefjynfopfygwDeSihf ekdifa&$usifwkd@udk yl;aygif;&efr[kwfbJ/ oD;jcm; vGwfvyfpGm/ awmfvSef oGm;&ef oabm&Sdonf[k u|efawmfem;vnf vkdufonf// ol@.tpDpOft=uHpnftay:rSm u|efawmfeSifhukd0if;a,mfwkd@. oabmxm;tjrifudk odvkdI udkausmfat;uar;vmonf// TuJhokd@ rGefvli,frsm;ukd pnf;&kH;odrf;oGif;jyD;/ ,kd;',m;rSm ppfoifwef; ay;rnfh tpDpOfudk/ u|efawmfonf tvGef oabmus eSpfoufrdonf// vufcH ekdifonf// okd@aomf/ jzpfekdifrjzpfekdif qkdonfudkrl/ tav;xm; pOf;pm;&rnfh udpP&yfjzpfvm onf// u|effawmfeSihf udk0if;a,mfwkd@vnf; xktpDpOfudk tvGef pdwf0ifpm; =ua=umif; d jyefvnf wifjyygonf// ,dk;',m;rSmrnfol@ tulnDudk &edkifovJ/ ,kd;',m;&Sd/ rnfonfh rGefvli,frsm;eSifh tqufoG,f &SdygovJvkd@ u|efawmfwkd@u ar;jref;ygonf// olodaom/ oleSifhtqufoG,f&Sdaom/ ,dk;',m; rGeflvli,frsm;. trnfrsm;tcsdK@udk ajymjy ygonf// ekdifb&mZkuf (,k;d ',m;rGefvli,facgif;aqmif). trnfygonf[k u|efawmf xifygonf// xdkpOfu/ udkausmfat;ajymjyaom/ xkdif;rGefvli,f trnfrsm;udkrl/ twdtus/ u|efawmf rrSwfrdedKifawmhyg// wdwdususra&;edkifonfudkcGifhv$wfapvkdygonf// u|efawmfwdk@ (3)OD;/ ta=utvnf aqG;aEG;=ujyD;aemuf/ u|efawmfeSifh udk0if;a,mfonf/ udkausmfat; ajymqkdonfh/ ,dk;',m;&Sd rGefvli,frsm;. tulnDeSihf ppfoifwef;ay;rnfh tpDpOfudk tvGef

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

129

oabmusa=umif; ajymjyonf// udkausmfat; tpDpOfwGif yg0if&ef/ u|efawmfwkd@eSpfOD;rSm/ tjynfh0qEN&Sda=umif;wifjyygonf// avmavmq,fwGif ukdausmfat;taejzifh/yxrOD;pGm/ ,kd;',m;&Sd rGefrsm;eSihf tqufoG,f ,ljyD;/ pDpOfrSKrsm;udk =udKwifvkyfxm;&ef vkdtyfao; a=umif;/ u|efawmfeSifh udk0if;a,mfwkd@u/ avmavmq,fwGif/ udkausmfat;eSifh twl wygwnf; rvkdufekdif ao;a=umif; wifjyonf// tu,fI udkausmfat; taejzifh/ xkdif;ekdifiH&Sd/ rGefvli,frsm;eSifh tqufoG,f,ljyD;/ aqG;aEG;wkdifyif xm;onfhtwdkif;/ tpDpOf/ jzpfajrmuf atmifjrifygu/ rGefausmif;om;vli,frsm;udk vSsKd@0Sufpnf;&kH;ay;&ef wm0efudk/ u|efawmfeSihf udk0if;a,mfwkd@u ,lay;rnfhta=umif; oabmwl=uonf// u|efawmfwkd@ (3)a,muf/ aqG;aEG;wkdifyifIoabmwll=ujyD;aemufvltkyfpkcGJ=uonf// 1962-63/ckeSpf pmoifeSpf pwifaomtcg/ ydwfxm;aom/ wuUodkvf aumvdyf txufwef;ausmif;rsm;udk/ jyefvnf zGihfjyefonf// ausmif;zGifhvSsifwuUodkvfaumvdyf/ txufwef; ausmif;wkd@wGif/ ausmif;om;rsm;jzifh pnfum; okdufjrdKuf vmjyefonf// ausmif;om;rsm; jyefpkqnf;=ujyefonf// xkdpOfu armfvjrdKifaumvdyfwGif/ ausmif;om;/ oltm;vkH;pkpkaygif; (300)ausmfr#om&Sdonf// ausmif;om;opfrsm;jzifhvnf; armfvjrdKif aumvdyfwGif ykdrdkpnfum; vmonf// wedkifiHvkH;&Sd/ ausmif;om; acgif;aqmifrsm;url/ ppftpkd;&udkvkH;0*&krpdkufbJ/ qufvufI toif;tyif;tzGJ@pnf; vkyfief;rsm;udk qufvuf aqmif&GufaeqJ&Sd=uonf// ausmif;om;or*~ponfh/ ausmif;om;toif;tzGJ@pnf;rsm;udk tcgwdkif;uuJhokd@yif pnf;&kH;zGifhvSpf=uonf// rGeftrsKd;om;ekdifiHa&;acgif;aqmifrsm;eSifh uGsefawmfwdk@ rGefausmif;om;acgif;aqmifrsm;onf/ =udwfIwrsKd;/ ajymifajymif wif;wif;wzkHeSifh enf;rsKd;pkHjzifh/ edkifiHa&;eSifh/trsKd;om;a&;wdk@udk/ vufxdyfxkd; vkyfaqmif ae=uygao;onf// ekdifxGef;odef;/ ekdifodrf;armif/ ekdifaiGodrf;/ ekdfifcsrf;rGef/ ekdifqdwfekd@/ edkifuGefAvm/ edkifausmif/edkifoef;wifeSifhtjcm;aom/ rGefjynfol@wyfOD; acgif;aqmifrsm;wkd@onf/ ppfAkdvfcsKyfrsm;tm%modrf;jyD;aemuf/ jzpfay:ajymif;vJvmaom/ ekdifiHa&;tajctaeudk tuJcyfapmifh=unfhaeqJjzpfonf// ppftm%m&Sifwkd@. vufatmuf wGif/ trsKd;om;ekdifiHa&;ukd rnfuJhokd@/ qufvufI aqmif&Guf &rnfudk/ csifhcsdefpOf;pm; ae=uaomumvjzpfonf// rGefjynfol@wyfOD;.OuUXekdifatmifxGef;onf/ zrf;qD;xdrf; odrf;cHae&onf// wuUodkvf aumvdyfrsm;rS rGefausmif;om;rsm;uvnf;/ ekdifiHa&; tajcaeudk/ rsufajc rjywftuJ cyfapmifh=unfhvSsuf&Sdonf// &efukefwuUodkvfrS rGefausmif;om;acgif;aqmif/ rif;wifaz(&GmvGwf)/ rif;pkd;rif; (uavmhaomh/ tif*sifeD,m ausmif;om;)/ rif;armifjrifh (uanSmf)eSifh rif;armifwif(uavmhaomh)wkd@onf/ armfvjrdKifaumvdyfrSm &Sd=uonfh

130

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

rGefausmif;om; acgif;aqmifrsm;eSifh qufoG,fvm=uonf// jzpfay:vmaomekdifiHa&; tajcaewkd@udk tuJcwfjyD;rnfuJhokd@ qufvkyf&rnffudk wdk;wkd;wdwfwdwf wkdifyif=ujrJ jzpfonf// 1962-63/ ckeSpf pmoifeSpfwGif/ armfvjrdKifaumvdyfokd@ rGefausmif;om; topftjzpf udkxGef;az/ rif;om&if/ rif;oef;xGef; (oxkHekdifxGef;pdef.om;jzpfonf/ ekdifxGef;pdefonf ume,f xGef;pdeftjzpfom/ awmckdpOfuvlodrsm;onf)/ wkd@a&mufvm =uonf// u|efawmfwkd@aumvdyfrGefausmif;om;rsm;toif;twGuf tm;opfjzpfvmonf// 1962-63/ckeSpftwGuf armfvjrdKifaumvdyf rGefausmif;olom;rsm; toif;udk jyefvnf zGJ@pnf;=uonf// armfvjrdKifaumvdyf rGefausmif;olom;rsm;toif;trSKaqmiftzGJ@ rSm atmufygtwkdif;jzpfonf//

(1962-1963)armfvjrdKifaumvdyfrGeftoif;
em,u emJxGef;a&$ (rGefpmayXmerSL;) rdat;oef@ ('k-rGefpmayXmerSL;) trSKaqmiftzGJ@ rif;tkef;jrdKif OuUX rdwifapmOD; 'k-OuUX rif;azodef; twGif;a&;rSL; rif;xGef;az wGJbuftwGif;a&;rSL; rd,Ofwif wGJbuftwGif;a&;rSL; rdcifxm;a&$ bma&;rSL; rif;vSausmf tzGJ@0if rif;oef;xGef; tzGJ@0if rif;om&if tzGJ@0if rif;0if;xdef tzGJ@0if rif;xGef;vSKdif tzGJ@0if rif;pdefoef; tzGJ@0if rif;armifav; tzGJ@0if rif;oef;&Sdef tzGJ@0if rdoef;pdef tzGJ@0if rdjrifhjrifhoef; tzGJ@0if rdat;oef; tzGJ@0if

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

131

OuUXjzpfvmol rif;tkef;jrdKifrSm/ uanSmf&Gm ZmwdjzpfjyD;/ 'k-OuUXjzpfol rdwifapmOD;rSm rk'kHjrdK@Zmwdjzpfonf// u|efawmfu twGif;a&;rSL;jzpfvmonf// wGJbuftwGif;a&;rSL; rif;xGef;azrSm xkH;tkdif&GmZmwdjzpfjyD;/ wGJbuf twGif;a&;rSL;/ rd,OfwifrSmoHjzLZ&yf Zmwdjzpfonf// rdcifxm;a&G$/(xkH;tkdif/rGefocif =uL.orD;)onfbma&;rSL;jzpfvmonf// trSKaqmifrsm;rSm/ rif;0if;xdef(c) rif;wifekdif/ rif;oef;xGef; (oxkHekdifxGef;pdef.om;)/ rif;vSausmf (aygif/ xefyifa=umif)/ rif;om&if (uGmef&kduf/awmfuem)eSifh rdjrifhjrifhoef; (a&;-rGefcifarmif/zqyvtrwf.orD;)/ rdat;oef; (&GmvGwf&Gm olaX; ekdifawmifausmf. ajr)eSifh rif;xGef;vSdKif(bDvl;uGsef;)wkd@ jzpf=uonf// 1962-63ckeSpfpmoifeSpfrSm u|efawmf onf/ eEN0eftaqmifYaexkdifonf//4if;yk*~vduykdif eEN0eftaqmifYrif;cspfvkH;/ rif;tkH;wif/ rif;xGef;az/ rif;vSausmf paom rGefausmif;om;rsm; twlwuG aexkdif =uonf// tjcm;aom Armausmif;om;rsm;pGm vnf;aexkdif =uonf// ekdifiHawmf. tm%mudk rw&m; odrf;ydkuf,ljyD; wufvmaom/ AdkvfcsKyfae0if; OD;aqmif onfh/ awmfvSefa&;aumifponf/ wedkifiHvkH;&SdekdifiHa&; tzGJ@pnf;rsm;udk zsufodrf;cJhonf// D 4if;tjyif ausmif;om; tzGJ@tpnf;rsm; zGJ@pnf;jcif;udkvnf; ydwfyif wm;jrpf vdkuonf// f okd@aomf ausmif;om; acgif;aqmifrsm;onf ajAmifajAmifyif/ ppftm%m&Sif. trdef@udk zDqefI/ toif;tyif;rsm;udk zGifhvSpfjrJpnf;&kH;zGJ@pnf;=uonf// awmfvSefa&; aumifpDonf/ wuUodkv/f aumvdyf/ txufwef;ausmif;rsm;udkvnf; tvGefwif;=uyfaom pnf;urf; rsm;jzifh csKyfcs,fvmonf// wuUodkfvftkyfcsKyfa&; aumifpDwGifvnf;/ ausmif;om;or*~ udk,fpm;vS,frsm;udk yg0ifcGifhrjyKawmhacs// ausmif;aqmifrsm;udkvnf; pnf;urf;rsdK;pkHjzifh csKyfcs,fuef@owfvmonf// Tokd@/ &efukefwuUodkvf taqmifpnf;urf; wif;=uyfvmjcif;/ wuUodkvftkyfcsKyfa&; aumfrwDwGifausmif;om;rsm;or*~ udk,fpm;vS,frsm;udkjzKwfcsvkdufjcif;/ paomudpPudk rauseyf=uI/ &efukefwuUodkvfausmif;om;rsm;onf at;csrf;pGm/ &efukefwuUodkvf0if;Y qENjy=uonf// 1962-ckeSpfZlkvdkifv(7)&ufae@wGif/ &efukefwuUodkvfausmif;0if;=uD;tm; AdkfvfpdefvGif OD;aqmifaom ppfwyfwwyfrS vma&muf 0kdif;xm;=uonf// xkdae@naeydkif; avmufwGif/ rnfokd@aomowday;csufray;bJ/ wuUodkvf0if;twGif;&Sd ausmif;om;rsm;udk armif;jyef pufaoeyfrsm;jzihf ypfcwf=uonf// tjypfrJhausmif;om;(100)ausmfwkd@onf aoqkH;oGm;& onf// aemufwae@eHeufapmapmykdif; wGifvnf;/ ordkif;0if taqmuftOD; jzpfaom/ &efukefwuUodkvf ausmif;om;or*~ taqmuftOD;=uD;udk/ AkH;azgufcjGJ yD; zsufpD; vkduf=ujyefonf// 4if;taqmuftOD;twGif;&Sd ausmif;om;rsm; aoqkH;=ujyefonf// ppftpkd;&onf ausmif;om;rsm;xyfrHqlylvmrnfudk pkd;&drfIwuUodkvf/ aumvdyfrsm;udk xyfrHydwfvkdufjyefonf// u|efawmfonf/ bDvl;u|ef;odk@ oGm;a&mufI ckdvSKHaevkdufonf//

132

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

aumvdyfausmif; jyefvnfzGifhrSyif armfvjrdKifjrdK@odk@ jyefwuf vmonf// xkdeSpfwGif uGsefawmfeSifh rif;xGef;az/ rif;0if;xdefeSifh rif;om&if/ rif;vSausmfeSifhrif;oef;xGef;wkfd@onf/ armfvjrdKif aumvdyf/ rGeftoif;wGif/ tjrJwrf; pkpkpnf;pnf;eSifh nDnDnGwfnGwf wuf=uGpGm yg0if aqmif&Gufolrsm;jzpf=uonf// xkdtcsdefumvwGif/ &efukefwuUodkvf&Sd/ rGefausmif;om; acgif;aqmifrsm;eSifh armfvjrdKifaumvdyf&Sd rGefausmif;om; acgif;aqmifrsm; wdk@onf/ tpkd;&. ynma&;pepfudk vkH;0r=udKufeSpf=uay// vlrsKd;pk wkdif;&if;om; rsm;tm; uGsefjyKrnfhynma&; pHepf[kjrifonf// ynmwwfjyD; ArmuGsefvkyf&rSmudk tvGefrkef;wD; &GH&Sm=uonf// aumvdyf/ wuUokdvfrS ay;aom/ bGJ@xl;/ *k%fxl;udkvnf;/ pdwfr0ifpm; *&krpkdufcJhay// vGwfvyfrSK&Sdaom awmfvSefa&;orm;b0udk cH,lvkd=uonf// trsKd;om; vGwfajrmufa&;twGufrdrdwdk@.b0udkay;vSLcsif=uonf// olwyg;u|efjzpfae&aom rdrdwkd@ rGefvlrsdK;/ b0vGwfajrmufrSKtwGuf =udK;yrf; aqmif&Gufvdkcsi=f uonf// rGefwrsdK;om;vkH;/ uGsefb0 a&mufaeonfhtcsdefrSm/ rGefom;oDR;rsm;jzpf=uaom/ rdrdwdk@u/ wuUokdvf/ aumvdyfrSm/ at;csrf;pGm ynmoif=um;jyD; tacsmiform;wOD;uJhokd@ raevkd csif=uay// wuUodkvf/ aumvdyf y&0krfwGif raysmfydkufekfif=uacs/ awmfvSefa&; e,fajr okd@om/ OD;wnfoGm;vkd=uonf// txl;ojzifh 'Drdkua&pDqdwfokef;aom ppftpdk;& vufatmufwGif vkH;0 raevkdawmhay// vGwfvyfaom awmfvefa&; e,fajrokd@om/ S oGm;a&mufvkdpdwf jyif;jyif;ysys&=Sd uonf// awmwGif; vufeufudkif awmfvSefa&;tay:/ rGefausmif;om;rsm; ydkrdkpdwf0ifpm;vmonf// OuUXekdfifa&$usif. rGefjynfopfygwDtay: txl;pdwf0ifpm; vm=uonf// uGsefawmfeSifh rif;xGef;az/ rif;0if;xdef/ rif;om&if/ &efukefwuUokdvfrS/ rif;armifjrifh/ rif;armifwifwkd@onf/ tcsif;csif;/ wkdifyif=ujyD;/ vufeufudkif awmfvSefa&;twGuf rGefjynfopfygwDeifh v#dK@0SufqufoG,f&ef =uHpnf vm=uonf// OuUX=uD; ekdifa&$usiftm; ydkrdkpdwf0ifpm;vmjyD; OuUX=uD;. b0ta=umif;/ edkifiHa&;ta=umif;wkd@udk avhvm&ef pdwftm;xufoefvm=uonf// wcsdefwnf;rSm xdkif;edkifiHokd@oGm;a&mufjyD; pnf;&kH;a&;qif;aeaom udkausmfat;udkvnf; u|efawmfwdk@u ar#mfvifhaerd=uonf// udkausmfat; jyefvmygu/ 4if;xHrS owif;aumif;udk =um;& vdrfhrnf[k ar#mfvifhae=uonf// odk@aomf ukdausmfat;xHrS owif;r=um;&onfrSm tvGef=umcJhjyD; jzpfonf/// 1962-ckeSpf aumvdyfrGeftoif;trSKaqmifzGJ@udkzGJ@pnf;jyD;aemufwGif aus;&Gmodk@qif;I &HykaiGaumufcH=uonf// eSpfpOfeSpfwkdif; jyKvkyfae=u tvkyfjzpfonf// aumvdyf rGeftoif; &HykHaiG&Smonfhenf;udk tenf;i,faz:jya&;om;rSv#if pmzwfolrsm;em;vnfrnf[kxifyg onf// ywf'a&mifu'f (Patron Card) awGudk taocsm ykHeSdyfxm;jyD;/ aus;&Gm&SdrGefvl=uD;

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

133

vlaumif;rsm; xHokd@ oGm;a&muf csOf;uyfjyD; tvSLcH=uonf// 4if;tjyif xkdrGefvl=uD; vlaumif;xHrSvnf; =o0g' cH,l=uonf// t=uHOm%f awmif;cH=uonf// rGefvl=uD; vlaumif;wkd@uvnf;/tvSLaiGudkvnf; &uf&ufa&ma&m xnfh=uonfhtjyif vkdtyfaom t=uHOm%faumif; rsm;udkvnf; ay;=uonf// xkdt=uHOm%fwkd@onf/ aumvdyfrGeftoif; twGuf vrf;n$ef jzpfcJhonf// rk'kH/ urm0uf/ uavmhaomh/ edkifvkH/ xkH;tdkif/ aumhbdef;/ bDvl;u|ef;rS &GmtcsdK@aom aus;&Gmrsm;okd@ vlpkcGJI toD;oD;qif;cg/ &HykaiG&SmcJh=uonf// xkdodk@ rGefaus;&Gm toD;oD; okd@oGm;&if;/ pnf;&kH;a&;vnf; qif;cJjh yefonf// aus;&Gm&Sd rGefausmif;om; vli,frsm;eSifh xdawG@cGifh/ &if;eSD;cGifhudk &&dScJhonf// aus;&Gm&Sdvl=uD;rsm;eSifh vnf; &if;eSD;cGifh&cJh=uonf// 1963-ckeSpf rwfvodk@ a&mufvmonf// pmoifeSpfqkH;I aEG&moD ausmif;ydwf&ef tcsdefa&muf vmjyefjyD; jzpfonf// xkdokd@ wuUodkvf/ aumvdyfausmif;=uD; ydwfcgeD;wGif/ aumvdyf rGeftoif;eSihf &efukefwuUodkvf rGeftoif;wkd@rS ausmif;om; acgif;aqmif rsm;onf/ awG@qkH=ujyD; aEG&moDpmoif=um;a&; tpDpOfrsm;udk a&;qGJ=uonf// eSpfpOf eSpfwkdif; aEG&moD &uf&Snf ausmif;ydwf&ufwGif/ wuUodkvf/ aumvdyfrS rGefausmif;ol om;rsm; pkaygif;pnf;jyD; rGefaus;&Gmwkd@Y oGm;a&muf pmoif=um; ay;avh&Sdonf// aus;&Gm&Sd rGefnDi,f/ nDri,frsm;tm; pmoif=um;ay;jyD; olwkd@av;awG&J@ ynma&;udk ajrawmifajrSmuf tm;ay; cJh=uonf// Tae&mwGif/ xkdpOfu wuUodkvrGeftoif;eSifh aumvdyfrGeftoif;wkd@ zGifhvSpfoif=um; f aom/ aeG&moD oifwef;ausmif;ta=umif;udk tenf;i,fa&;om; wifjyrSomvSsif pmzwf olrsm; oabmaygufrnf[k xifygonf// aeG&moD ausmif;ydwf&uf tawmwGif;wGif/ wuUodkvf/ aumvdyfrS rGefausmif;olom;rsm;u/ rGefaus;&Gmrsm;okd@qif;jyD;/ rGefnDi,f/ eSri,frsm; twGuf/ wwftm;oI/ t*Fvdyfpm/ ocsFm bmom&yfrsm;udk oif=um; ay;onfh oifwef;jzpfonf// aEG&moD&moDausmif;(2)v ydwfcgeD;vSsif/ pm&if;jyKpk&onf// wuUokdvf/ aumvdyf&Sd/ rGefausmif;olom;rsm;rS rnfo/l rnf0gonf/ rnfonfhaus;&GmwGif wm0ef,ljyD;/ oGm;a&muf oif=um;ay;ekdifonf// rnfonhf bmom&yfrsm;udk pdwftm; xufoefI/ oif=um;ay;ekdkfifonf ponfwkd@udk yxr/ pm&if;jyKpk ,l&onf// xkdokd@jyKpkI &vmaom/ ausmif;olom;pm&if; tay:=unfhjyD;/ rnfolonf/ rnfonfh/ aus;&Gmodk@ oGm;&ef/ owfrSwfjyD;/ wm0efcGJa0ay;onf// rdrdwkd@wwfpGrf;xm;aom/ ynm&yfudk nDi,frsm;tm; wqifhjzef@jzL;ay;aom/ tpDpOfjzpfonf// wuUokdvf/ aumvdyf ausmif;ol om;rsm;uvnf;/ rdrdwdk@.aEG&moD/ ausmif;ydwf&uf tm;vyfaom tcsdefudk/ taysmftyg; twGuf tokH;rjyKbJ/ tusdK;&Sd&SdtokH;csjcif;jzpfonf//

134

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

TaEG&moD pmoif=um;onfhtpD;pOfudk aus;&Gm&Sd rGefjynfol/ vlxkrsm;uvnf; vSdKufvSJ pGm=udKqkdonf/ rdrdwkd@ aus;&Gmudk a&mufvmaom/ wuUokdvf/ aumvdyfausmif;ol/ om;rsm;udk vkdavao; r&Sdatmif/ 0kdif;0ef;ulnD yydk;rSKay;onf// cifrif&if;eSD;/ az:a&GpGm/ qufqH=uonf// Tausmif;olom;rsm;twGuf/ pm;aomufa&; wm0efudk,l=uonf// wae@wtdrf tvSnfhus wm0ef,ljyD; taumif;qkH; tpm;pmrsm;udk tyifyef;cH csufau|;onf// apwem xufoefpGm {nfcH=uonf// aus;&Gm&Sd rGefjynfolvlxwkd@. k ae@pOf/ aexkdifvkyfudkifpm;aomufonfhb0udk teD;uyfavhvmcGifh&onf//aus;&GmrGefvl=uD; vlaumif;wkd@.ekdifiHa&;tjrif/ edkifiHa&; cH,lcsuf/ olwdk@.trsdK;om;a&; tawG@=uKHwdk@udk avhvmcGifh&onf// rGefvlrsdK;tay: cspfjrwfekd;wwfaom olwkd@.pdwf"gwfwkd@udkvnf; udk,fwkdif/ udk,fus eD;eD;uyfuyf avhvmcGifh&onf// tjyeftvSeftm;jzifh eSpfOD;eSpfzufudk tusdK;jzpfxGef;apaomtpDpOfjzpfonf// Todk@aus;&Gm&Sd rGefjynfolvlxkwkd@. ae@pOf vkyfudkif pm;aomuf ae&onfh/ qif;&Jyifyrf;wJh b0tppftrSefudk xdawG@em;vnfcGifh &ojzifh/ rGefausmif;om;rsm;tbdk@ wefzkd;rjzwfekdifaom tawG@=uHK w&yfjzpfonf// wuUokdvf/ aumvdyfynm&yfrsm;ukd oif=um;I jynfhpkHjyD;aemufwGif/ rGefjynfolvlxkwdk@. tusdK;twGuf jyefvnf tusdK;jyKvkdaom pdwfudkjzpfay:aponf// ynmwwfjyD; b0 rar@oGm;&ef vkdtyfaom tawG@=uHK w&yfjzpfonf// TaEG&moD oifwef;wkd@udk ausmif;om;wOD; taejzifh/ ukd,fwkdif ukd,fus yg0ifcJhaom u|efawmfonf/ rnfonhftcgrS rarhedkifaom tawG@=uKHaumif; w&yfjzpfcJhonf// u|efawmfonf/ udkxGef;az/ udkaiGodrf;(ZeLref)/ ekdifyef;atmif/ rdpdef/ rdcifxm;a&$wkd@. aus;&Gm/ xkH;tkdifudk a&G;cs,fI pmoif=um;oGm;avh&Sdonf// xdk@a=umifhxkH;tkdif&Gmonf/ u|efawmf. aus;&GmuJhodk@ jzpfvmonf// 4if;aus;&Gm vl=uD;vli,frsm;eSifh cifrif&if;eSD; cJhonf// naeapmif;csdef oHvGifjrpfY a&;qif;csdK;&onfrSm tvGeft&om awG@vSonf/ TuJhokd@ aEG&moDrSm pmvma&mufoif=um;ay;aom/ wuUokdvfaumvdyfwkd@rS ausmif;ol/ om;rsm;udk wae@wtdrf tvSnfhus/ xrif;au|;arG;{nfhcH=uonf// Tenf;jzifhaus;&Gm&Sd jynfolrsm;eSifhvnf; &if;eSD;cGifh&cJh=uonf// u|efawmfwkd@tzGJ@wGif/ &efukefwuUokdvfrS/ udk&Jjrifh(uwkd;)/ rif;ausmfZif(tvkduf)/ &efukefynma&; wuUodkvfrS/ udkaiGodrf;(Zelref)/ armfvjrdKifaumvdyfrS udkxGef;az/ rdcifxm;a&$eSifh u|efawmf yg0if=uonf// aeG&moD ausmif;oifwef;umvrSm u|efawmfonf udkaiGodrf;. tpfr rdjr0if;tdrfY4if;/ udkxGef;az.nDr rdpdefwkd@.tdrfY4if;/ aexdkifavh&Sdonf//

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

135

Tokd@ zGifhvSpfaom/ aEG&moDausmif;ydwf&uf oifwef;rsm;wGif/ rif;aiGodef;/ rif;xGef;az/ rif;ausmfZif/ rif;&Jjrifh(uwkd;)/ rif;xGef;az/ ekdifbxGef;(xkH;tkdif/ aumvdyf ausmif;om; a[mif;/)/ udktkef;armif(xkH;tkdif)/rif;tkef;aiG(xkH;tkdif)eSifh uGsefawmf wkd@onf/ aEG&moD oifwef;wGif twlwuG/ qkH=ujrJyifjzpfonf// udkxGef;az/ rdpdefwkd@tm; u|efawmf tvGef&if;eSD;cJhonf// udkxGef;az.rdcif/ bciffeSifh rdpdef.rdbwdk@onfvnf; u|efawmf. rdbrsm;vkdjzpfvm=uonf//olwkd@tdrfrsm; onfvnf;/ u|efawmfhtwGuf/ aexkdifpm;aomuf tdrfjzpfvmonf// u|efawmfwkd@onf/ armifeSr&if;jcmuJhokd@cifrif &if;eSD;olrsm; jzpfvm =uonf// udkxGef;az. rdb/ rdpdef.rdbwkd@onf/ rGefrsdK;cspfpdwf tvGefxufoefolrsm; jzpfonf// rdrdwkd@.om;oDR; vkyfaqmifaeonftrsdK;om;a&;wGif rnfokd@rSSs 0ifa&mufpGyfzuf h ajymqkdwm;jrpfjcif; r&SdcJhay// tm;yifay;=uonf// txl;ojzifh udkxGef;az.rdcif (owif;axmufedifyef;atmif.eSr)onf/ trsdkK;udktvGefcspf.// udkxGef;az. trsdK;om;a&; aqmif&Gufcsufudk/ rnfonfhtcgrSs wm;jrpfjcif; vkH;0r&SdcJhonfhtjyif/ udkxGef;az. trsdK;om;a&; aqmif&Gufcsufudk *k%f,lIrqkH;jzpfaeonf// om;udkrnfonfhtcgrS/ &mxl;Xme/ aumif;aumif;&atmif/ pm=udK;pm;yg[lI rwkdufwGef;cJhacs// om;tm; tvdkus vkyfaqmifcGifhay;xm;onf// xkH;tkdifaus;&Gm&Sd rGeftrsdK;om;wkd@onf tvGefcspfp&maumif;=uonf// rGefrsdK;cspf pdwf"gwf tvGefxufoefolrsm;jzpfonf// cifrif&if;eSD;&ef tvGefaumif;onf// u|efawmfonf xkH;tkdif&Gmudk eSpfoufcJhonf// eSpfpOfvkdvdk xkH;tkdiaus;&Gmudk a&G;jyD; wm0ef,lcJhonf// f xkda=umifh udkaiGodef;/ udkxGef;azeSifh uGsefawmfwdk@onf/ nDtpfudkuJhokd@ wOD;udkwOD; cifrifc=Jh uonf// udkaiGodef;.tdrfonf uGsefawmh.aexkdif pm;aomuftdrf jzpfvmonf// ukdaiGodef;. rdcifonf u|efawmf. rdcifwOD;vkdcifrifvmonf// udkaiGodef;.tpfr/ a':jr0if;onfvnf; u|efawmfh. tpfrwOD;jzpfvmonf// q&mrrdjr0if;onf pum;ajym qkd&mwGif tvGef,Ofaus; odrf;arG@olwOD;jzpfonf// u|efawmftm; armifav;&if;jcm wa,mufuJhodk@ =unfh&SK apmifha&Smufonf// rdbarwWmw&m; tvGefiwfrGwfaeonfh u|efawmftbdk@ rdjr0if;onf rdcifwOD;vnf; qkdedkifonf// xkH;tkdifaus;&GmwGif aexkdif&onfh tcsdefumvrsm;onf/ u|efawmftbdk@ tvGef=unfe;lbG,f&m/ csrf;ajr@bG,f&maumif;aom tcsdefumvjzpfcJhrdonf// 1963-64/ckeSpf pmoifeSpfwGif/armfvjrdKifaumvdyfudk 'D*&Daumvdyftjzpfodk@ wkd;jrSifhvkduf onf// uGsefawmfonf (I.Sc)atmifjrifjyD;I armfvjrdkif 'D*&DD aumvdyfYyif (B.Sc) part(A)udk qufvuf ynmoif=um;onf// 1963-64/ckeSpf pmoifeSpf rGeftoif; tr_aqmifrsm; jyefvnfa&G;aumuf wifajrSmufaomtcg/ armfvjrdKif 'D*&D aumvdyf

136

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

rGeftoif;wGif/ rif;0if;a,mfu OuUXjzpfvmonf// (rif;0if;a,mfonf/ tifwm (I.A) atmifjrifjyD; tvkyfxGuf vkyfonf// armfvjrdKif aumvdyfudk/ 'D*&Daumvdyf tjzpfokd@ wkd;jrSifhvkdufaomtcg/ 'D*&D&&eftwGuf/1963-64/pmoifeSpfrSmaumvdyfqufwuf onf) uGsefawmfu'k/ OuUXjzpfjyD;/ rif;xGef;azrSm twGif;a&;rSL;jzpfvmonf// 1963-ckeSpf/ ausmif;om; nDnGwfa&;wyfOD; nDvmcHrS/ uGsefawmftm;/ ausmif;om; nDnGwfa&;wyfOD;. OuUXtjzpf a&G;aumuf wifajrSmuf=uonf// ausmif;om;nDnGwfa&; wyfOD;onf/ armfvjrdKif aumvdyfwGif/ tiftm;t=uD;rm;qkH;aom ausmif;om;tzGJ@pnf; jzpfjyD; eSpfpOfeSpfwkdif; ausmif;om;or*~ a&G;aumufyGJwGif tedkif&aom/ ausmif;om; tzGJ@pnf; jzpfonf/ u|efawmfonf/ eEN0efaqmifrS oHvGif aqmifokd@ajymif;a&$@jyD; oGma&mufaexdkifonf// oHvGifaqmifwGif/ uGsefawmfeSifhtwl rGefausmif;om;rsm;jzpfaom/ rif;oef;xGef;(oxkH)/ rif;pkd;jrifh(rk'kH)/ rif;xGef;az/ rif;wifekdif(c) rif;0if;xdefwkd@ aexkdif=u onf//4if;tjyif tjcm;ausmif;om; acgif;aqmifrsm;jzpfaom armifodef;nGef@ (aumhu&dwf) armifatmifoef;(aumhu&dwf) wkd@onfvnf;/ oHvGifaqmifwGif/ twlwl ae=uolrsm;jzpf onf// oHvGifqmif. taqmifrSL;rSm/ ordkif;XmerS/ uxdu a'gufwm cifarmifnGef@jzpfjyD; taqmif.o[m,toiff; OuUXrSm uGsefawmfjzpfonf// rif;om&iff/ rif;0if;a,mf/ (urm0uf)/rif;armifwkd;(zg;atmuf)wkd@onf/ ae@ausmif;om;rsm; jzpf=uonf// 1963-ckeSpfwGif/ armfvjrdKif 'D*&DaumvdyfrSm/ taqmifopfrsm;udk pwif aqmufvkyfqJ jzpfItaqmif tm;vkH; rjyD;jywfao;yg/ arm&aqmifeSifh oHvGifaqmifwdk@ (2)aqmifom/ aumif;rGefpGm jyD;pD;ao;onf// weoFm&Daqmifukdrl/ aqmufvkyfqJyif&Sd onf// arm&aqmifwGif/ u&ifausmif;om; acgif;aqmifrsm;jzpfaom/ apmatmifbGi/fh apma&$,m[JeSifh udk=unfjrifh (ausmif;om;or*~OuUX/ xkH;tkdifrsdK;eG,f)/ ae=uonf// rdef;uav; ausmif;olrsm;twGufa&$jrdKifaqmifudk rl 1960-ckeSpfuyif aqmufvkyfxm;jyD; jzpfonf// a&$jrdKifaqmifwGif/ rdwifapmOD;(rk'kHjrdK@)/ rdcifxm;a&$(xkH;tkdifocif=uL.oRD;)/ rdat;oef;(&GmvGwf)/rdjrifhjrifhoef;(a&;)eSifhrd,Ofwif(oHjzLZ&yf)ponfhrGeftrsKD;oRD;ausmif; olacgif;aqmifrsm; aexdkif=uonf// xkdtcsdefumvonf/ armfvjrdKif 'D*&DaumvdyfwGif ausmif;oll om; tm;vkH;aygif;rS(300) ausmfr#om&Sdao;onf// wOD;udkwOD; rsufrSef;wef;/ oduGsrf;cifrif=uonf// 1963-64/ ckpmoifeSpfwGif aumvdyf ausmif;tkyf=uD; OD;wkd;atmif (pma&;q&mrif;uko) yifpif,l em;vkdufojzifh/ xkdeSpf ausmif;tkyfopfrSm/ a'gufwmarmif'D jzpfvmonf//

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

137

OD;wkdf;atmifonf/ rGefvlrsdkK; Zmwdjzpfonf// uwkd;aumheSyfZmwd[k xifonf// xkpmoif d eSpfwGif/q&medkifxGef;a&$eSifh a'gufwmrif;wifrGef/ rdav;=unf/ (OuUX=uD;ekdifvSarmif.orD;)/ rdoef;jr(yx0D)/ rdat;oef@wkd@onf/vnf; armfvjrdKif aumvdyfrSmyif tvkyfwm0ef usonf// a'gufwm rif;wifrGefrSm/ "gwkaA'XmerS/ uxduwOD;jzpfonf// a'gufwm rif;wifrGefonf pmoif=um;&mwGif tvGefawmfonf// pdwfaeoabmxm;vnf; tvGefaumif;ol jzpfonf// rmefrmeuif;I &kd;&dk;om;om; aexkdifwwfoljzpfonf// ausmif;om;wkdif;/ q&mrif;wifrGeftm;/ cspfcifav;pm;=uonf// uGsefawmfonfvnf;/ q&mrif;wifrGef. "gwkaA' ausmif;om; wOD;jzpfonf// q&mrif;wifrGefonf/ "gwkaA' nDr#jcif;rsm; (Equations)udkoifykef;ay:Y a&;csae&if;yif/ aw;oDcsif;toGm;uav;udkyg/ nnf;qkd aewwfonf// ausmif;om;rsm; tvGefoabmus/ eSpfjcdKuf=uonf// pdwfat;csrf;pGm pmoifwwfonfh oabmudkjyonf// "gwkaA'nDr#jcif; (Equations)rsm;udk &Sif;vif; jy&mwGif/ tvGef&Sif;vif;I oabmaygufvG,fonf// 4if;tjyif/ "gwkaA' rSwfpkpmtkyf rsm;udk a&;om;&mwGifvnf;/ tvGefawmfaom q&mwOD;jzpfonf// q&ma&;om;/ xkwfa&mif;aom rSwfpk(Notes)pmtkyfrsm;udk/ ausmif;om;rsm; tvGefeSpfjcdKuf=uonf// q&monf urm0uf&Gm Zmwdjzpfonf// i,fpOfuyif ynmxl;c|efoljzpfonf// &kd;&kd; om;om; 0wfpm;qif,ifaexkdifjyD; ynmudk txl;OD;pm;ay; =udK;pm;cJholjzpfonf// i,fpOf uyif taysmftyg;udk a&Smifonf// bmomw&m;udktvGef&kdaoukdif;&SdKif;oljzpfonf// wuUokdvf ausmif;om;b0wGif/ rdrd.ynm xl;cGsefr_jzifh rGeftrsKd;om;. *k%f&nfudk jrSifhwif ay;edkifcJholjzpfonf// rGefvlrsdK;udk tvGefcspfjrwfedkf;I/ trsdK;om;a&;twGuf/ wufwuf=uG=uG =udK;yrf; yg0ifaqmif&GufcJholjzpfonf// &efukefwuUodkvf rGeftoif;udk/ xufjrufpGm OD;aqmifjyD;/ acwfeSifhtnD/ qef;opf apcJhaom/ rGefausmif;om; acgif;aqmif wOD;jzpfonf// xdk@a=umifh q&mtm; uGsefawmfwdk@ rGefausmif;om;rsmutxl;yif cspfcif av;pm;=uonf// 1963-eSpfpmoifeSpfwGif/ armfvjrdKif 'D*&DaumvdyfY/ ,cifrGefpmayXmerS edkifxGef;a&G/ q&mrrddat;oef@eSifhyx0DXme/ uxdu/ q&mrrdoef;jr(&GmvGwfZmwd)wdk@vnf; toD;oD; &Sd=uonf/ awmfvSefa&;aumifpD/ AdkvfcsKyfae0if;ppftpkd;&rS rGefpmayXmeeSifh rGefpmay oif=um;jcif;udk ydwfyifvkdufonfhtwGuf/ rGefq&mekdifxGef;a&$eSihf rdat;oef@wkd@onf/ a&S@wkdif;bmom &yfXme (ygVdXme)odk@ ajymif;a&$@I wm0ef,lvm&onfukdawG@&onf// 4if;eSpfwGif/ a':=unfcifxl;vnf; ausmif;jyefwufonfudkawG@&onf/ a':=unfcifxl;onf/ ,cif Oypm(I.A)wef;udk atmifjrifcJhonfrSm =umjyD;jzpfaomfvnf; bGJ@r&cJhyg// ,ckeSpf/

138

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

armfvjrdKifaumvdyfudk 'D*&Daumvdyfwkd;jrSifhvkdufaomtcg 'D*&DbGJ@twGuf aumvdyf qufwufjcif;jzpfonf/ a':=unfcifxl;onf touf&G,ftm;jzifh(45)eSpfcef@&Sdrnf[kxif& onf// ausmif;ol/om;xJwGif/ touf=uD;qkH;jzpfonf// touf&G,feSifh rvkdufatmif tvGefacsmaarmwifhw,fjyD;/ =uufoa& tvGef&SdvSonfh trsKd;orD;wOD;jzpfygonf// trdrGefjzpfjyD; zcifonf/*sL;vlrdsK;jzpfonf[kod&onf// rGefrsKd;cspf pdwfxufoefoljzpfonf/ armfvjrdKifjrdK@rGeftrsKd;om;ae@tcrf;tem;udk eSpfpOfeSpfwdkif;OD;pD;OD;aqmif/=uD;rSL;usif;yaom/ olrsm;xJrSwOD;jzpfonf// AdkvfcsKyfae0if;OD;aqmifaom/ awmfvSefa&;aumifpDrS wkdif;jynf. tm%mudk odrf;ydkufvkdufonfh/ 1962-ckeSpfrSpI rGeftrsdK;om;ae@ usif;ya&;udk trsdK;rsdK; wm;jrpfydwfyifvmonf/ jcdrf;ajcmuf taeSmuf,SufjyKvmonf xkdokd@aom tajctaeY yif/ rGeftrdsK;om;ae@ tcrf;tem;udk pnf;um; odkufjrdKufpGm/ eSpfpOf eSpfwkdif; ra=umufr&GH@ OD;aqmif usif;y&Jaom olrsm;wGif/ rd=unfcifxl;onfvnf; wpfOD;tygt0ifjzpfonf// xkdtwl/ eSpfpOfeSpfwkdif;rysufruGuf rGeftrsdK;om;ae@ tcrf;tem;udk &J&J0Hh0Hh/ rwGef@rqkwf/ ra=umufr&GH/ usif;y&Jolrsm;wGif/ rGefwkdif;&if;om; tpnf;t&kH;rS twGif;a&;rSL; ekdifatmifvSaiGwpfOD;udkrl/ txl;yif*k%fjyKrSwfwrf;wif&ayrnf// ekdifatmifvSaiGonf/ awmfvSefa&; aumifpD.jcdrf;ajcmufrSK/ taeSmuft,Suf trsdK;rsdK;udk*&krpdkufbJ/ eSpfpOf eSpfwkdif; rysufruGuf qufvufxdef;odrf;I rGeftrsdK;om; tcrf;tem;udk rjzpfrae usif;y &JcJholwpfOD;jzpfonf// xkdokd@usif;y&Jolrsm;wGif/ ekdifyef;atmif(xkH;tkdif)wpfOD;onf vnf; wpfa,muftygt0ifjzpfonf// 1963-64/ckeSpfwGif/rif;xGef;az/ rif;0if;xdfef/ rif;oef;xGef;/ rif;armifwifeSifh u|effawmfwkd@u vufeufudkif awmfvSefa&;twGuf txl;vSsdK@0Sufjyifqif vm=uonf// ,cifu zGJ@pnf; xm;aom aus;&GmtoD;oD;&Sd/ rGefausmif;om; vli,ftoif;rS ausmif;om; acgif;aqmif rsm;eSifh qufoG,fjyD; pnf;&kH;a&; vkyfief;rsm;ukd vkyfvm=uonf// awmaus;&Gm&Sd rGefausmif;om;acgif;aqmifrsm;udk awmcdka&;twGuf/ =udKwifpnf;&kH;rSK/ jyifqifr_rsm; jyKvkyfxm;&ef/ v#dK@0SufI ta=umif;=um;xm;onf// wzufuvnf; awmwGif;eSifh tqufoG,f,l&ef/ =udK;pm;=uonf// wcsdefwnf;rSm udkausmfat;udkvnf; u|efawmfwkd@ jyefvnf tquftoG,f&&ef =udK;pm;pkHprf;onf// udkausmfat;/ udk0if;a,mfeSifh u|efawmfwkd@ okH;OD;aqG;aEG;cJhonfh/ awmfvSefa&;tpDpOfudk armfvjrdKifaumvdyfrS/ pdwfcs &aom/ rGefausmif;om;acgif;aqmiftcsdK@udktoday;/ ajymqkdxm;cJhonf// 1962-ckESpf awmfvSea&;aumifpD wufpuyif/ udkausmfat; wa,muf/ aysmufoGm;jyD;/ f ,ae@txd ay:rvmcJhay// rnfonfh tquftoG,frS/ r&wJhta=umif;udkvnf;/ rGefausmif;om; acgif;aqmiftcsdK@wkd@u odxm;=uonf/ ukdausmfat; ta=umif;ukd/

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

139

u|efawmfeSifh udk0if;a,mftjyif/ udkxGef;az/ udk0if;xdef/ ukdoef;xGef;/ &efukefwuUokdvfrS rif;armifwifwkd@ tm;vkH;yif/ od&Sdxm;olrsm;jzpfonf// Todk@aumvdyfrSrGefausmif;om;/ u|efawmfwkd@wpk/ vufeufudkfif awmfvSefa&;udk pOf;pm;vmav/ awmwGif;&Sd rGefjynfopf ygwDta=umif;udk ykdrfdkodcsifpdwf jzpfay:vmavjzpfonf// xkd@xuf rGefjynfopfygwD/ OuUX=uD; edkifa&$usi. ta=umif;udkvnf; ydkrdk odcsifpdwf jzpfay: vmonf// OuUX=uD; f ekdifa&$usif. ukd,fa&;&mZ0if/ rsdK;&kd;Zmwd/ ynma&;eSifh trsdK;om;a&;aqmif&GufrSK ponf wkd@udk ydkrdkodvmcsif=uonf// Tokd@jzifh OuUX=uD;tay: ydkrdkpdwf0ifpm;vmjyD; OuUX=uD; ta=umif;udk/ wwfedkifor# avhvmcJ=h uygonf// xkdokd@ rGefjynfopfygwD OuUX=uD; ekdifa&$usiftay: pdwf0ifpm;jyD;/ OuUX. ta=umif;udk pkaqmif;avhvm&ef pdwfqEN jzpfaeqJrSmyif/ OuUX=uD;ukd ykdrdkpdwf0ifpm;aponfh ta=umif;&mrsm;u jzpfay:vmonf// 1963-ckeSpfZGefv(11)&ufae@wGif/ AdkvfcsKyfae0if;OD;aqmifaom/ awmfvSefa&;aumifpDonf awmwGif;vufeufudkif tiftm;pkrsm;eSifh awG@qkHaqG;aEG;vkda=umif;/ jidrf;csrf;a&;aqG;aEG;yJG/ urf;vSrf;csufw&yfudkxkwfjyefausjimvkdufygonf// wkdif;jynf&Sdjynfolvlxkt&yfvkH;tm; tvGeftHh=oapcJhonf// rnfol wOD;wa,mufrSs/ rarSsmfvifhxm;aom t&myifjzpfaeav onf// Towif;udk =um;&aom uGsefawmfonf tvGef tHh=ordygonf// AkHrqifh/ qdkif;rqifhaom/ awmfvSefa&;aumifpD. jidrf;csrf;a&;urf;vSrf;csufudk=um;rdolwkdif;/ tHh=o =uvdrRnf[k uGsefawmf xifonf// jynfwGif;ppfudk vlwdkif; &G@Hrkef;onf/ tqkH;owfapvkd =uonf// jiddrf;csrf;a&;udk awmif;w ae=uaom umvjzpfonf// jynfol vlxkt=udKuf/ [efjyvkyfaqmifjyD; jynfol.axmufcHr_ &atmifvkyfaqmif aeovm;qkdwm/ pOf;pm;p&m jzpfaeonf// 4if;a=u+imcsuftay:/ awmwGif; tiftm;pkrsm;taeeSifh rnfuJhokd@ wkef@jyef =urnfenf;// wqufwnf;wGif/ rGefjynfopfygwD taejzifh/ rnfuJhokd@jyefvnf wkef@jyef vmrnfudkvnf; uGsefawmf txl;yif pdwf0ifpm; vmrdonf// OuUX=uD; ekdifa&$usif udk,fwkdifyif vma&mufrnfvm;/ okd@r[kwf udk,fpm;vS,fr#om apv$wfvmrvm; ponfh ar;cGef;rsm;udkyif uGsefawmfhudk,f uGsefawmfjyefI ar;aerdonf// OuUX=uD; udk,fwdkif jidrf;csrf;a&; aqG;aEG;yGJ twGuf vmekdifygu/ rsm;pGm aumif;rnf[kvnf; xifrdonf// rGefjynfolvlxkeSifh rGefausmif;olom;rsm;u/ OuUX=uD;tm; vludk,fwkdif awG@vkdjrifvkd ae=uonf// owif;pum;eSifh emrnftjzpfom odaecJhaom OuUX=uD;ekdifbvGif(c) ekdifa&$usiftm; TwcgwGif/ vludk,fwkdifawG@&awmhrnf[k uGsefawmfonf pdwful;,Of rdonf// OuUX=uD;. &kyf&nfeSifh ykHyef;omefudkyif/ pddwful;xJYcef@rSef;IykH az:=unfhrdonf// 1963-ckeSpfZGefv(11)&ufae@ awmfvSefa&;aumifpDrS jidrf;csrf;a&; aqG;aEG;yGJurf;vSSrf;csuf udk a=u+imonfhae@ naeydkif;wGif/ uGSsefawmfaeaom/ oHvGifaqmif atmufxyf/ tceff; eHygwf(13)qDokd@ ausmif;om;rsm; pka0; a&mufvm=uonf// uGsefawmf tcef;onf/

140

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

ausmif;om;rsm;/ edkifiHa&;aqG;aEG;&ef pka0;&mpk&yfjzpfonf// 4if;ausmif;om;rsm;xJwGif/ rif;0if;xdfef/ rif;xGef;azeSifh rif;oef;xGGef;vnf; ygvmonf// (rif;oef;xGef;ukd pmzwf y&d\wfeSihf tenf;rdwfqufay;vkdygonf// rif;oef;xGef;onf oxkHekdifxGef;pdef.om; jzpfonf// ekdifxGef;pdefonf/ 1948-ckeSpfoxkHjrdKe,f rGefvlrsKd;a&;&mtzGJ@ OuUXjzpfonf// ume,fxGef;pdef tjzpfvnf; emrnf=uD;oljzpfonf// 1948-ckeSpf/ Zlvkdifv(29)&ufrSm oxkHjrdK@udk rGef-u&ifwkd@ odrf;ydkufjyD;aemuf/ yl;wGJtkyfcsKyfa&; aumfrwDzGJ@&mwGif/ ekdifxGef;pdefonf t"dutkyfcsLyfa&; wm0efcHwOD; jzpfvmonf// 1949-ckeSpf{jyDvavmuf wGif/ tpdk;&wyf. xkd;ppfr_a=umifh/ rGef/u&ifwdk@onfarmfvjrdKif/ oxkHrSqkwfcGmcJh&onf// 4if;aemufrGefvlrsKd;a&;&mtzGJ@(rv&)onff/ aumhu&dwfwGif/ txl;tpnf;a0;ac:,lI tr_aqmifopfudk jyefvnf a&G;cs,f=u&mwGif/ ekdifxGef;pdef/ ekdifxGef;odef;wkd@ onf/ (rv&)A[kd tvkyftr_aqmifrsm; jzpfvmonf// (rv&) OuUXrSm ekdifomeSif; (OuUX=uD; edkfifvSarmif.nD) jzpfjyD;/ twGif;a&;rSL;rSm/ ekdifaiGodef; jzpfvmonf// xkdtcsdefwGif/ OuUX=uD;ekdifvSarmifeSifh ekdifa&$usifwkd@rSm/ tzrf;cHae&ojzifh tr__aqmifY ryg0ifekdifcJhacs// ekdifxGef;pdefonf/ ekdkfifodef;armifeSifh aqGrsdK;awmfpyfolwOD;jzpffonf// OuUX=uD;ekdifa&G$usif/ ekdifxGef;odef;wkd@eSifhtvGef&if;eSD; cifrifoljzpfonf// (rv&)acwfwav#mufvkH;wGif/ twl wuG/ trsKd;om;a&;wGif yg0ifv_yf&Sm;cJhaom/ vkyfaz:udkifzufrsm; jzpf=uonf// ekdfifxGef;pde f onf rdrd.awmfvSefa&;tawG@=uKHudkom;jzpfoltm;/ r=umc%jyefvnf/ ajymjywwf onf// rif;oef;xGef;onf/ ekdifa&$usif ta=umif;udk4if;/ ekdifxGef;odef; ta=umif; udk4if;/ ekdifodrf;armif ta=umif;udk4if;/ zcif.ajym=um; xm;r_a=umifh/ txkduftav#muf odxm; oljzpfonf// wcgwGif/ rif;oef;xGef;eSifhekdifxGef;odef;qkH=uonf/ rif;oef;xGef;u/ rdrdonf ekdifxGef;pdef.om;jzpfa=umif; rdwfqufaomtcg/ edkifxGef;odef; onf/ 0rf;om tm;&pGmyiff/ rif;oef;xGef;udk av;av;pm;pm;jzifh jyefvnffeSKwfqufonfudk uGsefawmfawG@bl;ygonf// xdn uGsefawmhftcef;wGif pka0;a&muf&Sdvmaom ausmif;om;rsm;onf/ awmffvSefa&; k aumifpD. jidrf;csrf;a&;a=u+imcsuftay: trsKd;rsdK;a0zefajymqdk=uonf// taumif;bufrS jrifol &SdouJhokd@ raumif;bufrS jrifolvnf;&Sdonf// rGefausmif;om;tjyif/ tjcm;aom Armausmif;om; acgif;aqmiffrsm;vnf;a&mufvm=uonf// rdrdwdk@.tjrifudk/ pdwftm; xufoefpGmaqG;aEG;wiffjy=uonf// uGsefawmfwkd@wawGonf/ awmwGif; vufeufudkif tiftm;pkrsm;tm; jidrf;csrf;a&; aqG;aEG;r__twGufvm a&mufapvkd=uonf// rGefjynfopf ygwDrS udk,fpmvS,frsm; vmoifhonf[kjrif=uonf// rif;wifekdif(c)rif;0if;xdefonf/ ekdifiHa&;tjrif tvGefxufjrufaom oljzpffonf// yGifhvif;pGm ajymqkdwwfonf/ pdwf tvGefaumif;onf// wGef@wdkjcif;r&Sday// oli,fcsif;rsm;tay: tepfem cHwwfonf//

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

141

4if;n rif;0if;xdefajymaompum;udk ,ckxufwdkifuGsefawmfjyefajymif;Iowd&ao;onf// awmfvSefa&;aumiffpD ppftpkd;&[m/ jynfolvlxkukd vSnfhpm;wmbJ jzpf&r,f// apwem &dk;&dk;eSifh jidrf;csrf;a&; ac:wm rjzpfekdifbl;vkd@ uGsefawmf xifwmbJ// ppftpkd;&qkdwm b,fawmhrS jynfwGif;jidrf;csrf;a&;udk rvdkvm;bl;// tjrJwrf; jynfwGif;ppf jzpfaeatmif/ zefwD;aewJholawGyg// jynfwGif;ppf tjrJwrf;&SdaerS/ olwkd@ ppfwyfudk jynfolawGu tm;udk;aer,f// txif=uD; aer,f// tJ'Dvkdtjrif ppfAkdvfcsKyfwkd@rSm&Sdw,f// jynfwGif;ppfomr&Sd&if/ b,folrSppfwyfudk tm;rudk; awmhbl;/ jynfolawGa&m// tpkd;&uyg/ ppfwyfudk *&krpdkufawmhbl;// 'Dtcsufudk ArmppfwyfrS ppfAdkvfcsKyfrsm;u od=uw,f// 'ga=umihf jynfwGif;ppfudk tqkH;owf jyD;/ jynfwGif; jidrf;csrf;a&;udk tvdk&SdwJh/ OD;ektpkd;&udk/ jzKwfcsjyD; tm%modrf; vkdufwmbJ r[kwfvm;// jynfwGif; ppf&SdaerS/ ppfwyfu ppfAkdvfcsKyfawG tpm;acsmifr,f// *k%f&Sdr,f// t&yfom; tpkd;&tay:rS =oZmanmif;r,f// qkdwJh tjrifrsdK;/ ppfAkdvfcsKyfwkd@rSm &Sdw,f// 'grdk@olwdk@taeeSifh b,fawmhrS jynfwGif;ppf tqkH;owfatmif vkyfrSmr[kwfbl;// aemufwcsufu jynfwGif;ppf&SdaerS ekdifiHawmf.bmaiGukd/ ppfAkdvfcsKyfawG pdwf=udKuf okH;pGJekdifr,f r[kwfvm;// emJ taeeSifh b,fvkdjriffovJ// rif;0if;xdefonf/ uGsefkyftm;(emJ)vdkd@bJ ac:qdkI ajymavh&Sdonf// yGifhvif;orm;jzpfonf// cHpm;csuftwkdif;/ rdrdtjrifudk yGifhvif;pGm xkwfajymqkdk wwfonf// uGsefawmfvnf; &kwfw&uffrkd@ bmjyefajym&rSef; rodjzpfoGm;onf// uGsefawmfrS jyefI rajym=um;ekdifrSDyif/ rif;0if;xdefuyiff/ qufIajymjyefonf// uGsefawmftvGeftHh=ordw,femJ// wu,fapwem/ &dk;&Jhvm;qkdwm pOf;pm; p&mygbJ// apwem&kd;=uv#if odyfaumif;rSmbJ/ jynfolawGuawmh wu,fhudk jidrf;csrf;a&; vkdvm;ae =uw,f// jynfwGif;ppfudk &G@Hrkef;ae=uw,f// nDtpfudk tcsif;csif; owfae=uwJh jynfwGif;ppfukd tjrefqkH;/ tqkH;owfapcsifae=uw,f// jynfwGif;ppfa=umifh jidrf;jidrf;csrf;csrf; rae&bl;// at;at;csrf;csrf; rvkyfudkif rpm;aomufekdif=ubl;// wkdif;jynf. bmaiG trsm;pkudkvnf; ppffp&dwftwGuf tokH;jyKae&w,f// ynma&;qkdif&m tokH;p&dwfawG/ usef;rma&; qkdif&m tokH;p&dwfawG/ wajz;ajz;eJ@ enf;enf;vmw,f// ynma&; tqifhtwef; edyfhusvmw,f// jynfolawG usef;rma&; csdK@@wJhvmw,f// wkdif;jynfvJ wajz;ajz;

142

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

rGJvmw,f// jynfwGif;ppf a=umifh rdbjynfolawG qif;&J=uyfwnf;vm=uw,f// rdbjynfolawG qif;&J =uyfwnf;wJhtwGuf ausmif;om;rsm;vJ pmoifcef;rSm pdwfat;csrf;pGm pmoifaevkd@ vkH;0rjzpfekdifbl;// rdbjynfolawG/ rat;csrf;awmh/ ausmif;om;rsm;vnf;/ b,ffrSmv#if/ pdwfat; csrf;edkifyg@rvJ// riff;0if;xdef ajymaom t&m tm;vkHk;wkd@onf/ trSefw&m;rsm;om jzpfonf// wkdif;jynfwGif wu,f jzpf&Sdaeaom yuwd jzpf&yfrsm; jzpfonf// jynfwGif; ppf. 'g%fudk jynfolrsm;/ tvl;tvJ cHpm; ae&onf// at;csrf;pGm vkyfudkif pm;aomufI r&=uacs// pD;yGm;a&; usqif;f vmonf// wdkif;jynfrGJvmonf// 4if;.tusdK;qufukd/ ausmif;om; vli,frsm; uvnf; tvl;vJJcHpm; ae&onf// jynfwGif;ppff. w&m;cHtppfrSefonf/ ppftpkd;&om jzpfonf[k ausmif;om;rsm;ujrif=uonf// 4if;tjyif/ ppftpkd;&tay: oHo,0ifp&m ta=umif;&mrsm;uvnf; &Sdao;onf// 1962-ckeSpf/ Zklvkdifv(7)&ufae@ ausmif;om; ta&;cif;onf/ ,ae@txd ausmif;om;wdk@.&ifxrSm/ cHpm;ae&qJyifjzpfonf// &kd;om;pGm J qENjyaom &efukefwuUodkvf ausmif;om;(100)ausmfudk oem;nSmwmr_ uif;rJhpGm/ ypfowfcJhaom/ ppftpdk;&jzpfonf// ordkif;0if wuUokdvfausmif;om;or*~ taqmuftOD; =uD;ukdvnf; AkH;azguffcJGI zsufqD;ypfcJhonfh ppftpdk;&jzpfonf// Ttcsuf wkd@udk ausmif;om;wdk@rarhekdfif// xdka=umifh ,ckuJhokd@ jidrf;csrf;a&;twGuf &kwfw&uf urf;vSrf; vkdufonfhftay:/ ausmif;om;rsm;taejzifh oHo,pdwf 0ifvm=uonfrSmvnf; tvGef obm0usonf// ,ckuJhodk@AkHrqifh/ qkdif;rqifhbJ/ &kkwfw&uf/ awmfvSefa&;aumifpDrS jidrf;csrf;a&; urf;vSrf;csuf a=u+imvkdufonfhtay:/ tcsdK@aomedkifiHa&;orm;onfvnf; tvGeftHh=oae=uonf// tdrfrufrsm;vm;[kyif xifrSwfae=uonf// 4iff;nwGif/ noef;acgifausmfrS ausmif;om;rsm;onf// rdrdwkd@.tcef;ae&modk@jyeftdyf=uonf// aemufwae@ xkwfa0aom owif;pmrsm;wGif/ jidrf;csrf;aqG;aEG;yGJ urf;vSrf;csuftay: trsKd;rsKd; a0zef a&;om;=uonf// jrefrmedkifiH&Sd wkdif;&if;om; jynfol/ tm;vkH;u Tjidrf;csrf;a&; urf;vSrf;csufudk/ 0rf;ajrmuf0rf;ompGm =udKqdkaxmufcH=uonf// wekdifiHvkH; &Sd ausmif;om;xkonfvnf;/ rdbjynfolrsm;eSifhtwl aysmf&$ifjrL;xl;ae=uonf// vlwkdif; vlwdkif; jynfwGif;ppfudktqkH;owfapvkd=uonf// wekdifiHvkH;&Sd wkdif;&if;om;jynfolvlxkeSifh/ &[ef;&Sifvl/ausmif;olom;tyg0if/ tm;vkH;0rf;ajrmuf0rf;omjzpfae=uonf/ jynfwGif; ppftqkH;owfjyD;/ jynfwGif;jidrf;csrf;a&;&&Sdawmhrnf[k 0rf;om;tm;&ar#mfvifhvm=uonf// aemufae@&ufrsm;wGif/ jynfwGif;jidrf;csrf;a&; aqG;aEG;yGJta=umif;rsm;udkom/ wjynfvkH;&Sd jynfolvlxkrsm;u ajymqk=d uonf//owif;pmrsm;uvnf; trsdK;rsdK;tzkHzkHa&;om;=uonf// wwkdif;jynfvkH;&Sdjynfolvlxkrsm;onf/ jynfwGif;ppf tqkH;owfa&;/ jynfwGif; jidrf;csrf;a&;

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

143

wnfaqmufvmekdifrnfudk arSsmfvifhjyD;aysmf&$ifae=uonf// jynfwGif;jidrf;csrf;a&; aqG;aEG;yGJ/ atmifjrifa&;twGuf tzufzufrS 0dkif;0ef;ulnD/ aqmif&Guf ay;=uonf// jynfwGif; jidrf;csrf;a&; aqG;aeG;yGJtwGuf/ awmfvSefa&;aumifpDrS/ ausjimvkdufjyF; (2)v/(3)v twGif;rSmyif/ jynfol vlxkrsm;/ ekdifiHa&;orm;rsm;/ ausmif;om;rsm;yl;aygif;jyD;/ (jynfwGif; jidrf;csrf;a&; jynfol@ aumfrwD)rsm;udk/ ekdifiHw0Srf;vkH;Y zGJ@pnf;I/ jidrf;csrf;a&;aqG;aEG;yJGudk =udKqkdcJh=uonf// (armfvjrdKifjrdK@e,f/ jynfwGif;jidrf;csrf;a&;jynfol@aumfrwD)udk zGJ@pnf;&ef armfvjrdKif/ yrnw&kH;rSm tpnf;a0;w&yffudk ac:,lusif;yonf// 4if;tpnf;a0;okd@/ armfvjrdKifaumvdyf/ ausmif;om;rsm;or*~/ udk,fpm;vS,ftjzpf uGGsefawmf wufa&mufcJh onf// armfvjrdKif/ jidrf;csrf;a&;jynfol@aumfrwDw&yfudk zGJ@pnf;cJh=uonf// 4if;jirf;csrf;a&; aumfrwDwGif/ rGefjynfol@wyfOD;rS ekdifxGef;odef;/ y/r/n/w/rS/ edkifatmifxl; (1961ckeSpfrGefjynfe,f az:xkwfa&; tvkyfnDnGwfa&; aumfrwDrS=uD;rSL; usif;yaom/ armfvjrdKif rGefjynfolvlxkqENjyyGJwGif/ atmifjrifpGm/ tcrf;em;rSL;tjzpf aqmif&GufcJhaomol)eSifh aumvdyfausmif;om;or*~udk,fpm;vS,ftjzpf/ uGsefawmfyg0ifvm=uonf// r=umcifrSmyifawmwGif; vufeufudkif awmfvSefa&;tiftm;pkrsm;toD;oD; &efukefjrdK@odk@ a&mufvm=uonf// 1963-ckeSpf Zlvkdifv(12)&ufwGif/ Armjynf uGefjrLepfygwDrS/ ta0;a&muf A[kdaumfrwD0if wOD; jzpfaom AdkvfykeSifhtzGJ@onf4if;/ Zlvkdifv(23)&ufwGif ta0;a&muf A[kdaumfrwD0ifjzpfaom AkdvfxGef;jidrf;eSifhtzGJ@onf4if;/ wyfrawmf av,mOf jzifh/ &efukefokd@a&mufvm=uonf// r=umcifrSmyif/ uGefjrLepfygwD/ ta0;a&muf A[kd aumfrwDwOD; jzpfaomOD;atmif=uD; (armfvjrdKife,fom;/ rGefvlrsdK; wOD;jzpfonf) vnf;/ w&kwfjynf/ yDuif;jrdK@rS wqifh/ &efukefjrdK@okd@ toD;oD; a&mufvm =uonf// yJcl;&kd;r&Sd Armjynf uGefjrLepfygwD XmecsKyffuvnf;/ =o*kwfv(28)&ufae@wGif/ &JabmfaX;/ acgif;aqmifaom/ ArmjynfuGefjrLepfygwD. y%mrudkd,fpm;vS,ftzGJ@wzGJ@udk &efukefjrdK@okd@ apv$wfcJhjyefonf// 4if;tjyif/ tvHeDausmf0if;/ tvHeDraiGpHwdk@ OD;pD;aom tvHeD uGefjrLepfygwDrS y%mrudk,fpm;vS,ftzGJ@onfvnf; &efukefjrdK@okd@a&muffvm=ujyef onf// aemufr=umcifrSmyif/tvHeDuGefjrLepfygwD taxGaxGtwGif;a&;rSL;csKyf/ocifpkd;/ OD;pD;aom/ tvHeDuGefjrLepfygwD. tm%mtjrifhqkH; udk,fpm;vS,ftzGJ@onf &efukefjrdK@okd@a&mufvm =uonf// Tukd,fpm;vS,ftzGJ@wkd@. ta=umif;udk/ owif;pmtoD;oD;rS a0a0qmqmyif a&;om;az:jy=uonf// a=u;rkHowif;pmrSm rsuffeSmzkH;tjynfh/ ocifpkd;"gwfykHjzifh a0a0 qmqm az:jyxm;onfudk zwf&_&onf// 4if;a=u;rkHowif;pmudk ,ckkwkdif uGsefawmf jrifa,mif aerdao;onf// ocifpkd;onf/ "gwykHtrsm;qkH; t&dkufcH&jyD;/ trsm;qkH; f owif;pmrsm;wGif az:jycH&aom yk*~dKvfjzpfonf[k rSwfwrf;wif=uonf//

144

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

ocifpkd;onf/ rGefvlrsKd;wODd;jzpfonf// armfvjrdKif/ ausmufwef;om;jzpfonf// jrefrmpm xuf/ t*Fvdyfpmudk ydkrdkuGsrf;usifpGm a&;om;ekdifonf// uGefjrLepftawG;tac: t,lqrsm; udk/ a&S@aqmifvrf;n$efol/ q&mwqltjzpf jrefrmekdifiHa&; avmurS owfrSwfjcif; cH&jyD; txl;av;pm;jcif; cH&oljzpfonf// udk,fydkifjyXmef;cGifh tm%m&Sdonfh jynfe,frsm;jzifh zGJ@pnf; xlaxmifaom jynffaxmifpk/ ppfppfpHepfudk tjynfht0 vufcHoljzpffonf// wkdif;&if;om;wkd@.b0vkHjcKHHr_twGuf/ wkdif;&if;om;wkdif;Y trsK;dom;vufeufudkifwyfzJG@rsm; zGJ@pnf;oifha=umif;udkvnf; axmufcHwifjyoljzpfonf// TuJhokd@tvGefemrnf=uD; aom/ yk*~dKvfrsm;udk vlukd,fwkdifrawG@&ayrJh/ owif;pmrSm/ ygvmaom "gwfykHudk =unf@I jynfol vlxk=uD;onf tvGefydwd jzpfae=uonf// r=umcifrSmyif/ edkifiHa&;acgif;aqmifrsm;/ nDnGwf=uawmhrnf// jynfwGif;ppf tqkH;owf=uawmhrnf// jynfwGi;f jidrf;csrf;a&; &awmhrnf[k &kd;om;pGmar#mfvifh=uonf// ESpf&Snfvrsm; eHrnftm;jzifhom &if;eSD;cJh&jyD; vludk,fwdkif wcgr#/ rawG@bl;ao;aom/ awmwGif;vufeufudkifawmfvSefa&;orm;rsm;. "gwfykHudk/ awG@&aomtcg/ jynfolrsm;rSm/ tvGef0rf;omtm;&/ &Sdae=uonf// xkdyk*~dKvf rsm;.udk,fa&; &mZ0iftusOf;rsm;udkvnf; owif;pmtcsdK@u/ tr$ef;wifa&;om; az:jy =uojzifh/ 4if;yk*~dKvfrsm;tm; ydkrdkIyiff pdwf0ifpm;apcJhonf// rGefjynfopfygwD OuUX=uD;edkfifa&$usifudkvnf;/ u|efawmfwkd@ rGefausmif;om;rsm;u awG@vkd jrifvkdae=uonf// oHvGifaqmif&Sdausmif;om;rsm;onf/ pmzwfcef;wGif4if;/ xrif;pm;cef; rSm4if;/ jynfwGif;jidrf;csrf;a&;aqG;aEG;yGJta=umif;ukdyif/ pdwf0if pm;pGmajymqdk aewwf=u onf// rif;0if;xdef/ rif;oef;xGef;eSifh uGSsefawmfwkd@u rGefjynfopfygwDrS vma&mufrnfh jidrf;csrf;a&; ukd,fpm;vS,ftzGJ@tm; pdwfapmpGm ar#mfvifhae=uonf// OuUX=uD;ekdfifa&$usif onff emrnftm;jzifh rGefjynfolrsm;eSifh jrefrmjynfolrsm;u oduGsrf; &if;eSD;cJhaomfvnf; vltm;jzifh awG@jrifbl;ol tvGefenf;aeonfudk awG@&onf// xkda=umifhOuUX=uD;tm;/ awG@vkdjrifvkdae=uaom/ rGefjynfolrsm;eSifhtwl/ edkifiHw0SSrf;vkH;&Sd jynfolrsm;u ar#mfvifh apmifhpm; ae=uonf// xkdokd@ar#mfvifhae=uaomtcsderSmyif/ rGefjynfopfygwDOuUX=uD;ekdifa&$usif/ autif,lyDygwD f OuUX=uD;ref;bZHeSifh/ u&ifeDtrsLd;om; wkd;wufa&;ygwD (autifyDyD) twGif;a&;rSL;csKyf apmarmf&,fwdk@tzGJ@tm;/ o,faqmifvmaomav,mOfysHonfvnf;/ &efukefavqdyfokd@ qdkufa&muf vm=uonf// OuUX=uD; ekdifa&$usifonf/ trsdK;om; 'Drdkua&pD nDnGwfa&; wyfaygif;pkH (r/'/n/w)ukd,fpm;vS,ftzGJ@jzifh vma&mufaqG;aEG;jcif;jzpfonf// (r'nw) tzGJ@udk 1959-ckeSpfwGif zGJ@pnf;cJhonf// yg0ifaomtzGJ@0ifrsm;rSm/ rGefjynfopfygwD/ (autif,lyD)/ (autifyDyD)/ (csif;OD;pD;tzGJ@)eSifh ArmjynfuGsefjrLepfygwDwdk@jzpf=uonf//

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

145

(OuUX=uD;ekdifa&$usifonf/aemufydkif;wGif/ekdifxif/ekdifoufxGef;wkd@eSifhaygif;I/ rGefjynfopfygwD udk,fpm;vS,ftjzpfoD;jcm; aqG;aEG;onf// pum;csyf)// OuUX=uD;wkd@tzGJ@ a&mufvmonfh owif;udk =um;&aom uGsefawmfonf/ 0rf;omIrqkH;jzpfrdonf// OuUX=uD;wkd@.owif;udk tjynf@pkH az:jyxm;aom a=u;rkHowif;pmukd ajy;v$m; =unfhrdonf// pm=unf@rsufrSef/ wyfqifaom OuUX=uD; ekdifa&$usifrSm/ tjzLa&mif/ [ma0,H &SyfvufwkdeSifh rD;ckd;a&mif tenf;i,foef;aom/ tjzLa&mif/ umuD/ abmif;bD&Snf 0wfqifxm;onfudkawG@&onf// tvGefekysKdopfvGifjyD; jzwfvwfwuf=uGaom [efyef&SdaeonfudkwG@&onf// OuUX=uD;onf wifhw,f/ cef@nm;aom/ Oy"d&kyf&Sdonf[k u|efawmfjrifonf// autif,lyDrS OuUX=uD; ref;bZHonfvnf; taemufwkdif;0wfpkH ukwftifusDeSifh tvGef=unfhIy%m&vSonf// OuUX=uD; ref;bZHonf/ tvGefemrnf =uD;rm;aom/ vuf0Jqefonfh u&iftrsdK;om; acgif;aqmif/ ekdfifiHa&;orm; wOD;jzpfonf// jrefrmekdifiHa&; avmuwGif/ tvGefxifay: ausmf=um;aom awmfvSefa&;orm; wOD;jzpfonf// u&ifeD wkd;wufa&; ygwDrS/ twGif;a&;rSL;cskKyf apmarmf&,fonfvnf; tvGef cef@nm;aom yk*~dKvfjzpfonf/ tvGef emrnf=uD;rm;aom awmfvSefa&;orm; wOD;jzpfygonf/ Twdkif;&if;om; trsKd;om; acgif;aqmif=uD;(3)OD;. "gwfykHudk =unfhI uGsefawmfonf twdkif;rod 0rf;omrdonf// Tyk*~dKvfrsm;eSifhawG@csif/ jrifcsifvkdpdwf jzpfvmonf/ vludk,fwkdif oGm;a&muf awG@vkdonf// oduGsrf; cifrifvkdonf// Tyk*~dKvfwkd@. ekdifiHa&; tawGG;tac:udkvnf; =um;vkdonf// Tyk*~dKvfrsm;. awmwGif; tawG@=uKHrsm;udk olwkd@ udk,fwdkif ajymjyonfudkvnf;/ =um;emvkdonf// rnfr#t&om&Sd vkdufrnfenf;[k pdwful;,Ofrdonf// pdwful;,Of tdrfrufr_rsdK;onf/ wcgw&H taumifxnf ay:jzpfvmwwfonfhoabm/ avmuwGif rsm;pGm=uKHawG@bl;ygonf// u|efawmf. pdwful;,Of tdrfrufonfvnf; aemifwGif jynfhpkH vdrfrnf[k ar#mfvifhaerdonf//

146

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

tcef;(6) OuUX=uD;ta=umif;pkaqmif;/i,fcspfu|rf;aqGrd=unfcifxl;/ rGefpm=unfhwdkufrSL;rif;pdk;odef;/rsdK;cspfrGefoRD;ysdKwOD;/ratmifjrifaomjidrf;csrf;a&; aqG;aEG;yGJ/ rif;armifwif.ay;pm/ rif;0if;xdef.jidrf;csrf;a&;tjrif/ edKifa&$usif. awmwGif;taexm;/


OuUX=uD; ekdifa&$usifwkd@tzGJ@/ &efukefa&mufaejyD;jzpfa=umif; owif;pmwGif"gwfykHeSifhwuG/ az:jyxm;onfudk zwf&_&jyD;aemuf /OuUX=uD;.t=umif;tm;/ aumvdyfausmif;om;rsm; onf tvGefpdwf0ifpm;pGm ajymqkdvm=uonf// txl;ojzifh rGefausmif;ol ausmif;om; rsm;onf OuUX=uD;ta=umif;udk/ rsdK;&kd;Zmwd/ Zpfjrpfutpodvkdvm=uonf// wa,mufudk wa,muf ar;jref;pkHprf;=uonf// uGsefawmfonfvnf; OuUX=uD;. i,f&G,fpOfb0 ta=umif;eSifh trsKd;om; ekdifiHa&; v_yf&Sm;cJhr_wkd@ukdyg txl;pdwf0ifpm;vmrdonf// OuUX=uD; ekdifa&$usif.ta=umif;udk aocsmusepGmajymjyekdifol/ oduGsrf; olrsm;udk uGsefawmfonf/ pOf;pm;vmrdonf// xdkeSpfwGif rGefvlrsK;da&;&mtzGJ@ (rv&)OuUX=uD;a[mif; ekdifvSarmifonf/ rdrd.oRD;jzpfol rdav;=unftdrfwGif aexkdifvsuf&Sdonf// ekdifvSarmif.ZeD;(urm0ufol)onf/ uG,fvGef oGm;onfrSm/ eSpftawmf=umanmif; oGm;jyD;jzpfonf// edkifvSarmifrSm om;oRD;(3)a,muf xGef;um;cJhonf//4if;wkd@rSm oRD;=uD;'efpD(q&m0efr)/ om;rif;udkxl;eSifh oRD;i,f rdav;=unf wkd@jzpfonf// rdav;=unfonf/ armfvjrdKif aumvdyfwGif usLwmwOD;jzpfonf// vkyfudkif aomXeudkrl/ uGsefawmf rrSSwfrdyg// aumvdyfvrf;r=uD; ab;eSpfzufwGifq&m/ q&mrrsm; aexkdi&eftwGuf tdrfrsm;wnfaqmuf xm;=uonf// rdav;=unfonf/ usLwmwOD; f jzpfonfhtav#muf/ aumvdyfausmif;0iff;&Sd/ q&m/ q&mrrsm; aexkdif&eftwGGuf aqmufvkyfxm;aom/ tpkd;&tdrf wvkH;wGif/ aexkdifygonf// 4if;tpkd;& tdrfrsm;wGif/ a'gufwm rif;wifrGef/ ekdifxGef;a&Gwkd@onfvnf; toD;oD; aexkdif=uonf// OuUX=uD; ekdifvSarmifonf/ touf&G,ftm;jzifh (65)eSpfywf0ef;usif&Sdrnf[k xif&onf// 00jzdK;jzdK;jzifh tvGefcef@nm;aom yk*~dKvfwOD;jzpfonf// ae@pOf yufvuf ukvm;xkdifwGif xkdifjyD; pmzwfaewwfonfufdk tjrJwrf;vkdkvkdawG@&onf// Tvkd yk*~dKvfudk ar;jref;ygu OuUX=uD; ekdifa&$usif. ta=umif;pkHudk aumif;aumif;odefkifonf[k u|efawmfh.pdwfwGif jzpfay:rdonf// odk@aomf OuUX=uD;edkfifvSarmifonf/ *k%ftm;jzifh4if;/ touf&G,ftm;jzifh 4if;/ tvGef=uD;rm;ol jzpfonf// tvGef &kdaoav;;pm; xkdufaom yk*~dKvfwOD; jzpfonf// Tvkd yk*~dKvf=uD; wOD;tm; bmrSr[kwfaom ta=umif;&m udpPrsm;udk ar;jref;jyD; taeSmuf,SurjyKxdku[kwzufwGipdwfjzpfay:rdonf//OuUX=uD;edkifa&$usif. ta=umif;udk f f f

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

147

ajymjyekdifaomyk*~dKvfrsm;wGif/ ekdifxGefodef;/ ekdifoef;wifeSifh ekdifbnGef@wkd@ &Sdonf/ xdkyk*~dKvfwdk@onf uGsefawmfeSifh oduGsrf;olrsm;jzpfonf// ekdifxGef;odef;onf armfvjrdKiffjrdK@ xm;0,fpk&yf/ txufvrR=uD;wGif aexkdifonf// ekdifxGef;odef; eSifhtwl/ rd[Homonf vnf; aexkdifonf// ekdifbnGef@onf/ ekdifa&$usif. nDt&if;jzpfjyD;/ armfvjrdKifjrdK@/ r&rf;ukef;&yf/ atmufvrR=uD;wGif aexkdifonf// 4if;ykk*~dKvfrsmxHokd@ uGsefawmfonf csOf;uyfI OuUX=uD;ekdifa&$usif. ta=umif;udk ar;jref;pkHprf;,l&onf// OuUX=uD; edkifa&$usif. ta=umif;udk twGif;usus pkkHprf;avhvmaomtcg/ omrefvl wa,muf r[kwfa=umif;od&onf// i,f&G,fpOfuyif trsKd;cspfpdwfxufoefjyD;/ tvGef xufjrufaom vlwa,mufjzpfonfudkawG@&onf// aumvdyf/ wuUodkvfausmif;om; b0uyif/ trsKd;om;ekdifiHa&;avmuxJokd@ 0ifa&mufvmolwOD;jzpfonf// rGefvli,ftzGJ@ toif;tyif;rsm;wGif4if;/ArmjynfuGefjrKepfygwDtzJG@pnf;wGif4if;/ wuf=uGpGmyg0ifcJhonffudk awG@&onf// *syef qef@usif a&;rSmwuf=uGpGmyg0ifcJh onfukdawG@&onf// xkdokd@OuUX=uD; ta=umif;udk ar;jref;pkHprf;cJh&mwGif tcsdK@aom ta=umif;&mwkd@onf/ OuUX=uD;. ukd,fa&; udk,fwm cspfa&;/ =udKufa&;udpPrsm;vnf;ygvmonfudk 0efcHygonf// vlb0ukdavhvmokH;oyfvSsif rnfolrqdk/ vlwdkif;Ytaumif;tqkd; 'GefwGJI yg&Sdwwfonfh oabmw&m;udk em;vnf&ayrnf// OuUX=uD;onf ekdifiHa&;orm;wOD;[k qkdaomfvnf;/ ykxkZOfvlom;wOD;omjzpfygonf// ykxkZOf vlom;wOD;obm0twkdif; a&SmifvGJIr&aom cspfa&; =udKufa&; tdrfaxmifa&; udpP&yfrsm;onftenf;eSifh trsm;qkdouJhokd@ OuUX=uD;. ukd,fa&; &mZm0ifwGif a&maxG;/ ,Sufwifyg0ifvmwwfonfukd u|efawmf avhvm awG@&SdcJh&onf// xkdokd@OuUX=uD;ekdifa&$usifta=umif;udk odu|rf;olrsm;xHrS ar;jref;pkHprf; ,ljyD; u|efawmfonf wwfedkfiforSSspkaqmif;cJhonf// pkaqmif;&cJhonfh tcsuftvufrsm;udk vnf; a&;om;&onf// Tokd@ OuUX=uD; ta=umif;udk pkHprf;ar;jref&mwGif/ rarsSmfvifhbJ/ OuUX=uD;ekdfifa&$usifonf/ ausmif;om;t&G,f/ i,fpOftcgu/ rdapm&Sif/ (rd[Hom.fnDr ekdifxGef;odef;ZeD;.tpfr)eSifh4if;/ rd=unfcifxl;eSifh4if;/ wOD;eSifhwOD;/ ywfouf qufeG,f cJh=ubl;onfh ta=umif;&mudkvnf; odcJh&onf// wae@wGif rif;xGef;az/rif;0if;xdefeSifhu|efawmfwkd@onf/oHvGifaqmifrSpmoifcef;okd@toGm;/ aumvdyft0if0 ausmif;a&S@wGif/ rarsSmfvifhbJ/ rd=unfcifxl; (rdat;=unf)udk yufyif; qkHrdonf/ omreftcgwdkif;eSKwfqufae=utwkdif;/ rd=unfcifxl;udk u|efawmfwkd@(3)OD;u eSkwfquf pum;ajym=um;jyD;/ rdrdwkd@oGm;vkdaom/ tcef;qDodk@toD;oD;vrf;cGJI oGm;=u onf// okd@aomf tcgwkdif;ae@eSifhrwl/ 'Dae@onf/ pmoifcef;odk@ a&mufonfhwkdfif/ u|efawmfhY xl;jcm;aom/ cHpm;rSKwck jzpfusefaecJhonf// edkifoef;wifajymjycJhonfh/ OuUX=uD; edkfifa&$usif

148

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

eSifh rd=unfcifxl;wk@d. twdwfu ta=umif;t&monf/ u|efawmfhtm; vGrf;rdk;ae./ ekdifa&$usifeSifh rd=unfcifxl;wdk@. twdwfrSm/ wOD;eSifhwOD; qufeG,fywfoufcJhbl;aom/ yk*~dKvfa&;&mta=umif;udkom tjyefjyeftvSefvSef jyefvnfpOf;pm;aerdonf/ wcsdefu OuUX=uD;ekdifa&$usifeSifh a':=unfcifxl;wdk@onf tvGefcspfcif=ujyD; wOD;tay:wOD;/ tvGef oHa,mZOf =uD;rm;cJh=uolrsm;jzpfonf// i,f&G,folwkd@.bm0/ wOD;udkwOD; arwWmr#I cspf=udKufcJh=uonf[k od&onf// bk&m;oGm; ausmif;wuftwlwl/ eSpfOD;om;/ tjrJruGm/ tpOfwwGJwGJ &SdcJh=uonf// olwdk@eSpfOD;. b0onf/ tppt&m&m/ om,mcsrf;ajr@ vSygbdonf// olwkd@eSpfOD;onf armfwjyKH;jyH;eJ@ trkef;qkdwJhpum;/ r=um;vkd olrsm; jzpfonf// aruvnf; armifudkrcGJekdif/ armifuvnf; arudkrcJGekdif/ &moufyef&nfpl;I twllwlaevkkd=uaom cspfolrsm; jzpfcJh=uonf// edkifbvGifeSifh rd=unfcifxl;wkd@onf/ TuJhokd@ wOD;tay:wOD; oHa,mZOf=uD;rm;jyD;/ aotwl/ &SifruGm/ twlwuG tpOfxm0& vufwGJaevkd=uaomfvnf;/ tajctae ta=umif;a=umif;a=umihf/ eSpfOD;om; vrf;cGJcJh&onf// tb,fa=umifh olwdk@eSpfOD;onf zl;pmrqkH/ uHr=uKHbJ/ vrf;cGJcJh &onfudk uGsefawmfftm; tvGefpdwf0ifpm; apcJhonf// ekdifoef;wiftm; u|efawmfar;bl; ygonf// odk@aomf ekdifoef;wifonfyif tjzpfrSefudk rod&a=umif; ajymygonf// ollwdk@eSpfOD;. ta=umif;onf/ ya[Vdqefaom ykp>mwyk'f tjzpf/ jzpfusef&pfcJhonf// rGeftrsdK;om;rsm;xJwGif OuUX=uD; ekdifa&$usifudk vludk,fwkdif awG@jrifbl;ol tvGefenf;yg; onfudk od&onf// emrnftm;jzifhom odxm;=uonf/ xkd@a=umifh owif;pm toD;oD;rS ygvmaom trdsK;om;'Drdkua&pD nDnGwfa&;wyfaygif;pk ukd,fpm;vS,frsm; jzpfaom/ rGefjynfopfygwDrS OuUX=uD;ekdifbvGif/ autif,lygwDrS OuU=uD;ref;bZHeSifh u&ifeD wkd;wufa&;ygwDrS taxGaxGtwGif;rSL;csKyf apmarm&,fwdk@ (3)OD;.f "gwfykHudk/ armfvjrdKif 'D*&DaumvdyfrS/ rGefausmif;ol/ om;rsm;u tvGefpdwf0ifpm;pGm =unfh&_=uonf// tjriftrsKd;rsKd;jzifh ajymqkd=uonf// OuUX=uD;ekdifbvGif ta=umif;udk/ rGefausmif;ol/ om;rsm;u ydkrdkodvkd =uonf// jidrf;csrf;a&; udk,fpm;vS,ftzJG@udk jyifyvlrsm;/ vGwfvyfpGm/ oGm;a&muf awG@qkHcGifh ray;acs// oD;oef@ae&mcsxm;jyD;/ vkHjcKHa&;wyfjzifh apmifha&Smuf xm;onf[k od&onf/ 4if;yk*~dKvfrsm;taejzifhvnf;/ vGwfvyfpGmoGm;vmcGifh rjyK[k od&onf// 4if;yk*~dKvfrsm;eSifh/ oGm;a&mufawG@qkHcGifh&&ef/ vkH;0 rjzpfekdifacs// xkd@a=umifh OuUX=uD;. ukd,fa&;&mZ0if/ ZpfjrpfZmwdudkom/ uGsefawmfwkd@armfvjrdKif 'D*&DaumfvdyfrS/ rGefausmif;om;rsm;u pdwf0ifpm;pGm avhvmpl;prf;=uonf/ wOD;udkwOD; ar;jref; ajymqkd vm=uonf// u|efawmfeSifh rif;0if;xdefwkd@ ausmif;om;wpkurl/ OuUX=uD;eSifhywfoufjyD;/ OuUX.yk*~dKvfa&;&m ta=umif;tao;pdyfudk wwfekdiforsS &SmazGpkaqmif;cJhonf// OuUX=uD; eSifh eD;pyfonfh yk*~dKvfrsm;xHrSvnf;/ csnf;uyfjyD; ar;jref; pkaqmif;cJhonf//

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

149

OuUX=uD;ekdifa&$usifeSifheD;pyfcJhbl;olrsm;rS4if;/ OuUX=uD;.rdcif/ bcif/ armifeSrta=umif; udk oduGsrf;ol/ yk*~dKvftoD;oD;xHrS4if;/ ar;jref;&,l=uonf// armfvjrdKifjrdK@/ atmufvrf;r=uD;/ r&rf;ukef;&yfae/ ekdfifa&$usif. nDt&if;jzpfol/ ekdifbnGef@tm; uGsefawmfaumif;rGefpGm &if;eSD;onf// edkifbnGef@udkvnf; u|efawmfwkd@ csnf;uyfjyD;/ &ekdiforSs/ OuUX=uD;. ukd,fa&; &mZ0ifudk ar;jref;pkaqmif; rSwfom;cJh&onf// edkfifbnGef@. ekdifiHa&;vSKyf&Sm;rSK ta=umif;udk tenf;i,f a&;om; wifjy&rnfqkdvSsif/ ekdifbnGef@onf/ 1948-ckeSpf rGef-u&if aarmfvjrdKifjrdK@udk odrf;ydkufpOfut"dutcef;rS yg0ifcJh=uonfh yk*~dKvfrsm;xJhrS wOD; jzpfcJhygonf// rGefppfom;rsm;tm;/ pkaqmifa&;wm0ef/ ppfa&;avhusihfa&; wm0efrsm;udk ,laqmifcJholjzpfonf// rGefwyf. 'k/wyf&if;rSL; wm0efrsm;udkvnf; ,laqmifcJholjzpfonf/ armfvjrdKifrS qkwfcGm&jyD;/ awmcdkaomtcg/ edkifbnGef@onf/ awmwGif;okd@ a&mufcJhonf// ekdfifaiGodef;/ ekdifyefomwkd@eSifhtwl/ vufeufudkfifawmfvSefa&;rSmtwlyg0ifolwOD;jzpfonf/ okd@aomf/ tajcae ta=umif;a=umif;a=umihf/ zqyv/OD;ekacwfwGif/ tvif;okd@0ifcJhol jzpf onf// jynfwGif; ekdifiHa&;ZgwfckHwGif yg0ifvSKyf&Sm;cJhonf// zqyveSpfjcrf;uGJaomtcg/ ekdfifbnGef@ onf/ wnfjrJzqyvbufwGif yg0ifcJhonf// 1960ckeSpf/zqyveSpfjcrf;uGJtjyD;/ Akdvfae0if;. tdrfapmifhtpkd;&rS =uD;rSL;usif;y ay;aom/ a&G;aumufyGJwGif/ zm;tHawmifydkif; rJqENe,fwGif (wnfjrJz/q/yv)tzGJ@0iftjzpf/ a&G;aumufyGJ0ifcJholjzpfonf// a&G;aumufyGJ tekdif&cJhonf// u&ifjynf e,faumifpD0if 0ef=uD;wOD;jzpfvmonf/ ekdifbnGef@tm; yk*~dKvft& uGsefawmfcifrifonf// &kyf&nfcef@nm; aom vlwOD;jzpfonf/ pdwfaeoabmxm; aumif;rGefjyD;/ az:a&GpGm/ qufqHwwfol jzpfonf// 4if;tjyif rGefvlrsKd;udk tvGefcspfjrwfekd; oljzpfonf// ekdifbnGef@xHrSvnf; 4if;.tpfudk OuUX=uD;ekdifa&$susif ta=umif;udk&orSs pkaqmif; cJh&onf// 4if;tjyif OuUX=uD;ekdifa&$usieSihf eD;eD;uyfuyfaecJhbl;jyD; tvGef&if;eSD;ol wOD;jzpfaom ekdifoef;wif f udkvnf;csOf;uyfcJhonf// ekdifoef;wifonf uGsefawmf tvGef&if;eSD;aom todtu|rf;wOD; jzpfonf// ekdifoef;wifudkrl trsm;u tvHeDuGefjrLepfygwD tEG,f0iftjzpf owfrSwf ajymqkd=uonf// ekdifoef;wifonf/ yGifhyGifhvif;vif; ajymqkdwwfaom yk*~dKvfjzpfonf// rdrdtawG;tac: t,lqudk &J&J0Hh0hH ajymqkdwwfonf// rdrd.edkifiHa&; ,kH=unfcsuftwGuf/ b0udk jrKyfeSH xm;oljzpfonf// ygwDwGif us&mwm0efudk ausjyGefpGm xrf;aqmifwwfolwOD; jzpfonf// 4if;yk*~dKvfwdk@xHrS/ OuUX=uD;edkifbvGif. ta=umif;udk &or#pkaqmif;,lonf// txl;ojzifh ekdifoef;wifeSifh uGsefawmfonf/ tvGef&if;eSD;olrsm;jzpfojzifh/ 4if;xHrSyif/ OuUXekkdifbvGif. ta=umif;ukd trsm;qkH;od&SdcJh&onf// Todk@yif/ OuUX=uD; ekdifbvGif. ta=umif;t&mwkd@udk uGsefawmfwkd@ aumvdyf ausmif;om;wpk pkaqmif;&&SdcJhonf// rGefvlrsdK;a&;&mtzGJ@csKyf OuUX=uD; ekdifvSarmifxHudkrl uGsefawmfwdk@ oGm;a&muf ar;jref;jcif; rjyKrdyg//OuUX=uD;ekdifvSarmif.touft&G,fudk4if;/ *k%fudk4if;/ usef;rma&; tajcaeudk4if;/

150

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

axmufxm;nSmwmjyD;/ oGm;a&muf ar;jref;jcif; rjyKcJhacs// ekdifbvGiftm; vlyk*~dKvft& cifrif&if;eSD;olrsm;xHrS ekdifbvGif ta=umif;udk ar;jref; pkHprf;onfhtjyif pm=unfhwdkuf toD;oD;okd@oGm;I edkfifbvGifeSifh ywfoufonfh/ pmtkyf pmapmifrSeforSSsudk/ rif;xGef;az/ rif;0if;xdefeSifh u|efawmfwkd@u vkdufvH &SmazGzwf&SkjyD;/ edkifbvGifta=umif;tm; pkaqmif; cJhonf// txl;ojzifh/ armfvjrdKifrGefjywkdufeSifh pm=unfhwdkuf okd@ oGm;a&mufjyD; avhvm cJonf// xkdpOfu pm=unfhwkdufrSL;rSm udkpkd;odef;jzpfonf// udkpkd;odef;onf zg;atmuf h &GmZmwdjzpfonf// xk;H tkdifoleSifh tdrfaxmifuscJhonf// xkdx;kH tkdif&GmolrSm/ rGef,Ofaus;rSK ,drf;tzGJ@0ifwOD;jzpfonf// rGef,Ofaus;rSKjyyGJwGif yg0ifucJhpOfu/ udkpkd;odef;eSifhodu|rf;0ifjyD; wOD;udk wOD;cspfcJh=ujcif;jzpfonf// 4if; trsdK;oRD;onf// udkaiGodef;(Zelref)/ udkxGef;azeSifh rdpdefwkd@. tdrfeD;csif;jzpfonf// xkdtrsdK;oRD;onf tvGefacsmarm vSyolwOD; jzpfonf// udkaiGodef;eSifh udkdpdk;odef;wdk@onf ausmif;aebuf oli,fcsif;rsm;jzpfjyD; tvGefcifrif&if;eSD; olrsm; jzpf=uonf// udkpkd;odef;onf/ xkdtvGefacsmarm vSyaom xkH;tkdifoludk&ekdifcJhonfrSm udkaiGodef;. wGef;tm;ay;rSKa=umifh jzpfonf [kajymprSwfjyK=uonf// udkpdk;odef;onfwuUodkvfbGJ@&jyD; rGefpm=unfhwkdufrSL;tjzpf 0ifa&mufvkyfudkfifcJhjcif;jzpfonf// a':apm&Sif (rd[Hom.nDr)onf/ toufjynfhojzifh rGefpm=unfhwdkufrSL;rSS tem;,loGm; ojzihf udkpkd;odef;u tpm;xkd; ae&m,lonf[k xifygonf// udkpkd;odef;onf tom;ndkol wOD;jzpfonf// tvGefpdwfaeoabmxm; elnHhodrfarG@oljzpfonf// pum;ajymqkd&mwGif tvGef ,Ofaus;olwOD;jzpfonf// udkxGef;az/u|efawmfwkd@eSifh tvGefcifrif&if;eSD;oljzpfojzifh/ rGefpm=unfhwkdufrS pmtkyfrsm;udk pdwf=udKuf vSefavSm&SmazGzwf&SkedkifcJhonf// xkdodk@ vlyk*~dKvf toD;oD;tm;ar;jref;I4if;/ pm=unfhwkdufrsm;rSpmtkyfrsm;udk/ &SmazGzwf&SKI4if;/ edkifbvGif. ta=umif;udk wwfedkiforSs/ pkHvifatmif pkaqmif;cJhonf// OuUX=uD;eSihfcifrif&if;eSD;ol/ twl aexkdifbl;ol/ yk*~dKvftoD;oD;wkd@. ajym=um;csufrsm;eSihf/ pmtkyfpmwef;toD;oD;rS avhvm pkaqmif;&orsS tcsufvufrsm;udkwpp pkaqmif;jyD;/ a&;om;vmcJh&onf// u|efawmfonf/ tjrJwrf;vkdvkdyif armfvjrdKifjrdK@ rGefjywkdufeSifhpm=unfhwkdufodk@ oGm;a&muf jyD; ekdifa&$usifeSifhywfoufaom/ ta=umif;t&m/ pm&Gufpmwrf;rsm;udk/ vSefavSm&SmazG zwf&SkKcJhonf// wcgw&Hu|efawmfwpfODwnf; oGm;a&mufjyD;zwf&SkK onf/wcgw&H/ udk0if;xdef/ udkxGef;az/ udkoef;xGef;wkd@vnf; vkdufygjyD; vkdtyfaom pm&Gufpmwef;rsm;udk 0kdif;0ef; pkaqmif; ay;=uonf// rGefpm=unfhwkdufrSL;udkpkd;odef;eSifhudkarmifcsdKwkd@uvnf; 0kdif;0ef;ulnD &SmazGay;onf// wae@wGif/ u|efawmf wpfa,mufwnf; waeukef vSefavSmzwf&SkKjyD;/ vkdtyfonfh ta=umif;t&mrsm;udk a&;om;pkaqmif;jyD;pD;I/ aumvdyfodk@ bwf(pf)um;jzifh jyefvmcJhonf// u|efawmfpD;vmaom um;ay:wGif tjcm;ausmif;ol wpfpkvnf; vkdufyg

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

151

vmonfudk awG@&onf// xkdtrsdK;orD;i,frsm;onf/ aps;=uD;rS vkdufygpD;eif;vmonf[k xifygonf// vG,ftdwfudk,fpDeSifh oef@jyef@pGm 0wfpm; qif,if xm;aom t0wftpm;udk =unfhjcif;tm;jzifh txufwef;ausmif;olrsm;jzpfonf[kcef@rSef;,lekdifonf// &kyf&nf tm;jzihf tvGefvSy acsmarmolrsm;jzpf=uonf// tvGefvnf;,Ofaus; odrfarG@=uonf// u|efawmf onf/ olwkd@tm;=unfhI/ pdwfxJrSmcsrf;ajr@aerdonf// tjypfuif;pifaom olwkd@b0/ olwkd@.tvStyudk ai;armaerdonf//pmt=umif;/ ayt=umif;/ ajym=um;&if;/ &D&D armfarmf jzifh/ olwkd@tcsif;csif;/ aemufajymif usDq,fajymqkdvm=uonfudk jrif&ol u|efawmftbkd@ tvGefpdwf=unfel;aerdonf// wOD;udkwOD;jrefrmvkdyif ajymqkd=uonf// 'gayrJh 4if;wkd@txJrS/ ausmif;oltrsdK;orD;wOD;onf u|efawmftm;tvGef pdwf0ifpm;apcJhonf// &kyf&nfacsmarm/ vSyjyD; tvGefcspfp&maumif;oavmuf/ trl,monf/ ,Ofaus;odrfarG@onf// 0wfpm; qif,ifr_onfvnf; tvGefyd,daooyfonf// xdk@xuf olr. ekkwfzsm;rS xGufvmaom pum;u uGsefawmf tm;ydkrdkIyif tHh=oapcJhonf// Armpum;r[kwfbJ/ rGefpum; ppfppf jzpfaeonfudkawG@&onf// u|effawmhem;udkyif r,kH=unfekdifatmif jzpfoGm;onf// Armvkd ajym=um;aeaom ausmif;olrsm;udk olrurlrGefpum;ppfppfjzifhjyefvnfajz=um;ajymqdk onfrSm/ u|efawmf. pdwfeSvH;k udk tvGef=unfel; eSpfjcdKufapcJhrdonf// tjcm;aom trsdK;orD; ausmif;olrsm;u Armvkdajym =um;=uayrJh/ olrwOD;wnf;url Armpum;udk vkH;0 rajym=um;acs// rGefbmompum;jzifhom jyefvnfajym=um;onfukd awG@&onf// xkdtjzpf onf/ u|efawmf.pdwfudk tvGef=unfel;apcJhonf// Armvkdrajym=um;bJ rdrd. rGefpum;udk *k%f,l 0ifh=uGm;pGm ajym=um;aomxkdolrtm;vnf;tvGefcsD;=uL;rdonf// eSpfjcdKuf oabmusrdonf// xdktrsdK;oRD;. rGefrsdK;cspfpdwfudk u|efawmftm; tvGeftHh=o aprdonf// trsdK;.*k%f trsdK;. ,Ofaus;rSK/ trsdK;.pum;udk xdef;odrf; apmifha&Smufaom xkdtrsdK;oRD;. rGefpdwf"gwfudk tvGefcsD;=uL;rdonf// tvGefvnf;*k%f,lrdonf//bwf(pf)um; onf/ armfvjrdKif xm;0,fpk&yf tv,fvrf;odk@ a&mufaomtcg/ xkdtrsdK;oRD;wpkwkd@ qif;oGm;=uonf// u|efawmfonfum;udk qufvufvkdufygpD;vm&if; xdkrGefausmif;oludk pOf;pm;vmrdonf// rGefpum;udk jrwfjrwf ekd;ekd;jzifh ajym=um;aom xkdausmif;ol.Zmwdukd odcsifvmonf// tjcm;ausmif;olrsm;onfvnf; rGGefrsdK;eG,fyif jzpf&rnf[k ajymedkifonf// rGefpum;ukd rajym Iom jzpf&rnf//rGefpum;udk tm;vkH;uemvnf=u[ef&Sdonf// xkdausmif;olu rGefbmom pum;jzifh jyefvnfajym=um;onfukd em;vnfonfudkaxmuf&SKv#if rGefaausmif;olrsm; jzpfonfrSmaocsmonf// okd@aomfrGefpum;udk rajym=um;I omjzpfekdifonf// aumvdyfodk@ a&mufaomtcg um;rS u|efawmfqif;vkdufonf// taqmifa&mufaomtcg/ awG@cJh &onfh rGefausmif;oluav; ta=umif;udk/ udkoef;xGef;/ udkxGef;azeSifh udk0if;xdefwdk@tm; ajymjy rdonf// udkoef;xGef;u u|efawmftm; rdefcav;ausmif;ol. ykHyef;omefudkar;jref;onf//

152

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

u|efawmfuvnf; xkdawG@cJhaom/ rGefausmif;ol. ykHomefudk rSwfrd oavmuf ajymjy onf// xdkaemufudkoef;xGef;onfjyKH;ITodk@ajymvdkufonf// tJ'DrGefausmif;ol[m/ wjcm;ol r[kwfbl;// ekdifpHjrifh&J@ orD;jzpfw,f// OuUX=uD; ekdifvSarmif&J@wlrt&if; jzpfw,f// armfvjrdKif xm;0,fpkt&yfrSm aew,f// ekdfifxGef;odef;/ rd[Homwkd@aewJhwkdufeSihfeD;eD;av;bJ// olwkd@tdrfudk u|efawmffa&mufbl;w,f// olwkd@tdrf rSm tm;vkH;u/ rGefeSifh t*Fvdyfbmompum;bJ ajym=uw,f// Armvkd olwdk@ tcsif;csif; rajym=ubl;// odyfhcspfp&maumif;wJhtavhusifhbJ// wwfekdiforSsrdrd&J@ bmompum;udk ajymqkdw,f// Armvkdvnf; aumif;aumif;rGefrGefajymekdifw,f// vkdtyfwJhvleSifhrS Armvkd ajymw,f// 'gayrJh udk,fhtcsif;csif; pum;ajymwJhtcg/ Armvkdrajymbl;// rGefvkdbJ ajym=uw,f/ ekdifpHjrifhonf rGefrsdK;cspf acgif;aqmifwpfOD; jzpfygonf// rGefvlrsdK;a&;&mtzGJ@csKyf OuUX=uD; ekdifvSarmif.nDreSifh ta=umif;ygcJholjzpfonf// rdrdvlrsdK;. pum;pmay/ ,Ofaus;rSK/ okcrwkd@udk xdrf;odrf;apmifa&Smufaom xkdekdifpHjrifh rGefrdom;pkrsm;udk u|efawmf tvGef h csD;=uL;rdonf// xdkrdom;pkuJhokd@ rdrdvlrsdK;. pmaypum;udk *k%f,lpGm ajymqkd=u&ef rGeftrsdK;om;/ trsdK;oRD;wkdif;rSm wm0ef&Sdonf[k u|efawmfjrifrdonf// 1963-ckeSpf/ pufwbFmvrSm/ uGsefawmfeSifhrif;xGef;azonf/ armfvjrdKifaps;=uD;rSjyefvmjyD; uGsefawmhftcef;wGif/ xkdifIrSwfpkrsm;udk a&;om;aepOf/ rif;0if;xdef a&mufvmonf// jynfwGif;jidrf;csrf;a&; jynfol@aumfrwDrS =uD;rSL;jyD;/(5)c&kdif jidrf;csrf;a&; c&D;&Snfrdkif(100) csDwufyGJpDpOfae=uonfhta=umif;udk vma&mufajymjyonf// 4if;rdkif(100)c&D;&SnfcskDwufyGJ udk/ jrpf0uGsef;ay:(5)c&kdifrSjrdK@/ &Gmvlrsm;pkaygif;jyD;/ &efukefjrdK@txd vrf;a&Smuf csDwuf vmrnfh ta=umif;ajymjyonf// jynfwGif;/ jidrf;csrf;a&; &&dSa&;twGuf/ jynfolrsm;. jyif;ysaomqENudk az:xkw&eftwGuf Tokd@rkdif(100)qENjycsDwufyGJ usif;ycJhjcif;jzpfonf f [k udk0if;xdefu ajymjyonf// Armjynf uGefjrLepfygwD y%mr udk,fpm;vS,ftzGJ@ eSifh awmfvSefa&;aumifpDwkd@onf 1963-ckeSpfpufwifbmv(2)&ufae@rS pIpwifaqG;aEG;cJhonf// awmfvSefa&;aumifpD bufrS AdkvfrSL;=uD;apmjrifh/ AdkvfrSL;=uD;vS[ef/ 'kwd, AdkvfrSL;=uD;aomif;'ef/ ocifwifjreSifh 'kwd,AdkvfrSL;=uD;cspfcifwkd@yg0ifjyD; ArmjynfuGefjrLepf ygwDbufrS&JabmfaX;/ &Jabmf atmif=uD;/ &JabmfaZ,s/ &Jabmfoufwif/ &Jabmfpkd;armifeSifh &JabmfAdkvfykwkd@yg0if=uonf// pufwifbmv(8)&ufeSifh (11)&ufrsm;wGif/ qufvuf aqG;aEG;=uonf// Auywkd@u

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

153

wjynfvkH; typftcwf&yfpJ&ef awmif;qkdonf// awmfvSefa&; aumifpDu vufrcH jiif;y,fcJhonf// jidrf;csrf;a&; aqG;aEG;aeonfhtzGJ@rsm;&Sd&m a'owGifom/ typftcwf &yfxm;ekdifrnf[kjyefvnf aqG;aEG;cJhonf// pufwifbmv(13)&uf/ pufwifbmv (23)&uf/ qufvufaqG;aEG;=uonf// ta=umif;rxl;cJhay// atmufwkdbmv (3)&ufrSm qufvufaqG;aEG;jyefonf// Todk@t=udrf=udrf aqG;aEG;aomfvnf; wzufeSifh wzuf oabmwlnDrSK r&cJh=uacs// wzufeSifhwzuftrsdK;rsdK;tjyeftvSefpGyfpGJ=uonf// 1963-ckeSpfatmufwkdbmv(4)&ufae@wGif/ rGefjynfopfygwD/ autif(ef),lygwD/ u&ifeD trsdK;om;wkd;wufa&;ygwD/ AuyygwDwkd@ yg0ifzGJ@pnf;xm;aom/ trsdK;om;'Drdkua&pD wyfaygif;pk(r'nw)eSifh awmfvSefa&;aumifpDwkd@ aqG;aEG;=uonf//6 r'nwA[kd udk,fpm; vS,ftzGJ@bufrS autif(ef)ygwDOuUXref;bZH/ rGefjynfopfygwD OuUXekdifa&$usif/ u&ifeD trsdK;om;wkd;wufa&;ygwD twGif;a&;rSL;csKyf apmarm&,fwkd@ yg0ifonfhwyfaygif;pk ukdf,fpm;vS,ftzGJ@onf/ awmfvSefa&;aumifpDrS AkdvfcsKyf=uD;ae0if;OD;aqmifaom udk,fpm; vS,ftzGJ@eSifh aqG;aEG;=uonf// eSpfOD;eSpfzuf pdwf&Snfvuf&Snf aqG;aEG;aomfvnf; oabmwlnDrSK r&&SdcJh=uacs/// r'nwwyfaygif;pkonf/ ArmjynfuGefjrLepfygwD. avoH twkdif;yif awmif;qkdonf[k awmfvSefa&;aumifpDrS pGyfpGJajymqkdonf// jidrf;csrf;a&; aqG;aEG;rSKonf wkd;wufrSKr&SdbJ/ wjznf;jznf;/ qkwf,kwf vmonf// xkdokd@r'nweSifh aqG;aEG;rSK tajctae rwdk;wufbJ wef@aeonfhtwGuf/ rGefjynfopfygwD OuUX=uD; ekdifa&$usifonf/ rGefjynfopfygwDtaejzifh/ awmfvSefa&;aumifpDeSifh oD;jcm;aqG;aEG;&ef pDpOfaeonf[k od&onf// odk@aomfrGefjynfopfygwDeSifh awmfvSefa&;aumifpDwkd@ vG,fvG,f ululeSifh aqG;aEG;yGJ rjzpfedkfifao;bJ/ wef@aejyefonf// rGefjynfopfygwDrS udk,fpm;vS,f rjynfpkHao;I apmifhae&onf[kod&onf// xdktcsdefwGirGefjynfopfygwDrS udk,fpm;vS,f f tjzpf yg0ifaqG;aEG;&eftwGuf/ edkfifxifudkvSrf;ac:xm;onf[kod&onf// xkdodk@edkfifiHa&;aqG;aEG;yGJtajctae&SKwfaxG;aewJhtcsdefrSm/uGsefawmfqDodk@awme,ft&yf&yf rSpmawGa&mufvm=uonf// awmrSa&mufvmaom pmrsm;udk/ udk0if;a,mf/ udkoef;xGef;/ udkxGef;azeSifh rif;0if;xdeftm;jyonf// bDvl;uGsef;rS/ riff;at;=uLqDrS pmwapmifeSifha&;jrdK@rS rif;xGef;wifqDrS pmwapmif a&mufvmonfhta=umif; ajymjyonf// rif;at;=uLu 4if;. pmxJwGif/ &GmvGwf&GmY rGefvli,ftzGJ@udk zGJ@pnf;xm;I jyD;pD;onfhta=umif; yg&dSonf// bmqufvkyf&rnfudk nGSef=um;yg&efvnf; a&;om;xm;onf// a&;jrdK@rS rif;xGef;wif. pmxJrSmvnf;/ a&;jrdK@wGif rGefvli,ftzGJ@pnf;udk aumif;rGefpGm zGJ@pnf;xm;jyD;onfhta=umif; yg&Sdonf// qufvufvkyfaqmif&rnfh vkyfief;rsm;udk nGSef=um;yg&ef a&;om;xm;onf//
6

/wyfrawmfeSifhtrsdK;om;ekdifiHa&;OD;aqmifrSKtcef;u/pm/176

154

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

a&;jrdK@e,f/ vrdkif;aus;&GmrS rif;tD;xHrSvnf; owif;&onffhta=umif;eSifh rif;tD;wdk@vnf; rGefvli,ftzGJ@udk zGJ@pnf;xm;jyD; jzpfa=umif;udkyg ajymjyonff// uGsefawmfwdk@onf/ pmrsm;udk zwf&_jyD; tvGeftm;& auseyfrdygonf// jynfwGif; jidrf;csrf;a&; aqG;aEG;yGJonf/ wae@wjcm; tajcae qkwf,kwfvmonf// rnfokd@aomtajc qdkfufa&muf jzpfay:vmrnfudk rnfolrS rodacs// xkdokd@ra&&m rao;csmaom jynfwGif; jidrf;csrf;a&; aqG;aEG;yGJudk uGsefawmfwkd@ aumvdyfrGefausmif;om;rsm;u pdw0ifpm;pGm apmifh=unfhvsuf&Sdonf// f jynfwGif;jidrf;csrf;a&; aeG;aEG;r_ ratmifjrifcJhv#if/ rGeftrsdK;om;vufeufudkif awmfvSefa&; wGif rGefausmif;om;vli,frsm; wenf;wzkHyg0ifvkyfaqmif&ef vkdtyfonf[k u|efawmfwkd@ ujrifonf// vufeufudkfifawmfvSefa&;twGuf =udKwifjyifqifaomoabmjzifh/ 1961-ckeSpf ywf0ef;usifu zG@Jpnf;xm;cJhoaom te,fe,ft&yf&yf&Sd rGefausmif;om;vli,ftzGJ@pnf; wkd@. acgif;aqmifrsm;udk u|efawmfwkd@ =udK;pm;qufoG,fcJhonf// trsdK;om; vufeufudkif awmfvSefa&;twGuf/ tqifoiffh=udKwif jyifqifrSKrsm;jyKvkyfxm;=u&ef uGsefawmfwkd@ armfvjrdKifc&kdif/ rGefausmif;om;vli,ftoif;rS vSsKd@0SufpGmta=umif;=um;xm;cJhonf// Tokd@ u|efawmfwdk@ vSsdK@0SufqufoG,fjyD; ta=umif;=um;xm;onfhtay:/ te,fe,frS ausmif;om;acgif;aqmifrsm;u/pmjyefa&;om;vm=ujcif;jzpfonf// udkausmfat;tm; u|efawmfwkd@ txl;owd&vmrdonf// udkausmfat;aemufqkH; a&muf&Sd aeonfh ajctaeudkvnf; u|efawmfwkd@ txl;pdwf0ifpm; vmrdonf// udkausmfat;onf/ awmfvSefa&; aumifpDrS tm%modrf;wufvmaom/ 1962-ckeSpfyif ppftm%m&Sif awmfvSefa&;aumifpDtm;/ awmfvSefykefuef&ef pwifpnf; &kH;vSKyfaqmfcJh oljzpfonf// ppftm%m&Sif AdkvfcsKyfae0if; OD;aqmifaom awmfvSefa&;aumifpDudk/ tvGef&GH@rkef;ol jzpfonf// u|efawmfwkd@ rGefausmif;om; vli,frsm;udk vma&mufwkdifyifjyD;/ ppftm%m&Sif jzKwfcsa&;twGuf/ enf;vrf; &Smaeoljzpfonf// ,dk;',m;bufokd@ xGufoGm; uwnf;u udkausmfat;eSifh tqufjywfoGm;onf// edkifausmfat;onf/ rnfonfhae&mokd@ a&mufI/ rnfokd@aom tajcae&Sdonfukd u|efawmfwkd@ tvGefodvkdae=uonf// tqufoG,fjywf aeojzifh/ vkH;0rod&acs// ekdifausmfat;udk &SmazGjyD; tquftoG,f,l&efvnf; oabmwl =uonf// rGeftrsdK;om;vGwfajrmufrSK awmfvSefa&; wGif xkdif;ekdifiHa&muf/ rGeftrsdK;om;rsm; . yl;aygif;aqmif&GufrSKonf/ txl;yif ta&;=uD; onfudkfvnf; u|efawmfwkd@jrif=uonf// aumvdytaqmifae ausmif;olausmif;om;rsm;onf/ aeomaom naeapmif;rsm;Y f aumvdyf t0ifvrf;r=uD; wav#mufwGif pk&kH;jyD;tysif;ajy vrf;a&SmufxGufavh&Sd=uonf// wae@wGif rif;xGef;az/ rif0if;xdefeSifh u|efawmfw@kd onf/ oHvGifaqmifwGif twlae=uaom

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

155

rif;pkd;jrifh/ rif;oef;xGef;wkd@udkac:I vrf;av#muf xGuf=uonf// u|efawmfwkd@onf/ txl;ojzifh ekdifwifatmif.=uufjcHokd@ vrf;a&Smuf xGufoGm;avh&Sdonf// edkifwifatmif onf/ rGef0ef=uD; edkifatmifxGef;.om;jzpfonf// 1962-ckeSpfrSpjyD;/ ekdifwifatmifeSifh rGefjynfol@wyfOD;rS ekdifarmifwkd@onf/ pkaygif;=uufarG;jrLa&;jcHwckudk/ xlaxmif=uonf// 4if;wkd@.=uufjcHonf/ armfvjrdKifaumvdyf vrf;r=uD;. ta&S@em;wGGif&Sdonf// naeapmif; ausmif;om;rsm;onf/ vrf;a&SmufxGuf&if;/ ekdifwifatmifwkd@.=uufjcHwGif=uufO 0,f,l avh&Sd=uonf// xkdpOfu/ =uufO(5)vkH;v#if wusyfaps;jzpfonf[k rSwfrdonf// uGsefawmfwkd@ rGefausmif;om;wpk onfvnf; ekdifwifatmif/ ekdifarmifwkd@. pkaygif;arG;jrLa&; =uufjcHodk@ tjrJwrf;vkdvdk vrf;a&SmufxGuf&if;/ a&mufavh&Sdonf// =uufjcHo@kd a&mufvmolrsm;tm;/ ekdifwifatmifu/ 4if;.=uufjcH pDrHcsufrsm;udk &Sif;jyavh&Sdonf// =uuf.trsdK;pm;/ =uuf. OaomOe_ef;eSifh tpm;pmauGs;e_ef;wkd@udkyg &Sif;jyavh&Sdonf// 4if;=uufjcHrSm/ rGefjynfol@ wyfOD;rS ygwD0ifa[mif;rsm;eSifh pkaygif;xlaxmifxm;onf[k od&onf// qkdif;bkwfjzifh crf;crf;em;em; xlaxmifxm;onfudk awG@&onf// pkaygif;=uufjcH.trnf twdusudkrl uGsefawmfrrSwfrdI ra&;jyekdfif awmhyg// 4if;=uufjcHYyif ekdifwifatmif.rdom;pk/ ekdfifarmif. rdom;pkwdk@ aexkdif=uonf// u|efawmfwkd@wpk oGm;a&mufvnfywfaom xkdae@wGif/ ekdfifwifatmif. ZeD;rd&ifpdefeSifh om;oRD;i,frsm;udkvnf;awG@&onf// ekdifwifatmif.oRD;=uD;eSifhom; rif;atmif0if;wkd@onf tvGefi,f&G,folrsm;yif &Sdao;onf// ajy;v$m;aqmhupm;aom t&G,frsm;jzpfonf// uGsefawmfeSifh Toli,fwdk@onf/ aemifumvwckY/ awmwGif;euf&dif;aomwae&mwGif _ twlwuGae=u&vdrRnf[k xkdtcsdefu u|efawmf vkH;0r&dyfpm;rdacs// twdwferdwfvnf; rjrifcJhacs// olwkd@onfvnf; vkH;0&dyfpm;rnf r[kwfyg// avmurSm/ rar#mfvifhygvSsuf jzpfwwfonf// =uD;rm;pGm/ar#mfvifhxm;ygvsuf rjzpfwwfonfh oabmwkd@onf/ r&nfwGuf ekdifatmif =uKHawG@cJh&bl;ygonf// ekdifwifatmifudk yiaus;&Gmol=uD;tjzpf/ yi&Gmol/ &Gmom;rsm;rS a&G;aumuf wifajrSmuf=ujyD;onfh aemufydkif;wGif ekdfifwifatmifonf/ yi&Gmodk@ jyefvnfajymif;a&$@oGm;=uonf// usef&SdaomOD;armifwkD@u =uufjcHudkqufvuf xdef;odrf;oGm;onf[kod&onf// uGsefawmfwkd@wpk ekdifwifatmifwdk@. pkaygif;=uufarG;jrLa&;jcHrS tjyefwGif/ rdcifxm;a&$eSifh rd,Ofwif/ wkd@.tkyfpkeSifh vrf;rwGGif qkkHrdonf// rdcifxm;a&$ eSifhrd,Ofwif wkd@onf/ rGeftoif;.wuf=uGaom tr_aqmifrsm; jzpf=uonf// rGeftoif;. &HykHaiG &SmxGuf rnfhudpPudk wkdifyif&eftwGuf/ olwkd@taqmifudk aemufwae@vmrnfh ta=umif;ajymjy xm;onf// oHvGifaqmifudk a&mufv#ifa&mufcsif;yif/ uGsefawmfwdk@onf/ ausmif;om;

156

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

o[m,tcef;wGif owif;pmoGm;a&mufzwf&_=uonf// a&'D,dkrSvmaom owif;rsm; udkvnf; em;axmif=uonf// awmfvSefa&; aumifpDonf/ Armjynf uGefjrLepfygwDrS/ &JabmfaX; OD;aqmifaomtzGJ@eSifh4if;/ u&ifawmfvSefa&;aumifpDrS/ aumfuZmapm[Hom wmarG; OD;aqmifaom tzGJ@eSifh4if;/ jidrf;csrf;a&; aqG;aEG;r_rsm; jyKvkyfae=uaom owif;udk =um;od&onf// OuUX=uD; ekdifa&$usifwkd@. trddsK;om;'Drkdua&pD nDnGwfa&; wyfaygif;pk (r'nw)eSifhvnf; qufvuf aqG;aEG;onfta=umif;od&onf// uGsefawmfwkd@ ausmif;om; h wpkonf/ o[m,tcef;Yyif/ rdrdwkd@tjrifrsm;udk trsdK;rsdK;ajymqkd=ujyD;aemuf/ n(9)em&D ausmavmufrS/ rdrdtcef;aqmifokd@ toD;oD;jyefoGm;=uonf// f uGsefawmfonf rdrdaexdkifaomtcef;odk@ jyefvmonf// owif;pm wapmifudkvnf; u|efawmfheSifhtwl tcef;okd@,laqmifvmonf// owif;pmrSmygvmaom OuUX=uD; ekdfifa&$usif/ OuUX=uD; ref;bZHwdk@. "gwfykHudk twef=umatmifyif pl;pkduf=unfhaerdonf// uGsefawmf. pdwfonf twdwfqDokd@ trSwfrxif&mufoGm;onf// 1948-ckkeSpf rGefeSifhu&if yl;aygif;jyD; aarmfvjrdKifjrdK@tm; odrf;ykdufvkdufonfh twdwfordkif; ta=umif;udk jyefajymif; owdd&rdonf// tif;pdefjrdK@udk u&iftrsdK;om;rsm; odrf;ydkufonfh ta=umif;udkyg pOf;pm;rd onf// Tta=umiff;&mwdk@onf/ OuUX=uD;ekdifa&$usif/ OuUX=uD; ref;bZHwdk@ (2)OD;ESifh wkduf&kdufywfouf qufeG,faeI owd&jcif;jzpfonf// armfvjrdKifjrdK@udk odrf;ydkufpOfwGif/ OuUX=uD;ekdifbvGifonf/ rGefvlrsdK;a&;&mtzGJ@csKyf. wm0eft&SdqkH; yk*~dKvfrsm;rSwOD; jzpfouhJokd@/ OuUX=uD; ref;bZHonfvnf;/ tif;pdefjrdK@udk odrf;ydkufpOfu (/au/tif/'D/tkd/) acgif;aqmiftjzpf t"duyg0ifcJhol wOD;jzpfcJhonf// u|efawmfwkd@ aumvdyfausmif;om; wpkonf/ vdkftyfaeao;aom OuUX=uD; ekdifa&$usif ta=umif;udk =udK;pm; vkdufvHpkHprf;pkaqmif;&if; wzufwGipkaqmif;&&Sd vmaom f tcsuftvufwkd@udk aoaocsmcsm rSwfwrf;wifxm;=uonf// TrSwfwrf;a&;om;jcif;udk u|efawmfuyif ae@pOfvkdvkd =udK;pm;vkyfcJhonf// txl;ojzihf ausmif;om;rsm; &Sif;vif; onfhtcsdefrSm/ u|efawmfa&;om;&onf// u|efawmfhrSm ausmif;pmuvnf; wzufY &Sdao;onf// ausmif;ocFef;pmodk@ rysufruGuf rSefrSef wufekdiatmifvnf; =udK;pm; f &ao;onf// aumvdyfausmif; 0ef;usif;wGif wcgw&H/ ausmif;okd@ wufvmaom rd=unfcifxl;udk yufyif;wkd;rdwwfonf// xkdtcg u|efawmf. pdwfonf/ OuUX=uD; ekdifbvGieSifh rd=unfcifxl;wkd@. twdwfu tjzpftysufudk wef;Iowd&rdonf// f rd=unfcifxl;udawG@wkdif; OuUXekdifbvGitm; owd&cJhonf// xkdolwkd@eSpfOD;. arwWm k f Zgwfvrf;udk u|efawmfpkHprf; avhvmaomfvnf; ta=umif;pkH twdusudk rodcJh&yg// txl;ojzifh xkdolwkd@eSpfOD;onf tb,fa=umifh vrf;cGJ cJh&oenf; [laom tajzudkrl

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

157

u|efawmfwdwd ususrod&yg// wdwdususajymjy edkfifoludk rawG@cJhyg// Tta=umif;&m onf/ v#dK@0SufrSKwck qHqHjzpfusef&pfcJhonf//wae@wGif armfvjrdKifjrdK@ pm=unfhwkdufrStjyef/ rdrdtcef;Y ekdifa&$usifeSihf ywfoufaom/ pkaqmif; &&Sdxm;aom tcsuftvufrsm;udk u|efawmftm&kHpdkuf a&;om;aeonf// rGefvlrsdK;a&;&m tzGJ@csKyf acgif;qmifrsm; jzpfaom/ ekdifvSarmif/ ekdifaiGodrf;/ ekdifxGef;odef;/ edkifbvGifwkd@. 1948-ckeSpf/ armfvjrdKifudk odrf;ykdufonfh tjzpftysufrsm;jzpfonf// u|efawmfrodao; aom/ txl;pdwf0ifpm;p&m aumif;onfh ta=umif;t&mrsm;udkvnf; awG@onf// uGsefawmfonf tvGefpdwf0ifpm;pGm tm&kH pl;pdkufjyD; ta=umif;&m tao;pdyfudk/ rSwfpkpmtkyfxJwGif a&;om;&if; pdwfeSpfjrKyf aecsdef jzpfonf// nae(3)em&D avmufwGif rif;0if;xdefa&mufvmonf// rif;0if;xdef vufwGif pmwapmif vnf; ygvmonf// 4if;pmudk uGsefawmftm;urf;ay;onf// &efukef wuUokdvfrS/ uGsefawmfwkd@. oli,fcsif;/ rif;armifwif a&;vmaompmjzpfaeonfudk awG@&onf// okd@ udkazodef;/ udk0if;xdef owd&jcif;rsm;pGmjzifh pma&;vkdufygw,f// awmfvSefa&;aumifpDeSifh OuUX=uD; ekdifbvGifwkd@ (r/'/n/w)tzGJ@/ vGefcJhwJh atmufwkdbmv (4)&ufae@rSm pwif aqG;aEG;w,fvdk@ od&w,f// tajcaeuawmh odyfraumif;vSbl;// usefwJh vufeufudkif tzGJ@pnf;rsm;eJ@ aqG;aEG;r_udkawmh/ &yfxm;vkduf&w,fvkd@od&w,f// awmfvSefa&; aumifpDu/ vufeufudkiftzGJ@pnf;rsm;udk vufeuf cscdkif;wJ@oabm oufa&mufaew,f// 'grkd@Armjynf uGefjrLepfygwDeJ@ aqG;aEG;r_uawmh/ ysufjy,f wJhoabm &SdoGm;w,f// uGefjrLepfygwDudk/ rnfonfhppfa&; v_yf&Sm;r_rS rvkyfbkd@/ awmfvSefa&;aumifpDu/ awmif;qdkxm;w,f// jyD;awmh/ uGefjrLepfygwD&J@ wyftm;vkH;udkvnf;/ wae&mxJrSm pkpnf;xm;bkd@vnf; awmif;qkd vmw,fvkd@ od&w,f// 'Dtcsufay:rSm/ uGefjrLepfygwDu/ vkH;0vufrcHekdifbl;// vufeufcs ckdif;wJh oabmoufa&mufaew,fvdk@kuGefjrLepfygwDrSpGyfpGJajymqkdw,f// wkdif;jynf. ekdifiHa&;jy\emudk aqG;aEG;ajz&Sif;&rJhtpm;/ vufeufcscdkif;wmrdk@/ uGefjrLepfygwDtaeeJ@vkH;0vufrcHekdifonfrSmvnf;obm0usw,f// awmfvSefa&; aumifpD[m/ apwemrrSefbl;qkdwm xif&Sm;aew,f// edkifiHa&;jy\emudk ajz&Sif;

158

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

vkdwJhqENr&Sdbl;qkdwm jiif;uG,fvkd@r&bl;// ekdifiHa&;tjrwfxkwf bkd@/ aqG;aEG;yJG ac:w,fqkdwJh ekdifiHa&;orm;rsm;. pGyfpGJcsuf[mrSefuefaew,f// 'grkd@ tajcaeu raumif;vSbl;/ aqG;aEG;r_ysufjy,fekdifwJh/ tajcodk@a&mufaew,f// u|efawmfwkd@ jyifqifxm;bkd@vkdw,f// aqG;aEG;yGJ/ ysufjy,foGm;&if u|efawmfwkd@ bmvkyfoifh ovJqkdwm pOf;pm;xm;bkd@aumif;w,f// OuUX=uD;ekdifa&$usifwkd@/wyfaygif;pkeJ@aqG;aEG;r_vnf; tajcaexl;rnf r[kwfbl;vkd@/ ekdifiHa&;orm;rsm;u tuJcyf=uw,f// bmjzpfvJqkdawmh/ 'Dwyfaygif;pkrSm/ uGefjrLepfygwDu tzJG@0ifjzpfjyD;/ t"du ae&mjzpfwJh/ twGif;a&;rSL; ae&mudk ,lxm;w,f// wyfaygif;pk. twGif;a&;rSL; AkdvfwufxGef;[m/ uGefjrLepfygwDu A[kdaumfrwDwOD;jzpfw,f// tvGefawmfwJh yk*~dKvfwOD;vkd@ csD;r$ef;=uw,f// u&if awmfvSefa&;aumifpDtzJG@eJ@awmh/ aqG;aEG;aeqJbJ// 'DtzGJ@eJ@uawmh/ jy\em jzpfw,fvkd@awmh r=um;ao;bl;// uGsefawmfwkd@ jyifqifxm;bkd@vkdaejyD; xifw,f udkazodef;// tjcm;aom wkdif;&if;om;ausmif;om; tzGJ@pnf;rsm;uvnf;/ txl;pkd;&drfae=uw,f// aqG;aEG;r_ysufjy,f&if/ awmfvSefa&;aumifpDu edkifiHa&; orm;rsm;/ ausmif;om;acgif;aqmifrsm;udk zrf;qD;csKyfaeSmifvmbkd@/ vSsKd@0SuftpDpOf awGvkyfaejyD;vkd@od&w,f// owd0d&d,&Sdbkd@vkdw,f// udkazodef;wkd@ zGJ@pnf;xm;wJh/ armfvjrdKifc&kdif rGefausmif;om;vli,ftzJG@ tajcaeudk odvkdw,f// udkwifaz (&GmvGwf)/ udkpkd;rif;(uavmaomh)/ rif;armifjrifh(uanSmf)wkd@uawmh/ armfvjrdKif c&kdif rGefausmif;om;vli,ftoif;tay:/ odyfra=uvnf=ubl;// olwdk@tjrifu awmh/ tajccHaus;&Gmausmif;om;vli,ftzGJ@rsm;udk t&ifzGJ@pnf;&r,fvkd@ ajymae =uw,f// tJ'Dvkd zGJ@pnf;xm;wJh tajccHtzGJ@pnf;rsm;rS udk,fpm;vS,f ausmif;om; vli,frsm; wufa&mufwJh/ c&kdifnDvmcHw&yfudkyxrac:,l&r,f// tJ'Dvdk ac:,lwJh c&dkifnDvmcHrSmrS c&dkifrGefausmif;om;vli,ftzGJ@pnf;udk zGJ@pnf;bkd@ aumif;w,fvkd@ ajym=uw,f// udkazodef;wkd@ zGJ@pnf;wJhykHpHrsdK;/ e,fudk,fpm;vS,f rygbJ/ wcgwnf; jrdK@ay:&Sd ausmif;om;rsm;eJ@ nDvmcHac:jyD; zGJ@pnf;wJhenf;udk/ olwdk@odyfoabmrusbl;// aus;&Gm toD;oD;rSmaumfrwDrsm;udk pwifzGJ@pnf;aejyD; qkdwJhowif;udk =um;&vdk@olwdk@ odyfoabmusae=uw,f// ,ckvdkwkdif;jynf&J@ ekdifiHa&;tajcae &SKyfaxG;aewJhtcsdefrSm/ udkazodef;wkd@zGJ@pnf;xm;wJh ausmif;om; vli,ftzGJ@udkbJ tm;udk;&rSmbJ// tzGJ@pnf;udkuspfvpfckdifrmatmif/ tpOfoifh jzpfaeatmif =uKdwifjyifqifxm;bkd@ tvGefta&;=uD;w,f// armfvjrddKif aumvdyfrSm/ udkaiGodef;(xkH;tkdif) udkcspfvSdKif(aumhbdef;)wdk@/ rdtkH;&D (urm0uf)wkd@r&Sd=uawmh/ wtm;avSsmhoGm;wmbJ// 'gayrJh/ udkazodef;/ udk0if;a,mf(urm0uf)/rif;xGef;az/ rif;0if;xdefwkd@ wufwuf =uG=uGyg0if v_yf&Sm;

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

159

vmwmudkod&awmh/ tvGeftm;&rdygw,f// uGsefawmfuawmh/ &efukef wuUodkvfudk a&mufvmaomfvnf;/ pdwfuawmh armfvjrdKif aumvdyfudkbJ wrf;w aerdw,f// oli,fcsif;a[mif;awGudkvnf;/ owd&wkef;ygbJ// ae&m a[mif;udk vGrf;qGwf owd&wke;f ygbJ// 'DoDwif;uGswf ausmif;ydwf&uf tawmwGif;rSm/ armfvjrdKifudk uGsefawmf jyefvmr,f// usdKuUarmhbk&m;yGJawmfrSm qkHpnf;=u&atmif// yGJawmfrSm/ armfvjrdKifaumvdyf rGeftoif;taejzifh/ &HykHaiGtwGuf/ aps;a&mif;r,fvkd@ =um;od&w,f// wOD;ukdwOD; awG@rSbJ/ u|efawmfwdk@ aqG;aEG;p&m&SdwmawG/ tao;pdyf aqG;aEG; wkdifyif=u&atmif// uGsefawmffwkd@ &efukefwuUokdvfu/ rGefausmif;olom;rsm;vnf;/ OuUX=uD; ekdifbvGifeJ@tzJGJ@udk awG@ekdifbkd@ =udK;pm;aew,f// av;pm;pGmjzifh (rif;armifwif) 7/10/63 udkarmifwifpmudkzwfjyD;/ u|efawmfeSifh/ rif;0if;xdefwkd@onf/ jidrf;csrf;a&;aqG;aEG;r_tay:/ tvGefpdwfysufrdonf// jidfrf;csrf;a&; aqG;aEG;yGJ tvm;vmonf/ tvGef&ifav;bG,f&m aumif;onf// uGefjrLepfygwDeSifh aqG;aEG;r_ ysufravmufjzpfaeonfrSm/ pdwfrcsrf;ajr@ p&myif jzpfonf// jidrf;csrf;a&;aqG;aEG;r_ ratmifjrifcJhv#if/ jrefrmekdifiH. a&S@a&;onf/ rawG;0Hhatmif pkd;&drfp&mtvGefaumif;onf// jynfwGif;ppf.'g%fudk jynfolrsm;cg;oD;pGm cH&OD;rnfjzpfonf/ ppftm%m&Sif tm%mwnfjrJaev#if jrefrmekdifiH. uH=urRmonf/ qkd;0g;onfxuf qdk;0g;bG,f&myif jzpfvmekdifonf// u|efawmfwdk@ eSpfOD;onf/acwWc%r#/ bmrSrajym=um;ekdifbJ jidrfoufae=uonf// c%acwWr#jidrfoufaejyD;rS/ rif;0if;xdefonf/ atmufygtwdkif; av;euf aomrSwfcsufudk csrSwfvkdufonf/ rif;0if;xdef.rSwfcsufudk/ ,ae@wkdif u|efawmf=um;a,mifaeqJ yifjzpfonf// awmfvSefa&;aumifpD[m/ r[mArmvlrsdK;=uD;0g'&Jh/ t=uD;rm;qkH;aom udk,fpm; vS,f jzpfw,f// zuf'&,frl 0g'qef@usifa&;/ ezl;pD;udka&S@wef;wifjyD;/ tm%mudk odrf;ydkufcJhonfh ppftkyfpkjzpfw,f// 'grdk@vlrsdK;pkrsm; pkaygif;zJG@pnf;xm;wJh/ vlrsdK;pk wyfaygif;pkjzpfwJh/ trsdkK;om;'Drdkua&pD nDnGwfa&;wyfaygif;pkeJ@ aqG;aEG;yGJvnf;/ atmifjrifrSmr[kwfbl;// tvGef&ifav;bdk@aumif;w,f// vlrsdK;pkjyoemrsm;udk wifjyajz&Sif;&rJh 'DaqG;aEG;yGJrSm/ ar#mfvifhcsuf&SdrSm r[kwfbl;vdk@/ u|efawmf

160

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

jrifw,f// 'Djidrf;csrf;a&;aqG;aEG;yGJ ysufjy,foGm;&if/ u|efawmfawmh ausmif; qufvuf aebkd@/ pdwfr&Sdawmhbl;// wckckvkyfbkd@/ qkH;jzwf&awmhr,femJ// rif;0if;xdef bmqkH;jzwfjyD; bmvkyfrnfqkdudk u|efawmf aumif;aumif; odonf// rGeftrsdK;om;tay:rSm tvGefoHa,mZOf =uD;rm;aomol rsdK;cspfpdwfxufoefaomol/ r[kwfrcHwwfaomol/ ppftm%m&Sifudk tvGef&GH&Smrkef;wD;aomol/ ppftm%m&Sifudk awmfvSefjzKwfcs&ef pdwftm; tvGefxufoefaomoljzpfonf// xkdokd@aom yifudk,f pdwfxm;&Sdonfh/ rif;0if;xdef. qkH;jzwfrnfh qkH;jzwfcsufudk u|efawmf aumif;aumif; odonf// tvGefpdwfraumif;jzpfrdonf// bmjyefajym&rnfudkyif pOf;pm;r& atmifyifjzpf oGm;rdonf// xkdpOfrSmyif rif;xGef;azeSifh udkoef;xGefwkd@ a&mufvmonf// u|efawmfwkd@ (4)OD;onf/ rGefjynfopfygwD. tajcaeeSifh OuUXekdifa&$usiftay: a0zef/ okH;oyf=uonf// rGefjynfopfygwDtay: rGefvlxk. axmufcHtm;ay;rSK tm;enf;onfudk u|efawmfwkd@ okH;oyfrdonf// Todk@jzpf&jcif;rSm ekdifa&$usif. acgif;aqmifr_ tm;enf;rSKa=umifh jzpfonf [laom rGefedkifiHa&;orm;wdk@. okH;oyfcsufcsxm;ouJhokd@ u|efawmfwkd@vnf;jrifonf// rGeftrsdK;om; vufeufudkfif awmfvSefa&;rSm/ xufjrufaom/ rGeftrsdK;om; acgif;aqmif aumif; rsm;/ vkdtyfaew,fvkd@ okH;oyf&_jrifcJh=uonf// xkdtcsdef umvwGif/ rGefekdifiHa&; orm; avmuwGif4if;/ rGefausmif;om; avmuwGif4if;/ ekdifa&$usif. vufeufudkif awmfvSefa&; OD;aqmifr_tay:/ tm;rvkdtm;r& jzpfrd=u onfrSm trSefyifjzpfonf// acgif;aqmifr_ tm;enf;r_a=umifh/ rGeftrsdK;om; vufeufudkif awmfvSefa&;onf/ tm;aumif;oifh oavmuf tm;raumif;cJhbl;vkd@vnf; &_jrifokH;oyf =uonf// awmfvSefa&;orm; a[mif;rsm;uvnf;/ ekdifa&$usif. OD;aqmifr_tay:/ oHo, &Sdojzifh/ rGefjynfopfygwDeSifh yl;aygif;&ef/ aeSmifhaeS;ae=uonf// wGef@qkwfae=uonfudk awG@&onf// 'gayrJh vufeufudkifawmfvSefa&;w&yfonf/ r&Sdrjzpfvkdtyfonf[k rGefausmif;om;rsm;u jrif=u onf// xkda=umifhrnfokd@yif&Sdap/ rGefjynfopfygwDeSifh yg0ifyl;aygif;jyD;/ taumif;qkH; jzpfatmif =udK;pm;aqmif&GufoGm;&ef vdktyfonf[k/ rGefausmif;om;rsm;ujrif=uonf// rGefjynfopfygwDrSm ynmwwf vli,frsm; enf;yg;aeonf// ynmwwfvli,frsm;/ rGefjynfopfygwDwGif yg0ifyl;aygif;aqmif&Guf=u&ef vkdtyfonf[k jrifcJh=uonf// xkdaemuf u|efawmfwkd@onf/ usdKuUarmhbk&m;yGJawmfrSm aps;a&miff;=urnfh tpDpOfrsm;udk/ aqG;aEG; wkdifyif&eftwGuf rdef;cav;tr_aqmifrsm;eSifh/ csdef;qkdxm;onfudk/ owd&vmonf/ rdcifxm;a&$/ rd,Ofwif/ rdwifapmOD;(rk'kHjrdkK@)/ q&mrrdat;oef@wdk@&Sd&m/ a&$jrdKifaqmif bufokd@ vrf;av#mufxGufvmcJh=uonf//

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

161

tcef;(7) urm0ufaps;a&mif;yGJ/ edkifa&$usif.i,fpOfb0/ &mrntzGJ@wGif;jy\em/ rGefwkdif;&if;om;tpnf;&kH;ay:/rGefvli,ftzGJ@/rGeftrsdK;om;ae@/ a&G;aumufyGJ oydwfarSmuf/ zqyvtrwfeSifhrGeftrwfjydKiff/ wkdif;&if;om;tpnf;&kH;uGJjyJ/ jynfaxmifpkrGeftzGJ@/ rGefvGwfvyfa&;tzGJ@/ trsdK;om;awmif;qkdcsuf(7)csuf/ zqyv.vlenf;pkrl/ wkdif;&if;om;a=ujimcsuf/
1963-ckeSpfatmufwkdbmv ausmif;ydwf&ufwGif/ pDpOfxm;onfhtwkdif; urm0ufbk&m; yGJawmfwGif &HykHaiGtwGuf oGm;a&muf aps;a&mif;=uonf// aumvdyfrGeftoif;rS =uD;rSL;jyD; aps;a&mif;onfudk tvGefpdwf0ifpm;pGm vma&muftm;ay;=uonf// tvGef atmifjrif onf[k qkd&ayrnf// &HykHaiGwckwnf;udk =unfhrnfqdkvSsif rnfrSsrSwefbdk; r&SdvSyg// odk@aomf jynfolwkd@eSifh xdawG@&jcif;/ ausmif;om;vli,frsm;eSifhxdawG@&jcif;/ &if;eSD; cifrif&jcif; paom tusdK;tjrwfudkyg jrifrnfqkdvSsif/ wefbdk;rjzwfekdifaom/ vSKyf&Sm;rSKw&yf jzpfonf [kqkd&ayrnf// q&mra':at;oef@/ ausmif;olrd,Ofwif/ rdcifxm;a&$/ rdwifapmOD;eSifh ausmif;om; rif;xGef;az/ rif;om&if/ rif;0ifa,mf/ rifarmifwifwdk@. wuf=uGaom [efyef/ tm;rmef tjynfh&Sdaom vSKyf&Sm;rSKwkd@udk rnfonfhtcgrS arhekdifrnf r[kwfyg// Taps;a&mif;yGJokd@/ &efukefwuUokdvf rGefausmif;om;rsm;yg/ vma&muf0kdif;0ef; ulnD =uonf// wuUokdvf rGefausmif;om;rsm;xJwGif/ rif;armifwifvnf; ygvmonf// (udkarmifwifeSifhtwlygvmaom/ tjcm;aom &efukefwuUokdvf rGefausmif;om;rsm;udk rlrrSwfrdawmhyg/ cGifhv$wfyg&efawmif;zefygonf)// rif;armifwifeSifh rif;0if;xdef/ rif;xGef;az/ rif;oef;xGef;/ rif;0if;a,mf/ u|efawmfwkd@onf/ aps;a&mif;jyD;aemuf/ oD;jcm;aqG;aeG; =uao;onf/ jidrf;csrf;a&;aqG;aEG;yGJta=umif;udk tajccHjyD;/ a0zef okH;oyf=uonf/ aqG;aEG;yJGwGif/ arSSsmfvifhcsuf r&Sdonfhta=umif;/ jidrf;csrf;a&; aqG;aEG;yGJ ratmifjrifbJ/ ysufjyufcJhygrl/ rnfokd@qufvuf aqmif&Guf =u&rnfudk xnfhoGif; pOf;pm; =uonf// tu,fI jidrf;csrf;a&;aqG;aEG;yGJ ysufvSsif/ vufeufudkif awmfvSefa&;rSwyg; tjcm;enf;vrf;r&Sd[k/ u|efawmfwkd@ tm;vkH;u oabmwl=uonf// 'Drkdua&pD qdwfokef;aeaom/ ekdifiHwGif qufvufI raevkda=umif;/ qufvufI ynmoif=um;&ef pdwfqEN vkH;0r&Sdta=umif; toD;oD;qEN xkwfaz:ajymqkd =uonf// u|efawmfwkd@tm;vkH;u pdwfoabmqEN wckwnf;jzpf=ujyD; wlnae=uonfukd D awG@&onf// ppftm%m&Sif AkdvfcsKyfrsm;. zdeSdyftkyfcsKyfrSKatmufwGif w&ufrS aevdkpdwf r&Sd=uacs// tm%m&Sif. zdedSyfrSKatmufwGif/ touf&SifjyD; ae&jcif;xuf vufeufudkfif awmfvSef&if; aoqkH;oGm;onfuyif/ ykdrdktusdK;&Sdrnf/ jrifhjrwfrnf[k okH;oyf=uonf//

162

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

xkdaemuf/ ppftm%m&Sifudk jzKwfcsbkd@ enf;vrf;onf/ tjcm;aomenf;vrf; r&Sdedkif/ vufeufudkif awmfvSefa&;onfom/ wckwnf;aom/ enf;vrf;&Sonf[k u|efawmf d wdk@tm;vHk;u oabmwl qkH;jzwf=uonf// 4if;tjyif udkausmfat;/ ta=umif;udkyg xnfhoGif; pOf;pm; =uonf// udkausmfat;onf/ ,dk;',m;&Sd/ rGefvli,ftzJG@pnf;eSifh tqufoG,f,l&ef oGm;rnf[kqkdum xGufoGm;onfrSmeSpfv=umanmif;oGm;jyD;jzpfonf// ,cktxd jyefvnf ra&muf vmao;yg// udkausmfat;eSifhywfoufaom/ owif;tptevnf; bmrSSsr&bJ/ tqufoG,fjywfoGm;onf// u|efawmf wdk@u/ udkausmfat; jyefftvmudk txl;apmifhar#mf ae=uonf// jyefvmygu owif;xl;wckck ygvmrnf[k arSsmfvifhae=uonf// xkda=umifh udkausmfat;eSifh tqufoG,f&ekdifatmif/ tjrefqkH;aqmif&Guf&ef u|efawmfwkd@ qkH;jzwf =uonf// aqGG;aEG; yGJtjyD;wGif atmufygtwkdi;f u|efawmfwdk@onf wcJeufjydKifwl a=uG;a=umf =uonf// qM.pLnj8t, pu&kW,v.mnj qM.pLnj8t, pu&kW,v.mnj qM.pLnj8t, pu&kW,v.mnj awmfvSefa&;orm;/'dk@rGefausmif;om; awmfvSefa&;orm;/'dk@rGefausmif;om; awmfvSefa&;orm;/'dk@rGefausmif;om; urm0uf aps;a&mif;yGJrSjyefvmjyD; armfvjrdKifaumvdyfukd a&mufuwnf;uyif/ uGsefawmf onf/ edkifbvGifeSifh ywfoufaom owif;tpersm;udk jyefvnf pkaqmif; &jyefonf// ekdifbvGifeSifh ywfoufjyD;/ pkaqmif;&&SdorsS tcsufvufwkd@udk qufvufI rSwfom;&/ a&;om;&jyefonf// 1963-ckeSpf/ ZGef/ Zlvkdif/ =o*kwf/ pufwbFm/ atmufwkdbmvrsm;wGif =udK;pm;yrf;pm;I u|efawmfwkd@ pkaqmif;vmonfh ekdifa&$usif. yk*~dKvfta=umif;t&m wkd@onf/ wjznf;jznf; jynfhpkHvmonf// xkdokd@ pkaqmif;&vmcJhaom tcsuftvufrsm;udk pkaygif;a&;om;xm;aom pmrlt=urf;wckyif jyD;qkH;oGm;onf// OuUX=uD;. rdb arG;zGm;&m Zmwd/ armifeSr/ i,fpOfb0 ynmoif=um;rSK/ trsdK;om;ekdifiHa&; vSKyf&Sm;rSK/ vufeufudkfif awmfvSefa&;orm;b0 ponfhtcsufvufpkH/ ta=umif;t&mpkHwkd@ jynfhjynfhpkHpkyg&Sdonf// H Tokd@ t=urf;tm;jzifh a&;om;xm;aom/ ekdifa&$usif.udk,fa&; &mZ0ifta=umif; tjynfhpkHudk tacsmudkifonfhtqifhodk@ a&;om;oGm;&efom &Sdawmhonff// u|efawmfonf/ =udK;pm; yrf;pm;I atmufygtwdkif; tacsmudkif a&;csvkdufavonf//

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

163

OuUX=uD;ekdifbvGifonf/ 1913-ck/rwfv(1)ae@ (aumZmouU&mZf/ 1274- wykd@wGJ vqkyf (9)&uf paeae@wGif uwkaumheSyf/ zufuwm;&GmY arG;zGm;onf// rdbrsm;rSm/ ekdifa&$azgif/ d rda&$rdjzpfon/f/ zcifonftaygifjrdK@rSjzpfjyD;/ trdrSm zufuwm;&Gmol jzpfonf// armifeSr(10)OD;&SdjyD;t=uD;qkH;/ =o&oom; jzpfonf// armifeSrrsm;rSm/ ekdifatmifapm/ edkifatmifcspfpH (rGefjynfol@wyfOD;/ awmckdcJhol)/ rdjrZif/ ekdifaomif;at; (*syefawmfvSefa&; umvwGif/ usqkH;)/ ekdifbnGef@(u&ifjynfe,f/ 0ef=uD;a[mif;)/ rdaxG;av;/ ekdifpkd;odef;/ edkifcspf&Sdef/ rdat;wifwdk@jzpf=uonf// rdbrsm;onf/ tv,fvwf vlwef;pm; tpdk;& tr_xrf;rsm;jzpfonf// pD;yGm;a&; aumif;rGefonf// ekdifa&$azgifeSifh rda&$rd wdk@onff// tar#mftjrif =uD;rm;olrsm;jzpfonf/ om;oRD;rsm;udk tvGefcspfjrwfekd;=uolrsm;jzpfonf// om;oRD;rsm;udk acwfrSDynm wwfjzpfapcsifonf// xl;cGsefatmifjrifaom om;oRD;rsm; jzpfapcsifonf// olwdk@udk,fwkdif om;oRd;rsm;udk =udK;pm;/=uyfrwfI ynmoif=um;ay;onf// om;oRD; a&S@aumif;pm;a&;udk ar#mfudk;I tvkyfudk=uDK;pm; vkyfudkif=ujyD; aiGudkpkaqmif; onf// aiGtukefuscHjyD; om;oRD;rsm;/ txufwef;ynm wwfajrmufatmif/ acwfrSD emrnf=uD;aomausmif;rsm;wGif xm;onf// edkifa&$azgieSifhrda&$rdwkd@onf rGefrsKd;cspfyk*~dKvfrsm;jzpf=uonf// rdrdwkd@.om;oRD;rsm;udkvnf; f rGef,Ofaus;r_/ tekynmudk cspfjrwfedk;wwfatmif oif=um;ay;onf// rGefrsK;dcspfpdwf"gwf xufoef vmatmif/ rGefvlrsdK;wkd@ordkif;udk om;oRD;rsm;tm; ajymjywwfonf// rel[mrif; ta=umif;/ r*'l;ta=umif;/ &mZ"d&mZfta=umif;/ Anm;v*Gef;tdef/Anm;"&mHta=umif;/ rdapmykta=umif;/ Anm;"vta=umif;ponfh rGef&mZ0ifordkif;rsm;udk om;oRD;rsm;tm;/ i,fpOf uwnf;uyif/ tuGsrf;0if&if;eSD;vmatmif ajymjyavh&Sdonf// rGefykHjyifwkd@udk tjrJwrf; ajymjyjyD; om;oRD;rsm;udk vdrfrm ,Ofaus; aponf// rGefvlrsKd;wdk@. rvGwfvyf aom b0eSifh tzdeSdyfcH ae&aom b0udk om;oRD;rsm;tm; tjrJwrf; owd&apcJhonf// om;/oRD;wkd@rSm =uD;vmv#if/ trsdK;om;wm0ef&Sdonfqkdonfh todw&m;udk i,f&G,fpOf uyif oGwfoGif;xm;cJhonf// ekdifa&$azgifeSifh rda&$rdwdk@onf rdb0wW&m; ausjyGef olrsm; jzpfonf// ekdifa&$azgif/rda&$rdwkd@.om;oRD;rsm;onf/ aemifwGif/ vlawmfvlaumif;rsm; jzpf=uonfudk awG@&onf/ rsdK;cspfpdwfxufoefolrsm;jzpfjyD;/ rGefvlrsKd;twGuf pGrf;pGrf;wrH aqmif&Gufolrsm;jzpfvmonfudkawG@&onf// rdom;pkrSm om;t=uD;jzpfol rif;bvGifonf i,fi,fuyif ynmxl;cGsefoljzpfonf/ at;aq;oljzpfonf/ pmudktvGef =udK;pm;oljzpfonf// i,fpOfuyif oef@oef@ jyef@jyef@ aexkdifwwfonf// ,Ofaus;odrfarG@aomoljzpfonf// tpfudk=uD;jzpfonfhtnD/ nDi,f eSri,frsm; tay: cspfpdwfydkwwfonf// tjrJwrf;nDi,f/ nDri,fwdk@udk OD;pm;ay;onf// oD;cHonf// nDi,feSr i,ftwGuf tepfemcHwwfonf// i,f&G,fpOfuyif rsdK;cspfpdwf

164

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

xufoefoljzpfonf// touf(5)eSpft&G,fuyif/ jynfjrdK@odk@ oGm;a&mufaexkdifjyD; ynm oif=um;cJhonf// jynfjrdK@wGifwef;jrifhausmif;txd ynmoif=um;cJhonf// 4if;aemuf/ aumvdyf Oypmwef;udk &efukefwuUokdvfrSm qufvuf ynmoif=um;cJhonf// wuUodkfvf aumvdyf ausmif;om;b0uyif edkfifbvGGifonf/ wuUodkvf&Sd toif;rsm;wGif yg0ifvSKyf&Sm; cJhonf// Oypmwef;udk atmifjrifjyD;aemuf ta=umif; trsdK;rsdK;aa=umifh ausmif;rS xGufvkduf&onf// ekdifbvGifonf ausmif;rSxGufjyD;/ 0ef=uD;rsm;&kH;wGif vufedSyfpma&;tjzpf 0ifa&mufvkyfukdifonf// xkdaemuf 'kwd, urBmppf rjzpfcif/ t*Fvdyfa&wyfwGifyg0if tr_xrf;cJhonf//'k-t&mcHAkdvftqifhxd wdk;jrSifhjcif; cHc&onf// 'kwd, urBmppftwGif;wGif Jh t*Fvdyfa&wyf/ ppfrSKxrf;b0rS tjyD;tydkif xGufcJh onf// tpfukd=uD;edkfifbvGifuJhokd@yif/ nDi,frsm;jzpfaom/ ekdifatmifcspfpHeSifh ekdifaomif;at;/ ekdifbnGef@ wkd@onfvnff;/ rsdK;cspfpdwf xufoefaom vli,frsm; jzpfonf// edkifbvGif tygt0if nDtpfudkrsm;onf/ 'kwd,urBmppfwGif zqyvtzGJ@pnf;eSifh qufoG,frdI *syefqef@usifa&; wGifyg0ifcJhonf// zufqpf*syef qef@usifa&;twGuf/ ajratmuf v_yf&Sm;r_rsm;udk vSsKd@0SufpGm vkyfaqmifcJhonf// ekdifbvGif.nDi,f ekdifaomif;at;ukd avhvmv#if 1941- ckESpfwGif yXrOD;qkH;aom rGefvli,f tzGJ@pnf;w&yfudk zGJ@pnf;&ef/ rGefazodef;eSifhtwll =uKD;pmpnf;&kH; v_yf&Sm;cJholwOD;jzpfonf// 'kwd,urBmppf=uD; pwif jzpfvmaoma=umifh/ rGefvli,ftzGJ@pnf;udk zGJ@pnf;ekdifcJhjcif; r&Sd[kod&onf// okd@aomf ekdifaomif;at;onf/ tjcm;aom rGeftzGJ@pnf;rsm;wGif wuf=uGpGmyg0ifv_yf&Sm;cJhonf// uGefjrLepftawG;ac:udk eSpfjcdKufoljzpfonf// uGefjrLepfpHepfudk av;av;eufeufavhvm vkdufpm;oljzpfonf// *syefacwftwGi;f zGJ@pnf;aom/ tm&Svli,ftpnf;&kH;wGif wufwuf =uG=uGyg0ifcJhonf// e,fcsJ@ qef@usifa&;wGif wuf=uGpGm yg0ifv_yf&Sm;cJholjzpfonf/ aemufydkif;wGif/ zufqpf qef@usifa&;twGuf/ vSsdK@0SufpGm/ pnf;&kH;v_yfaqmfcJhol wOD;jzpf onf// zufqpf*syefudk jyefvnfawmfvSefaomtcgwGif/ &G@H&GH@cGsefcGsef yg0ifawmfvSefcJhaom/ rGefvli,fawmfvSefa&;orm;wOD;jzpfonf// zufqpf*syefwdk@tqkwfwGif/ *syefuifaywkdif. zrf;qD;jcif;udkcH&onf// *syef uifaywkdif. nSif;yef; eSdyfpufr_udk/ =uHh=uHhckdicH&if; touf f taocHoGm;onf// tvGefowWdajymifajrmufaom/ rGefrsdK;cspf vli,fwOD;jzpfonf// OuUXekdifbvGifwkd@. armifeSrrsm;udk avhvm=unfhv#if tm;vkH;vdkvyif rGefrsdK;cspfpdwf dk xufoef=uolrsm; jzpf=uonfudk awG@&onf/ wenf;r[kwf/ wenf; rdrdwkd@wwfpGrf;aom ae&mrSm rGefvlrsdK;wdk@.tusdK;udk o,fykd;olrsm;jzpf=uonfudk awG@&onf// EdkifbvGifonf wuUodkvaumvdyfausmif;rS/ xGufvmonfhaemufydkif;wGif/ tpkd;&0efxrf;tvkyfudk f vkyfudkifcJhonf// wzufwGifrl/ trsdK;udkcspfaompdwfa=umifh/ wwfekdiforsS trsdK;om;ta&;

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

165

wGif yg0ifvSKyf&Sm;cJhonf// aemufydkfif;wGif/ edkifbvGif.trsdK;om; ekdifiHa&; vSKyf&Sm;rSK onf/ rGeftrsdK;om;wkd@. ekdifiHa&;vSKyf&Sm;rSK a&pD;a=umif;eSihftwl/ wom;wnf;/ wxyfwnf; jzpfoGm;onfudk awG@&onf// rGeftrsdK;om;wkd@. trsdK;om;vSKyf&Sm;rSK ykdrdktiftm;aumif; t&Sdeft[kef&vm ouJhokd@ edkifbvGif. ekdifiHa&; vSKyf&Sm;rSKonfvnf;/ ydkrdkay:vGifxif&Sm; vmonf// trsdK;om;ekdifiHa&;wGif ydkrdkI wufwuf =uG=uG yg0if vSKyf&Sm;vmonfudk avhvm awG@&Sd&onf// 1939-ckeSpf/EdkfifbvGif touft&G,f tm;jzifh24eSpf t&G,f&SdvmaomtcsdefwGif rGefvlrsdK; wkd@. trsdK;om;edkifiHa&; vSKyf&Sm;rSKonfvnf;/ tvGeft&Sdeft[kef& vmonfudk awG@& onf// xkdtcsdefumvwGif rGeftrsdK;om; acgif;aqmifwkd@. trsdK;om;ekdifiHa&; vSKyf&Sm;rSKeSihf ywfoufjyD; atmufygtwkdif; tpdk;&rSwfwrf;rsm;wGif a&;om;xm;onfudkawG@&onf// rGefvlrsdK;onf/ vlrsdK;pkjynfe,faz:xkwf&mY vkdtyfaom t*Fg&yfrsm;jzpf=uaom/ 1/ vlrsdK;wpfrsdK;.aemufcH&mZ0if 2/ bmompum;/pmay/,Ofaus;rSK 3/ e,fajr 4/ pD;yGm;a&;tajccH/ ponfh t*Fg&yfrsm; rGefvlrsdK;wkd@wGif jynfhpkHpGm &Sdojzifh/ jynfe,f ay;xdkufonf[k rGefacgif;aqmifrsm;u cH,lxm;=uonf// trsdK;om; ekdifiHa&;tjrif/ ekd;=um;vmonf// jrefrm ekdifiHvGwfvyfa&; =udK;yrf;rSKwGif/ rGeftrsdK;om;wkd@onf wufwuf =uG=uG a&S@wef;rS yg0ifcJh=uonf// jrefrmekdifiH vGwfvyfa&; =udK;yrf;rSK umvwav#mufwGif a&S@cef;rSaejyD; rGeftrsdK;om;wkd@ yg0ifvmcJhjcif;eSifh ywfoufI atmufygtwkdif; tpkd;&rSwfwrf;rsm;u rSwfwrf; wifxm; onfudk vnf;awG@onf// pifppf*sDpDbDatacwfrSpI jrefrmhekdifiHa&; =udK;yrf;rSK wpfavSsmufvkH;wGif rGef/Arm/ &cdkifpaom/ wkdif;&if;om;tm;vkH;. ta&;Y rGeftrsdK;om;wkd@onf OD;pD;acgif;aqmif jyKcJh =uonf//7 jrefrmhedkifiHa&;vSKyf&Sm;rSK t&Sdeft[kef jrifhrm;vmonfeSifhtrSs rGeftrsdK;om;wkd@. trsdK;om; vSKyf&Sm;rSKonfvnf;/ wjznf;jznf;jrifhrm;vmcJhonf// wkd@Armtpnf;t&kH;0ifocifrsm;.
7

1958-1962/jrefrmekdifiHa&;/pmrsufeSm/259/

166

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

Armpmonfwkd@pm/ Armpum;onf/wkd@pum;/ Armjynfonfwkd@jynfponfh a=uG;a=umfoH rsm;onf/ rGefwkd@.trdsK;om; pdwf"gwfedk;=um;ap&ef zefwD;cJhonf// rGeftrsdK;om;wkd@onf/ wjznf;jznf;eSihf pkpnf;nDnGwfvm=ujyD; rdrdwkd@trsdK;bmom/ omoem/ pmay/ ,Ofaus;rSK xGef;um;a&;twGuf/ toif;tzGJ@rsm;zGJ@pnf; aqmif&Guf&ef vkdftyfa=umif; em;vnf oabmaygufcJh=uonf// rGeftrsdK;om;wkd@. ekdifiHa&;edk;=um;rSKeSifhywfoufjyD; txufygtwkdif;tpkd;& rSwfwrf;rsm;wGif a&;om;xm;onf udkawG@jrifekdifonf// rGeftrsdK;om; acgif;aqmifrsm;/ rGef&[ef;oHCmrsm;eSihf rGefrsdK;cspfpdwf &Sdolrsm;wkd@onf/ edifiHa&;tod/ edkifiHa&;tjrif/ edk;=um;vmonf// trsdK;om;a&; pdwf"gwfedkf;=um; wuf=uG vmjyD;/ tcsif;csif; pkpnf;nDnGwf vm=uonf// xkda=umifh rGef&[ef;oHCmeSifh rsdK;cspf yk*~dKvfrsm; vufwGJjyD;/ trsdK;bmom/ omoemudk xdef;odrf;aqmif&Gufedifa&; twGuf/ trsdK;om; tzGJ@pnf;w&yfudk zGJ@pnf;xlaxmif&ef =udK;yrf;vm=uonf// rGefoHCm/ &[ef;awmfrsm;/ ynmwwfrGeftrsdK;om;rsm;/ rGefrsdK;cspfrsm;pkaygif;nDnmjyD;/ 1939-ckeSpf =o*kwfv (6)&ufae@wGif/ a&$wd*kHbk&m; awmifbuf apmif;wef;&Sd armfvjrdKifZ&yfY (&mrnwkdif;vkH;qkdif&mrGeftoif;=uD;)udkpwifzGJ@pnf;cJ=huonf// &mrnwkdif;vkH;qkdif&mrGeftoif;=uD;tvkyftrSKaqmiftzGJ@/ OuUX OD;usef(yJcl;) 'k/OuUX OD;baomf(yJcl;) 'k/OuUX OD;bodef;(a&;) tusdK;aqmiftwGif;a&;rSL; OD;a'G;(yJcl;) aiGxdef; ekdfifcspfaomif; trSKaqmifvl=uD;rsm; ODarmifuav; rGefzkd;csdK paomyk*~dKvfrsm;yg0ifvm=uonf// toif;. &nf&G,fcsufrsm;rSm/ rGefvlrsdK;/ rGefpum;/ rGefpmay/rGef,Ofaus;rSK/ rGefbmom omoemwkd@udk rwdrfaum/ryaysmufapbJ wkd;wuf=uD;yGm;vma&;twGuf aqmif&Guf&ef jzpfonf//

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

167

pum;/pmayaysmufvSsif vlrsdK;aysmufrnf// Oyrmtm;jzifh/ jrefrmekdifiHwGif/ a&S;uysLvlrsdK; &SdcJhaomfvnf;ysLpmay/ pum; aysmufoGm;ojzifh/ ysLvlrsdK;vnf; aysmufoGm;cJhonf// xkda=umifhaatmufyg a=uG;a=umfoHudk tzJG@.t"dua=uG;a=umfoHtjzifh tpOfudkifqGJI/ a=uG;a=umfcJh=uonf// rGefvlrsdK;onf-wkd@vlrsdK; rGefpum;onf-wdk@pum;/ rGefpmonf-wkd@pm/ wkd@vlrsdK;ukd-wkd@cspf=u/ wkd@pum;udk-wdk@ajym=u/ wkd@pmudk-wkd@oif=u// [kwpdkfufrwfrwfudkfifqGJa=uG;a=umfcJh=uonf// Ttoif;. xl;jcm;csufwckrSm Ttoif;=uD;. zGJ@pnf;tkyfcsKyfykH Oya'yk'fr(17)wGif/ Ttoif;trnfjzifh rnfolrSs ekdifiHa&; rvkyf&[k jyXmef;xm;onfudk awG@&onf// xkdacwfumvwGif/ tpdk;&0efxrf;wOD;onf/ rnfonfhedkifiHa&;ygwDwGif ryg0if& [laom/ tpkd;&.n$ef=um;csuf&SdcJhonf// xdkn$ef=um;csuft& xdkacwf&Sd 0efxrf;rsm;onf/ edkifiHa&; ygwDwGifryg0if vdk=ubJ/ oD;jcm;uif;vGwfpGm aevkd=uonf// pmaytoif;/ ,Ofaus;rSK toif;/ tekynmtoif;/ tm;upm;toif;wkd@avmufom/ tpddk;&trSKxrf; 0efxrf;rsm; yg0if=uonfudkawG@&onf// &mrntzGJ@csKyfudk OD;aqmifpnf;&kH; vSKyfaqmfzGJ@pnf; =uolrsm; onf/ txl;ojzifh/ ynmwwfolrsm;jzpfjyD;/ tpdk;&.t&m&Sd/ twGif;0efeSifh 0efxrf;rsm;om jzpfcJh=uonf// txufygtpkd;&.n$ef=um;csuf tusdK;qufa=umifh/ &mrntzGJ@csKyf=uD;. zGJpnf;ykH tajccHOya'yk'fr(17)jzpf&onf[k,lqedkfifonf// ekdfifbvGifonf Ttoif;=uD;. tzGJ@0ifwOD;jzpfvmonf// Ttoif;=uD;rS rGef/jrefrm/ t*Fvdyf(3)bmomjzifhxkwfa0aom/rGefblvufwif (Mon Bulletin)owif;pmudk tjrJwrf; zwf&Skoljzpfonf// 4if;tjyifaqmif;yg;rsm; a&;om;jyD; Towif;pmodk@ay;ydk@jyD; rdrd. rGeftrsdK;om;ta&;tjrif t,ltqwkd@udk tcgtm;avSsmfpGm xkwfaz:cJhonf[kod&onf// edkifbvGiuJhokd@yif nDi,fjzpfaom rGefaomif;at;wkd@ vli,ftkyfpkonfvnf; trsdK;om; f pdwf"gwf trsdK;om; ekdifiHa&;tjrif ekd;=um;vmonf// trsdK;om;ta&;wGif wufwuf=uG=uG yg0ifaqmif&Gufvm=uonf// 1941-ckeSpfwGif/ rGefazodef;/ rGefaomif;at; (ekdifbvGif.nD) eSifh wuUodkvf&Sd rGefausmif;om;rsm; pkpnf;jyD;/ rGefvli,ftzGJ@ zGJ@pnf;&ef/ pkdif;jyif; vm=uonf// rGeftrsdK;om;ta&;wGif/ rGefvli,frsm;vnf; wuf=uGpGm yg0ifvSKyf&Sm;

168

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

vmekdif&ef &nf&G,fonf/trsdK;om;ta&;udk/ &mrnwkdif;vkH;qkdif&mrGeftzGJ@csKyfu OD;aqmifI aqmif&GufouJhokd@ wzufwvrf;wGifvnf; rGefvli,frsm;onf/ rdrdwkd@eSifhqkdif&m tcef;urSm/ trsdK;om;ta&;udk yg0ifaqmif&Gufvkd=uonf// &mrnwkdif;vkH; qkdif&m rGeftzGJ@csKyfeSifh nSdeSKdif;wkdifyifjyD;/ rGefvli,ftpnf;t&kH; tzGJ@pnf;wck zGJ@pnf;&ef pkpnf; nDnGwfpGm=udK;yrf;vm=uonf// xkdokd@rGefvli,frsm;pkpnf;nDnGwfjyD;rGefvli,ftzGJ@pnf;w&yfzG@Jpnf;edkif&ef=udK;yrf;aepOfumv rSmyif 'kwd,urBmppf=uD;jzpfay:vmonf//xdk@a=umifh rGefazodef;eSihf rGefaomif;at;wkd@. =udK;yrf;taumifxnfvkdaom/ rGefvli,ftzGJ@pnf; w&yfudk/ jyD;ajrmufatmifjrifatmif rzJG@pnf;ekdifbJ/ &yfqdkif;xm;vkduf&onf// rGefvli,frsm;wkd@onf/ rdrdwdk@. =udK;yrf;jyD; zGJ@pnf;&ef&nf&G,fxm;aom rGefvli,ftzGJ@pnf;w&yfudk rzGJ@pnf;ekdifaomfvnf;/ trsdK;udk cspfaompdwf/ ekdfifiHudkcspfjrwfekdf;aom pdwf"gwfwkd@url avSsmhroGm;acs// e,fcsJ@qef@usifa&; zufqpfqef@usifa&; trsdK;om;vGwfajrmufa&; vSKyf&Sm;rSKwkd@wGif/ rGefvli,fwkd@onf/ wufwuf=uG=uG yg0ifvSKyf&Sm;cJh=uonf// tcsdK@aom rGefvli,frsm;onf tm&Svli,f tpnf;t&kH;okd@ 0if=ujyD;/ e,fcsJ@qef@usifa&;/ zufqpf*syef qef@usifa&;wGif &GH@&GH@cGsefcGsef yg0ifvSKyf&Sm;cJhonf// ekdfifbvGifonf 'kwd,urBmppf twGif;wGif/ zqyvtzGJ@csKyfeSifh qufoG,frdjyD;/ zufqpf *syef awmfvSefa&;rSm wuf=uGpGm yg0ifcJhonf// edkfifbvGifeSifh nDtpfudkarmifeSr rsm;onf/ rdrdwkd@wwfpGrf;aombufrS/ wenf;wvrf;tm;jzifh/ zufqpf*syef awmfvSefa&; wGif yg0ifvm=uonf// txl;ojzifh ekdifbvGifeSihf nDi,frsm;jzpfaom/ ekdifbnGef@/ rGefaomif;at; wkd@onf/ zufqpf*syef awmfvSefa&;wGif wufwuf=uG=uG/ yg0ifvSKyf&Sm; cJh=uonf// rGefaomif;at;(ekdifbvGif.nD)onf/ qufqpf*syefwkd@tm; oufpGef@=udK;yrf; &GH@&GH@c|efc|ef awmfvSef&if; zufqpf*syefwkd@. zrf;qD;cH&jyD;/ nSif;qJowfjzwfjcif;udk cHvkduf &onf// rGefvlrsdK;wkd@. trsdK;om; vGwfajrmufa&; vSKyf&Sm;rSKtwGuf/ rsm;pGmtusdK;jyKekdfifaom rdrd.nDi,f rGefaomif;at; aoqkH;&onfhtwGuf ekdfifbvGifonf tvGefpdwf rcsrf;ajr@ jzpfrdonf// tpGrf;tp&dSaom nDi,f rGefaomif;at;udk/ ekdifbvGifonf tvGef tm;ukd; cJhonf// edkfifaomif;at;qkH;&SKH;rSKonf/ rGefwrsdK;om;vkH;.qkH;&SKH;rSKjzpfonf// 'kwd, urBmppf=uD; jyD;qkH;jyD;aemuf/ rGeftrsdK;om;wkd@. trsdK;om;a&; vSKyf&Sm;rSK ydkrdk oGufvuf vmonf/ acwfynmwwfvli,frsm; yg0ifvmonf// vll=uD;ae&mrsm;wGif/ vli,frsm; tpm;xkd;ae&m,l vmonfudkawG@&onf// 'kwd, urBmppfjyD; aemufykdif;wGif &mrnwkdif; vkH;qkdif&m rGeftoif;=uD;udk topfjyefvnf zGJ@pnf;cJh&mwGif/ wuUodkvf

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

169

aumvdyfrS ynmwwfausmif;om;rGefvli,frsm;yg0ifvm=uonf// wuUodkvfausmif;om; jzpfaom rif;xGef;odef;(ekdifxGef;odef;)/rif;aiGodef;(ekdifaiGodef;)wkd@ ygvmonfudkawG@&onf// topfjyefvnfzGJ@pnf;aom/ &mrnwkdif;vkH;qkdif&mrGeftoif;=uD; tvkyftrSKaqmifrSm atmufygtwkdif;jzpfonf// &mrnwkdif;vkH;qkdif&mrGeftoif;=uD;tvkyftrSKaqmif OuUX ekdifbodef;/ twGif;a&;rSL; ekdifxGef;odef;/ wGJzuftwGif;a&;rSL ekdifaiGoef;/ d aiGxdef; edkifcspfaomif;/ ,m,DtrSKaqmifrsm; rGefbkd;csdK/ rGefxGef;&if/ rGefoef;wkd@jzpfvm=u onf// 'kwd,urBmppfjyD;aemuf zGJ@pnf;aom &mrntoif;wGif acwfvli,frsm; yg0ifvm aomfvnf; toif;. &nf&G,fcsufrsm; rSmvkH;0rajymif;vJbJ/ rlv&nf&G,fcsufrsm; twkdif; yifjzpfonf// tzGJ@csKyf. zGJ@pnf;ykH tajccHOya'onfvnf; rajymif;vJbJ/ rlvtwkdif;yif jzpfonf// yk'fr(17)onf rlvtwkdif; wnf&Sdonf// ekdifiHa&;rvkyf&[laom zGJ@pnf;ykH tajccHOya' yk'fr(17)tm; acwftawG;ac: &Sdolrsm;eSifh acwfynmwwf vli,ftawmf rsm;rsm;u/ rausrvnf jzpfvm=uonf// xkdtxJwGif rGefzkd;csdK/ rGefoef;/ rGefxGef;&ifponfh acwftjrif&Sdolrsm;onf xdyfqkH;uyg0ifonf// xkdyk*~dKvfwkd@onf trsdK;om;ekdifiHa&;rSm ydkr dk wufwuf=uG=uG yg0ifvSKyf&Sm;vkd=uonf// &mrnwkdif;vkH;qkdif&m rGeftoif;=uD;. bmom/ pmay/ ,Ofaus;rSKrSsom/ OD;wnf aqmuf&GufaerSKtay:/ rwif;wdrf/ ra&muf&Jekdif jzpfvm =uonf//toif;=uD;. vkyfief;pOfwGif/ trsdK;om;ekdifiHa&; vSKyf&Sm;rSKygxnfhoGif; aqmif&Guf apvkd=uonf// xkacwfu rGeftrsdK;om; ekdifiHa&;qkdonfrSm/ rGeftrsdK;om;wkd@. &oifh&xkdufaom/ ekdifiHa&; d tcGifha&;rsm;yifjzpfonf// &Srf;/ u&if/ucsif/csif;vlrsdK;wkd@ &&Sd=uonftrsdK;om; ekdifiHa&; h tcGifha&;rsdK;udk awmif;qkd wkdufyGJ0if&efjzpfonf// Todk@aomtrsdK;om; tcGifha&;awmif; qkrSKonfyif ekdfifiHa&;jzpfonf// ekdfifiHa&;awmif;qkdcsuf jzpfonf[k &mrntoif;=uD;. d toif;ol/ toifom;wkd@u em;vnfxm;=uonf// trsdK;om;edkfifiHa&;rSm 0ifr&SKyfcsif=u/ a0;a0;aecsif =uonf// tpdk;&. n$ef=um;csuf jzpfaom/ rnfonfh tpdk;&0efxrf;rS/

170

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

ekdfifiHa&;ygwD w&yf&yfwGif rygap&[laom n$ef=um;csufeSifh ndSKpGef;ekdfifonf[k jrif=u onf// &mrn wkdif;vkH; qkdif&m toif;=uD;wGif trSKaqmifrsm;tjzpf yg0if ae&m,l xm;olrsm;onf/ tpkd;& 0efxrf;eSifh t&m&Sdrsm; jzpfaeonf// trsdK;om;edkifiHa&; tcGifha&;rsm;udk wkdufyGJ0if awmif;qkdvSsif/ tpdk;&. jidKjiifrSK cH&rnfudk/ pdk;&drf a=umihfus [efwlonf// xkdyk*~dKvfwkd@u/ trsdK;om; ekdfifiHa&; vkyfief;pOfrsm;udk toif;=uD; &nf&G,fcsuf wGif rxnfhoGif;vkd=uay// odk@aomf/ wzufwGif/ ppf=uD;jyD;aemuf/ &mrntzJG@=uD;wGif tm;opftifopf/ tjrifopf &Sd=uonfh acwfynmwwf vli,frsm;eSihf acwftjrif&Sdaom olrsm;onf/ tiftm;pk w&yf tjzpf/ ay:ay:vGifvGif xifxif&Sm;&Sm; ay:xGufvmonf// TwGif a&S@a[mif;tjrif&SdoleSifh acwfopftjrif&Sdolwkd@. 0da&m"d pwifjzpfvmonf[k qdkedkfifonf// trsdK;om;edkfifiHa&;Yyg0ifoifh roifhqdkwJhtay: edkifbvGif. cH,lcsufoabmxm; rnfokd@ &Sdonfudk u|efawmfwwfedkiforSs &SmazGavhvmygonf// odk@aomf/ edifbvGif. oabmxm; twdusudk az:jyxm;aom/ pmapmifpmwef;rsm;udk rawG@&ay// 'gayrJhaemufydkif;wGif ekdifbvGifonf/ rdrdudk,fwkdifOD;aqmifjyD;/ edkfifiHa&;toif;tzGJ@udk oD;jcm;zGJpnf; xlaxmif vmonfudk=unf&Skjcif;tm;jzifh/ edkifbvGifonfvnf;/ &mrnwkdif;vkH;qkdif&mtoif;=uD;. h tajccHzGJ@pnf;ykH yk'fr(17)tay: auseyfvSonf r[kwfa=umif; okH;oyfI&ekdifonf// &mrntoif;.zGJ@pnf;ykHOya'rS/ ekdifiHa&;rvkyf&[laom zGJ@pnf;ykHtajccH Oya'yk'fr(17)udk/ rauseyfolrsm; wae@wjcm; rsm;jym;vmonf// TtajcaerS aemufqkH;wGif trsdK;om; ekdifiHa&;udk ay:ay:vGifvGif xifxif&Sm;&Sm; vkyfaqmif vkdolrsm;onf/ tiftm;pkopf w&yftjzpf ay:xGufvmjyD; xGufayguf &Smvm=uonf// rGeftrsdK;om;a&;twGuf ekdifiHa&; tzGJ@pnf; w&yftjrefqkH;zGJ@pnf;&ef vkdtyfvmjyD;[kjrif=uonf// rGefedkifiHa&;tzGJ@pnf;w&yf zGJ@pnf;jyD;/ zqyvtzGJ@csKyfESifh yl;aygif;vkd=uonf// jrefrmhvGwfvyfa&;twGuf zqyv tzGJ@csKyfeSifh vufwwkdufrSom jrefrmhvGwfvyfa&;&vsSif rGeftrsdK;om;twGuf tcGifha&; GJ &edkifrnf// yk*~dKvfwOD;csif;/ zqyvwGif 0ifa&muf yl;aygif;vkyfudkfifonfxuf tzGJ@pnf;w&yf zGJ@pnf;jyD; zqyvekdfifiHa&; vSKyf&Sm;rSKwGif yg0ifaqmif&Gufygu rGefvlrsdK;twGuf ykdrdkI tusdK;&Srnf[k rGefbdk;csdKwdk@vlpu jrifvm=uonf// xkda=umifh 1945-ckeSpf ekd0ifbmv d k (9)&ufae@wGif/ rGefbkd;csdK OD;aqmifjyD;/ edkifiHa&;udk pdwfyg0ifpm;=uaom rGeftrsdK;om; tcsdK@wkd@u rGefwkdif;&if;om; tpnf;t&kH;udk A[ef;a&wm&Snf rGefausmif;Y zGJ@pnf; 8 wnfaxmif =uonf//
8

1958-1962/jrefrmedkifiHa&;/pm/260/

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

171

rGefwkdif;&if;om;tpnf;&kH;tvkyftrSKaqmiftzJG@ OuUX rGefbkd;csdK twGif;a&;rSL; rGefoef; bma&;rSL; edkfifvSausmf(rGeform;awmf=uD;) pm&if;ppfrSL; edkiftkH;az(rduvkH) 0g'jzef@csDa&;rSL; rGefxGef;&if;/ekdfifcsrf;rGef(&[ef;b0) trSKaqmifrsm; edkifarmif=uD; edkifpHnGef@ edkifa&$=udKif edkifbcspf(armfvjrdKif) edkifboGif(aumheSyf) rGefcspfaz edkifausmf0if; edkifxGef;atmif wkd@jzpf=uonf// tzJG@pnf;. &nf&G,fcsufrSm/ rGefwrsdK;omvkH;eSifh ywfoufaom/ ekdifiHa&;/ omoema&;/aea&; xkdifa&;/ jyKjyifa&; udpPrsm;/ jy\emt&yf&yfwkd@udk wyfOD;rSaeI/ aqmif&Guf oGm;&efjzpfonf// rGefwkdif;&if;om;tpnf;t&kH;onf zqyvtzGJ@csKyfeSifh qufoGk,fjyD;/ ekdifiHa&;vSKyf&Sm;rSKwGif yg0ifvmonf// rGefbdk;csdKeSifh rGefoef;wkd@onf/ zqyv trSKaqmifrsm;jzpfvmonf// xkdodk@ rGefzdk;csdKeSifhrGefoef;wkd@eSpfOD;/ zqyvtzGJ@pnf;wGif yg0ifonfhudpPonf/ &mrn wdkif;vkH; qkdif&m toif;=uD;Y tvGefyif *,uf&kdufoGm;onf// toif;wGif tjyif;xef tajctwif aqG;aEG;&rnfh ta&;=uD;aom ta=umif;&mw&yf jzpfvmonf// 1946-ckeSpfrwfv/ aoG;aq;uef rGefausmif;wkduf ausmif;opfwGif usif;yaom &mrn wkdif;vkH;qkdif&mrGeftzGJ@ nDvmcHrS/ rGefzkd;csdKeSifhrGefoef;udpPudk tajctwifaqG;aEG;=uonf// TtzJG@csKyfnDvmcHodk@/ oxkHc&kdif/ armfvjrdKifjrdK@e,f/ rk'kHjrdK@e,f/ usdKufra&mjrdK@e,f/ acsmif;qkH/a&;/ usdKufcrDjrdK@e,frS udk,fpm;vS,faygif;(300)ausmf wufa&mufvm=uonf// nDvmcH. obmywdtjzpf/ edkifbodef;aqmif&GufjyD; tcrf;em;rSL;tjzpf ekdfifaiGodrf;uaqmif&Gufonf// toif;. tajccHOya' yk'fr(17)yg &nf&G,fcsuftwkdif; tzGJ@0ifwOD;onf/ edkifiHa&;rvkyfaqmif& [laomrludk/ tacstwif av;av;eufeuf aqG;aEG;=uonf// Tyk'fr (17)udk jyifqifoifh/ rjyifqifoifheSihf ywfoufjyD;/ eSpfzufpvkH;rS rdrdwdk@tjrifrsm;udk/ ckdifcdkifvkHvkH wifjyaqG;aEG;

172

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

=uonf// &mrntzGJ@csKyf. trSKaqmiftzGJ@onf/ tpkd;&t&m&Sd/0efxrf;rsm;omjzpf=uonf// tpkd;&0efxrf;rsm;/ ekdfifiHa&;vkyfoifh/ rvkyfoifhqkdaom tcsufay: tav;teuf aqG;aEG; =uonf// aemufqkH;wGif/ a&S@rltwkdif; toif;=uD;tm;/ trsdK;bmom/ omoem/ pmay/ ,Ofaus;rSK/ okckravmufom vkyfaqmifapvkdonf// ekdifiHa&;eSifh uif;uif;&Sif;&Sif; &Sdapvkd olrsm;bufrS tm;omoGm;onf// toif;. tajccHOya' yk'fr(17)udk xyfrH twnfjyK jyefonf/ xkd@a=umifh zqyvtzGJ@wGifyg0ifjyD;/ ekdifiHa&;vkyfvdkonfh/ rGefbkd;csdK/ rGefoef;/ rGefxGef;&ifwkd@udk &mrnwkdif;vkH;qkdif&mrGeftoif;=uD;rS ekwfxGufapcJhonf// &mrn wkdif;vkH;qdkif&m tzJG@csKyf. nDvmcH/ 'kwd,ae@wGif atmufaz:jyyg/ &mrnwdkif;vkH; qkdif&mtzGJ@csKyf. trSKaqmifopfudk a&G;aumuf wifajrSmuf=u onf// &mrn wkdif;vkH;qdkif&m tzJG@csKyf/ tvkyftrSKaqmif/ OuUX edkifbodef; tusdK;aqmiftwGif;a&;rSL; ekdifaiGodrf; wGJbuf/tusdK;aqmiftwGif;a&;rSL; ekdifyef;vS trSKaqmifrsm; q&mOD; OD;xGef;rif;/ OD;aiGckdif OD;jrwfxGef;(or0g,r) OD;armifuav; paomyk*~dKvfrsm;yg0ifonf/ pnf;&kH;a&;rSL;rsm; ekdifvSarmif(aumheSyf) weoFm&Dwkdif; ekdifbvGif weoFm&Dwkdif; edkif,s oxkHc&dkif EdkifxGef;&if oxkHc&dkif Ekdifb=udK oxkHc&dkif Ekdifom[ef oxkHc&kdif EkdifomeSif; armfvjrdKifc&dkif

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

173

rd[Hom OD;tkef;az EkdifpdefxGef;(zJuwm)

armffvjrdKifc&dkif armfvjrdKifc&dkif armfvjrdKifc&dkif

wkd@tm;a&G;cs,fwm0efay;=uonf//4if;nDvmcHrSmatmufygtqdkrsm;udkqkH;jzwf=uonf// (1) rGefygVd yxrjyef pmar;yGJwGif/ rGefoHCmawmftwGuf/ rGefbmomjzifhf ar;cGef;xkwf ay;&ef// (2) rGefa'o&Sd rlvwef;ausmif;rsm;wGif/ rGefbmomudkwpfbmomtjzpf/ oifcGifhjyK&ef// (3) rGefblvufwiftjyif/ rGefrlvwef;twGuf/ zwfpmrsm; xkwf&ef/ 4if;udpPudk t&Sif0g,r tm; wm0efv$Jtyf&ef wkd@jzpfonf// edkfifbvGifonf/ t*Fvdyf a&wyftrSKxrf;b0rS/ 'kwd, urBmppf=uD;twGif;wGif/ tjyD;tydkfif xGufvdkufjyD;aemuf rGeftrsdK;om; ekdifiHa&;vSKyf&Sm;rSKwGif tjynfht0 yg0ifvSKyf&Sm;vmonf udk avhvmawG@&Sd&onf// rGeftrsdK;om;wkd@onf ekd;=um;wuf=uGvmjyD;/ rGeftrsdK;om; ekdifiHa&; vSKyf&Sm;rSKonfvnf; t&Sdeft[kef&vmonf// rGeftrsdK;om; acgif;aqmifrsm;Y trsdK;om; ekdifiHa&;todw&m; ekd;=um; wuf=uGvmouJhokd@ wzufwGif rGefvli,frsm; onfvnf;/ trsdK;om; ekdifiHa&;tjrif edk;=um;xufjrufvmonf// trsdK;om;ta&;wGif ekdf;=um;wuf=uGpGm yg0ifvm=uonf// trsdK;om;ekdifiHa&; vSKyf&Sm;rSKwGif rdrdwdk@vli,frsm; onfvnf;/ wwwfwtm; wcef;wutaejzihf/ ay:ay:vGifvGif yg0ifvSKyf&Sm;&ef vkdtyf onf[k jrifvm=uonf// 1946-ckeSpfwGi&efukef&Sd ynmwwfrGefvli,frsm;jzpf=uaom/ wuUodkvfausmif;om;/pma&; f pmcsDrsm;pkpnf;jyD;/ rGefvli,ftzGJ@udk&efukefjrdK@wGifzGJ@pnf;=uonf// rGefvli,ftvkyftrSKaqmiftzGJ@ OuUX rGefpHvSKdif 'kOuUX rGefbvkH taxGaxGtwGif;a&;rSL; rGefpdefxGef;atmif trSKaqmifrsm; rGefpHvS ekdifaiGodrf; rGefjrwfxGef; paomrGefvli,frsm;jzifhrGefvli,ftzGJ@w&yfudkzGJ@cJh=uonf//

174

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

tzGJ@.&nf&G,fcsufrsm; (1) rGefvli,frsm;Avig;wefzG@HjzdK;&ef// (2) rGeftrsdK;om;wkd@. pmay/ ,Ofaus;rSK wkd;wufa&;udk wwyfwtm;jzifh/ yg0if aqmif&Guf&efwkd@jzpfonf// yxrt=udrfrGefvli,fnDvmcHudkarmfvjrdKifjrdK@wGifusif;yekdifcJhonf// &mrn wkdif;vkH;qkdif&m rGeftoif;=uD;eSihf vrf;cGJjyD;/ rGefwkdif;&if;om; tpnf;t&kH;onf/ trsdK;om;ekdifiHa&;vSKyf&Sm;rSKwGif/ ykdrdkoGufvufpGm vkyfaqmifvmonf// 1946-ckeSpfukefcgeD; wGif rGefwdkif;&if;om;tpnf;t&kH;nDvmcHudk usdKuQrDc&kdifyi&GmwGif usif;yonf// nDvmcHokd@ rGeftrsdK;om; trsm;tjym;wufa&mufcJh=uonf// txl;ojzifh/ urm0ufrS rGeftrsdK;om; acgif;aqmifrsm;eSifh yirSrGeftrsdK;om; acgif;aqmifrsm; wuf=uGpGm yg0ifvm=uonfudk awG@&onf// 4if;rGefwkdfif;&if;om; tpnf;t&kH;nDvmcHrS atmufygt"du qkH;jzwfcsuf eSpf&yfudk csrSwfcJh=uonf// 1 omoemouU&mZf 1116- ckeSpfwydk@wGJ vjynfhausmf(1)&ufae@ orv/ 0drv nDaemifeSpfyg;wkd@[Hom0wDjrdk@udk pwifxlaxmifaomae@udk,ljyD; eSpfpOfwydk@wGJ vjynfhausmf(1)&ufae@udkrGeftrdsK;om;ae@tjzpfowfrSwf&ef// 2 vmrnfha&G;aumufyGJwGif/ rGeftrsdK;om;rsm;tm; tjcm;aom&Srf;/ u&ifpaom wkdif;&if;om;rsm; uJhokd@ oD;jcm;rJpm&if; oD;jcm;rJqENe,f owfrSwfay;&ef// tu,fIzqyvurjyKvkyfay;vSsif a&G;aumufyGJudk oydwfarSmuf&ef//9 txufygqkH;jzwfcsufrsm;udk taumiftxnfaz:aqmif&Gufekdif&eftwGuf/ rGefwkdif;&if;om; tpnf;t&kH;. A[kdtvkyftrSKaqmiftzJG@udkvnf;a&G;cs,fcJh=uonf// A[kdtvkyftrSKaqmiftzGJ@ rGefbdk;csKd edkifatmifxGef;(yi) rGefoef; ekdifcsrf;rGef(urm0uf) edkifrGefaxmf(q&m[kd/urm0uf)
9

OuUX/ 'kOuUX/ taxGaxGtwGif;a&;rSL;/ wGJbuftaxGaxGtwGif;a&;rSSL;/ jyef=um;a&;eSihf0g'jzef@csDa&;rSL;

/1958-1962/jrefrmedkifiHa&;/pm/261

HDR: X/9 AP/ 1990.

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

175

pnf;&kH;a&;rSL;rsm; rGefxGef;&if/(urm0uf) q&medkifbdk;pdef/(urm0uf) edkifxGef;cif/(urm0uf) ekdifatmifvSaiG(urm0uf) wkd@yg0if=uonf// yinDvmcHrS qkH;jzwfcsufeSifhtnD rGefbdk;csdKacgif;aqmifaom rGefwkdif;&if;om; tpnf;t&kH;rS rGefacgif;aqmifrsm;wkd@onf/ rGeftrsdK;om;rsm;twGufoD;jcm;rJpm&if;/oD;jcm;rJqENe,fay;&ef zqyvtzJG@csKyfokd@wifjy awmif;qkd =uonf// Tokd@ &mrn wkdif;vkH;qkdif&mtzGJ@cskKyfeSifh/ rGefwkdif;&if;om; tzGJ@csKyfwkd@. trsdK;om; ekdifiHa&; vSKyf&Sm;rSK tvGeftm;aumif;/ t&Sdef&vmonf// 4if;tjyif edkifbvGieSifh tcdsK@aom f rGeftrsdK;om;acgif;aqmifwkd@onf/ rdrdwkd@wifjy awmif;qdaom/ trsdK;om;ekdfifiHa&;awmif;qkd k csufrsm;atmifjrifekdifa&;twGuf/ tjcm;b0wl vlrsdK;pktzGJ@pnf;rsm;udk &SmazGI r[mrdwfzGJ@ pnf;oifha=umif; jrif=uonf// txl;ojzifh edkfifbvGifonf/ u&iftrsdK;om;rsm;eSifh r[mrdwfzGJ@ pnf;&ef txl;pdwf0ifpm;cJhonf// c&pf,mef; *kd%f;csKyf=uD;/ bD;a&Smh(yf)0uf(pf) zdwf=um;ojzifh/AdkvfcsKyfatmifqef;onf/vSKdif;bJG@jrdK@e,f uy`vD&Gmodk@ 1946-ckepf/ 'DZbFmv (20)&ufae@wGif oGm;a&mufjyD; (21)&ufae@wGif/ u&ifacgif;aqmifrsm;eSifh awG@qkHaqG;aEG; =uonf// 4if;awG@qkH aqG;aEG;yGJokd@ u&iftrsdK;om; acgif;aqmifrsm; zdwf=um;csuft&/ rGeftrsdK;om; acgif;aqmifrsm;jzpfaom/ edkifbvGif/ ekdifa&$csdefeSifh rGefpdefxGef;(zJuwm)wkd@onf/ rGeftrsdK;om; ukd,fpm;vS,ftjzpf wufa&mufcJhonf// rGef-u&if cspf=unfa&; udk wnfaqmufcJhonf//10 Tokd@ rGeftrsdK;om; acgif;aqmifrsm;onf/ tzufzufrS/ jyifqifrSKjyKvkyfjyD;/ trsdK;om; awmif;qkdcsufrsm;ukd =udK;yrf;vmcJhonf// xkdpOf rGefwkdif;om;tpnf;t&kH;. wifjyawmif;qkd aom/ rGefvlrsdK;twGufoD;jcm;rJpm&if;/oD;jcm;rJqENe,f awmif;qkdcsufwkd@udk/ aemufqkH;wGi/f zqyvtzJG@csKyfrS y,fcsvkdufonf// rGefeSifhArmonf twlwlbJ [laom/ tjrif0g'&SdcJhonf// rGefeSifhArmonf cGJjcm;Ir&/ wom;wnf;jzpfonf// vlrsdK;wrsdK;wnf;jzpfonf// rGefvlrsdK; taejzifh/xl;xl;jcm;jcm;tcGifha&;awmif;p&mrvkd/Armrsm;eSifh wef;wl tcGifha&;&&Sdedkifonf[k jrifxm;onf// xkda=umifh rGefvlrsdK;wkd@. awmif;qkdcsufudk zqyvtzGJ@csKyfrS y,fcsvkduf onf//
10

rGeftrsdK;om;wkd@.aemufcHordkif;/pm/62/

176

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

1947-ckeSpf{jyDv(9)&ufwGif usif;yrnfh wkdif;jyKjynfjyK v$wfawmfa&G;aumufyGJwGif rGefwdk@ twGuf/ oD;jcm;rGeftrwf/ oD;jcm;rJqENe,fay;&ef rGefvlrsdK;wkd@ awmif;qkdcsufudk zqyvtzGJ@csKyfrS z,fcsvkdufonfhtay:/ rGefwkdif;&if;om; acgif;aqmifrsm;onf vkH;0 ra=ueyf=uacs// wqifh wufI rnfodk@ edkfifiHa&;jyefvnf xkd;eSuf&rnfudk t=uHxkwf vmonf// rdrdwkd@ yinDvmcHwGif qkH;jzwfcsufjzpfaom (rGeftwGufoD;oef@rJpm&if;/ oD;jcm;rJqENe,f)r&vSsif a&G;aumufyGJudk oydwfarSmufrnf[laom/ qkH;jzwfcsufudk rnfokd@qufvuf aqmif&Guf&rnfudk pOf;pm;&eftvkyftrSKaqmif tpnf;ta0; ac:,l onf// xdktvkyftrSKaqmif tpnf;ta0;wGif/ rGefxGef;&ifu/ yiqkH;jzwfcsufjzpfaom/ rGefwkd@twGuf (oD;oef@rJpm&if; oD;oef@ rJqENe,f) r&vSsif oydwfarSmuf rnf[laom/ qkH;jzwfcsufudk jyifqifI a&G;aumufyGJ0ifoifhonf[k t=uHjyKvmonf// xkdokd@jyifqifcsuf t& a&G;aumufyGJ 0ifjyD;vSsif/ xkdjyifqifcsufudk tvkyftrSK aqmifaumfrwDrS/ teD;uyfqkH; aom tpnf;t&kH;. nDvmcHwGif wifoGif;twnfjyKcsuf,l&ef wifjyvmonf// OuUX rGefzdk;csdKeSifhtrsm;pku/ rGefxGef;&if.tqkdudk tav;teufpOf;pm;=uonf// tvkyftrSKaqmif tpnf;a0;wGif/ edkfifxGef;&if. tqkdudk tjyeftvSef tav;teuf aqG;aEG;=u jyD;aemuf vufrcH=ubJ trsm;qENjzifh y,fcsvkdufonf// yiqkH;jzwfcsuftwdkif;/ oydwfarSmuf&ef qkH;jzwf=uonf// rGefvlrsdK;wkd@eSifh ywfoufjyD; zqyvtzGJ@csKyf. qkH;jzwfcsufudk uef@uGuf aomtm;jzifh/ rGefbkd;csdKtm;/ zqyvtzJG@csKyf trSKaqmiftjzpfrS ekwfxGuf&ef wkdif;&if;om; tpnf;t&kH;rS qkH;jzwf vkdufonf// rGefwkdif;&if;om; tpnf;&kH;onf/ wkdif;jyKjynfjyK v$wfawmf a&G;aumufyGJudk oydwfarSmuf onf[k xyfrHtwnfjyK ausjimjyD;/ zqyvtzGJ@csKyfrS 1947-ckazaz:0g&DvwGif ekwfxGuf vkdufonf// a&G;aumufyGJudk oydwfarSmufonfhudpPa=umifh/ rGefwkdif; &if;om;tpnf;&kH;wGif/ tjrifeSpf&yfjzpfay:vmonf// tiftm;pkeSpfpk uGJvmonf// tiftm;wpku a&G;aumufyGJudk jywfjywfom;om; oydwfarSmufvkd=uolrsm;eSifh tjcm;tiftm;pkwpkrSm yiqkH;jzwfcsufudk jyifqifjyD;/ a&G;aumufyGJwGif yg0ifvdk=uolrsm;jzpfonf// a&G;aumufyGJwGif yg0ifvkd=u olrsm;rSm/ rGefxGef;&if/ rGefoef;eSifh jrdK@e,facgif;aqmif rGefcifarmif(a&;)wkd@ tkyfpkjzpfonf// rGefoef;eSifhtzGJ@onf/ rGefbdk;csdKwdk@tkyfpkeSifh oabmuGJvGJjyD;/ rGefwkdif;&if;om; tpnf;t&kH;rS ekwfxGufvkduf=uonf// aemufwGif rGefoef;eSifhtzGJ@url/ rGefvlrsdK;wkd@. tusdK;pD;yGm;ukd tumtuG,f ay;rnfh awmif;qkdcsufrsmudk/ wkdif;jynfjyK v$wfawmfwGifom/ awmif;qkd wifjy ta&;qkdoGm;&ef qEN&Sdvm=uonf// wkdif;jyKjynfjyK v$wfawmf a&G;aumufyGJ rusif;yrDS/ rGefwkdif;&if;om; tpnf;t&kH;u a&G;aumufyrsm;udk oydwarSmuf&ef vSK@HaqmfcJh=uonf// rGefwkdif;&if;om; tpnf;t&kH; GJ f

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

177

acgif;aqmif rGefbkd;cdsKonf usdKuQrdc&kdiftwGif;okd@ vSnfhvnf oGm;a&mufum xkda'o&Sd rGeftrsdK;om;wkd@tm;/ wkdif;jyK/jynfjyK v$wfawmf a&G;aumufyGJrsm;udk/ oydwfarSmuf&ef wkdufwGef; cJhonf// rGefwkdif;&if;om;tpnf;t&kH;rS/ wkdkif;jyKjynfjyKvGwfawmf a&G;aumufyGJukd oydwfarSmufonfh *,ufonf/ rGeftrsdK;om;wkd@ t=um;wGif &kdufcuf vmonf// oydwfarSmufonfhtwGuf/ rnfokd@aom/ tusdK;oufa&mufrSK &Sdrnfukd a0zefokH; oyf=u onf// oydwfarSmufonfudk xda&mufatmif taumiftxnfaz:&ef pOf;pm;=uonf// rGefwkdif;&if;om;tpnf;&kH; acgif;aqmifrGefzkd;csdK. oabmxm;rSm/ a&G;aumufyJGudk oydwfarSmuf&kH oufoufomjzpfonf// a&$;aumufyGJwGif/ rGefwkdif;&if;om;tpnf;t&kH;rS vkH;0ryg&kHom jzpfonf// bmrSaxGaxGxl;xl; vkyfp&mrvkd[kqkdonf// rGefvlrsdK;wkd@twGuf oD;jcm;rJqENe,f ray;ojzifh/ a&G;aumufyGJudk oydwfarSmufonfudk/ rGefvlxktm;vkH; u vufcH=uonf// okd@aomf a&G;aumufyGJwGif ryg0if&kHoufoufjzpfaom/ a&G;aumufy GJ jyifyYaejyD; xdkifoydwf arSmufjcif;onf/ rGeftrsdK;om;wkd@twGuf tusdK;rrsm;edkif[k ,kH=unfolrsm;&Sdvmonf// rGefvlrsdK;wdk@twGuf oD;jcm;rJqENe,f/ oD;jcm;rJpm&if; awmif;qkdonfudk ekdifbvGifonf vkH;0axmufcHoabmwlcJhonf// rGefwkdif;&if;tpnf;t&kH;. awmif;qkdcsuftay:/ zq/yv/ tzGJ@csKyfrS y,fcscJhonfudkvnf; vkH;0rauseyfacs// okd@aomf rGefzkd;csdK oabmxm;uJhokd@/ wkdif;jyKjynfjyKv$wfawmf a&G;aumufyGJudk xkdifoydwfarSmuf&kHoufouf/ rloabmxm;tm;/ odyfhoabmrusvSacs// &mrnwkdif;vkH;qkdif&mtzGJ@csKyf. weoFm&Dwkdif; pnf;&kH;a&;rSL; rsm;jzpfol edkifvSarmifeSifh ekdfifbvGifwkd@url/ xkdifoydwfarSmuf uef@uGufjcif;oufoufonf/ rnfokd@rSstusdK;r&Sdedkif/ zqyvtzGJ@.rludkuef@uGufaomtaejzifh/ zqyveSifh,SOfjydKifjyD; a&G;aumufyGJwGif yg0ifoifhonf[kjrifonf//edkifvSarmifeSifhedkfifbvGifonf/ weoFm&Dwkdif;wGif pnf;&kH;a&;qif;&if;/ wkdkif;jyKjynfjyK vGwfawmf a&G;aumufyGJtay: rGefvlxk. oabmqENudk ar;jref;qkH;prf; cJhonf// rGefjynfolvlxk. oabmxm;rSm atmufygtwkdif;jzpfonf// wkdkif;jyKjynfjyK vGwfawmfonf/ jrefrmjynf. tem*wfudk qkH;jzwfrnfh vGwfvyfaom jynfaxmifpk jrefrmedkfifiHawmf zGJ@pnf;tkyfcsKyfykH tajccH Oya'a&;qGJ twnfjyKrnfh vGwfawmfjzpfojzifh/ rGeftrsdK;om;rsm;onf/ 4if;wkdkif;jyKjynfjyKvGwfawmf a&G;aumufyGJ wGif rGeftrsdK;om; udk,fpm;vS,ftaejzifh &Sd&efvkdtyfonf// okd@aomfzqyvtzGJ@csKyfu rGeftrsdK;om; trwftaejzifh 0ifa&mufekdif&ef rGefwkdfif;&if;om;tpnf;t&kH;u awmif;qkd csufudky,fcsojzifh/ 4if;v$wfawmfwGif rGefudk,fpm;vS,frsm; yg0ifedkif&ef taumif;qkH; enf;vrf;rsm;/ a&G;aumufyGJwGif zqyveSihf ,SOfjydKifta&G;cH&efom&Sda=umif; oabm ayguf em;vnf qENwlnD=uonf//

178

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

1947-ckeSpfwdkif;jynfjyKvGwfawmf a&G;aumufyGJ rwkdifrSDtxd/ edkifbvGifonf oxkHc&dkif aygifjrdK@e,f/jrdK@e,f/z/q/yv/ OuUXtjzpfwm0ef,laqmif&GufcJhonf// okd@aomfrGeftrsKd;om; wdk@twGuf oD;jcm;rJpm&if; oD;jcm;rJqENe,f ray;ojzifh/ uef@uGufaom tm;jzifh a&G;aumufyGJ rwdkifrSDuav;wGif/ zqyvrS tjyD;tydkifekwfxGufcJhonf//11 1947-ckeSpfatjyDv(9)&ufae@wGif usif;yrnfh/ wkdif;jyKjynfjyKvGwfawmf a&G;aumufyGJwGif/ zqyvtzGJ@csKyfrS wifoGif;aom trwfrsm;eSifhtjydKif wkdif;jyKjynfjyK v$wfawmf a&G;aumufyGJwGif yk*~vdu rGeftrwfrsm; yg0if,SOfjydKif&ef qkH;jzwf=uonf// rGeftrsdK;om; tcsif;csif;=um;wGif/ pdwf0rf; ruGJavatmif a&G;aumufyGJudk oydwfarSmufaom rGefwkdif;&if;om; tpnf;t&kH;rS acgif;aqmifrsm;eSifh edkifbvGifwkd@ wkdifyifnSdeSdKif;jyD;rS/ a&G;aumufyGJ 0ifcJh=uonf[kod&onf// 1947-ckeSpf{jyDv(9)&ufwGif wkdif;jynfjyK vGwfawmf a&G;aumufyGJudk usif;ycJ@onf// xkdusif;yaomwkdif;jynfjyKvGwf awmfa&G;aumufyGJwGif/ atmufyg rGeftrsdK;om; trwf avmif;rsm; yg0if,SOfjydKifcJh=uonf// oxkHta&S@ydkfif;rJqENe,f rGefOD;,s(aygif) ekdifbvGif(aygif) usdKuQrDc&kdif ekdfifvSarmif/ edkifomeSif;/(edkifvSarmif.nD) rGefpdefxGef;(uanSmf) rGefaiGcdkif ponfyk*~dKvfwkd@jzpfonf/ txufygyk*~dKvfwkd@onf/ rGeftrsdK;om; trwfavmif; taejzifh/ h zqyvrS wifoGif;aom trwfavmif;rsm;eSifh wkdif;jyKjynfjyK v$wfawmf a&G;aumufyGJwGif ,SOfjydKifcJhonf// zqyvtzJG@csKyftzGJ@0if/ jynfol@&JabmfygwDeSifh qdk&S,fvpfygwDwdk@u/ rJqEN&Sif rGefjynfolrsm;udk/ enf;rsKd;pkHjzifh/ jcdrf;acsmuf cJ@onf// rJray;ekdfifatmif enf;rsdK;pkHjzifh rGefvlxkudk taeSmuf,SufjyK [ef@wm;cJ@=uonf// vkdufvH aeSmuf,Suf zsufqD;onf// xkda=umifh a&G;aumufyGJwGif rGeftrsKd;om; trwfrsm; wOD;wa,mufr# tedkifr&&SdcJhbJ/
11

Mon Nationalism and Civil War In Burma.P.104

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

179

qkH;&SKH;cJh=uonf// vGwfvyfpGm/ pnf;&kH;jyD;/ vGwfvGwf vyfvyfrJay; edkfifcJhygrl/ rGeftrwfrsm;/ txdkfuftavSsmuf tekdif&efkdifonf[k edkifbvGifu qkdonf// rGefwkdif;&if;om; tpnf;t&kH;rS ekwfxGufvkdufaom/ rGefxGef;&ifeSifhjrdK@e,facgif;aqmif rGefcifarmif(a&;)wdk@onf wkdif;jyK jynfjyKv$wfawmf a&G;aumufyGJwGif yg0if,SOfjyKdifonf// rGefxGef;&ifonf zqyvtrwf jzpfvmonf// wkdif;jynfjyKv$wfawmfwGif/ vGwfawmf 'k-OuUXjzpfvmonf// rGefcifarmif onf/ a&;jrdK@e,f trwfjzpfvmonf// a&G;aumufyGJjyD;aemuf/ rGefoef;/ rGefxGef;&ifwkd@ acgif;aqmifjyD;/ rGeftrsdK;om;tzGJ@csKyfac: tzGJ@wpfzGJ@udk zGJ@pnf;=uonf// aemifwGif jynfaxmifpkrGeftzGJ@[kemrnfwGifvmonf// jynfaxmifpkrGeftzGJ@ rGefoef; OuUX rGefoef;armif/ twGif;a&;rSL; trSKaqmifrsm; rGefxGef;&if/ rGefa':eSif; wkd@jzpfonf// jynfaxmifpkrGeftzJG@onf/ zqyvtzGJ@twGif; yg0ifcJh=uonf// rGefoef;onf/ zqyv y%mrnDvmcHwGif/ A[kdOD;pD;tzGJ@ 0ifwpfOD;tjzpfvnf;aumif;/ tajccHOya'rl pDppfa&; (111)OD; aumfrwD0iftjzpf4if;/ yg0ifaqmif&GufcJhonf// a&G;aumufyGJwGif &SKH;edkyhfoGm;aom ekdifbvGifonf/ zqyvwkd@. npfnrf;rSKudk udkf,fawG@ =uKH/ cHpm;vkduf&onf// Armwkd@.=uD;pdk;r_/ tekdifusifhr_wdk@udk rcHedkifI edkfifbvGifonf/ (zdv#if=uGrnf/ xdv#ifcsrnf/ 'kd@rcHbl;a[)h qkdaom pdwf"gwfjzifh trsK;dom;ekdifiHa&; v_yf&Sm;r_wGif ykdrdkwuf=uGpGm yg0if aqmif&Gufvmonf// trsKd;om; bmom,Ofaus;r_udk om/ tm&kHjyK aqmif&Gufaeaom/ &mrn wkdif;vkH;qkdif&m rGeftzGJ@csKyfrS/ vrf;cJGxGufjyD;/ trsKd;om;edkifiHa&;udk/ ykdrdkvGwfvyf wuf=uGpGm/ aqmif&Gufekdifa&;twGuf/ rGefvGwfvyfa&; tzGJ@udk OD;aqmifzGJ@pnf;cJhonf// rGefvGwfvyfa&;tzGJ@tvkyftrSKaqmif/ edkifbvGif OuUX edkfifpHol/ twGif;a&;rSL; ekdifb=udk/ trSKaqmif ekfifxGef;&if(aygif)/ trSKaqmif

180

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

wkd@yg0ifvm=uonf// tzGJ@.&nf&G,fcsufrSm/ rGefvlrsKd;wdk@. udk,fydkifjyXmef;cGifh[laom ekdifiHa&;tm%mudk &,lekdifa&;twGuf ekdifiHa&;enf;jzifh t&SdefjrSifhIwkdufyGJ 0ifoGm;&efjzpf onf// rGeftrsKd;om;wkd@.ekdifiHa&; todw&m;jrifhrm;a&;udk a&S@S&_I/ weoFm&D owif;pmudk/ edkifbvGifu t,f'DwmcsKyftjzpffjzifh wm0ef,l/=uD;=uyfxkwfa0cJhonf// wdkif;jyKjynfjyKvSGwfawmf a&G;aumufyGJaemufydkif;wGif/ rGefwkd@onf/ ekdifiHa&; awmif;qkdcsuf rsm;udk csrSwfjyD;t&Sdefwkd;jrSifh wkdufyGJ0if awmif;qkdvmonfudk awG@&onf// rGefwkdif;&if;om; tpnf;t&kH;rS yk*~dKvfrsm;jzpfaom/ ekdifatmifxGef;/q&mrGefbkd;pdef/ ekdifcsrf;rGef/rGefq&m[kdeSifh/ rGefvGwfvyfa&;tzGJ@rS yk*~dKvfrsm;jzpfaom/ edkfifvSarmif/ ekdfifbvGif/ ekdifpHol tyg0ifwkd@onf/ ylaygif;jyD; trsdK;om;awmif; qkdcsuf(7)csufudk a&;qGJ=uonf// 1947/12ckeSpftwGif; armfvjrdKifjrdK@/ usdKufokwfbk&m;&ifjyifY rGeftrsdK;om;nDvmcHw&yfudk ac:,lusif;ycJhonf// rGeftzJG@aygif;pkHrS ukd,fpm;vS,frsm; tpnf;ta0;odk@ wufa&mufvm=uonf// T tpnf;ta0;=uD;rS trsdK;om;awmif;qkdcsuf(7)csufudk wnDwnGwfwnf twnfjyK qkH;jzwfcJhj=uonf// rGeftrsdK; om;wkd@onftrsdK;om; ekdifiHa&;udkt&SdefjrSifhaom oabmjzihf/ trsKd;om;awmif;qdkcsuf(7)csufudk bk&ifcHtr_aqmiftzGJ@tpdk;&eSifh zqyvtzGJ@csKyfxHokd@ wifjy awmif;qkdvkdufonf// 4if;(7)csufrSmatmufygtwdkif;jzpfonf// rGeftrsdK;om;wdk@.awmif;qdkcsuf(7)csuf// 1/ 2/ 3/ 4/ 5/ 6/ tpkd;&yxrjyefpmar;yGJrsm;wGif/rGefoHCmawmfrsm;twGufykp>mrsm;udk rGefbmom jzifh / ar;jref;&efeSifh rGefygVdyxrjyefaumfrwDwckzGJ@ay;yg&ef// rGefe,frsm;&Sd/rlvwef;ausmif;rsm;wGif/rGefpmudkoif=um;cGif@ay;&efeSifh rGefynma&; twGuf/ &HykHaiGoD;oef@udk tkyfcsKyfpDrHekdifonf@ rGefynma&; bkwftzGJ@wck zGJ@pnf; ay;yg&ef// rGefrsm;aexkdif=uaom/ c&kdif/jrdK@e,fa'orsm;&Sd/ tpkd;&Xme toD;oD;wkd@wGif/ rGeftrsdL;om; tpkd;&trSKxrf; t&mxrf;rsm; cef@tyfae&mcsxm;ay;yg&ef// rGeftrsdK;om;wkd@twGuf/ oD;oef@rJpm&if;jyKvkyfI/ v$wfawmfwGif tcsdK;us vlOD;a& t&oD;oef@ rGefe,fudk,fpm;vS,ftrwfrsm;ay;yg&ef// tm%meSifhjynf@pkHaom/ rGefa&;&maumifpDw&yfudk zGJ@pnf;ay;yg&ef// tjcm;wkdif;&if;om;enf;wl/ A[kdtpkd;&. vufatmufcH rGeftrsdK;om; ppfwyfrsm;/ zGJ@pnf;ay;yg&ef//

12

1982-1962/jrefrmhekdifiHa&;/pm/262/

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

181

7/

rdrdwkd@uH=urRmudk rdrdwkd@zefwD;a&;twGuf/ =uddK;yrf;=uaom/ rGefvlrsdK;pktm;/ tjcm;vlrsdK;pkenf;wlvGwfvyfpGm ajymqkda&;om;pnf;&kH;/ qENjyekdifcGifhrsm; ay; yg&ef//

(txuyfyg awmif;qkdcsuf(7)csufonfrGefwkd@.aemufcorkdif;pmtkyfrSmaz:jyxm;onf@ H twkdif;ul;,laz:jyxm;jcif;jzpfonf/) rGeftrsdK;om;wkd@. aemufcHordkif;pmtkyfwGifyg&Sdaom/ awmif;qkdcsufrsm;onf/ tpkd;& rSwfwrf;Yyg&Sdaom/ awmif;qkdcsufrsm;eSifh tenf;i,f uGJjym;jcm;em; aeonfudk avhvmawG@&Sd&onf// pmzwfolrsm;avhvmod&Sdedkif&ef/ tpkd;&rSwfwrf;rsm;Y yg&Sdonfh atmufygrGeftrsdK;om;wkd@awmif;qkdtcsuf(7)csufudkvnf;wifjyvkduf&ygonf// rGeftrsdK;om;wdk@.awmif;qdkcsuf(7)csuf// (1) (2) (3) (4) (5) rGefpmayy&d,wWdbufqkdif&m rGefyXrjyefpmar;yGJw&yfusif;yay;&ef// vuf&Sdwkdif;jynfjyKv$wfawmfwGif rGeftrsdK;om;trwf(15)ae&may;&ef// rGefjynfe,fynmpkHprf;a&;tzGJ@. tpD&ifcHpmt&/ rGefpmoifausmif;rsm; zGifhvSpf&ef/tpdk;&u/bwf*suf&HykHaiGw&yfzGifhvSpfaxmufyHh&ef// rGefjynfe,f w&m;&kH;Y/ rGeft&m&Sdrsm;/ odk@r[kwf/ rGefpmeSifhpum; wwfolrsm;udkom cef@xm;&ef// (u)rGefudpPt00udk aqmif&Gufekdfif&ef/ tenf;qkH;udk,fpm;vS,f(5)OD; yg0if aomtzGJ@wzGJ@zGJ@pnf;ay;&ef// (c)vGwfvyfaomArmjynfodk@ tkyfcsKyfa&; tm%mrsm;v$Jajymif;jyD;onfhtcg/ wkdif;jynfjyKv$wfawmfwGif/ rGeftrwf (15)ae&may;&ef// rGefe,fy,fqkdif&mudpPrsm;/ oD;jcm;ay;&ef// umuG,fa&;tiftm;pkrsmtwGuf/ rGefppfwyfrsm; oD;jcm;zGJ@pnf;ay;&ef//

(6) (7) wkd@jzpfonf//13

zqyv/ tzGJ@csKyfonf/ rGeftrsdK;om;rsm; wifjyawmif;qkdvmaom/ tcsuf(7)csufeSifh ywfoufI awG@qkHaqG;aEG;&ef rGeftrsdK;om;/ acgif;aqmifudk,fpm;vS,frsm;udk zdwfac: cJhonf// rGeftrsdK;om; udk,fpm;vS,frsm;tjzpf/ ekdifvSarmif/ ekdifbvGifeSifh/ rGefpHolwkd@onf/ awmif;qkdcsufeSifhywfoufjyD;aqG;aEG;&ef/ z/q/y/v/tzGJ@csKyf acgif;aqmifrsm;tm;oGm; a&muf awG@qkHcJhonf// aqG;aEG;rnfh udk,fpm;vS,f pm&if;wGif rlvu yg0ifcJhaom/
13

1958-1962/jrefrmedkifiHa&;/pm/262/

182

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

rGefwdkif;&if;om; tpnf;t&kH; 'k-OuUX/ ekdfifatmifxGef;onf/ edkfifbdk;csdK.n$ef=um;csuft&/ rGefudk,fpm;vS,ftzGJ@rS eSKwfxGufvkdufojzifh/ zqyvacgif;aqmifrsm;ESifh aqG;aEG;&mwGif ryg0ifcJhacs// txufyg rGeftrsdK;om;wkd@.awmif;qkdcsuf(7)csufteufrS/ trSwf/(1)(3)eSifh (4)wkd@udkom/ zqyvtzGJ@csKyfrS vkdufavsmekdfifcJhonf// usefaom rGefvlrsdK;wkd@. awmif;qkdcsufrsm;udk y,fcsvkdufonf// 4if;awmif;qkdcsuf(7)csufudk a&;qGJ&mwGif4if;/ z/q/y/v/tzGJ@csKyf acgif;aqmifrsm;eSifh awG@qkHjyD; wifjyaqG;aEG;&mwGif4if;/ edkfifbvGifonf t"dutcef;rS yg0ifcJhonfudk awG@&onf// 1947-ckeSpfarv(1)&ufwGif usif;yaomzqyv/ y%mrnDvmcHrS rGeftrsdK;om;ta&; udpPeSifh ywfoufI/ rGef/Arm cGJjcm;jcif;udk rvkdvm;bJ/ rGefeSihfArmtwlwlyifjzpfonf[k oabmxm;cJhonf// rGefvlrsdK;udkjynfe,fray;bJ/ u&ifvlrsdK;udk jynfe,fay;&ef zqyvY oabmxm; csrSwfvmonf// Tokd@aomrl0g'udk zqyvacgif;aqmifwkd@ csrSwf&onfh ta=umif;u tvGef&Sif;vif;ygonf// rGefvlrsdK;wkd@. &efudka=umufI jzpfonf[k rGeftrsdK;om; acgif;aqmifwkd@ujrifonf// ta=umif;rSm rGefonf ckdifrmaom aemufcH ordkif;&Sjd cif;/ jrefrmekdifiH atmufydkif;udk rGefvlrsdK;wkd@uom eSpfaygif;rsm;pGm tkyfpkd;cJhjcif;/ rGefvlrsdK;wkd@rSm/ ckdfifrmaom pmay/ pum;/ ,Ofaus;rSK&Sdjcif;/ rGefvlrsdK;onf tpOftvmt& ArmeSifh &ifabmifwef;ekdfifaom vlrsdK;jzpfjcif;wkd@a=umifh jynfe,fay;vsSif/ ArmvlrsdK;twGuf aemifwae@wGif tEW&m,f&Sd vmekdfifonfudk zqyv/ Armacgif;aqmifrsm;u pdk;&drfI jzpfonf[kajymqdk=uonf// zqyvacgif;aqmifwkd@onf/ rGefvlrsdK;udk jynfe,fray;bJ/ ArmvlrsdK;eSifh twllwl[k owfrSwcg 0g;rsdKypf&ef =uHaqmifvmonf// u&ifvlrsdK;udk jynfe,fay;jcif;onf/ rGefvlrsdK; f avmuf tEW&m,fr&Sdedkfif[k zqyvArmacgif;aqmifrsm;u oabmxm;=uonf// xkdtjyif/ rGefvlrsdK;udkjynfe,fray;bJ/ u&ifvlrsdK;udk jynfe,fay;jcif;tm;jzifh rGefeSifhu&ifwkd@. cspf=unf nDnGwfa&;udkvnf; tvkdtavsSmuf wkdufzsufacsrSKef; jyD;om;jzpfoGm;ekdfifonfudk Armacgif;aqmifrsm;u jrifonf// rGefacgif;aqmifeSifhu&if acgif;aqmifrsm; oabmwl xm;aom rGef/u&if&mrnekdfifiH xlaxmifa&; tm;xkwfrSKudkvnf; wenf;wvrf;tm;jzifh/ acsrSKef;vkdufjcif; jzpfoGm;aponf// wcsufckwf/ eSpfcsufjywf [laomtjrifjzpfonf// rGefu&if nDnGwfjcif;onf/ ArmvlrsdK;twGuf =uD;rm;aom tE@W&m,fjzpfvmekdifonf[k Armacgif;aqmifrsm;u jrifxm;=uonf//

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

183

u&ifvlrsdK;udkjynfe,fay;&wJh tjcm;aomta=umif;csufw&yfrSm tu,fI u&ifvlrsdK;pk udkyg jynfe,fray;cJhvSsif/ u&iftrsdK;om;wkd@. ppftiftm;eSifh &ifqkdif&bG,f&Sdonfukd Arm acgif;aqmifrsm;u =udKwif xGufqrd=uonf// 4if;tjyif zdeSdyfcHb0wl rGefeSifhu&if vlrsdK;wkd@aygif;pnf; nDnGwfrSKonf/ tiftm; =uD;xGm;vmedkifonf// xkdtcg rGefvlrsdK;wkd@ ydkifqdkifcJhonfh atmufArmjynfwckvkH; ordkif;taxmufxm;t&/ o&ufjrdK@txdudk/ oD;jcm;vGwfvyfaom edkifiHtjzpf wkdufyGJ0if awmif;qkdvmekdifp&m ta=umif;&Sdekdifonf// jrefrmjynfonf eSpfykdif;jzpfvmekdifonf// txufArmjynfeSif@ Armjynf atmufykdif;(rGefu&if&mrnedkifiH)[lI eSpfjynfaxmif/ eSpfekdifiHjzpfvmekdifonf// xkdokd@jzpfrl ArmvlrsdK;wkd@ tbkd@ rawG@0Hhonfh tvGef=uD;rm;aom tEW&m,frsm;eSifh &ifqkdif&bG,f &Sdvmonf// TtEW&m,fwkd@udk zqyv Armacgif;aqmifrsm;u xGufqrd=u[efwlonf// TtEW&m,f wkd@udk wGufqjyD;/ zqyv Armacgif;aqmifrsm;onf/ rGefvlrsdK;udk jynfe,fray;bJ/ 0g;rsdK ypf&ef oabmxm; csrSwfvmonf// u&ifvlrsdL;udk jynfe,fay;jyD; pnf;&kH;odrf;oGif;,l&ef =udK;pm;vmonf// rGef-u&if cspf=unf/ nDnGwfa&;udk wkdufzsuf acsrSKef;&ef/ ekdifiHa&; &nfrSef;csuf=uD;wcktjzpf owfrSwfjyD; =udK;yrf; vkyfaqmifvm=uonf// Todk@ rSm;rSm;,Gif;,Gif;rl0g'udk csrSwfjyD; vkyfaqmifvmonfh vkyfaqmifcsufrsm;onf/ zqyv Armacgif;aqmifwkd@. edlifiHa&;tjrif usOf;ajrmif;rSK/ wkdif;&if;om; vlrsdK;rsm;tay: oabmxm; rrSefuefrSK/ oabmxm;rjynfh0rSK/ wef;wl nDr#onftjrifr&SdrSK ponfh h nHhzsif;aom t&nfcsif;wkd@udk az:jyaeonf// zqyvArmacgif;aqmifwkd@rSm r[mArm vlrsdK;=uD;0g'udk eSpfeSpfjcdKufjcdKuf &if0,fydkuf xm;=uonf[k rGeftrsdK;om;acgif;aqmifwkd@u pGyfpGJajymqkdonf// Tokd@ zqyvArmacgif;aqmifwkd@. rSm;,Gif;aom oabmxm; tjrifa=umifh/ jrefrmedkifiH. uH=urRmonf aemifwGif qkd;0g;vmrnf[k rGefacgif;aqmifwkd@u av;av;eufeuf owday; ajym=um; cJhonf// TrSm;,Gif;aom/ tjrifoabmw&m;udktajccHI zqyv/ y%mrnDvmcHrS/ zqyv tzGJ@csKyf. vlenf;pktjzpf owfrSwfa&;rl oabmxm;w&yfudk xkwfjyefcJhonf// vlrsm;pk. q,fykHwykH &Sdaom/ wkdif;&if;om;udkom/ vlenf;pktjzpf owfrSwfjyD;/ tajccHOya'qkdif&m tcGifha&;rsm; ay;oifhonf[k qkdxm;onf// wdkif;jynfvlOD;a&(10)ykH(1)r&Sdaom rGefvlrsdK; onf/ vlenf;pk qdkif&m tcGifha&;rsm; vufvGwf qkH;&SK;H cJhonf// 4if;rlonf vlrsdK;pkwpk owfrSwf&mwGif/ vlOD;a& tenf;trsm;tay:Yom/ vkH;vkH;vsm;vsm;rSDI owfrSwf onfudkawG@&onf// rGefvlrsdK;ukd (usLyifckwf/ usLikwfr# rusefapeJ@)/ "Cut down the kyu [reed], let not the stump remain" a=uG;a=umfjyD;/ OD;atmifaZ,s tif;0Armwdk@ u owfjzwfcJhI/ rGefvlrsdK;onf// tpwkH;eD;yg;jzpfcJhonf// Todk@vlrsdK;wkH;atmif/ (Genocide)

184

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

vkyfcHxm; &jcif;a=umifh vlOD;a&t& enf;yg;aeonf// rGefvlrsdK;udk ,ckwzef/zqyv/ Arm acgif;aqmifrsm;u/ xyfrHeSdyfpufnSif; yef;vmjyefonf// zqyvacgif;aqmifrsm;onf/ rGefvlrsdK;wkd@ vlrsdK;jyKef;wD;jyD; vlOD;a&enf;&onfh ta=umif;&if;trSefukd tenf;i,frSs xnfhoGif;/ pOf;pm;jcif;/ udk,fcsif;pmw&m;xm;jcif; r&SdonfrSm xifxif&Sm;&Sm; awG@jrif ekdfifonf// ordkif;rSm Arm vlrsdK;wkd@ usL;vGefcJhaom trSm;rsm;udk jyefvnfukpm;bkd@ vkH;0 rpOf;pm;bJ/ tjrwfxkwbdk@yif xyfrH=udK;pm;vmjyefonf// vlenf;pkrGefvlrsdK;udk vlrsm;pk f ArmuvlOD;a&jzifh tedkfif,l edSyfhpufjcif; jzpfonf[k rGefacgif;aqmifwkd@u ajymonf// a&epfaeaom oludk/ 0g;ulxkd;/ eSpfowfqkdonfhoabm jzpfaeonf// rGefvlrsdK;wkd@rSm &Sdonfh/ vlrdsK;pkwpk.ckdifrmaom aemufcHordkif;/ pmay/pum;/ ,Ofaus;rSK/e,fajr ydkfifqkdifrSK ordkif;/ pD;yGm;a&;ckdifrmrSK/ponfh/ vlrsdK;pkw&yfudk todrSwfjyK&mwGif tvGefta&;yg t&ma&muf aom pHxm;&rnfhtcsufvufwkd@udk vkH;vkH;xnfhoGif;pOf;pm;jcif; rjyKcJhonfudk xif&Sm;pGm awG@&onf// aemufwcsufrSm Armjynfatmufydkif;onf rGefvlrsdK;wdk@. bkd;zGm; ydkifqdkifaom e,fajrtppfjzpfonf[laom tcsufudk vkH;vkH;arhaysmufypfvkduf=uonf// e,fcsJ@vk,uf wkdufckdfuf odrf;ydkufxm;cJhonfh rGefe,fajr/ &ckdife,fajrwkd@udk rdrdwkd@. bkd;bGm;ydkiftarGteSpf tjzpfoabmxm;jyD; rdrdwdk@ pdwf=udKuf pDrHcef@cGJedkfifonf[k txif a&muf oGm;=uonf// Zqyv Armacgif;aqmifrsm;onf/ ,cifu rdrdwkd@ya'o&mZf Armbk&ifrsm;u/ ppfwkduf atmifekdfifcJhonfudk4if;/ vGrf;rdk;ekdifcJhonfudk4if;/ tajccHxm;jyD;/ usefvlrsdK;rsm;udk rdrdwkd@. vufatmufcH wkdif;&if;om;tjzpf txifao;pGmjrifae=uonf// Ttjrifoabmxm;jzifh/ tjrJwrf;vlenf;pkvlrsdK;pkwkd@udk tedkfifusifh=uonfudk awG@ekdifonf// usefvlrsdK;rsmudk/ rdrdwkd@ vufatmufcHxm;jyD;/ rdrdwdk@pDrHcef@cGJouJhokd@/ ae&rnf[laom/ ya'o&mZftjrif/ ya'o&mZft,ltq/ teSHtoufonf/ zqyvArmacgif;aqmifrsm;rSm/ pGJuyfayusH aeonfudkawG@&onf// ,ae@acwfonf ya'o&mZf acwfr[kwfawmhacs// acwfajymif;vJ vmjyD; jzpfonf// acwfopfeSifhtnD vlrsdK;tcsif;csif;/ =uD;onf/ i,fonfr[l/ wef;wl &Sd&rnf[laomtjrif/ zqyvArmacgif;aqmif awGrSm/ r&Sdao;onfudkvnf; awG@jrifekdfi f onf// =uD;onf/ i,fonfr[l/ enf;onf/ rsm;onfr[l/ vlrsdK;wkdif;wef;wla&;w&m; usifhokH;aom/ zuf'&,f jynfaxmifpkppfppf. tajccH oaabmudkvnf;zqyv/ Arm acgif;aqmiftrsm;pkwkd@rSm/ em;vnfoabmayguf xm;=u[ef rwlacs// z,f'&,f [laom/ pum;vkH;onf/ zqyv/ Armacgif;aqmifrsm;tbkd@ tu|rf;r0ifao;/ tvGefpdrf; aeao; onfudkawG@&onf// ArmvlrsdK;udkvlrsdK;=uD;tjzpf owfrSwfcg/ tm%mrSeforSs vuf0g; tkyfxm;jyD;/ usefvlrsdK;pkrsm;udk vlenf;pkqkdif&m tcGifha&;rsm; owfrSwfjyD; ay;onfh tcsufukd =unfhjcif;tm;jzifh/ wef;wl &nfwl tjrif r&SdonfrSm xif&Sm;onf//

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

185

vlenf;pkqkdfif&mtcGifha&;rlonf/ ArmvlrsdK;rSty usefvlrsdK;rsm;ukd vlenf;pktjzifh owfrSwf jyD;/ vlrsdK;=uD; jzpfonfhArmvlrsdK;u oem;ojzifhay;rS/ urf;rS&onhf tcGifha&;rsdK; jzpfae onfudkawG@&onf// ya'o&mZftjrif y,fazsmufjyD;/ Twkdif;jynfonf/ rGef/Arm/&ckdfif/ &Srf;/ u&if/ u,m;/ ucsif/ csif;ponfh wkdif;&if;om; vlrsdK;rsm;wef;wl/&nfwl ykdifqkdifonf [laom tjrif xm;&Sd &rnf@tpm; zqyvtzGJ@csKyfonf Arm yao&mZf tjrifudk ukdifpJG xlaxmifvmonf// vlenf;pkqkdif&m tcGifha&; Oya'udkjyXmef;vmonf// tiftm;=uD;aom vlrsdK;wrsdK;u tm;enf;ao;i,faom vlrsdK;wrsdK;tm; tedkfifusifhjcif;jzpfonf// tay:pnf; rS aeI jrifaomtjrifjzpfaeonf// e,fcsJ@t*Fvdyf odrf;ydkufxm;onfh rdrdwkd@bkd;bGm;ydkif e,fajr vGwfajrmufa&;twGuf/ awmfvSef wdkfufyGJ0if=uaom Armacgif;aqmifwkd@onf/ e,fcsJ@t*Fvdyftm; trsdK;rsdK;pGyfpJG ajymqdk cJ@=uonf// ,ckrlrdrdwkd@u e,fcsJ@t*Fvdyf ae&mudk ,lvkduf=uonf// e,fcsJ@ ya'o&mZfArm bk&ifrsm; rw&m;vk,l wkdufcdkuf/ odrf;ydkufxm;cJhaom/ rGefe,fajr/ &ckdife,fajrwkd@udkrl/ tpOfxm0&vuf0g;tkyfxm;csifae=uonf// rlvykdif&Siftppf jzpfonfh/ rGeftrsdK;om; &ckdif trsdK;om;vufokd@ jyefvnfcGJa0ay;tyf&rnfudkrl qifajcqifvuf trsdK;rsdK;jyjyD;/ ypfypfcgcg jiif;y,f ae=uonfudk awG@&onf// e,fcsJ@qef@usifa&;[k a=uG;a=umf atmf[pfaeonfhol wOD;onf/ rdrdudk,fYu/ t=uD;pm;e,fcsJ@orm;=uD;wOD; jzpfaeonfudk awG@&onf// e,fcsJ@t*Fvdyftm; awmfvSefpOfu twlvufwJGcJhaom rGefvlrsdK;/ &ckdifvlrsdK;wdk@udk arhaysmufvdkuf=uonf// rSefuefr#waom/ ekdifiHa&;cH,lcsuf tjrif Armacgif;aqmifrsm;Y &Sdonf[kqkdedkifygrnfavm [laomar;cGef;udk rGefacgif;aqmif/ &ckdifacgifaqmifwkd@u ar;jref; vmonf// xdk@a=umifzqyvtzGJ@csKyf. vlenf;pkqkdif&mrltay:/ rGeftrdsK;om;acgif;aqmif rGefbkd;csdK h onf vkH;0 rauseyf/ vufrcHekdfifacs/ 4if;rltay:jyif;jyif;xefxef a0zefwkdufckdufxm;aom pmwrf; wapmifudk a&;om;cJhonf// /(zqyvu/ rGefrsm;udk wywf&kdufjyD;) [laom acgif;pOfjzihf pmwef;a&;om;cJhonf// 4if;pmwrf;Y rGGefbkd;csdKonf atmufygtwkdif; a&;om; xm;onf/ rGefvlrsdK;rsm;u/ rdrdwkd@vlrsdK;/ bmompum;eSifh ,Ofaus;rSK xkH;"avh raysmufuG,f &avatmif/ =udK;yrf; aecsdefwGif/ zqyv/ tzGJ@csKyfonf/ vlrsm;pk. q,fykHwpfykH &Sdaom/ wkdif;&if;om;rsm;udkom/ vlenf;pktjzpf/ owfrSwfjyD;/ tajccHOya' qkdif&m tcGifha&;rsm; ay;oifhonf[k qkdjcif;rSm/ rGefvlrsdK; uG,faysmuf oGm;atmif jyKvkyfjcif; omjzpfonf//14
14

1958-1962./jrefrmekdifiHa&;/pm/263

186

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

zqyvtzGJ@csKyf. vlenf;pkqdkfif&m tcGifhta&;rludk4if;/ rGefvlrsdK;udk jynfe,fray;bJ/ u&ifvlrsdK;udkom jynfe,fay;rnfh tpDtpOfudk4if;/ 1947-ckeSpfarv(18)wGif usif;y aom/ rGefwkdif;&if;om; tpnf;t&kH; trSKaqmifaumfrwD tpnf;a0;u tjyif;txef uef@uGufcJhonf// tjcm;aomtzGJ@pnf;jzpfaom/ rGefvGwfvyfa&;tzGJ@/ rGefoHCmtzGJ@/ rGefausmif;om;/vli,ftzGJ@ toD;oD;wdk@uvnf; jyif;jyif;xefxefuef@uGufcJh=uonf// Todk@ zqyvtzGJ@csKyfu u&ifvlrsdK;tm; jynfe,fay;rnf/ rGefvlrsdK;tm;/ jynfe,f ray;[laomoabmxm; a=umihf/ u&ifvlrsdK;rsm;onf wqifhwufI weoFm&Dwdkif; tm;/ u&ifa'otjzpf zefwD;&ef zqyvtzGJ@csKyfxHodk@ t=uHjyKcJhonf// u&ifvlrsdK; wdk@. =udK;yrf;rSKtay: rGefvlrsdK;wkd@u rauseyfjzpfvmI trsdK;rsdK;wkef@jyefvmonf// zqyv tzGJ@csKyf. edkifiHa&;xkd;eSufcsufonf rGef-u&ifvlrsdK;wkd@tay: tvGefxda&muf oGm;onf// 194&-ckeSpf =o*kwfv(6)&ufae@wGif usif;yonfh rGefwkdfif;&if;om; tpnf;t&kH; tvkyf trSKaqmiftzGJ@ txl;tpnf;a0;uvnf; ausjimcsuf wapmifxkwfjyefI u&ifvlrsdK;wkd@. =udK;yrf;csufudk uef@uGufcJhonf// ausjimcsufrSm// weoFm&Dwkdif;tm; u&ifoD;jcm;e,fy,ftjzpf awmif;qkdjcif;rSm vkH;0ravSsmfuefyg// ,cktcg atmufjrefrmjynf[k ac:qkdonfh &mrna'owGif/ rGefeSifhu&if twlwuG a&S;ya0o%Duwnf;u/ oifhjrwfpGm aexkdif=uouJokd@ ,ckvnf; aexkdifvsSuf h &Sd=uonf// &mZ0ift&'GefwGJI/ aexkdifvmaom/ TvlrsdK;eSpfrsdK;rSu&ifwrsdK;wnf;u/ v$rf;rdk;I e,fy,f xlaxmif&ef awmif;qkdjcif;rSm/ ravsmufywfaom/ udpPjzpfonf// xkda=umifh/ rGefwkdif;&if;om; tpnf;t&kH;rS Todk@awmif;qkdjcif;udk tjyif;txef uef@uGufonf// rGef-u&if&mrn e,fy,ftjzpf xlaxmifjcif;udkrl/ rGeftrsdK;om;wkd@ taejzifh/ vkH;0ruef@uGufvkdyg// u&iftrsdK;om;wpfOD;wnf; u&ifoD;jcm;e,fy,f jyKvkyfjcif;udkrl/ rGeftrsdK;om;wkd@taejzifhvkH;0 vufrcHekdifyg//15 rGefwkdif;&if;om; tpnf;t&kH;rS/ txufygtwkdif; jywfjywf om;om; uef@uGufcJhonf/ rGefvlrsdK;tay: xm;&Sdaom zqyv tzGJ@csKyf. rl0g' oabmxm;tay: rGefvlrsdK;wkd@u rauseyf jzpfvm=uonf// jyefvnfwkef@jyef&ef/ rGefvlrsdK;wkd@onf/ pkpnf;nDnGwfvm =uonf// rGefvlxk vlwef;pm;aygif;pkH/ tzGJ@aygif;pkHyg0ifaom 'kwd,t=udrf rGeftrsdK;om; uGefz&ifh w&yfudk ac:,lusif;y&efpnf;&kH;vSKyfaqmfcJh=uonf// 1947-ckeSpfpufwifbmv (6)&ufwGif/ 'kwd,t=udrfajrmuf/ rGeftrsdK;om;uGefz&ifhudk nDnGwfpGm usif;yekdfifcJhonf//
15

1958-1962./jrefrmekdifiHa&;/pm/266

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

187

T'kwd,t=uDrf rGeftrsdK;om; uGefz&ifhrS ta&;=uD;aom/ atmufaz:jyyg qkH;jzwfcsufrsm; udkwnDwnGwfwnf;csrSwfqkH;jzwfcJh=uonf// (1) tjcm;aomvlrsdK;rsm;oD;oef@e,fajrawmif;qdk&mY/rGefe,fy,frsm;udktvsOf; rxdckdufap&ef// (2) rGeftzGJ@aygif;pkHu awmif;qdkxm;onfh tcsuf(7)csufudk 1947-ckeSpf pufwifbmv (25)&ufae@ aemufqkH; xm;I r&&Sdygu/ rGefoD;jcm;e,fy,f/ awmif;oifh/ rawmif;oifhudk/ A[kdOD;pD;tzGJ@uqkH;jzwfzdk@wm0efv$Jtyf&ef// (3) rGefeSifhurBm/ rdwfqufa&;twGuf/ bdvyfoGm;oifhroGm;oifhudkA[kdOD;pD;tzGJ@rS tajctaeudk=unfhjyD; qkH;jzwf&ef// (4) rGefjrefrmjynftwGuf 'kdrDeD,Hr[kwfbJ vkH;0vGwfvyfa&;udkom &&Sdap&ef TuGefz&ifhuawmif;qkd&ef// (5) rGefrsm;twGuf oD;oef@a&G;aumufyJGtay:Y tajcjyKonfhtrwfrsm;&&Sd&ef/ TuJhokd@a&G;aumuf wif ajrSmufvkdufaom/ trwfrsm;xJrS rGefa&;&mtzGJ@ zGJ@pnf;&ef//Tawmif;qkdxm;onfhtcGifhta&;udk r&&Sdygu rGefvlrsdK;rsm;tay: pnf;=uyfaeonfh rnfonfhtcGefawmfrsdK;rqdk rGefvlrsdK;rsm;u ay;aqmifoifh ray;aqmifoifh/ jy\emudk qkH;jzwfekdif&ef/ A[kdOD;pD;tzGJ@okd@ TuGefz&ifhrS vkH;0wm0efv$Jtyfa=umif;//16 ponfhta&;=uD;onfh trsdK;om;qkdif&m qkH;jzwfcsufrsm;udk nDnGwfpGm csrSwfekdfifcJh=uonf// T 'kwd, t=udrfajrmuf/ rGefuGefz&ifh. qkH;jzwfcsufrsm;rSm/ ,cifrGeftzGJ@aygif;pkHrS/ awmif;qkdxm;onfh tcsuf(7)csufudk ocifek.bk&ifcH trSKaqmif(0ef=uD;)tzGJ@ tpkd;&u/ vkdufavsmap&ef zdtm;ay;onfhoabmyifjzpfonf// rdrdwkd@awmif;qkdxm;onfh tcsufrsm; udkr&ygu/ wqifhwufI rGefoD;jcm;e,fy,f awmif;qkd&ef/ pdrfac:oHay;vkdufjcif;jzpfonf// 4if;tjyif rdrdwkd@vkdvm; aom/ awmif;qkdcsufrsm;udk rvdkufavsmygu ay;aqmif ae&aom tcGeftwkwfrsm;udkyif ray;bJ oydwfarSmuf=u&ef/ wkdufyGJ0ifoGm;&ef/ rGefvlrsdK;rsm;u/ jyifqif vm=uonf//

16

/oHawmfqifhowif;pm/7 pufwbFm/1947 udk,fawG@ajym=um;csufrsm;/0156/ ordkif;Xme(okawoe)/&efukefwuUodkvf/

188

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

tcef;(8) rGefvlrsdK;a&;&mtzGJ@csKyf// usdKufokwfrGefvlxk&Sif;vif;yGJ=uD;// rGefwkdif;&if;om; tiftm;opf// rGefvli,f.f awmif;qkdcsufrsm;// wkdif;&if;om;A[ktpnf;a0;rS d qkH;jzwfcsu/f / ,kd;',m;cspf=unfa&;c&D;/ rGefeSpfzGJ@nDnGwfrSK/ apmbOD;=uD;. tiftm;jya&;t=uH// rGefeSifhu&iftajcaerwl// Zmojyifta&; awmfykH// edkifbvGifwkd@ zrf;qD;cH&// &JcsKyfAdkvfcsKyfxGef;vSatmifeSifh awG@qkHyGJ// armfvjrdKif rGef-u&ifodrf;// zqyvtpdk;&. Om%feDOm%feuf// armfvjrdKifrSrGe-u&if f qkwfcGm// zqyv.jynfe,fray;a&;rl// rGeftrsdK;om;OD;ek// rGefvl=uD;rsm;qEN uGJjym;// ekdifpHolusqkH;// ekdifbvGifxyfrHzrf;qD;cH&// urm0ufppfoifwef;// urm0uf&Gmtm;rD;&SdK@//
rGeftrsdK;om;wkd@. awmif;qkdcsuf (7)csufudk (zqyv)u rvkdufavsmojzifh/ 1947ckeSpfwGif/ vlwef;pm;toD;oD;yg0ifaom/ rGefvlrsdK;a&;&mtzGJ@csKyfukd zGJ@pnf;=uonf// ekdifbvGif OD;pD;onfh/ rGefvGwfvyfa&;tzJG@udkyif/ rdKifjyKjyD;/ TrGefvlrsdK;a&;&mtzGJ@csKyf (rv&)udk zGJ@pnf;cJhonf[kqkdonf// rGefvlrsdK;a&;&mtzGJ@csKyf (rv&) tvkyftrSKaqmiftzGJ@ edkfifvSarmif/ rGefocif=uD; ekdifbvGif/ rGefpHol/ ekdifaiGodrf;/ ekdfifomeSif;/ ekdifpdefxGef;(zJuwm) ekdfifom[ef/ trSKaqmifrsm;rSm edkfifbdkaumif; edkifomatmif/ ekdfifxGef;0if;(zJuwm) OuUX 'kOuUX taxGaxGtwGif;a&;rSL; wGJbuf/taxGaxGtwGif;a&;rSL; wGJbuf/taxGaxGtwGif;a&;rSL; wGJbuf/taxGaxGtwGif;a&;rSL; jyef=um;a&;rSL; pm&if;ppf/

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

189

rd[Hom edkfifxGef;wif/ wkdk@yg0ifaom,m,DtrSKaqmiftzGJ@udkzGJ@pnf;cJh=uonf/ rGefvlrsdK;a&;&mtzGJ@csKyf.&nf&G,fcsufrsm;rSm/rGefvlrsdK;onf (1) (2) (3) (4) ordkif;pOft&/wnfwHhckdifjrJaomvlrsdK;// oD;jcm;bmom/pmay/pum;/,Ofaus;rSK&Sdjcif;// pkpnf;aexkdif&ma'o&Sdjcif;// pD;yGm;a&;t&vnf; jrefrmjynf.t"duaoG;a=umjzpfaom/ v,f,m pD;yGm;a&;udk a&S;,cifumvrS/ ,ckxufwkdif vkyfudkifvSsuf&Sdjcif; a=umihf/ pD;yGm;a&;t&/ ckdifrmaom vlrsdK;wrsdK;jzpfonf// xkda=umifh vlrsdK;wrsdK;jzpfonfh rGeftrsdK;om;wkd@onf/ trsdK;om; udk,fykdif jyXmef;cGifh/(National Self Determinataion)udk&xkdufonf// 4if;&xkdufaom udk,fykdifjyXmef;cGifhudk'Drdkua&pDenf; t&tjzpfekdfifqkH; awmif;qkdwkdufyGJ0ifoGm;&efjzpfonf//

rGefvGwfvyfa&;tzGJ@rS/ ekdifbvGift,f'Dwmtjzpfxkwfa0vSsuf&Sdaom/ weoFm&Dowif;pm ukd/ ekdifbvGifuyif t,f'Dwm qufvuf wm0ef,ljyD;/ (rv&)a=uG;a=umfoHtjzpf qufvuf xkwfa0oGm;&efoabmwl=uonf// rGefvlrsdK;a&;&mtzGJ@csKyfrS OD;pD;usif;yaom rGeftrsdK;om; nDvmcHudk 1947-ckeSpfwGif rk'kHjrdK@e,f zg;atmufaus;&GmwGif (3)&ufwkdifwkdif pnfum;okdufjrdKufpGmusif;ycJhonf// 4if;nDvmcHudkrGefa'o&Sd rGeftrsdK;om; axmifaygif;rsm;pGm wufa&mufcJhonf// 4iff;nDvmcHrSm trsm;oabmwl atmufyg rGefvlrsdK;a&;&mtzGJ@csKyf trSKaqmifopfudk a&G;aumuf wifajrmuf=u onf// rGefvlrsdK;a&;;&mtzGJ@csKyf tvkyftrSKaqmiftzGJ@opf OuUX 'kOuUX taxGaxGtwGif;a&;rSL; ekdfifvSarmif rGefocif=uD;/ekdfifjratmif ekdifaiGodrf;

190

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

wGJbuftaxGaxGtwGif;a&;rSL; jyef=um;a&; bma&;rSL; pm&if;ppf pnf;&kH;a&;rSL; trsdK;orD;XmerSL; tvkyform;XmerSL; v,form;XmerSL; vli,fXmerSL;

edkfifodrf;armif/ edkfifbvGif ekdifomeSif; ekdifom[ef ekdifpdefxGef;(zJuwm) rd[Hom ekdfifpdefxGef;/ekdfifxGef;armif/ rGefpHol rGefq&mwif/

wkd@yg0ifaomtvkyftrSKaqmiftzGJ@opfudka&G;aumufwifajrmuf=uonf// xkdzg;atmufaus;&GmrGefvlrsdK;a&;&mnDvmcHrSatmufygwckwnf;aomtqkdudkwifoGif; qkH;jzwfc=Jh uonf// rGeftrsdK;om;rsm;u/ rdrdwkd@onf vlrsdK;wrsdK;tjzpf/ wnf&SdaeonfhtavSsmuf/ rdrdwkd@. trsdK;om; ,Ofaus;rSKudk xdef;odrf;&ef tcsuf(7)csufygaom awmif;qkd csufudk/ zqyvtpkd;&xH/ wifjy awmif;qkcJhonf// xkdawmif;qkdcsufrsm;udk d zqyv tpkd;&uy,fcscJhojzifh TnDvmcH=uD;u 0rf;enf;a=umif; rSwfwrf;wif a=umif;// xkd@odk@y,fcsjcif; cH&onfhtwGuf/ rGeftrsdK;om;wkd@. a&S@qufvkyf&efrSm/ rGeftrsdK;om;wkd@. udk,fykdifjyXmef;cGifh/ (National Self Determinataion)/ tcGifha&;rsm;&Sdaom rGefjynfe,fudk wnfaqmuf&ef 'Drdkua&pDenf;t&/ awmif;qkd wkdufyGJ0if&ef qkH;jzwfa=umif;// tu,fI 'Drdkua&pDenf;t& awmif;qkdcGifhudk tm%m&tzGJ@pnf;rS ydwfyifvSsif &onfhenf;jzifh enf;vrf;&Sm=uH vkyfoGm;&ef// 194&-ckeSpf atmufwkdbmv(3)&ufae@wGif/ rGefvlrsdK;a&;&mtzJG@csKyfrS =uD;rSL;I vlxk &Sif;vif;yGJudk armfvjrdKifjrdK@/ usdKufokwfbk&m;&ifjyifY/ usif;ycJhygonf// 4if;&Sif;vif;yGJodk@ rGefvlxkeSifh e,ftoD;oD;rS/udk,fpm;vS,frsm;eSifh rGeftrdsK;om;(100000)cef@ wufa&muf =uonf// 4if;qENjyyGJ=uD;wGif armfvjrdKifjrdK@ay:eSifhjrdK@e,f toD;oD;rS rGefoHCmawmfrsm;/ tv$mtoD;oD;rS rGeftrsdK;oRD;/trsdK;om; aygif;axmifaygif;rsm;pGmwkd@onf/ owfrSwf xm;aom armfvjrdKif'kdif;0efuGif; u&ifausmif;wGif pk&kH;a&muf&Sdvm=uonf// eHeuf(7)em&D tcsdefrSpI/(4)a,mufwwGJpD pepfwuswef;pDI csDwuf qENjy=uonf// pk&yf u&ifausmif;

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

191

rSxGufvmaom a&S@wef;rS yk*~dKvfwkd@onf/ armfvjrdKifaps;=uD;&yfuGufodk@ a&mufonfhwkdif/ pk&yfae&mwGif vltkyf=uD;onf/ rukefekdifao;bJ rsm;jym;pGmpk&kH;vSsuf&Sdaeao;onf// TrsS rsm;jym;aom rGefvlxk=uD;onf/ trsdK;om;ta&;wGif wuf=uGpGm/ pdwftm;oefpGmjzifhyg0ifcJh =uonf// pDwef;vSnfhvnf qENjyaom rGefvltkyf=uD;onf/ rGefjynfe,f csufcsif;ay; ykdpwmrsm;udk udkifaqmifxm;=ujyD; atmufyg a=uG;a=umfoHrsm;udk jydKifwl a=uG;a=umf cJh=uonf/ rGefjynfe,fcsufcsif;ay;/ rGefjynfe,fcsufcsif;ay;/ [lI wcJeuf tqufrjywf a=uG;a=umfatmf[pf awmif;qkdcJh=uonf// rGefvlxkwkd@. wcJeufa=uG;a=umfvkdufaom a=uG;a=umfoHonf/ ywf0ef;usifwckvkH;udk wkH[;D oGm;ap cJhonf// owfrSwfxm;aom aemufqkH;pk&yfjzpfonfh/ oHvGifO,sOfodk@ eHeuf(11)em&DwGif vlxky&d\wf=uD; pkHnDpka0;a&mufvm=uonf// pka0;a&muf&Sdvmonfh/ axmifaomif; rsm;pGmaom rGefvlxktm;/ rGefvlrsdK;a&;&mtzGJ@csKyf OuUXekdifvSarmifu/ ordkif;wGifaom atmufyg rdef@cGef; pum;udk tm;rmefjzifh wufwuf=uG=uG jrGuf=um;oGm;cJhonf// rGeftrsdK;om;rsm;onf/ vlrsdK;a&;t*Fg&yfrsm;eSifhjynfhpkHaom/ vlrsdK;wrsdK;jzpfonfh tavSsmuf rdrdwkd@&J@ udk,fydkif jyXmef;cGifh jzpfonfh/ rGefjynfe,f xlaxmif&ef/ zm;atmuf&GmY usif;ycJhaom/ rGeftrsdK;om;nDvmcHrS wnDwnGwfwnf; qkH;jzwfcsufcscJhonfudk/ rGefjynfolrsm;od&SdjyD;jzpfw,f// 'DvkdrGefjynfe,fawmif;&ef/ qkH;jzwfcJhonfrSm/ tjcm;aom vlrsdK;rsm;. &ykdifcGifhudk xdckdufapvkdI r[kwfyg// rGeftrsdK;om;wkd@. bkd;bGm;ydkifqkdifcGifhudk/ w&m;ojzifh jyefvnf awmif;qkdaejcif;rsSom jzpfw,ff// Todk@ rGefjynfe,f xlaxmifa&; vkyfief;udk twwfedkifqkH; 'Drdkua&pDenf;vrf;t& aqmif&GufoGm;rSm jzpfygw,f// ,ae@ rGeftrsdK;om;wkd@&J@ at;csrf;pGm pnf;urf;ao0yfpGm qENjypDwef; vSnfhvnf aejcif;uyif oufaocHaejyD;jzpfonf// rGefvlrsdK;wkd@&J@ &oifh&xkdufaom/ ukd,fuH =urRm/ udk,fzefwD;cGifh(Right of Self Determination)ukd w&m;ojzifh/ 'Drdkua&pD enf;vrf;t& awmif;qkdonfukdyif aeSmuf,Suf zsufpD;vmygu/ rGefjynfe,f&wJhtxd/ &edkifonfhtaumif;qkH; enf;vrf;rsm;udk a&G;cs,fjyD;/ rGefjynfolvlxkeSifhvufwGJcg/ rGefvlrsdK;a&;&mtzGJ@rS qufvuf vkyfaqmifoGm;&ef oH'dXmefcsxm;jyD;jzpfw,f// 'dvkdoH'dXmefcsrSwf aqmif&Guf&mrSm/ rGeftrsdK;om; w&yfvkH;/ nDnDnGwfnGwf/ wufwuf=uG=uG yl;aygif;yg0if=ubkd@ tav;teuf wkdufwGef;vkdygw,f//

192

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

OuUX=uD;ekdifvSarmif.rdef@cGef;tqkH;wGif/ rGefvlxky&d\wf=uD;u/ wcJeuf vufckyfvuf0g; wD;I =obmoHay;=uonf// xkdaemuf=uGa&mufvmaom/ vlxky&d\wf=uD;u atmufyg qkH;csufrsm;udk/ wnDwnGwfwnf;wcJeufqkH;jzwf =uonf// (1) AdkvfcsKyfatmifqef;eSifhwuG/ usqkH;oGm;aom/ 0ef=uD;rsm;udk vkyf=uHowfjzwfaom vlowform;wkd@udk Ttpnf;ta0;=uD;u/ txl;uJh&J@&Skwfcsyga=umif;// (2) rGefwkd@. awmif;qkdcsuf(7)csufudk tpkd;&u auseyfavmufatmif vkdufavsmjcif; r&Sd onfhtwGuf/ 0rf;enf;a=umif;// (3) rGefwkd@onf/ ArmedkfifiH&Sdwkdfif;&if;om;/ tcsif;csif;eSifh &if;eSD;nDnGwfpGm/ qufqHvkdvm; onftavSsmuf rGefwkd@.w&m;ojzifh awmif;qkdcsufrsm;udk awmif;qkdaomfvnf;/ h tpkd;&u auseyfavmufatmif vkdufavsmjcif; r&SdonfhtwGuf oD;jcm; jynfaxmifpk taeeSifh awmif;cJhaomf/ ydkrdkc&D;a&mufvdrfhrnf[lI Ttpnf;ta0;=uD;u ,lq a=umif;// (4) txufyg qkH;jzwfcsufrsm;eSifh ywfoufI ay:aygufvmaom/ udpPrsm;udk aqmif&Guf&ef rGefvlrsdK;a&;&m tzGJ@(XmecsKyf) tvkyftrSKaqmiftzJG@odk@ tm%m v$Jtyfa=umif;// [lIjzpfonf// TrGefjynfolvlxk. qkH;jzwfcsufrsm;t&/ rGeftrsdK;om;wkd@onf/ rGefoD;jcm; jynfe,f ay;&ef twdtvif;awmif;qkdvmonf udkavhvmawG@&Sd&onf//17 1947-ckeSpfatmufwkdbmv(11)&ufae@wGif/ rGeftrsdK;om; acgif;aqmifrsm; jzpf=uaom edkifbvGi/f ekdifpHolwkd@u owif;pmq&mrsm;eSifh awG@qkH&Sif;vif;yGJ w&yfudk armfvjrdKifjrdK@ rGefvlrsdK;a&;&mtzGJ@&kH;XmecsKyfY usif;yonf// xkdowif;pm&Sif;vif;yGJY rdrdwdk@awmif;qkdrnfh rGefoD;jcm;jynfe,f. tus,ft0ef;udk edkifbvGifeSihf edkfifpHolwdk@u &Sif;vif;wifjycJhonf// ekdifbvGifeSifhrGefpHolwkd@. &Sif;vif;wifjycsufwkd@rSm atmufygtwkdif;jzpfonf// rGeftrsdK;om;wkd@. awmif;qkdcsuf(7)csufteufrS/ zqyvtpkd;&u/ tcsuf(1) (3)eSifh (4)wkd@udkom ay;jyD;/ usefta&;=uD;aom/ tcsufrsm;udkrvkdufavsmojzifh/ rGeftrsdK;om;rsm; taejzifh/ ,ckvkd wpfqifhwufI awmif;qkdvm&w,f// 1947ckeSpf atmufwkdbmv(9)&ufae@u/ rGeftrsdK;om; tpnf;t&kH;XmecsKyfwGif/ acgif;aqmifrsm; pnf;a0;=ujyD;/ atmufjrefrmedkifiH/ rGefvlrsdK;wkd@. e,fy,frsm;udk/ rGefoD;jcm;jynfaxmifpktjzpf owfrSwfay;bkd@ awmif;qkdrnfjzpfa=umif; qkH;jzwf
17

1958-1962/jrefrmekdifiHa&;/pm/268

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

193

=uw,f// tus,ft0ef; twdtusajym&vSsif/ rGefoD;jcm; jynfaxmifpkonf/ taemufbufwGif ykodr/f taemufyifv,f urf;&kd;wef;/ ajrmufbufwGif o&ufjrdK@/ ta&S@bufwGif awmifile,f ajreDukef;jrdK@&Sd rSwfwkdifrsm; txdeSifh awmifydkif;wGif 0dwkd&d,iltxd yg0ifygw,f//18 ekdifbvGifeSifh rGefpHolwkd@onf/ ajrykHeSihfwuG taotcsm/ owif;axmufrsm;tm; &Sif;vif; wifjycJhonf// owif;axmufrsm;. tar;rsm;udkvnf;jyefvnfajz=um;&Sif;vif;cJh=uonf// tu,fI ,cktcsdefrSm zqyv twkdifyifcH tpkd;&u/ rGeftrsdK;om;wkd@. awmif;qkdcsuf(7)csufudk vkdufavsmcJhyg&if/ rGefvlrsdK;rsm;taejzifh auseyf=u rnfvm;// ToD;jcm; rGefjynfaxmifpke,f awmif;qkdjcif;udk jyefvnf&kwfodrf; rnfvm;// txufygowif;axmufwOD;.ar;jref;csufudk/ekdifbvGif/ rGefpHolwdk@u atmufygtwkdif; ajz=um;cJhonf// ,ae@rGefvlxkrSm/ rdrdwkd@&J@rlv awmif;qkdcsuf/ (7)csufudk zqyvtwdkifyifcH tpkd;&uvkdufavsm apumrl/ tvkdr&Sdawmhbl;// rauseyfawmhbl;// rdrdwkd@&oifh &xkdufwJh/ rGefoD;jcm;jynfaxmifpke,f&rSomauseyfawmhr,f// rGeftrsdK;om;wkd@&J@ awmif;qkdcsufudk/ ,ckr&&ifvnff;/ vGwfvyfa&;&wJhtcg/ qufvufawmif;qkd oGm;rSm jzpfygw,f// zqyvtzGJ@udka&m/ tjcm;rnfonfhtzGJ@pnf;udkyg/ twkdufcH vkyfvkdIr[kwfyg// rdrdwkd@ &oifh&xkdufwJh tcGifha&;udk awmif;qkdjcif;omjzpfw,f// AdkvfcsKyfatmifqef; r=umc% ajymqkdaewJh/ vlrsdK;pkwkdif; udk,fhuH=urRm udk,fzefwD;cGifh &Sd&r,fqkdwJh tjrifudk/ rGefvlrsdK;wdk@u tjynfht0 axmufcH =udKqkd w,f/// ukd,fhuH=urRm udk,fzefwD;cGifhudkom rGefvlrsdK;wkd@ awmif;qkdjcif; jzpfw,f// rGefvlrsdK;wkd@&J@ qkH;jzwfcsufrsm;udk/ jrefrmekdifiHqkdif&m 0ef=uD;avmh'fpwkd0,fvf (Lord Listowel)eSifh jrefrmekdifiHbk&ifcH/ jrefrmekdifiH 0ef=uD;cskKyfwkd@xHokd@vnf;/ a=u;eef;&dkufta=umif;=um; jyD;jzpfw,f//19 ekdfifbvGifeSifhedkfifpHolwkd@utxufygtwdkif;@jywfjywfom;om; ajz=um;oGm;onf//

18 19

1958-1962/jrefrmekdifiHa&;/pm/268 1958-1962./jrefrmekdifiHa&;/pm/268

194

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

ya'o&mZftaiG@toufrukefao;aom r[mvlrsdK;=uD;0g'udkudkifpGJxm;onfh/ zqyv twkdifyifcHtpdk;&onf/ rGefvlrsdK;wkd@. w&m;rSSswaom awmif;qkdcsuf(7)csufudkf y,fcs cJhonfhtwGuf ,ckvkdrGefvlrsdK;wkd@u wkd;jrSifhI awmif;qdkvmjcif;jzpfonf// Armya'o&mZf wkd@ rw&m; tekdif,l odrf;ykdufxm;aom/ rdrdwdk@.bdk;bGm; ydkifqkdifonfh/ e,fajra'o tm;vkH;udk/ rGefacgif;aqmifwkd@u jyefvnfawmif;qkdvmonf udkawG@&Sd&onf// 1947-ckeSpf atmufwkdbmv(9)&ufae@u jyKvkyfusif;yaom/ rGefacgif;aqmifrsm; tpnf;a0; qkH;jzwfcsufrsm;udk/ jrefrmekdifiHqkdif&m/ 0ef=uD;avmh'fpwkd0,fvfeSifh/ jrefrmekdifiH bk&ifcH/ jrefrmekdifiH0ef=uD;cskKyfwkd@xHokd@vnf; xkdae@rSmyif/ a=u;eef;&dkuf ta=umif;=um; vkduf=u onf// 1947-ckeSpf arv(1)&ufae@Y pwifusif;yaom/ wkdif;jynfjyK v$wfawmftpnf;a0;rS jrefrmekdifiH zGJ@pnf;tkyfcsKyfykH tajccHOya'udk twnfjyKjyD;/ u&iftrsdK;om;rsm;udkom/ tcGifha&; ay;vkduf=uonf// rGeftrsdK;om;wkd@twGuf tcGifha&;ay;jcif; r&Sdonfhtay: rGeftrsdK;om; wkd@u rauseyfI ,ckvkd wpfqifhwufawmif;qkdvmonf[k qkdekdifygonf// zqyv twkdifyifcH tpkd;&. rGefvlrsdK;tay: xm;&Sdaomoabmxm;udk rauseyfI rGefacgif;aqmifwkd@rSm wif;rmaomtjrif oabmxm;&SdvmjyD;/ ,ckvkd atmufjrefrmekdifiH wckvkH;udk awmif;qkdvmonf[kvnf; qkdekdifonf// rGefvlrsdK;wkd@onf oD;jcm;e,f xlaxmif&ef t"du xm;awmif;qkdvm=uonf// TuJho@kd trsdK;om;awmif;qkdcsufudk wpfqifhwufjyD; rGeftrsdK;om;rsm;wkd@ awmif;qkd vmonf// rGefjynfolvlxk vlwef;pm;toD;oD; pnf;vkH;nDnGwfvmonf// wcsdefwnf; rSmyif/ rGeftrsdK;om; acgif;aqmifrsm;onf/ b0wltjcm;vlrsdK;pkrsm;eSihfvnf; r[mrdwf zGJ@ekdKif&ef enf;vrf;&Smvmonf// rdrdwkd@.trsdK;om;ekdifiHa&; tcGifha&;rsm;udk awmif;qkd &mwGif/ b0wlvlrsdK;pkrsm;. axmufcHrSK vkdtyfa=umif;udk rGeftrsdK;om;acgif;aqmifrsm;u jrifvm=uonf// xkda=umifh u&iftrsdK;om; acgif;aqmifrsm;eSihf ykdrdkcspf=unf&if;eSD;rSK&Sd&ef rGeftrsdK;om;acgif;aqmifwdk@u =udK;pm;vm=uonf// 1947-ckeSpf atmufwkdbmv(3)&ufwGif usif;yaom/ armfvjrdKif u&iftrsdK;om; uGefz&ifhokd@ ekdifvSarmif/ ekdifbvGif/ rd[Hom/ rGefq&mwif/ rGefomvif;/ rGefpdefxGef;wkd@ wufa&mufcJh=uonf// u&iftrsdK;om; acgif;aqmifrsm;eSifh rGeftrsdK;om; acgif;aqmifrsm; awG@qkH=ujyD; trsdK;om;ta&;udk aqG;aEG;cJh=uonf// rGefu&iftrsdK;om;wkd@. a&S@vkyfief;pOf twGufnSdeSKdif;wkdifyifcJh=uonf// trsdK;om;a&;wGif rGef-u&if yl;aygif;aqmif&Gufa&; udpP rsm;udk u&ifacgif;aqmif apmb=uD;eSifh aqG;aEG;cJh=uonf// u&iftrsdK;om; acgif;aqmif

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

195

apmbOD;=uD;u rdrd.t=uHpnfudk rGefacgif;aqmifrsm;tm; xkwfaz:ajymjyonf// 4if;wkd@ u&iftrsdK;om;taejzihf zqyvtpkd;&tm;/ vufeuftiftm;jzifh/ t=uyfudkifjyD; trsdK;om; tcGifha&;udk ta&;qkdoGm;rnfjzpfa=umif; ajym=um;cJhonf// rGeftrsdK;om; taejzifhvnf; TuJhokd@yif vufeuftiftm;jyjyD; zqyvtpdk;&xHrS/ rdrd&oifh&xkduf aomtcGifha&;udk awmif;qkdoifhonf[k apmbOD;=uD;u t=uHjyKcJhonf// rGeftrsdK;om; acgif;aqmifrsm;jzpf=uaom ekdifvSarmif/ ekdfifbvGifwkd@uvnf;/ rdrdwkd@onfvnf;/ vufeuf tiftm;jyjyD;/ zqyvtpkd;&tm; t=uyfudkfifta&;qdkoGm;&ef oabmwlcJh=uonf// xkdokd@rGefu&ifacgif;aqmifrsm; awG@qkHaqG;aEG;jyD;/ wOD;.ta&;udkwOD;u 0kdif;0efulnD=u&ef oabmwl=uonf// wlnDaom tusdK;udpP&yfrsm;wGif yl;wGJ aqmif&Guf=u&efvnf; oabmwl =uonf// xkdokd@rGef-u&if eSpfOD;eSpfzuf nDnGwfaeonfhtjzpfudk zqyv tpkd;&u pdk;&drf=uD;pGm rsufajcrjywf tuJcwf apmifh=unfhaeonf// rGeftrdsK;om;eSifh u&iftrsdK;om;wkd@onf/ wpfOD;udpPukd wpfOD;u axmufcHulnD=u&ef/ oabmwlnDrSK &&Sdxm;=uonf[k owif;pmtoD;oD;wkd@u xkwfaz:a&;om;vm=uonf// rGefvlrsdK;a&;&m tzGJ@csKyfu/ o&ufjrdK@txd/ atmufjrefrmekdifiHwpfckvkH;udk rGefjynfe,ftjzpf awmif;qkd rnf[lIvnf; owif;pm toD;oD;rS a&;om;az:jy=uonf// rGefvlrsdK;a&;&m tzGJ@csKyfonf/ rdrdwkd@OD;aqmif qkH;jzwfawmif;qkdxm;aom/ rGefjynfe,f az:xkwfa&;twGuf/ vkH;yrf; =udK;pm;vm&awmhonf// rGefvlrsdK;rsm; aexkdifaom/ c&kdif/ jrdK@e,f/ aus;&Gma'orsm;qDodk@ uGif;qif;pnf;&kH;&ef/ wm0efcGJa0 ,l=uonf// rGefjynfe,f tjrefaz:xkwfa&; atmifjrifa&;twGuf/ ydkrdkjyif;xefaom pnf;&kH;a&;rsm;udk aqmif&Guf edkfif&ef wm0efcGJa0=uonf// a&;e,feSifhusdKuQrDe,fudk rGefocif=uD;/ rGefpHol/ edkifbvGifeSifh a'ocHacgif;aqmifrsmjzpf=uaom ekdifyef;om (0Juavmif)/ ekdif'Gwf(uGmefvSm)/ ekdif&kd;wdk@eSifh vufwGJjyD; pnf;vkH;a&;qif;usonf// rk'kHe,fudk/ edkifvSarmif/ ekdifomeSif;eSifh a'ocH acgif;aqmifrsm;jzpf=uaom ekdifausmif(uavmhaomh)/ ekdifbkd;aumif;wkd@eSihf vufwGJjyD; pnf&kH;a&; vkyfief;ukd aqmif&Guf=uonf// rGefvlrsdK;a&;&mtzGJ@csKyf. xkd;azgufpnf;&kH;a&; vkyfief;onf/ txl;yif atmifjrifvmonf// zqyvtpkd;&onf rsufvkH;jyL;vmonf// Tokd@ pnf;&kH;a&;vkyfief;rsm; wkd;wufatmifjriff vmonfeSifhtrSs/ zqyvtpkd;&onf/ rGefacgif;aqmifrsm;tm; enf;rsdK;pkHjzifhpwif/ &efjyK vmonf// jcdrf;ajcmufvmonf// rGefvlrsdK; a&;&mtzGJ@csKyfuvnf; tpkd;&jcdrf;ajcmufrSKudk wkef@jyef&ef jyifqif vmonf// zqyv tpkd;&uwdk;I vufeufjzifh zdeSdyf vmygu/ vufeufjzifh jyefvnf ckcHedkfif&eftwGuf/ rGefvlrsdK;a&;&mtzGJ@csKyf vufatmufwGif trsdK;om; umuG,fa&; Xmewckudk v#dK@0Sufwkd;csJ@ zGJ@pnf;xm;vkdufonf//

196

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

TuJhokd@ rGefvlrsdK;a&;&m tzGJ@csKyfrS ajcvSrf;oGufoGufjzifh t&Sdeft[kefwif pnf;&kH;a&; qif;aeonfhtcsdefwGif wzufY rGefwkdfif;&if;om; tpnf;t&kH; uvnf; tm;tifopfjzifh pkpnf;nDnGwfpGm zGJ@pnf;vm=uonf// rdrdwkd@wkdufyGJ qifcJhonfh/ wkdifjynfjyKv$wfawmf a&G;aumufyGJtm; oydwfarSmufrSKa=umifh rdrdwdk@twGif; tcsif;csif; oabmuGJjym; jcm;em; cJ=h ujyD;/ txkduftavSsmuf tm;enf; ,drf;,dkifvmcJhonf// tiftm;opfrsm;udk pnf&kH; odrf;oGif;I topfwzef pnf;vkH;nDnGwf tm;aumif;aom tpnf;t&kH;wck jzpfvm&ef =udK;pm; vm=uonf// 1947-ckeSpfwGif rk'kHjrdK@e,f urm0uf&GmY rGefwkdif;&if;om; tpnf;t&kH;u rGeftrsdK;om; nDvmcH w&yfudkac:,l usif;yygonf// 4if;nDvmcHrSvnf; rGefjynfe,faz:xkwf&ef awmif;qkd a=umif; qkH;jzwf=uonf// tiftm;aumif;aom trSKaqmifopf w&yfudkvnf; jyefvnf a&G;aumufwifajrmuf=uonf// rGefwkdif;&if;om;tpnf;t&kH; tvkyftrSKaqmifopf OuUX rGefzkd;csdK 'kOuUX ekdifatmifxGef;(yi) taxGaxGtwGif;a&;rSL; ekdifcsrf;rGef(urm0uf) trSKaqmiftzGJ@0ifrsm; rGefq&m[kd(urm0uf) q&mrGefzkd;pdef(urm0uf) ekdifxGef;cif(urm0uf) ekdifausmfvS edkifarmif=uD; edkifpHnGef@ q&mpH&$ef;(urm0uf) wkd@jzpfonf// rGefwkdif;&if;om; tpnf;t&kH;onf/ rGefvli,frsm;udk pnf;&kH;a&;twGuf vli,faumfrwD w&yfukdvnf;zGJ@pnf;cJhonf// 4if;rGefvli,faumfrwDudk ekdifxGef;ciftm; OD;aqmifapcJhonf/ 4if;aumfrwDrS=uD;rSL;usif;yaom/ vli,fum,AvvSKyf&Sm;rSKoifwef;w&yfudk/ armfvjrdKif/

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

197

&GmvGwfausmif;wGif zGifhvSpfay;cJhonf// oifwef;jyD;qkH;aomtcg/ armfvjrdKifjrdK@ay:wGif pDwef;vSnfhvnfI rGefvli,f tiftm; jyyGJw&yfudk jyKvkyfcJhonf// rGefwkdif;&if;om; tpnf;t&kH;rS &mrnowif;pmudk (3)ywf w=udrfus rGef-jrefrm bmom (2)&yfjzifh xkwfa0cJhonf// rGefwkdif;&if;om; tpnf;t&kH;. a=uG;a=umfoHjzifh xkwfa0aom &mrnowif;pmudk taxGaxGtwGif;a&;rSL; ekdifcsrf;rGefeSifh q&m[kd wkd@u =uD;=uyf wm0efcHI xkwfa0;onf// Tokd@rGeftrsdK;om;wkd@.trsdK;om;ekdifiHa&;vSKyf&Sm;rSK/tvGeft&Sdef&tm;aumif;aepOfrSmyif/ &efukefjrdK@&Sd rGefvli,ftzGJ@uvnf;/ txl;tpnf;ta0;w&yfudkac:,lcJhonf/ 1947-ckeSpf atmufwkdbmv(12)&ufae@wGif/ &efukefbk&m;vrf;&Sd/ uefx&kdufwm/ ekdifrGefaxmf/ aetdrfYusif;y=uonf// tpnf;ta0; obmywdtjzpf/ rGefausmfvSuaqmif&GufjyD;/ twGif;a&;rSL;tjzpfrGefatmifcspf(xkH;tkdif)uaqmif&Gufonf//20 4if;tpnf;ta0;u oabmwltwnfjyKvkdufonfh/ qkH;jzwfcsufrsm;teuf ta&;ygonfh qkH;jzwfcsufrsm;rSm/ (1) AdkvfcsKyfatmifqef;eSifhtaygif;tyg0ef=uD;rsm;usqkH;onfudk/txl; 0rf;enf;a=uuGJjyD;vSsif/ vlowf0g'udkt=uGif;rJh&SKwfcsa=umif;// (2) 1948/ckeSpfZefem0g&DvxufaemufrusapbJ/Armjynftm;vkH;0vGwf vyfa&;ay;&efawmif;qkd a=umif;// (3) &Srf;/u&if/ucsif/csif;/ vlrsdK;wdk@onfrdrdwkd@uH=urRmudk rdrdwkd@bmom/ zefwD;ekdifaomtcGifha&;rsm;ukd&&Sd=uonfudk0rf;omtm;&yga=umif;// rGefvlrsdK;wkd@twGuf 4if;tcGifhta&;rsdK;udk r&&Sdojzifh txl;0rf;enf; rda=umif;// (4) ArmekdifiHtpkd;&u/ rGefvlxkudk,fpm;vS,frsm;/ awmif;qkdcsuf(7)csuf teuf/ wcsufrSsjynfhjynfhpkHpkHray;bJ// rajymyavmufonfhtcGifh ta&;eSifhom/t=uKH;0ifaom/tpdwftydkif;uav;tenf;i,fudkom/ vkdufavsmaoma=umifh/Ttpnf;ta0;uvkH;0rauseyfa=umif;// (5) rGefvlxktm;vkH;.w&m;ojzifh/ awmif;qkdaomvkdvm;csufrsm;udk &&Sdatmif/ rGefrsdK;cspf acgif;aqmifrsm;/ pdwftm;ravsSmhbJ/ w&m; Oya'twGif;Y wnf&Sdaom vrf;a=umif;rsm;jzihf/ &Gyf&Gyfc|Hc|H=udK;yrf;
20

1958-1962/jrefrmedkifiHa&;/pm/269

198

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

aqmif&Guf&mwGif/ rGefvlxk ZmwdaoG;eSihf ulnD tm;ay;&ef/ T tpnf;ta0;u wkdufwGef;yga=umif;// (6) ArmekdifiHawmftpkd;&u/ rGefvlxk udk,fpm;vS,frsm;. awmif;qkd csufrsm;udk tcdsefrSDjyefvnf pOf;pm;oifha=umif;//21 [lIjzpfonf// rGefvli,fwdk@. qkH;jzwfcsufudk =unfhvsSif/ rGefvlrsdK;wkd@. w&m;rSSswaom/ awmif;qkdcsuf (7)csufudk/ zqyvtpkd;&u rvkdufavsmonfhtwGu/f tvGefrauseyfa=umif; ay:vGif aeonf// rGefvlrsdK;wkd@onf/ rdrdwkd@onfvnf;/ tjcm;wkdif;&if;om; enf;wl/ ukd,fuH=urRm udkf,fzefwD;cGifhudk &vkda=umif; xif&Sm;onf// rGefjynfe,fudk r&vSsif/ &onfhtxd Oya'abmif twGi;f rSaeI/ w&m;rSswaom enf;vrf;jzif qufvufawmif;qkdoGm;&ef rGefjynfolvlxkudk eSKd;aqmfxm;onfudk awG@&onf// rGefvli,f tzJG@pnf;onf/ trsdK;om; ekdifiHa&;awmif;qkdrSKwGif/ wufwuf=uG=uGyg0ifvmonfudk avhvmawG@&Sd&onf// 1947-ckeSpf atmufwkdbmv(16)&ufae@wGif/ usdKuQrDc&kdifvrdkif;&GmY rGefwkdif;&if;om; tpnf;t&kH;.tpnf; ta0;udkusif;ycJhonf// 4if;tpnf;ta0;rS/ oD;jcm;rGefjynfe,f awmif;qkd&efeSifh rGef&Jabmftpnf;t&kH; zGJ@pnf;&ef tqkdjyKcJh=uonf// wcsdefwnf;rSmyif/ rGefvGwfvyfa&;tzGJ@csKyf22uvnf; vrdkif;&GmY tpnf;ta0; usif;y=uonf// 4if; tpnf;ta0;rS/ rGeftrsdK;om;wkd@. bmom/ omoem wkd;wufa&;twGuf/ aqmif&Guf ay;&ef/ rGeftrsdK;om; wkd@tm; ppfwyfeSifh ykvdyftzGJ@wGif/ trSKxrf;cGifhjyK&ef/ oD;jcm; rGefjynfe,f/ awmif;qkd&efwkd@eSifhywfoufIaqG;aEG;nSdeSKdif;=uonf// 1947-ckeSpf atmufwkdbmv/(29)&ufae@wGif/ rGefwkdif;&if;om; tpnf;t&kH;u =uD;rSL;I rGeftrsdK;om;wkd@.tpnf;ta0;wpf&yfudk udsKuQrDc&kdif/ acsmif;qkHjrddK@e,f/ &GmvGwfaus;&Gm Yusif;ycJhonf//23 4if;tpnf;ta0;wGif/ rGefwkdif;&if;om;tpnf;t&kH;. OuUXrGefbkd;csdKu rGefvlrsdK;wkd@.=uD;rm;aom ordkif;tpOfvmudk &Sif;vif;wifjycJhonf// wqufwnf;rSmyif/ rGefvlrsdK;wkd@taejzifh/ rdrdwkd@&oifh&xkdufaom tcGifhta&;twGuf/ wkdufyGJ0if=u&ef vkdtyfa=umif; eSdK;aqmf wkdufwGef; oGm;onf// rdrdwkd@uH=urRm rdrdwkd@ udk,fwkdif zefwD;cGifh &Sdaom/ oD;jcm;rGefjynfe,f &&Sda&;twGuf/ rGefwrsdK;om;tm;vkH;pnf;vkH; nDnGwf=u&ef
21

1958-1962/jrefrmedkifiHa&;/pm/270 1958-1962/jrefrmedkifiHa&;/pm/271 23 1958-1962/jrefrmedkifiHa&;/pm/271


22

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

199

wkdufwGef; eSdK;aqmfoGm;onf// 4if;tpnf;ta0;rSmyif/ rGefwkdif;&if;om; tpnf;t&kH;. taxGaxG twGif;a&;rSL; ekdifcsrf;rGefuvnf;/ atmufyg twkdif;rdef@cGef;ajym=um;oGm;onf/ ordkif;tpOftvmt&/ rGefvlrsdK;wkd@&J@ ykdifeufe,fy,fonf/ o&ufjrdK@txd &SdcJhonfudk rnfolwpfOD; wpfa,mufrsSrjiif;ekdifyg// okd@&mwGif jynfaxmifpk jrefrmekdifiH. tvHawmfopfrSm/ tjcm;wkdif;&if;om;wkd@twGuf oD;oef@ txdrf; trSwftjzpf/ =u,fwpfvkH;pD &&SdcJh=uaomfvnf; rGeftrsdK;om;wkd@rSm/ rdrdvlrsdK;udk udk,fpm;jyKaom/ =u,fwpfvkH; r&&SdcJhonfrSm/ tvGef0rf;enf; rdw,f// txufygtwdkif; ekdifcsrf;rGefonf/ jywfom;pGm ajym=um;oGm;onf// 4if;tpnf;ta0;rSm/ ekdifxGef;&ifu/ rGeftrsdK;om;wdk@. tcGifha&;rsm;udk awmif;qkd wkdufyGJ0if&eftwGuf/ rGefvli,f tpnf;t&kH;rsm; zJG@pnf;xlaxmif oifha=umif; tqkdjyKwifoGif;oGm;onf//24 1947-ckeSpf atmufwkdbmv (30)&uf ae@wGi/f acsmif;qkHjrdK@e,f/ &GmvGwfaus;&GmY/ rGefwkdif;&if;om; tpnf;t&kH;/ A[kdOD;pD;tzJG@ tpnf;ta0;w&yfudk usif;ycJhonf// 4if;tpnf;ta0;rS/ qkH;jzwfcsuf(15)csufudk qkH;jzwfcJhonf// 4if;wkd@rS ta&;=uD;aom qkH;jzwfcsufwcsdK@rSm/ (1) jAdwdefeSifh ,d;k ',m;ekdfifiHrsm;odk@/ rGefcspf=unfa&; ud,fpm;vS,ftzJG@ apv$wf&ef// k (2) rGefudk,fpm;vS,frsm;tm;/ bk&ifcHeSifhvnf;aumif;/ ocifekeSifhvnf;aumif;/ awG@qkH cGifhjyK&ef// (3) ekdifiHwGif;vrf;opfrsm;azgufvkyfa&;/ tvkyfvufrJhjy\emajz&Sif;ay;a&;//tdrfwGif; vufrSKvkyfief;rsm;/ tm;ay;a&;twGuf/ bk&ifcHtm;wkdufwGef;&ef// (4) A[kdwkdif;&if;om; tpnf;t&kH;u/ oD;jcm; rGefjynfe,f ay;&ef awmif;qkdrSKudk axmufcH&ef// ponfhqkH;jzwfcsufrsm;yg0ifonf// TrGefwkdif;&if;om;tpnf;t&kH;/ A[kdOD;pD;tzGJ@tpnf;ta0;. qkH;jzwfcsuft&/ 1310-ckeSpf yxr0gqkdvqef;(2)&uf/ (7/6/48)ae@wGif rGefwkdif;&if;om;tzGJ@tpnf;rS rGefzkd;csdK/ ekdifatmifxGef;/ rGefpHvSdKif/ q&mbdk;pdefwdk@onf/ ,kdk;',m;jynf/ befaumufjrdK@okd@ cspf=unfa&;c&D;oGm;cJhonf// cspf=unfa&;c&D;. &nf&G,fcsufrSm/ ,dk;',m;edkifiH&Sd rGefrsdK;eG,f rsm;eSihfawG@qkHjyD;/ rGeftrsdK;om; vGwfajrmufa&; vSKyf&Sm;rSKtwGuf/ wkdifyifaqG;aEG;&ef jzpfonf// txl;ojzifh 1757-ckeSpfu ArmOD;atmifaZ,s.&efudk wdrf;a&Smifaomtm;jzifh/
24

1958-1962/jrefrmedkifiHa&;/pm/272

200

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

,kd;',m;edkifiHwGiftajcwnf aexdkif ae=uonfh/ rGefrl;rwfrsdK;EG,f/ rGefppfol=uD;rsdK;EG,f/ rGeft&m&Sd t&mcHrsm;.rsdK;EG,f/ rGefolaX; ol=uG,frsdK;EG,frsm;eSifh wkdif;&if;om; udk,fpm; vS,ftzGJ@ awGqkHcJhonf// [Hom0wD&Sd rGeftrsdK;om;wkd@. trsdK;om; vGwfajrmufa&; vSKyf&Sm;rSK wkdufyGJ0ifaerSKwkd@udk &Sif;vif;wifjycJh=uonf// ,dk;',m; ekdifiHwGif &Sdae=uaom/ Anm;pdif/ Anm;avyftrsdK;EG,frsm;onf tvGef emrnf=uD;aom/ rGefrsdK;EG,frsm; jzpf=uonf// TrGefrsdK;eG,ftm;vkH;wkd@onf/ ,dk;',m;wGif/ tajccsaexkdif &aomfvnf;/ pdwfwkd@onf/ rdrdwkd@.ae&ma'o tppftrSefjzpfaom/ yJcl;[Hom0wD aejynfawmfudkom/ tjrJwrf;owd& vGrf;qGwf ae=uqJyif&onf// Sd rGefwkdif;&if;om; tpnf;t&kH;rS udk,fpm;vS,ftzGJ@ rGeftrsdK;om; rsm;eSihfawG@qkH&I/ ,dk;',m;&Sd rGefrsdK;EG,fwkd@onf twkdif;rod 0rf;om=uonf// rGeftrsdK;om; vGwfajrmufa&; twGuf/ vkdtyfaom tultnDrsm;udk/ ,dk;',m;&Sd rGefrsdK;EG,frsm;u/ ulnDrnf jzpfa=umif;vnf; oabmwlnDrSK w&yfudk &&SdcJhonf// wdkif;&if;om; udk,fpm;vS,ftzGJ@ onf/ ,dk;',m;wGif tajcwnf aexkdifae=uaom/ rGeft&yfol t&yfom;rsm;eSihfvnf; awG@qkHcJhonf// rGeftrsdK;om; vGwfajrmufa&; wkdufyGJtwGuf jyifqifrSKrsm;udk vkyfaqmifcJhonf// &mrn a'o&Sd rGefrsdK;EG,frsm;eSihf ,dk;',m;ekdifiHwGif a&muf&Sdaeom &mrn rGefrskKd;eG,fwkd@. yxrpnf;vkH;nDnGwfrSK =udK;yrf;csuf[k qkdekdifygonf// eSpfedkifiH&Sd rGefrsm; cspf=unfa&; c&D;onf rGeftrsdK;om; vGwfajrmufrSK/ vufeufudkfifawmf vSefa&;twGuf y%mrjyifqifrSK c&D;[kvnf; qkdekdifonf// rGeftrsdK;om;wkd@. trsdK;om;ekdifiHa&; awmif;qkdrSK/ oD;jcm;rGefjynfe,f xlaxmifa&; vSKyf&Sm;rSKonf t&Sdeft[kef&vmonf// rGeftrsdK;om;wkd@. trsdK;om;pdwf"gwfonfvnf; edk;=um;wuf=uGvmonff// ,dk;',m;edkifiHodk@a&muf&Sd aeaomrGefrsdK;eG,feSifh &mrna'o&Sd rGeftrsdK;om;wkd@onf/ aygif;pnf; nDnGwfvm=uonf// TuJhokd@ rGeftrsdK;om;wkd@. ekdifiHa&; vSKyf&Sm;rSK tiftm;aumif; t&Sdeft[kef &vmonfudk pkd;&drfw=uD;jzifh zqyv tpdk;&u vnf;rsufajcrjywf apmifh=unfhaeonf// orkdif;tpOftvm =uD;rm;aom vlrsdK;wrsdK; jzpfonfhtavSsmuf/ rGefvlrsdK;wkd@. trsdK;om;pdwf"gwf/ ekdf;=um;vmrSK/ trsdK;om;aygif;pnf; nDnGwfrSKwkd@udk tvGefpdk;&drfxdef@vef@pGm zqyv tpkd;&u tuJcwf apmifh=unfhaeonf// ArmvlrsdK;udk zckH;,SOf tHwkekdifaomvlrsdK;onf/ rGefvlrsdK;om jzpfonf udk zqyv Arm acgif;aqmifrsm;u/ aumif;rGefpGm em;vnfxm;onf// rGefvlrsdK;wkd@ trsdK;om; ekdifiHa&; awmif;qkdvSKyf&Sm;rSKudk jzdKcGJekdif&ef/ zqyv/ Armacgif;aqmifwkd@u =uHpnftm;xkwf vmonf//

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

201

xkdtcsdefumvudkprf;ppf=unfhvSsif trsdK;om;edkifiHa&;udk wufwuf=uG=uGjzifh aqmif&Guf aeaom/ rGefekdifiHa&; tzGJ@tpnf;[lI(2)zGJ@&Sdonfudk awG@jrif&ayrnf// rGefvlrsdK;a&;&m tzGJ@csKyfeSifh/ rSGefwkdif;&if;om;tpnf;t&kH; wkd@jzpf=uonf// xkd(2)zGJ@t=um; rwlnDaom/ ekdifiHa&;tjrif cH,lcsufrsm;&Sdonfudkvnf; avhvmawG@&Sdekdifygonf// okd@aomfwzGJ@eSifhwzGJ@ wlnDrSK&&Sdatmif tjrJwrf; wkdifyif nSdeSdKif;jyD;rS aqmif&Guf=uonfudkvnf; awG@&onf/ Oyrm/ wkdif;jyKjynfjyKa&G;aumufytay: rGefwkdif;&if;om;tpnf;t&kH;rS/ekdifbkd;csdK/ edkifcsrf;rGef/ GJ ekdifatmifxGef;wkd@eSifh rGefvlrsdK;a&;&mtzGJ@rS ekdifvSarmif/ ekdifbvGif wkd@onf rwlnDaom/ tjrifrsm;&Sd=uonf// rGefwkdif;&if;om;tpnf;t&kH;u a&G;aumufyGJudk uef@uGufcJhonf// okd@aomf a&G;aumufyGJwGif ryg0ifbJ/uef@uGufjcif;xuf/ ,SOfjydKifjyD;yg0ifta&G;cHjcif;uykdrdkI rGeftrsdK;om;tusdK;&Sdekdifonf[kjrifaom/rGefvlrsdK;a&;&mtzGJ@rS ekdifvSarmif/ ekdifbvGifwkd@u a&G;aumufyGJwGifyg0ifcJhonf// TuJhokd@rwlnDaom tjrifrsm;&SdcJhygrl wOD;eSifhwOD; em;vnf rSK &&Sdatmif/ =udKwifnSdeSdKif; oabmwlnDrSK &jyD;rS aqmif&Guf=uonfudk awG@jrif&onf// rGeftrsdK;om;tcsif;csif;=um;wGif pnf;vkH;nDnGwrSK wnfaqmufa&;twGuf tvGefvkdtyf f onf// nDnGwfrSK wnfaqmuf&ef tvGef ta&;=uD;a=umif;udk/ edkfifbvGifonf aumif;rGefpGm em;vnfxm;onf// xkda=umihf trsdK;om;ta&;udk aqmif&Guf&mwGif edkifbvGifonf/ rGefwkdif;&if;om; tpnf;t&kH;rS/ trsdK;om;acgif;aqmifrsm;eSifh nSdnSdeSdKif;eSkdKif;/ wkdifwkifyifyif &SdcJhonf// yl;wGJ aqmif&Gufekdif&ef =udK;pm;cJhonfukd awG@&onf/ 1947d atjyDv(9) wkdif;jynfjyK v$wfawmf a&G;aumufyJGudk oydwfarSmufaom/ rGefwkdif;&if;om; acgif;aqmif rGefbkd;csdK/ ekdifcsrf;rGefwkd@eSifh wkdifyifnSdeSdKif;=ujyD;rS rdrdonf a&G;aumufyGJwGif 0ifcJhonf// rGeftrsdK;om;tcsif;csif;/ wOD;udk wOD; txifrvGJrd=u&efvkd tyfonf// rGeftrsdK;om;tzGJ@pnf;tcsif;csif;vnf; wzGJ@eSifhwzGJ@ nDnGwf=u&efeSifh wlnDaom vkyfief; rsm;wGif vufwGJaqmif&Guf=u&ef tvGefta&;=uD;onf[k edkfifbvGifujrifonf// TuJhokd@ tjrif&Sdaom ekdifbvGifeSifh rGefvlrsdK;a&;&m tzGJ@csKyf yk*~dKvfrsm;onf/ rGeftrsdK;om; tusKd ;twGuf/ tppt&m&m rGefwkdif;&if;om; tpnf;t&kH;rS yk*~dKvfrsm;eSifh wkdifwkdifyiffyif aqmif&GufcJhonfudkawG@&onf// TuJhodk@ rGefvlrsdK;a&;&m tzGJ@csKyfeSifh rGefwkdif;&if;om; tpnf;t&kH;tzGJ@cskKyfwkd@. nDnGwfpGm/ wkdufyGJ0ifawmif;qkdaom/ oD;jcm;rGefjynfe,f xlaxmifa&;onf/ rGefvlxk. axmufcHrSKukd tjynfht0 &&Sdvmonf// rGeftrsdK;om;wkd@. rGefjynfe,f oD;jcm;awmif;qkdrSK t&Sdeft[kef&vmonf eSifhtrsS/ zqyv tpdk;&onfvnf; rsufvkH;rsufpHjyL;jzpfvmonf// rGefvlrsdK;wkd@ edk;=um;rSKtay:/ wxdef@wvef@jzpfvmonf// zqyvtpkd;&onf enf;rsdK;pkHjzifh/ aeSmuf,SufzsufqD;vm onf// vufeufudkfif tzGJ@tpnf;jzifh/ jcdrf;ajcmufvmonf// Tjzpfay:vmaom/ tajctaeudk aumif;rGefpGm tuJcwfrdaom/ rGeftrsdK;om; ekdifiHa&; tzG@Jtpnf;rsm;onf/

202

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

tcsif;csif; pkaygif; nDnGwfrSKtwGuf =udK;yrf;vmonf// bk&efol zqyv tpkd;&udk pkaygif; H &ifqkdifekdif&ef =udKwifjyifqifrSK jyKvkyfvmonf// rGefvlrsdK;a&;&mtzGJ@csKyfeSifh rGefwkdif;&if;om; tpnf;t&kH;wdk@. trSKaqmiftcsdK@wdk@ awG@qkHaqG;aEG;=ujyD; bkHvkyfief;pOfjzpfvm aom (rGefjynfe,faz:xkwfa&;)twGuf nSdeSdKif;=uonf// eSpfzGJ@pvkH;rS acgif;aqmifrsm;onf/ rGefjynfe,f&&Sda&;twGuf/ 'Drdkua&pDwkdufyGJvrf;pOf enf;vrf;jzifh jidrf;csrf;pGm aqmif&Guf vkaomqEN&Sd=uonf// okd@aomfrdrdwkd@jJidrf;csrf;aom'Drdkua&pD wkdufyGJenf;vrf;ukd tm%m& d zqyvtzGJ@u taeSmuf,SufjyKrnf/ acsrSKef;ypfrnf[kjrif=uonf// xkda=umifh 'Drdkua&pD wkdufyGJvrf;pOfydwfqkd@jcif;cH&vSSsif rGefjynfe,fudk rnfokd@az:&rnfudk nSdeSdKif;=uonf// (vufeufjzifh 'Drdkua&pDwkdufyGJudk ydwfyifwm;jrpfvSsif/ vufeufjzifh xkd;azgufoGm;&rnf// ) [laom oabmw&m;udk vufcH=uonf// awmfvSefa&;ppfonf rjyD;qkH;ao;aom/ ekdifiHa&; &nfrSef;csuf yef;wkdifudk qufvuf taumifxnfaz: vkyfaqmifoGm;&ef enf;vrf;wckyif jzpfonf// vufeufudkfifawmfvSefa&;onf/ tjyif;xefqkH;aomekdifiHa&; vkyfaqmifcsufwckjzpfonf[laom oabmw&m;rsm;udk eSpfzGJ@rS rGefacgif;aqmifwkd@u oabmwlvufcH=uonf// rGefvlrsdK;a&;&mtzGJ@csKyfeSifh rGefwkdif;&if;om;tpnf;t&kH;wkd@onf/ wzGJ@eSifhwzGJ@ pnf;vkH;nDnGwfrSK&&Sdatmif tjrJwrf;qkdouJhokd@ nSdedSkif;wkdifyifI aqmif&Guf =uonfudkavhvmod&Sd&onf// edkfifbvGifonf rdrdb0udk trsdK;om;ta&;wGifom jrKyfeSHvkdufonf// ae@rtm;nrtm; ekdifatmif/ trsdK;om; ta&;wGif epfjrKyfaecJhonf// rdrd.udk,fydkifaysmf&$ifrSK tcsdefuav; udkyif xnfhoGif; rpOf;pm;bJ trsdK;om;ta&;udk OD;pm;ay;cJhonf/// trsdK;om;tay: oHa,mZOf =uD;rm;cJholwOD;jzpfonf// xkda=umifh ekdifbvGif. trsdK;om;ekdifiHa&; vSKyf&Sm;rSK onf/ rGefvlrsdK;a&;&m tzJG@csKyf. trsdK;om;ekdifiHa&;vSKyf&Sm;rSKeSifh wom;wnf; jzpfonfudk avhvmawG@&Sdekdifygonf// rGefvlrsdK;a&;&mtzGJ@csKyf. trsdK;om;edkfifiHa&; vkyfaqmifrSK rSefor#wdk@rSm/ edkifbvGifonf a&S@wef;Y yg0ifcJhonf[k qkdv#if rrSm;edkifay// tjcm; rGefvlrsdK;a&;&mtzGJ@csKyf acgif;aqmifrsm;eSifhtwl vufwGJIwyfOD;Y tjrJwrf;yg0ifcJhonfudk avhvmawG@&Sd&onf// rGeftrsdK;om;ta&; aqmif&Guf&mwGif tjcm;aom b0wl vlrsdK;pktzGJ@rsm;eSihfvnf; vufwGJ nDnGwf&ef tvGef ta&;=uD;a=umif;udk/ ekdfifbvGifwOD; aumif;rGefpGm wGufq rddonf// wrdsK;om;wnf;/ wzGJ@wnf;/oD;oD;jcm;jcm; aqmif&Gufvkyfudkfifonfxuf/ b0wl trsdK;om;tcsif;csif;/ tzGJ@csif;csif; aygif;pnf;jyD; nDnGwfpGm aqmif&Gufjcif;uydkrdk tusdK; jzpfxGef; edkifonfudk em;vnf oabmayguf xm;onf// xkda=umifh r[mrdwfzJG@a&;udk edkifbvGif txl;pdwf0ifpm;cJhonf// txll;ojzifh u&iftrsdK;om; tzGJ@pnf;rsm;eSifh vufwGJ

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

203

aqmif&Guf&ef=udK;yrf;cJhonf// u&iftrsdK;om;tpnf;t&kH;eSihf r[mrdwfzGJ@ekdif&ef =udK;pm; cJhonf// u&iftrsdK;om;wkd@. trsdK;om;nDvmcHrsm;udk ekdifbvGifwOD;onf rysufruGuf wufa&muf tm;ay;cJhonf// 1946-ckeSpfwGif zgyGefwGif usif;yaom/ u&if trsdK;om; uGefu&ufokd@4if;/ 1947-ckeSpf atmufwkdbmvwGif usif;yaom/ armfvjrdKif u&if trsdK;om;uGefz&ifokd@4if;/ ekdifbvGifonf/ vkH;vpkdufI wufa&mufcJhonf// u&if trsdK;om; acgif;aqmif =uD;i,frsm;eSifh &if;eSD; cifrifekdif atmif/=udK;pm;cJhonf// 1947-ckeSpf/ atmufwkdbmv(3)&ufeSifh (4)&ufwGif/ armfvjrdKifY usif;yaom u&if trsdK;om; txl;uGefz&if nDvmcHokd@ ekdifvSarmif/ ekdifbvGif/ q&mwif/ rd[Hom/ rGefomvif;/ rGefpdefxGef;wkd@ wufa&mufchJjyD;/ rGef-u&if pnf;vkH;nDnGwa&; twGuf/ f rGefacgif;aqmifwkd@=udK;pm;cJhonf// 1947-ckeSpfarmfvjrdKif u&iftrsdK;kom;uGefz&ifrSmyif/ u&iftrsdK;om; acgif;aqmif OuUX=uD;apmbOD;=uD;u u&iftrsdK;om;. a&S@vkyfief; vrf;pOf oabmxm;udk rGefacgif;aqmifrsm;udk ajymqkdwifjyxm;cJhonf// u&iftrdsK;om; rsm;taejzifh zqyvtpkd;&udk vufeufukdif/ u&ifwyfrsm;./ tiftm;ukdjyjyD; rdrdwkd@. trdsK;om;/ edkifiHa&; tcGifha&;rsm; udk t=uyfudkif awmif;,l&ef&Sdonf// rGeftrsdK;om;rsm; taejzifhvnf; TuJhokd@vkyfoifh a=umif; t=uHjyKcJhonf// OuUX=uD;apmbOD;=uD;. tjrifwGif TuJhokd@ t=uyfudkifv#if zqyvtpdk;&u tvG,fwulyif/ vkdufav#m vmrnf[k awG;qxm;[efwlygonf// rGeftrsdK;om; acgif;aqmifrsm; jzpf=uaom ekdifvSarmif/ ekdifbvGifwkd@onf/ OuUX=uD; apmbOD;=uD;. vrf;pOf oabmxm;rludk/ oaabmus vufcH=ucJhonf// xkdpOfurGef-u&if acgif;aqmifrsm;onf/ &kd;&dk;yif pOf;pm; awG;ac:cJh=uonf// rGef-u&iftrsdK;omm;wkd@onf rSefuefrSswaom awmif;qkdrSKrsm; udkom awmif;qkdjcif;jzpfonf// vlrsdK;wrsdK;taejzihf rdrdwkd@Y &&Sdxkdufaom/ rGefjynfe,f/ u&ifjynfe,fudk awmif;qkdjcif;rSsomjzpfonf// tjcm;aom/ &Srf;/ u,m;/ ucsif/ csif; vlrsdK;pkrsm; &ouJhokd@ rdrdwkd@onfvnf; &&Sdoifhonf[k &kd;om;pGm/ ,kH=unfxm;=uonf// z/q/y/v/ tpdk;&udk ppftiftm;jyjyD; rdrdwdk@. trsKd;om; edkifiHa&;tcGifha&;rsm;udk awmif;qkdv#if/ oufwef;ekjyD;/ tm;enf;aeonfh/ z/q/y/v/ tpkd;& taejzifh/ tvG,fwul yif/ vkdufav#mvmedkifrnf[kxifrSwfxm;=uonf// TuJhokd@aom u&iftrsdK;om;wkd@. a&S@vkyfief;pOfudk OuUX=uD;apmbOD;=uD; csrSwf vkyfaqmif&onfrSm ckdifvkHaom ta=umif;&Sdonf// xkdpOfumvwGif/ u&iftrsKd;om; tpnf;&kH;rS pnf;&kH;odrf;oGif;I&xm;aom ppftiftm;rsm;rSm/ tvGefawmifhwif;onf// jynfaxmifpk jrefrmedkifiHtpdk;&/ umuG,fa&;Xme vufatmuf&Sd/ u&if&kdifz,fwyf (3)wyf&if;vnf;&Sdonf// jynfxJa&;Xme vufatmuf&Sd/ u&ifppf&Jwyfvnf;/ u&if trsKd;om;wkd@bufrSm&Sdonf// jAdwdo#bm;rm; &dkifz,fwyfxGufeSifh bDtrfyDwyfxGuf/

204

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

u&iftrsKd;om;rsm;udkvnf;/ OuUXl=uD; apmbOD;=uD. u&iftrsdL;om; tpnf;&kH;rS odrf;oGif;I &&Sdxm;jyD;jzpfonf// 4if;tjyif 'kwd,urBmppf/ *syefawmfvSefa&;umvwGif r[mrdwf t*FvdyfbufrS yg0ifwdkufckdufay;aom u&iftrsdK;om;rsm;/ rsm;pGm&Sdonf// xkdu&iftrsdK;om; vufxJYvnf; v#dK@0Suf odrf;qnf;xm;aom/ vufeufcJ,rf; rD;ausmufrsm;/ trsm;jym;&Sdaeonf// *syeftqkwfwGif t*Fvdyfrsm;u odrf;qnf;rukefI u&ifaus;&Gma'owGif pGef@ypf xm;cJhaom/ vufeufcJ,rf; rD;ausmufrsm;udkvnf;/ u&iftrsdK;om; tpnf;t&kH;u/ trsm;tjym;/ pkpnf;&&Sdxm;=uonf// 4if;tiftm;wkd@udk tajcjyKI u&iftrsKd;om; tpnf;&kH;onf/ u&iftrsdK;om;umuG,fa&;wyfzGJ@ (Karen National Defence Organisation (KNDO) rsm;ukdyif/ tjrdK@jrdK@te,fe,fwdk@Y zGJ@pnf;xm;edkifjyD; jzpfonf// u&iftrsdK;om;acgif;aqmifref;bZHonf/ xkdzGJ@pnf;xm;aom (KNDO).OuUXjzpfvmonf// u&iftrsdK;om;wkd@. vufeuftiftm;/ ppftiftm;/ ppftawG@=uKHwkd@udk tajcjyKjyD;/ (KNU) OuUX=uD; apmbOD;=uD;onf/ OD;ek/z/q/y/vtpkd;&tm;/ tiftm;jyI u&ifjynfe,f awmif;,lrnfqdkonfrSm tvGef,kwWd&SdvSygonff// ta=umif;ckdifvkHonf[k qkd&ayrnf// okd@aomf rGefvlrsKd;wdk@taejzifh/ z/q/y/v tpkd;&tm; jcdrf;acsmuf&ef vufeufqkdI tyfwacsmif;r#/ r&dSao;yg// ppfoifwef;rsm;udk aumif;rGefpGmwufa&muf oif=um; xm;jyD; aom rGefvli,fqkdv#ifvnf; r&Sdoavmuf enf;yg;onf// xdkumvY vufeufudk udkifaqmif wwfaom/ ypfwwfaom rGeftrsdK;om;rsm;ukd vufcsdK;a&wGufvkd@ &edkifonf// rsm;rsm;jym;jym; r&SdvS// &Sif;&Sif;ajym&v#if/ rGefwdk@rSm u&iftrsdK;om; tpnf;&kH;uJhokd@/ vufeuftiftm; vltiftm;r&Sday// OuUX=uD;apmbOD;=uD;. t=uHOm%fjzpfaom/ ppftiftm;jyjyD; z/q/yv/tpdk;&udk/ t=uyf udkifI trsdK;om;tcGifhta&;rsm;udk awmif;qkd,lrnf[laom vrf;pOfudk/ rlt&vufcH vmcJh=uaom rGefacgif;aqmifrsm;onf/ wu,f vufawG@wGif taumifxnfaz:&ef/ tcufcJrsm;pGmjzifh &ifqkdifawG@&onf// vufeufudk rnfuJhokd@ pkaqmif; &,l=urnfenf;/ rnfuJhokd@ vltiftm; pkaqmif;&rnfenf;/ pkaqmif;I&vmaom vli,frsm;udk rnfodk@ ppfoifwef;ay;&rnfenf;ponfh jyoemaygif;pkHeSifh rGefacgif;aqmifrsm;&ifqkdifae&onf// rGefvlrsdK;a&;&mtzGJ@csKyf acgif;aqmifrsm;jzpfaomekdifvSarmif/ ekdifbvGif/ ekdifaiGodef;/ efkfifpHol/ ekdifbnGef@(ekdifbvGif.nD)/ edkifyef;omwkd@onf/vufeuftiftm;&&Sda&;/ vltiftm;&&Sda&;/ trsdK;om;wyfrawmfwck wnfaqmufekdif&ef tvsiftjref aqmif&Gufvm&onf// rGefvlrsdK;a&;&mtzGJ@rS acgif;aqmif =uD;i,fwkd@onf/ rnfokd@qufvuf aqmif&Guf&rnfudk

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

205

vSsdK@0SufI vsifvsif jrefjref wkdifyifaqG;aEG; qkH;jzwf=u&onf// wufwkw&kduf aqmif&Guf f &onf// tcsdefr&SdvSawmhacs// u&iftrsKd;om;uJhokd@ vufeuftiftm;rjyekdifcJhv#if/ rGefvlrsKd;wkd@tay: z/q/y/v/tpdk;&./ wzufowftqkH;jzwfudk cH&ekdifonf// u&ifvlrsKd;udk jynfe,fxlaxmifay;jyD;/ rGefvlrsKd;udk jynfe,fray;bJ csefvyfxm;edkifonf// TtwGuf rGefacgif;aqmifrsm;u pdk;&drfylyefrdonf// &kwfw&uf csufcsif; pDrHaqmif&Guf &ojzifh/ tvGeftcufcJeSifh &ifqkdifawG@ae&onf// xkdtcsdefumvonf/ vufeufpkaqmif; &,l ekdifaom enf;vrf;rSm (2)vrf;om &Sdonf[k/ rGefacgif;aqmifrsm;u jrif=uonf// (1)aiGa=u;jzifh 0,f,l pkaqmif; &,laomenf;// (2)vufeufudk/ ykvdyfxHrS vk,l pkaqmif;aomenf;jzpfonf// vufeufudk0,f,lpkaqmif; ,l&efvnf; rvG,fulvSacs// aiGa=u;tvkHtavmuf pkaqmif;&&Sd&ef tcufcJu&Sdao;onf// aiGa=u;&Sdonfxm;OD;awmh vufeufudk/ 0,f,l&ef rvG,fulvSacs// TuJhokd@aom tajcrsdK;udk/ rGefvlrsKd;a&;&mtzGJ@rS rGefacgif;aqmifrsm;u &ifqkdiawG@=uKHae&onf// 'ga=umifh aemufqkH;wGif vufeufudk/ f jzpfaomenf;jzifh vk,lI pkaqmif;,l&ef/ rGefvlrsKd;a&;&mtzGJ@ acgif;aqmifrsm;u qkH;jzwf vkduf&onf// vufeufrsm;udk vk,lI pkaqmif;,lrnfqkdonfrSmvnf; vG,fulvSonhf vkyfief;&yfwck r[kwfyg//tvGefv#dK@0SufI/=uHpnf/aqmif&Guf&onf// rayguf=um;atmifaqmif&Guf&onf// rGefacgif;aqmifrsm;u/ rGefvli,frsm;udk v#dK@0Suf nGef=um; aqmif&GufapcJhonf// t"durSm rGefvlrsK;da&;&mtzGJ@csKyfrS vufeufrsm; pkaqmif;aeonf/ vufeufrsm;udk vk,&ef pDpOf l aqmif&Gufaeonf qdkwJhtcsufwdk@udk z/q/y/v/tpkd;&tm; vkH;0rod&ap&efyifjzpfonf// Sd vkH;0 rayguf=um;ap&efjzpfonf// TuJhokd@ rGefacgif;aqmifrsm;onf/ wufwkw&dkufI/ f rGeftrsKd;om;umuG,fa&; Xmewckudk zGifhvSpfedkif&ef =udK;pm;=uonf// xkdpOfumvwGif/ u&if trsdK;om; umuG,fa&;wyfrsm; &SdaejyD;jzpfonf// rGeftrsdK;om;umuG,fa&;wyfwGif/ rGefpHolu wm0efcHjzpfonf// ekdifbnGef@eSifh edkifyef;omwdk@u 'kwm0efcHrsm;jzpfonf// rsdK;cspf rGefvli,frsm;udk vkdufvHpnf;&kH;odrf;oGif;&onf// pnf;&kH;odrf;oGif;I &vmaom vli,frsm;udk ekdifbnGef@u v#dK@0SufpGm ppfa&;;oifwef;rsm; ay;&onf// aemufykdif;wGif jynfol@&JabmftzGJ@/ weoFm&Dwkdif; avhusifha&;XmerS/ AdkvfrGefodef;(xkH;tkdif) vma&muf yl;aygif;ojzifh/ tiftm;ydkrdkaumif;rGefvmonf// 4if;vli,frsm;udktajccHjyD;/ rGeftrsdL;om; umuG,fa&;wyf (Mon National Defence Organization (MNDO)/udk zJG@pnf; ekdfifcJhonf// /trnfemrom/ xlaxmifxm;edkifjyD; jzpfaomfvnf;/ rGefumuG,fa&; wyfwGif/ vufeuftiftm;vkH;0r&Sdfao;acs// xkd@a=umifh vufeuf&&Sd&ef tjrefqkH; taumifxnfaz: aqmif&Guf&onf//

206

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

TuJhokd@ rGefvlrsdK;a&;&mtzGJ@rS trsdK;om;a&; vkyfief;rsm;udk ajcvSrf;oGufoGufeSifh vSsdK@0Suf vkyfaqmifaeonfhtcsdefrSm rGefwkdif;&if;om;tpnf;&kH;rS rGefacgif;aqmifwdk@onfvnf;/ rdrdwkd@vrf;pOfjzihf trsdK;om;a&;vkyfief;rsm;udk wenf;wvrf; wkd;jrSifhI vkyfaqmifaeonf// 1948-ckeSpf azaz:0g&Dv/ ( )&uf (1309/ckeSpfwydk@wG@Jvqkwf(1)&uf)ae@wGif/ yxr OD;qkH; aom/ rGeftrsdK;om;ae@ tcrf;em;udk bDvl;u|ef;/ &GmvGwf&GmwGif rGefwkdif;&if;om; acgif;aqmif(7)OD;wdk@u OD;pD;Iusif;ycJh=uonf// rGefwkdif;&if;om;tpnf;t&kH; acgif;aqmif wkd@onf/ 1946-ckeSpf yinDvmcH. qkH;jzwfcsufw&yfjzpfaom/ [Hom0wD aejynfawmf/ wnfaxmifaomae@ wydk@wGJ vqkwf(1)&ufae@udk rGeftrsdK;om;ae@tjzpf owfrSwf usif;y&ef qkH;jzwfcsuf &SdcJhonfhtnD/ rGeftrsdK;om;ae@udkdpwif usif;y=ujcif; jzpfonf// rGeftrsdK;om;ae@udk yxrOD;qkH; pwifusif;ycJhaom/ rGefwkdif;&if;om; tpnf;t&kH; acgif;aqmif(7)OD;wdk@rSm atmufygtwdkif;jzpf onf// (1) q&mawmfemJukov(uGmef,kduf)(usdKufoDrGefausmif;q&mawmf=uD;) (2) ekdifzdk;csdK/ (3) edkifx0ft;(urm0uf) (4) emJysKif(urm0uf) (5) emJqmefrnf(urm0uf) (6) emJz0fpdif(urm0uf/ekdifzkd;pdef) (7) emJz0ftHif(ekdfifzdk;atmif/&GmvGwf)25 txufyg rGefwdkif;&if;om; acgif;aqmifyk*~dKvf(7)OD;wkd@ OD;aqmifjyD; &GmvGwf&Gm txuf &kyf&Sif&kHwGif rGeftrsdK;om;ae@udk pnf;um;odkufjrdKufpGm usif;ycJh=uonf// aemifeSpf aeSmifeSpfrsm;wGif rGeftrsdK;om;wkd@onf rdrdwkd@.trsdK;om;ae@udk wyfkd@wJGvqkwf(1)&uf ae@ a&mufwkdif; eSpfpOfrysufruGuf qufvufusif;ycJ@=uonf// xkdokd@rGef-u&ifvlrsdK;wkd@ trsdK;om;awmif;qkdrSKtwGuf jyifqifrSKonf/ t&Sdeft[kef&/ tm;aumif;vmonftcsdefwGif/ zqyvtpdk;&. zdeSyfrSKrsm; rormvkyf=uHrSKrsm; wpp h jzpfay: vmonf// rGef-u&ifacgif;aqmifrsm;tay: trsdK;rsdK; zdeSdyfhrSK jcdrf;ajcmufrSKrsm;udk jyKvkyfvmonf// rGefvlrsdK;a&;&mtzGJ@csKyfrS acgif;aqmifrsm;onf/ rdrdwkd@ =udKwifjyifqif&ef vkdtyfonfrsm;udk/ wufwkwf jyifqifaqmif&Guf&ef tcsdefa&mufaejyD; jzpfa=umif;udk oabmaygufvmonf// &Jpcef;rsm;udkodrf;ykdufjyD; tvsiftjref vufeufcJ,rf; rD;ausmuf rsm;udkpkaqmif;&ef e*kdutpDpOf&Sd xm;onfhtwkdif;/ jrefjrefaqmif&Guf&efpDpOf=uonf//
25

k?I]pjq*I]pjmxjkuEqvcjrtjTwj\tCYek.njgkUmxjepcj(5w)qN.ow>\

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

207

rGefvlrsdK;a&;&m tzGJ@csKyfonf/ ekdifyef;omeSifh rGefAkdvfodef; wkd@eSpfOD;tm; OD;aqmifapjyD; rGefvli,fta,muf(30)wkd@eSifhtwl/ 1948/ckeSpf/ Zlvkdifv(20)&uf/ aumZmouU&mZf/ (1310)/ 0gacgifvjynfhae@&ufwGif/ Zmojyifaus;&Gm&Jpcef;udk twif;t"rR 0ifa&muf odrf;ykdufjyD;/ &JxHrS vufeufrsm; udkodrf;,laponf// (Tae@udktpGJjyKI rGeftrsdK;om; awmfvSefa&;ae@[k owfrSwfcJh=uonf) Tae&mwGif ekdifyef;omeSifh rGefAkdvfodef;wkd@eSpfOD;udk OD;aqmifaponfrSmvnf; ta=umif;&Sdonf/ ekdifyef;omonf Zmojyif&Gmom; r[kwfyg// oHjzLZ&yfjrdK@teD;rS 0Juavmif&Gmom;jzpfonf// xdk@twl AkdvfrGefodef;onfvnf; Zmojyif &Gmom;r[kwfyg// xkH;tkdif&Gmom;jzpfonf// &nf&G,fcsufrSm/ trnfrodaom rGefvli,fwpk wdk@u/ &Jpcef;&Sd/ vufeufcJ,rf; rD;ausmufrsm;udk vk,lodrf;ydkufoGm;onf[k trsm;u xifrSwfatmifaqmif&Guf&jcif;jzpfonf// rGefvlrsdK;a&;&mtzGJ@/ trnffvkH;0rayguf=um;&ef &nf&G,fonf// tu,fI trnfayguf=um;ygu zqyvtpkd;&eSifh rGefvlrsdK;a&;&mtzGJ@csKyf acgif;aqmifwkd@ xdyfwkduydyuQjzpfoGm;rnf// f xkdpOfu ekdifyef;omwkd@rSm/ vufeuf[lI/ pwif;uef;wvuf/ ajcmufvkH;jyL; wvufeSifh/ *syef&kdifz,fwvufjzifh &Jpcef;udkodrf;ydkuf ,lcJhonf// tvGef owWd&Sdonf[k qkd&ayrnf// Zmojyif &Jpcef;udk odrf;ykdufekdifjyD;/ atmifyGJcHvkdufaom/ rGefvli,frsm;wkd@onf/ tvGef tm;rmef wuf=uGvmonf// wqufwnf;wGif/ aumhbdef;/ aumhayguf/ uwkd;/ aumhESyf/ xkH;tkdif&Gmokd@oGm;I/ &Jpcef;&Sd vufeufcJ,rf; rD;ausmufrsm;udk vkdufvHodrf;ykduf ,lcJh=uonf// jrpfa=umif;wGif oGm;vmaeaom/ tpdk;&oabFmudkyg odrf;ydkufvkduf=uonf// atmifyGJ& tm;rmef wufaeonhf rGefvli,frsm;yDyD/ ekdifyef;omeSifh AkdvfrSGefodef;wkd@rSm trSwfrxifbJ/ rGefvlrdsK;a&;&mtzGJ@. tvHudk v$ifhxljyD; atmifyGJcH=uonf// TuJhokd@ vufeuf odrf;,l&mwGif rGefvlrsKd;a&;&mtzGJ@. trnfemr/ wHqdyfwkd@udk/ vkH;0tokH;rjyK&/ owif;rayguf=um;atmif/ v#dK@0SufpGm aqmif&Guf &rnf[laom rlv&nf&G,fcsufudk arhaysmufoGm;=uonf// rGefvlrsdK;a&;&mtzGJ@. tvHudk &J&Jwif;wif; xifxifay:ay:v$ifhxljyD; atmifyGJcHvkdufojzifh/ ajz&Sif;IrvG,fulaom aemufqufwGJ jy\em&yfrsm;udk zefwD;vkdufovkd jzpfoGm;onf// z/q/y/v/tpdk;&onfvnf;/TtvHudkta=umif;jyKjyD;/ rGeftrsdK;om;acgif;aqmifrsm;tay: xkd;eSuf&ef tcGifhaumif;w&yf&oGm;onf// Tvufeufodrf;,ljcif;udpPonf/ rGefvlrdsK; a&;&mtzGJ@. vuf&momjzpf&rnf[k tckdifrmpGyfpGJajymqkdvmonf// acgif;aqmifrsm;tm; ta&;,l&ef jcdrf;ajcmufajymqkdvmonf// ekdifvSarmif/ekdifaiGodrf;ekdifbvGif ekdifpHolwkd@u 'kdifcHajz&Sif;&onf// rGefvlrsdK;a&;&mtzGJ@ acgif;aqmifrsm;taejzifhvnf; TudpPudk rdrdwdk@ vkH;0rod&onfhta=umif;/ vdrfvnf ajz&Sif;&onf// rGefvlrsdK;a&;&mtzGJ@./ n$ef=um;csuf t& aqmif&Gufjcif;vnf; r[kwfyg// tzGJ@0if vli,fwpkwdk@u ekdifiHa&;uGsHI rqifjcif

208

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

vkyfaqmif rdjcif;om jzpfonf[k oufqkdif&m tm%mydkifrsm;tm; ajz&Sif;&onf// TrGefvli,frsm;udk tjrefqkH;vufeufcsbdk@ oufqkdif&m tm%mykdifrsm;u awmif;qkd vmonf// rGefvlrsdK;a&;&m tzGJ@acgif;aqmifrsm;udk wm0efay;jyD; xkdvli,frsm;tm; vufeufcsatmif/ aqmif&Guf aponf// OuUXekdifvSarmif/ twGif;a&;rSL;ekdifaiGodrf;wkd@u vkdufvH aqmif&Guf&onf// odk@aomf rGefvli,facgif;aqmif/ ekdifyef;omeSifh AkdvfrGefodef; wkd@uvufeufrcs/vufeufrtyf[k/jyif;jyif;xefxefjiif;qefaecJhonf// Tokd@edkifyef;omwkd@ jiif;qefae&jcif;rSm/ edkifaiGodef;eSifhrGefacgif;aqmifrsm;.v#dK@0Sufn$ef=um;jcif;a=umifh jiif;qef aejcif;jzpfonf// rGefvli,frsm;tm; vufeufcsapa&; =udK;yrf;rSKonf/ [efaqmifrSKom jzpfonf// aemufqkH;wGif rGefvli,frsm; vufeufwkdufckduf,lrSK udpPudk tpkd;&eSifh rGefacgif;aqmifwkd@ =udK;pm;yrf;pm; aqmif&Guf=uaomfvnf;/ jy\emonf ajyvnf oGm;jcif;r&Sday// rGefvlrsdK;a&;&mtzGJ@. acgif;aqmifrsm;eSifh tpkd;&tm%mydkifwkd@ t=um;wGif tajcaeonf/ wjznf;jznf;wif;rmvmonf// aemufqkH;wGifrGefvlrsdK;a&;&mtzGJ@ acgif;aqmifrsm;jzpfaom/ ekdifbvGifeSifh ekdifaiGodrf;udk/ 1948-ckeSifhZlvkdifv/(28)ae@wGif/ tm%mydkfifrsm;uzrf;qD;jyD; armfvjrdKifaxmifokd@ykd@xm;vkdufonf// aemufwae@Zlvkdifv(29)ae@wGif/ uavmhaomhwGif wm0ef,laqmif&Gufaeaom/ rGefvlrsKd;a&;&mtzGJ@ acgif;aqmifrsm;jzpfonfh/ ekdifpHol/ rGefbkd;aumif;/ ekdifpdefxGef;(uanSmf)/ AdkvfausmifeSifh&Jabmf(20) ausmfwkd@udkzrf;qD;jyD;/ armfvjrdKif axmifokd@ ydk@xm;vkduf=uonf// rGefvlrsdK;a&;&mtzGJ@eSifh tm%mydkfifwkd@t=um; wGif jy\emonf ajz&Sif;I rajyvnfbJ/ =uD;rm;oxuf =uD;rm;vmonf// tajcaeonf wjznf;jznf;wif;rmvmonf// armfvjrdKif&Sd rGefacgif;aqmifrsm;udk zrf;qD;vkdufonf qkdaomowif;udk/ oxkHc&kdif&Sd rGefu&if/ acgif;aqmifrsm;u od&aomtcg/ vufwke@fjyefonfhoabmjzifh/ oxkHjrdK@eSifh Sd c&kdifwckvkH;udk 1948-ckeSpfZlvkdifv(29)&ufae@rSpIrGef-u&if acgif;aqmifrsm;u/ vkdufvH odrf;ydkuf=uonf// rGeftrsdK;om;zufrS ekdifodef;aarmifu OD;pnf;aqmif&Gufonf// rGef-u&if yl;wGJaumfrwDw&yf zGJ@pnf;I tkyfcsKyfonf// rGeftrsdK;om;bufrS ekdifom[ef/ ekdifxGef;pdef (rif;oef;xGef;.zcif)/ ekdifatmifcspfpH (ekdifbvGif.nD)wkd@u yg0ifI tkyfcsKyfa&; wm0ef,l=uonf// TuJhokd@ oxkHjrdK@udk rGef-u&ifrsm;u odrf;ydkufvkdufonf [laom owif;udk tpkd;&uodd&dSaomtcg/ armfvjrdKifjrdK@ukdvnf; TuJhokd@yif rGef-u&ifrsm; odrf;ykdufvmrnfudk z/q/yv/tpkd;&upkd;&drfvmonf//

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

209

zqyvtpkd;&onf armfvjrdKifudk =udKwifumuG,fr_rsm; uref;uwef; aqmif&Guf&ef =udK;pm; vmonf// zrf;qD;csKyfaeSmifjyD; axmifoGif; xm;aom/ rGeftrsdK;om; acgif;aqmif rsm;jzpfonfh ekdifbvGif/ ekdifaiGodrf;/ rGefpHol/ ekdifausmif/ rGefbkd;aumif;/ ekdifpdefxGef;wkd@eSifh4if;/ armfvjrdKifjrdK@&Sd u&ifacgif;aqmifrsm;eSihf4if; awG@qkHaqG;aEG;&ef udk,fpm;vS,f apv$wf vmonf// &efukefjrdK@SrS&JcsKyf/ AkdvfcsKyfxGef;vSatmifeSifh u&iftrsdK;om;tpnf;&kH;rS u&if acgif;aqmif apmom'ifwkd@udk tpdk;&uapvGwfvmonf// 1948-ckeSpfZlvkdifv(31)ae@wGif armfvjrdKifjrdK@AdkvfwJwGif &JcsKyfAkdvfcsKyfxGef;vSatmifonf/ wkdif;rif;=uD; OD;cifaarmif&if/ c&kdif0efOD;bpef;/ c&kdif&J0efaxmufOD;vSarmifwkd@eSifh/ awG@qkHaqG;aEG;=uonf// jy\em t&yf&yfajyvnfa&;twGuf rnfuJhokd@ aqmif&Gufv#if oifhav#mfrnfudk n_de_dif;wkdifyif =uonf// TuJhodk@pka0; n_de_dif;wkdifyifaepOfrSmyif/ ppf&Jwyf&if;t&m&Sd u&iftrsdK;om; apm[if'gqifeSifh u&if&Jabmfwyfom;rsm;u/ 4if;pnf;a0;xkdifae=uaom/ tpdk;&t&m&Sd tmvkH;wkd@udk n(8)em&DwGif zrf;qD;vkdufonf// AkdvfcsKyfxGef;vSatmif wOD;onfom/ xGufajy;vGwfajrmufoGm;onf// xkdtm%modrf;aom/ u&iftrsKd;om; apm[if'gqifwkd@ tzJG@uyif/ ekdifbvGif/ ekdifaiGGodrf;/ ekdifpHol/ ekdifausmif/ rGefbkd;aumif;/ rGefpdefxGef;wkd@udk nwGif;csif;yif/ axmifrSxkwfcJhonf// 1948-ckeSpfZlvkdifv(31)nYyif rGef-u&ifacgif;aqmifwdk@ n_dekdif;wdkifyifjyD; armfvjrdKifjrdK@eSifh usdKuQrDc&kdifwckvkH;udk odrf;,l&efqkH;jzwf=uonf// 1948-ckeSpf=o*kwfv(1)&ufae@ eHeuf rdk;rvif;rD armfvjrdKifjrdK@udk odrf;ydkuf,lvkdufonf// rk'kHjrdK@udk eHeuf(11)em&DtcsdefwGi f odrf;ykduf,lvkdufonf// usefaomoHjzLZ&yfjrdK@/a&;jrdK@eSifh acsmif;qkHjrdK@rsm;udk odrf;ykduf,l&ef/ toD;oD;wm0efcGJa0,l=ujyD;/ aqmif&Guf=uonf// txl;ojzifh/ OD;pD;aqmif&GufolrSm ekdifaiGodrf;jzpfonf// usdKKuRa&mjrdK@rSwyg;tm;vkH;aom jrdK@rsm;udk rGefwdk@uodrf;,lekdifcJhonf// rGefwyf&if;&kH;udkrl bkdukef;&yf txufvrR=uD;/ a&$wnifwGifzGifhvSpfxm;onf// armfvjrdKifjrdK@ udkodrf;ydkfufjyD;aemuf/ ekdifiHa&;/ppfa&;/ tkyfcsKyfa&;rsm;udkyl;wGJaqmif&Gufekdif&ef/ rGef-u&if yl;wGJaumfrwDw&yfudk zGJ@pnf; =uonf// 1948-ckeSpf=o*kwfv(2)&ufwGiftpdk;&. ar,kppfoabFmonf armfvjrdKifjrpfwGif;odk@ 0ifa&mufqkdufuyfvmonf// &JcsKyfAkdvfcsKyfxGef;vSatmifvnf;oabFmeSifhtwlygvmonf// AkdvfcsKyfxGef;vSatmif.zdwf=um;csuft&/ edkifvSarmif/ ekdifbvGif/ ekdifaiGodfrf;wkd@(3)OD;onf/ ar,koabFmrSm&Sdaeaom AdkvfcsKyfxGef;vSatmifudk oGm;a&mufawG@qkHcJhonf// rGefjynfe,f udk tpdk;&rS tjrefqkH;taumifxnfaz:ay;ygu tm;vkH;jidrf;csrf;oGm;rnf[k rGefacgif;aqmif rsm;u wifjy cJhonf//

210

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

z/q/y/v/ tpdk;&onfvnf; vdrfrm yg;eyfpGm enf;y&d,m,frsm;udk usifhoH;k I jy\emudk udkifw,f ajz&Sif;&ef tylwjyif; =udK;pm;vmonf// rGef-u&ifwkd@=unfndKav;pm;aom/ G au/tif/,l/ OuUX=uD; apmbOD;=uD;eSifh apm0DvDausmf wkd@udk pnf;&kH;I armfvjrdKifokd@ apv$wfcJhjyefonf// 1948-ckeSpf=o*kwfv(8)&ufwGif/ u&iftrsdK;om;tpnf;&kH;rS OuUX=uD; apmbOD;=uD;eSifh apm0DvDausmfwkd@ armfvjrdKifjrdK@udka&mufvmonf// OuUX=uD;apmbOD;eSifh rGef-u&ifacgifaqmifwkd@ awG@qkHaqG;aEG;=uonf// xkdaqG;aEG;yGJwGif/ OuUX=uD;apmbOD;=uD; onf/ rdrd.tjrifudk yGifhyGifhvif;vif; wifjyajymqdkoGm;onf// ,ae@tcsdefcgonf/ vufeufudkif awmfvSefa&;pwif&ef tcsdefrusao;a=umif;/ jrdK@&Gmwdk@udkodrf;jyD;/ ,SOfjydKiftpdk;&w&yf zGJ@pnf;&efvnf; roifhav#mfao;a=umif;/ rdrdtaejzifh jrifa=umif;/ z/q/yv/tpdk;&tm;/ vufeuftiftm;jyjyD; rGefu&ifwkd@ vkdvm;aeaom/ trsdK;om; ekdifiHa&; tcGifha&;rsm;udk awmif;,l&efom jzpfoifha=umif;// ponfjzifh tus,fw0ifh apmbOD;=uD;u &Sif;vif;wifjyonf// 4if;apmbOD;=uD;.tjrif tay: armfvjrdKif&Sdu&ifacgif;aqmifrsm;eSifh rGefacgif;aqmif rsm; jzpf=uaom ekdifvSarmif/ ekdifbvGif/ ekdifaiGodrf;/ekdifpHolwkd@u oabmwlvufcHonf// OuUX=uD; apmbOD;=uD;eSifh armfvjrdKif&Sd rGef-u&if acgif;aqmifwkd@. aqG;aEG;r_ oabmwl nDcsuft&/ tpkd;&onf 'k/AkdvfrSL;=uD;aemfvm OD;aqmifaom/ ucsifwyf&if;(2)wyf&if;udk armffvjrdKifokd@apvGwfcJhonf// 'k/AkdvfrSL;=uD;aemfvmonf/ rGef-u&if acgif;aqmif;rsm;eSifh nSdke_dif;wkdifyifjyD; armfvjrdKifjrdK@udk(3)ykdif;/ydkif;ItkyfcsKyf=uonf// armfvjrdKif'kdif;0efuGif;ykdif;udk u&ifwyfrsmukd4if;/ a&$awmif&yfrS armifiH&yfxdudk rGefwyfrsm;u4if;/ rkyGefeSifhqdfyfurf; &yfuGufrsm;udk tpdk;&. wyfu4if;/ toD;oD; ykdif;jcm;I tkyfcsKyf=u&ef oabmwlcJhonf// 4if;tjyif/ usdKuQrDc&kdif vkHjcKHr_twGu/f ppf0efxrf;wyf wwyfudkvnf; zGJ@pnf;&ef oabm wl =uonf// 4if;zGJ@pnf;rnfh/ ppf0efxrf;wyf wyf&if;wGif/ rGefwyfcGJwcGJ/ u&ifwyfcGJ wcGJeSifh tjcm;aom vlrsKd;rsm;yg0ifonfh wyfcGJwcGJ/ pkpkaygif; wyfcGJ(3)cGjJ zifh/ zGJ@pnf;&ef oabmwl =uonf// okd@aomf z/q/y/v/ tpkd;&onf rlvuyif r&kd;om;aom/ oabmxm; &SdcJhonfh twkdif;/ wajz;ajz;/ 4if;.Zmwd&kyf ay:vmonf// rGefwyfcGJ/ u&ifwyfcGJrsm;jzifh/ zJG@pnf;rnfh/ ppf0efxrf; wyf&if;udk/ rGefwyfcGJ/ u&ifwyfcGJrsm; rygbJ tjcm;wyfrsm; jzifh zGJ@pnf; xlaxmifvmonf//

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

211

zqyv tpdk;&onf jynfol@&JabmfeSifh/ z/q/y/v/ tpkd;& vufatmufcH vufeufudkif wyfrsm;udk v#dK@0Suf/ vufeuf tiftm; ay;urf; axmufyHhjyD;/ rGefeSifh u&ifwyfrsm;udk/ v#dK@0Suf wkdufckduf acsrSKef; aponf// v#dK@0Suf vlowftzGJ@rsm;zGJ@I rGefacgif;aqmif/ u&if acgif;aqmifrsm;udk vkyf=uH owfjzwfaponf// zqyv/ tpdk;&. tvpf0ifwkdufrSK/ tvpf acsmif;ajrmif; ypfcwfrSK/ vkyf=uHrSKwkdk@a=umifh/ rGef-u&if vufeufudkfif wyfzGJ@wkd@onf/ rdrdwkd@ vkHjcKHa&; twGuf/ armfvjrdKifrS qkwfcGm cJh&onf// armfvjrdKifjrdK@rS zg;atmuf&Gmodk@4if;/ uavmhaomh/ xkH;tkdif/aumheSyf paom aus;&Gmodk@4if;/ qkwfcGmoGm;&onf// 1948-ckeSpfpufwifbmv/(2)&ufae@wGif usif;yaom wkdif;jynfjyKv$wfawmfqXr nDvmcH wGif/ 0ef=uD;csKyfocifekonf oD;jcm;jynfe,fudpPeSifh ywfoufI ekdifiHawmftpkd;&. oabmxm;udk ajym=um;cJhonf// jynfaxmifpk jrefrmekdifiH[m/ vlOD;a& enf;wJh ekdifiHwekdifiH jzpfw,f// 'DvkdvlOD;a&; t& enf;yg;wJh ekdifiHwekdifiH[m/ wpk wa0;wnf; &Sdbdk@ vkdw,f/ pD;yGm;a&; t& vnf;aumif;/ umuG,fa&;t& vnf;aumif;/ jynfaxmifpkudk tpdwfpdwf tjr$mjr$m cGJvdk@r&bl;// vuf&Sd &Srf;jynfe,f/ ucsifjynfe,f/ u&ifeDjynfe,f ponfjzifh cGJjcrf;rSK udkyif/ u|efawmf taejzifh &meSKef;jynfh oabmrwlbl;// 'grdk@ aemufxyf jynfe,fray;bkd@ u|efawmfwkd@ zqyv tpkd;&rSm rlcsxm;w,f//26 OD;ek. zqyvtpkd;&onf aemufxyf jynfe,fay;&ef tvdkr&Sda=umif;udk twdtvif; ausjimvkdufonf// ocifek. rdef@cGef;udk =unfhjcif;tm;jzihf/ zqyv Armacgif;aqmifrsm;. qENrSm jynfe,f ay;a&;udk vkH;0 rvkdvm;a=umif; ay:vGif xif&Sm;aeonf// &Srf;/ u,m;/ ucsifjynfe,frsm;udkay;cJhonfudkyif vkH;0pdwfqEN r&Sdonfudk az:n$ef;aeonf// &Srf;/ u,m;/ ucsif/ csif; ponfwkd@udk vufopf ArmudkvdkeDatmufwGif xm0&xm;vkdonfrSm ay:vGifaeonf//cGJxGufcGifhudktwdtvif; todtrSwfrjyKa=umif; tvGefxif&Sm;aaeonf// yifvkHnDvmcHY Arm acgif;aqmifrsm; ajym=um;cJhaom pum;eSifh OD;ekOD;aqmifaom zqyv acgif;aqmifwkd@. ajym=um;aom pum;rsm;wkdk@onf/ tvGef uGmjcm; aeonfudk awG@&onf// vGwfvyfa&; &jyD;aemuf zqyv acgif;aqmifwkd@. pum;onf/ AkdvfcsKyf atmifqef;. tjrifeSihf xifxif &Sm;&Sm; uGJv$J aeonfudk tuJcwf rd=uayrnf// yifvkHnDvmcHeSifh vGwfvyfa&; &csdefonf/ &ufydkif;vydkif;rS#yif tcdsefumv uGmjcm;onf// Armacgif;aqmif wkd@. edkifiHa&;tjriffajymif;vJrSKu jrefqefvGef vSonf//
26

(1958-1962/jrefrmedkifiHa&;/pm/273)

212

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

Tae&mwGif yifvkHnDvmcHY ajym=um;cJhaom/ AdkvfcsKyfatmifqef;.pum;ukd tenf;i,f axmufjyI a&;om;vkdygonf// 1947-ckeSpf azaz:0g&Dv(9)&ufwGif qufvuf usif;yaom/ yifvkH nDvmcHwGif/ odEMDapmfbGm;u obmywdtjzpf aqmif&GufjyD;/ Armudk,fpm;vS,f AdkvfcsKyfatmifqef;u/ atmufygtwkdif; rdef@cGef;ajym=um;cJhjyefw,f/ jrefrmjynfonf/ ,cktcg/ vGwfvyfa&;&jyD[k qkdekdifa=umif;/ usef&Sdaeao;aom jy\emrSm/ awmifwef; a'orsm;yif jzpfa=umif;// AD;vyfaqG;aEG;yGJY/ awmifwef; a'orsm;udk jrefrmjynfreSifh wcsdefwnf;Y/ vGGwfvyfa&;ray;Irjzpf[k rdrdajymqkd cJha=umif;// awmifwef; a'oudk/ jAdwdoSswkd@ wkduf&kduf tkyfcsKyfjcif;udk jrefrmwkd@u/ reSpfouf// awmifwef;e,fudk awmifwef; vlrsdK;u tkyfcsKyfjcif;udkom/ rdrdwkd@ vkdvm;a=umif;// jrefrmrsm;onf/ jAdwdoSswkd@.u|ef/ rjzpfvkda=umif;/ xkdenf;wl/ awmifwef; a'o rsm;vnf; jAdwdosSu|ef rjzpfapvkda=umif;// xkd@jyif awmifwef; a'orsm;onf/ jrefrmwkd@. u|ef/rjzpfapvkda=umif;//27 txufygAdkvfcsKyfatmifqef; ajym=um;cJhaom pum;eSifh apwem wkd@onf/ ,ck0ef=uD;csKyf OD;ek ajym=um;aom pum;wkd@eSifh teSpfom&t&4if;/ apwemt&4if;/ rwlnD wvGJ wacsmf jzpfaeonfudk awG@&onf// txufyg pum; eSpf&yfudk xkdyk*~dKvf eSpfOD;wkd@u ajymqkd cJh=uaom/ tcsdefumvudk =unfhvSsif/ atmuffygtwkdif; awG@&ayrnf/ 1947-ckeSpf azaz:0g&Dv (9)&ufeSifh 1948- ckeSpf pufwbFmv(2)&uf wdkd@jzpfonfudk awG@&ayrnf// Tpum; eSpf&yfudk ajymqdkcJhonfh/ tcsdeftydkif;jcm;udk =unfhvSsif eSpfumv tm;jzifh ruGmjcm;vS/ wpfeSpf ausmfausmfrSsom &Sdonf// odk@aomf/ t"dy`g,fonf tvGefuGmjcm; vSonfudk awG@&ayrnf// Tpum;eSpf&yfudk=unfhjcif;tm;jzifh/ zqyvArmacgif;aqmifrsm; rSm tprlvuyif/ &dk;om;rSKr&Sdonfh tcsufu ay:vGifxif&Sm;aeonf// [efaqmifrSKeSifh jynfheSuf aeonfudk tuJjzwfawG@ekdifonf// zqyv tpdk;&. wkdif;&if;om;tay: xm;&Sd aom/ rl0g'vrf;pOfonf/ Tokd@ajymif;vJ/ azgufjyef vmonfeSifhtwl/ wzuf wGifvnf;/ rGef-u&if trsdK;om;wkd@. trsdK;om; vSKyf&Sm;rSKudk enf;rsdK;pkHjzifh/ acsrSKef;wkdufckduf&ef t=uHxkwfvmonf// rGef-u&if trsdK;om;wkd@ pnf;vkH; nDnGwfrSKeSihf trsdK;om;edkifiHa&; vSKyf&Sm;rSKwkd@udk/ ekdifiHa&;enf;t&/ xkd;eSuf jzdKcGJekdifa&;twGuf =udK;pm;vmonf//rGefu&iftrsdK;om;acgif;aqmifrsm;udkvkyf=uHowfjzwf&efvSsdK@0Suf=uHpnfvm=uonf//
27

/AkdvfcsKyfatmifqef;.vGwfvyfa&;=udK;yrf;rSKvpOfrSwfwrf;/pm/141

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

213

1948-ckeSpf atmufwkdbmv(5)&ufae@wGif/ zqyv OD;ektpkd;&onf/ jynfaxmifpk jrefrm ekdifiHawmftpdk;& a'otvdkuf udk,fykdiftkyfcsKyfcGifh pkHprf;a&; aumfr&SiftzGJ@udk zGJ@pnf; ay;vkdufonf// aumfr&Sif.vkyfief;rsm;rSmatmufygtwkdif;jzpfonf// 1/ u&if/rGef/&ckdifwdkif;&if;om;wkd@. a'otvkduf udk,fykdiftkyfcsKyfcGifh &vkdaomqENrsm; udkpkHprf;&ef// 2/ tu,fI xkdqENrsm;onf tajccHOya'. oabmw&m;eSifh tusKH;0ifjyD;jzpfv#if/ xkdqENrsm;udk tjrefqkH; jznfhpGrf;edkifrnfhvkyfief;pOf enf;vrf;rsm;udk a&;qGJwifjy&ef// 3/ tu,fI xkdqENrsm;onf tajccHOya'. oabmw&m;eSifh tusKH;r0ifcJhaomf/ xkdodk@aom tcufcJrsm;udk ausmfvGefedkifrnfh enf;vrf;rsm;udk &SmazGay;&ef// 4/ txuf&SmazGawG@&Sdonfh enf;vrf;rsm;udk/ 'Drdkua&pDpHepft& tjrefqkH; txajrmuf atmifzefwD;ekdifrnfhenf;vrf;rsm;udka&;qGJwifjy&ef// Taumfr&Sif. &nf&G,fcsursm;rSm/ rGef/ u&if/ &ckdifvlrsdK;pkqkdif&m tcGifha&;rsm;udk ay;&ef f twGuf/ pkHprf;aom aumfr&Sifjzpfonf[k/ tpkd;&u ausjimcJhonf// 'gayrJh rGef-u&if awmfvSefa&; acgif;aqmifrsm;onf// Taumfr&Siftay: vkH;0t,kH=unf r&Sdacs// rGef-u&if vufeufudkif awmfvSefa&;udk aeSmufaeS;atmif wrifwum tcsdefqGJaom oabmjzifh zGJ@pnf;aom aumfr&Sif jzpfonf[k jrif=uonf// trSefrSm Taumfr&Sifonf u&ifvlrsKd; ta&; udpPudk t"duxm; pkHprf;jcif;jzpfonf// u&ifvlrsdK;. vufeufudkfif awmfvSefa&;udk tcsdefrSD wm;qD;&eftwGuf/ u&ifjynfe,fudk ay;vkdaom oabmjzpfonf// rnfokd@aom a'ojzifh/ u&ifvlrsdK;udk jynfe,f ay;oifhonfudk pkHprf;a&;twGuf t"duxm;jcif;jzpfjyD; rGefeSifh&ckdifvlrsKd;rsm;ukdrl auseyf eSpfodrfhaom oabmjzifhom [efjy pkHprf;jcif;jzpfonf[k/ rGefacgif;aqmif/ &ckdifacgif;aqmifwkd@u jrif=uonf// u&if trsdK;om;rsm;udk jynfe,f ay;rnf// rGefvlrsdK; udkrl jrefrmeSifh twlwl jzpfonf// rGef trsdK;om;udkrl jynfe,fay;&ef roifh[laom oabmxm;rsm;uyif/ rGefvlrsdK;udk 0g;rsdKypf&ef jrefrmvlrsKd;wkd@. pdwfae oabmxm;udk odompGm az:xkwf aejyD;jzpfonf// OD;ekonf yifv#ifrGefeSifhArm twlwl jzpfonf// rdrdonfvnf; rGefvlrsdK;wOD; jzpfa=umif;udk atmufyg twdkif; ajymcJhonf// rGefeJ@Arm[m/ twlwlbJ jzpfw,f// jynfe,fawmif;p&mrvkdygbl;// u|ekfyfudk,fY uyif rGefvlrsdK;wOD; jzpfygw,f// rGefjzpfjzpf/ u&ifjzpfjzpf/ &cdkifjzpfjzpf/ rnfolrqkd/ 0ef=uD;csKyfjzpfekdifwJh/ tcGifha&;awG&Sd=u w,f// 0ef=uD;csKyfawG/ tpkd;&tzGJ@ 0ef=uD; awG jzpfatmif/ =udK;pm;=u// jynfe,fawmif;p&mrvkdbl;/// 28
28

1958-1962/jrefrmedkifiHa&;/pm/289

214

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

Todk@ OD;ekonf wkdif;jynfokd@ ajym=um; cJhonf// zqyv tpkd;&. oabmxm;vnf;/ OD;ek ajymwJh twkdif;yif jzpfonf// OD;ektpkd;&rS zGJ@pnf; ay;vdkufaom aumfr&Sifonf/ rGefeSifh u&ifyl;wJG awmif;qkdxm;aom yl;wGJ rGef-u&if &mrnekdifiHudk ysufjy,f ap&kHru/ rGefeSifhu&if aoG;pnf; nDnGwfrSKudkyg/ jzdKcGJjcif;jzpfonf// zqyv tpdk;&onf edkifiHa&;/ ppfa&; enf;rsdK;pkHwkd@jzifh rGefu&ifwkd@. aoG;pnf; nDnGwfrSKudk4if;/ yl;wGJ ekdifiHa&; awmif;qkdrSKudk4if; ysufjym; vmatmif/ =udK;yrf; vkyfaqmifvmonf// 1947-ckeSpfuyif/ z/q/y/v/ tpkd;&onf vdrRmyg;eyfpGm ekdifiHa&;ppf jzifhxkd;eSufjyD; rGef-u&if cspf=unfa&;ukd ysufqD;atmif/ pDrHcsufrsm;csrSwf aqmif&Guf vmcJhonf// Ttcsufudk ekdifiHa&; tm;enf;aom rGef-u&if vli,frsm;u em;rvnf =ujcif;a=umifh/ ydkrdktajcae qkd;0g;vmonf// rGef-u&ifwkd@. pnf;vkH;nDnGwfjcif;onf Armrsm;twGuf =uD;rm;aom/ edkifiHa&;tEW&m,f jzpfonfudk/ z/q/y/v/acgif;aqmifrsm;u aumif;aumif; em;vnf oabmayguf=uonf// rGefvlrsKd;wkd@. bkd;bGm; ydkifqdkifcJhaom e,fajra'oonf/ txufykdif;wGif Armjynf/ o&ufjrdK@xd jzpfonf// Todk@ ckdifrmaom/ aemufcHorkdif;a=umif;/ jrifhrm;aom/ ,Ofaus;r_/ =uG,f0aom/ pmay/ pum;ponfh rGefvlrsdK;wkd@. *k%ft*FgeSifh u&ifvlrsKd;wkd@. ppfvufeuftiftm; awmfvSefa&; wyfom; tiftm;/ us,fjyef@pGm wnf&SdaomvlOD;a& ponfhu&ifvlrdsK;wkd@. *k%ft*Fgwdk@eSifh aygif;pyf nDnGwfr_onf/ ArmvlrsdK;udk tefwkekdifonf// &ifabmifwef; ,SOfjydKifekdifonf// ckdifrmaom ordkif; taxmufxm;t&/ Armjynfatmufykdif; o&ufjrdK@txd &mrn rGef-u&ifekdifiH tjzpf w&m;0if awmif;qkdekdifonf// ArmvlrsdK;.ordkif;udk ajAmif;jyefvSef/ ajymif;vJypf edkifonf// xdk@a=umifh ArmvlrsdK;udk =uD;rm;pGm tEW&,fjyKvmekdifonfudk Armacgif;aqmif rsm;u aumif;rGefpGm em;vnf oabmaygufonf// rGef-u&if aygif;pnf; nDnGwfr_onf/ ArmvlrsdK; twGuf/ =uD;rm;aom tEW&m,f jzpfonf// rGef-u&ifwkd@. pnf;vkH;nDnGwfr_/ aygif;pnf; nDnGwfr_udk ysufjym;atmif jyKvkyfekdifv#if ArmvlrsdK; twGuf vkHjcKHonf tEW&m,fuif;onf [laom vGJrSm;aom t,lqw&yf&SdcJhonf//Tt,lqonf ,ae@wkdi f Armacgif;aqmif tcsKd@wdk@Y &Sdaeao; onfudk 0rf;enf;bG,f&m awG@ae&onf// 4if; a'otvdkuf udk,fykdif tkyfcsKyfcGifh pkHprf;a&; aumfr&SiftzGJ@wGif rGef ukd,fpm;vS,f rsm;tjzpf wkdif;jyKjynfjyKtrwfrsm;jzpf=uaom rGefxGef;&if/ rGefcifarmif/ rGefwdkif;&if;om; tpnf;t&kH;rS OuUXrGefbkd;csdK/ jynfaxmifpkrGeftrsdK;om;tzGJ@rS rGefoef;/ rGefa':eSif;eSifh rGefvlrsdK;a&;&m tzGJ@csKyfrS OuUX ekdifvSarmif wkd@yg0ifonf//

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

215

a'otvkduf ukd,fykdif tkyfcsKyfcGifh pkHprf;a&; aumfr&SifwGif yg0ifaom rGefudk,fpm; vS,frsm;onf/ aemufydkif;wGif eSpf*kd%f; uGJoGm;onfukd awG@&onf// wpf*dk%f;rSm rGefbdk;csKdeSifh ekdifvSarmifwkd@ jzpfI tjcm; wpf*kd%f;rSm rGefoef;/ rGefa':eSif;/ rGefxGef;&ifeSifh rGefcifarmif wkd@jzpfonf// rGefbkd;csdKeSifh/ ekdifvSarmif wkd@onf/ rGef trsdK;om; tusdK;udk jywfjywfom;om; &yfwnfI awmif;qkdonf// rGefzkd;csdKeSifh ekdifvSarmifonf u&if trsdK;om; udk,fpm;vS,f apmbOD;=uD;vlpkeSifhyl;aygif;I rGef/u&iftcsKyftcsmtm%mykdif/ jynfe,fjyKvkyf&ef weoFm&D wpfwkdif;vkH;/ a&m0wD wpfwkdif;vkH;eSifh yJcl;wkdif;rS [Hom0wD c&kdif/ tif;pdefc&dkif/ anmifav;yifc&dkifcGJwkd@udkawmif;qkd=uonf// xkdpOfurGefeSifhu&ifacgif;aqmifrsm;. yl;wGJausjimcsufeSifh uwdopPmjyKcsufrsm;udk avhvm v#if atmufygtcsuf vufrsm;udkawG@&onf// rGefvlxk trsdK;om; nDvmcHeSifh u&ifvlxk trsdK;om;nDvmcHrsm;wGif/ wifoGif; qkH;jzwfcsuft& tcsKyftcsm tm%meSifh/ jynfhpkHaom yl;wGJ &mrn/ rGef-u&if ekdifiHawmf wnfaqmuf&ef/ eSpfOD;eSpfzuf oabmwla=umif;// 4if;ekdifiHawmfwGif aexkdif v#uf&Sdaom wkdif;&if;om; rsm;onf/ ppfrSefaom 'Drkdua&pD tcGifhta&; rsm;udk cHpm;&rnff// 4if;&mrn/rGef-u&if ekdifiHawmfudk weoFm&Dwkdif;/ yJcl;wkdif;eSifh a&m0wDwkdif;wkd@ yg0ifzGJ@pnf;&rnf// [k twdtvif; az:jyxm;onfudkawG@&onf// rGef-u&if acgif;aqmifrsm;u tar#mftjrif &SdpGm/ oabmwlnDcJh=uonf// txufygoabmwlnDcsufrsm;udeSpfOD;eSpfzufaom rGef/u&if k acgif;aqmifrsm;u vufrSwfxkd; xm;=uonf// vufrSwfxdk;aom eSpfzufacgif;aqmif=uD; rsm;rSm atmufygtwdkif;jzpfonf// ekdfifzkd;csKd(rGefwkdif;&if;om;tpnf;t&kH;)/ ekdifvSarmif (rGefvlrsdK; a&;&mtzGJ@csKyf)eSifh/ apmbOD;=uD;/(au/tif/,l)/ apmom'if(u&iftrsdK;om;tzGJ@csKyf) a*sxGef;atmif(u&iftrsdK;om;tzGJ@csKyf)eSifh/ woD;yk*~v/apmarmifa'gifh wkd@u vufrSwf a&;xkd; xm;cJh=uonf// 1948-ckeSpf ekd0bFmv(19)&ufae@pGJjzifh vufrSwf a&;xkd; xm;=uonf//

216

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

Tokd@ rGef-u&iftcsKyftjcm tm%mykdif jynfe,fjyKvkyf&ef awmif;qkd&jcif;rSm rGef-u&if wkd@onf/ atmufjrefrmedkifiHwGif twl,SOfwGJ aexkdifcJh=ujcif;/ weoFm&Dwkdif;&Sd/ tcsKd@aom u&if&GmwGif/ u&if vlrsKd;rsm;onf rGefpmayukd ,ae@txd avhvmvsuf &Sdjcif;/ twdwf umvu/ u&if vlrsdK;wkd@onf rGefwyfrawmfwGif yg0if tr_xrf; cJhjcif;/ ,ck tcgwGif atmufjrefrmekdifiH[k ac:wGifaom/ &mrna'orSm/ orkdif; tpOftvmt& rGefeSifhu&if vlrsdK;wdk@onf/ twlwuG aexkdifvmcJh=ujcif;ponfhtcsuftay: rGef-u&ifacgif;aqmifwkd@ oabmwl=uonf// rGefbkd;csdKeSifh ekdifvSarmifwkd@eSpfOD;onf/weoFm&Dwkdif; yJcl;wkdif;eSifh {&m0wDwkdif;wkd@ yg0ifaom vGwfvyfaom rGefjynfe,f wpfckwnfaxmifay;&efvnf; aumfr&SifxHokd@ oD;jcm;tpD&ifcH wpfapmif wifoGif; cJh=uonf// rGefvlrsdK;wkd@wGif jynfe,f ay;xkdufonfh t*Fg&yfrsm;eSihf jynfhpkHa=umif; ordkif; tpOftvmt& &mrna'oudk rGefbk&ifrsm; tkyfcsKyfcJhjcif;/ rGefvlrsdK; wkd@wGif ArmvlrsdK;wkd@eSifh uJGjym;aom/ bmom pum;/ pmay ,Ofaus;rSKeSihf "avhx;kH pHrsm; &Sdjcif; wkd@a=umifh jynfe,f ay;oifha=umif; wifjycJh=uonf// zqyvtzGJ@0iftrwfrsm;jzpf=uaom rGefxGef;&if/ a':eSif;eSifh rGefcifarmifwkd@tzGJ@url/ {&m0wDwkdif;/ yJcl;wkdif;/ weoFm&Dwkdif;rsm;Y rGeftrsdK;om;wkd@ trsm;qkH;aexkdifaom a'orsm;udk pkaygif;I rGefjynfe,fwpfckzefwD;ay;&efawmif;qkd=uonf// qma*sat/ armif=uD; (,m,D/ Armjynfbk&ifcHjzpfcJhol)/ ekdifcspfvSKdif (*sDpDbDat/orw OD;cspfvSKdif)/ ekdifcspfaomif;/ ekdifxGef;ausmfeSifh ekdifbkd;aus;ponf rGefacgif;aqmifrsm;url/ rGefjynfe,f ay;a&;ray;a&;eSifhywfoufjyD; rdrdwkd@taejzifh ,cktcsdefrSm rnfokd@rSs rajym =um;vkdyg// okd@aomf rGefvlrsdK;wkd@. pmayeSifh ,Ofaus;rSK/ ryaysmufap&ef tpkd;&u/ aqmif&Guay;zkd@ aumfr&SifxH wifjyawmif;qkd=uonf// Tawmif;qkdcsufeSifh pyfvsOf;I f pkHprf;a&;aumfr&Sifu rGefausmif;rsm; zGifhvSpf&ef/ rGefq&mrsm; cef@xm;&ef rGefpmtkyfrsm; jyKpkay;&ef tpkd;&tm;t=uHay;wkdufwGef;onf/ TudpPrsm;ukdvG,fulpGm aqmif&Gufekdif ap&ef vlenf;pkXme0ef=uD;tm; wm0efay;tyfoifhonf[lIvnf; aumfr&Siu t=uHjyK f onf// zqyvtpkd;&onf/ rGef-u&ifwkd@ pnf;vkH; nDnGwfa&;udk wdkufzsuf acsrSKef;ekdif&ef =udK;yrf; aqmif&Guf&if; wzufrSvnf; enf;rsdK;pkHjzifh rGeftrsdK;om;wkd@. trsdK;kom; vSKyf&Sm;rSK udk taeSmuf,Suf jyKvmonf// rGefacgif;aqmifrsm;udk jcdrf;ajcmuf vmonf// vkyf=uH owfjzwf vmonf// 1948-ckeSpf 'DZbFmvwGif rGefvGwfvyfa&; tzGJ@.

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

217

twGif;a&;rSL; jzpfaom ekdifpHoludk armfvjrdKifjrdK@. tv,facgifatmufvrf;=uD; a=u;eef;&kH; a&S@wGif ae@vnf a=umifawmifyif/ tpkd;&. v#dK@0Suf vlowftzGJ@rS ypfowfcJhonf// aemuf r=umcifrSmyif rGefacgif;aqmif wOD;jzpfol ekdifaiGudkifudk rk'kHjrdK@ rD;&xm; blwm&kHwGi f ypfowfcJhjyefonf/ tpdk;&. r&kd;om;aom vkyf&yfrsm; wjznf;jznf; ay:vm onf// xkdodk@ zqyv OD;ektpdk;&onf/ rGef-u&ifwkd@ pnf;vkH; nDnGwfa&;udk jzdKcGJ&ef enf;vrf; rsdK;pkHokH;vmonf// acgif;aqmifrsm;udk vkkyf=uH owfjzwf vmonf// rGef-u&if acgif;aqmif rsm;onfvnf; zdvSsif=uGrnf/ xdvSsif csrnf[laom oabmxm; cH,lcsufjzifh/ zqyv tpkd;&. zdedkyfrSKudk wkef@jyef&ef pkdif;jyif; ae=uonf// 'Drdkua&pD vkyf&Sm;rSKudkvufeuf tiftm;jzifh zqyvtpkd;&rS ydwfyif wm;qD;vSsif vufeuf tiftm;jzifh xkd;azguf vkyfaqmifoGm;&ef rGef-u&ifacgif;aqmifrsm;u cH,lxm;=uonf/ Ttajctaea=umifh/ tpysdK; aejyD;jzpfaom/ rGefu&ifwkd@. vufeufudkif awmfvSefa&;udk/ tcsdefrSDwm;qD;&ef &nf&G,faom tm;jzifh z/q/y/v/tpkd;&onf Taumfr&Sifudk zGJ@pnf;cJhjcif;jzpfonf[k rGefu&if acgif;aqmifrsm;uoaabmayguf=uonf// yqyvtpkd;&. apwem vkyfaqmif csufrsm;onf/ &kd;om; ajzmifhrwfrSK r&Sdjcif;a=umifh/ rGef-u&if jy\emonf/ rajyvnf onfh tjyif ydkrdkIyif &_wfaxG; vmonf// tpdk;&eSifh rGef-u&ifwkd@. tajcaeonf/ wjznf; jznf; wif;rm vmonf// armfvjrdKif/ oxkHrSm uJhokd@yif jrpf0 uGsef;ay:bufeSifh txuf Armjynf bufwGifvnf;/ u&if trdsK;om;rsm;eSifh tpdk;&wkd@./ tajcaerSm wae@ xuf wae@ wif;rmvmonf// u&if trsdK;om; umuG,fa&;wyf(KNDO)rsm;u jrpf0 uGsef;ay:&Sd jrdK@rsm;udk wjrdK@jyD;/ wjrdK@odrf;ykduf ,lvkduf=uonf// tdrRJjrdK@/ rtlyif/jrdk@/ a&$usifjrdK@/ ausmuf=uD;jrdk@/ armfvjrdKif uGsef;jrdk@/ usdKufydjrdK@ ponfhjrdK@rsm;wkd@onf/ u&iftrsKd;om; umuG,fa&;wyf vufxJokd@ usa&muf oGm;=uonf// 1948-ckeSpfqef;ykdif;wGif/ awmifile,feSifh tjcm;aom e,f toD;oD;rS KNDOwyfrsm;onf/ wjznf;wjznf;/tif;pdefjrdk@wGif/ pka0;a&muf&Sdvm=uonf// Ttajcaeudk tuJcwfaeaom/ tpdk;&onf rsufvkH;rsufqHjyL;vmonf/ tiftm;=uD;rm; vmaom/ u&iftrsdK;om; umuG,fa&;wyfonf wajz;ajz; &efukefjrdK@udkyif jcdrf;ajcmuf vmekdifaom tajcokd@ qkdufa&muf vmonf// T tajcaewkd@udk jidrf;owf&ef twGuf/ tpkd;&onf/ u&iftrsdK;om; tpnf;&kH;rS apmbOD;=uD;udk tokH;csjyD; =um;0if ajz&Sif;ap onf// okd@aomf tpdk;&tay:rSm u&if trsdK;om;rsm;u vkH;0 ,kH=unfr_ r&Sdawmhacs// apmbOD;=uD;. jidrf;csrf;a&; =udK;yrf;csufonfvnf; ratmifjrifcJhacs/ u&iftrsdK;om; umuG,fa&; wyfzGJ@0ifrsm;udk vufeufcsckdif;jyD; udk,fhaus; udk,hf&GmqDodk@ tjrefqkH;jyef=u &ef tpkd;&u pDrHaqmif&Gufvmonf// 1949-ckeSpf Zefe0g&D(31)&ufwGif/ u&iftrsdK;om;

218

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

umuG,fa&;wyfzGJ@(KNDO)eSifhrGeftrsdK;om;umuG,fa&;wyfzGJ@(MNDO)wkd@udkzqyvtpdk;& urw&m;toif;tjzpfa=ujimvkdufonf// TwGif u&iftrsK;dom;wkd@. jy\emudk/ rSefuefaom enf;jzifhudkifwG,fajz;&Sif;&rnfhtpm;/ wzufowf tedkifusifhaomoabmjzifh/ pDrHaqmif&Gufvmonfudk/ u&if trsKd;om;umuG,fa&;wyfrS acgif;aqmifrsm;u vkH;0 vufrcHekdifacs// aemufqkH;Y tif;pdef/ c0JjcHeSifh apmfbGm;=uD;ukef; w0kdufwGif&Sdaom KNDO/ wyfzGJ@0ifrsm;u rcH&yfekdifI aygufuGJvmonf// 1949-ckeSpf azaz:0g&Dv(2)&ufwGi/f tif;pdefjrdK@udk u&iftrsdL;om; umuG,fa&;wyfrsm;u odrf;ydkufvkduf=uonf// wquf wnf;wGif awmifil/ jzL;/ tkwfwGif;/ xef;wyifjrdK@rsm;udkyg/ u&iftrsdK;om;rsm;wkd@u odrf;ydkufekdifcJhonf// tjcm;aom jrdK@=uD;rsm;udkvnf;/ u&iftrsdK;om;eSifh tjcm;aom vufeufudkif tiftm;pkwdk@yl;aygif;jyD;/ wkdufcdkufvmonf// tpkd;&onf rsufjzLqkduf vmonf// OD;el/z/q/y/v/tpdk;&udk(12)rdkif tpdk;&[kyif ac:qkdvm=uonf// rGefwkdif;&if;om; tpnf;&kH;/ OuUX rGefzdk;csKdeSifh tzGJ@onf tif;pdefjrdK@udk KNDOwkd@oddrf;ydkuf&mwGif yg0ifulnD aqmif&Gufay;cJhonf// tif;pdefudkf u&ifrsm; odrf;ydkufvkdufonfh udpPa=umif/h rGef/u&if acgif;aqmifrsm;udkvnf;tpdk;&u vkdufvH zrf;qD;onf// rGefwkdif;&if;tpnf;t&kH; OuUX rGefzkd;csdKeSifh rGefvlrdsK;a&;&mtzGJ@ OuUX=uD; ekdifvSarmifwkd@udkrl &efukefjrdK@wGif zrf;qD;csKyfaeSmif vkdufonf// 1949-ckeSpf azaz:0g&Dv(2)&ufae@ tif;pdefjrdK@udk u&iftrsdK;om; umuG,fa&;wyfrS/ odrf;ydkufvkdufonfh jzpf&yfa=umifh/ &efukefjrdK@wGif&Sdaeaom/ rGefwdkif;&if;om; tpnf;&kH; OuUX=uD; rGefzdk;csdKeSifh rGefvlrsdK;a&;&m tzGJ@csKyf OuUX=uD; ekdfifvSarmifudk zrf;qD;vkduf onfhtjyif armfvjrdKifjrdK@wGif&Sd ae=uaom rGefacgif;aqmif ekdifbvGif/ rGefq&mwif/ rGefq&mjyif wkd@ukdvnf; tzrf;cH &onf// u&if acgif;aqmifrsm; jzpf=uaom/ apmbkd;cspf/ apmom'if/ apm,kHvS wkkd@onfvnf; zrf;qD;cH vkduf&onf// tpkd;&onf/ ekdifbvGifeSifh u&ifacgif;aqmif rsm;udk zrf;qD;jyD; csufcsif;yif/ rEWav; axmifodk@ uref;uwef; ykd@vkduf =u onf// Todk@ ekdifbvGifeSifh u&if acgif;aqmifrsm;udk rEWav;odk@ csufcsif; ydk@vkduf onfh oabmrSm/ armfvjrdKifjrdK@wGif T yk*~dKvfrsm; &Sdaejcif;tm;jzifh/ rGef-u&if wyfzGJ@rsm;eSifh tqufoG,f jyKvmekdifjyD;/ rGef-u&ifrsm; jyefvnf tkH=uGvmapekdifonf// aemufwcsufwGif armfvjrdkifjrdK@wGif T yk*~dKvfrsm; &Sdaejcif; tm;jzifh/ olwdk@ vGwfajrmufa&; twGuf rGefu&ifrsm;u wenf; r[kwf wenf;/ armfvjrdKifjrdK@udk jyefvnfodrf;ydkuf&ef =udK;pm; vmekdif onf[laom pkd;&drf a=umufusaom tm;jzifh/ ekdifbvGifeSifh u&if acgif;aqmifrsm;wdk@udk a0;&mokd@ ydk@vkdufaomoabmjzpfonf//

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

219

armfvjrdKifjrdK@&Sd ppf&J wyf&if;(5)rS u&if ppf&J trSKxrf; t&mxrf; wkd@onf vnf;/ armfvjrdKifjrdK@udk pGef@cGm=uonf// tpkd;&. ucsif wyf&if;(2)onfvnf; xkd;ppfqif vm onf// tpkd;& OD;pD; zGJ@pnf;xm;aom usdKuQrDjrdK@ay:&Sd/ ppf0efxrf; wyfonfvnf;/ pwif vSKyf&Sm;vmjyD; rGef-u&ifwyfrsm;udk tEW&m,f ay;vmonf// tpkd;&. jynfol@&Jabmf ppf0efxrf;wyfonfvnf;/ rdrdwkd@ vufvSrf; rDS&mrsm;wGif rGeftrsdK;om;rsm;udk vkyf=uH owfjzwfvmonf// trsdK;rsdK; 'kuQay; vmonf// rGefaus;&Gm ajrmufrsm;pGm wkd@udkrD;&SKd@ zsufqD;vmonf// Tae&mwGif/ urm0uf aus;&Gmudk jynfol@&Jabmfrsm;/ vma&muf rD;&SKd@ zsufqD;ykH u|efawmf. udk,fawG@ tjzpftysufudk tenf;i,f a&;om;vkdygonf// T urm0uf&Gm. rD;&SKd@cHcJh &onfhtjzpftysufudk od&Sdjcif; tm;jzifh xkdpOfu rD;&SdK@cHcJh&onfh tjcm;rGef&Gmrsm;. uH=urRmudkvnf; cef@rSef; ,lekdifrnf[k xifygonf// 1948-ckeSpf aemufykdif; umveSifh 1949-ckeSpfOD; apmykdif; avmufwGif urm0uf&Gm tv,fwef; ausmif;tkyf ekdifbkd;pdef(rdtkH;&D.bcif)/ edkifcsrf;rGef(rGefwkdif;&if; tpnf;t&kH;. twGif;a&;rSL;)/ ekdkifbpdef(AdkvfcsKyfbpdef)/ ekdifuGefwm (Akdvf&mZ)/ urm0uf&Gm tv,fwef; ausmif;rS rlvwef;jy q&m&$ef;(rif;0if;a,mf.bcif)/ q&m[kd/ ekdifatmifvSaiG/ ponfh/ rGefwkdif;&if;om; tzJG@pnf;rS rGeftrsdK;om; acgif;aqmifwkd@onf/ zqyv tpkd;&. zdeSdyfrSKukd/ ckcH&eftwGuf jyifqif vmonf// 'Drdkua&pD enf;t& rGeftrsdK;om;wkd@ trsdK;om; ekdifiHa&; awmif;qkdrSKudk/ zqyv tpdk;&uvufeufjzifh tekdifusifh ydwfyifvmygu/ vufeufjzihf jyefvnf xkd;azguf&ef [laomrljzifh/ vufeufudkif awmfvSefa&; twGuf pwif jyifqif cJh=uonf// rGeftrsdK;om; acgif;aqmifrsm;/ xkdpOfu ppfoifwef;ay;cJhykHwkd@udk u|efawmfrSwfrd oavmufa&;om; wifjyvkdygonf// 1948-ckeSpfywf0efusifwGif u|efawmfonf touftm;jzifh tvGefi,fygonf// touf(6) eSpfr#yif&SdOD;rnf// odk@aomf urm0uf&Gm&Sd rGefvli,frsm;wdk@udk ppfoifwef; ykd@cscJhykH ppfoif wef; avhusifhcJh=uykHukd pOf;pm;rdwdkif; aumif;aumif; rSwfrdao;onf// rsufaphxJrSm jrifuGif;us,f &kyf&SifobG,f/ jyefvnf trSwf& aeao;onf// xdkpOfu tjzpftysufudk atmufygtwdkif; u|efawmf xifxif&Sm;&Sm;/ jyefvnf jrifa,mif ae ao; onf// ae@pOfeHufapmapm(4)em&Dtcsdefa&mufwkdif; urm0uf xm;0,fpk&yf&Sd/ u|efawmfwkd@. tdrfta&S@ vrf;ray:wGif/ rGefvli,frsm; ppfavhusifh=uonf// rGefvli,frsm;. b,f/nm/ b,f/nm/qdkaom rGefbmomjzifh atmf[pf=ujyD;/ ppfa&; avhusifh=uonf// rGefvli,f wkd@. nDnDnmnm qkdoHwkd@udk eHeufwkdif; =um;cJh&onf// tdyfrSKH pkHr$m;jzifh tjrJwrf; vdkvkd u|efawmf =udK;pm;xI =unfhcJh&onff// rGefvli,fwkd@. ppfavhusifhonfudk/ jrifvkd =um;vkdIvnf;/ eHeufapmapm tdyfaumif;aomtcsdefwGif/ twif;tm;,lI xcJh&onfh

220

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

tjzpfudk rSwfrd ygao;onf/ bm-nm/ bm-nm qkdaom rGefbmomjzihf ppfavhusifh aeusaomtoH atmfI trdef@ay;oH/ atmfajymoHwdk@udk xifxiff &Sm;&Sm; =um;&onf// xkdokd@ atmf[pftrdef@ay;oH/ bmnmtoHjyKoH/ ppfcsDoHwkd@onf/ ywf0ef;usifwckvkH;udk/ vGrf;jcHKaeonf// ppfavhusifhoHu t&m&mudk vGrf;rdk; aeonf// vlwkdif; vlwkdif;udk eSKd;x aponf// rnfolwOD; wa,mufrSs tdyfI r&edkifavmufatmif ppfavhusifhrSKu/ vlwkdif;udk vSKyfaqmfaeonf// urm0uf&Gm&Sd tm;vkH;aom/ vli,f vl&G,fwkd@tm;/ trsdK;om;pdwf wuf =uGae=uonf// vlwkdif; vlwkdif; ppfavhusifha&;wGif pdwfyg0ifpm;pGm tm&kH pl;pkduf ae=uonf// rGeftrsdK;om;vGwfajrmufa&;twGuf &nfrSef;I urm0uf&GmrS &Gmol&Gmom;wkdif;wdk@onf/ Tppfavhusifha&;wGif wenf;wvrf;tm;jzifhyg0ifvm=uonf// rGeftrsdK;om;wkd@trsdK;om; ekdifiHa&; vSKyf&Sm;rSKonf/ txdf txdyfokd@ a&mufaeaom tcsdefjzpfonf// r=umcifrSm oD;jcm; rGefjynfe,fudk xlaxmif =uawmhrnf// ckdifrm awmifhwif;aom rGeftrsdK;om; wyfrawmfw&yfonf r&Sdrjzpf vkdtyfaejyD;jzpfonf// Ttoduyif urm0uf&Gm w&GmvkH; &Sdvl=uD;vli,f tm;vkH;wdk@udk pdwf"gwfwuf=uGekd;=um;apcJhonf// Todk@w&GmvkH;. vSKyf&Sm; yg0ifrSK/ pnf;&kH; vSKyfaqmfrSKonf/ uav; oli,f wOD;om jzpfao;aom u|efawmftm; rsdK;cspfpdwf wuf=uG apcJhonf// xdkjrifuGif;udk ,ae@wkdif jyefvnf jrifa,mifaeao;onf// ar@Ir&ekdifcJhyg// xkdpOfu rGefvli,frsm;udk ppfa&;avhusifh ay;olrsm;rSm ekdifatmifvSaiG/ ekdifxGef;cif/ q&m[kd/ q&m&$ef;wkd@jzpfonf// rGefvli,frsm; pdwftm; xufoefpGm/ ppfa&; avhusifha&;wGif wufwuf =uG=uG yg0ifvm =uonf// Tokd@ trsdK;om;twGuf/ ppfavhusifh &onfukdyif/ trsdK;om; wm0efw&yf[k cH,lvm=uonf// rarmekdif/ ryrf;ekdif/ ae@pOf/ eHeuf apmapmxI/ ppfavhusifh=uonfrSm/ *k%f,lp&mjzpfvmonf// ppfcsDoH rGefoDcsif;udk/ wufwuf =uG=uG/ jydKifwl oDqkd&onfrSm rGefvli,ftwGuf/ tvGeftm;& eSpfouf ae=uonf// rarmekdif ryef;ekdif jzpfae=uonf// q&m&$ef; pyfqkd a&;om;aom/ (u0f[GHajy)oDcsif;onfvnf;/ rGefvli,frsmudk/ tm;rmef wuf=uGaponf// rsdK;cspfpdwfudk edK;=um; x=uGapcJhonf// Todk@ ppfoifwef;ay;jcif;/ avhusifhjcif;/ pnf;&kH; vSKyfaqmfjcif;/ ppfcsDoDcsif;rsm; oDqkd=ujcif;ponfwkd@onf/ w&GmvkH; &Sdvl=uD; vli,ftm;vkH;wkd@udk/ rsdK;cspfpdwf edkf;=um;wuf=uG apcJhonf// xkdokd@ w&GmvkH; pdwftm; wuf=uGpGm yg0if vSKyf&Sm;jyD; ppfa&; avhusifhrSKudk ae@pOf=udK;pm; yrf;pm; avhusifh ae=upOfrSmyif urm0uf&Gmukd/ vkH;0 ajymif;vJypfaom/ tjzpfysufwck rarS#mfvifhbJ/ &kwfw&uf jzpfay:vmonf//

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

221

urm0uf&Gmukd Arm ppfom;rsm;u vma&muf rD;&SKd@=urnf [laom owif; xGufay:vm onf// w&GmvkH; vSKyfvSKyf &G&G jzpfvm=uonf// tu,fI rD;&SdK@vmygu/ rnfokd@ jyKvkyf &rnfudk pOf;pm; vm=uonf// wD;wkd; wkdifyif=uonf// tcsdK@u a&G@ajymif; oGm;=uonf// tcsdK@u rdrdwkd@ pyg;rsm;udk vkHjcH&modk@ ajymif;a&G@I okdavSmif =uonf// u|efawmfwdk@ rdom;pkeSifh q&m&$ef; rdom;pkwkd@onf/ wtdrfxJwGif twlw lae=uolrsm; jzpfonf// q&m&$efonf/ udk0if;a,mf. zcifjzpfjyD; u|efawmfh. OD;av;awmfol jzpfonf// q&m&$ef; u bmrS pkd;&drfp&m r&Sda=umif; u|efawmfwkd@ rdom;pk tm;vkH;udk ajymjyD; tm;ay;onf// u|efawmfwkd@udk/ ajymif;a&$@&ef rvdk[k ajymvmonf// tjcm;aom/ &Gmol/&Gmom;rsm;url/ vSKyfvSKyf&G&G jzpfae=uonf// w&GmvkH; &kwf&if; qefcwfjzpfae=uonf// 'gayrJhrGeftrsdK;om;acgif;aqmifrsm;url/tdajENrysuf/tajcrysuf/ae@pOfae@wkdif;jyKusifhaeus/ ppfavhusifhrSKudkom tjyif;txef vkyfvmonf// zqyv Arm tpkd;&onf &GmudkrD;&SKd@ onfhtxdvuf&J/ Zuf&J vkyfvm ekdifrnfr[kwf[k ,Hk=unf=uonf// rdrdwkd@uvnf; tpdk;& udk twdtvif; qef@usifI vufeufudkif awmfvSefa&;udk qifEGJae=uonfvnf; r[kwf ao;/ vufeufryg 0g;c|efrsm;jzifh omref ppfavhusifh ae=ujcif;om jzpfonf// xkd@twGuf tpkd;&u &Gmol/ &Gmom;tay:/ &ufpuf ,kwfrmpGm jyKrlrnf r[kwf[k tckdiftrm xifrSwf ae=uonf// 4if;tjyif rGefvlrsdK;wkd@. jy\emudk rSefrSefuefuef tpkd;&rS udkifwG,f ajz&Sif; vmrnf[k rGefacgif;aqmifwkd@u ,kH=unf ae=uonf// rGefjynfol vlxk. pnf;vkH; nDnGwfpGm/ awmif;qkd wkdufy0ifaeonfh/ oD;jcm; rGefjynfe,f xlaxmifa&;udk zqyv GJ tpdk;&rS vdkufavsmvmv#if/ t&mtm;vkH;wdk@onf/ tcsdefra&G; ajyvnf oGm;edkifygonf// vufeufudkfif ydyuQtqifhokd@ a&mufedkifrnf r[kwf[k/ rGefacgif;aqmifrsm;u xifrSwf xm;onf// rGefjynfol vlxk.qENudk vSsKpfvSsL&SKjyD; ,kwf,kwf rmrm jyKvmrnf r[kwf[k vnf;,Hk =unf=uonf// okd@aomf 1949-ckeSpf/ rwfv(1)&uf t*Fgae@ 1310-ckeSpf waygifvqef;(3)&uf/ t*Fgae@ eHeufapmapm(3)em&D avmufwGif/ w&GmvkH; wdwfqdwf jidrfoufae=upOf/ Armppfom;rsm; &GmteD;odk@ &kwfw&uf a&mufvm=uonf// urm0uf/ &Srf;pk&yfudk pwif rD;&SdK@ avonf// xdkrSwqifh &Srf;pkeSifh eD;pyf&m &yfuGufwdk@udk qufwkduf rD;&SdK@vmonf// xkdaemuf u|efawmf aexkdifaom xm;0,fpk&yf&Sd tdrfwdk@udk/ pwif rD;wif&SKd@ypf=uonf/ w&GmvkH;/ tkwftkwf =uGwf=uGwf/ qlqlnHhn/Hh ajy;v$m;=uonf// ikd,kdoH atmf[pfoHwkd@eSifh w&Gm;vkH; yGwfyGwfql aeonf// u|efawmfwkd@. rdom;pkonfvnf;/ &orSs ypPnfrsm;udk udkifqGJI toufab; vGwf&m u|wf&mokd@/ ajy;v$m;cJh&onf// bmypPnf;rS vnf;r,lekdifcJhay// u|efawmf tvGef jrwfedkf;wef;bdkxm;wJh bcif 0,fay;xm;onfh pufbD uav;udkyif/ u|efawmfonf r,l ekdifcJhacs// udk,fv$wf xGufajy;cJhonf// tcsdK@olrsm;onf/ Armppfom;u zrf;qD;jyD;/ rdrdtdrf

222

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

ukdyif/ rdrdtm;rD;&SKd@apjyefonf// rdrdtdrfudk rD;r&SKd@vkdaom/ olrsm;udkArmppfom;u &kdufeSufonf// xkkaxmif;onf// twif;t"rR rdrdtdrfudk rdrdtm;rD;&SKd@ aponf/ awmif;zef oludk &kdufeSufonf// rdrdwkd@.tdrf rD;xawmuf avmifaeonfh tjzpfudk/ cyfvSrf;vSrf; ta0;rS aejyD; pdwfqif;&JpGm vufykduI acsmif;=unfh cJh&onf// vufeufrJh jynfol f rsm;jzpfI/ bmrS wkef@jyefI4if;/ ckcHI4if; rvkyfekdif cJh=uacs// T tjzpftysufudk/ ,ae@wkdif cHpm;ae&wkH;yif jzpfonf// u|efawmfwkd@ rdom;pkonf/ urm0uf acsmif;ab;wGif/ oGm; a&muf ykH;atmif; ckdae&onf// Arm ppfom; rsm;onf/ xGufajy; ae=uaom vl&G,f vlvwfeSifh rGefvli,f rSeforSSsudk aoeyfjzifh ypfowfonf// tcsdK@aoeyf xdrSefI aoonf// tcsdK@uxGufajy;I vGwfajrmuf oGm;onf// tcsdK@tm; zrf;qD; ac:aqmif oGm;onf// rGefvlxk tm; xkdpOfu Armppfom;wkd@ nSif;yef;eSdyfpufykHrSm tvGef&ufpuf edkfifvGef;onf// i,f&G,fol u|efawmfh. pdwfudk tvGefwkHvSKyf ajcmufjcm;apcJhonf// reuf rdk;vif; aomtcg/ w&GmvkH;onf tdrfaumif;aumif; qkdI wvkH;r# rusefawmhbJ/ jymtwdzkH;v$rf;aeaom ajrjyifus,f=uD;udkom0rf;enf;pGm awG@jrif&onf// rdrdwdk@tdrfae&m udvufndK;xkd;jyD; ikd,kdae=uonf//rD;avmif&mwGifygoGm;aom/ a&$aiGypPnf;wkd@udk awG@vkd k awG@jim; jymzkH;aeaom ajr=uD;udkvufjzifh ,ufI tvkt,uf &Smae=uonf// TjrifuGif; wkd@udk jrif&aom u|efawmftm; tvGefpdwfyifyef; qif;&Japonf// w&GmvkH;&Sdvlwkd@onf/ rD;avmifu|rf;xm;aom/ qHudkcsufjyKwfI pm;aomuf=u&onf/ rD;avmifu|rf; xm;ojzifh/ te@Houfonf/ a[mifae.// pm;I vkH;0 t&omr&Sday// tcsdK@onf ukef;aumufp&m r&Sdavmufatmif rdrdwkd@ypPn;f rD;avmifu|rf; oGm;ojzifh/ &&m t0wfxnf udkom 0wfqif&onf// aemufae@rsm;wGif urm0uf&Gm&Sd/ rGefvl=uD; vli,frsm;udk/ &Gmv,f abmfvkH;uGif;wGif pka0;apjyD;/ Armppfom;wdk@u rw&m;&kdufeSuf ppfaq;onf// zufqpf*syefxufyif =urf;wrf;onf// yg;ud&dkueSuf ppfaq;onf// Armvkd k f rajymwwf rqdkaom/ aus;&Gm&Sd rSGefvl=uD;rsm;udk ykdrdkeSdyfpuf nSif;yef;onf// ar;Irajz/ ar;I em;rvnfojzihf ydkrdk&kdufeSuf=uonf// tcsdK@onf a=umufvGef;I/ csD;ao;wkd@udk rxdef;edkif/ trsm;a&S@Yyif ,kdxGufukefonf// Armppfom;rsm; uif;vSnfhpOf/ vrf;wGifawG@ol a,mufsm; rSeforsSudk ac:,lppfaq;jyD; &kdufeSufonf// &dkufeSufnSif;qJykHwkd@udk/ u|efawmfteD;uyfudk,fawG@jrifcJh&onf// wae@wGif/ u|efawmhftdrfrS xGufjyD; rdrdtdrfokd@jyefaom vlwOD;udk/ uif;vSnfhvmaom Armppfom;eSifh vrf;wGif yufyif;wkd;rdI/ xkdvltm; Armppfom;u tkwfu|wfwef;tydkif;jzifh/ tcsufaygif; rsm;pGm/ &kdufeSufonf// tm;&yg;& &kdufeSufonf// xkdvlonf emusifvGef;ojzifh/ EGm;uJhokd@

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

223

atmf[pf&onftxd jzpfonf// Ttjzpfysuf jrifuGif;udk ,ae@txd u|efawmf jyefvnf jrifa,mif aeao;onf// Arm ppfom;wdk@. vlrqef &ufpuf =urf;=uKwfrSKudk i,fpOfuyif u|efawmf =uKHawG@ cJh&onf// xkdaemuf/ w&GmvkH; rD;avmif 'kuQonfrsm;onf/ wJuav; udk,fpD todD;oD;xkd;I aexkdif vmcJh&onf// xkdae@rSpI Arm ppfbD;vl;wkd@. usL;ausmf apmfum;rSK/ eSdyfpuf nSif;yef;rSKwdk@udk w&GmvkH;&Sd rGefjynfolwkd@cHcJh&onf// b0vGwfajrmufrSK r&dSaom rGefvlrsdK;wkd@. b0onf/ Todk@ trsdK;rsdK; rw&m;eSdyfpufnSif;yef;jcif;udk cH&ygonf [laom todw&m;onf/ u|efawmf&ifwGif udef;atmif;vmcJhonf//

224

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

tcef;(9) rGefacgif;aqmifrsm;awma&muf/ rGef-u&ifydyuQ/ rGefzdk;csdKeSifhekdifvSarmif wkd@.aphpyfa&;/ apmbOD;=uD;usqkH;/ edkifbvGifaxmifrSvGwf/ edkifbvGif. a=ujimpmwrf;/ rGefpdef'kdif.vkdvm;csuf/ '*kHoHCmtzG@J=uD;.a=ujimcsuf/ pkHprf;a&;aumfr&Sif.oabmxm;/ rGGeftrsdK;om;nDnGwfa&;wyfaygif;pk/ awmfvSefa&;e,fajra&muf ekdifbvGif/ edkifpdef'kdif.acsycsufpmwrf;&Snf/
1949-ckeSpf/ eSpfOD;rS pI zqyv tpkd;&tm; axmufcHaom/ jynfol@ &JabmftzJG@onf/ rGef&Gmrsm;udk w&GmjyD;w&Gm vkdufvH rD;&SdK@zsufqD;vmonf// urm0uf&Gmtjyif tjcm;e,f&Sd rGef&Gmwkd@udkvnf; rD;&SKd@onf// rGefaus;&Gm&Sd rGefvl&G,f vlvwf vli,frSefor#wkd@udk vkdufvH zrf;qD; nSif;yef;eSdyfpufonf// rGeftrsdK;om;acgif;aqmifrsm;eSihf rGefvli,fwdk@udk Todk@ vkdufvzrf;qD;jcif; nSif;yef;eSdyfhpufowfjzwffjcif;a=umifh te,fe,ft&yf&yf&Sd rGeftrsdK;om; H acgif;aqmifwkd@onf/ pkpnf;&orsSaom vltiftm;jzifh/ vGwf&mu|wf&modk@ qkwfcGmoGm;& onf// rGefvlrsdK;a&;&m tzGJ@csKyfrS/ trsdK;om; acgif;rsm;eSifh &Jabmfrsm;wkd@onf/ =umtif;rS wqifh/ aumhu&dwfbufodk@ a&G@ajymif;oGm;jyD; u&if trsdK;om; tiftm;eSifh yl;aygif;ae=u onf// rGefwkdif;&if;om; acgif;aqmifrsm;eSihf rGefvli,f &Jabmfrsm;wkd@onf/ urm0uf&GmrS yi&Gmodk@ ajymif;a&$@ oGm;a&muf aexkdif=uonf// wzef yi&GmrS wqifh =umtif; bufodk@ ajymif;a&G@ wdrf;a&Smif oGm;&onf// bDvl;u|ef;&Sd rGefvufeufudkfifrsm;onf/ aygifjrdK@e,fodk@ ul;jyD; ekdifpkd;wifh OD;pD;aom rGefvufeufudkifrsm;eSifh yl;aygif;oGm; =uonf// Zqyv tpkd;&.enf;rdsK;pkH vkdufvHowfjzwf/ zrf;qD;csKyfaeSmifrSKa=umifh vGwf&mwdrf;a&Smif &if; rGefvlrsdK;a&;&m tzGJ@csKyf(rv&) acgif;aqmifwkd@onf/ aumhu&dwfbufokd@ a&mufoGm; =uonf// (rv&)tzGJ@csKyf. OuUX ekdifvSarmifeSifh acgif;aqmifwOD;jzpfol ekdifbvGifwdk@rSm tpkd;&rS zrf;qD;xm;ojzifh axmifxJ a&mufaeonf// tjcm; acgif;aqmif wOD;jzpfol edkifpHoludk tpkd;&. vufyg;aprsm;u ypfowfvkdufonf// rv&trSKaqmiftzGJ@udk jyefvnf jyifqif zGJ@pnf;&ef vktyfvmonf// xkd@a=umifh rv&trSKaqmiftzGJ@udk atmufygtwdkif; d jyefvnfzGJ@pnf;onf// rGefvlrsdK;a&;&mtzGJ@csKyf tvkyftrSKaqmif OuUX/ ekdifomeSif;/(ekdifvSarmif.nDt&if;) taxGaxGtwGif;a&;rSL;/ ekdifaiGodrf;/

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

225

trSKaqmifrsm; ekdifxGef;oddef;/ ekdifomatmif/ rd[Hom/ ekdifom[ef/ ekdifxGef;pdef/ ekdifxGef;wif wkd@jzpfonf// aumhu&dwfjrdK@udk rGefu&if yl;wGJtkyfcsKyfonf// umuG,fa&; vkHjcHKa&;wkd@udk rGef-u&if ppfom;rsmuyl;wGJwm0ef,l=uonf// zqyvtpkd;&. vdkufvH zrf;qD; owfjzwfrSKa=umifh qkwfcGm oGm;&aom/ rGefwdkif;&if;om; tzGJ@onf/ &&m vufeuf cJ,rf; rD;ausmufwkd@jzifh wyfudk zGJ@pnf;cJhonf// rGefwkdif;&if;om; tpnf;t&kH;&Sd vufeufudkif tiftm;rsm;udk wkd;csJ@jyD;/ yi&GmeSihf a&;jrdK@ ppfrsufeSmrsm;udk jzef@xm;onf// oHjzLZ&yfeSifh a&;jrdK@=um; rD;&xm; armfawmfum;vrf;udk jzwfawmuf tkyfcsKyfonf// tkyfcsKyfa&;rSL;rSm yi&GmwGif wyfpGJxm;aom wyf&if;rSL; ekdifcsrf;rGefjzpfonf// teif;&Gm/ eSpfu&if&Gm/ vrdkif;&Gm/ armhueif&Gm ponfh a'obufudkrl aumh'Gwf&Gm edkifxGef;armifu wm0efcHtkyfcsKyfonf// u&ifvufeufudkfif tzJG@pnf;eSifh Armjynf uGefjrLepf ygwDwkd@onf/ wekdifiHvkH;&Sd zqyv tpkd;&wyfrsm;tm; tjyif;txef vkdufvH wkdufcdku=f uonf// xkdokd@ u&iftzGJ@eSifh Armjynf uGefjrLepfygwDwkd@. tjyif;txef wkdufckdufrSKa=umifh/ zqyv tpdk;&onf/ t=uyftwnf; rsdK;pkHeSihf =uKHawG@ae&onf// EdkifbvGifeSihftzGJ@ rEWav;axmifokd@ a&mufjyD;/ rnfr#yif r=um vkdufyg/ rEWav;jrdK@udk u&iftrsdK;om; umuG,fa&; wyfzGJ@eSifh uGefjrLepfwkd@u tjyif;txef xkd;ppfqif wkdufckduf vmonf// rEWav;jrdK@udk umuG,f&ef twGuf/ tpkd;& wyfzGJ@onf/ tvl;tvJ ckcHwkdufckduf ae&onf// &mZ0wf tusOform;rsm;eSifh ekdifiHa&; tusOf;orm; rsm;udk rEWav;axmifwGif qufvuf xdef;odrf;xm;&ef pdwfcsIr& jzpfvmjyefonf// vufeufudkif awmfvSefa&;/ tiftm;pkwkd@uyif rEWav;jrdK@udk ae@odrf;rvkd nodrf;rvkdeSifh pkd;&drfae&onfhtajcwGif &Sdaeonf// 'grdk@ tusOf;orm;rsm;udk/ rEWav;axmifY xm;jcif;u ykdrdktEW&m,f&Sd vmonfudk/ tpdk;&u jrifvmonf// edkifbvGifeSifh tzGJ@wkd@udk/ a&$bkd axmifokd@ um;jzifhykd@jyefonf// a&$bkdaxmifodk@ a&mufjyD; r=umcifrSmyif a&$bkdjrdK@udk u&ifwyfeSifh uGefjrLepfygwDwkd@u/ xkd;ppfqif vmjyefonf// ekdifbvGifeSifh tzGJ@wdk@udk/ a&$bkd axmifY xm;Ivnf;/ pdwfrcs& jzpfvmjyefonf// wcg ekdifbvGifeSifh taygif;ygwkd@udk

226

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

rEWav;axmifokd@ jyefvnf ac:aqmif vm&jyefonf// Todk@yif ekdifbvGifwdk@ ekdifiHa&; tusOf;orm;rsm;onf/ waxmif0if/ waxmifxGufjzifh ajymif;vJI axmifeef;pHcJh&onf// 1949-ckeSpf tukefwGif zqyv tpkd;&onf/ ppfwyf tvkH;t&if;eSifh rGefa'o teSH@wGif xkd;ppfqifrSKudk jyKvkyfvmonf// tpkd;&. xkd;ppfudk rGefrsdkK;cspf wyfom;rsm;u &J&J0Hh0Hh ckcH awmfvSef cJh=uonf// &GH@&GH@c|efc|ef ckcH wkdufckduf cJh=uonf// xkH;tdkif&Gm/ ppfrsufeSmwGi f tpkd;&eSifh rGefrsdK;cspf vli,fwkd@ tjyif;xef wkdufyGJ jzpfyGm;cJhonf// xkdwkdufyGJwGif Zmojyif ol&Jaumif;[k trnfwGif cJhol Adkvfodef; usqkH; cJh&onf// vlrdsK;twGuf toufay; vSLoGm;onf// Akdvfodef;onf/ xkH;tdkif&Gmol/ xkH;tdkfif&Gmom;rsm; twGuf tvGef*k%f,l xkdufaom om;aumif; &wemwOD;jzpfonf// aumhu&dwfwGif yl;wGJtkyfcsKyf yl;wGJaexkdifae=uaom/ rGefeSifhu&if=um;wGif tqifrajyrSK awGjzpfvmonf// wzGJ@eSifhwzGJ@tjrifr&Sif;rSKawGjzpfvmonf// 1950-ckeSpfrSm ekdifaiGodrf;eSifh tzGJ@pD;eif;vmaom um;udk jr0wDrStjyef aumhu&dwfvrf;wGif rormaom u&ifppfom; wpfpku acsmif;ajrmif; ypfcwfI ekdifaiGodrf;eSifh edkifcsrf;pdefwdk@ 'g%f&m &&SdoGm;onf// ekdifpdefausmf/ edkifodrf;armifeSifh tjcm;olrsm;rSm/ rxdrcdkufbJ vGwfajrmufoGm;onf// xkdokd@ u&ifppfom;rsm; acsmif;ajrmifypfcwfrSKa=umifh edkfifaiGodef;. vufwGift=uD;us,f 'g%f&m &oGm;onf// xkdrS&&Sdaom'g%f&monf edkfifaiGodef;tm;ao&myg 'g%f&mjzpfoGm; apcJhonf// edkifaiGodef;. vufacsmif;rsm; &moufyef auG@aumufoGm;apcJhonf// u&ifvlrsdK;wkd@tay: rGefvli,f acgif;aaqmifwkd@u ra=ureyf jzpfvmonf// rGefeSifh u&if=um;wGif vufeufudkif ydyuQ jzpfay: vmapedkfifonfh tajcaeodk@yif a&mufqdkuf vmedkifonf// 4if;udpPeSihf ywfoufI rGefeSifhu&if vufeufudkif ydyuQ rjzpfavatmif tjrifus,faom rGeftrsdK;om; acgif;aqmifrsm;u =udK;yrf;aqmif&Gufonf// eSpfzufaom acgif;aqmifwdk@u tylwjyif; ajz&Sif; =u&onf// r/v/&/ OuUX ekdifomeSif; (edkifvSarmif. nDt&if;) OD;aqmifaom rGeftzGJ@eSifh u&if acgif;aqmifapmwJ OD;aqmifaom u&iftzGGJ@ wkd@onf/ apmwJtdrfY aqG;aEG;=uonf// rGefeSifh u&if=um; jzpfay:aeaom jy\em udpP&yfrsm;udk aqG;aEG; wkdifyif tajz&Sm=uonf// xkdokd@aqG;aEG; aepOfrSm/ tapmifh u&ifppfom;rsm;u/ vef@jzef@I ypfcwf vkduf&m/ ekdifomeSif;onf aoqkH;oGm;cJh&onf// rawmfwq ypfcwf rdonf [kqdkonf// rGefu&ifwkd@. cspfcif&if;eSD;r_/ nDnGwfrSKwkd@onf ,dk,Gif;ysufpD;vmonf udk awG@&onf// 1949-ckeSpfwGif tzrf;cHae&aom rGefwkdif;&if;om; tpnf;t&kH; OuUXrGefbdk;csdKeSifh rv& OuUX ekdifvSarmifwd@k eSpfOD;onf/ 1950-ckeSpfwGif axmifrS vGwfvmonf// u&ifeSifh

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

227

uGefjrLepfwkd@. wkdufcdkufrSKa=umifh tzufzufrSm t=uyftwnf; rsdK;pkH=uKHawG@ &ifqkdfif ae&aom zqyv OD;ektpkd;&onf/ rGefvlrsdK;wkd@. vufeufudkif awmfvSefa&;udk tcsdKenf; jzifh owfedkifatmif =udK;pm; vmonf// axmifrS vGwfvkdufaom OuUX=uD; rGefbkd;csdK eSifh OuUX=uD; edkfifvSarmifwkd@udk zqyv tpdk;&u toHk;cs vdkufonf// zqyv tpdk;&. wm0ef ay;csuft&/ rGefbdk;csdKeSifh edkifvSarmifwkd@onf/ yiaus;&Gmodk@ oGm;a&mufI/ 4if;aus;&GmY ppfXmecsKyfjyK tckdiftrm wyfpGJxm;aom/ rGefwkdif;&if;om; tpnf;t&kH;rS acgif;aqmif ekdifatmifxGef;/ ekdifcsrf;rGef/ q&mpdefwkd@eSifh awG@qkHaqG;aEG;cJhonf// rGefbdk;csdKeSifh ekdifvSarmifwkd@u tpkd;&. oabmxm;udk wifjyaqG;aEG;cJhonf// tpkd;&. oaabmxm; rSm/ vufeufcsvSsif/ vGwfjidrf; csrf;om;cGifhay;rnf// 'Drdkua&pD tcGifha&;rsm;udk ay;rnf jzpfonf// xdkodk@aqG;aEG;csdefrSm/ rGefvlrsdK;a&;&mtzGJ@csKyfrS ekdifaiGodrf;vnf; &Sdaeonf// edkifaiGodef;onf/ udk,fa&; udk,fwm ta=umif;udpP wcka=umifh rGefwdkif;&if;om; tzGJ@csKyf pcef;/ wnf&Sd&m yi&GmwGif a&mufaecsdefjzpfonf// xkd@a=umifh ekdifatmifxGef;/ ekdifcsrf;rGef/ q&mpdefeSifh ekdifaiGodrf;wkd@onf vma&muf aqG;aEG;aom OuUX=uD;eSpfOD;wdk@eSifh aqG;aeGl;nSdeSKdif;=ujyD; atmufygtwdkif; tpdk;&xHokd@ jyefvnfta=umif;=um;cJhonf// (rGefjynfe,fudkay;ygu/ vufeufcsrnf) [k OuUX=uD;eSpfOD;rSwqifhzqyvtpdk;&odk@ ta=umif;jyef=um;cJhonf// zqyvtpdk;&onf vufeufcsv#if/ vGwfjidrfcsrf;om cGifhay;rnf [laom rludkom vufqkyf udkifxm;onf// rGefjynfe,fay;v#if vufeufudkif vrf;pOfudk pGef@rnf[laom rGeftrsdK;om; acgif;aqmif wkd@. awmif;qkdcsufudk vkH;0 tav;teufxm; xnfhoGif;pOf;pm;cJhjcif; r&Sdacs// 1950-ckeSpf =o*kwfv(1)&ufae@wGif aumhu&dwf ppfrsufeSmodk@ tpkd;&xkd;ppfqifvmonf/ (4)&ufajrmufaom ae@wGif aumhu&dwfjrdK@udk/ rGef-u&ifwkd@.vufrStpkd;&u odrf;ydkuf&&Sd oGm;onf// xkdpOf OuUX=uD; apmbOD;=uD;onf zmyGefY&Sdaeonf// tpkd;& vufxJodk@ aumhu&dwfjrdK@ usoGm;onf qkdaom owif;ukd =um;od&aom apmbOD;=uD;onf/ ouFef;nDaemifwGi/f rGef-u&if/ yl;wGJppfa&;/ tkyfcsKyfa&; zGifhvSpf xm;&Sda&;twGuf zmyGefrS ouFef;nDaemifokd@ qif;vmonf// xkdodk@ouFef;nDaemifY rGefu&ifacgif;aqmifrsm;eSifh awG@qkH&ef/ zmyGefrStvmwGif/ vrf;c&D;Y rdk;oD;xefpGm &GmoGef;ojzifh/ xDaumhul;&GmteD;/ prf;a&vsSHI/ apmbOD;=uD;eSifh tzGJ@wkd@onf/ c&D;rqufekdifbJ &yfem;ae&onf// xkdae&mY apmbOD;=uD;wdk@tzGJ@ckdvSKHaepOf Tta=umif;ukd trsdK;om;opPmazguf u&ifwpfpku tpkd;& wyfxHokd@owif;ay;/ ta=umif;=um;cJhonf// 4if;owif;ay;aom/ trsdK;om; opPmazguf u&ifwkd@. vrf;jyrSKjzifh/ AkdkvfpdefvGif/wyf=uyf=uD;armifat;/ OD;pD;aomtpkd;&wyfu vkdufvH wkdufckduf&m/ 1950-ckeSpf=o*kwfv(12)&ufwGif apmbOD;=uD;eSifhtaygif;tyg/ apmpHau;eSifh u&ifwyfom;rsm;usqkH;cJh&onf// OuUX=uD;apmbOD;=uD; usqkH;jcif;onf/ wdkif;jynftwGuf =uD;rm;pGm epfemqkH;&SKH;oGm;onf// jrefrmedkifiH. edkifiHa&;jzpfay:wkd;wufrSKudk rsm;pGm xdckduf

228

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

oGm;apcJhonf// xkd@twl rGef-u&if pnf;vkH; nDnGwfa&; twGufvnf; rsm;pGmtusdK; qkwf,kwf apcJhonf// zqyv tpkd;&onf wzufwGif/ ppfa&; xkd;ppfqifvmouJhodk@ wzufwGifvnf; ekdifiHa&; xkd;ppf qifvmonf/ 1951-ckeSpfwGif/ zGJ@pnf;ykH tajccHOya' jyifqifcsuf (1951-ckeSpf tufOya'26)t&/ oHvGifc&kdifudk/ yxrtm;jzifh/ u&ifjynfe,ftjzpf owfrSwfvkduf onf// rGefvlrsdK;udk jynfe,f ray;bJ vspfvsL&SK xm;cJhonf// OD;ek/z/q/y/v tpkd;&. u&ifvlrsdK;udk jynfe,f ay;jyD;/ rGefvlrsdK;udk jynfe,fray;a&; oabmxm;onf/ rGef-u&if pnf;vkH; nDnGwfrSKudk jzdKcGJypf&ef &nf&G,fcsufw&yf tjzpfygcJhonf// rGefvlrsdK;udk eSdrfjyD; u&iftrdsK;om;rsm;udk ydkrdkxkd;pG tm;ay;ovkdjzpfaponf// rGefvlrsdK;udk jynfe,fray;bJ xm;onfhtjyif/ u&ifjynfe,fxJokd@ ordkif;tpOfvm =uD;rm;cJhaom/ rGefvlrsdK;wdk@. e,fajr a'o aus;&Gmrsm;udkyg/ wkd;csJ@I xnfhoGif;ay;&ef =udK;pm; aqmif&Gufvmjyefonf// rGefu&ifwkd@. aygif;pnf; nDnGwfr_/ cspf=unf&if;eSD;r_udk/ wrifuGJjym;atmif ekdifiHa&; xkd;ppf/ qifvmjcif; jzpfonf[k rGefacgif;aqmifrsm;u pGyfpGJ ajymqkdonf// u&ifjynfe,f &&SdjyD; rGefjynfe,f r&&Sdojzifh/ u&if vlrsdK;wkd@u/ rGefvlrsdK;wkd@ tay: txifao; tjrifao; jzpfvmonf// zqyv tpkd;&. rGef-u&if nDnGwfa&;tm; jzdKcGJa&; ekdifiHa&;xkd;ppfonf atmifjrifonf[k qkd&ayrnf// rGef-u&if acgif;aqmifrsm;/ ,cif rlvu xm;&SdcJh=uaom *wdrsm;udk/ u&if trsdK;om;wkd@u arhaysmufvm=uonf// Tae&mwGif/ u&iftrsdK;om; acgif;aqmif=uD;/ OuUX=uD;apmbOD;. ajym=um;bl;aom/ pum;udaxmufjyvkdygonf// k rGefvlrsdK;wkd@rSm cdkifrmaom aemufcHordkif;a=umif;&Sdjcif;/ jrifhrm;aom ,Ofaus;r_ &Sdjcif;/ tvGefckdifrm uspfvpfjyd; =uG,f0wJh/ a&S;usonfpmay/ teynmwdk@&Sdjcif; h paom tcsufvufwkd@a=umifh/ jynfe,f &p&m&Sdv#if rGefwkd@omv#if &oifh/ &xkdufygw,f// tJ'D tcgus&ifom/ u|efawmfwkd@ u&ifvlrsdK;udk rarh=uzkd@/ uGsefawmfajymcsifygw,f// txufyg pum;udk OuUX=uD; apmbOD;onf r=umc% qkdovkd rGefacgif;aqmifrsm;eSifh ekdifbvGiftm; ajymbl; ygonf// TOuUX =uD;apmbOD;. pum;udk udk;um;jyD;/ OuUX=uD; ekdifa&$usifvnf;/ rSwfrSwf&& r=umc% qdkovkd rGefvlrsdK;wkd@ukd jyefvnfajymjywwfonf// apmbOD;=uD;. txufpum;udk axmufxm;jcif; tm;jzifh rGefvlrsdK;wkdk@onf/ u&if trsdK;om;wkd@xuf/ jynfe,f&oifh &xkdufonfrSm xif&Sm;onf// Tpum;onf tajcrJh ajymjcif;r[kwf/ ta=umif;&mckdifvkHrSKeSihf ,kwWd&SdrSKtay: tajccHajymjcif;jzpfonf// odk@aomf

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

229

zqyv/ Armacgif;aqmifrsm; wkd@onf/ OuUX=uD; apmbOD;=uD; axmufjyaom tcsufudk ZGwrsufaphrSdwf ypfy,fjyD;/ rGefvlrsdK;udk jynfe,fray;bJ vSspfvsL&SKxm;cJhonf// f 1951-ckeSpfekd0bFmv(28)&ufae@wGif ekdifbvGifonfrEWav;axmifrSvGwfajrmufvmonf// axmifxJhY (3)eSpfeD;yg; aexkdifcJh&onf// ,ck vGwfvmonf[k qkd&aomfvnf;/ uif;uif; &Sif;&Sif;tpkd;&u ekdifbvGifudk v$wfvkdufonf r[kwfyg// ajccsKyfjzifh v$wfvkdufjcif;jzpfonf/ &efukefjrdK@ e,fedrdwftwGif;/ weSpf aumif;rGefpGm aexkdif&rnf// tmrcHaiG (3000)usyf ay;jyD; aumif;rGefpGm aeygrnfqkdaom/ 0efcHcsufjzifh axmifrS vGwfajrmufvmjcif;jzpfonf// &efukefjrdK@e,f/ e,fedrdwf twGif;wGif aexkdif&onf// rnfonfh e,fajr a'ookd@ rSroGm; &acs// oGm;vkdaomf/ c&kdif0efxH/ cGifhyefjyD;rS oGm;cGifh&Sdonf// tu,fI azgufzsufcJhv#i f tmrcHolu xkdtmrcHaiG(3000)udk tpkd;&tm; ay;av#mf&ygonf// ekdifbvGifukdtmrcHcsuf ay;olrSm/ u'kd;&GmrS rGefukefonf ekdifboGifjzpfonf// axmifrS vGwfajrmufvmv#if/ vGwfajrmufvmcsif;/ ekdifbvGifonf wcgwnf;yif/ awmodk@oGm;vkd pdwf&Sdonf// wae@w&ufrS &efukefjrdK@wGif raevkd/ rdrdwkd@. &Jabmftaygif;oif;rsm;&Sd&m awmodk@om wcgwnf;wef;IoGm;vkdpdwf&Sdonf// rdrdaxmifxJY aecJJh&aom (3)eSpf twGif;umvwGif/ jyify avmuY rsm;pGm ajymif;vJ oGm;onfudk/ ekdifbvGif wa,muf/ aumif;rGefpGm tuJcwf rdonf// rdrd. awmfvSefa&; &Jabmf&Jbufrsm;udk pkHprf;aomtcg/ tm;vkH;vkdvkdonf/ awmokd@a&mufae=ujyD; jzpfonf// ekdifaiGodrf;/ ekdifxGef;odef;/ edkfifxGef;pdef/ ekdifatmifxGef;/ ekdifcsrf;rGef/ ekdifqdwfekd@/ Akdvfausmif wdk@u awmwGif;odk@ a&mufaejyD;jzpfonf// OuUX=uD; ekdifvSarmifeSifh OuUX=uD;ekdifbkd;csdKwkd@rS wyg;/ tm;vkH;vkdvkd awmokd@ a&mufae =ujyD;jzpfonf// vufeufudkif awmfvSefa&;udk/ twdtvif; pwifaejyD; jzpfonf// edkifbvGifonf rdrd&Jabmfrsm;&Sd&mokd@ oGm;a&muf yl;aygif;vkpdwf wzGm;zGm;jzpfaeonf// okd@aomfrdrdudk tmrcHcsufay;xm;aom/ oludkiJhuGuf d &ao;onf// rddrd0efcHxm;onfhtwkdif;raeI azgufzsufcJhv#if/ tmrcHxm;olu rdrdtwGuf aiGav#mfa=u; ay;&rnfudk pkd;&drf&jyefonf// xkdacwf xdkdcsdefwGif aiG(3000)qkd onfrSm enf;vSaom aiGr[kwfyg// xkdacwf a&$wusyfom;/ aiG(150-200)usyfaps; eSKef;jzifh wGufv#if tvGef wefbkd;=uD;onf[k qkd&ayrnf// xkda=umifhawmokd@ csufcsif;oGm;vkdaom pdwfudk edkifbvGifwpfa,mufonf/ ,m,Dtm;jzifh/ azsmufzsufxm; vkduf&onf// EkdifbvGifonftkwfeDvrf;/ A[ef;&yfuGuf&Sdrdrd. oli,fcsif; tdrfwtdrfwGifacwW,m,D/ rSDckdaexkdfif&onff// Tokd@ajccsKyfjzifh &efukefjrdK@wGif aepOfrSmyif/ rdrdaxmifxJY aecJh&onfh (3)eSpfumv tawmtwGif;/ jzpfay: ajymif;vJ vmaom/ ekdifiHa&; tajctae/ wkdif;jynf. tajctae/ vkyfaz:udkifzufwkd@. tajctaewkd@udk

230

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

jyefvnf pOf;pm; vmrdonf// yxrOD;pGm/ zqyv tpdk;&. ekdifiHa&; xkd;eSufrSK a=umifh/ rGef/u&if pnf;vkH; nDnGwfrSK jydKuGJpjyKvmonfudk awG@&onf// ekdifaiGodrf;wkd@ vltkyfpkudk u&if vlwpku acsmif;ajrmif; ypfcwfcJhonf// txifjrifvGJrSm;jyD; u&if ppfom;. ypfowf jcif;udk edkifomeSif; wa,muf cHvkduf&onf// xkdxuf 0rf;enf;p&m aumif;onfrSm/ u&if trsdK;om; acgif;aqmif=uD; apmbOD;=uD; wkdufyGJwGif usqkH;oGm;jcif;yif jzpfonf/ apmbOD;=uD; aoqkH;oGm;jcif;onf/ rGef-u&if cspf=unfa&;twGuf/ =uD;rm;aom qkH;&SKH;rSK wpf&yfjzpfcJhonf// xkd@twl jrefrmekdifiHtwGufvnf; tvGef=uD;rm;aom/ qkH;&SKH;rSK wpf&yf jzpfonfudk atmufygtwkdif; ekdifbvGifonf0rf;enf;pGmekwfygpyfrS nD;wGm; ajymqkdrdonf//
The untimely deaths of General Aung San and Saw Ba U Gyi were the two greatest disasters of modern Burmese History.29

acwfopf jrefrm ekdifiHa&; ordkif;rSm/ tcsdefapmjyD;/ AkdvfcsKyf atmifqef;eSifh apmbOD;=uD;wkd@ acgif;aqmifeSpfOD; aoqkH;oGm;rSK[m /jrefrmhekdifiH twGuf rsm;pGm epfem qkH;&SKH; apcJhw,f// [kekdifbvGifu rSwfcsufcscJhonf// au/tif/,l/ OuUX=uD; apmbOD;=uD; usqkH;uG,fvGefjyD; aemufykdif;wGif rGef-u&ifwkd@. cspfcif &if;eSD;rSKonf ykdrdkjyD; ododomom/ ysufjym;vmonf udk ekdifbvGif tuJcwfrdonf// ekdifbvGifonf rdrdaxmifxJY &Sdaeonfh tcsdefumv tawmtwGif;wGif/ ajymif;vJjzpfay: vmaom/ jrefrmedkfifiH. ekdifiHa&; tajctaeeSifh rGeftrsdK;om;wkd@. trsdK;om;edkifiHa&; vSKyf&Sm;rSK jzpf&yfrsm;wkd@udk avhvm okH;oyfjyD;aemuf (TheMon National Question and Creation of Mon State)pmwef;ukd jyKpka&;om;cJhonf// (qpPvefjynfaxmifpHepf udk tajccHonf[kqkdxm;onf/)
The Mon National Question And Creation Of A Mon State
A Statement issued by Nai Ba Lwin, President of The Mon Freedom League, Burma. December, 1951 A.D. Aspirations Of A Forgotten Race The Burmese, Shan, Kachin, Chin, Karen and Kayah members of grantedd indigenous races of the Union of Burma have had or has recently been granted regional autonomy by
29

Mon Nationalism and Civil War In Burma.P.114

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

231

or under the Constitution. The Arakanese and Mon members however, who unlike the others are bereft of the common rights are working hard in order to induce the Government to accede to their requests by publishing their aspirations in the public press recently. Historical Background In probably about 600 B. C., the Mon-Khmer sub-family migratred from Monglolia in a southerly direction. By about 300 B. C. they have already founded the Kingdom of Haripunjaya in the north with Lamphun as capital and the Kingdom of Dvaravati with Lopburi as capital in the south in the valley of the Menam River within the area of the present day Thailand. An octagonal pillar bearing ancient Mon inscriptions, discovered at Lopburi, can now be seen at the Vajiranana Library in Bangkok. In the area of the present day Tenasserim Dvision, they founded another Suvannabhumi Kingdom with modern day Thaton as capital. The Khmers who were the founders of the Cambodian Kingdom are still the leaders of the Indo-China peninsular. The Mon in Burma proper colonised Lower Burma and established the Kingdom of Hamsavati. I 1757 A. D. the last Mon King Binya Dala lost his kingdom to the Burmese. Since then the Mons have been dominated by other powers for well high 194 years. Language, Literature And Culture Mon Language, Literature and Culture can claim to be almost 3000 years old and it is not surprising that the Mons should have no desire to see their precious heritage decay and lost. The present Government of Burma is making an attempt to have the Tripitakas translated into Burmese, but the Tripitakas in Mon has been in existence for hundreds of years. Historians have recorded that the Burmese obtained their alphabets from the Mons during the reign of Anawrata. In this country, although we find that the inhabitants had migrated from the north, culture and fine arts found and are finding their way northwards from the south. Resistance To Race Assimilation History has shown us time and again that races with a strong cultural and territorial background have always successfully resisted any attempt at assimilation by other races; and it is worhy of serious consideration. The Turkish assimilators, by devious and devilish means endeavoured to assimilate the Balkan races for hundreds of years, but failed miserably: the TsaristRussian Russifiesrs and Prussian Germanizers tried over 120 years to absorb the Poles but it was in vain. The Czechs too came under the same treatment for 300 years and have successfully resisted being engulfed. Thus history has proved that any attempt at a solution of racial problem by force or assimilation always resulted in defeat. The Mon, who had a strong and unshakable historical background at present has no autonomous rights of any sort. The various Mon political organizations have been

232

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

working very hard to obtain their rights by democratic means. It is regrettable to record that the indifference of those in power has misled many Mons to take up unlawful means. With honest intent and sincere heart, I would earnestly urge those in power to make a serious attempt to solve this problem through the Regional Autonomy Enquity Commission at an early date. Karen Mon Relation Old Burmese and Mon writings declare that the civilised man is made up of 101 races; of which 60 were Foreigners, 30 Shans, 7 Burmese and 4 Mons. The 4 Mon clans were Mon Daung, Mon De, Mon Nya and Mon Du. The last - Mon Du - is really the present day Karens. The Pali word "Du" read with a Mon tone sounded the word for a "Frog" and Mon Du was the name given to those who use the Frog Drums. The Mons and Karens lived in peace in Hamsavati for many centuries. The Karens too like the Burmese obtained their alphabets from the Mons and such Karen writings are still in use in some of the Karen Areas. So we see that it is not possible to leave the Karens out when considering the Mon problem, nor it is wise to take up the Karen problem and overlook the Mons. The Government has so far found a solution to the Karen problem, but has not even given out any hint on the Mon question. In deference to the various Mons who have served this country throughout her history, in the field of literature, culture and mutual security, it is to be sincerely hoped that an amicable solution satisfactory to both the Mons and Burmese wil be found. Practices In Progressive Nations In the truly democratic Swiss Commonwealth, in addition to affording full autonomy to the German, Italian and French members of the country; in 1937, without considering the numerical strength of a community, the 44, 000 strong Romansch race in the Canton of Granbuendern was granted full autonomy and Romansch was made the fourth offficial language of the country. American Ambassador, Josesph E. Davies in his 'Missin to Moscow says: "Every unit in the Soviet Union uses its own language in its schools and law courts, with Russian the second and also compulsory language. Of the 180-odd natinal units, several had no written language of their own till the Soviet orientalists creatd them. Central Asia has served as a great school for young Russsian administrators. Even here, literacy, starting practically from scratch with the revolution, has been brought up to 70.6 per cent." Any Government in power n this country should follow the practices of true Statesment and be able to give satisfaction to all the indigenous races within this country. Let us work till peace is attained: Nai Ba Lwin President, Mon Freedom League, (Camp Rangoon) Dated December, 1951 A. D.

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

233

4if;pmwef;onf t*Fvdyfbmomrsm;jzifh/ a&;om;xm;jcif;jzpfonf// tvGefxufjrufaom tawGG;tac:/ t,lqrsm;yg&Sdonf// 4if;pmwef;ukd zwf&_jcif;tm;jzifh/ ekkdifbvGif. t*Fvdyf bmom/ ta&;om;wGif rnfr#u|rf;usif ajymifajrmufonfudkfvnf;/ tuJcwf ekdifygonf// rnfrSsA[kokweSifhjynfhpkHonfudkvnf;awG@jrifekdifonf// 1951-ckeSpf'DZbFmv&ufpGJeSifh rGefvGwfvyfa&;tzGJ@OuUX taejzifh ekdifbvGifu vufrSwf a&;xkd;xm;aom/ 4if;pmwef;ukd/ tpkd;&t=uD;uJrsm;/ ekdifiHjcm;oH&kH;oHrSL;rsm; owif;pm wkduf toD;oD;okd@ ydk@cJhonf// ekdifbvGifonf ajccsKyf yk'frjzifh rdrdae&aomumv tawmwGif;wGif rGeftrsdK;om;a&;twGuf rdrdwwfedkifor#wkd@udk =udK;pm;aqmif&GufcJhonf// ekdifbvGifonf/ oli,fcsif;tdrf tjyif wcgw&H udsKufoDrGefausmif;wGifvnf; oGm;a&muf rSDcdk aexkdifonf// xkdodk@ weSpfwmqkdaom tmrcHumv ukefqkH;&ef apmifhqkdfif;aepOf tokH;p&dwf eSifh pm;p&dwf &vkd&jim;/ qkdaom&nf&G,fcsufjzifh/ ekifbvGifonf t*Fvdyfpm d usL&Sif ay;cJhonf// &efukefjrdK@&Sd/ anmifwkef; bkef;=uD;ausmif;pmoifwkdufrSm oGm;a&mufI usL&Sif ay;onf// ausmif;om;rsm;rSm urm0ufrS OD;Zif; OD;=obmovnf; wOD;tyg0if jzpfonf// OD;=obo(bDat)onf/ aemifwGif awmif=uD;jrdK@ ygVdwuUokdvf ausmif;tkyf jzpfvmonf// xkdtcsdefumvu ekdifbvGif. usL&SifrS &&Sdaom tc0ifaiGonf/ trsm;qkH; wvv#if aiG(25)usyf/ (30)usyfom &&Sdonf// xkdaiGjzifh aexkdif pm;aomuf p&dwftwGuf tokH;jyK &onf// ekdifbvGifonfaq;vdyfaomufwwfonf/f / aq;wHvnf; aomufwwfonf// t&ufaopm udkrl raomufwwfacs// uGrf;,mvnf; pm;avh pm;xr&dSacs// rdrd&&Sdaom 0ifaiGjzifh vkHavmufatmif/ acGswmI aexkdifvmcJhonf// pm;0wfae a&;twGuf tekdifekdif&atmif pkaqmif;&SmazG ae&aom ekdifbvGifonf rdrd0ifaiGjzifh pkaqmif;jyD; tmrcHaiGukd ay;&efrnf okd@r#rjzpfekdifay// weSpfwm apmifh&rnfqkdaom tcsdefuvnf; ekdifbvGiftwGuf tvGef =umanmif; vSonf[k xifonf// awmfvSefa&; e,fajrokd@om oGm;vkdpdwf wzGm;zGm; jzpfay:I aeonf odk@aomf tajctaeu ray;ao;I oGm;vkdaom pdwfqENudk acwWc% rdsK;odyfhxm;vkduf&onf// 1951-ckeSpf 'DZbFmv(24)&ufae@wGif zqyvtpkd;&rS zGJ@pnf;xm;aom/ a'otvkduf udk,fydkiftkyfcsKyfcGifh pkHprf;a&;aumfr&Sif. tzGJ@0ifwOD;jzpfol/ rGefpdef'kdifu rGeftrsdK;om;wkd@. vkdvm;csufrsm;eSiywfoufI atmufyg tpD&ifcHpm wpfapmifudk aumfr&Sif obmywdxH fh wifoGif;cJhonf// rGeftrsdK;om;wkd@onf/ jynfaxmifpk tajccHOya' yk'fr(199)t&/ jynfe,fopf xlaxmifcGifh &&Sdonfh tavsSmuf/ rGefjynfe,f xlaxmifcGihf ay;apvkdonf//

234

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

rGefjynfe,f aumifpDudk usdKuQrDc&kdifeSifh oxkHc&kdif udk,fpm;vS,ftrwf tm;vkH; jzifhvnf;aumif;/ ekdifiHawmf orRwu a&G;cs,fcef@xm;aom/ trwfr[kwfonfh/ yk*~dKvfrsm;jzifh vnf;aumif;/ zGJ@pnf;apvkdonf/ jynfol@ vGwfawmf twGuf/ vlOD;a&eSihf trwfOD;a& tcsKd;tpm;udk u&ifeDjynfe,ftwGuf owfrSwfxm; ouJhokd@ rGefjynfe,f twGufvnf; owfrSwf xm;&Sdapvkdonf// vlrsdK;pk v$wfawmfwGif/ u&ifeDjynfe,ftwGuf trwfokH;OD; owfrSwfay;xm;ouJhokd@ rGefjynfe,ftwGufvnf;/ vkdtyfonfhtrwfOD;a& owfrSwfay;&ef wkdufwGef; onf// rGefvlrsdK;wkd@ taejzifh rnfonfhtcgrS jynfaxmifpkrS cGJxGuf&ef tvkdqEN r&Sdyg// tajccHOya'yg jynfe,f aumifpDwkd@u jyKvkyfekdifonfh/ jynfe,f Oya'jyK pm&if;t& cGifhjyKxm;aom tcGifhtm%mudk rGefvlrsdK; wkd@vufcH&ef tqifoifh &Sdonf// a&G;aumufyGJjyD;onfhaemuf/ yxrt=udrfusif;yaom rGefjynfe,f ,m,D aumifpD tpnf;ta0;wGif aumifpDtrwfrsm;xJrS/ yk*~dKvfrsm;jzifh aomfvnf; aumif;/ aumifpDtrwf r[kwfolrsm;jzihf vnf;aumif;/ rGefjynfe,f tpkd;&udk tjcm;jynfe,frsm; enf;wl zGJ@pnf;ap&ef vkdtyfyg onf// ,ck aemufqkH; usif;y rnfh ,m,DygvDrefwGif rSGefjynfe,f xlaxmifa&; tufOya' jzpfvmap&ef a'o tvkdufudk,fykdif tkyfcsKyfcGifh pkHprf;a&; aumfr&Siftm; t=uHay; vkdygonf//30 txufygtwkdif; ekdifpdef'kdifonf &Snfvsm;pGm &Sif;vif; wifjycJhonf// udk,fykdiftkyfcsKyfcGifh pkHprf;a&; aumfr&Sif tpD&ifcHpm rxGufvmrSDrSmyif/ 1952-ckeSpf Zefe0g&Dv(14)&ufY/ &efukefjrdK@ '*kefoHCmawmf tzGJ@csKyf=uD;. arwWm&yfcHcsuf a=unmpmwrf; wapmif xGuf vmonf// &efukefjrdK@ '*kHoHCmawmf tzGJ@csKyf=uD;onf/ jrefrmhedkifiHY tvGeftiftm; =uD;rm;aom oHCmtzGJ@pnf; jzpfonf// jrefrm jynfolvlxk tvGef=unfndK av;pm;aom oHCmtzGJ@pnf;wpf&yfjzpfygonf/ 4if;a=unm pmwrf;wGif atmufaz:jyyg ta&;=uD;onfh oabmxm;tcsufvufrsm;ygvmonf// ekdifiHawmftpkd;&onf jynfe,fopfrsm; vkdtyfygu zefwD;ay;ekdifonfh vlxkqEN t& a&;qGJ xm;onfh jynfaxmifpk tajccHOya'/ yk'fr(199)udk &kdao av;pm; aom tm;jzifh/ rGefvlxk=uD; wpf&yfvkH;u txl;vkdvm; awmif;wvsuf &Sdonfh rGefjynfe,fudk/ pDpOfay;&ef '*kefoHCmawmf tzGJ@csKyfrS txl;arwWm &yfcHygonf// auseyfrSK r&&Sdaom rGefuJhokd@ vlrsdK;wpfrsdK;onf tjcm;vlrsdK;wkd@ qGJiifaoG;aqmif &mokd@ tvG,fwul ygekdifojzihf/ jynfaxmifpk=uD;tzkd@ rnfrsS ab;tEW&m,f jzpfapekdifonfudk txl;csJ@xGif ajymqkd&ef rvkday// vGefcJhonfh av;eSpfausmfrS
30

(rGefjynfe,fzefwD;a&;jy\em/ File No. 5 RAC. 48(M), Mon Affairs, NAD)

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

235

pI ,ckwkdifatmif jzpfyGm; aeonfh jynfe,f qlylrSK=uD;u/ oufaocH vsuf&Sd onf rGeflvlxkudpPudk tjcm;vlwkd@ qENt& r[kwfrlbJ/ rGefvlxk qENt&/ jzpfajrmufrS omvSsif jyD;ajrmuf atmifjrifrnf jzpfonf// rGefvlrsdK; wkd@onf/ wpfxD;wpfeef; pkd;rdk; tkyfcsKyfaom/ vlrsdK;jzpfI wpfxD;wpfeef; awmif;qkd ekdifaomfvnf; jynfaxmifpk0if jynfe,fudkom awmif;qkdcJhonf// jynfaxmifpk jrefrmekdifiHawmf zGJ@pnf;tkyfcsKyfykH tajccHOya' tcef;(10)t& jynfaxmifpkrS cGJxGufcGifh&Sdaomfvnf; rGefwkd@onf cGJxGuf&ef vkH;0rvkdvm;bJ// Arm/&Srf;/ u&if/ ucsif/ csif;/ u,m; tp&Sdonfwkd@eSifh twlwuG jynfaxmifpk=uD; xJwGif tpOftjrJ aevkd=uolrsm;jzpfygonf// xkda=umifh rGefjynfe,f xlaxmif ay;oifha=umif; tpkd;&tm; tav;teuf wkdufwGef; vkdufonf//31 txufyg &efukefjrdK@ '*kHoHCm tzGJ@csKyf=uD;. xkwfjyef a=ujimcsufonf tvGefta&;yg t&ma&mufaom arwWm&yfcHcsuf jzpfonf// '*kHoHCm tzGJ@csKyfonf jrefrmekdifiHwckvkH;u tvGeftav;xm;aom/ jrefrmh oHCmtzGJ@pnf; w&yfjzpfonf// xkdkodk@tvGef ta&;yg t&ma&mufjyD; tiftm; =uD;rm;aom jrefrmhoHCm tzGJ@. arwWm&yfcHcsuf xkwfjyef ausjimcsufudkyif/ zqyv tpdk;&onf/ tenf;i,frsSyif tav;teuf xm;cJhjcif; r&SdcJhay// *&krpdkuf vspfvsL&SkcJhonf// a'otvdkuf udk,fydkif tkyfcsKyfcGifh pkHprf;a&; aumfr&SifxHodk@ rGeftrsdK;om; acgif;aqmifrsm;/ eSifhrGeftzGJ@pnf;rsm;rS awmif;qkdcsuf toD;oD; wifjy=uonf// Tokd@ wifjyvmaom rGeftrsdK;om;wkd@. awmif;qdkcsufrsm;eSifh ywfoufI pkHprf; a&;aumfr&Sifu 4if;. oabmxm;udk xkwfjyefausnmcJhonf// 4if;xkwfjyefcsufwGif/ ,ckacwf atmufjrefrmekdifiHY aexkdif=uaom/ vltrsm; wkd@onf/ rGefppfppf/ Armppfppf[k rqdkekdifa=umif;// ArmeSifh rGefa&mpyfI ay:aygufvmaom/ vlrsm; jzpfa=umif;// Tvlrsm;udk rGefArm[lI trsm;u ac:a0: orkwf=ua=umif;// 4if;wkd@onf trsm;tm;jzifh/ rGefpum; rajymwwfa=umif;// rGefpum; ajymwwf onfh rGefvlrsdK; aexkdifonfh a'oudkom pkaygif;jyD; rGefjynfe,f xlaxmif ay;&vSsif/ weoFm&Dwkdif;Y acsmif;qkH jrdK@e,f/ usdKuQrD jrdK@e,f/ usdKufra&m jrdK@e,f/ rk'kHjrdK@e,f/a&;jrdK@rsm;om yg0ifrnf[k aumfr&Sifu oabm&onf[k az:jyxm;
31

'*kefrGefoHCmawmftzJG@csKyf=uD;.arwWm&yfcHcsufa=unmpmwrf;

File No. 5 RAC. 48(M), Mon Affairs, NAD.

236

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

onf// TuJhokd@ ao;i,faom jynfe,fonf/ jynfaxmifpk=uD;tm; rnfonfh enf;eSifhrSs/ taxmuftyHh tultnD ay;ekdifrnf r[kwfonfhtjyif/ jynfaxmifpk =uD;/ tiftm; ,kwfavsmh aprnfom jzpfonf[k aumufcsufcs wifjyxm; onf// txufygtajctjrpfr&Sd/ ,kwWdrwefaom/ pkHprf;a&;aumfr&Sif. tpD&ifcHpmtay: rGefvlxk onf/ vkH;0 rauseyfcJh=uacs// trsdK;rsdK; qENNjy uef@uGufcJh=uonf// 1952-ckeSpf azaz:0g&Dv (19)&ufwGif awmwGif;&Sd jyef@usJ aeaom rGefvufeufudkif tiftm;pkrsm;wkd@onf/ awmifayguf&Gm ta&S@ydkif;/ edkifxGef;wif. zcif aetdrfY vma&muf pkpnf;=uonf// (7)a'orS ppfa&;/ ekdifiHa&; acgif;aqmifrsm; pkHpkH nDnD pka0; a&mufvm =uonf// pka0; a&muf&Sdvmaom/ xkd(7)a'orS ppfa&; ekdifiHa&; acgif;aqmifwdk@onf/ rGefvlrsdK;wkd@. a'o toD;oD;wGif jzpfay: aeaom edkifiHa&;/ ppfa&;udpP t&yf&yfwkd@udk a=ua=u vnfvnf aqG;aEG;nSdKeSKdif; wkdifyif=uonf// wckwnf;aom nDnGwfrSK &Sdonfh tzGJ@pnf;w&yfudkzGJ@pnf;&ef oabmwlnDrSK &vmonf// a'otoD;oD;rS ppfa&; ekdifiHa&; acgif;aqmifwkd@. oabmwlnDrSKjzifh (rGeftrsdK;om; nDnGwfa&; wyfaygif;pk)udk ,m,D zGJ@pnf;xm;=u onf// rGeftrsdK;om;nDnGwfa&; wyfaygif;pk zGJ@pnf;&mwGif/ rGefvufeufudkfi f tiftm;pk (7)a'orS ppfa&;edkifiHa&; acgif;aqmifrsm;u pdwfa&mudk,fyg wufwuf=uG=uG nDnD nGwfnGwf qENjyK yg0ifvmonf// T wyfaygif;pkonf/ rGefjynfol@wyfOD; zGJ@pnf;a&; twGuf/ jyifqifrSKrsm; jyKvkyf&ef/ ta&;ygaom a&S@ajy; tzGJ@pnf; w&yf jzpfonf// rGeftrsdK;om; nDnGwfa&; wyfaygif;pkuzGJ@@pnf;pOfyg0ifcJhaom/ dk (7)a'orS ppfa&; edkifiHa&; acgif;aqmifrsm;rSm/ 1/edkifxGef;armif(aumh'Gwfa'o) 2/ekdifatmifxGef;/ edkcsrf;rGef(yia'o) 3/Akdvf&mZ(urm0ufa'o) 4/edkifpdefausmf/Akdvfa&$&if(aumhbdef;a'o) 5/ekdifodrf;armif/Akdvfrif;ekdif(oxkHa'o) 6/Akdvfavm/(a&;awmifydkif;a'o) 7/edkfifarmif/edkifaomif;/(vrdkif;awmifyGefa'o) wkd@jzpfonf// 4if;tpnf;a0;wGif rGefvlrsdK;a&;&m tzGJ@csKyfrS ekdifaiGodrf;/ ekdifxGef;odef;/ edkifodrf;armif/ rd[Hom rGefwkdif;&if;om; tpnf;t&kH;rS edkifatmifxGef;/ edkifcsrf;rGef/ q&mpdef/

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

237

edkifxGef;cif/ rGefq&m[kd =umtif; qdyf=uD;rS edkifxGef;wif aumh'Gwf&Gm edkifxGef;armif tkyfpkrS Akdvfwifh acgif;aqmifaom udk,fpm;vS,frsm;/ pkHpkHnDnD wufa&muf yg0if cJh=uonf// Twyfaygif;pk. A[kd XmcsKyfudk xif;&l;&GmY zGifhvSpf xm;&Sd&ef oabmwl =uonf// rGeftrsdK;om; nDnGwfa&; wyfaygif;pk. ,m,DOuUXrSm ekdifaiGodef;eSifh twGif;a&;rSL;rSm ekdifxGef;odef;wkd@ jzpfonf// ekdifbvGifonf/ xkdokd@ awmwGif;wGif jzpfay: ajymif;vJ vmonfh tajctaeudk =um;od &aomtcg/ &efukefjrdK@Y qufvuf raevkdawmhay/ awmodk@om oGm;vkd pdwfwzGm;zGm; jzpfay:aeonf// rdrd.tmrcHaiGudk ay;avSsmfjyD; awmodk@ wcgwnf;oGm;vkdonf// xkda=umifh ,m,Dwyfaygif;pk. OuUXjzpfaom ekdifaiGodrf;xHokd@tmrcHaiGtwGuf ay;ekdifygu/ ay;&ef pma&;awmif;onf// edkifaiGodef;wkd@uvnf; aiGa=u; tvGefvdktyfaeaom umvjzpfonf// ekdifbvGif awmif;vmaom tmrcHaiGudk ray;ekdifaom tajctaewGif &Sdaeonf/ awmfvSefa&;pwifp/ aiGa=u;uvnf;vkHavmufr_r&Sd/ vufeufcJ,rf;rD;ausmuf 0,f,l&ef twGuf/ ykdIyifaiGa=u;u vkdaeao;onf// xkda=umifh ekdifbvGif awmif;vmaom aiGudk ekdifaiGodef;wkd@u ray;edkifcJacs/ 0rf;enf;pGm ta=umif;jyef=um; cJhonf// 'gayrJh ekdifbvGifudkrl h awmodk@ tjrefqkH; a&mufatmif aqmif&Guf&ef vkdtyfonf[kvnf; acgif;aqmifrsm;u jrif=uonf// tmrcHaiGukdrl aemifajyvnfaom wcsdefcsdefwGif/ edkifboGif tm;jyefvnf ay;qyf&ef t=uHHOm%f&vm=uonf// xkda=umifhedkifoef;wifudk apv$wfjyD; ekdifbvGifudk awmokd@ac:vm&ef ekdifaiGodrf;u wm0ef ay;vkdufonf// ekdifoef;wifonf wm0efay;csuft&/ ekdifa&$usifudk ac:aqmif&eftwGuf &efukefjrdK@odk@ wufa&mufvm onf// ekdifoef;wifonf ekdifbvGifeSifawG@jyD;aemuf awmrSS h v$wfvmaom &nf&G,f csufudk ajymjyonf// ekdifbvGifonf twdkfif;rod 0rf;ajrmuf 0rf;omjzpfrdonf// csufcsif;yif awmodk@ vkdufoGm;vkpdwfjzpfvmonf// okd@aomf rnfokd@ d oGm;rnfenf;// rD;&xm;jzifh oGm;ygu edkifbvGiudk rSwfrdaom/ olrsm;eSifh awG@ekdifonf// f &JpHkaxmufrsm; od&Sdygu/ jyefvnf tzrf;cHekdifonf// axmifxJY eSpf&Snfvrsm;aexkdif &OD;rnf// xkd@a=umifh rD;&xm;jzifh oGm;rnfh tpDpOfudk zsufodrf;&onf// pufavSjzifh oGm;ygu tEW&m,f uif;onfukd t=uHOm%f &vmonf// ekdifbvGifeSifh/ ekdifoef;wifwkd@ eSpfOD;onf/ a&;jrKd@odk@oGm;rnfh/ pufavSjzifhoGm;&efqkH;jzwf=uonf// pufavS owif;rsm;udk/ pkHprf;aomtcg/ armhueif&Gm OD;pdefwdwf.pdefwdwf qm;wiff pufavSwpD;onf/ r=umcif a&;jrdK@okd@ jyefoGm;rnfh ta=umif;/ owif;&&Sdonf// xkdacwftcg umvwGif ,ckacwf avmuf/ ppfaxmufvSrf;a&;rsm; r&Sdao;acs// &JpkHaxmuf enf;enf;yg;yg;om &Sdao;onf/ xkda=umifh ekdifbvGifeSifh ekdifoef;wif wkd@eSpfOD;onf/ tvG,f wulyif udk,fazsmufI &efukefjrdK@rS pufavSjzifh wdwfwqdwf xGufcGmvmekdifcJh=uonf//

238

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

1952-ckeSpf azaz:0g&Dv (27)&ufae@wGif a'o tvkduf ukd,fykdif tkyfcsKyfcGifh pkHprf;a&; aumfr&Sif. aemufqkH; tpD&ifpmudkxkwfjyefekdifcJhonf// u&ifjynfe,f xlaxmifa&;udkom/ axmufcHcsufay;jyD; rGefvlrsdK;wkd@. tvGefvkdvm;awmif;waom/ rGefjynfe,f xlaxmifa&; ukdrl/ vkH;0axmufcHxm;jcif; r&Sdonfudk awG@&onf// a'otvkduf ukd,fykdiftkyfcsKyfcGifh pkHprf;a&; aumfr&Sif. aemufqkH; tpD&ifcHpm xkwfjyefjyD; aemufydkif;wGif/ rGefpdef'kdifu/ 4if; tpD&ifcHpmeSihf ywfoufI acsycsuf pmwrf;&Snf wapmifudk xkwfjyef cJhonf// 4if;pmwrf; rSm atmufygtwkdif; jzpfonf// rnfonfh vlrsdK;a&; udpPudkrqkd/ txiftjrif rao;tyf[k xifjrifygonf// TudpPrsdK;udk ayghayghqq jyKvkyfrdygrl/ tvGef =uD;rm;aom ab;tEW&m,frsm;/ aemif tem*gwfwGif qkdufa&muf ekdifygonf/ txl;ojzifh rGefudpPudk ao;i,f aom udpP[lI r,lqtyf[k xifygonf// jrefrmekdifiH rjidrfrouf jzpfae&jcif; ta=umif; trsdK;rsdK;wGif/ rGefwkd@. rauseyfrSKrSm/ ta=umif;wpf&yf yg0ifygonf// rGefjy\emeSifh u&ifjy\emwkd@onf qufpyf'GefwGJvsuf &Sdonfudk/ pkHprf;a&; aumfr&SifrS owdjyKtyf ygonf// tcsKyftjcm tm%mykdife,f awmif;qkdjcif;rSm/ aemifaphpyf ajymqkd&mwGif/ aps;qpfpjrJ jzpfonfhtwkdif;/ tavsmhtwif; jyKvkyf ekdif&ef twGuf ykdawmif;xm;jcif; jzpfonf// aps;qpfaomtcg/ jynfaxmifpk twGif;&Sd jynfe,ftqifhodk@ avSsmhcsekdif&ef awmif;qkdxm;jcif;om jzpfojzifh TtcsufeSifh ywfoufI txifrSm;&ef ta=umif; r&Sdekdifyg// rGefbdk;csdK. rGefjynfe,f jyifqif awmif;qkdcsuf. qkdvkd&if; oabmrSm/ rGefvlrsdK; &meSKef; trsm;qkH; aexkdifaom usKd uQrDc&kdifudk A[kdxm;I rGefjynfe,f xlaxmif ay;&ef jzpfonf// A[kdxm;I qkdaom pum;rSm/ csJ@edkifao;onf [laom/ t"dy`g,f &Sdygonf// aumfr&Sif obmywdqmbOD; az:jyouJhokd@ acsmif;qkHjrdK@e,f/ usdKuQrD jrdK@e,f/ usdKuRa&mjrdK@e,f/ rk'kHjrdK@e,f/ a&;jrdK@ e,fwkd@udkom qkdvkdjcif; r[kwfyg// okd@jzpfygI rGefpum;ajymaom a'oeSifhom rGefjynfe,f zefwD;&rnf[k rGefbdk;csKd OD;pD;aomtzGJ@ udk,fpm;rsm;u/ rqkdvkdonfrSm xif&Sm;onf// xkda'oudk A[kdxm;I rGefjynfe,fudk zefwD;ay;&efudkom/ qkdvkdonf[k xifjrifygonf// rGefvlxk wpf&yfvkH;u tvGef vkdvm; awmif;qkdaeaom rGefjynfe,fudk rzGJ@pnf; ay;bJ/ rGeftrsdK;om;wkd@tm; vkH;0auseyfatmif tjcm;rnfonfh enf;vrf;eSifhrSs tpm;xkd; aqmif&Guf ay;ekdkfifrnf r[kwfyg// rGefvlrsdK;wkd@ awmif;qdkaeonfh tcGifha&;rsm;rSm ynma&;eSifh ,Ofaus;rSK wnfwHha&; avmufom r[kwfyg//

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

239

ynma&;eSifh ,Ofaus;rSK wnfwHha&;rSm/ jynfaxmifpk tajccH Oya'yg rlv tcGifhta&;rsm;eSitnD cHpm;cGifh &&Sdxm;I txl;awmif;qkd&ef vkdrnf[krxifyg// hf rGefwkd@ awmif;qkdvkdonfh tcGifhta&;rsm;rSm ynma&;eSifh ,Ofaus;rSK wnfwHha&; tjyif/ ucsifjynfe,f uJhokd@ jynfr=uD;eSifh wm0efcJGa0I jynfaxmifpk tajccH Oya'wGif az:jyxm;onfh/ jynfe,fOya'jyK pm&if;wGif yg&Sdaom tcGifhta&;rsm; udkawmif;qkdaejcif;jzpfonf// rGefjynfe,f xlaxmifrnfh a'oonf/ 0ifaiGeSifh xGufaiG/ rSswrnf r[kwf[k a'otvkduf udk,fykdif tkyfcsKyfcGifh pkHprf;a&; aumfr&SifrS tpD&ifcH wifjyxm;onfh tcsuftay:acsyI &Sif;vif; wifjyvkdygonf// rGefjynfe,f zefwD;ekdifonfha'o onf/ tvGefajr=oZm aumif;rGefaom/ v,f,majrrsm;eSifh a&mfbmjcHrsm;&Sdonfh tjyif tvGef tzkd;wefaom opfawm=uD;rsm;eSifh caemufpdrf;/ cJrjzLpaom owWKwGif;rsm; &Sdojzifh jynfaxmifpkwGif tvGeftzdk;xkdufwefaom jynfe,fwpfck jzpfvmekdifygonf// ucsif/ &Srf;/u&ifpaom/ tjcm; jynfe,frsm;udk jynfr=uD; u apwemarwWmeSifh xlaxmifpumvY tulnD ay;ouJhokd@ rGefjynfe,fudk vnf; tulnD ay;xkdufygonf// zqyvrS rGefoef;/ rGefwkdif;&if;om; tzGJ@pnf;rS rGefzkd;csdKeSifh ekdifvSarmifwkd@onf vGefcJhaom wpfeSpfausmfu awmwGif; rGefvufeufudkif tzGJ@pnf;tm; vufeufcs &ef oGm;a&muf awG@qkH aqG;aEG;jyD; =udK;yrf;cJhbl;onf// xkdpOfu rGefvufeufudkif tzGJ@pnf;rS t"du wifjycsufrSm rGefvlrsdKwkd@. epfemcsuf trsdK;rsdK;wkd@udk z,f&Sm; ay;rnfh rGefjynfe,f zefwD;ay;ygu vufeufudkomv#if r[kwfyg/ toufudk ygtyfeSif;ay;ekdif ygonf[k jyefvnf wifjycJhonfudk owdxm;rd =uvdrfhrnf[k xifygonf// 4if;tjyif rGefvlrsdK;wkd@ taejzifh eSpf&Snfvrsm; tekenf; w&m;0if aom enf;rsdK;pkH wkd@jzifh rdrdwkd@&oifh &xkdufaom tcGifha&;udk awmif;qkdcJh aomfvnf; tpkd;&u rGefvlrsdK;wkd@ awmif;qkdcsufrsm;eSifh ywfoufI rnfonfh vkdufavsmrSKudkrSs rjyKvkyfcJhyg[k rGefatmifxGef;eSifh rGefxGef;armifwkd@u jyefvnf ajz=um; cJonfhtwGuf/ oGm;a&muf awG@pkH aqG;aEG;cJhonfh rGefvl=udD;rsm; h vufrSKdifcs/ jyefvmcJh &onfudk owd& =uvdrfrnf[k xifygonf// u&if vlrsdK;wkd@tm; auseyfap&ef ekdifiHawmftpkd;&u u&ifjynfe,f zefwD;ay;ekdifygvsSif rGefvlrsdK;wkd@ auseyf&ef twGufvnf;/ rGefjynfe,fudk zefwD;ay;xkdufygonf// rGefjynfe,fudk zefwD; ay;&efrvkd/ pmay/ ,Ofaus;rSK rwdrfaum&ef jyKvkyfay;vSsif auseyfygonf[k ajymqkd=uaom/ rGefvl=uD tcsdK@wkd@onf/ rGefwkdif;&if;om;

240

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

tzJG@pnf;rS a0zefxm; ouJhokd@yif/ Tyk*~dKvf wkd@onf/ vufawG@ ekdifiHa&;udk ravhvmcJhonfh tpkd;& t&m&Sd=uD; wpfOD; eSpfOD;wkd@. xifjrif ,lqcsuf rSsom jzpfonf// touf=uD;&ifhI acwfrrSDaom/ rGefvl=uD; wpfOD;eSpfODwkd@. ,lqcsuf onf/ ,ckkacwfrGefjynfolvlxktaygif;.,lqcsuf[k rqdkekdifyg// a'otvkduf ukd,fykdiftkyfcsKyfcGifh pkHprf;a&;aumfr&Sifudk taotcsmavhvmvSsif rGeftzGJ@pnf; toD;oD;u wifajrSmuf xm;aom udk,fpm;vS,frsm; ryg&Sdjcif;// jynfol vlxkrS/ 4if;wkd@ pdwf=udKuf udk,fwkdif a&G;cs,fxm;onfh/ rGefudk,fpm;vS,f jynfhjynfhpkHpkHrygcJhonfudkawG@&ayrnf//tpkd;&rSrdrdpdwf=udKuf a&G;cs,fcef@xm;onfh/ udk,fpm;vS,f rsm;jzifhom zGJ@pnf; xm;onfudk avhvm awG@&Sd &ygonf// a'o tvkduf ukd,fykdif tkyfcsKyfcGifh pkHprf;a&; aumfr&Sif rzGJ@pnf;rD rGefbkd;csdKeSifh ocifek awG@qkHpOf/ rGefbkd;csdKuaumfr&SifwGif/ zqyveSifh qufoG,fxm;aom rGeftzGJ@rS vlrsm;udkomvSsif yg0ifcGifhjyKygu rGefudpPjyD;ajrmufekdif&efcJ,Of;a=umif; wifjycJh&m ocifeku xkdokd@rjzpfap&yg/ tjcm;aom rGeftzGJ@pnf;rsm;rS udk,fpm;vS,frsm;udkyg xnfhoGif; ay;ygrnf[k ajym=um;cJhygonf// okd@aomf/ aumfr&SiftzGJ@ukd avhvm =unfhvSsif/ rGeftzGJ@toD;oD;rS wifajrSmufxm;aom/ ukd,fpm;vS,frsm; jynfhjynfh pkHpkH ryg&Sdonfudk awG@&onf// Tokd@ zGJ@pnf;xm;aom ,ck vuf&Sd aumfr&Sif tzGJ@0ifrsm;u rGefjynfe,fudk tvkdr&Sdyg[k ajymqkdygu/ xkdokd@ ajymqkdjcif;onf/ rGefjynfol vlxk=uD; w&yfvkH;. qEN tppftrSefudk ukd,fpm;jyKonf[k rqdk ekdifyg//32 ponfh tcsufvufrsm;pGmyg&Sdaom/ acsycsuf pmwrf;&Snf wpfapmifukd ekdifpdef'kdif;u wifoGif; cJhygonf// a'otvkduf udk,fykdiftkyfcsKyfcGifh pkHprf;a&; aumfr&Sif. aemufqkH;tpD&ifpm xGufvmjyD; aemuf rGefwkdif;&if;om; tpnf;t&kH; OuUX/rGefbkd;csdKu/ 1952-ckeSpf pufwifbmv(9)&uf ae@ pGJjzifh/ a=unmcsuf wpfapmifxkwfcJhygonf// a'otvkduf ukd,fykdif tkyfcsKyfcGifh pkHprf;a&; aumfr&Sifonf/ rGefjynfe,fudpPudk taotcsm ravhvm rprf;ppfygbJ/ uwkdufu&kduf pkHprf;jyD; qkH;jzwfcsuf jyKvkyf cJhonfudk awG@&onf// TuJhokd@ aumfr&SifrS uwkdufu&kduf qkH;jzwfcsuf csrSwf
32

(1958-1962/jrefrmedkifiHa&;/pm/281)

(rGefjynfe,fudpP/wyfrawmfarmfuGef;wkdu/ DR. 1126.) f

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

241

jyKvkyf cJhrSKa=umifh/ rGefvlrsdK;wkd@rSm tvGef epfem cJhygonf// ekdifpdef'dkfif. acsycsuf pmwrf;wGif &Sif;vif; az:jycJhonfhtwkdif; enf;vrf; usepGm raqmif&GufcJhaom/ aumfr&Sif. tpD&ifcHpmudk/ rGefvlxk taejzifh vkH;0 vufrcHedkifyg// wkdif;&if;om; tcsif;csif; auseyfrSKonf/ ekdifiHawmf. vkHjcHKa&;eSifh jidrf;csrf;a&; twGuf txl; ta&;=uD;aom udpP&yf jzpfygonf// xkda=umifh jynfaxmifpkrS rcGJxGufbJ/ jynfaxmifpk twGif;Yom aernfh/ rGefjynfe,f/ &ckdifjynfe,f tp&Sdonfwkd@udk zefwD;ay;&ef tpkd;&Y 0efrav;tyf[k u|efkyf xifjrifygonf//33 ponfjzifh rGefbkd;csdKonf rdrd. tjrifudk apwem &kd;om;pGmjzifh wifjycJhonf/ Todk@ rGefacgif;aqmifrsm;eSifh rGeftzJG@tpnf; toD;oD;wkd@. uef@uGufrSK &SdcJhaomfvnf;/ tpkd;& onf/ tav;euf rxm;cJhay// a'otvkduf ukd,fykdif tkyfcsKyfcGifh pkHprf;a&; aumfr&Sif. tpD&ifcHpmudk vufcHcJhonf// rGefjynfe,f zefwD; ay;a&;udk vkH;0 rpOf;pm; awmhacs/ aumfr&SifrS axmufcH t=uHjyKxm;onfh twkdif;om/ ekdifiHawmf tpdk;&onf rGefpmayeSifh ,Ofaus;rSK ryaysmufa&;twGuf/ rGef,Ofaus;rSKnDvmcHrsm;udk armfvjrdKifjrdK@/ &efukefjrdK@eSifh yJcl;jrdK@rsm;wGif usif;yay;cJhonf// TrSsaqmif&Gufay;jcif;onf/ rGefvlxkwpf&yfvkH;. qENudk vkH;0rjznfhqnf; ay;ekdifcJhonfudk awG@&onf// rGefjynfolvlxk. qENeSifhqef@usifjyD;/ rGefeSifh Arm twlwlbJ[k twif;wlckdif;xm;jcif;onf/ rGefvlrsdK;udk0g;rsdK ypf&ef &nf&G,f jcif;om jzpfonf[k rGeftrsdK;om; acgif;aqmifrsm;u jywfjywf om;om; pGyfpGJ ajymqkdcJh=uonf// jynfol@ vGwfawmfwGifvnf; rGefrsm;twGuf u&ifwkd@enf;wl oD;oef@trwf ae&m&&Sd&ef awmif;qkdjcif;udk/ tpkd;&u vspfvsL&SK xm;onf[kvnf; rGeftrsdK;om; acgif;aqmifwkd@u &J&J0Hh0Hh/ tpdk;&tm; pGyfpGJxm;onf// ekdifbvGifeSifh edkifoef;wifwkd@ eSpfOD;onf pufavSjzifh wdwfwqdwf &efukefjrdK@rS xGufvmjyD; aemuf xif;&l; wyfaygif;pkA[kdodk@ 1952-ckeSpfedk0bFmv(29)&ufae@wGif a&mufoGm;onf// xif;&l;&Gmwyfaygif;pkA[kdodk@ a&mufvmaom ekdifbvGiftm; &Jabmf taygif;oif;wkd@u vSdKufvSJpGm=udKqkd=uonf// rGeftrsdK;om;vGwfajrmufrSK awmfvSefa&;twGuf wwyfwtm; jzpfap cJhonf//

33

(1958-1962/jrefrmedkifiHa&;/pm/281)

242

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

tcef;(10) edkifbvGifrSedkifa&$usif// ulrifwefjy\em/ rGefudkjynfe,fray;// u&ifudk wkd;csJ@jynfe,fay;// rGefrsdK;cspforwekdifcspfvSKdif.uef@uGufcsuf// awmwGif; rGefjynfe,ftpkd;&// 1954-ckeSpfarmfvjrdKif rGeftrsdK;om;nDvmcH// awmwGif; rGefjynfol@wyfOD;zGJ@pnf;// vlrsdK;pkrsm;nDnGwfa&;wyfaygif;pkay:// OD;atmifoef;. jywfom;aomtjrif// edkifa&$usifwkd@. wyfaygif;pkzGJ@pnf;a&;c&D;// csif;trsdK;om;wdk@. vGwfvyfa&; qkH;&SKH;aomae@// xdkif;rGefwkd@.xl;qef;aom waygif// A*kd;&kd;ruoufaownf// crf;em;aomrGefwkd@.[Hom0wD// uGefjrLepfpcef;// tysdK=uD;rwifh// a0gq&mawmf// edkifa&$usiftwGufarwWmpm//
rGeftrsKd;om; nDnGwfa&; wyfaygif;pk XmecsKyf &Sd&m xif;&l; aus;&Gmudk/ 1952-ckeSpf ekd0bFmv(29)&ufae@wGif/ edkifbvGifa&mufcJhonf// awmfvSefa&; A[kdpcef;okd@ a&mufrSyif/ rdrdaxmifxJY &SdcJhaom/(3)eSpfwmumv tawmwGif;wGif/ jyifyekdifiHa&;avmuwGifrsm;pGm ajymif;vJoGm;onfudkykdrdkxdawG@&onf// XmecsKyfokd@ a&mufvmaom/ ekdifbvGifonf/ rdrd trnffemrudkyif ekdifa&$usif[k ajymif;vJ okH;pGJvmonfudkawG@ &onf/ vlopfpdwfopf tm;refopfjzifh vufeufudkif awmfvSefa&; c&D;opfudk pwifvkdufonfhoabm[k ,lq&onf// trSefwGif ekdifa&$usif[laom trnfukd tb,fa=umifh ajymif;vJ okH;pGJvm&oenf;/ rnfonfh &nf&G,fcsufjzifh ajymif;vJ oHk;pGJ vm&oenf; qkdonfhtcsufudkrl rnfolrSs twdtusroday// Ttrnfemrudk tjcm; olrsm;uyif wrifwum/ ajymif;vJ ac:a0:okH;pGJ&mrS ekdifa&$usif[k trnfwGifvm ovm; ponfh ar;cGef;udkvnf; rnfolurSs tajztwdtusray; ekdifacs// trnfudk ajymif;vJ vkdufonfhtay:wGif trdsK;rsdK;t"dy`g,f aumuf,l=uonf// trsdK;rsdK;vnf;a0zef ajymqkd=u onf/tcsdK@aomrGef&[ef;oHCmrsm;eSifh rGefvli,frsm;url/ ekdifa&$usiftrnfrSm/ Armemrnf jzpfaeojzifh/ vkH;0r=udKuf reSpfouf=uay// trnfemr ajymif;vJrnfh twllwl rGefemrnf wckckudk ajymif;vJokH;pGJ&ef aumif;onf[k a0zefajymqkd=u onf// edkfifbvGif. tjyKtrl taexkdifwkd@onf omoem *kd%f;0if &[ef;oHCm wOD;. tjyKrl/ taetxdkif tusifh=uHeSifh tvGefwlojzifh trsm;uyif ekdifbvGiftm; wrifwum ekdifa&$usif[k ajymif;vJ ac:a0: okH;pGJvm&mrS twnfjzpfvmjcif;avm qkdonfhtcsufudk vnf; xnfhoGif;/ pOf;pm;bG,f&m tcsufwcsuf jzpfvm&onf// rnfokd@yif qkdap ekdfifbvGif onf/ taexkditvGefyd&doljzpfonf/ tpm;taomuf/ taetxdkif tajymtqkd wkd@onf/ f

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

243

tvGef,Ofaus; odrfarG@ol wOD;jzpfonf// 0wfpm; qif,ifrSKwGifvnf; tvGef yd&daooyf onf//tvGefpnf;urf;&Sdonf//Todk@aomtrltusifha=umifh edkifbvGiftm; tvGefav;pm; bG,f&maumif;onf// xkd@a=umifh a&$usif Ak'<bmomomoem 8kd%f;udk tpGJjyKjyD;/ ekdifbvGif trnfemrrSonf/ ekdifa&$usif[laom trnfemrokd@ ajymif;vJ jzpfay:vm&onf[laom t,lqudk u|efawmfonfyif vufcHekdifonf/// ,kwWdwefonf[k ,lqonf// edkfifa&$usif awmokd@ jyefvnfa&muf &Sdvmjcif;onf/ rGefawmfvSefa&;twGuf wtm;jzpfapcJhonf// acgif;aqmifaumif;wOD;/ vlawmfwa,muf xyfrHwdk;vmjcif; jzpfonf/ rGefawmfvSefa&; twGuf tiftm;udk ydkrdkawmihfwif;apvmonf// ekdifbvGif awmokd@ a&mufonfh tcsdefwGif/ rGefacgif;aqmif=um;Y ulrifwef(w&kwfjzL)eSifh ywfoufI tjrifrwlaom/ tkyfpkeSpfpk jzpfay:aeonf// ulrifwef tiftm;pkeSifh yl;aygif; vufwGJ vkdaomtzGJ@eSifh ryl;aygif;vkdaom tzGJ@[lI eSpftkyfpk &Sdaeonf/// ekdifaiGodrf;/ ekdifodrf;armif/ ekdifxGef;odef;paom yxrwef; acgif;aqmifrsm;eSifh wkdif;acgif;aqmif jzpf=u aom/ ekdifoef;wif/ ekdifyef;omwkd@u ulrifwefeSifh yl;aygif;vkdpdwf vkH;0r&Sdacs// ulrifwefeSifh yl;aygif;jcif;tm;jzihf ppfa&; tultnDeSifh vufeufcJ,rf; tultnD &edkifonf[laom/ arsSmfvifhcsufeSifh ekdifqdwfekd@eSifhtzGJ@wkd@u yl;aygif;vkd=uonf// ekdifbvGifurl/ w&kwfjzLtay: vkH;0 r,kH=unf/ w&kwfjzLeSifh vkH;0 ryl;aygif;vkdoljzpfonf// w&kwfjzLqDrS &rnfhtultnD udkvnf; vkH;0rarsSmfvifoljzpfonf// h ekdifbvGifonf awmodk@ a&mufI r=umcifrSmyif/ z/q/y/v/ tpdk;&onf/ =uD;rm;aom/ ppfqifa&; w&yfukd/ rGefwkd@bufokd@ pwif jyKvkyfvmonf// 1953-ckeSpf Zefe0g&DvwGif rGefrdsK;cspf awmfvSefa&; wyfrsm;&Sdaom yi&Gmudk jrefrmppfwyfrS tjyif;txef/ vma&muf xkd;ppfqif wkdufcdkufvmonf// rGefrsdK;cspf wyfrSvnf;/ &&m vufeuf/ &Sdaom vltiftm;/ cJ,rf; rD;ausmufwkd@jzifh/ &GH@&GH@c|efc|ef tjyif;txeff ckcH wkdufckdufonf// vufeuftiftm; vltiftm; tvGefuGm[rSKa=umifh/ aemufqkH;wGif rGefrsdK;cspfwyfrSrvGJra&Smifom yipcef;rS qkwfcGmcJh&onf// 0Jcrd&Gmokd@ajymif;a&$@oGm;jyD; 4if;&GmY rGefawmfvSefa&; rsdK;cspfwyfwkd@onf/ tckdiftrmpcef; wnfaqmu fae&m,lonf// 1953-ckeSpfwGif zqyvtpkd;&onf a'otvkduf/udk,fykdiftkyfcsKyfcGifh/pkHprf;a&;aumfr&Sif. aemufqkH; tpD&ifcH pmudk/ taxmufxm; jyKjyD;/ oHvGifc&kdif wnf&Sd&m u&ifjynfe,fudk v_dif;bJG@/ bm;tH/ aumhu&dw/f =umtif; qdyf=uD;/ oHawmifjrdK@e,f wdk@jzifh wkd;csJ@ zGJ@pnf;&ef vGwfawmfrS wqifh Oya' jyXmef;ay;cJhonf// a'otvkduf ukd,fykdif tkyfcsKyfcGifh pkHprf;a&; aumfr&Sifu/ =umtifjrdK@e,f/ aumhu&dwfjrdK@e,f vSKdif;bJG@ bm;tHeSifh oHawmifjrdK@wkd@udk u&ifjynfe,f xJokd@ xnfhoGif;&ef t=uHay;cJhpOfuyif/ rGefacgif;aqmifrsm;u vkH;0oabm

244

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

rwlcJh=uacs// tjyif;txef uef@uGufcJhonf// okd@aomf zqyv tpkd;&onf/ rGefjynfol vlxk. qENudk vkH;0*&krjyK vspfvsL&SkcJhonf// u&ifjynfe,ftjzpf wkd;csJ@ zGJ@pnf;vkdufaom/ 4if;a'orsm;wGif rGefaus;&Gm=uD; tajrmuftjrm; (Oyrm/ xkH;tkdif/ Zmojyif/ aumhbdef;/ uHeD/ c&m;aus;&Gm) yg&Sd aeojzifh/ Oya'=urf;udkf twnfjyK&ef v$wfawmfokd@ wifoGif;pOf/ rGefrsdK;cspfacgif;aqmif wpfOD;jzpfol ekdifcspfv_difu tjyif;txef uef@uGufcJhonf// ekdifcspfv_di f onf/ *sD/pD/bD/at/ acgif;aqmif=uD; wOD;jzpfonf// ekdifcspfvSKdif. ekdifiHa&;=udK;yrf;aqmif&Guf csuf rsm;a=umifh jrefrmedKifiH jynfol/ jynfom;wkd@ trsdK;om; ekdifiHa&; edk;=um;x=uG vm cJhonf// e,fcsJ@ pdwf"gwf wuf=uG cJh=uonf// ekdifcspfvSKdifudk/ *sDpDbDat orw OD;cspfv_dif [lI 4if; o&zl raqmif;aombk&if( King Without Crown ) [lI4if;/ jrefrmjynfol vlxkrsm;u *k%fjyK ac:a0: okH;eSKef; cJh=uonf// edkifcspfvSKdif. ukd,fusdK;pGef@ tepfemcHrSK/ ArmwrsdK;om;vkH; vGwfajrmufa&; twGuf/ ae@rtm; nrtm; =udK;yrf;vSKyfaqmf pnf;&kH;rSK/ ajymifajrmufaom ekdifiHa&; OD;aqmifrSK e,fcsJ@tm; &J0Hhjywfom;pGm ta&;qkd&JrSK/ &ufa&mpGm ay;urf;pGef@=uJrSK wkd@a=umifh/ jrefrmekdifiHjynfolvlxk. tvGef=unfnkd cH&aom yk*~dKvfwOD; jzpfvmonf// jrefrmjynfol/ jynfom;rsm;onf/ ekdifcspfv_diftm; tvGef=unfnkd =uojzifh ekdifcspfv_dif oGm;av&mwGif jrefrmh trsdK;orD;rsm;u/ rdrdwkd@ qHyifudkyif jzef@cif;I edkfifcspfv_diftm; eif;a&SmufapcJh=uonf// TuJhokd@ wdkif;jynfeSifh vlrsdK;twGuf/ rdrdb0udk jrKyfeSH aqmif&GufcJhonfh/ jrefrmhedkifiH. vGwfvyfa&; ydokum wpfOD; jzpfaom/ ekdifcspfvSKdif. wifjycsufudkyif vkH;0 *&kpkdufbJ/ u&ifjynfe,f xJokd@ rGefaus;&Gm ajrmufrsm;pGmudk xnfhoGif; ay;cJhonf// rGefvlrsdK;wkd@ tvGef 0rf;enf; bG,f&m cHpm;cJ&onf// zqyv tpkd;&onf/ rGefvlrsdK;tay:/ txifjrif h ao;pGm aqmif&GufcJhonf// atmuf jrefrmekdifiH/ o&ufjrdK@txd rGefbk&ifrsm; tkyfpkd;cJhom orkdif; taxmuftxm; tckdifrm&SdcJhonfudkyif todrSwfrjyK/ vspfv#L&SKvm=uonf// rGefvlrsdK;udk/ vuf0g; wjym;pm jynfe,fay; &rnfudkyif/ wGef@qkwf ae=uonf// zqyv acgif;aqmifrsm;Y tjrif usOf;ajrmif;cJh=uonf// jrefrmvlrsdK;wkd@tm; tudsK;jyKcJhbl;onfh rGefvlrsdK;wkd@. *k%faus;Zl; rsm;udkyif zqyv tpkd;&onf vkH;0 axmufxm; nSmwmjcif; r&SdcJhonfudkawG@&onf// atmufyg tckdiftrm &SdcJhaom ordkif; rSwfwrf;udkyif/ zqyv tpkd;&onf/ vspfvsL&SKcJhonf// pifppf/ *sDpDbDatacwfrSpI jrefrmhekdifiHa&;=udK;yrf;rSK wpfavSsmufvkH;wGif rGef/ Arm/ &ckdif paom/ wkdif;&if;om; tm;vkH;. ta&;Y/ rGeftrsdK;om;wkd@onf/ OD;pD; acgif;aqmif jyKcJh=uonf//34
34

(1958-1962/jrefrmedkifiHa&;/pm/259)

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

245

Zqyv tpdk;&onf/ rGefjynfe,fudkrlray;bJxm;onfhtjyif/ u&ifjynfe,fudk/ rGefaus;&Gm ajrmufrsm;pGm yg0ifapjyD; wkd@csJ@ zGJ@pnf;ay;jcif;onf/ wrifwum rGefeSifh u&ifvlrsdK;wkd@. nDnGwfa&;udk wkdufzsufjcif; jzpfonf// rGefvlxkeSifhu&if vlxkwkd@udk &efwkduf ay;jcif; jzpf onf [kvnf;/ rGeftrsdK;om; acgif;aqmifwkd@u tpdk;&tm; pGyfpGJcJh=uonf// rGefu&ifwkd@ nDnGwfr_udk4if;/ =uD;rm;aom vufeufudkif awmfvSefa&;ukd4if;/ jzdKcGJ&ef OD;ek/z/q/y/v tpkd;&u ekdifiHa&;/ ppfa&;jzifh tjyif;txef/ xkd;eSufvmonf// aoG;cJG tkyfcsKyfr_enf pHepfudk usifhokH;jyD; rGefu&if aoG;pnf;nDnGwfr_udk acszsufypf&ef =udK;pm;aeonfudk aumif;aumif; tuJcwfrdonf// rGefjynfol vlxk. qENudk vspfvsL&SKjyD;/ rGefjynfe,f ray;onfh zqyv tpkd;&.vkyfaqmifcsufudkwkH@jyefaomtm;jzifh/1953-ckeSpfrwfv(27)&ufwGirGeftrsdK;om; f nDnGwfa&; wyfaygif;pk acgif;aqmifrsm;onf/ 0Jcrd pcef;Yyif pnf;a0; =ujyD; rGefjynfe,f tpkd;&tzGJ@/ zGJ@pnf; xlaxmifa=umif;udk ausjimcJhonf// rGefjynfe,ftpkd;&tzGGJ@ OuUX/ 'k/OuUX ekdifiHjcm;a&;wm0efcH umuG,fa&;wm0efcH jynfxJa&;eSifhw&m;a&;Xmewm0efcH/ bma&;Xmewm0efcH/ taxGaxGwm0efcH wkd@tm;a&G;cs,fwm0efay;=uonf// ekdfifatmifxGef;/ ekdifxGef;armif/ ekdifaiGodrf;/ ekdifa&$usif/ ekdfifatmifwifh/ ekdifqdwfedk@/ q&m[kd/

ekdifa&$usitm; umuG,fa&; Xmeudk ay;tyfjcif;rSm edkifa&$usifonf/ t*Fvdyf a&wyfwGif/ f tr_xrf;aqmif xm;cJhbl;aom/ tawG@=uKHudk ta=umif;jyKjyD; a&G;cs,f wm0efay;onf[k qkdekdif ygonf// xkd@okd@ rGefjynfe,f tpkd;& zGJ@pnf; vkdufjyD;aemufwGif/ u&iftrsdK;om; aumfol;av; tkyfcsKyfa&;tzGJ@ (au*sDyD)/ (au*sDyD/ u&iftrsdK;om; tpkd;&udk/ 1949-ckeSpf/ ZGefv/ 14/&ufrSmzGJ@pnf;cJhonf)eSifhaqG;aEG;&ef rGefjynfe,ftpkd;&u ekdfifa&$usiftm; a&G;cs,f wm0efay;cJh jyefonf// ekdifa&$usifonf/ t*Fvdyfvkd ydkfifekdifpGm ajymqkdekdifjcif;/ a&;om; ekdifjcif;eSifh u&iftrsdK;om; acgif;aqmifrsm;eSifh trsm;qkH;/ xdawG@ &if;eSD;cJhbl;ol jzpfonfudk ta=umif;jyKI/ a&G;cs,fwm0ef ay;onf[k qkd&ayrnf// 4if;rGefudk,fpm;vS,f tzGJ@wGif/ ekdifodrf;armif/ edkfifxGef;cif wkd@yg0ifcJhonf// u&iftrsdK;om; aumfol;av; tkyfcsKyfa&;tzGJ@ &kH;pdkuf&m/ zgyGefjrdK@okkd@ oGm;a&mufjyD;/ u&iftrsdK;om; acgif;aqmifeSifh awG@qkH aqG;aEG;cJh=u onf// xkdodk@ eSpfzufaom tpkd;&tzGJ@wkd@ awG@qkH aqG;aEG;jyD;aemuf yl;wGJ ausjimcsuf wapmifudk 1953-ckeSpfZlvdkifv(6)rSm/ xkwfjyefcJhonf//

246

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

zqyv tpkd;&. u&ifjynfe,fudk xlaxmif ay;jyD;/ rGefjynfe,fudk rxlaxmif ay;onfh tay: jynfwGif;&Sd rGefacgif;aqmifrsm;eSifh rGefjynfol vlxkwdk@u vkH;0 rauseyf jzpf=uonf// zqyvtpkd;&tm; txl;yift,kHt=unfr&Sd jzpfvm=uonf// zqyvtpdk;&rS aqmif&Guf ay;aom/ pmay/ ,Ofaus;rSK rsm;eSifh vkH;0 rauseyf=uacs// tjcm;aom wkdif;&if;om; nDaemifbGm;rsm; uJhokd@ jynfe,f w&yfudkom tvkd&Sd=uonf// tpkd;&. aqmif&Gufcsuf tay: &Skwfcs uef@uGuf=uonf// xkda=umifh rGefjynfol vlxk wpf&yfvkH;onf rGefjynfe,f taumifxnfay:vmonfhtxd/ jidrf;csrf;aomenf;vrf;jzifh/zqyv tpkd;&tm;qufvuf wkdufyGJ0if oGm;&ef =udK;pm;=ujyefonf// 1954-ckeSpf Zefe0g&Dv(28)&ufwGif armfvjrdKifjrdK@ yef;bJwef;&yf OD;omnif; "rR&kHwGif rGefacgif;aqmifrsm; jzpf=uaom/ ekdifxGef;0if;/ rGefbdk;csdK/ ekdifvSarmif/ ekdiftkef;armif/ rGefpdef'kdif wkd@rS =uD;rSL;jyD; rGeftrsdK;om;nDvmcHtpnf;a0; wpf&yfudk ac:,lusif;ycJhonf// 4if;nDvmcH tpnf;a0;=uD;rS 0ef=uD;csKyfxH wifjy awmif;qkdrnfh atmufyg qkH;jzwfcsufrsm;udk wnD wnGwfwnf qkH;jzwfcJh=uonf// (1) usdKuQrD c&dkifeSifh/ oxkHc&dkif rGefacgif;aqmif vl=uD;rsm; tpnf;ta0;rS/ jynfaxmifpk jrefrm ekdifiHawmf zGJ@pnf; tkyfcsKyfykH tajccH Oya' ed'gef;eSifh yk'fr(13)eSifhtnD/ u&if vlrsdK;rsm;udk ekdifiHa&; cHpm;cGifh ay;onfeSifh wlrsSpGm/ rGefvlrsdK;rsm;udk ay;zdk@ tpkd;&tm; awmif;qkdonf// (2) tu,fI u&if vlrsdK;rsm;udk ay;onfh ekdifiHa&; cHpm;cGifhrsm;udk rGefwkd@tm; wlrSspGm ay;vsSif ekdifiHawmftm; ykefuefaeonfh rGefvufeufukdif tzGJ@pnf;rS tpkvkduf vufeufcsa&;twGuf rGefacgif;aqmifvl=uD;rsm; aqmif&Gufay;&ef// (3) 1951-ckeSpftuf Oya'trSwf(41)udk jyifqifay;jcif;jzifh/ ,cifu/ weoFm&D wkdif;[k ac:wGifcJhaom a'oudk jynfaxmifpk tzGJ@0if e,fwpfe,ftjzpf yg0if zGJ@pnf;&rnf// xkdjynfaxmifpk tzGJ@0ifudk aemifwGif jynfaxmifpk tajccH Oya'yk'fr92(1)/93/94/95eSifh 96/ t& udk,fykdiftkyfcsKyfcGifh& (&mrnjynfe,f) [k ac:wGifaprnf// (4) ,cktcg u&ifjynfe,ftwGif; xnfhoGif; ay;vkdufonfh rGefaus;&Gm rsm;rS/ rdrdwkd@. tkd;tdrf/ ajr,m wkd@udk pGef@cGmI armfvjrdKifjrdK@wGif/ vma&muf ckdvSKH aexkdifol rGef'kuQonf (20000)cef@ &Sdae&m/ 4if;wkd@. touftkd;tdrf pnf;pdrf udk ekdifiHawmf tpkd;&u umuG,f apmifha&Smuf ay;yg&ef/ TnDvmcHrS awmif;qdkonf//

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

247

(5) ,cktcg/ usdKuQrD c&kdifeSifh oxkH c&kdifrsm;wGif touf tkd;tdrf pnf;pdrf vkHjcKHrSK r&Sdygojzifh/ ekdifiHawmf tpkd;&u tumtuG,f ay;yg&ef/ T nDvmcHrS awmif;qkdonf// (6) a'otvkduf udk,fykdif tkyfcsKyfcGifh pkHprf;a&;aumfr&Sif tpD&ifcHpmonf/ rGefeSifh u&if trsdK;om;wkd@. vkdvm; awmif;qkdcsufrsm;eSihf qe@fusifaeonf// txufyg awmif;qkdcsufrsm;udk ekdifiHawmf0ef=uD;csKyfxH wifjy awmif;qkd&ef/ ekdifxGef;0if;/ ekdiftkef;armif/ ekdifvSarmif/ rGefpdef'kdifwkd@ yg0ifaom rGefudk,fpm;vS,ftzGJ@wpfzGJ@udk a&G;cs,fI &efukefjrdK@odk@ apv$wfcJhonf// rGefukd,fpm;vS,ftzGJ@onf/ ekdifiHawmf 0ef=uD;csKyf OD;ekeSifh azaz:0g&Dv(18)&ufae@wGif wpf=udrf/ azaz:0g&Dv(22)&ufae@wGif wpf=udrf/ eSpf=udrf wkdifwkdif awG@qkHaqG;aEG;cJhonf// Todk@awG@qkHpOf/ rGefukd,fpm;vS,ftzG@Jonf/ rGefnDvmcHrS qkH;jzwfcsufrsm;ukd 0ef=uD;csKyftm; wifjycJhygonf// 0ef=uD;csKyfOD;eku rGefnDvmcH tqdkjyK csufrsm;eSifh rGefa&;&m udpP&yfrsm;udk tav;teufxm; pOf;pm;ay;rnf[k *wdjyKcJhonf// 4if;udpPudk tav;teuf aqmif&Guf&ef/ u&ifacgif;aqmifvl=uD; ref;0if;armiftm; wm0ef v$JtyfcJhonf// okd@aomf Tawmif;qkdcsufeSifh ywfoufjyD; tpdk;& taejzifh tav;eufxm; aqmif&GufcJhonfudk rawG@&acs// rGeftrsdK;om;wkd@. rGefjynfe,f xlaxmifa&; =udK;yrf;csuf udk/ zqyv tpkd;&onf vkdufavsmjcif;r&SdbJ/ aemufxyf jynfe,f ray;a&; oabmxm; twkdif; tckdiftrm &yfwnfcJhonf// 1954-ckeSpfY jrefrm tpkd;&onf/ jrefrm ekdifiHwGif;okd@ usL;ausmf 0ifa&muf aeaom (autrfwD)w&kwfjzL wyfrsm;udk jrefrmekdifiHrS tjrefqkH; xGufoGm;atmif/ ukvor*~rS ta&;,l aqmif&Gufay;yg&ef wkdif=um;cJhonf// (au/trf/wD/)wyfrsm; jrefrmekdifiHrS qkwfcGm oGm;&rnfh tajcaejzpfay:vmonf// au/trf/wD/acgif;aqmifu/ wkdif0rf;odk@ rxGufcGmrD/ rGef-u&if acgif;aqmifrsm;eSifh awG@qkH aqG;aEG;vkda=umif; zdwfac: cJhonf// 1954-ckeSpf rwfv (3)&ufae@wGif jr0wDY awG@qkH=u&ef csdef;qkdxm;=uonf// rGefukd,fpm;vS,f tzGJ@udk/ ekdifa&$usiftm; acgif;aqmif apjyD; tzGJ@0ifrsm;rSm/ ekdifaiGodrf;/ edkifxGef;cif wkd@ yg0ifonf// autrfwDrS/ *sife&,facsmif wufa&muf vmonf// *sife&,facsmif uyif 4if;wkd@ autrfwDwyfrsm; r=umcif jrefrmekdifiHrS xGufcGm oGm;&awmhrnfjzpfa=umif; ajymjyonf// rdrdwkd@ xkdif0rfokd@ jyefa&mufaomtcg/ rGefeSihfu&ifta&; udpPudk/ xkdif0rftpdk;&xHodk@ wifjy ay;rnf jzpfa=umif;// xkdxdkif0rf tpkd;&rS wqifh tar&duH tpkd;&eSifh nSdeSKdif; wkdifyifjyD; ukv or*~odk@ rGef-u&ifudpPudk wifjyay;ekdif&ef rdrdwkd@=udK;pm; ay;rnfjzpfa=umif; ajymyg onf// xkdokd@ rdrdwdk@ taejzifh/ =udK;yrf; ulnDekdif&ef/ rGef-u&ifwkd@eSifh r[mrdwf pmcsKyf/ csKyfxm;&ef vkdtyf onf[k ajymvmonf// edkifa&$usifwkd@ rGefukd,fpm;vS,f tzGJ@u/

248

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

r[mrdwftjzpf vufrSwf xkd;&ef jiif;qef cJhonf// rGefeSifh r[mrdwfzGJ@&ef autrfwDwkd@. &nf&G,fcsufonf/ taumifxnf ray:bJjzpfoGm;onf// 1954-ckeSpfwGif/ rGeftrsdK;om; vufeufudkif awmfvSefa&; twGuf/ awmfvSefaom rGeftrsdK;om; wyfrawmf w&yf/ wnfaqmuf&ef/ txl; tylwjyif; vkdtyf vmonf[k jrif=uonf// rxrOD;qkH; rGeftrsdK;om; awmfvSefa&;udk wm0ef,l vkyfaqmif oGm;ekdifrnfh aau'grsm;udk arG;jrL&ef twGuf/ awmifayguf pcef;wGif ekdifa&$usif/ ekdifodrf;armif/ ekdifaiGodrf;/ ekdifyef;om/ ekdifoef;wif wkd@yg0ifaom/ aqG;aEG;yJG w&yfudk usif;yonf// 4if;tpnf;ta0;rS/ au'g oifwef;ausmif;rsm; zGifhvSpf&ef qkH;jzwf=uonf// au'goifwef; ausmif;udk/udsKuRa&meSihf aumhu&dwf jrdK@e,fqkH&m yef;&yfaus;&GmwGif zGGihfvSpf&ef owfrSwf =uonf// ekdifcsrf;rGef/ ekdifodrf;armif/ ekdifa&$usifeSifh ulrifwefrS oifwef;jyq&mwkd@u wm0ef,l oif=um; =urnfjzpfonf// ekdifa&$usifu awmfvSefa&;ppf/ oabmw&m; oifwef;udk ykd@cs oif=um;ay;jyD;/ ppfa&;AsL[menf;ynmudkrl/ ulrifwefoifwef;rSL;u wm0ef,lydk@cs ay;rnfjzpfonf// Toifwef;eSifh ywfoufjyD; ekdifa&$usifonf atmufygtwkdif; *k%f,lI ajymqkdwwfonf// rGefvufeufudkif wyfawG/ ol@a'oeJ@ol/ ole,fajreJ@ol jzpfjyD; jyef@=uJ aeonfh tjzpfrS/ wpfckwnf;aom rGGeftrsdK;om; vufeufudkif tzGJ@tpnf; jzpf&ef =udK;yrf;wJh tcsdefjzpfw,f// rGefppfom; rsm;[m/ txl;ojzihf/ v,form; b0u vm=uw,f// tcsdK@u/ &mbmjcpf orm;b0u vm=uw,f// tcsdK@usawmhvJ/ wpfae@vkyf wpfae@pm;wJh tvkyform; b0u vm=uwmrsm; w,f// ynmwwf enf;w,f/ 'ga=umifh 'kd@oifwef; q&mawG taeeJ@/ olwdk@em;vnf vG,fulatmif/ pum;vkH; vG,fvG,f uav;awGudkokH;jyD; oif=um;ay;&w,f// 'DvkdeJ@ppfom;awG/ olwdk@&J@ zdeSdyfcH ae&wJhb0/ acgif;ykHjzwf cHae&wJhb0/ vlrsdK;t& 0g;rsdK cHae&wJh b0tajctaewkd@udk em;vnf vm=uw,f// &efoltay: ykdrdk rkef;wD; vmw,f// &efoltm; wkdufckduf vdkfwJhpdwf/ jyif;xef vm=uw,f// trsdK;om;ta&;udk Oya'abmiftwGif;rSm/ at;at;aq;aq; raqmif&Gufekdifvkd@ ,ckvkdrvGJ ra&Smif om vufeufudkif vm&wJh ta=umif;udk em;vnf vm=uw,f// vufeufudkif awmfvSefa&;onf/rjyD;jywfao;aom/ ekdifiHa&;&nfrSef;csufudk/ tjyif;xefqkH;aom enf;vrf;jzifh qufvuf taumifxnfaz: vkyfaqmifjcif;om jzpfw,f/ qkdwJh oabmw&m;udk em;vnf oabmayguf vm=uw,f//

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

249

'kd@vufeufudkif awmfvSefa&; atmifjrifrSK[m/jynfolvlxk&J@ axmufcHrSKtay:rSm rlwnfw,f// 'ga=umifh jynfolvlxk&J@ touftkd;tdrf pDpdrfOpPmawG vkHjcHKrSK twGuf/ wkd@ppfom;awG umuG,f apmifha&Smuf ay;&r,f// jynfol vlxkudk tm%m tyfeSif; ay;&r,f// rdrdwkd@&J@/ vrf;pOf/ &nf&G,f csufwkd@udk jynfolvlxk awGem;vnfoabmaygufatmif/&Sif;vif;wifjyay;ekdif&r,f// 'Dvkd&Sif;jyedkifatmif/ ekdifiHa&; vrf;pOf/ ppfa&; vrf;pOf/ pnf;vkH;a&; vrf;pOfeJ@ ywfoufaom pmtkyf pmwef;rsm;udk avhvm zwf&SK&r,f// 'grS rdrdudk ay;xm;aom wm0efxrf;aqmif ekdifr,fvkd@/ tJ'Dvkdppfom;awG/ ekdifiHa&;oabmw&m;awG 0ifvmatmif oif=um; ay;cJhw,f// ppfom;awGvnf; pdwfyg0ifpm;pGm avhvm =uw,f// trdef@ emcHwJh todpdwfawG 0ifvm=uw,f//35 txufygtwkdif; ekdifa&$usifonf/ rdrdzGifhvSpfoif=um;cJhaom ppfoifwef;eSifh ywfoufjyD; *k%f,lpGm &Sif;vif;ajymjywwfonf// 1955-ckeSpf/ eSpfOD;ydkif;wGif rGeftrsdK;om; nDnGwfa&; wyfaygif;pkY yg0ifzGJ@pnf;xm;=uaom/ tzGJ@pnf;wdk@wGif tjrifrwlnDrSKrsm;udk tjrifwlnDrSK &atmif/ =udK;yrf; aqmif&Gufvmonf udk awG@&onf// Oyrm w&kwfjzL/ ulrifwefeSifh yl;aygif;a&; ryl;aygif;a&;/ Armjynf uGefjrLepfygwDeSifh yl;aygif;a&;/ raygif;a&;eSifh vlwef;pm;tjrif/ tvkyform;/ v,form; tay:cH,lonfhtjrif ponfwkd@wGif uJGjym;jcm;em; ae=uonf// Tokd@uGJjym;jcm;em; ae=u onfh tjrifrsm;udk nSdeSkdif;I wlnDaom tjriftay: ygwDwpf&yf xlaxmifekdif&ef =udK;yrf; aqmif&Gufaom umvjzpfonf// TonfeSihf ywfoufI edkifa&$usifonf/ atmufyg twkdif; a0zefprf;ppf okH;oyfxm;onf// 1955-ckeSpfrSm rGefvlrsdK;wkd@. vufeufudkifawmfvSefa&;twGuf/ tajymif;tvJ jzpfay:apcJhwJh/ tauG@taumufwpfckudk a&mufwJhumvjzpfw,f// tJ'DtcsdefrSm/ rGefvlrsdK;wkd@&J@/ r[mrdwftjzpf tpOfvufwGJcJhwJh/ u&iftrsdK;om; tpnf;t&kH;rSm/ rlvppfa&;/ ekdifiHa&; vrf;pOfrSonf/ wkd;wufaom t,ltqudk cH,lwJh/ 'kwd, vrf;pOfudk ajymif;vJcH,l usifhokH;vmwJh tcsdefumv jzpfw,f// wekdifiHvkH; awmfvSefa&; wjznf;jznf;/ usqif; vmwJh twGuf/ vufeufudkfif awmfvSefa&; ygwtoD;oD;wkd@rSmrdrdwkd@.vkyfief;vrf;pOfrsm;udk jyefvnfokH;oyf/ tuJcwfonfh D umv jzpfw,f// rGefacgif;aqmifrsm;rSmvnf;/ rdrdwkd@. vkyfief;/ vrf;pOfrsm;udk jyefvnf okH;oyf nSdeSkdif; =uw,f//
35

oqmNicjatitj\bl\mukj\1

250

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

tJ'DtcsdefrSm/ Armjynf uGefjrLepfygwD/ tvHeD uGefjrLepfygwD/ jynfol@ &Jabmf ygwDwkd@eJ@ vufwGJjyD; zqyv tpkd;&tm; awmfvSef wkdufckdufvkdwJh tkyfpkeJ@/ w&kwfjzL ulrifwef/ tar&duef tiftm;pkeJ@ vufwJGvkdwJh tkyfpkqkdjyD; rGef acgif;aqmifwkd@rSm uGJjym;aew,f// w&kwfjzL/ ulrifwefxHrS tultnD &vkd&jim; arSsmfvifhcsufeJ@/ w&kwfjzL ulrifwefeJ@ yl;aygif;bkd@/ ekdifqdwfedk@ wpfOD;u/ tjyif;xef qkH; wkdufyGJ 0ifcJhw,f// txufyg ekdifa&$usif aumufekwf wifjycJhonfh twkdif; rGefacgif;aqmifwdk@rSm tjrifrwl/ uGJjym; ae=uonfrSm trSefyif jzpfonf// Tokd@aom tajctaeudk ausmfv$m; ekdif&ef/ tjrifus,fpGm/ em;vnfrSK&SdpGm pdwf&SnfpGm/ =udK;yrf; aqmif&GufrSKa=umifh/ rGefacgif;aqmif wkd@t=um;wGif wlnDrSK txkduftavsSmuf &&dSvmcJh=uonf// 1955-ckeSpfwGif/ rGefacgif;aqmifrsm;onf/ nDvmcH wpf&yfukd/ =umtif; qdyf=uD;e,f/ awmifpGef;&GmY ac:,lusif;y ekdifcJhonf// 4if;nDvmcHrS trsm;oabmwl/ rGeftrsdK;om; nDnGwfa&;wyfaygif;pkudk zsufodrf;jyD;/ rGefjynfol@wyfOD;udk zGJ@pnf; ekdifcJhonf// rGefjynfol@ wyfOD;onf/ rGeftrsdK;om;wkd@. pnf;vkH; nDnGwfpGm zGJ@pnf;vkdufonfh yxr OD;qkH;aom/ vufeufudkiawmfvSefa&;ygwD wpf&yfjzpfonf// rGefvlrsdK;wkd@. trsdK;om; vGwfajrmufa&; f =udK;yrf;rSK/ acwfopforkdif;. pmrsufeSmopf wckudk zGifhvSpf vkdufonf/ rGefjynfol@wyfOD; A[kdtvkyftrSKaqmif OuUX ekdifatmifxef;(yi) G taxGaxGtwGif;a&;rSL;/ edkifcsrf;rGef(urm0uf) trSKaqmiftzGJ@0ifrsm; ekdifqdwfekd@/ ekdifatmifwifh/ ekdifpdefxGef;/ ekdifzdk;aumif;/(uavmhaomh) ekdifxGef;odef;/ ekdifaiGodrf;/ ekdifodrf;armif/ ekdifa&$usif/ ekdifzkd;pdef/

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

251

ekdifxGef;cif/ ekdifom[ef wkd@jzpfvm=uonf// rGefjynfol@wyfOD;.tajccHrl0g'vrf;pOfrSm 1/ &nf&G,fcsuf/ (u) e,fcsJ@ ya'o&mZf pepfudk qef@usifI vkH;0 vGwfajrmufI tcsKyftcsm tm%m ydkifaom rGeforwekdifiH xlaxmif&ef// (c) vlrsdK;pkH aoG;pnf; nDnGwfa&;udk wnfaqmuf&ef// (*) 'Drdkua&pD tjynfht0&Sd&ef// (C) xm0pOf jidrf;csrf;a&; &&Sd&ef// vlrsdK;a&; jy\emonf/ vlwef;pm;jy\memeSihf cGJjcm;Ir&/ wpfckeSifhwpfckacgif;eSihfyef;yrm wGJvsuf/ ,SOfI wnf&Sdaeaom jy\emjzpfonf[k xkdpOf umvwGif rGefjynfol@wyfOD;. acgif;aqmifrsm;u cH,lxm;=uonf// jy\emwpfckwnf;udk cGJjcm;ajz&Sif;Ir&/ wpfckaom/ jy\emudk ajz&Sif;&if; tjcm;aom jy\mem wpfckudkvnf; rvGJra&Smifom ,SOfwGJI ajz&Sif;&rnf[k jrifxm;=uonf/ rGefvlrsdK;a&; jy\emudk udkifwG,f ajz&Sif;&if;/ wpyfquf wnf;/ rGefvlrsdK;wkd@. v,form;/ tvkyform; jy\emudkvnf; ukdifwG,fajz&Sif; oGm;& rnf[laom cH,lcsufyifjzpfonf// 1955-ckeSpf aemufydkif;wGif awmwGif;&Sd vufeufuif tiftm;pkwkd@Y/ tjrifrsm; ajymif;vJ dk vmonf// rdrdwzGJ@wnf;/ wygwDwnf;/ oD;jcm; &yfwnfI/ zqyv tpkd;&tm; awmfvSef f aejcif;xuf/ rdrdwkd@ awmwGif; vufeufudkfif tiftm;pkrsm; pkpnf; nDnGwfjyF;/ zqyv tpdk;&tm;/ yl;aygif; awmfvSefygu ydkrdk xda&mufI/ tusdK;&Sdrnf[k jrifvm=uonf// wyfaygif;pk zGJ@pnf;&ef=udK;pm; vm=uonf// rGef/u&if/ytkd@/u&ifeD(u,m;)/wkd@ yg0ifaom/ 'Drdkuf&ufwpfvlrsdK;pkrsm;nDnGwfa&;wyfaygif;pk(Democratic National United Front) zGJ@pnf;a&;twGuf/ u&ifacgif;aqmif apm[efwmomar$;wdk@tzGJ@&kH; pkduf&m zgyGefkodk@/ rGefjynfol@wyfODrS udk,fpm;tzGJ@wpfzGJ@ apv$wfwufa&mufapcJhonf// xkdukd,fpm;vS,ftzGJ@ wGif/ ekdifxGef;odef;/ ekdifcsrf;rGef/ ekdifqdwfekd@wkd@yg0ifcJhonf// 1956-ckeSpf {jyDv(2)&ufae@wGif 'Drdku&ufwpf vlrsdK;pkrsm; nDnGwfa&; wyfaygif;pk (rvnw)udk zGJ@pnf; cJh=uonf// (rvnw). &nf&G,fcsufrSm/ vlrsdK;pk tcGifhta&;/ tjynfht0 &&Sda&;twGuf wkdufyGJ0if&mwGif/ pkpnf;aomtm; jzpfap&efeSifh us,fjyef@aom wyfaygif;pk jzpfvmap&ef zGJ@pnf;cJhjcif;jzpfonf//

252

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

wyfaygif;pkwGif yg0ifcJhonfh tzGJ@pnf;eSifh obmywd0ifrsm;/ (1) (KNUP)u&iftrsdK;om;nDnGwfa&;ygwDrSapm[Homwmar$;/ref;bZH (2) (KNPP)u&ifeDwkd;wufa&;ygwDrSaumfuqm(apmyvkd)/'kdodef; (3) (PNO)ytkd@0ftrsdK;om;tpnf;t&kH;rSAdkvfcsKyfcsHZkH/OD;vSaz/Akdvfcif (4) (MPF)rGefjynfol@wyfOD;rS/ekdifatmifxGef;/ekdifa&$usif/ wdk@jzpf=uonf// 'vnw/ wyfaygif;pkwGif/ OuUX/ twGif;a&;rSL;pHepfr&SdbJ/ obmywdtzGJ@ taeeSifhomvkyfaqmifcJhjyD; XmecsKyfvnf;rxm;&SdcJhay// 'vnwonf yXrOD;qkH; ay:ayguf cJhaom/ vlrsdK;pkwyfaygif;pkwpf&yfjzpfcJhonf//36 TuJhokd@ awmwGif;&Sd rGefvlrsdL;wkd@. vufeufudkfiftiftm;pkonf/ tjcm;aom awmwGif; vufeufudkif tiftm;pkrsm;eSifh pkpnf; nDnGwfa&;twGuf =udK;yrf; aqmif&Guf ouJhokd@/ jynfwGif;&Sd rGeftrsdK;om; wkd@onfvnf; tjcm;aom ekdifiHa&;ygwD tzGJ@tpnf;rsm;eSifh nDnGwfrSK wnfaqmufI wkdufyGJ 0ifedkifcJhonf// ekdifzdk;csdK OD;aqmifaom/ rGefwkdif;&if;om; tpnf;t&kH;onf//tjcm;aom/ ekdifiHa&;ygwD tzGJ@pnf;rsm;eSifh vufwGJI/ rGefjynfe,f&&Sda&; udk pGrf;pGrf;wrH =udK;yrf;aqmif&GufcJhonf// 1956-ckeSpfwGif rGefwkdif;&if;om;tpnf;t&kH;onf/ yrnw/wyfaygif;pkYyg0ifjyD;/ trsdK;om; ekdifiHa&;udk t&SdefjrSifh vkyfaqmif vmonf// rGefzkd;csdK. rGefwkdif;&if;om; tpnf;t&kH;onf/ rGefjynfe,f &&Sda&; twGuf =udK;yrf; vkyfaqmif&mwGif/ tjcm; jynfaxmifpkom;/ nDaemif EG,fzGm; wdkif;&if;om;rsm;eSifhvnf; yl;aygif; yg0ifvSKyf&Sm;cJhonf// 1957-ckeSpf pufwifbmv28/29/&ufae@rsm;wGif &efukefjrdK@/ jrdK@awmf cef;rY vlrsdK;aygif;pkH awG@qkH aqG;aEG;yGJw&yf usif;ycJhygonf// 4if;aqG;aEG;yGJwGif rGefukd,fpm;/ ekdifzkd;csdKu atmufygtwkdif; ajym=um;cJhonf// /rGefjynfe,f &&Sda&; twGuf/ u|efkyfwkd@ rGeftrsdK;om; awG&J@/ =udKyrf;rSKonf/ ,ckwdkif ratmifjrifao;bl;// rGefjynfol vlxkonf 'Dtay: vkH;0 auseyfrSK r&SdcJhbl;// rGefvlrsdK;rsm;onf/ ,ae@wkdif rdrd&J@ uH=urRm/ rdrd bmom/ pDrH ydkifcGifh/ tcGifha&; qkH;&SKH; aew,f// rGefvlxk[m/ Armrsm;eSifhtwl/ vGwfvyfa&; twGuf toufpGef@ =udK;yrf; cJhw,f// vGwfvyfa&; &cJh&if/ Arm nDtpftudkrsm; uJhokd@ tqifhwef;wlaom/ omwl nDrSswJh tcGifha&;rsdK;udk &&Sd vdrfr,fvkd@ arSsmfvifhcJh=u w,f// ,ckawmh arSsmfvifh xm;ouJhokd@/ rGefvlrsdK;rsm; bmrS tcGifha&; r&cJhbl;/ tvGef epfemvsuf &Saew,f// d
36

jrefrmedkifiH/wkdif;&if;om;vlrdsK;rsm;/trsdK;om;'Drdkua&pDvSKyf&Sm;rSKordkif;/ckdifpkd;edkifatmif/pm/74

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

253

,ae@ rGefa'orSm/ 'kuQrsdK;pkH usa&muf ae&jcif;[m/ rGefvlrsdK;wkd@rSm &xdkuf&oifh aom tcGifha&;rsm;udk tpkd;&u rvkdufavsSm/ vspfvsL &SKaevkd@ jzpfw,f// qmbOD; =uD;rSL;cJ@wJh/ a'otvkduf ukd,fydkif tkyfcsKyfcGifh pkHprf;a&; aumfr&Sifonf/ rGefeSifh&ckdif ukd,fykdif tkyfcsKyfcGifh &&SdrSKwkd@udk 'Drdkua&pD oabmw&m;rsm;eSifh4if;/ tkyfcsKyfrSKtajccHOya'rsm;eSifh4if;/ qef@usifjyD;/ ydwfyifxm;qD; xm;w,f// xkdvlrsdK;aygif;pkH awG@qkH aqG;aEG;yGJwGif/ ArmtrsdK;om; udk,fpm;vS,ftjzpf/ OD;atmifoef; wa,muf wufa&muf yg0ifonf// OD;atmifoef;onf/ AdkvfcsKyfatmifqef;. tpfudk jzpfonf// OD;atmifoef;yg0if qG;aEG;&mwGif rGefjynfe,f udpPeSifh ywfoufI xnfhoGif; ajym=um;cJhonf// OD;atmifoef;. aqG;aEG;csufrSm/ atmufyg twdkif;jzpfonf// zqyv acgif;aqmifrsm;eSifh tcsdK@ yk*~dKvfrsm;u/ rGefeSifh Arm[m/ twlwlyif jzpfw,fvkd@ ajymae =uw,f// 'gvkH;0 rrSefuefbl;// rGeftrsdK;om;wkd@rSm/ ckdifrmwJh oD;jcm; ordkif; &mZ0if &Sdw,f// 'gudk rnfolrS jiif;vkd@r&bl;// ,Ofaus;rSKvnf; oD;jcm;&SdcJhw,f// 'gvnf; rnfolrS jiif;rekdifbl;/ 'gawGudk axmufxm;jyD; Arm trsdK;om;rsm; taeeJ@ rGeftrsdK;om;wkd@&J@ vkdvm;csuf awmif;qkdcsuf rsm;udk/ udk,fcsif;pm pdwfxm;eJ@ pOf;pm; aqG;aEG; qkH;jzwf ay;oifhw,fvkd@ u|efawmf xifw,f//37 AkdvfcsKyfatmifqef;.tpfudk/ OD;atmifoef;. aqG;aEG; wifjycsufonf tvGefrSefuefonf// wdus jywfom;onf// z/q/y/vtzGJ@csKyfeSifh wuG tcsKd@aom Armacgif;aqmif yk*~dKvfrsm;./ rGefeSifhArm twlwlyifjzpfonf[laom/ tjrifudkjywfom;pGm qef@usifoGm;onf//rGefeSihfArm twlwlyif jzpfonf [laom tjrifonf/ zqyv Arm acgif;aqmiftcsdK@wdk@. vdrfvnf/ vkyf=uHaom tjrifom jzpfonfukd ay:vGifaponf// zqyv Armacgif;aqmifwkd@. tjrif onf/ rGefvlrsdK;udk 0g;rsdKypf&ef&nf&G,faom tjrifjzpfonfudk jywfjywfom;om;/ axmufjy oGm;onf// rGeftrsdK;om;rsm;wGif &mZm0if oD;jcm;/ ,Ofaus;r_ oD;jcm; &SdcJhonfudk rnfolrS rjiif;ekdifa=umif;/ Arm trsdK;om;rsm; taeeSifh rGef trsKd;om; wkd@. vkdvm;csufrsm;udk udk,fcsif;pm pdwfxm;eSifh pOf;pm; aqG;aEG; qkH;jzwf ay;oifh onf[k rdrd ,lqa=umif; OD;atmifoef;u aqG;aEG;wifjycJhonf// OD;atmifoef;uJhokd@ rGefvlrsdK;wkd@. ordkif;a=umif;udk od&Sdem;vnfjyD;/ rGefvlrsdK;tay: pmempdwf xm;wwfaomolonf/ Armacgif;aqmifxJY tenf;tusOf;r#om &Sdonfudk awG@&onf//
37

vlrsdK;pkHawG@qkHaqG;aEG;yJG//HDR: Political Papers C II (e).

/(1958-62/ jrefrmekdifiHa&;/pm/287)/

254

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

OD;atmifoef; uJhokd@aom tvGefxifay:aom yk*~dKvfwpfOD;. aqG;aEG; wifjycJhonfhtcsuf udkyif/ zqyvtpkd;&onf/ vspfvsL &SkcJhonf// rGefvlrsdK;wkd@ &xkduf &oifhaom tcGifha&; rsm;udk ,kwWdrwef/ rrSefruefaom enf;jzifh jiif;y,fcJhonf// vlrsdK;aygif;pkH aqGG;aEG;yGJrS/ vlrsdK;aygif;pkH tjrJwrf; aumfrwD wpf&yfudk zGJ@pnf;edkifcJhonf// vlrsdK;aygif;pkH tjrJwrf; aumfrwD. t"du OD;wnf/ aqmuf&Gufrnfh vkyfief;rsm;rSm atmufygtwkdif;jzpf onf// (1) yifvkHpdwf"gwf jyefvnf xdef;odrf;a&;// (2) vlrsdK;aygif;pkH aoG;pnf;nDnGwfa&;// (3) jynfwGif;ppfudk jidrf;csrf;aom enf;jzifh&yfpJa&;// wkd@jzpfonf// txufyg OD;wnfcsuf (3)csuf yg0ifonfh yef=um;v$mukdvnf; xkwfjyef a=unmcJhonf// vlrsdK;aygif;pkH aqG;aEG;yGJrS yef=um;csufrsm;udk/ zqyv tpdk;&onf pdwf0ifpm;cJhjcif; r&Sdacs// rdrdcsrSwfxm;aom/ jynfe,fopf ray;a&;/ oabmxm;twdkif; qufvuf &yfwnfcJhonf// xkdodk@ jynfwGif;&Sd rGeftrsdK;om; ekdifiHa&; ygwDonf/ tjcm; wkdif;&if;om; tzGJ@pnf;rsm;eSi fh pkpnf; nDnGwfjyD; zqyv tpdk;&tm;/ ekdifiHa&;enf;jzifh rGefjynfenf &&Sda&;twGuf wkdufyGJ0if ouJhokd@/ awmwGif;&Sd rGefvufeufudkfif awmfvSefa&; ygwDonfvnf;/ r[mrdwf zGGJ@jyD; zqyv tpkd;&tm; t&SdefjrSifh vufeufudkfif wkdufyGJ0ifoGm;&ef =udK;pm;vmonf// 1957-ckeSpf ukefykdif;wGif trsdK;om;'Drkdua&pD nDnGwfa&;wyfOD; (r'nw)zJG@pnf;&ef/ Armjynf uGefjrLepfygwD(Auy)rS/ rGefeSifhu&if trsdK;om; vufeufudkif awmfvSefa&; ygwDrsm;udk zdwfac:urf;vSrf;cJhonf// 4if;zdwf=um;csuft&/ rGefjynfol@wyfOD;rS ekdifa&$usif/ ekdifxGef;cif/ ekdifyef;om/ ekdifoef;wifwkd@tm;/ rGefjynfo@lwyfOD;. udk,fpm;vS,frsm;tjzpf/ a&G;cs,fI/ zJcl;&kd;rokd@apv$wfcJhonf// ekdifoef;wiftm; ukd,fpm;vS,ftzGJ@rSmxnfhjcif;rSm/ xkdtcsdefwGif jrpf0u|ef;ay:a'o/ tvHeDuGefjrLepfygwD A[kdpcef;wGif/ ekdifoef;wif a&muf aeI jzpfonf// ekdifoef;wifonf/ jynfol@&JabmfygwD/ tvHjzL uGefjrLepfygwDeSifh tvHeD uGefjrLepfygwDwdk@. yl;wGJusif;yaom (3)ygwD uGefz&if;tm; avhvmjyD;aemuf/ tpdk;&. xkd;ppfa=umifh rGefXmecsKyfodk@ rjyefedkfif ao;bJ/ tvHeD uGefjrLepfpcef;Y aomifwif aejcif;jzpfonf// Tae&mY ekdifoef;wifwOD;/ tvHeDpcef;wGif aomifwif ae&onfh/ ta=umif;udk tenf;i,fa&;om; &Sif;vif;rSom/ pmzwfolrsm; em;vnf ekdifrnf[k xifonf// tcsdeftm;jzifhf/ 1956-ckeSpfwGif/ tvHeD uGefjrLepfygwD/ ArmjynfuGefjrLepfygwD eSifhjynfol@ &JabmfygwDwkd@onf/ yckuULc&dkif awmifyHk awmifnmpcef;wGif okH;ygwDnDnGwfa&; nDvmcHw&yfudk ac:,lusif;ycJhygonf//

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

255

vufeufudkifawmfvSefa&; atmifjrifa&;twGuf/ wlnDekdifaom bkHvkyfief;pOfrsm;udk csrSwf jyD;/ bkH&efol t&if;&Sif vufa0cH zqyv tpkd;&tm; nDnD nGwfnGwf/ vufwGJ wkdufcdkuf awmfvSefoGm;&ef &nf&G,fcsufjzifh T nDvmcHudk ac:,lcjJh cif; jzpfonf// ekdifaiGodrf;eSifh ocif&JvSKdif wkd@. t=uHjyKcsuft&/ TnDvmcHodk@ rGefjynfol@ wyfOD;rS avhvmolwpfOD; taejzifh/ ekdifoef;wifukd apv$wfcJhonf// ekdifoef;wifonf/ tvHeDrS ajratmuf &Jabmfrsm;eSifh vkdufoGm;onf// &efukefrS wqifh/ yckuULjrdK@okd@ &xm;jzifh oGm;&onf// xkdyckuULjrdK@rS wqifh/ awmvrf;twkdi;f / nDvmcH usif;yrnfh ae&mjzpfaom/ awmifykH awmifnmokd@ ajcvsifjzifh(3)ae@ (3)n vrf;a&Smuf oGm;&onf// xkdnDvmcHwGif/ ygwDaygif;pkH udk,fpm;vS,f ajrmufrsm;pGmudk awG@cJh&onf// tvHeDygwDrS ocifpkd;/ Armjynf uGefjrLepfygwDrS ocifoef;xGef;/ ocifZif/ &JabmfjzLygwDrS/ AkdvftkH;wifponfh/ ygwD acgif;aqmif=uD;rsm;udk edkifoef;wif/ awG@qkH &if;eSD; cJhonf// 4if;tjyif/ okH;ygwD nDvmcHodk@ avhvmolrsm;tjzpf wufa&mufvmaom/ &efukef wuUokdvfrS tif;0aqmif/ taqmifrSL; jzpfaom/ udk,k/ ausmif;om; acgif;aqmif/ cifarmifodef;/ udkpkd;odef;wkd@udkvnf; awG@qkH &if;eSD;cJhonf// okH;ygwDnDvmcHusif;yaecsdefwGif/ zqyv tpkd;&. tjyif;txef xkd;ppfa=umifh okH;ygwD nDvmcHonfyif/ jyD;ajrmuf atmifjrifonfhtxd rusif;y ekdifcJhacs// nDvmcHudk wydkif;wpjzifh &yfqkdif; vkduf&onf// okH;ygwD udk,fpm;vS,frsm;vnf; toD;oD; vlpkcGJjyD; rdrdwkd@ pcef;qDokd@ jyefoGm;=uonf// ekdifoef;wifonf/ nDvmcH usif;yaom awmifykHawmifnmrS wqifh/ tvHeD&Jaabmfrsm;eSifh vkdufoGm;jyD;/ jrpf0uGsef;ay: a'o/ Adkvfuav;okd@ a&mufoGm;onf// xkdae&mY (8)vrSs aomifwif aecJhonf// rGefjynfol@ wyfOD;XmecsKyfodk@ vG,fvG,fjzifh jyefI r&ekdfifjzpfaeonf// tvHeD uGefjrLepfygwDrS OD;atmifausmfxl;/ udkzdk;rif;/ udkoef;az/ ukdnGef@0if;(bkHb0/ ocifwifjr .nD)wdk@eSifh tvGefcifrif &if;eDS;cJhonf// &Jabmf &Jbuf jzpfvmonf// TuJhokd@ tvHeD uGefjrLepfygwD pcef;rsm;Y tcsdeftwef=um aexkdifjyD;/ tvHeD&Jabmfrsm;eSihf cifrif &if;eSD;cJhaom ekdfifoef;wiftm;/ tvHeDoef;wif[k/ rGeftrsdK;om; tokdif; t0kdif;u trnf emr/ ay;cJh=uonf// tvHeDygwD. vlrsdK;pkeSifh ywfoufaom cH,lcsuf oabmxm;udk ekdifoef;wifwOD; tvGefoabmusonfrSm rSefonf// vlrsdK;pktay: xm;&Sdaom tvHeDygwD . oabmxm;rSm tvGefjywfom;onf// vlrsdK;pkwkd@. udk,fydkif jyXmef;cGifhudk todrSwf jyKonf// xkda=umifh tvHeD uGefjrLepftay:/ vlrsdK;pkygwDrsm;u txl; pdwf0ifpm; vm=u onf// tvHeDygwD acgif;aqmif ocifpkd;onf jynfaxmifpk ppfppf wnfaxmifa&;eSifh udk,fydkifjyXmef;cGifhudk todrSwfjyKonf// wkdif;&if;om;udk,fydkifppfwyfzGJ@pnf;cGifh/ wnfaxmif cGifhudkyg todrSwfjyKonf// xkd@a=umifh acwfopftawG;tac:&Sdaom rGefvli,frsm;eSifh

256

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

vufeufudkif rGefawmfvSefa&; orm;rsm;. axmufcH tm;ay;rSKudk/ tvHeDygwDrS txkduf tavSsmuf &&SdcJhonf// txufyg wifjycJhonfh tajcaea=umifh ekdifoef;wifonf/ tvHeD pcef;Y aomifwif aecJhonf// xkdokd@ aomifwifaeaom ekdifoef;wiftm; ekdifa&$usif OD;aqmifaom r'nw zGJ@pnf;a&; udk,fpm;vS,ftzGJ@wGif tzJG@0ifwOD;tjzpf rGefjynfol@wyfOD;rS xyfrHa&G;cs,f apv$wfcJhjcif;jzpfonf// uGefjrLepfygwDeSifh vufwGJjyD;(r'nw)wyfaygif;pk zGJ@pnf;&mwGif ekdifa&$usiftm;/ a&G;cs,fjyD; apv$wfjcif;rSmta=umif;&Sonf// ekdifa&$usifonf vGefcJhaomwcsdefwGif/ ArmjynfuGefjrLepf d ygwD. tzGJ@0ifwOD; jzpfcJhbl;onf/ Ttcsufudkodol tvGef enf;yg;onf[k xifonf// zufqpf/ *syefacwf wavSsmufwGif/ edkdifa&$usifeSifh 4if;nDi,f/ ekdifaomif;at; (*syef awmfvSefa&;wGif usqkH;oGm;ol)wkd@ eSpfOD;onf/ trmcH uGefjrLepf tzGJ@0ifrsm; jzpfcJh=u onf// *syef awmfvSefa&;wGif/ wuf=uGpGm yg0if vSKyf&Sm; cJh=uolrsm;jzpfonf// Tonfudk ta=umif;jyKI/ ekdifa&$usiftm;/ acgif;aqmiftjzpf a&G;cs,fjyD;/ Armjynf uGefjrLepfygwDodk@ apv$wfonf[k qkdekdifygonf// ekdifa&$usifeSifh ekdifxGef;cifwdk@ eSpfOD;onf/ ygwD. wm0ef ay;csuft&/ Armjynf uGefjrLepf XmecsKyf&Sd&m zJcl;&kd;rokd@oGm;&ef/ yxrOD;pGm udk,fa&mif azsmufI/ &efukefjrdK@okkd@ wufcJhonf// (ekdifyef;omonf csufcsif; ekdifa&$usifwdk@eSitwll fh wygwnf;/ vkdufoGm;edkfifjcif;r&Sdacs// aemufrS vkdufoGm;jcif; jzpfonf[k od&onf//)/ ekdifa&$usifeSifh ekdifxGef;cifwdk@ eSpfOD;onf/ &efukefjrdK@udk a&mufjyD;/ Armjynf uGefjrLepfygwDrS/ apv$wfvmrnfh qufom;eSifh tqufoG,f ,l&ef apmifhqdkif; ae&onf// ekdifa&$usifeSihf ekdifxGef;cifonf/ usdKufoDrGefausmif;wGif ckdatmif; aeonf// xkdacwf umvwGif/ ,ckacwf avmuf/ ppfaxmufvSrf;a&;/ rsm;jym;pGm r&Sdao;yg// xkd@a=umifh ekdifa&$usifeSifh ekdifxGef;cif eSpfOD;onf/ tcuftcJ r&SdbJ &efukefjrdK@wGif udk,fa&mifazsmufjyD;/ wdwfwcdk;aeekdifcJhonf// ekdifa&$usifudkrl pmzwfolrsm;u od&SdjyD;jzpfonf// ekdifxGef;cifukrl/ odoltvGefenf;yg;rnf[k d xifygonf// xkd@a=umifh pmzwfolrsm;eSifh rdwfqufay;&efvkdonf// ekdifxGef;cifonf/ urm0uf&Gmom;jzpfonf// (I.A.tdkfifat)/ txufwef; atmifjrifxm;aom/ aumvdyf ausmif;om; jzpfonf// awmrckdcifwGif rGefwkdif;&if;om;tpnf;&kH;/ vli,fa&;&mXme. wm0efcHjzpfonf// 1949-ckeSpfrSm awmckdcJhonf// awmwGif;Y ekdifatmifxGef;. nDreSifh tdrfaxmifusonf// edkfifatmifoef;eSifh ekdifpkd;(aemifrGefjynfopfygwDtzGJ@0if)/wkd@. zcifjzpf onf//&kyf&nftvGefoef@jyef@acsmarmoljzpfonf// tvGef,Ofaus;odrfarG@olvnf;jzpfonf// ekdifa&$usifeSifh nDtudk[k ajymqkdvSsif ,kHekdifbG,f&m&Sdonf//

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

257

edkifa&$usifeSifh ekdifxGef;cifwkd@ eSpfOD;onf usdKufoDrGef ausmif;Y aejyD; uGefjrLepf ygwDrS vma&muf qufoG,faom ajratmuf qufom;udk apmifhar#mf&if;/ wzufwGif tvHeD uGefjrLepfpcef;rS jyefvmrnfh ekdifoef;wifudkvnf; apmifhar#mf ae=uonf// tvHeDuGefjrLepf ygwDrS jyefvmaom ekdfifoef;wifonf/ &efukefjrdK@ usdKufoDrGef ausmif;Y ckdatmif;aeaom/ ekdifa&$usif/ ekdifxGef;cifwdk@eSifhqkHawG@onf// ekdifa&$usifeSifh ekdifxGef;cifwkd@. ajym=um;csuft& rdrdonfvnf; Armjynf uGefjrLepfpcef;&Sd&m/ yckuULodk@ jyefoGm;&rnfhtjzpfudk edkifoef;wif od&awmhonf// Tokd@jzifh edkifa&$usif ekdifxGef;cifeSifh ekdifoef;wif(3)OD; wkd@onf Armjynf uGefjrLepfygwDrS apv$wfvmrnfh ajratmuf udk,fpm;vS,fudk apmifhqkdif;&if; &efukefjrKd@ usdKufoDrGef ausmif;Yyif okH;OD;om; udk,fa&mifazsmufI ckdatmif;ae&onf//odk@aomfxkdodk@ ykef;vSsdK@0SufvsSdL wdwfwcdk;/ cdkatmif;ae&onfhtcsdefrSmyif/ ekdifxGef;cif wOD;onf/ tjyifokd@ xGufI[kd[kd'D'D/avSsmufvnfaewwfonf// txl;ojzifhyef;qdk;wef;tat;qkdifudk c%c% oGm;aewwfonf// TuJhokd@ c%c%/ oGm;a&mufaejcif; tm;jzifh/ tvGef tEW&m,f&Sd ekdifonfudk ekdifoef;wif wa,muf tuJcwfrdonf// TuJhokd@ aexkdif oGm;vmaeygrl/ wae@ae@wGif tEW&m,f&Sd vmekdifonf[k ekdifoef;wifuyif/ pOf;pm;rdonf// xkda=umifh ekdifxGef;cifudk urfbbufokd@ ajymif;a&$@aexdkif&efpDpOfcJhonf// ekdifa&$usifudkrl ajrmif;jrvrf; Jh usm;ausmif;xdyf&Sd armifa&$.tdrfwGifwnf;cdk&efpDpOfcJhonf// uGefjrLepfygwDrS apvGwf vmaom qufom; udkwif0if;eSifh tqufoG,f &jyD; ekdifa&$usif ekdifxGef;cifeSifh ekdifoef;wifwdk@/okH;OD;onf/ qufom;eSifhtwl/ &efukefrS pwif c&D;xGuf=u&ef pDpOf=u&onf// yXrOD;pGmum;jzifh c&D;xGufcJh=uonf//'kdufOD;jrdK@okd@ka&mufonftxd/ um;pD; cJhonf// xkd'kdufOD;rS wqifh/ um;jzifh qufvuf oGm;I r&awmhacs// awmvrf; c&D;udk a&SmufoGm; &awmhrnfjzpfonf// xkd@a=umifh ekdifa&$usifwkd@ vltkyfpkonf ukef;a=umif;vrf; c&D;=urf;tm; ajceSpfzufudk/ t&if;wnfjyD;/ vrf;av#muf oGm;&awmhrnfjzpfonf// abmfvnf&Gmudk/ yXrOD;wnfIvrf;a&SmufoGm;&onf// (3)&uf(3)n/vrf;a&SmufoGm;jyD;rS/ abmfv,f&Gmudk a&mufonf// abmfv,f&GmwGif wnwm tem;,ljyD; aemufwae@reuf apmapmwGif csif;pk&Gmokd@ OD;wnfI vrf;a&SmufoGm;&jyefonf// aerGef;vGJtcsdefavmufwGif csif;pk&Gmuav;odk@ a&mufonf// eHeufapmapmrSonf/ ae@vnfae@cif; tcsdefxd r&yfrem; vrf;av#mufvmcJh&onfhtwGuf ekdifa&$usifwkd@ vltkyfpkonf tvGefyifyrf;vmjyD;jzpfonf// a&S@odk@qufvufI c&D;rqufcsifawmhay// xkda=umifh csif;pk&GmwGif wnwm tdyfpuf tem;,l&ef qkH;jzwfvkduf=uonf// csif;pk&GmrS csif;vl=uD;rsm;udk csOf;uyfI tdyfcGifhyefonf// jrdK@rS txl;{nfhonf a&muf&Sdvmojzifh/ csif;pk &Gmuav;rS csif;trsKd;om;/ &Gmvl=uD;wkd@u/ txl;0rf;ajrmuf 0rf;om&SdvSonf// 4if;naepmudk/ csif;pk&GmrS csif;trsdK;om;rsm;u/ rdrdwkd@. aumif;ekd;&m&m [if;vsmjzifh {nfhonfudk {nfhcH=uonf// csif;vlrsdK;wkd@. cspfp&m

258

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

aumif;aom "avhwpfckrSm/ rdrd aus;&Gmodk@ a&mufvmaom/ rnfonfh vlrsdK;udk rqdk/ ausjyGefpGm {nfhcHau|;arG; wwf=uonf// t,kwftjrwf ra&G; wef;wl au|;arG;{nfhcH wwf onf// aus;&Gm&Sd/ csif;trsdK;om; vl=uD;rsm;onf rdrdwdk@xH wcgw&H a&mufvmaom/ txl; {nfhonfudk/ rdrdwdk@ txl;jrwfwekd;xm;aom/ [if;vsmrsdK;jzifh {nfcHau|;arG;avh&Sdonf// txl; [if;vsm qkdonfrSm/ rdrdwdk@ oD;oef@ arG;jrL xm;aom acG;rsm;rS/ taumif;qkH; acG;waumifudk a&G;cs,fowfjzwfjyD;/ csufjyKwf auGs;arG;jcif;jzpfonf/ acG;[if;udk csufjyKwf &mwGif tvGefpepfusonf// yxrOD;pGm/ 0rf;oGm;apekdifaom/ opf&GufwrsdK;udk xkaxmif;jyD; acG;udk auGs;jcif;tm;jzifh/ 0rf;oGm;aponf// 4if;aemuf 0rf;ekwfxm;jyD;/ tpm;tdrfa[mif; wGif bmrsSrusefaom acG;tm; aumif;rGefpGm csufjyKwfxm;aom aumufnSif;jzifh/ w0 auGs;onf// xkdokd@pepfwus/jyKjyif/ auGs;arG;xm;jyD;aom/ acG;udk vdrfrmyg;eyfpGm owfjyD; aumif;rGefpGmcsufjyKwfxm;aom/ txl;[if;udktxl;py,f&S,f {nfhonfrsm;tm; auGs;arG; jcif;jzpfonf//T[if;vsmrsdK;ukd pm;avhpm;xr&Sdolrsm; twGufrl/ txl;tqef;jzpfaumif;/ jzpfekdifonf//pm;aomuf&ef0efav;wwfonf// xkdae@edkifa&$usif/ edkifxGef;cifeSifh ekdifoef;wifwkd@tzJG@tm; {nfhcHau|;arG;aom [if;vsmonf/ tvGefaumif;aom [if;vsmrsm;jzpfonf// csif;trsdK;om;rsm;u &SmazGpkaqmif;I&aom/ [if;oD; [if;&GufeSifh trJ[if;vsm rsm;jzpfonf// rnfonfhtom;/ rnfonfh om;aumif qkdonfudkrl/ edkifa&$usif/ ekdifxGef;cif/ edkifoef;wifwkd@u vk;H 0rar;/ oHo,pdwfvnf; rxm;=u// au|;arG;vmaom/ xrif;[if;rsm;udk jrdefa&/ ,Sufa&pm;okH;=uonf// c&D;yifyrf; vmaom/ ekdifoef;wifwkd@ tzJG@onf tvGefpm;0if vSonf// csif;trsdK;om;rsm; uvnf;/ pdwfapwem tvGefoef@&Sif; pif=u,f=uonf// tvGef pdwfapwem xufoef =uonf// rdrdwkd@ {nfhcH au|;arG;aom/ xrif;[if;rsm;jrdefa&/ ,Sufa& pm;okH;=uonfudk jrifawG@& aomtcg/ tvGef 0rf;ajrmuf/ 0rf;om&Sd=uonf// ekdifa&$usif/ ekdifxGef;cifeSifh ekdifoef;wifwdk@ onfvnf; {nfhcHau|;arG;aom[if;vsmudk csD;=uL;ajymqkd=uonf// jrdef&nf/ ,Suf&nf pm;okH;ay;=uonf// rdrdwkd@tm; apwemjzifh {nfhcHau|;arG;aom tdrf&Siftm; pdwfcsrf;omrSK ukdjzpfapcJhonf// tdrf&Sifcsif;vl=uD;wkd@tm; cs;D =uL;pum;trsdK;rsdK;ajym=um;Ivnf; tm;ay; =uonf// edkfifa&$usif/edkfifxGef;cif/ ekdfifoef;wif wkd@ (3)OD;onf/ a&mrjrdK@a&mufvSsif a&mrom;wkd@ uJhokd@ usifh=uH&rnfqkdaom pum;eSifhtnD/ usifh=uH aexkdifwwfonf[k qkd&rnf// bmrStaxG txl;/ *Ds;rsm;avhr&Sdacs// awmfvSefa&;orm;yDyD/ jzpffovkd aexkdif pm;aomufwwfonfudk awG@&onf// awmfvSefa&; orm;qkdonfrSm/ ywf0ef;usif tajcaeeSifh/ pyf[wfatmif aewwf&onf// ywf0ef;usif jynfolvlxkeSifh wom;wnf;jzpfatmif/ =udK;pm;I aexkdif

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

259

wwf&rnf/ ponfh ekdifiHa&; tqktrdef@ tawG; tac:onf ekdifa&$usif/ edkifxGef;cif d edkifoef;wifwkd@. tawG;tac: tbd"rRmyif jzpf&Sdae[ef wlonf// rnfonfh t&mrS/ udfef;ao omwrwfwnf;/ ykHaoowfrSwfjyD; usifhokH;Ir&acs// ywf0ef;usif tajctaeeSifh tnD/ ajymif;vJ usifhokH;&rnf qkdonfh tcsufudkrl/ ekdifa&$usif/ edkifoef;wifwkd@ vlpkonf/ aumif;rGefpGm/ em;vnf oabmaygufxm;jyD;jzpfonf// ekdifa&$usif/ ekdfifxGef;cif/ ekdifoef;wifwkd@onf xrif;[if; pm;aomufjyD;I/ csif;vl=uD;rsm;eSifh pum;pjrD ajymqkd=uonf// &yfa&;&Gma&; ta=umif;/ csif;vlrsdK;wkd@ ta=umif;/ &dk;&m ,Ofaus;rSK/ "avh xkH;pH 0wfpm; qif,ifrSK/ vlaerSK b0 paom ta=umif;&mrsm;udk pkHvifpGm ar;jref; jymqkd=uonf// csif;vlrsdK;wdk@onf/ &kd;om;aom/ az:a&G wwfaom jidrf;csrf;pGm aexkdifvkyfudkif pm;aomuf wwfaom/ wkdif;&if;om; vlrsdK;wrsdK; jzpfonf// jrefrmedkifiH a&S@ajrmufydkif;/ tdENd,e,fpyfwGif tvGef a&S;usaom/ eSpfumv uyifcsif; vlrsdK;wdk@onf tajccsaexdkifvm=uonf// csif;vlrsdK;onf awmifay:om; vlrsdK;wrsdK;jzpfjyD; vGwfvyfpGm aexkdif vkyfudkifpm;aomufaom/ vlrsdK;jzpfonf// rdrdwkd@ OD;pD;acgif;aqmif. vrf;n$efrSK/ a&S@aqmifvrf;jyrSKudk/ waoGrwdrf; vkdufemaqmif&Guf=uonf// wyg;aom/ rnfonfh vlrsdK;wrsdK;urSs/ rdrdwkd@e,fajrudk/ usL;ausmfI vma&mufodrf;ydkuftkyf pkd;cJhjcif; r&Sd[k/ csif;trsdK;om;rsm;u *k%f,l 0ifh=uGm;pGm ajymqkdwwfonf// rnfonfh Arm e,fcsJ@ ya'o&mZfrsm;vnf;/ rdrdwkfd@ e,fajra'oudkvma&muf/ e,fcsJ@jcif;/ pkd;rdk;jcif; r&SdcJh[kvnf; *k%f,l ajymwwfonf// edkifa&$usifwkd@u A[kow tvdk@iSm atmufygtwdkif; ar;=unfh k onf// bk&ifhaemif tavmif;bk&m;qkdwJh emrnfrsm;udka&m cifAsm;wkd@ =um;bl;ygovm;// edkfifa&$usif/ ekdfifxGef;cif/ edkfifoef;wifwkd@. txufyg ar;cGef;udk =um;aomtcg csif;vl=uD; wkd@u xl;xl; qef;qef;jzpfjyD; r=um;bl;a=umif; jyefajz=um;=uonf// aus;&Gm&Sd csif;vl=uD; wkd@u woGifoGif vufcgjy =uonf// woGifoGifacgif;cg jy=uonf// Temrnfrsm;udk/ wcg bl;rSs r=um;rd a=umif; jyefajzonf// b,fol@ emrnfvJvkd@ jyefar;=uonf// Temrnf udk rdrdwdk@vkH;vkH; rod=ua=umif; jyefajym=uonf// bk&ifhaemif/ tavmif;bk&m; paom Arm e,fcsJ@ ya'o&mZfwdk@. trnfemrudkyif csif;vlrsdK;wkd@ rodcJhyg// =um;vnf; r=um;cJhbl;yg// TArm ya'o&mZfwdk@ &Sdcbl;onf[kvnf; em;rvnfcJhyg// rnfonfhArm ya'o&mZf. Jh vGrf;rdk;rSK/ tkyfcsKyfrSK atmufudkrS/ rusa&mufcbl;aom vlrsdK;wrsdK; jzpfygonf// Jh

260

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

Armya'o&mZfrsm;udk/ 'l;axmuf cpm;cJh&onfhordkif;onf4if;/bmquf vufatmufcH/ b0rsdK;tjzpf aecJh&onfh ordkif;onf4if;/ csif;vlrsdK;wkd@. ykHjyifwGif r&SdcJhay// vGwfvyfaom e,fajra'ojzpfcJhonf//csif;vlrsdK;wkd@*k%f,l avmufatmif/ csif;vlrsdK;wkd@e,fajra'oonf/ oD;jcm;vGwfvyfaom/ a'ojzpfcJhonf// rGefya'o&mZfeSifh Armya'o&mZfwkd@ tcsif;csif; wkdufckduf=uonfudkvnf;/ csif;vlrsdK;wkd@ rodcJhacs// &Srf;ya'o&mZfeSifh Arm ya'o&mZfwkd@ tcsif;csif;/e,fajrvk=u wkduf=u/ ckduf=uonfudkvnf;/ csif;vlrsdK;wkd@u rodcJhay// csif;vlrsdK; wkd@odonfrSm/ rdrdwkd@ csif;e,fajr a'oudk rnfonfh ya'o&mZfrSvnf; vma&muf usL;ausmf apmfum;jcif; r&SdcJhwJh ta=umif;yif jzpfonf// udk,fykdif vGwfvyfrSK tjynf@t0 &Sdaom vlrsdK;wrsdK; jzpfonf[k csif;vlrsdK;wkd@u *k%f0ifh=uGm;=uonf// okd@aomf/ 1885-ckeSpf jrefrmekdifiHudk odrf;ydkfuf tkyfpkd;aom/ t*Fvdyf vlrsdK;wkd@u/ rdrdwkd@ e,fajra'oudk vma&muf omoemjyK&if;/ rdrdwkd@. e,fajra'oudk/ vGrf;rdk; vmonfudkrl cHcJh&onf[k qkdonf// t*Fvdyf vlrsdK;wkd@. tkyfcsKyfrSKykHpH w&m;Oya' pHepfrsm;/ vGrf;rdk; vmonfudkrl/ csif;trsdK;om;wkd@u cHcJh&onf[k csif;trsdK;om;rsm;u odxm;=uonf// Armjynfudk/ t*Fvdyfu vGwfvyfa&; ay;aomtcg/ csif;vGwfajrmufa'oudkyg/ wyg;wnf; xnfhoGif;ay;vkdufIom/ csif;vlrsdK;wkd@onf/ bkrod/brodbJvsuf/ ArmtkyfcsKyfrSKatmuf odk@/ usa&mufoGm;onf[k csif;vlrsdK;wkd@u cH,lxm;=uonf// csif;vlrsdK;wdk@udk/ tb,f a=umifh/ ArmvufatmufcH b0odk@usa&mufoGm;atmif vkyf=uoenf;/ qkdaomar;cGef;udk/ csif;vlrsdK;wkdif;u ar;vm=uonf// igwkd@ csif;vlrsdK;udk tb,fa=umifh udk,fydkfif jyXmef;cGifh &Sdaom/ jynfe,f ray;ekdif=uovJ qkdaom ar;cGef;udkvnf; csif;vlrsdK;wkdkif;. yg;pyfzsm;rS ar;vm=uonf// atmufyg pmyk'fudk avhvmzwf&SKvSsif/ csif;pk&GmrS/ csif;trsdK;om;rsm;. ajym=um;csufrsm;onf/ wvkH;wyg'rSs/ tydkryga=umif; xif&Sm;pGmawG@& onf//
In 1899, during the British colonial rule, a missionary couple, Arthur E. and Laura Carson from the American Baptist Mission (Now American Baptish Churches) set foot in the Chin Hills of what is now known as the Chin State of Western Burma. They established a mission center at Haka, the present day capital of Chin State. The Chin, until conquered a decade earlier by the British, were never under the rule of outsiders, and had enjoyed autonomy under their own indigenous administrative system headed by local chiefs. Traditionally fierce fighters who resisted the British occupation with unsurpassed courage, one British soldier earned the highest military honour, the Victoria Cross during a battle with Chin resistant forces. (Keeping the Faith, Chin Celebrate Centennial Year of Christianity/ by Salai Za Uk Ling and Salai Bawi Lian Mang)

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

261

txufyg pmwef;rS a&;om;csuf rsm;onf/ csif;pkrS csif;vl=uD;rsm; ajymqkdcsufrsm;eSifh wxyfwnf; udkufnDaeonfudk wG@&ayrnf// csif;pk&GmrS/ csif;trsdK;om;rsm;. ajymqkd csufonf rSefuef aeonfudk awG@&onf// tykdvkyfI rajyma=umif; xif&Sm;onf/ csif;vlrsdK;wkd@onf/ rnfonfhtcgurS/ Armya'o&mZf vufatmufodk@ ruscJhbl;onfrSm tvGefxif&Sm;onf// bk&ifhaemif/ tavmif;bk&m;emrnfrsm;udk/ csif;trsdK;om;wkd@u vkH;0r=um;bl;onfrSmvnf;/ tvGef,kwWdwefonf// 1948-ckeSpf ZEMm0g&Dv(4)&ufonf/ vGwfvyfa&;ae@[k/ ArmvlrsdK;rsm; taejzifh/ *k%f,l 0ifh=uGm;pGm/ ajymqdk=uonf// odk@aomf csif;vlrsdK;rsm; taejzifh/ Tae@udk vGefvyfa&; qkH;&SKH;aomae@jzpfonf[k ajymqkdae=uonf// xkdae@ 1948-ckeSpf ZEMm0g&Dv(4)&uf onf/ csif;vlrsdK;wdk@ tbdk@ ArmvlrsdK;wkd@. vufopf udkvdkeD vufatmufcH b0odk@ bkrodbrod usa&muf oGm;aom ae@wae@[k csif;vlrsdK;wdk@u nSdK;i,f/0rf;enf;pGm ajymqk=d uonf// ArmvlrsdK;wkd@. vGwfvyfa&;ae@onf/ csif;vlrsdK;wkd@. vGwfvyfa&; qkH;&SKH;aomae@ jzpfaeonfudk xl;qef;thH=obG,f&mtjzpf ekdifoef;wifwkd@u odvkduf&onf// csif;pk&GmrS/ csif;trsdK;om;rsm;. oef@&Sif; pif=u,faom apoem tjynfhjzifh/ {nfhcHauGs;arG; vkdufaom/ tvGeft&om aumif;rGefvSonfh/ txl;py,f&S,f [if;vsmudk pm;aomuf xm;=ujyD;aemuf/ ekdifa&$usif/ekdifoef;wif/ekdifxGef;cifwdk@(3)OD;onf/ txl;yiftm;tifopfjzifh jynfh0aeonf// ekdifa&$usif/ edkifoef;wifwkd@tzJG@onf aemufwae@ reuftm&kHvif;csdefwGif/ tm;reftjynfhjzifh/ c&D;qufcJh&jyefonf// rdrdwdk@ &Gmuav;ukdpGef@cGm/ xGufoGm;=uaomjrdK@rS {nfhonfrsm;tm; csif;pk&$mrS/ csif;trsdK;om;wdk@onf/ vufa0S@&rf;jy&if;/ vGrf;aqG;/ usef&pf cJh=uonf// csif;pk&Gmuav;rSS (5)em&D ausmfausmf (6)em&DrSs vrf;av#muffvSsif Armjynf uGefjrLepf./ a&miffeD pcef;okd@ a&mufawmhrnf jzpfonf// Edkdifa&$usif/ edkifxGef;cifeSifh edkifoef;wif wkd@tzGJ@onf/ uGefjrLepfygwDrS apv$wfvmaom/ =udKqkda&;tzGJ@eSifh vrf;c&D; w0ufwGif qkH=uonf// xkd=udKqkda&;tzGJ@. vrf;jy a&S@aqmifrSKjzifh/ a&S@okd@ c&D; a&SmufvSrf;cJhonf// rdrdwkd@ OD;wnfoGm; rnfhae&m/ A*kd;&kd;r/ Armjynf uGefjrLepfygwD. a&mifeDpcef; jzpfonf// &ufquf vrf;a&SmufvmcJh&onfhtwGuf/ ekdifa&$usif/ edkifxGef;cif/ edkifoef;wifwkd@tzGJ@onf tenf;i,f yifyrf;onfrSvGJI/ wuf=uG vef;qef;ae=uonf// csif;aus;&GmrSm au|;arG; vkdufaom/ xrif;[if;vsmudk pm;aomufjyD;/ tm;tif jynfhjzKd;vmcJh=uonf// rdrdwkd@ oGm;vkdaom/ a&mifeDpcef;okd@ em&D tenf;i,f twGif;wGif a&mufawmhrnf// rdrdwkd@. taygif;oif; &Jabmfa[mif;rsm;eSihf awG@&rnfjzpfonf// twdwfa=umif; a&S@a[mif; aeSmif;jzpfrsm;udk ajymqkd=u&awmhrnf// edkfifoef;wifwkd@(3)OD;awG;jyD; aysmfjrL;ae=uonf//

262

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

eHeufcif;wGif/ vrf;c&D; xGufvm&jcif;onf/ tvGef=unfel; bG,f&m aumif;onf// eSif;aiG@ ygaom eHeufcif;. avajyavnkif;a=umifh vludk vef;qef;apcJhonf// awmawmif/ pdyfhprf; &_dajrmif toG,foG,feSifh tvGef om,mbG,f aumif;aom yJcl;&kd;ronf/ ekdifa&$usif/ edkifxGef;cif/ ekdifoef;wifwkd@. pddwfudk v_yf&Sm;apcJhonf// awmawmifwckvkH;udk &SKarSsmf=unfh vSsif/ eHeufcif;. aetvif;a&mifa=umifh/ tvGef om,mbG,faumif;aom &Skcif;rsm; jzpfaeonf// pdwfudk=unfel;aponf// pdwfcsrf;ajr@rSKudk jzpfaponf// yJcl;&kd;ronf/ &SKjrifol. pdwfudk vSKyf&Sm; aqmhupm; apcJhonf[k edkfifoef;wifu ajymonf// twdwfa=umif; tjzpfa[mif; wkd@udkvnf; jyefvnfwrf;w owd&vGrf;qGwf apcJhonf[kvnf; ekdfifoef;wif u ajymonf// A*kd;&kd;rawmifwef;.tvStyudk pmzGJ@Iyifrukefedkif/ ajymqkdIyif rqkH;ekdfifyg [kk ekdifoef;wifuqdkonf// edkifa&$usif/ ekdifxGef;cif/ edkifoef;wifwkd@ vlpkonf/ yJcl;&kd;r awmifwef;. tvStyudk &SKar#mf cHpm;&if; vrf;a&SmufvmcJh=uonf// awmawmif/ vSSsdKajrmif/ pdrfhprf;wkd@. tvSty/ oef@&Sif; oif;yswJh avat;wkd@u vludk vef;qef;apjyD; rarmryef; c&D;a&SmufvSrf; vmekdif cJ=h uonf// om,mvSyaom A*kd;&kd;r.aphaqmf wkdufwGef;rSKa=umifh ekdifa&$usif/ ekdifxGef;cif/ ekdifoef;wifwkd@onf/ rdrdwkd@.&ifwGif;Y cHpm;rSKtoD;oD;jzpfay:vm=uonf// A*dk;[Hom0wD aumif;pm;cJhaomacwfudk jyefajymif;owd&vm=uonf// vrf;a&Smuf&if; twdwfaeSmif;u rGefvlrsdK;wkd@. ta=umif;udk jyefajymif; ajymqkdvm=uonf// olwkd@ ajymqkdvm=uaom ta=umif;&mwGif [Hom0wDta=umif;/ rGefbk&if &mZm"d&mZf ta=umif;/ rGefol&Jaumif;/ Anm;v*Gef;tdef/ ordefA&rf; ordfefjAZmZf/ ynm&Sd rGeftrwf'defwkd@. ta=umif;/ ponfjzifh pkHvif atmif yg0ifonf// TyJcl;&kd;rae&mokd@ a&mufvmaom rGefvlrsdK;wkdif;/ olwdk@vkd uJhokd@yif/ twdwfudkjyefvnf/ vGrf;qGwf owd&rd=urnf[k edkifoef;wifu pdwfxJujzpfrdonf// Edkifoef;wif ajymouJhokd@ jzpfedkifonf// A*kd;[Hom0wD[laom trnfemrudk =um;rdvsSif/ rGefvlrsdK;wkdif;onf/ &ifxJY trnfraz:jyekdifaom a0'emcHpm;rSK w&yfudk jzpfay:vm&pjrJyifjzpfonf// rGefvlrsdK;wdk@. udk,hfxD;/ udk,hfeef;/ udk,hf=uiSef;eSifh aevmcJhonfh vGwfvyfrSK b0udk jyefvnf wrf;w rdonf// rGefol&Jaumif;/ rGefvlpGrf;aumif;awG aygrsm;cJhonfh acwfaumif; tcgor,udk jyefvnf atmif;arhowd&aponf//*k%fa&mifxGef;ajymifcJhaom rGefvlrdfsK;wkd@. ordkif;ukd4if;/ at;csrf;vSonfhrGefvlrsdK;wkd@.b0udk4if;/ jyefvnf owd&vm=uonf// A*kd;&kd;r.aphaqmf zefwD;rSKtm;u rGeflvlrsdK;wkd@tay: tvGef=uD;rm;ygbdonf//

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

263

&mrna'orSm &Sdae=uonfh rGefvlrsdK;udk rqkdxm;eSifh/ ,dk;',m;ekdifiHokd@a&muf&Sdae=uonfh/ rGefrsdK;EG,fwkd@onfyif/ A*dk;[Hom0wD rGefvlrsdK;wkd@. aejynfawmf trnfemrudk =um;rdv#if/ raz:jy edkifaom a0'em wrsdK;udk cHpm; vm=uonf[k ajym=uonf// A*dk; [Hom0wD rGefvlrsdK;wkd@. aejynfawmfudk vGrf;qGwf wrf;w owd& aeqJyif &Sdonf// rGefvlrsdK;wkd@. aejynfawmf [Hom0wDjynfqDodk@ wae@ae@ jyefvmOD;rnf[kvnf; pdwfxJu ckdifrmpGm oH"dXmef csxm;=uqJyif jzpfonf// 1757-ckeSpf [Hom0wD ysufokef;I rGefvlrsdK;rsm;onf/ tm,k'D,okd@k xGufajy; wdrf;a&Smif oGm;&aomfvnf;/ tm,k'D,Y raysmfydkuf=uay// [Hom0wD aejynfawmfudkyif/ jyefvnf owd& atmifarh =uonf// wae@ w&ufrS arhr&cJh=uay// [Hom0wD aejynfawmf qDokd@ jyefvmedkifa&;udkom tpOftjrJ ar#mfawG; =uHqae=uonf// wae@ae@wGif A*dk;[Hom0wD aejynfawmfY rGefaqGawmf rsdK;awmfwkd@onf/ jyefvnf qkHqnf; =u&rnf[k vnf; ,kd;',m;a&muf rGefvlrsdK;wkd@u ,kH=unf xm;=uonf// urBmhteS@H e,fjcm; ajrjcm;okd@ a&mufae=uaom rGefvlrsdK;wk@donfvnf; ,dk;',m; rGefuJhokd@ A*kd;[Hom0wD aejynfawmf tm;/ wae@w&ufrS rarhedkif ae@pOfae@wkdiyif owd& wrf;w vSsufyif &Sdae=uonf// f rGefvlrsdK;wkd@. bk&ifrif; eef;wnf&m A*kd;[Hom0wDrSm wae@ae@wcsdefcsdefwGif rGefaqGawmf/ rsdK;awmfwkd@ jyefvnf qkHqnf;=uOD;rnf[k tjynfht0 ouf0if,kH=unfae=uonf// &mrn a'o&Sd rGefvlrsdK;wdk@onf4if;/ xkdif;ekdifiHokd@ a&muf&Sdaeaom rGefvlrsdK;wkd@onf4if;/ urBm t&yf toD;oD;okd@ a&muf&Sd ae=uaom rGefvlrsdK;wdk@onf4if;/ Tokd@aom ,kH=unfcsuf/ tjynfht0 &Sdae=u onf// xdkuJhokd@ ouf0if ,kH=unfrSK &SdIyif/ xkdif;ekdifiHa&muf rGefrsdK;eG,fwkd@onf eSpfpOf eSpfwkdif;/ rysufruGuf rGefvlrsdK;wdk@. aejynfawmf [Hom0wD A*kd;jrdK@odk@ bk&m;zl;vm=upjrJjzpfonf// Tae&mY qufpyfaom ta=umif;&mwckudk pmzwfolrsm;tm; a&;om;wifjyvkdygonf// ,kd;',m;edkifiH&Sd rGefvlrsdK;wdk@. ckdirmaomoH"dXmef/ jynfh0aom,kH=unfrSKwkd@udk cef@rSef;od&Sd f edkif&efjzpfonf// 1961-ckeSpfwGif xkdi;f ekdifiHrS bk&m;zl; tvnf a&mufvmaom/ rGefrsdK;eG,frsm;udk/ &efukef wuUodkvfrS rGefausmif;ol/ om;rsm;u {nfhcHawG@qkHjyD; wOD;udkwOD; rdwfqufyGJ jyKvky f =uonf// TrdwfqufyGJwGif &efukef wuUodkvf rGefausmif;ol ausmif;om;toif;rS ausmif;om; acgif;aqmifwOD;u atmufyg ar;cGef;udk ar;jref;bl;ygonf// tpfudk/ armifeSpfr/ taqGrGefwdk@ ,ckvkd eSpfpOf eSpfwkdif; rysuf ruGuf om;pOf ajr;quf qkdouJhokd@/ &efukefjrdK@/ a&$wd*kHbk&m;udk4if;/ A*kd;a&$armfa"mbk&m;udk4if;/

264

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

vma&muf/ =unfnkdzl;arSsmfae=uonfudk/ u|efyfwkd@awG@jrif&ygonf// rnfokd@aom/ ,kH=unfcsuf/ cH,lcsuf/ arSsmfrSef;csufrsm;jzifh/ TuJhodk@ ZGJvkH;v 0d&d,pdkufjyD; eSpfpOf eSpfwkdfif; rysuf ruGuf qufI qufI A*dk; [Hom0wDqDudk vma&muf vnfywf/ bk&m;zl;arSsmfae&ygoenf;//ta=umif;&if;ufdku|efyfwkd@tm;odcGifhjyKekdifygrnfvm;// txufygtwdkif; &efukef wuUokdvfrS rGefausmif;om; acgif;aqmifwOD;u rGefbmom pum;jzifh/ &kdaoav;pm;pGm ar;jref;onf// touft&G,ftm;jzifh tenf;i,f=uD;jyD;/ tod ynmjzifhtvGef=uG,f0[ef&Sdaom/xkdif;rS rGefrsdK;eG,fwOD;onf atmufygtwkdif;/ rGefbmom pum;jzih/f av;euf wnf=unfpGm jyefvnf ajz=um;cJhonf// xkdyk*~dKvf ajym=um;aom/ rGefpum;onf tvGef av;eufonf// a&S@rGefokH; pum;vkH;rsm; yg&Sdvmonfudk awG@&onf// 4if;tjyif xkdyk*~dKvf. rGefpum;rsm;wGif/ xkdif;pum;vkH;rsm;vnf;/ wvkH;wav/ a&m,Suf yg0ifaeonfudkawG@&onf//okd@aomf wuUodkvfrS rGefausmif;olom;rsm;wkd@onf/ xkdyk*~dKvf ajym=um;aom/ pum;. t"dy`g,f tjynfhtpkHudk/ ukHvkHpGm od&Sdem;vnf/ oabmayguf =uonf// 4if;yk*~dKvf. jyefvnf ajz=um;aom/ rGefbmom pum;udk/ Armpum;jzifh jyefvnf a&;om;&rnfqkdvSsif atmufygtwkdif;jzpfonf// tpfudk armifeSr/ taqGrGefwdk@eSifh ,ckvkd jyefvnf qkHawG@ &onfh twGuf/ u|efyfwkd@twkdif;rod/ 0rf;ajrmuf rdygonf// u|efkyfwkd@ eSpfpOf eSpfwkdif; rysufruGuf/ vkH;v 0d&d,pkdufI/ &efukefjrdK@ a&$'*kHbk&m;udk4if;/ A*kd;jrdK@a&$armfa"mbk&m;udk4if;/ ,ckvkd vma&muf zl;arSsmf/ =unfndk =uonfrSm/ u|efkyfwkd@Y/ ckdifrmaom opPm t"dXmef;eSifh ckdifrmaom ouf0if ,kH=unfrSK/ &Sdygonf// Tokd@ ckdifrmonfh/ ,kH=unfcsuf/ ckdifrmonfh/ opPm t"dXmefjzifhom/ vma&muf/ =unfndk zl;ar#mf =ujcif; jzpfonf// ta=umif;rJh/ taysmfyg; vkufI/ tvnftywf oabmjzifh/ vma&muf =ujcif; d r[kwfyg// u|efkyfwkd@.a&S@a&S@aom/ rGefbdk;bGm;bDbifrSpI/ ,ae@om;pOf ajr;quf txd/ vufqifhurf; oGefoif qkH;rxm;aom/ (waygif)t& u|efkyfwdk@ vma&muf =ujcif;jzpfonf// xkdvl=uD;rdbrsm; oGefoifqkH;rxm;aom/ (waygif)udk/ u|efkyfwdk@ om;pOf/ajr;jrpfrsm;u/ ,ae@xufwkdif ouf0if,kH=unfvSsuf&Sdonf// xkd(waygif)/ twkdif; wae@ae@wGif rcsdK@r,Gif; jzpfay:vmrnf[kvnf; u|efkyfwkd@u tjynfht0 tcdkiftrm/ ouf0if ,kH=unfvsSuf&Sd=uonf//

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

265

[k ajym=um;jyD; pum;ukd acwW c%rSs &yfem; vkdufonf// wdwfqdwfpGm tm&kHpl;pkdufI em;axmif ae=uonfh y&d\wftm;/ apmif;iJh =unfhvkdufonf// xkdtcg/ wuUokdvfrS rGefausmif;om;acgif;aqmifuyif atmufygtwkdif; ajym=um;onf// tpfudk taqGrGef. pum;udk=um;&I u|efkyfwkd@tm;vkH; txl;yif pdwf0ifpm; rdyg onf// tpfudktaqGrGef/ ajym=um;aom/ xdk(waygif)ufdk/ u|efkyfwkd@tm; =um;emcGifh jyKekdifygrl/ =um;emcGifh jyKyg&ef u|efkyf av;pm;pGm arwWm&yfcH wkdufwGef; vkdyg onf// xkdtcg/ xdkif;rGefvl=uD; vlaumif;onf rdrdpum;ukd jyefquf&ef tm;,ljyD; atmuftwdkif; av;euf wnf=unfpGmajym=um;oGm;onf// u|efkyfwkd@ rGefrsm; om;pOfajr;quf/ ouf0if ,kH=unf xm;aom (waygif) onf/ atmufygtwdkif; jzpfygonf// (urBm t&yf&yfrS rGefrsdK;EG,f rGefaqGrsdK; rGefnDtpfudk armifeSrrsm;wkd@onf/ TA*kd; [Hom0wD aejynfawmf eef;awmfa[mif;ae&mY wae@ae@wGif jyefvnf qkHqnf; =urnf// Tae@onf wydkwGJ@v>Kyf(1)&ufae@ yifjzpfonf// te,fe,f tjrdK@jrdK@wkd@rS rGefrsdK;EG,f aqGawmf rsdK;awmf rGefnDtpfukd armifeSrwkd@onf/ A*dk; [Hom0wDY wcsdefwnf;wGif pka0; a&muf&SdvmjyD; qkHqnf; =urnf// &mZm"d&mZf rif;. eef;awmf ae&ma[mif;Y tavhus aygufa&muf aeaom t&kdif;yif csKHEG,f ydwfaygif; wkdk@udk ckwfxGif &Sif;vif; ypf=urnf// csdKifhaom ae&mudkzkd@ rdk@aom ae&mudk ajrnSdjyD;/ wdwdyy/ nDnm jzef@jzL;atmif ajrxGefndS =urnf/ xkdaemuf rGef&[ef;oHCm tyg;(3000)tm; yihfbdufI xkdnDnm jzef@jzL;aeaom ajrjyifnD ay:wGif y&dawmfjrwfudk &Gufzwfo&Zm,f=urnf// eef;awmfopfwnfaqmuf&ef (4)buf (4)wef/ (4)axmifhf (4)rsufeSmaom t&yfwkd@wGif eef;awmfopf yeufwkdifrsm;udk pkdufxl =uukefrnf// a&$tkwfjrpf aiGtkwfjrpfrsm; cs=urnf// xdknDnm jzef@jzL;aom ajrjyif=uD;ay:rSmyif rGef&[ef;jrwf oHCmtyg;(3000)wkd@ tm; xl;jrwfaom t&omeJ@jynfhpkHonfh qGrf;cJbG,f rsdK;pkHwkd@jzifh au|;arG; vSL'gef; =urnf// jrifhjrwfaom tvSL'geudk apoem o'Ngw&m; xufoefpGm jyK=urnf// xkdtvSLtwef;jyK&m ae&mXmeodk@/ [Hom0wD ysufokef;csdef/ Arm OD;atmifaZ,s owfjzwf uGufjrufjcif;cHcJh&aom rGef&[ef;jrwfoHCm tyg;(3000)wkd@onf/ ewfom;toGif taqmifta,mif tjynfeJ@ aumif;uif c&D;jzifh =uGcsDvm h =urnf//rel[mrif;/ &mZm"d&mZfrif;/ bk&ifr&Sifapmyk/ "rRapwDrif;/ Anm;'vrif; wkd@onf/ rif;0wfwefqm taqmifta,mif rsm;jzifh =uGjref; vm=urnf//

266

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

trwf'def/ Anm;v*Gef;tdef/ Anm;"&mH/ paom rGefol&Jaumif; taygif;wkd@onf vnf;/x,f0g cef@nm;pGm pka0; a&muf&Sd vm=urnf// qGrf;udpPt00wkd@ jyD;ajrmuf aomtcg/ rGef&[ef; jrwfoHCm tyg; (3000) wdk@onf/ &mZm"d&mZf eSifh orD;awmf &Sifapmyk tygt0if/ rGefbk&ifrif;jrwf "rRapwD/ rGefol&Jaumif; Anm; v*Gef;tdef/ Anm"&mH/ ynm&Sd trwf'defwkd@tm; &nfpl; trSL;xm;I w&m; a'oema[m=um;=urnf// arwWmydk@o/ trsSay;a0=urnf// xkdjyKjyKor# aumif;rSK ukokdvf tbkd@ygu wkd@udk vlewf/ jA[Rm owW0g taygif;wdk@tm; trSsay;a0=u rnf// &mZm"d&mZfrif;rS tp=uGa&mufvm=uaomyk*~dKvfxkl; yk*~dKvfjrwftoD;oD; wkd@onf/ 0rf;ajrmuf 0rf;om om"k tekarm'em cH,l=urnf// Taumif;rSK tpkpk. tbkd@yguudk &=uI 0rf;ajrmuf 0rf;ompGmjzifh aumif;&m ok*wdbkHokd@ jyefvnf =uGjref; oGm;=urnf// xkdaemuf ekdifiHtoD;oD;rS pka0; a&muf&Sdvmaom/ rGefjynfol vlxk y&d\wf taygif;wkd@onf//wHckd;=oZmtvGef=uD;rm;cJhonfh rGefbk&ifrif;jrwfwkd@.ta=umif; udk4if;/owWdAswWd tvGef ajymifajrmufaom rGefol&Jaumif;wkd@. ta=umif;udk4if;/ awmufajymifvSaom rGeflvlrsdK;wkd@. ordkif;a=umif;udk4if;/ jyefajymif;ajym=urnf// rGefbk&if rif;jrwfrsm;eSifh rGefol&Jaumif;rsm;wkd@. *k%f aus;Zl; wkd@udk atmif;arh wrf;w owd&=urnf// xdktcsdef [Hom0wDacwf rsdkK;cspf pdwf"gwfrsdK; vlwkdif; toD;oD;. &ifwGif; eSvkH;om;rSm jyefvnf udef;atmif; edk;=um;x=uGvm=urnf// pwkwA*kd;[Hom0wD rGefekdifiHawmfopf=uD;udk/ pkpnf; nDnmpGm/ wnfaqmuf =urnf// pwkwrGefekdfifiH [HomwD aejynfawmf tkwfjrpf csyGJ/ pnfpnfum;um; okdufokduf jrdKufjrdKuf usif;y=urnf/ (7)&uf(7)nwdkifwdkif yGJvef;obif/ qif,if/ usif;y=u rnf// xdk@tjyifrGefvlrsddK;wkd@.e,fajray:YwcsdefuusL;usL;ausmfausmapmfapmfum;um;/ f vma&mufaqmufvkyf xm;cJhbl;aom/ bk&ifhaemif. eef;awmfa[mif; ajrae&m udk vdkufvH&SmazGjyD;/ wl;az: vSefypf=urnf// a[mif;EGGrf; aqG;ajr@ aejyD;jzpfaom/ opfa[mif; opfaqG;wkd@udk4if;/ tkwfusdK; tkwfyJh wkd@udk4if;/ aumuf,l pkykHjyD; rD;&SKd@ypf=urnf// rD;avmifIrukef =uGif;usefaom/ opfp/opfe tkwfusdK;/ tkwfyJh wkd@udk o,faqmif,ljyD; yifv,fork'N&m=uD;xJokd@ v$ifhypf=urnf// bk&ifhaemif. eef;awmftm; pGJvef;usef&pfjyD;/ oap>ol&J jzpfae=uaom/ olwkd@taygif;tm; vnf;/ rGef&[ef;jrwf oHCmrsm;u y&dwfawmfrsm; &Gwfzwf o&Zm,fI p=uFm0Vm tjyifbufokd@ armif;eSif xkwfypf=urnf// xkdae@ xkdtcsdefrS tpjyKjyD;

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

267

rGefvlrsdK;wkd@onf/ vGwfvyf =urnf// jidrf;csrf; =urnf// wcsdefu rdrdvlrsdK;wkd@. at;csrf; om,m 0ajymaom b0rsdK;udk jyefvnf&&Sdrnf//) [laom (waygif)yif jzpfonf// u|efkyfwkd@ ,ae@wdkif ouf0if ,kH=unfaeaom (waygif) yifjzpfonf// xkdif;rGefvl=uD;onf/ waygifudktao;pdyf &Sif;vif;ajym=um;jyD; pum;ukd &yfem;vkdufonf// em;axmifae=uaom/ y&d\wf taygif;wkd@onf tyfusoH =um;& avmufatmifyif wdwfqdwf jidrfoufoGm;=uonf// rdrdwkd@. cHpm;rSKudk,fpD/ tawG;udk,fpDjzifh/ acgif;idkufqkduf csIav;av; eufeuf/ awG;awm pOf;pm;ae=uonf/ =um;&aom(waygif)udk/ tjyefjyef/ tvSefvSef eSvkH;oGif; ae=uonf// Twaygif&Sd t"dyg`,fu rGefvlrsdK;wkd@. eSvkH;om;tm; tomt,m yGwfcwfoGm;[ef&Sdonf// rnfol wOD;rSs pum; rajymekdifbJ jidrfae=uonf xkdokd@ wdwfqdwfae=upOf xkd(waygif)udkajym=um;aom yk*~dKvfonfyif atmufygpum;udk qufvuf ajym=um;jyefonf// T(waygif)udk ouf0if ,kH=unfjyD; eSpfpOf eSpfwkdif; rysufruGuf &efukefjrdK@ a&$wd*kH bk&m;udk4if;/ A*kd;jrdK@ a&$armfa"m bk&m;udk4if;/ oGm;a&muf zl;arSsmf/ =unfnKdaom olwkd@tm; tusdK;xl;udk ay;aqmifrnf// rdrdwdk@. vkdtifqEN/ t00 qkawmif;or# jynfh0=urnf//=uHpnfor#atmifjrif=urnf/ [lIvnf; u|efkyfwkd@. rGefrdb bkd;bGm;rsm;u oGefoifqkH;r xm;ygonf// xkdrGefrdb bkd;bGGm;rsm; oGefoif qkH;ronfhtwkdif; ouf0if ,kH=unfjyD;/ &efukef a&$wd*kH bk&m;eSifh A*kd; a&$armfa"m bk&m;okd@ eSpfpOf eSpfwdkif; vma&muf zl;arSsmf olrsm;onf/ vufawG@ 'dX ,ck rsufarSmufb0Yyif =uG0csrf;om =uonf// rdrdwkd@ qkawmif;rSK rSefor#/ jynfh0 atmifjrif =uonfudk/ u|efkyfwkd@ udk,fwkdfif rsufjrif udk,fawG@ =uKHbl; =uygonf// xkda=umifh u|efkyfwkd@onf u|efkyfwdk@. rGefbkd;bGm; bDbifrsm;u oGefoifqkH;r xm;aom/ T(waygif)udk/ ouf0if/ ,kH=unf=uI ,ckvkd eSpfpOfeSpfwkdif; rysuf ruGuf om;pOfajr;quf/ &efukefjrdK@ a&$w*kHbk&m;tm;4if; A*kd; a&$armffa"mbk&m; d tm;4if; =unfndkzl;arsSmf&ef pk&kH;jyD; vma&muf=ujcif;jzpfygonf// [kav;av;eufeuf wnfwnf =unf=unf ajym=um;oGm;onf// xkdyk*~dKvfpum;tqkH;wGif/ em;axmifae=uaom/ rGefvlxk y&d\wf=uD;onf/ jidrfoufae&mrS/ touf0if vSKyf&Sm; vm=uonf// acgif;axmif vm=uonf// wOD;udk wOD; pum;pjrnf ajymqkdvm=uonf// wOD;udk wOD;vufwkd@I wD;wdk; ajymqkd=uonf// wOD;udkwOD; ar;aighI ar;jref;=uonf/ xkdyk*~dKvf ajym=um;oGm;aom twdwf (waygi)udk4if;/ waygifeSifh ywfoufaom tawG; f tac: t,lqudk4if; av;av;eufeufajymqdkaqG;aEG;=uonf//

268

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

txufyg(waygif)udk,ae@wkdif/ xkdif;ekdifiH&Sd rGefvlrsdK;/vl=uD;vli,frsm;tjynfht0 t=uGif;rJh ouf0if,kH=unf=uonfudk awG@&onf// &efukef wuUodkvfrGefausmif;olom;rsm;rSwqifh Twaygifonf/ &mrn a'o&Sd rGefvl=uD;/ vli,frsm; twGif;wGif/ wjznf;jznf; pdyfh0if jyef@eSH@oGm;onf// txl;yif ouf0if,kH=unf vm=uonfudkvnf; awG@&onf// xkdif;ekdifiHr S bk&m;zl;tzGJ@tm; {nfhcHonfh/ {nfhcHyGJwGif udk,fwkdif udk,fus yg0ifjyD;/ (waygif)udk =um;cJh aom &efukef wuUodkvfrS ausmif;om; wOD;u/ rdrd=um;cJhaom (waygif)udk/ wvkH;wyg' rusef a&;om;jyD;/ armfvjrdKif aumvdyf&Sd/ rGefausmif;om;rsm; xHokd@ ykd@aqmif cJhonf// armfvjrdKifaumvdyf&Sdausmif;ol/ausmif;om;wkd@uvnf; xkd(waygif)udk tav;teufxm; zwf=um;=uonf//xkdwaygifrSma&;xm;onfhtwkdif; wae@ae@wGif waoGrwdrf; jzpfvmekdif onf[kvnf; tcdkiftrm ,Hk=unf vm=uonf// TwaygifeSifh ywfoufI tvGefouf0if ,kH=unfaomxkdwuUodkvfausmif;om;uyif/ atmufygpma=umif;udkvnf;(waygif)pm&Guf atmufwGifa&;om;xm;onf// T(waygif) pmwef;udk av;av; eufeuf oabmxm;I zwf&SK=u&ef u|efkyf wkdufwGef; vkdygonf// Todk@ av;euf wnf=unfpGm zwf&SKI cdkifrmpGm ouf0if ,kH=unfaom olrsm;onf/ rdrdwkd@ vkdtifqEN/ awmif;wrSKrSefor# jynfh0=uonf// r,kH=unf ysuf&,f jyKaomolrsm;/ tusdK;pD;yGm; wae@wjcm; ysufjym;qkwf,kwf vmrnf// T(waygif)udk ouf0if ,kH=unfjyD; wqifh xyfrHul;,l jzef@jzL;aom olrsm;onf/ydkrdkIatmifjrifrSKtusdK;w&m;udk cHpm;&onf// xkda=umifh toifonf vnf;/ ouf0if/ ,kH=unfpGm/ zwf&SkjyD;/ wqifh/ ul;,l jzef@jzL;&ef/ av;eufpGm/ u|efyf wkdufwGef;onf// xkdae@rSpITwaygifonfrGefvli,frsm;. toD;oD;aom&ifxJrSm/ wdwfwckd;/ vGrf;rdk;vsuf &SdcJh=uonf// ckdifrmpGm ouf0if ,kH=unfI odrf;qnf; xm;=uonf// TwaygifY az:jy xm;onftwdkif;/ wae@ae@wGif/ edkifiHtoD;oD;rS rGefnDtpfudk armifeSrrsm;/ rGefrdom;pkrsm; h pka0;a&muf&Sd vmrnfhtcsdefcgudk arSsmfvifhawmif;wae=uonf// 1757-ckeSpf [Hom0wD ysufokef;pOf uwnf;u/ xGufajy; wdrf;a&SmifI xkdif;ekdifiHokd@ a&muf&Sd tajcwnf ae=uonfh rGefrsdK;EG,fwkd@onf/ T(waygif)udk ,ae@wkdif ouf0if ,kH=unfv#uf &Sd=uonfudk awG@&onf// te,fe,f t&yf&yf&Sd rGefaqGawmf rsdK;awmfwkd@ jyefvnf qHkqnf;=u&rnfh xkdae@xkd&ufu/dk ar#mfvifh awmif;wv#uf &Sdae=uonf// A*dk; [Hom0wD rGefaejynfawmfudk vGrf;qGwf owd&/ wrf;wvSsuf &Sdae=uonf// weSpfwcg/

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

269

rysufruGu/f ZGJvkH;v0d&d,&Sd&Sd &efukefjrdK@ A*dkd;jrdK@okd@bk&m;zl;c&D; vm=uonfh tjzpfukduyif/ tckdfiftrm oufaoxljyaeonf// xkdif;edkfifiHrS bk&m;zl; vm=uaom rGefvlrsdK;wkd@onf/ yxrOD;pGm rGefbk&if OuUvmyrif; wnfxm; udk;uG,fcJhaom/ a&$wd*kH apwD=uD;tm; oGm;a&muf zl;arsSmf =uonf// a&$wd*kH apawmf=uDtm;/ tm;&yg;& wjynhfw0 =unfndK=uI pdwfa=ueyfrSK &Sdavmufaomtcg/ A*dk;jrdK@odk@ qufI c&D;oGm;=ujyefonf// A*kd;jrdK@&Sd rdrdbkd;bGm; vufxufu/ wnfxm; ukd;uG,cJhaom apwDykxkd; trsdK;rsdK;wkd@udk vkdufvH zl;ar#mf=uonf// A*dk;jrdK@&Sd a&$armfa"m f bk&m; apwD=uD;tm; =unfndKIrqkH; zl;ar#mfI r0edkif jzpf=uonf// A*kd;jrdK@&Sd/ [Hom0wD aejynfawmf. txdrf;trSwf a&$[oFm zdkr&kyfxktm; jrifawG@&aomtcg/ 0rf;enf;/ 0rf;om jzpfrd=uonf// olwkd@.pdwfukd rxdef;edkif rsuf&nfjzdKifjzdKif usonfhtxd cHpm; vm&onf// twdwfudk vGrf;qGwf=uonf// 4if;a&$[oFmarmifeSH xyfI&yfwnfaeykHk/ &kyfxkudk 'l;axmufI t=udrf=udrf &Sdcdk;OD;cs=uonf// Tae&monf rdrdwkd@bkd;bGm; bDbif rsm; aygufzGm;=uD;jyif;&m ajrae&mjzpfonf[k yg;pyfrS wrf;wrf;ww a&&Gwf =uonf// Tae&mudk a&mufaom xkdif;rGefwkd@onf/ [Hom0wDacwf twdwumvudk jyefvnf f owd& atmif;arh =uonf// rdrdwdk@. bdk;bGm;bDbifrsm;tm; vGrf;qGwfowd& =uonf/ &kyfxkteD;tem;&Sd ajr=uD;udk t=udrf=udrf erf;&SKH@=uonf// tcsdK@u/ t=udrf=udrf OD;acgif;jzifh wkduf=uonf// tcsdK@u ajr=uD;udk ukwfjcpf wl;,ljyD; w,kw,/ tjrwfwedk; xkyfydk;I ,laqmif oGm;=uonf// ,dk;',m;&Sd rdrdwkd@. tdrfokd@ a&mufaomtcg tdk;ykvif;rsm;jzifh/ xnfhI/ jrwfjrwfekd;ekdf; &kd&kdaoao av;av;pm;pm; odrf;qnf; xm;=uonf// A*dk;jrdK@onf/ TrSs avmufyif olwkd@. rsdK;cspfpdwfudk edk;=um; x=uGapcJhonf// xkd@a=umifh (A*kd;[Hom0wD)[laom trnfemrudk =um;vkduf&aom rGefvlrsdK;wkdif;onf trsdK;rnfraz:jyekdifaoma0'emwrsdK;udk cHpm;vm=uonf[k toD;oD;qk=d uonfrSmtvGef rSefuef aeonf// emusnf;rSK/ cHjyif;rSK ponfha0'emtrsdK;rsdK;udk jzpfay:aponf// &mrn a'orSm&Sd=uaomrGefvlrsdK;rsm;eSifhxyfwl ,dk;',m;Y&Sdae=uaom/ rGefrsdK;EG,fwkd@ onfvnf; A*kd;[Hom0wD [laom/ trnfemrudk =um;vkduf&onfqkdvSsif/ &ifwGif; eSvkH;om;rSm qwfqwfcg emusnf;aom a0'emudk cHpm;vm=uonf// [Hom0wDacwf &mZ"d&mZfrif; vufxufu/ rGefvlrsdK;wdk@.b0 wHckd; =uD;xGm;cJhykHu/dk jyefvnf owd& vm=uonf// ol&Jaumif; Anm;v*Gef;tdef/ ordefA&rf;wkd@. &JpGrf; owWd&Sdr_/ opPm&Sdr_/ wdk@udkjyefowd& rd=uonf// twkr&Sd e_dif;,SOfI r&aom xkdyk*~dKvfwkd@. owWdAswWdudk4if;/ &J&ifh ajymifajrmuf aom pGrf;aqmifcsufwkd@udk4if;/ atmif;arhowd&vm=uonf//

270

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

Tae&mY &mZm"d&mZfrif; vufxufwGif/ rGefvlrsdK;wkd@. b0 tajcaeudk tenf;i,f a&;om; wifjyvkdygonf// rGefvlrsdK;wkd@ bkef;wHckd; aevkd/ vvdk xGef;awmuf cJhonfhacwf[k qkd&rnf// rnfonfh ab;&ef tEW&m,frsdK;udkrS rGefvlrsdK;wkd@u rrSKcJhacs// rnfolrsSvnf; vmaa&muf usL;ausmf apmfum;cJhjcif; r&Sday// rGefvlrsdK;udk av;pm;/ cef@nm;=uonf// Anm;v*Gef;tdef/ ordefA&mH/ ordeftJrGef',m;/ ordefjAZmZf/ordefOygaumif/ paomtvGef owWd/AswWdeSifh jynfhpkHaom/ ol&Jaumif;rsm;vnf;/ vGefpGm&Sdonf// ynmtarSsmeJ@ tvGef f jynfh0aom/ rif;uefpD/ trwf'defwkd@ vkdyk*~dKvfonfvnf; ajrmufrsm;pGm&Sdonf// xdyk*~dKvfwdk@udk/ A*kd;[Hom0wD[laom trnfemreSihf wGJbufI/ bk&m;zl;vmaom xkdif;rGef k wdk@u owd&=uonf// 4if;yk*~dKvfrsm;tm; &nfrSef;Ivnf;/ t=udrf=udrf OD;nGwf/ uawmh =uonf// xkdyk*~dKvfwkd@tm; &nfpl;I qkawmif; arwWm ydk@=uonf// xkdyk*~dKvfrsm; txJrS/ txl;ojzifh &mZm"d&mZfrif;/ bk&ifr &Sifapmyk/ Anm;v*Gef;tdef/ Anm;"&mH wkd@ukd vGefpGmyifolwkd@owd& wrf;wrd=uonf// Anm;v*Gef;tdef. opPm&SdykH/ owWd ajymifajrmuf ykH wkd@udk pOf;pm;vmrd=uonf//Anm;v*Gef;tdefonf/ Armbk&if/ bk&ifrif;acgif. OD;acgif;udk ykdif;jzwf,lekdifygvSsuf/ bk&ifrsm;tay:Y/ =unfnkdwwfaompdwf/ aus;Zl;odwwfaompdwf wdk@a=umifh/ bk&ifrif;acgif. OD;acgif;udk rjzwfrlbJ/ csrf;omcGifh ay;cJhonf// ordefA&mH. owWdAswWdudkvnf;/ *k%f,l 0ifh=uGm;pGm olwkd@ owd&=uonf// &wemyl& tif;0wGif/ bk&ifrif;acgif tkyfpkd;pOf tif;0 aejynfawmfudk/ w&kwfwkd@ vma&muf usL;ausmf apmfum; &efponf// ta=umif;trsdK;rsdK;jyI/ tif;0 aejynfawmfudk rw&m; odrf;ykduf,l&ef =uHpnf onf// w&kwf ol&Jaumif; *gr%deSifh 'g;vSHa&;jzifh/ xkd;owf ,SOfjydKif&ef ta&;qkdvm onf// tu,fI w&kwfwkd@u ekdifygu/ tif;0 aejynfawmfonf/ w&kwfwkd@. vufatmufcH eldifiHjzpf&rnf// tu,fI w&kwfwkd@u &SKH;edrfhygu tomw=unf rdrdwkd@wyfudk &kwfodrf;I jyefygrnf[k qkdvmonf// ArmvlrsdK;xJrS *gr%deSifh xkd;owf ,SOfjydKif&Jol [lI rnfolr# ay:rxGufvmay// Arm. tusOf;om;tjzpf usa&mufaeaom/ rGefol&Jaumif; ordefA&mH onf/ ArmvlrsdK;udk,fpm; w&kwf ol&Jaumif; *gr%deSifh jrif;csif;pD;I ,SOfjydKif xkd;owf tekdif,lcJhonf// Arm vlrdsK;wkd@. *k%fudk q,fwif ay;cJhonf// w&kwfvlrsdK; wkd@. vufatmufcH u|efjzpf&rJhb0rS u,fwifay;cJhonf// ordefA&mHonf/ e,fcsJ@ qef@usifa&;orm; ppfppfjzpfonf// e,fcsJ@orm; w&kwfvlrsdK; wkd@. usL;ausmf apmfum;vmr_udk/ toufudkrr_/ tHhwk &Joljzpfonf// tif;0om; ArmvlrsdK;udk wyg;ol. aus;uGsef jzpf&rJhb0rS u,fwif ay;ekdifcJhol jzpfonf// okd@aomf tif;0om; ArmvllrsdK;wkd@onf/ olwyg; jyKcJhbl;aom *k%faus;Zl;wdk@udk arhvG,f/ aysmufvG,f=uolrsm; jzpfonf// rGefvlrsdK;wkd@. *k%faus;Zl; udkod&rSef;/ atmif;arh&rSef; em;rvnfcJh=uacs//

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

271

usOf;ajrmif;aomtjrifwckwnf;jzifh rGefvlrsdK;jzpfaom ordefA&mH. &JpGrf;owWd&SdykH tjzpfrSef udkyif todtrSwfrjyKvkd vSpfvsL&_xm;vkd=uonf// ordefA&mH trnfemrudkyif/ r=um;vkd rjrifvkd azsmufzsufypf vkd=uonf// ordefA&mH ta=umif;udkyif ajAmif;jyefvSef a&;om; vkd=uonf// ponfjzifh [Hom0wDeSifhqufpyfjyD; rGefvlrsdK;wkd@ awG;awm pOf;pm;rd=uonf// A*dk;[Hom0wDt rnfemreSifh ,SOfI bk&ifr &Sifapmykudkvnf; owd&=uonf// bk&ifr &Sifapmykacwf/ rGefvlrsdkK;wkd@. b0jidrf;csrf; om,mrSK/ =uG,f0csrf;omrSK/ wdk@udkyg olwkd@ jyefvnf owd& vm=uonf// xkif;rGefwdk@onf/ a&$wd*kHukef; ay:wGif wnfxm; udk;uG,f d aom/ &Sifapmyk qkawmif;jynfh apwDawmfudk zl;arsSmIr0edkif =unfndKI rqkH;edkif&dS=uonf// f rGefbk&ifr &Sifapmyk.oruf/ "rRapwDrif;udkvnf; rGefvlrsdK;wkd@ owd& wrf;w =uonf// Trif;vufxufwGif [Hom0wDekdifiH tvGepnfyif om,m wkd;wuf zGH@jzdK; cJhonf// f omoem xGef;vif; awmufycJhonf// wkdif;ol/ jynfom;rsm;/ aysmf&$if csrf;ajr@pGm vkyfudkif pm;aomuf aexdkif vmcJh=u&onf// ukd,hfxD; udk,fheef; ukd,fhusiSef;eSifh aevmcJh=uonf// [Hom0wDtrnfemreSifhwGJI [Hom0wDacwfrGefvlrsdK;wkd@.vGwfvyfrSKb0udk olwkd@wrf;w owd&=uonf// [Hom0wDacwfrGefvlrsdK;wkd@.vlaerSKb0udkvnf;olwkd@pOf;pm;rdonf// [Hom0wDacwfwGif rGefvlrsdK;wkd@onf ,Ofaus; odrfarG@ =uonf// bmomw&m;Y &kdao udkif;&Skdif; =uonf// tvSL'geeSifh arG@av#mfonf// ukokdvfaumif;rSKY apwem o'Ngw&m; xufoefonf// ypPnf;OpPmaygrsm;/ =uG,f0=uonf// jidrf;jidrf; csrf;csrf; aewwf=uonf// olwyg;wkdif;ekdifiHudk usL;ausmf apmfum;vkpdwf/ oGm;a&muf wkdufcdkuf odrf;ydkuf ,lvpdwf r&Sd=u// rdrdwdk@.wkdif; d kd ekdifiHtwGif;rSmyif/ at;at; csrf;csrf;/ aexkdivkyfudkif pm;aomufvkd =uolrsm;jzpfonf// f &JpGrf; owWdeSifh jynfh0jyD;/ ynmtarSsmfjrifeSifh jynfhpkH=uolrsm;jzpfonf// txufygtwkdif; [Hom0wDeSifh ywfoufjyD;/ owd&bG,f&m/ atmifharhbG,f&m/ *k%f,l bG,f&m/ a=uuGJbG,f&m/ vGrf;qGwfbG,f&m/ woDwoef;=uD;udk rGefvlrsdK;wkd@u jyefvnf owd& pOf;pm;vmrd=uonf// xdk@tjyif [Hom0wDeSifh ywfoufjyD; rGefvlrsdK;wdk@tbdk@ *k%f,lavmuf onfh tjcm;ta=umif;&m rsm;pGmvnf; &Sdao;onf// tenf;i,f wifjy a&;om; &v#if atmufyg twkdif;jzpfonf// &Sifapmyk bk&ifr vufxufeSihf orufawmf/ "rRapwDrif;wkd@ vufxufwGif/ rGefwkd@ aejynfawmf [Hom0wDonf/ tvGefpnfum; om,monf[k/ taemufwkdif; pma&; q&mrsm;u a&;om;=uonf// vGefcJhaom eSpfaygif; (500)ausmfu A*kd;[Hom0wD

272

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

aejynfawmfokd@ a&mufoGm;aom/ t*Fvdyfukefonf/ Ralph Fitch,u/ A*dk;[Hom0wDjrdK@ . wkd;wuf pnfum;rSKonf/ ol@tm; tvGeftHh=o/ ai;armapcJhonf[k rSwfwrf;wifcJh onf// A*kd;jrdK@onf tvGefom,m vSyaom jrdK@wjrdK@jzpfjyD; olawG@cJhor#S aomvrf;wkd@wGif A*kd;jrdK@&Sd vrf;wkd@onf tvStyqkH; jzpfonf[k rSwfwrf;wif a&;om;cJhonf// A*dk;ol/ A*dk;om;wkd@onf/ tvGefat;csrf; om,m=uonf// pD;yGm;a&;/ ul;oef; a&mif;0,fa&; tvGefzGH@jzKd; wkd;wufojzifh tvGef=uG,f0 csrf;om=uonf// jidrf;csrf;pGm/ aysmf&$if/ csrf;ajr@pGm/ aexkdif=uonf// ppfruf/ ppfcif;uif;rJhcJhonf// tvGefjidrf;csrf;ojzifh Tacwfudk a&$acwf (Golden-Age)[kyif/ taemufwkdif;om; rsm;udkajymprSwfjyK=uonf// "rRapwDrif;aemuf/ eef;wufvmaom om;awmf/ Anm;&Hrif; vufxufwGifvnf;/ A*dk; [Hom0wD rGefwkd@ aejynfawmfonf/ tvGefpnfum;onf// pnf;yGm;a&; aumif;rGefonf// Anm;&Hrif;onf tvGef =uD;jrwfaom rif;wyg; jzpfonf// Anm;&Hrif;wGif qifOD;a& taumifaygif; (1)aomif;ausmf &Sdonf// eSpfpOf eSpfwkdif;/ qiftaumifa& (5)&mausmf aygufyGm;onf[k tDwvDukefonf Hieronymo Santo Stefano,u rSwfwrf;wif a&;om; xm;onf// atmufaz:jyyg/ tDwvDvlrsdK;/ Varthema, a Bolognese traveller .rSwfwrf;udk =unfhjcif;tm;jzifh/ vnf;/ "rRapwD. om;awmf/ Anm;&Hrif; vufxuf/ A*kd;[Hom0wD aejynfawmf. =uD;us,fcrf;em;ykH/ =uG0csrf;omykHwkd@udk cef@rSef;I&edkifygonf//
Varthema, a Bolognese traveller , says of Pegu in 1501-4 in the reign of Bin-yaRan: "The city is on the mainland, and is near to the sea. On the left hand of this that is towards the East, there is a very beautiful river by which many ships go and come. This city is walled and has good houses and Palaces built of stone with lime. The King is extremely powerful in men, both foot and horse, and has with him more than a thousand Christians. And he gives to each, for pay, six golden pardai per month, and his expenses. Varthema speaks of its abundance and its trade in rubies, which came from Caplan, distant thirty days' journey. "When we arrived in this country, the King," he says 'was fifteen days' journey distant, fighting with another who was called King of Ava." The King returned, having gained a great victory over his enemy, and Varthema and his fellow-travellers from India were admitted to an audience.

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

273

"Do not imagine," he says, "that the King of Pegu enjoys as great a reputation as the King of Calicut, although he is so humane and domestic that an infant might speak to him, and he wears more rubies on him than the value of a very large city; and he wears them on all his toes. And on his legs he wears certain great rings of gold, all full of the most beautiful rubies; also on his arms, and his fingers are full. His ears hang down half a palm, through the great weight of the many jewels he wears there, so that seeing the person of the King by a light at night, he shines so much that he appears to be a sun." On their being introduced into the presence by the Nestorian Christians settled at Pegu, the King asked what people the strangers were. The Chritians answered, "Sir, these are Persians." Said the King to the interpreter (pointing to the corals they had brought,) "Ask them if they are willing to sell these things." The answer was that the articles were at the service of His Highness. "Then the King began to say that he had been at war with the King of Ava for two years, and on that account he had no money; but that if we were willing to barter for so many rubies, he would amply satisfy us. We caused him to told that we desired nothing further from him than his friendship- that he should take the commodities and do whatever he pleased. He, hearing this, liberally answered: "I know that the Persians are very liberal, but I never saw one so liberal as this man." And he swore by God and by the devil that he would see which would be the more liberal, he, or a Persian. And then he desired one of his confidential servants to bring him a certain little box which was two palm in length, worked all round in gold, and was full of rubies within and without. And when he had opened it, there were six separate divisions; all full of different rubies; and he placed it before us, telling us that we should take what we wished. My companion answered: "' O Sir, you show me so much kindness, that by the faith that I bear to Mahomet, I make you a present of all these things. And know, Sir, that I do not travel about the world to collect property, but only to see different people and different customs.

274

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

The King answered: "' I cannot conquer you in liberality, but take this which I give you. And so he took a good handful of rubies from each of the divisions of the said casket, and gave them to him. Their value was estimated at 100, 000 dicats. Wherefore, by this he may be considered to be the most liberal King in the world, and every year he has an income of about one million in gold and he gives all his 38 income to his soldiers."

txufyg rSwfwrf;udk =unfhjcif;tm;jzifh/ A*dk;[Hom0wD rGefvlrsdK;wkd@. aejynfawmfrSm/ rnfr# csrf;om=uG,f0onfudk od&Sdedkifyg onf// 4if;c&D;onf. rSwfwrf;udk tusOf; bmom jyefa&;om;&v#if atmufygtwkdif;jzpfonf// yJcl;bk&ifrif;jrwfonf/ wHckd;=oZm tvGef=uD;rm;w,f/ ajcvsif wyftiftm;/ jrif;wyftiftm; tvGef =uD;rm;pGm&Sdw,f// (u,fvDuwf) (Calicut) bk&if rif;jrwfuJhokd@yif/ tvGef=uD;jrwfjyD;/ xifay: ausmf=um;aom rif;wyg; jzpfw,f// 'gayrJh/yJcl;bk&ifonf/ omrefvlom;wOD;uJhodk@yif &dk;&dk;om;om; aexdkifjyKrlonf// [dwf[ef r=uD;bl;// =uD;us,f cef;em;rSKr&Sdbl;// omrefcav;i,f wOD;yifv#if/ bk&ifrif;jrwftm; pum;ajymqkd qufqHedkifonf// bk&ifrif;jrwf udk,fay:Y 0wfpm;qif,if xm;onfudk avhvm=unfhjcif; tm;jzifh/ rnfr# =uG,f0csrf;omwJh vlrsdK;wrdsK; jzpfw,fqkdwm odedifw,f// bk&ifrif;jrwf&J@ udk,fcE<mwckrSm 0wfpm; qif,ifxm;wJh wefbdk;uyif/ jrdK@=uD;wjrdK@. wefbdk; xufawmif =uD;rm;ae w,f// a&$aiG ywWjrm;awGudk/ bk&if&J@ ajcjzm;txd 0wfpm;qif,if xm;w,f// bk&ifrif;jrwf&J@ ajcaxmuf eSpfzufrSm/ tvGefwefbdk; =uD;rm;jyD;/ vSywJh&wem awGeJ@ pDjc,f xm;onfh/ a&$ajcuGif;=uD;rsm;udk 0wfqif xm;onf// bk&if&J@ ajcaxmufrSmuJhodk@/ bk&if&J@ vufarmif;/ vufjzm;wkd@rSmvJ/ ywWjrm; awGeJ@ jynfheSuf aeatmif 0wfpm;qif,if xm;w,f// bk&ifrif;jrwf&J@ em;eSpfzufrSm/ &wemrsdK;pkH ywWjrm;rsdK;pkHeJ@ pDjc,fxm;wJh vuf0g;jyif w0uf avmuf=uD;rm;wJh/ em;a'gif;rsm;u wGJavmif; usaew,f// ntcg/ rD;rxGef;bJ/ em;a'gif;. tvif;a&mifeSifhyif/ bk&ifrif;jrwfudk ta0;u vSrf;jrifekdifw,f/ bk&ifrif;jrwf&J@ udk,fcE<mrS/ jydK;jydK; ysufysuf/ xkd;xGuf ay:vmaom tvif;a&mif wkd@onf/ aerif;. tvif;a&mifuJhokd@yif pl;&S awmufyaew,f//
38

Mandalay and Other Cities of The Past In Burma.P.362

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

275

yJcl; bk&ifrif;jrwf&J@ weSpf0ifaiGonf/ a&$'*Fgjym; woef;&Sdonf/ xkdodk@ &&Sdaom/ 0ifaiGtm;vkH;udk bk&ifrif;jrwfu wjym;wcsyfr#yif r,lbJ/ rdrd. ppfom;rsm;udk a0iSay;w,ff// txufyg edkifiHjcm;wOD;. rSwfwrf;udk avhvm zwf&SKv#if/ tb,fa=umifh rGefvlrsdK;wkd@u [Hom0wDacwfudk jyefvnf vGrf;qGwf owd&=uonfhta=umif;udk odrnf[xifygonf// k [Hom0wD A*kd;jrdK@odk@ bk&m;zl; a&muf&Sdvmaom xkdif;rGefvlrsdK;wkd@. &ifwGif; eSvkH;om;rS cHpm;csufrsm;udkvnf; em;vnf oabmayguf =urnf[k xifygonf// yJcl;&kd;r awmifwef; rSm a&muf&SdjyD; udk,fawG@ cHpm;ae&aom ekdifa&$usif/ ekdifxGef;cif/ ekdifoef;wif wkd@url xkdif;rGef vlrsdK;wkd@. cHpm;csufudk tjynfh0 em;vnf =uonf// xkx,f =uD;rm;jyD; tvGef &Snfvsm;onfh yJcl;&kd;r awmifwef;=uD;. pGJaqmifrSK tiftm;u wu,fyif =uD;rm;onf// Tae&modk@ a&mufvm olwkdif;tm; pdwfudk aphaqmf vSKyf&Sm;aponf// vGrf;ovkdvdk/ aqG;ovkdv/kd 0rf;enf; ovkdvkd/ 0rf;om ovkdvkd trsdK;rsdK;aom a0'em cHpm;csufwdk@udk jzpfaponf[k rGefacgif;aqmifokH;OD;u 0efcH=uonf// tpOfxm0& wnfwef@cdkifjrJjcif;/ xkx,f=uD;rm;jcif;/ wnfjidrfjcif;/ tpOfpdrf;vef; pdkajyjcif;/ us,fajymjcif;/ jrifhrm;jcif;/ ponfh A*dk;&kd;r awmifwef;. xll;jcm;onfh/ 0da'o*k%fxl;rsm; onf/ rGefvlrsdK;wkd@. xl;jcm;aom*k%fudk az:n$ef;aeonf// 4if;A*kd;&kd;rtay: rGefvlrsdK;wkd@u tjynfh0 ,kH=unfrSK &Sdonf// A*kd;&kd;ronf/ [Hom0wD acwfaumif;pOf umveSifhvnf; =uKHchJonf// acwfqdk;pOf umveSifhvnf;qkHcJhonf// rGefwdk@.twdwfordkif;a=umif; tvkH;pkHudk tprStqkH; wvkH;wyg'rusef/ tm;vkH;odonf// Tawmifwef;=uD;onf/wae@ae@wcsdefcsdef rSm rGefvlrsdK;wkd@. aemufcH ordkif;a=umif;udk jyefajymif;I ajymjyay;rSm aocsmonf[k rGefvlrsdK;wkd@u tjynfh0 ,kH=unf=uonf// A*kd; [Hom0wD rif;aejynfawmf. t&Sifocif tppftrSefonf/ rGefvlrsdK;jzpfa=umif;/ aumif;aumif; oufaocHay;rSmjzpfonf// yJcl;&kd;r awmifwef;jym=uD; wnfaeoI/ rGefwkd@. ajymifajrmuf vSpGmaom ordkif;a=umif;onf vnf; tpOfxm0& wnfaerSm jzpfonf// A*kd;&dk;r awmifwef;jym=uD;udk rnfolwOD; wa,mufurSsvma&mufjzdKzsufaeSmuf,SufI r&ekdifouJhokd@ rGefwkd@. awmufajymifaom ordkif;a=umif;udkvnf; rnfol wOD;urSs vma&muf ajczsufI &rnf r[kwf[k rGefvlrsdK;wkd@u qdkonf// TyJcl;&kd;r awmifwef;jym=uD;onf/ tpOfxm0& wnfwef@ cdkifjrJaejyD; rGefvlrsdk;wkd@. ajymifajrmufaom twdwf ordkif;a=umif; trSefudk oufaocH ay;rSm jzpfonf// TA*kd;&dk;r uyif/ rGefvlrsdK;wkd@. ZmwdaoG;/ Zmwdrmefudk topfwzef jyefvnf ay:xGef;vmatmif pGrf;aqmif ay;rnf// rnfolu ,kHonfjzpfap/ r,kHonfjzpfap rGefvlrsdK;wkdif;uawmh/ &dk;r. pGrf;aqmifrSKtay: tjynfh0 ouf0if ,kH=unf =uonf// A*kd;&kd;rtay: tm;udk; tm;xm;jyK =uonf//

276

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

A*kd;&dk;rudk ta=umif;jyKjyD; twdwfudk pOf;pm;rdojzifh cHpm;&aom a0'emtoD;oD;wkd@onf/ edkifa&$usif/ edkifxGef;cif/ ekdifoef;wifwdk@. ESvkH;om;toD;oD;rSm udef;atmif;I jzpfay:vm =uonf// rGefvlrsdKK;wkd@tay:/ rnfoluyif/ rnfokd@yif/ jyKrlaomfvnf;/ rGefvlrsdK;wkd@. *k%foduQmonf/ rnSdK;i,foGm;edkifyg// rGefvlrsKd;wkd@. twdwfordkif;rsm;/ rnfokd@&SdcJhonfudkr/l TA*dk;&dk;ru todqkH;yif jzpfonf// edkifoef;wifwkd@ (3)OD;onf/ A*dk;&dk;r. tvSty wkd@udk cHpm;&if;/ pum; wajymajymeJ@ vrf;a&Smuf vmcJhonfrSm/ tawmfyif c&D;wGifcJhonf// rdrdokd@ oGm;vkdaom/ uGefjrLepfygwD/ a&mifeDpcef;okd@yif a&mufvm=uonf// 'DawmhrSmyif/ ekdifa&$usif/ edkifxGef;/ edkifoef;wifwkd@onf/ twdwf ordkif;u/ jzpfysuffcJhor#wdk@udk ,m,D arhaysmu fxm;&ef =udK;pm; =u&awmhonf// rdrdwkd@ oGm;vkdaom ae&m a'ovnf; a&mufawmh rnfjzpfonf// Tc&D;pOfonf/ ekdifa&$usiftm; b0opf wckokd@/ ajymif;vJ apcJhaom c&D;pOf jzpfcJhonfudkrl/ rnfol wOD;wa,mufurSs rod=u// rjrifcJh=uacs// ekdifa&$usifonffyif/ Tc&D;pOfonf/ rdrdb0ukd wjzpfvJ/ ajymif;vJypfvdrRnfh c&D; jzpfonfudkvkH;0rod &Sdacs// ekdifa&$usifwkd@tzJG@ A*dk;&kd;rukd a&mufvmonfh owif;onf/ awmrD;jyef@vGifh ouJhokd@yif/ yJcl;&dk;r/ awmfvSefa&; awmpcef; wckvkH;udk csufcsif;jyef@eSH@ oGm;apcJhonf// uGefjrLepfygwD/ a&mifeDpcef;&Sd/ oufqkdif&m yk*~dKvfrsm;u/ ekdifa&$usifeSifh tzGJ@tm; vSdKufvSJpGm c&D;OD;=udKqdk =uonf// aexkdif& rnfhae&modk@ ydk@aqmif=uonf// ae&mxkdifcif;ay;=uonf// ae&rnfh ae&monf/ A[kd&kH; ae&mjzpfonf// Armjynf uGefjrLepfygwDrS/ ocifcspf/ ocifZif/ AkdvfnGef@armif/ &Jabmfjrwkd@eSihftwll wwef;vsm;wnf;wGif aexkdif&onf// tjcm;aom r[mrdwf rsm;jzpfaom/ u&iftrsdK;om; tpnf;&kH;rS/ OuUX=uD; ref;bZH/ apmrsdK;aoG;/ z'kkdoef;atmifwkd@eSifhvnf; twlwl/ pkaygif; aexkdif&onf// yXr&ufydkif;rsm;wGif/ ekdifa&$usifeSifh tzGJ@onf/ Armjynf uGefjrLepfygwDrS oufqkdif&m yk*~dKvfrsm; eSifhawG@qkHjcif;/ rdwfqufjcif; ponfhtrSKwkd@udk jyK&onf// Armjynf vGwfvyfa&; r&cifu/ekdifa&$usifonf/ ArmjynfuGefjrLepfygwD tzGJ@0ifjzpfcJhbl;onfudk trSwf&=urnf[k xifygonf// xdka=umifh Armjynf uGefjrLepfygwDrS/ tcsdK@aom ekdifiHa&;orm;rsm;onf ekdfifa&$usiftm; tuGsrf;0if/ &ifeSD;olrsm;jzpfonf// edkfifa&$usifonf uGefjrLepfygwDtwGuf/ vlpdrf;wa,muf vkH;vkH;r[kwfyg// &if;eSD;tu|rf;0ifjyD;ol jzpfonf// tjcm;aom uGefjrLepf ygwD0ifrsmu ekdifa&$usiftm; txl;av;pm; =uonf// wzef ekdfifoef;wifonfvnf;/ uGefjrLepfygwDeSifh pdrf;aeol wa,mufr[kwfay// tvHeDuGefjrLepfygwD/ ArmjynfuGefjrLepf ygweSifh&JabmfjzLygwDwkd@. okH;ygwDaqG;aEG;yJGokd@avhvmoltjzpf wufa&mufcJhol jzpfojzifh/ D ArmjynfuGefjrLepfygwDrS tcsdK@aom acgif;aqmifrsm;eSifh odu|rf; &if;ESD;jyD;ol jzpfaeonf//

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

277

xkd@a=umifh edkfifa&$usif/ ekdifxGef;cif/ ekdfifoef;wifwkd@. edkifiHa&; tawG@t=uHKH/ tawG;tac: t,lqwkd@onf/ tjcm;aom ekdifiHa&;orm;rsm;uyif/ av;pm; apedkifcJhonf// jrifhrm;aom/ ekdifiHa&;tawG@=uKH/ tawG;ac:&SdcJhonfudkjyekdifcJhonf[kqkd&rnf// yJcl;awmfvSefa&;pcef;wGif ekdifa&$usifeSifhtzJG@onf txl;yifav;pm;jcif;cH&onf// awmwGif; pcef;&Sd vli,fvl&G,frsm; vnf;/&kyf&nfcef@nm;aomynmwwf rGefawmfvSefa&;orm; udk,fpm;vS,f (3)OD;wdk@tm;/ txl;yif pdwf0ifpm;=uonf// ekdifa&$usifonf touf&,f tm;jzifh/ xdktcsdefumvwGif/ G (45)eSpf ywf0ef;usifwGif &Sdonf/ &kyf&nf acsmarm cef@nm;ol wOD;jzpfonf// ekdifxGef;cif onf touf&G,f tm;jzifh/ ekdifa&$usifxuf i,f&G,fol jzpfonf// touf(35)eSpf ywf0ef;usifwGif &Sdrnf[k cef@rSef; &onf// ekdifoef;wif onf/ touftm;jzifh (30)eSpf &Sdrnf[k cef@rSef; &onf// ekdifxGef;cifeSifh edkifoef;wif wkd@onfvnf;/ &kyf&nf tm;jzihf/ tvGefacsmarmcef@nm;/ wifhw,f olrsm;jzpfonf// TuJhokd@ ynmwwf &kyf&nfacsm cef@nm;aom/ rGeftrsdK;om; awmfvSefa&; orm;rsm;udk/ txl;pdwf 0ifpm;=u onf// csdD;=uL;=uonf// =urf;wrf;aom awmwGif;b0udk cH,lekdifIvnf;/ vli,f vl&G,f wkd@uydkrdk/ tm;usrdonf// a&mifeDpcef;okd@ topfa&muf &Sdvmaom/ r[mrdwf udk,fpm;vS,f tzGJ@wkd@udk rdwfquf {nfhcHyGJjyKavh&dSonf// tpOfvmtwkdif; ,ckvnf;/ ekdifa&$usifeSifhtzGJ@udk rdwfquf {nfhcH&ef pDpOf=ujyefonf// ekdifa&$usifeSifh tzGJ@tm;/ {nfhcH auGs;arG;a&;twGuf/ awmfvSefa&;&Jar rsm;u/ wm0ef,l/ pDrHcsufjyKwf/ auGs;arG; =uonf// awmwGif; pcef;rSm &&Sdonfh/ taumif;qkH; tpm;pmrsm;jzifh/ {nfhcH=ujcif;jzpfonf// wOD;udkwOD;cifrif&if;eSD;&efeSifhwOD;. ta=umif;udk wOD;u odu|rf;&eftwGuf rdwfqufyGJ vkyf=ujcif; jzpfonf// xkdokd@ rdwfquf yGJwGif/ trsdK;oRD;tzGJ@rS/ csufjyKwfau|;arG;a&; wm0efudk,lrnf jzpfonf// trsdK;oRD;rsm;onf/ a&mifeDpcef;Yyif/ (100)ausmf&Sdonf// trsdK;orD;tzGJ@. OuUXrSm a':cif=unfjzpfonf// a':cif=unfonf/ uG,fvG,foGm;aom/ emrnf=uD; ausmif;om; acgif;aqmif udkA[def;. ZeD;jzpfonf// edkifa&$usifeSifhtzGJ@udk {nfhcHonfh {nfhcHyGJ. tpDpOfrSm/ yxrOD;pGm wOD;udkwOD; rdwfquf &onf// edKifa&$usif/ ekdifxGef;cif/ edkifoef;wifwkd@u rdrdwkd@.Zmwd/ arG;zGm;&me,fajreSifh ynma&;/ ekdifiHa&; vkyfaqmifcsufeSifhwuG udk,fa&;&mZ0iftusOf;csKyfudkyg/ y&d\wftm; rdwfquf ajym=um;&onf// xkdaemuf =uGa&mufvmaom/ y&d\wfa&m {nfhonfyg/ rdrdwkd@ wwfu|rf;aom tekynm tqktwD;/ tutckef wkd@jzifh/ azsmfajz =uonf// txl; d ojzifh rdrdwkd@. &kd;&moDcsif;rsm;udk oDqkdIy&d\wfwkd@tm; jyefvnf azsmfajz ay;&onf// rGeftrsdK;om;rsm;u rGefoDcsif;jzifh azsmfajz ay;onf// u&ifvlrsdK; wkd@uvnf;/ u&if oDcsif;jzifh oDqazsmfajzay;onf// xkdokd@oDcsif;qkd&ef y&d\wfu awmif;qkdvmaomtcg dk

278

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

rGefoDcsif;udk/ oDqkdavh r&Sdaom ekdifa&$usifonf/ tcufcJeSifh =uKHH&onf// y&d\wf tvkdudk rjznfhay;ekdif/ rGefoDcsif;udk vkH;0 rqdkwwfacs// edkfifxGef;cifonf y&d\wf. tvkdus rGefoDcsif;udk aumif;rGefpGm oDqkdazsmfajz ay;cJhonf// edkifa&$usif/ edkfifxGef;cifwkd@ azsmfajz jyD;aemuf/ edkifoef;wif tvSnfhodk@ a&mufvmonf// edkifoef;wifonf/ rdrdwwfu|rf;aom/ tekynmjzifh/ oDqkdazsmfajz ay;onf// ekdifoef;wifonf/ tqkdtwD; tvGefaumif;ol jzpfonf// pifay:wGif trl&mjzifh/ ydkifekdifpGm oDqkday;aom ekdifoef;wiftm;/ y&d\wfwkd@u/ txl;pGJvef; eSpfouf cJh=uonf// rGefoDcsif;rsm;udk cHpm;rSK tjynfheSifh ydkifekdifpGm oDqkday;cJh onf// =um;&ol y&d\wfrsm;onf/ oDcsif;. t"dy`g,fudk em;rvnfaomfvnf;/ ydkifydkifekdifedkif oDqkdaom/ ekdifoef;wif. oDqkd azsmfajzrSKu y&d\wftm; xl;xl; jcm;jcm; cHpm;apedkfifcJhonf// olwkd@. eSvkH;om;udk qGJiif,laqmif oGm;ouJhokd@cH pm;cJh=uonf/ edkifoef;wifonf rGefoDcsif;rsm;udk ydkifekdifpGm oDqkdedkifonfhtjyif jrefrm oDcsif;rsm;udkyg/ tvGefaumif;rGefpGm/ oDqkdekdifoljzpfonf// rdrdudk,fwkdif a&;om;pyfqdk xm;aom/ zufqpf *syefawmfvSefa&; oDcsif;ukd/ oDqazsmfajz ay;cJhonf// ekdifoef;wifonf/ cHpm;rSKtjynfhjzifh/ kd av,lavwdrf;/ twuftus rSefrSef pD;0g; ekdifekdif/ toHydkifydkfifjzifh oDqkd vdkufaomtcg/ rD;udka&jzifh jidrf;owfvkduf ouJhokd@/ yGpdyGpd jzpfaeaom/ y&d\wfrsm;onf/ wdwfqdwf jidrfouf oGm;=uonf// pl;pkdufI tm&kHjyK em;axmif vm=uonf// oDcsif;jyD;qkH;aomtcg/ &Snfvsm;aom =obmoHonf/ wnHnH qlyGwfI ay:xGuf vmonf// toHaumif; tqdkaumif;aom ekdifoef;wifudk y&d\wfu aomif;aomif;zszs vufckyfvuf0g; wD;I csD;=uL; axmyemjyK=uonf// xkdnwGify&d\wf. csD;=uL;jcif;/=obmay;jcif; *k%fjyKjcif;udk ekdifoef;wif wa,muf txl;cHcJh&onf// trsdK;rsdK;aom qkvmwfrsm;udkvnf; vufcH &&SdcJhonf// xkdn tqkdtwD; tutckef wkd@jzifh oDqkdazsmfajz ay;=ujyD;aemuf/ 'kwd, tpDtpOft&/ y&d\wfudk xrif;[if;wkd@jzifh/ y&d\wftm; {nfhcHau|;arG; =uonf// xkdokd@ au|;arG; {nfhcHa&;udk ysdK&G,fol awmfvSefa&;orm; &Jarrsm;u wm0ef,l aqmif&Guf&onf// xkdawmfvSefa&; &Jarrsm;xJrS/ rwifh(c)r=uD; wa,mufvnf; yg0ifonf// rwifhonf Armjynf uGefjrLepfygwD/ c&kdifaumfrwD0if/ udkouf.eSr t&if;jcmjzpfonf// c&kdifolemjyK q&mr wOD;jzpfonf// tom;ndkI tvGefacsmarmol wOD;jzpfonf// touf&G,f tm;jzifh (40)ywf0ef;usifwGif &Sdonf// tysdK=uD;[k ac:a0: cH&aom t&G,fjzpfaejyD; jzpfonf// rwifhonf/ a0ge,fZmwdjzpfonf// rGefvlrsdK;wdk@.&mrn a'oe,fajrjzpfonf/ [Hom0wD yJcl; acwfaumif; umvwGif/ a0gjrdK@onf tvGefxifay: ausmf=um;aom/ rGefjrdK@wjrdK@ jzpfcJhonf// xkda=umifh ndKacsm a0gol tysdK=uD; rwifhudk ekdifa&$usifeSifh taz:wkd@u

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

279

txl; pdwf0ifpm;rdonf// a0gol rwifhudk rdwfzGJ@=uonf// tjyeftvSef tusdK;ta=umif; ar;=uonf// rdrdwkd@. e,fajr a'ota=umif;/ vrf;c&D;ta=umif;/ aomif;ajymif;axGvm pum;rsdK;pkHwkd@jzifh ajymqkd=uonf// Todk@jzifh rwifheSifh &if;eSD;rSKudk tpjyKcJh=uonf// a0gol rwifh(c)r=uD;udk ta=umif;jyKI/ a0gjrdK@ ta=umif;udk ekdifa&$usif/ ekdifxGef;cif/ ekdifoef;wifwkd@u pOf;pm; vmrd =ujyefonf// wzefa0gjrdK@udk ta=umif;jyKjyD; rGefvlrsdK;wkd@. twdwfordkif; jzpfpOfrsm;udk pOf;pm;vmrdjyefonf// txl;ojzifh a0gjrdK@eSifhqufpyfIrGefwkd@. &mZ0if ordkif;wGif tvGefxifay: ausmf=um; cJhaom/ a0gq&mawmfudk/ ekdifa&$usif/ ekdifxGef;cif/ ekdifoef;wifwkd@u jyefvnf pOf;pm; vmrdonf// a0gq&mawmfonf/ rGefvlrsdK; wkd@. txl;=unfnKd av;pm;jcif;udk cH&aom ynm&Sd&[ef; wyg;jzpfonf// pmayusrf;*efY eSH@pyfonf/ Om%fynm =uD;rm;oljzpfonf// rGefpmay ta&;om;wGif xl;cGsef ajymifajrmuf onf// rGefvlrsdK;udk tvGef cspfI/ rGefpmayudk tvGef jrwfekd;ol jzpfonf// rGefpmay/ ta&;om;jzifh rGefvlrsdK;wkd@. *k%fudkjrifhwif apcJhol jzpfonf// a0gq&mawmf. vSsdK@0SufpGm/ a&;om;/ xm;cJhaom/ pmay/ rSwfwrf;rsm;a=umifh/ [Hom0wDysufpOf/ a=uuGJ0rf;enf;bG,f/ jzpf&yftrSefrsm;udk/ rGefvlrsdK;wkd@ jyefvnf od&SdcGifh&cJhonf// 1757-ckeSpf [Hom0wD rGefaejynfawmfudk/ OD;atmifaZ,s/ tif;0 Armwkd@ vma&muf wkdufckduf odrf;ydkufpOf/ ArmvlrsdK;wkd@. &ufpufpGm/ jyKrlcJh=uykHtao;pdyfudk q&mawmfonf/ rSwfwrf;wif a&;om;xm;cJhonf// a&$bdkArmwkd@. &ufpuf=urf;=uKwfrSK/ vlrqHpGmjyKrSK wdk@udk/ aemifvm aemufom;/ rGefvlrsdK;rsm; trSeftwdkif; od&d&ef/ &nfoefI rGefpmjzifh S rSwfwrf;wif a&;om;xm;cJhonf// 4iff;rSwfwrf;wkd@udk vSSdK@0SufpGm odrf;qnf; xm;cJhonf// q&mawmf. rSwfwrf;wGif/ rGefvlrsdK;wkd@udk/ rD;&SKd@owfjcif;/ ajrjrKyfowfjcif;/ a&epfowfjcif;/ &kdufeSufowfjcif;/ vSHpGyfjzifh xkd;owfjcif;/ uav;i,frsm;udk vkdufvH zrf;qD; owfjcif;/ cav;i,fwkd@udk vSHpGyfjzifh xkd;owfjcif;/ udk,f0efo,f rdef;cav; i,frsm;udk vSHpGyfjzifh xkd;owfjcif; ponfhvlrqHrSK enf;rsdK;pkHjzifh urf;ukefatmif/ &ufpufchJ=uwJh a&$bdk Armwkd@. ,kwfrmrSKwdk@udk tao;pdyfrSwfwrf;wifxm;cJhonf// rGefvlrsdK;rsm;udk usnfwGif tjynfhxnfhI t&SifvwfvwfrD;&SKd@owfcJhonfrSm (9)usnfwdwd &SdcJhonf[k q&mawmfu rSwfwrf;wif cJhonf// xkdtjyif ukd,f0efonf rGeftrsdK;oRD;rsm;ukd owfy/kH ykcufwGif;&Sd rGefcav; oli,frsm;udk pkpnf;apjyD; vSHoGm;jzifh xkd;owf=uykH ponf wkd@udk twGif;usus tao;pdyf q&mawmfu rSwfwrf;wif a&;om; xm;cJhonf// xkdtjzpf tysuf wdk@udk rsuf0g; xifxif awG@jrif &ouJhokd@/ ay:vGifatmif q&mawmfu pmzGJ@ a&;om; xm;cJhonf// q&mawmf. rSwfwrf;yg tjzpfysufwdk@onf/ zwf&SKol. &ifwGif;

280

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

eSvkH;om;udkf qwfqwfcg emusnf;rSKudk jzpfay: aponf// q&mawmf. pmay rSwfwrf;udk zwfrdaom rGefvlrsdK;wdkif; wkd@onf/ pdwfudk rxdef;ekdif/ 0rf;enf;vGef;I idka=uG;=u ukefonf// emusOf;rSK a0'ema=umifh rsuf&nfayguf/ =uD;i,fwdk@/ ,kdpD;usqif; vmukefonf/// ikd&SKduf &vGef;I rsufvkH;rsm;yif ae0ef; uJhokd@ eD&J vmukefonf// cHjyif;aompdwf/ rkef;wD;pdwfwkd@ jzpfukefonf// uvJhpm;acs vdaompdw/f wkef@jyef vkdaompdwf wdk@onf toD;oD;. &ifwGif k jzpfay:ukefonf// q&mawmf. rSwfwrf;onf/ rGefvlrsdK;wkd@ pdwfeSvkH;udk odrf;=uKH;qGJiif ,lekdifcJhonf// rGefvlrsdK;wdk@ ZmwdaoG; Zmwdrmef &Sifoef xufrsufa&; twGuf pmay ta&;om;jzifh q&mawmfu pGrf;aqmifcJhonf// xkda=umifh rGefrsdK;cspf pmay ynm&Sif a0g q&mawmftm; ,ae@wdkif rGefvlrsdK;rsm; =unfndk udk;uG,f cJh=uonf// Tokd@rdwifhrSwqifh a0gq&mawmfta=umif;/xkdrSwqifh[Hom0wDysufpOf/ rGefvlrsdK;wkd@b0 uH=urRmqkd;cJh&ykH ta=umif;wdk@udk jyefvnf pOf;pm;rdaom/ edkifa&$usif/ ekdifxGef;cif/ ekdifoef;wifwkd@ (3)OD;onf/ 0rf;enf;pdwf emusOf;pdwfwkd@ toD;oD; jzpfay: vm=uonf// okd@aomf twdwfu tjzpfysufwdkudk/ ,m,Dtm;jzifh arhaysmufxm;&ef edkifa&$usifwkd@ (3)OD; wdk@u=udK;pm;&onf// {nfhcHyGJwGif/ wufa&mufvmaom/ tjcm; r[mrdwfrsm;eSifh cifrif &if;eSD;atmif/ vkdufvH rdwfquf&onf// tjcm;aom y&d\wfeSifhvnf;/ tvy/ovmy pum;rsm;udk ajymqkd=u&onf// rdrdwkd@.tawG@=uKHrsm;udk zvS,f=uonf// Zmwdta=umif;/ &yf&Gmta=umif;/ wkd@udk ajymqdk=uonf// wOD;. ta=umif;udk wOD;rS ar;jref;&if; jzifh/ cifrifrSK/ &if;eSD;rSKudk &cJh=uonff// rwifheSifh ekdifa&$usifwkd@onfvnf;/ wOD;. ta=umif;udk wOD;u ar;jref;&if; wOD;eSifhwOD; cifrif&if;eSD;p jyKvm=ouonf// wa,mufeSifh wa,muf odu|rf; cifrifcJh&onf// xkdokd@ wOD;udkwOD; odu|rf; &if;eSD;cJh&rSKonf/ tpOfxm0& &moufyef cifrif&if;eSD;rSK. tped'gef; jzpfonfudkrl xkdpOfu um,uH&Sifrsm; vkH;0 rodcJh=uacs// xkdae@rSpI ekdifa&$usifeSifh rwifhwkd@onf/ r=umc% qkdovkd qkHqnf; rd=uonf// edkfifa&$usifwkd@ aexkdifaom/ wJwef;vsm;onf/ rwifhwkd@ rdef;cav;rsm; aexdkifaom/ wJwef;vsm;eSifh tvSrf;ra0;vS// r=umc% qkdovkd wOD;udk wOD;qkHqnf; edkifaomtajc&Sdonf// eSpfOD;om;qkHqnf;rd=uv#if wOD;udkwOD; ar;ajym/ac:xl;&Sdvm&mrS/ tvy/ ovmy pum;rsm; ajymqkd=uonf/ wpp eSifh ykdrdk&if;eSD;cifrifrSK &Sdvm=uonf// xkdxuf ydkaom/ cifrif&if;eSD;rSKudk wnfaqmuf vm=u onf// edkifa&$usifeSihf rwifhwkd@eSpfOD;/ Tokd@ wajz;ajz; &if;eSD;rSKonfyif/ ab;ywf0ef;usif tm;/ ydkfrdkpdwf0ifpm; apcJhonf// tm&kHjyK/ *pdkufvm=uonf// ta=umif; aomfum;/ xkdolwkd@ eSpfOD;pvkH;onf/ t&G,fvGefaom/ vlysdK=uD; tysdK=uD;[k ac:&onfh/ touf&G,fokd@ a&muf&Sd ae=uolrsm;jzpfaeIyifjzpfonf// rpGHedkifI touf=uD;&ifholrsm;udk/ pGHapvkdaom

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

281

apwemjzifh/ yHhydk;I 0kdif;0ef; tm;ay; vkd=uonfh vlwkd@. "rRwmtwkdif;/ ,ckonfvnf; ywf0ef;usifu/0dkif;0ef;yHhydk;I wGef;tm;ay;vkd=uonf// rwifheSifhekdifa&$usifwkd@udk yef0ef;usifu/ rsufajcrjywf tuJcwf apmifh=unfhvm=uonf// olwdk@eSpfOD;tay: wppeSifh pdwf0ifpm;vm=uonf// aemufqkH;wGif raeekdifawmhbJ/ wGef;tm;ay;=uonf// ab;rS0kdif;jyD;ab;wD;ay;=uonf// wOD;eSifhwOD; eD;pyfapcsif=u onf// touf&G,f tm;jzifh =uD;&ifhjyD;/ tdrfaxmif rusao; olrsm;udk jrifv#if/ eD;pyfapvkdaom apwemonf/ vli,frsm;Y &Sdwwf=uonf// xkda=umifh ekdifxGef;cif/ edkifoef;wifwkd@u TtcGifhaumif;ud,lI rdrdwkd@. tudk=uD;jzpfol/ ekdifa&$usiftm; pGHap vkdonf// yGJxkwfI k tpGrf;jy apvkdonf// Tvkd tcGifhaumif; tcgaumif;onf/ =uKHawmifh=uKHcJaom tcGifha&; r[kwfavm// okd@aomf cspfa&; wkdufyGJrSm (2)=udrf(2)cg/ wyfvSef &SKH;cJh&bl; aom ekdifa&$usif onf/ Ttcspfa&; wkdufyGJtwGuf/ pdwftm; xufoefrSKodyfhr&SdvSay// touf&G,ftm;jzifh axmufvmjyD;jzpfonf// tawG@=uKHvnf; &SdcJhjyD; jzpfonfhtwGuf TudpPeSifh ywfoufI rnfokd@rSs rajymrqkdbJ/ at;at; aq;aq;yif aevkdvSonf// rdef;cav;rsm;eSihf a&ma&m aeSmaeSmrjyKvkday// 'gudk tm;r&aom/ ekdifxGef;cifeSifh ekdifoef;wifwkd@onf/ rdrdwkd@bmom/ rdrdwdk@pwifI/ arwWmpmudk zGJ@EGJoDukH;a&;om;jyD;/ ekdifa&$usiftm; jy=unfh&ef =udK;pm;vm=u onf// tcspfpmwrf; jyKpk=unfh=uonf// ekdifxGef;cifonf/ rdrdyg;pyfjzifh pmwrf;udkzGJ@eGJ@ &GwfqdkjyD;/ trsdK;rsdK;prf;oyf pyfqkdI pm&Gufay:a&;csaeonf// okd@ cspfvSpGmaom/eSri,f/wifhwifh/ wcgr=udKufIatmufygtwkdif;xyfa&;jyefonf// odk@ tvGefacsmarm/vSywifhw,faomeSri,fwifh/ 'gvJr=udKufao;Ixyfa&;jyefonf// okd@ armif=uD;cspfvSpGmaomeSri,fwifh

282

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

paomarwWmpm. ed'gef;ukd tjyefjyeftvSefvSef/ prf;oyfpyfqdkIeSKwfjzifh pmpDaeavonf// t=udrf=udrf tzefzef/ trsdK;rsdK; a&;om;jyD;aemuf/ tenf;i,f armoGm;aom ekdifxGef;cif onf/ atmufyg pmyk'fudk a&;om;csvkdufonf// okd@ tvGefacsmarm/vSywifhw,faom/armif=uD;.eSri,fwifh/ r'DorBLv/ awmfav;00if/ tysdKpifuJhokd@/ acsmarm vSyaom/ eSri,fudk/jrifv#if jrifcsif;yif/ armif=uD;.f pdwfb0ifwGif/ pGJvef;wrf;w/ wyfrufrdygw,f// v0ef;vkd &$ef;yI/ vSy 0kdif;pufaom cifh.rsufeSmav;udk/ armif=uD; =unfhI r0ekdif/ &_Ir0 edkif/ tjrJyif/ jrifvkd &_vkd aeygw,f// eSri,fudk wzufowf/ pGJvef;wyfruf/ cspfaompdwfjzifh armif=uD;onf pdwfaomu jzpfae&onf// wae@rS raysmf&$if ekdifyg/ okd@aomf/ eSri,f pdwfndknifI b0ifr=ubJ/ a'golykefxrSm pdk;&drfI/ armif=uD; tcspfudk zGifh[ rajym&JbJ/ rsdKodyfh xm;cJh&w,f// eSri,f. rsufeSmudk/ w&ufrjrif&v#if wvyif xifrdygonf// nDrudk pGJvef;aom pdwfjzifh/ tdyf raysmfaom nrsm;onf armif=uDtm; jiif;qJeSdyfpuf aeavw,f// eSri,f/ ///////////// ekdifxGef;cifonf Tokd@TeS,f pmyk'f wyk'fudk tm;,l a&;pyfI jyD;qkH;oGm;aomtcg/ acgif;armhI/ ab;&Sd ekdifoef;wifudk tuJcwf =unfhrdonf// ekdifoef;wifonf/ ekdifxGef;cif. tzGJ@tEGJ@udk =um;&I b0ifodyfrusvS// oabm0 rusbl;[kjrifonf// a&S@usvGef;onf [kxifonf// awmfvSefa&; orm;wOD;. ta&;om;eSifh rudkufnDbl;// ponfjzifh pdwfxJrSm xifjrifrdonf// vufawG@ oabmw&m;eSifh rpyf[yfbl;[kvnf; jrifrdw,f// awmfvSefa&; orm;yDyD/ wkdwdkwkwfwkwfeSifh wnfhwkd; yGifhyGifhvif;vif; a&;om;apcsifonf// &kd;&kd;om;om; ajzmifhajzmifhrwfrwf cspfa&;qkdoifhonf[kwifjyonf// q&mxGef;cif/ cifAsm;a&;aewm/ odyhobm0eSifh rudkufnDbl;Asm// uGsefawmf f wkd@[m awmfvSefa&; orm;awGAsmh// awmfvSefa&; orm;qkdwm yGifhyGifh vif;vif;eJ@ t&kd;om;qkH; a&;om;jyD;/ ajymqkd&rSmAsmh// 'Dvkd a&S@qefwJh/ ta&;om; tzGJ@eGJ@rsdK;eJ@awmh rudkufvSbl;/ 'Dpma&;wJh udpP/ uGsefawmh wm0efxm;yg// uGsefawmfa&;jyD;/ rwifh qDa&mufatmifvJ/ =uHaqmif ay;ay;

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

283

r,fAsm;// cifAsm;wkd@ eSpfa,muf bmrS pdwfxJrSm/ 'DudpPeSifh ywfoufjyD; rpOf;pm;eJ@ awmh/ tm;vkH; uGsefawmh wm0efxm;yg// txufyg twdkif; edkifoef;wifqdkjyD; ekdifxGef;cif a&;vufp/ pma&; puULeSifh rSifwHudk vSrf;,l vkdufonf// TuJhokd@ ekdifxGef;cifeSifhekdifoef;wifwkd@eSpfOD; wa,mufudk wa,muf/ tacstwif ajymqkdaeonfudk4if;/ pmzGJ@EGJ@I trsdK;rsdK; pmpDavhusifh aeonfudk4if;/ ab;rS at;aq;pGm xkdifjyD;/ tuJcwf apmifh=unfhaeolrSm ekdifa&$usifyif jzpfonf// ekdifa&$usif onf/ cspfa&;cspf&m udpPeSifhywfoufI eSpf=udrfeSpfcg =uKHawG@cJhbl;jyD; jzpfonf// TudpPudk/ ta&S@ydkif;wGif/ uGsefawmf tenf;i,f wifjy a&;om; cJhjyD;jzpfonf// ekdifa&$usifonf yxrOD;pGm/ a':apm&Sif (rd[oFm. eSri,f)eSifh cspfcif tuGsrf;0if cJhbl;onf// tqifrajyI aemufqkwf t&SKH;ay; cJh&bl;onf// aemufwzef a':=unfcifxkl;eSifh arwWmrsScJhonf// b0 woufwm =uifemrnfh taz:tjzpf owfrSwfjyD;cgrS wOD;udkwOD; r=unfjzLekdif jzpfvm =ujyefonff// cg;oD; &ifeihfpGm eSpfOD;om; vrf;cGJcJhjyefonf// Txufyg ta=umif;a=umifh tcspfeSifhywfoufjyD; edkifa&$usifonf bmrS 0ifa&muf ajymqkd jcif; rjyKvkdawmhay// tcspfppfyGJrSm (2)=udrf(2)cg/ &SKH;eSdyfhcJhbl;wJhtwGuf edkifa&$usifonf aemufxyf tcspfppfyGJ rqifeGJvkdawmhay// at;at; aq;aq;yif/ aevkdcsifonf// rdef;cav; rsm;eSifh rywfoufvkdawmhay// 'gayrJh vl@ywf0ef;usif/ vl@tokdif;t0kdif; qkdonfrSm/ a&SmifekdifcJonf// 4if;ywf0ef;usif. wkdufwGef; aphaqmfrSKonf/ wcgw&H tvGeftiftm; =uD;rm; vmwwfonf// wcgw&H rvGefqef ekdifavmufatmif/ t&Sdeft[kef jyif;xef vmwwfonf// xkdywf0ef;usif tm;udk/ rwGef;vSefedkifI vufajrmuf t&SKH;ay;&onfh ae&mrsKd;onfvnf;/ vl@avmuY =uKHbl;=urnf// ekdifa&$usifonfvnf; Tokd@aom tajcaeodk@ wjznf;jznf; qkdufa&muf vmonf// eSpfzufaom umvom;/ rdef;rysdKwkd@. aphaqmf wkdufwGef;/ aemufajymif ajymqkdrSKonf/ wjznf;jznf; t&Sdeft[kef &vmonf// tcsdefeSifhtrSs ae@&ufeSifhtrsS tiftm; =uD;rm;vmonf// wa,muf yg;pyfzsm;rS wa,muf/ p&if;jyK&if;eSifhyif ekdifa&$usifeSifh rwifhwkd@. owif;onf wawmvkH;/ we,fvkH; jyef@eSHjyD;/ emrnf=uD;vmonf// oufqkdif&m/ um,uH&Sifrsm;onfvnf;/ wajz;ajz;/ taecuf txkdifcuf/ &Suftrf;trf; jzpfvm=uonf// wOD;udk wOD; rsufeSmcsif; r&ifqkdif&Jjzpfvmonf// Tokd@ OuUX=uD; ekdifa&$$usifwa,muf/ at;csrf;pGmaevkdaomfvnf;/ ywf0ef;usif.aphaqmf/ wGef;ykd@rSKa=umifh/ jidrfoufaecJh jyD;aom/ pdwfeSvkH;om;onf/ touf0if vSKyf&Sm; vm&jyef onf// vl@ywf0ef;usif. zefwD;rSKeSifh/ aphaqmf wkdufwGef;rSKa=umifh edkifa&$usifeSifhrwifh wkd@onf/ bmvkdvkdeSifh wrsdK;wrnf pdwfupm; vm=u&onf// rsufeSmcsif;qkH &ifckHvm=u

284

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

onf// aemufqkH;wGif ywf0ef;usif vl@todkif;0kdif; t&Sdef[kefu tvGef jyif;xef vmaom tcg/ eSpfOD; eSpfzufrS/ vl=uD;rsm;uvnf; raeom awmhbJ/ eSpfOD; eSpfzufaom/ um,uH &Sifrsm;. qENudk/ twdtvif; ar;jref;vm&onf// Todk@TeS,f ekdifa&$usifeSifh rwifhwkd@. tcspfa&;/ tdrfaxmifa&; wkd@onf/ tpysdK; vmcJh&onf// aemufqkH;wGif vl=uD;pkHnD a&S@arSmufY eSpfOD;oabmwl vufrSwf a&;xkd;jyD; w&m;0if t=uif vifr,m;tjzpf wdwd vif;vif; a=ujim&ef tqifhodk@yif a&mufvmonf// todoufaotjzpfedkifa&$usifbufrS/ edkfifoef;wifu vufrSwf a&;xdk;jyD;/ rwifhbufrS todoufaotjzpf/ uGefjrLepfygwD A[kd aumfrwD &Jabmfjru vufrSwf a&;xkd; cJh=uonf// ekdifa&$usif vufxyfyGJeSifh ywfoufjyD; edkifoef;wif udk u|efawmf ar;bl;ygonf// edkifoef;wifu atmufygtwkdif; ajym=um;onf// vufxyfyGJ uawmh =uD;=uD; us,fus,f r[kwfygbl;// tenf;usOf;ygbJ// pcef; rSm&SdwJh vl=uD;awG/ wyfaygif;pk udk,fpm;vS,fawGeSifh &Jabmf/&Jarwkd@udk xrif;[if; aumif;aumif; csufau|;jyD; todoufaoa&S@rSm/ eSpfOD;oabmwl vufrSwfa&; xkd;=uw,f// 'DavmufygbJ// u|efawmfeSifh &Jabmfjrwkd@u eSpfzuf um,uH&Sifwkd@ &J@todoufaotjzpf vufrSwf a&;xkd;=u&w,f// u|efawmfu ekdifa&$usifbufrS todoufao tjzpf vufrSwf xkd;w,f// &Jabmfjruawmh rwifhbufrS tod oufaotjzpf vufrSwf a&;xkd;w,f// &Sif;&Sif;ajym&&if/ u|efawmfwkd@u atmifoG,f awGaygh// vufrSwf xkd;=uwJh tcsdefrSm u|efawmfu &Jabmfjrudk ar;aighjyD; ajym vkdufw,f// cif;Asm;eSifh u|efawmfuawmh/ 'Dae&mrSm umryGJpm; awGbJayghAsm// r[kwfbl;vm;// tJ'Dvkd u|efawmfhu &Jabmfjrudk wD;wkd; ajymvkduf wm/ ab;rSm &yfjyD; =unfhaewJh ocifZifu =um;oGm;w,f// ocifZif39 u oabmus vGef;vkd@ [wf[wf ywfywf &Dawmh 'gbJ// Tae&mY ekdifa&$usif. tdrfaxmifa&;eSifh ywfoufjyD; tenf;i,f &Sif;vif;wifjy&ef ta=umif;jzpfvmonf// ekdifa&$usif. tdrfaxmifa&;eSifh ywfoufjyD; rGeftodkif;0kdif;wGif/ trsdK;rsdK; a0zef ajymqkd=uonf// rGeftrsdK;oRD;rsm;xJrS wOD;OD;eSifh vufxyf oifhonf[k a0zefajymqkd=uonf// rGeftrsdK;om; acgif;aqmif wOD;onf/ rGeftrsdK;oRD;jzifhom oifhavSsm f avsSmufywfonf// tjcm;trsdK;orD; wOD;OD;eSifh vufxyfrnf qkdygu/ rnfokd@rSs roifhavSsmf ravSsmufywf[ka0zefajymqkd=uonf//txl;ojzifhArm[laom trsdK;oRD;wOD;udk aumuf,l vufxyf vkdufjcif;yif ekdifa&$usif. r[mtrSm;[k ajym=uonf// ekdifa&$usiftm; trsdK;rsdK; a0zef ykyfcwf ajymqdk =uonf// omrmef rGefawmfvSefa&; orm; wOD;qkdvSsif/ cGifhv$wf
39

ocifZifonf/ArmjynfuGefjrLepfygwD.'k/OuUXjzpfonf//ocifoef;xGef;usqkH;oGm;jyD;aemufygwDOuUXjzpfvmol jzpfonf//

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

285

ekdifaumif; ygonf// okd@aomf ekdifa&$usif uJhokd@aom/ tpOfvm =uD;rm;aom/ rGeftrsdK;om; acgif;aqmif wa,mufudkrl/ rnfokd@rSs cGifhrv$wfekdif=uacs// tjypfwif &SkKwfcs=uwJh 'g%fudk ekdifa&$usif wOD;onf/ tvl;tvdSrfh/ =udwfrdSwf cHpm;cJh&onf// rdrd. ekdifiHa&; vSKyf&Sm;rSK ordkif;udk trJpufpGef;/ npfEGrf; apcJhonf// awmfvSefa&; wavSsmufv;kH wGif tdrfaxmifa&; rSm;,Gif;rSK t&dyf=uD;u edkifa&$usifaemuf/ waumufaumufyg vkdufvmcJhonf// ekdifa&$usifonf/ tcspfa&;tdrfaxmifa&; uHqdk;ol jzpfygonf// tvGefuHrGJol[k qkd&ayrnf/ rdrdonf rGeftrsdK;udk cspfI/ rGeftrsdK;twGuf b0ukdyif ykHtyfcJhonf// rGeftrsdK;oRD; wOD;OD;udk/ rdrd.cspfoltjzpf &nfpl;xm;aomfvnf;jzpfrvmcJhay// rGeftrsdK;oRD; wOD;OD;tm; &moufyef =uifaz:tjzpf a&G;cs,f ,lvkdaomfvnf; ratmifjrifcJhay// tcspfppfyGJrSm tcspf&SkH;orm; b0jzifh eSpf=udrfeSpfcg wdwd aemufqkwf cJh&bl;onf// txl;ojzifh awmfvSefa&;orm;wkd@rSm/ tcspfuHrGJ =uolrsm; jzpf=uonf// tb,fa=umifh qkdaomf/ awmfvSefa&; orm;wOD;. b0c&D; vrf;onf/ tvGef=urf;wrf; cufxefonf// ql;anSmifh cvkwcoif;awGeJ@ jynfheSuf f aeaom c&D;vrf;jzpfonf// om,majzmifhjzL;jcif;r&Sdfyg// awmfvSefa&; orm;qdkwm/ yef;&e@H oif;wJhnaecif;rSm tysif;ajy vrf;a&SmufxGuf aeolrsm; r[kwfovkd/ yef;cif;aom eSif;qD arG@&may:rSm tomt,m tdyfpuftem;,laeolvnf;r[kwfyg// cufxef =urf;wrf;aom ca&mif;awmvrf;udk prf;w0g;0g;eJ@ a&SmufvSrf; oGm;ae&olrsm; jzpfonf// c&D;tqkH;rSm rnfonfh tajcokd@qkdujf yD;/ rnfodk@jzpfvmrnfuvnf; rodaom c&D;onf wOD;jzpfonf// dk Tokd@aom/ yk*~dKvf wOD;udk b0c&D;az:tjzpf rnfolu =unf=unf jzLjzL vufwGJcsif =urnfenf;/ awmfvSefa&; orm;wOD; taejzifhvnf; rdrdcspfoudk Tokd@ =urf;wrf;cuf l xefaom c&D;vrf;udk twla&SmufvSrf;bdk@ ac:&uf edkif=urnfvm;// cspfvsufeSifh ZGwfrSdwfI vufwJjG zKwf xm;cJh &onfrsm;vnf; rsm;pGm&Sdygonf// rnfokd@aom ta=umif;cH jzpfjzpf/ ekdifa&$usifonf/ rdrd tvGefcspfcif/ jrwfekd; =unfjzLaom/ rGeforD;ysdK eSpfOD;udk rvGJra&Smifom eSpf=udrfeSpfcg wdwd/ tomw=unf vufwGJjzKwf csefvSyfxm;cJh&onf r[kwfygavm// TudpPeSifh ywfoufI/ um,uH&Sifrsm; jzpf=uaom/ ekdifa&$usi/f rdapm&SifeSifh rd=unfcifxl; wkd@uom/ tcHpm;&qkH;/ todqkH;[k uGsefawmfxif jrifrdygonf// xkdolwkd@ tm;vkH;onf/ aumif;&m ok*wdbkHokd@ vm;=uygap// jzpfav&m b0qufwdkif; qufwdkif;Y/ cspfolrsm;tjzpf/ jyefvnf qkqnf; edkif=uygap[k qkrGefaumif; H awmif;vdkuygonf// f

286

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

tydkif;(11) uGefjrLepfygwDeSifhvlrsdK;pkwyfaygif;pkzGJ@/ zqyvtpdk;&eSpfjcrf;uGJ/ rGefwyfOD;rl0g'ajymif;vJ&efajcvSrf;/ edkifa&$usif.owday;pm/ edkifxGef;cif.tjyefc&D;/edkifa&$usif.wm;jrpfpm/ tvif;0ifa&;wyfOD;=udK;yrf;/ wyfOD;. tvif;0iftcrf;em;/ edkifa&$usif. cHpm;csuf/ rGefjynfopfygwDzGJ@pnf;/ tvif;0ifwtay:ekdifa&$usif.oabmxm;// Jh
1956-ckeSpfrSpIawmwGif; vufeufudkifawmfvSefae=uonfh/ wdkif;&if;om; tiftm;pkrsm; onf/ rdrdwdk@twGif;/ pkpnf;nDnGwfrSK wnfaqmuf&ef vkdtyfonf[k jrifvm=ujyD;/ nDnGwfa&; wnfaqmuf&eff =udK;yrf;vm=uonf// xkda=umifh 1956-ckeSpf wGif ('Drdku&ufwpfvlrsdK;pkrsm;nDnGwfa&;wyfOD;) (Democratic National United Front) wyfaygif;pk w&yfudk zGJ@pnf;edkifcJhonf// Twyfaygif;pkonf/ vlrsdK;pktzJG@pnf;rsm; pkaygif; zGJ@pnf;onfh yxr OD;qkH;aom wyfaygif;pkjzpfcJhonf// awmfvSefa&; tusdK;twGuf/ wlnD ekdifaom/ tajccH oabmw&m;rsm;udk tajcjyKI/ wyfaygif;pk zGJ@pnf;&ef =udK;yrf;=ujcif; yifjzpfonf// tpkd;&. jyif;xefaom xdk;ppf'g%fudk tvl;tvJ cHvm&jyD;/ rdrdwkd@ woD; wjcm; &yfwnfI/ tpkd;&tm;jyefvnf ckcHawmfvSef&ef/ tm;tif r,SOfom jzpfvmonf// Todk@rdrdwkd@onf/ woD;wjcm;/ wOD;csif;wzGJ@csif; &yfwnfaeygu/ wae@wjcm; tiftm; =uD;rm;vmaom/ tpkd;&. wyfrawmfudk rnfokd@rsS awmfvSef ,SOfjydKif&efrjzpf ekdifonfudk jrifvm =uonf// xkd@a=umifh ,ckwzef/ Armjynf uGefjrLepfygwDrS OD;aqmifjyD; wyfaygif;pk w&yfudk zGJ@pnf;&ef =udK;yrf; ae=ujcif; jzpfonf// Armjynf uGefjrLepfygwD OD;aqmifjyD; wyfaygif;pkw&yfudk/ rGefjynfol@wyfOD;tm; zdwfac:ojzifh/ edkifa&$usif OD;aqmifaom/ rGefudk,fpm;vS,ftzGJ@onf/ A*kd;&kd;rodkd@yif a&mufvm =ujcif;jzpfonf// TzGJ@pnf;rnfh wyfaygif;pkonf/ Armjynf uGefjrLygwDeSifh wkdif;&if;om; vlrsdK;pk tzGJ@pnf;rsm;wkd@ yl;aygif; zGJ@pnf;aom yXrOD;qkH; wyfaygif;pkjzpfrnf// Armjynf uGefjrLepfygwDeSihf wkdif;&if;om;vlrsdK;pk awmfvSefa&; tiftm; pkwkd@ vufwGJjyD;/ nDnGwfaom tiftm;jzifh tpkd;&tm; awmfvSefoGm;&ef &nf&G,fI/ wyfaygif;pk zGJpnf;jcif;jzpfonf// edkifa&$usif/ edkfifxGef;cif/ ekdifoef;wifwkd@onf/ A*kd;&kd;rudka&mufvmjyD;aemuf/ wyfaygif;pk zGJ@pnf;a&;twGuf/tpnf;a0;xkdifjcif;/ wyfaygif;pkzGJ@pnf;a&;rl/ vkkyfief;pOfrsm;udk aqG;aEG; qkH;jzwfjcif;/ ponfwkd@udk rtm;rvyfatmif ae@pOfeSifhtrSSs vkyfaqmifcJh&onf// xkdokd@

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

287

okH;ygwD wyfaygif;pk zGJ@pnf;jcif;eSifh ywfoufaom/ rdrd. tawG@t=uKHudk/ ekdifa&$usifonf atmufygtwkdif; zGifhajymcJh onf// 1957-ckeSpf/ eSpfv,frSm/ okH;ygwDrS udk,fpm;vS,frsm; aqG;aEG; nSdeSkdif;=ujyD; wllnDwJh/ ekdifiHa&;eSifhppfa&; tcsdK@wkd@udk csrSwfedkifcJhw,f// wlnDwJh ekdifiHa&;/ ppfa&; wkd@udk yl;aygif; vkyfaqmif&if;/ rwlnDaom/ ekdifiHa&;eJ@ ppfa&;wkd@udk qufvuf nSdeSKdif; vkyfaqmifoGm;&ef oabmwl nD=uw,f// okH;ygwDrS udk,fpm;vS,frsm; yg0ifwJh A[kdaumfrwDwpf&yfudk zG@Jpnf; ekdifcJhw,f// oufqkdif&mygwD tzGJ@pnf;rsm; udk wGef;tm; ay;ekdif&ef a=ujimcsufrsm;udk qufvuf xkwfa0 edkfifcJ@w,f// jynfwGif;ppf &yfpJa&;rl wpf&yfudk csrSwfekdifcJhw,f// 4if;rlrSm (tpkd;&eSifh awmwGif; vufeufukdif tzGJ@pnf;wkd@ eSpfOD;eSpfzuf awG@qkH aqG;aEG;jyD;/ olrem/ udk,frem/ jynfwGif; ppf&yfpJa&;/ jynfwGif; jidrf;csrf;a&;)rl jzpfw,f// Trltwkdif; awG@qkH aqG;aEG;a&;twGuf/ zqyv tpkd;&tm; awmif;qkdcJhw,f// tJ'D awmif;qkdrSK[m/ wekdifiHvkH;&Sd/ &[ef; oHCmrsm;eJ@ jynfolvlxkwkd@udk/ jynfwGif; jidrf;csrf;a&;twGuf wkdufyGJ0if awmif;qkd&ef/ vSKyfaqmfay;&m =uoGm;w,f// jynfwGif; jidrf;csrf;a&; twGuf &[ef;oHCmeJ@ jynfolvlxkwdk@&J@ vSKyfaqmfawmif;qkdrSK[m/ t&Sdeft[kef jyif;xef vmw,f// tm%m&wJh zqyv twGif;rSm/ tawmfyif *,uf&kduf oGm;w,f// Armjynf uGefjrLepfygwDeJ@/ rGef/ u&ifygwDwkd@&J@ yl;aygif;wkdufyGJ0ifrSK[m tvGefyif zqyv tpkd;&udk xdyfvef@ apekdifcJhw,f// wyfaygif;pkrSm/ tjcm;aom/ wkdif;&if;om; tzGJ@pnf;rsm;vnf; yg0ifvmrSmukd tvGefpkd;&drf vmw,f// [lIekdifa&$usifonfwyfaygif;pkeSifhywfoufaom/rdrd.tjrifudkzGifh[ajymqkcJhonf// d xkdokd@ ekdifa&$usifwpfOD; A*kd;&kd;rwGif wyfaygif;pk. wm0efudk xrf;aqmifaepOf wpfae@wGif/ atmufArmjynfuGef jrLepfygwD ajratmuf wm0efcH. ajymjycsuft&/ rGefjynfol@wyfOD; ygwDY ekdifiHa&; vrf;pOf ajymif;vJ&ef tvm;vm&Sdaeonfh ta=umif;ukd ekdifa&$usifwpfOD; od&onf// zqyv tpkd;&onf/ jynfwGif;ppf t=uyftwnf;rS &kH;xGufekdifatmif vdrRm yg;eyfpGm awmwGif; vufeufudkfif tiftm;pkrsm;udk csOf;uyf pnf;&kH; odrf;oGif;aeonfh ta=umif; xkdajratmuf wm0efcHrS wqifh od&onf// &Jabmf csrf;at;. vufeufeSifh 'Drdkua&pD vJvS,fa&;rlt&/ awmwGif; vufeufudkfif tiftm;pkrsm;udk odrf;oGif;aeonfh ta=umif;ajymjyonfhtjyif/zqyvtpkd;&onf/ rGefjynfol@wyfOD;ygwDudkvnf;/ ekdifaiGodrf; rSwqifh/ 0ifa&muf pnf;&kH;odrf;oGif; aeonfhta=umif;ukdyg/ ekdifa&$usif tm;ajymjyonf// &Jabmfcsrf;at;onfwjcm;vlr[kwfyg// ekdifaiGodrf;. nDr/ rdoef;oef;eSifh tdrfaxmifus xm;aom edkifaiGodrf;. a,mufz wpfOD;yif jzpfonf// &Jabmfcsrf;at;onf/ Armjynf

288

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

uGefjrLepfygwD. A[kdaumfrwD0if wpfOD;jzpfcJhbl;ygonf// ArmjynfuGefjrLepfygwD. wm0ef ay;csuft&/ ajratmuf vkyfief;rsm;udk vkyfudkfif&if; &efukefjrdK@wGif/ tpkd;&. zrf;qD;rSKudk cHvkduf&onf// tif;pdefaxmifwGif xdrf;odrf;cHae&pOf/ csrf;at; ppfwrf;pmwrf;udk a&;om;jyD;zqyvtpkd;&xHodk@wifoGif;cJhonf// 4if;pmwrf;wGifjynfwGif;ppf tqkH;owfa&; eSifh jynfwGif;jidrf;csrf;a&; wnfaqmufa&;twGuf/ (vufeufeSifh 'Drdkua&pD vJvS,fa&;rl) wpf&yfygvmonf// &Jabmfcsrf;at;.rljzpfonfh (vufeufeSifh 'Drdkua&pDvJvS,fa&;rl)udk tpkd;& tvGefoabm uscJhonf// 4if;pmwrf; a&;om; wifoGif;jyD;aemuf tpkd;&onf &Jabmfcsrf;t;tm; tjypfrS vGwfjidrf;csrf;omcGifhay;cJhonf// rGefjynfol@wyfOD; edkifiHa&;vrf;pOf ajymif;vJrnfhta=umif;udk odv#ifodcsif;/ ekdifa&$usifonf tvsiftjref pmwpfapmif a&;om;jyD;/ rGefjynfol@wyfOD;. taxGaxG twGif;a&;rSL; ekdifcsrf;rGefxHodk@ay;ykd@ar;jref;cJhonf// ekdifcsrf;rGefonf/ ekdifa&$usif.pmudk&jyD;aemuf r=umcif rSmyif pmjyefa&; vmygonf// ekdifa&$usif.pmY a&;om; wifjyxm;aom ta=umif;&mwkd@ onf/ r[kwfrrSefa=umif;// zqyv tpkd;&rS rGefjynfol@wyfOD;tm; ekdifaiGodrf;rSwqifh/ csOf;uyfpnf;&kH; odrf;oGif;aeonfrSm rrSefruefa=umif;eSifh rGefjynfol@wyfOD;wGif rnfokd@rSs vrf;pOf ajymif;vJ&ef ta=umif;r&Sd a=umif; pmjyefcJhygonf// 1958-ckeSpfwGif/ jynfwGif; jidr;f csrf;a&; awmif;qdkrSK t&Sdeft[kef jyif;xefvmonfhtwGuf/ tkyfpkd;ol zqyvtpdk;& twGif;wGifvnf;/ =uD;rm;pGm *,uf &kdufcwfvmonf// zqyv tpkd;&wGif/ OD;ekOD;aqmifaom tkyfpkrS jynfwGif;jidrf;csrf;a&; wnfaqmufa&;/ jynfwGif;ppf tqkH;owfa&;twGuf aqmif&Guf&ef pdwf0ifpm;vmonf// OD;AaqG/ OD;ausmfjidrf;tkyfpkwkd@u jynfwGif; vufeufudkif tiftm;pkwkd@udk ppfa&;jzihfom/ wkdufckduf acsrSKef;vkdcsif=uonf// jynfwGif;ppf tqkH;owfa&; oabmxm;tay: zqyvwGif eSpfjcrf; ododomom uGJjym; vmonf// xkda=umifh OD;ekOD;aqmifaom tpkd;&udk jyKwfcsekdifa&;twGuf/ t,kHt=unfr&Sd tqkdudk/ OD;AaqG/ OD;ausmfjidrf;wkd@u ygvDrefwGif wifoGif;cJhonf// odk@aomf OD;ektpkd;&onf/ yrnwtrwfrsm;eSifh &ckdifvlrsdK;pktrwfrsm;. axmufcHrJjzifh tekdif&oGm;onf// OD;ektpkd;& onf jynfwGif;jidrf;csrf;a&;/ jynfwGif;ppftqkH;owfa&;twGuf/ awmwGif;tiftm;pkrsm;udk urf;vSrf;vmonf// &Jabmfcsrf;at;. rlt&/(vufeufeSifh 'DrDkua&pDvJvS,fa&;)twGuf/ oef@&Sif; zqyvOD;ektpdk;&onf a=uG;a=umfvKSyfaqmfcJhonf// wcsdefwnf;rSmyif yxp OD;ektpkd;&onf/ rGefeSifh&ckdif vlrsdK;wkd@twGuf jynfe,fay;a&;rludk csrSwfvmonf//tu,fIrGefvlxkeSifh &ckdifvlxkwkd@u jyif;ysaom qEN&SdcJhaomf/ rGefjynfe,f eSifh &ckdifjynfe,fudkvnf; xlaxmifay;rnf[0ef=uD;csKyfOD;eku *wdjyKvmonf// k

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

289

Todk@aom/jynfwGif;ekdfifiHa&;tajctae ajymif;vJrSKrsm;a=umifh rGefjynfol@wyfOD;ygwDwGif;Y vnf; edkifiHa&; vrf;pOfrsm; ajymif;vJ&efjzpfay:vmonf[kqkdekdifonf// 1958-ckeSpfZGefvwGif/ rGefjynfol@wyfOD;wGif/ ekdifiHa&;vrf;pOfajymif;vJr_=uD;w&yfjzpfay:&ef ta=umif;jzpfvmonf// vufeufudkif awmfvSefa&;rSonf/ ygvDrefwGif;/ 'Drdkua&pD wdkufyGJ toGifodk@ ul;ajymif;a&;[laom/ tawG;tac: t,ltqonf/ rGefjynfol@wyfOD;ygwD twGif;Y tiftm; =uD;rm;pGm jzpfay: vmonf// rGeftrsdK;om;wkd@. vufeufudkfif awmfvSefa&;(10)eSpf/ (10)rdk;umv/ 1948-rSonf/ 1958-ckeSpfumv tawmtwGif; wGif/ ekdifiHwumeSihjf ynfwGif;ekdifiHa&;tajctaewdk@rSm/ rsm;pGmjzpfay:ajymif;vJvmonfudk/ rGefjynfol@wyfOD; acgif;aqmifrsm;u owdxm;rdonf// awmwGif; vufeufudkif awmfvSefa&;tay: okH;oyfa0zef qef;ppf vm=uonf// Tvufeufukdif awmfvSefa&; a=umifh jzpfay:vmaom rGeftrsdK;om;. tusdK;tjrwf/ t&SKH;tekdifudk/ okH;oyfa0zef/ qef;ppf vm=uonf// T(10)eSpfumv tawmwGif;wGif jynfwGif;Y jzpfay:ajymif;vJ vmaom ekdifiHa&;tajcaeudk qef;ppfa0zefrSK jyKvm=uonf// jynfolvlxk. 'Drdkua&pD/ tjrifwkd;wuf jrifhrm;vmrSK/ 'Drdkua&pD vSKyf&Sm;rSKukdvnf;/ okH;oyf vm=uonf// ygvDref 'Drkdua&pD abmiftwGif;rS ekdifiHa&; wkdufyGJonf/ t&Sdef[kef jyif;xef vmonfudkvnf; okH;oyfrdvm=uonf// Tokd@aom/ jynfwGif;jynfy ajymif;vJaeaom/ ekdifiHa&;/ ppfa&; rsm;udk avhvm okH;oyfjyD;/ rGeftrsdK;om;wkd@twGuf/ taumif;qkH; tudsK;jyKedkifaom enf;vrf;/ ekdifiHa&; vrf;pOf wpf&yfokd@/ ajymif;vJ csrSwf&ef rGefjynfol@wyfOD;&Sd acgif;aqmif rsm;=um;wGif/ tajctwif aqG;aEG;pjyKvmonfudk awG@&onf// wzufwGifvnf; vufeufudkfif awmfvSefa&;onf/ wjznf;jznf;/ jyKduGJ/ usqif;vmonfudk vnf; okH;oyf vmrd=uonf// Armwyfrawmf. xkd;ppfukd awmwGif; vufeufudkfif tiftm;pkwkd@onf/ tvl;tvJ/ cHvm&onf// awmfvSefa&; e,fajrrsm; vufvGwf qkH;&SKH; vmonf// usOf;ajrmif;vmonf// jynfoleSifh a0;&mokd@ vGifhpifoGm;=uonf// rrSefuefaom/ rSm;,Gif;onfh/ tcsdK@awmwGif; vufeufudkif awmfvSefa&; tzGJ@pnf;rsm;. vkyf&yfrsm; a=umifhvnf;/ toD;oD;aom/ awmwGif;/ vufeufudkif tiftm;pktay: jynfolrsm;/ ,kH=lunfrSK/ axmufcrSK/tm;ay;rSK/ avSsmhenf;vmonf// vufeufudkifwkdufytay:/ jynfol H GJ rsm;=unf,kHrSK/ r&Sdjzpfvmonf/ xda&mufaom/ tpkd;&. trsdK;rsdK; 0g'jzef@rSKa=umifhvnf; jynfolrsm; awGa0vmonf// trsdK;rsdK;eSdfyfpuf nSif;yef; cH&vGef;Ivnf;/ jynfolrsm;onf/ jynfwGif;ppftay:/ atmheSvkH;emvmonf// jynfwGif;ppfudk tqkH;owf apcsifvm=uonf// jynfwGif;ppf tqkH;owfa&;/ jynfwGif;jidrf;csrf;a&;twGuf/ awmif;qkdvm=uonf// tkH=uGI ta&;qkdvmonf//

290

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

Todk@ ajymif;vJaeonfh/ jynfwGif;jynfy tajctae t&yf&yfwkd@udk a0zefqef;ppf okH;oyf jyD;/rGeftrsdK;om;rsm;twGuf taumif;qkH;tusdK;jyKekdifaomenf;vrf;udk a&G;cs,fqkH;jzwf&ef rGefjynfol@wyf OD;acgif;aqmifrsm;u =udwfI =udK;pm;aeonfh tcsdefjzpfonf// jynfwGif; tajctaeeSifh ekdifiHwum tajctaewkd@udk avhvmjyD;/ rGefjynfol@wyfOD;wGif/ tjrifopf tawG;ac:opf ajymif;vJ jzpfay:vmonf[kvnf; qkdekdionf// awmwGif; vufeufudkif f wkdufyGJrSonf/ jrdK@ay: ygvDref'Drdkua&pD wkdufyGJtoGifokd@ ul;ajymif;jcif;u/ rGeftrsdK;om; tusdK;udk ykdrdkI o,fykd; aqmif&Guf vmekdifrnf[k wyfOD;acgif;aqmifwkd@u jrifvm=uonf// xkd@a=umifh rGefjynfol@ wyfOD;A[kdaumfrwDonf/ vufeufeSifh 'Drdkua&pD vJvS,f&ef aemufqkH;wGif OD;ek. urf;vSrf;csufudk oabmwl vufcHvmonf// Todk@ rGefjynfol@wyfOD; wGif tjrifopf tawG;ac:opf/ jzpfay: ajymif;vJ vmonfudk/ ta0;a&muf aeonfh ekdifa&$usifwOD; tcsdefrSDrodvkduf&ay// rGefjynfol@wyfOD;. twGif;a&;rSL;jzpfol ekdifcsrf;rGef. jyefpmtay:tjynfh0,kH=unfjyD;/ rGefjynfol@wyfOD;onf/ OD;ektpkd;&eSifh tay;,lvkyfjyD; vufeufcsvdrfhrnfr[kwf[k edkifa&$usifu,kH=unfpdwfcsaerdonf// rGefjynfol@wyfOD;eSifh tpkd;&/ aqG;aEG;rSK pvsSifpjcif;yif yJcl;&kd;rwGif a&muf&Sdaeaom/ ekdifa&$usiftm; vlvGwfItckdifrm ac:ckdif;cJhonf//rGefjynfol@wyfOD;. A[kdtvkyftrSKaqmif wOD;jzpfol ekdifom[eftm; apv$wfcJhjcif; jzpfonf// ekdifom[efonf/ yJcl;jrdK@wGif aejyD; OuUXekdifa&$usifeSifh tqufoG,f&ekdiatmif trsdK;rsdK;=udK;pm;cJhonf// okd@aomfuGefjrLepfygwD f u wrifzefwD;I wm;jrpfxm;ojzifh/ OuUXekdifa&$usiftm; rawG@ekdfifcJh[kqkdonf// xkdodk@ uGefjrLepfygwDrS wrifwum wm;jrpfxm;ojzifh rdrdonf ekdifa&$usiftm; rdrdrawG@cJh&onfh ta=umif;udk ekdifom[efonf/ rGefjynfol@wyfOD; tvkyftrSKaqmifaumfrwDodk@ tpD&ifcH wifjycJhonf// rGefjynfol@wyfOD;. ekdifiHa&;vrf;pOf ajymif;vJrSKa=umifh/ ekdifxGef;cifeSifh ekdifoef;wifwdk@eSpfOD; onf/ rGefjynfol@wyfOD;XmecsKyfokd@ jyefoGm;&ef ta=umif;ay:vmonf// ekdifa&$usifwpfOD; wnf;rjyefbJ/ yJcl;&kd;r uGefjrLepfpcef;wGif usef&pfcJhonf// ekdifxGef;cifeSifh ekdifoef;wifwkd@ eSpfOD;onf rdrdtpDtpOfeSifhrdrd jyef=u&ef oabmwl=uonf// wa,mufwjcm;pDjyef=u&ef oabmwl=uonf// ekdifxGef;cifonf a&mifeDawmwGif;pcef;rS wqifh yJcl;anmifav;yifjrdK@ okd@oGm;rnf// xkdrSwqifh armfvjrdKifbufokd@ tqifhqifh oGm;rnfhvrf;udk a&G;cs,fonf/ xkdpOfumvonf/ oGm;a&; vma&;onf/ tvGeftEW&m,frsm;jyD;/ tvGefowdxm;&aom/ tcsdefumvjzpfonf// yJcl;anmifav;yifqkdonfrSm/ awmwGif;vufeufudkif awmfvSefa&; tiftm;pkrsm;/ oGm;vmusufpm;&mae&mjzpfI/ tvGefemrnf=uD;aom/ a'ojzpfonf// ppfaxmufvSefa&;eSifh/ ykvdyfawG/ ajc&SkyfItvGefowdxm;&aomae&ma'ojzpfonf//

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

291

edkifxGef;cifonf a&mifeDpcef;rS eHufapmapm xGufvmjyD; awmwGif; vrf;wavSsmufwGif/ yefyef;=uD;pGm/ a&SmufvSrf; vmcJhonf// anmifav;yifjrdK@ a&mufaomtcg wae@wm wnwm tem;,l tdyfpuf&ef pdwfqENjzpfay:vmonf// ab;tEW&m,fwkd@udk rrSKedkifawmh ay// aumvdyfausmif;om;b0u/ rdrdtvGef&if;eSD;cJhbl;ol/ ausmif;aebuf oli,fcsif;/ anmifav;yifrS/ aumvdyfausmif;olwOD;udk/ jyefvnf owd&rdonf// TtrsdK;orD;tdrfY wnwmrSs/ oGm;a&muf tem;,l tdyfpuf&vSsif/ aumif;avpG[k pdwfqEN jzpfay:vmrd onf// Tausmif;aebuf oli,fcsif;udkrl pdwfcs&aumif;onf[k pdwfxJY jzpfay:rdonf// rdrdtay:Y rnfhokd@r# opPm razgufedkif[kvnf;/ cdkifrmpGm ,kH=unfonf// xdkrdef;rydsK. tdrfudkpkHprf;I ta&mufa&SmufvSrf; oGm;cJhonf// awG@=uawmhvnf; eSpfOD;om;onf/ 0rf;omvkd@rqkH;/=unfel;vkd@rqkH; jzpfcJh=u&onf//teSpfeSpftvvurawG@& cGJcGmvmcJh&aom ausmif;aebuf oli,fcsif;wOD;udk ,ckvkd jyefvnfqkHawG@&aoma=umifh/ xdkanmifav;yif ol/rdef;rysdKonfvnf;/twdkif;rod0rf;omaerdonf// edkifxGef;cifonfvnf;/ vrf;wavsSmuf vkH;wGif/ armyef; vmcJhorSs/ ,ckrSyif/ tarmajy awmhonf// aumvdyf ausmif;=uD;rS xGufvmjyD; uwnf;u wOD;udkwOD; rawG@cJ&onfrSm/ h umv =umanmif;jyD; jzpfonf// udk,fpD/ udk,fiS tdrfaxmifusjyD; om;oRD;rsm;yif/ toD;oD; &&Sd ae=ujyD;jzpfonf// okd@aomf i,foli,fcsif;/ ausmif;aebufrdk@/ rnfrSsyif tcsdefumv/ =umanmif;cJhaomfvnf;/ wOD;udk wOD;rarhedkif=u// tjrJowd& wrf;w =upjrJyif// ,ckvkd jyefvnf qkHawG@ &aomtcg/ eSpfOD;om;wkd@. i,frli,fp&kdufrsm;yif jyefvnf ekd;=um; x=uG vmonf// eSpfOD;om;wkd@rSm wuf=uGrSK ekysdKrSKwkd@onf touf0if vSKyf&Sm;vmonf// jyefvnf vef;qef;vm=uonf// xkdanmifav;yifol ysdKjzLacsmonf rdrd. ausmif;aebuf i,foli,fcsif;udk tvGeftm;& 0rf;ompGm jyKpk,k,onf// wnwm rdrdtdrfY tdyfpuf tem;,ljcif; udkrl/ tvG,fwul =unfjzLpGmyif vufcHvkdufonf// okd@aomf xkdodk@ eSpfOD;om;/ =unfeL;=unfjzL ae=uonfhtjzpfudk ab;rSaeI rjrifvr&Skpdyfh kd edkifaom olwOD; &Sdaeonf// xdktjzpfudk olwdk@eSpfOD; vkH;0 r&dyfpm; rdacs// xkdrdef;rysdK. vifa,muFsm;onf/ awmwGif;rS vufeufudkif awmfvSefa&;orm;wOD;jzpfonfh ekdifxGef;cif . tjzpfrSefudkodaomtcg/ a'golykefxavawmhonf// awmwGif;rSvmaom ekdifxGef;cifudk qkd;oGrf;aom vufeufudkif aomif;usef;olwOD; tjzpfjrifonf// tpkd;&. jypfrSKeSifh ywfouf aeaom vlwOD; jzpfaeonfhtwGuf rdrd. rdom;pkyg tEW&m,f usa&muf vmekdifonf// rdrd.cspfZeD;udk TawmwGif; aomif;usef;olwOD;eSifh rnfokd@rSs/ rywfouf rqufpyf apcsifyg// olwdk@eSpfOD;om; =unf=unf jzLjzL/ =unfeL; ae=uonfh tjzpfudk vnf; rnfok@dr# qufvuf oD;rcH ekdifawmhacs// xkda=umifh anmifav;yifol xkdysdKjzLacsm.

292

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

vifa,muFsm;uyif/ ykvdyfudkwdwfwcdk; vufxdyfxkd;/ta=umif;=um;cJhonf// nwGif;csif;yif ekdifxGef;ciftm;zrff;qD;apcJhonf// rdrd. aumvdyfausmif;aebuf oli,fcsif;tdrfY wnwm at;at;aq;aq; tem;,l tdyfpuf&ef =uH&G,fcJhaom/ ekdifxGef;cifonff/ ykvdyftcsKyfpcef; Yom pHjref;cJh&onf// xkdokd@edkifxGef;cifeSifhekdifoef;wifwdk@eSpfOD;jyefvmjyD;aemuf/ ekdifa&$usifwpfOD;wnf;/yJcl;&kd;rwGif usef&pfcJhonf// xdkpOfrGefjynfol@wyfOD;ygwDY/ vrf;pOf ajymif;vJa&;twGuf/ tm;oGefcGefpkduf aqmif&Guf vmonfudk awG@&onf// Tonfudk tcsdefrSDwm;qD;ekdif&ef/ ekdifa&$usifonf aemufxyf pmwpfapmif a&;om;jyD; rGefjynfol@wyfOD; A[kdaumfrwDodk@ ay;ykd@cJhao;onf// 4if;pmwGif/ zqyv tpkd;&onf rnfonfhtcgurS &kd;om; ajzmifhrwfjcif;r&Sdc/Jh tpOftjrJ aumufuspf pif;vJwwfaom t=uHOm%f&Sdonf// zqyv tpdk;&onf jynfol@&JabmfygwD tay: aumufuspf pif;vJcJhonfukd axmufjy a&;om;xm;onf// zqyvtpkd;&onf/ jynfol@&JabmfygwDeSifh eSpfOD;eSpfzufoabmwljyD;/ typftcwf&yfpJa&; vkyfxm;=uonf// eSpfOD;eSpfzuf oabmwl owfrSwfxm;aom ae&mrsm;wGif/ tpkd;&wyfonf4if;/ jynfol@ &Jabmf wyfrsm;onf4if;/ toD;oD;ae=u&ef oabmwl cJh=uonf// typfcwf &yfpJa&; oabmwlnDcsufY rdrd *wdjyK xm;onfhtwdkif; zqyv tpdk;&onf rapmifhxdef;bJ/ jynfol@&JabmfygwD wyfrsm;csxm;aom ae&mteD;odk@ rdrdwyfrsm;udka&S@wkd;I wjznf;jznf; csvmjcif;// Armwyfrsm;udk ykdrdktiftm;jznfhcsxm;vmjcif;// aemufqkH;wGif/ jynfol@&Jabmf wyfrsm;pk&kH;&Sd aeaom ae&mukd tpkd;&. ppfwyfu ppftiftm;jzifh oGm;a&muf 0kdif;jyD; twif;t"rR vufeufcsckdif;cJhonfta=umif;udk tao;pdyf xnfhoGif; a&;om;xm;onf// h aemufqkH;wGif/ rvGJra&SmifomIjynfol@&JabmfygwDonf/ vufeufcsoGm;&onfta=umif;/ h &kd;&kd;om;om;jzifh vufeufcs oGm;jcif; r[kwfa=umif;udk owday; a&;om; oGm;onf// 4if;tjyif ygvDrefwGif OD;ek. oef@&Sif; zqyv tpkd;& ekdifoGm;jcif;tay:/ ppfwyfrS AdkvfcsKyfrsm;uvkH;0rauseyf=uonfhta=umif;//xkd@a=umifhppfwyfrS ppfAdkvfcsKyfrsm;tcGifhtcg oifh&if/ tm%modrf;&ef tajctae &Sdaeonfh ta=umif;udkyg xnfhoGif; a&;om; az:jyxm;onf// okd@aomf ekdifa&$usif.pmonf tcsD;eSD; jzpfcJh&onf// rGefjynfol@wyfOD;A[kd&Sd acgif;aqmifrsm;u tav;teuf rxm;cJh=uay// rGefjynfol@wyfOD;onf/ Oya' abmifwGif;okd@ 0ifa&; udpPeSifh ywfoufjyD;/ tpkd;&bufrS oufqkdif&m yk*~dKvfrsm;eSifh awG@qkH aqGaEG;&efoabmwlonf// yxrOD;pGm/ rGefjynfol@wyfOD; udk,fpm;vS,f tzJG@wzGJ@ a&G;cs,f apv$wfa&;udk oabmwl=uonf// rGefjynfol@wyfOD;/ A[kdtvkyftrSKaqmif. qkH;jzwfwm0ef ay;csuft&/ ekdifiHa&; aqG;aEG; &mwGif/ vdrRm

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

293

yg;eyfrSK&SdoedkifaiGodef;eSifh rGefjynfol@wyfOD;ygwD. twGif;a&;rSL;ekdifcsrf;rGefwdk@ OD;aqmifaom l udk,fpm;vS,f tzGJ@wzGJ@udk a&G;cs,fjyD; y%mr apv$wfcJhonf// 4if;aemuf udk,fpm;vS,f tzGJ@udk/ ekdifqdwfekd@tm; xyfrH jznfhpGyfI zGJ@pnf; vkdufonf// 1958-ckeSpf/ Zlvdkifvqef; avmufwGi/f 4if; udk,fpm;vS,ftzGJ@onf yxrOD;pGm/ oHjzLZ&yfjrdK@/ trSwf(28) ajcvsif wyf&if;rS/ wyf&if;rSL;'kwd, AkdvfrSL;=uD;xGef;vif;40eSifh awG@qkH&ef/ oHjzLZ&yfjrdK@odk@ wufcJh onf//eSpfOD;eSpfzuftjyeftvSef/ a=uvnfpGm/ aqG;aEG;cJh=uonf// ajyvnfrSK&&SdcJh=uonf// xkdrSwqifh rGefjynfol@wyfOD; udk,fpm;vS,ftzGJ@onf &efukef&Sd tpkd;& bufqkdif&m yk*~dKvf rsm;eSifh xyfrH aqG;aEG;&ef &efukefokd@ oGm;a&muf cJhjyefonf// xkdpOfu tpkd;&./ jynfwGif; jiDrf;csrf;a&; aqG;aEG;a&;rlwGif/ awmwGif; vufeufudkif tzGJ@pnf;eSifh tpkd;&buf qkdif&m yk*~dKvfrsm;/ wkduf&kduf aqG;aEG;cGifh rjyKacs// yxrOD;pGm awmwGif; vufeufukif tzGJ@pnf; d onf/ ppfwyfrSoufqkdif&m ppft&m&Sdyk*d~Kvfrsm;eSifh yxrOD;pGm aqG;aEG;&onf// 4if;ppfbuf qkdif&m yk*~dKvfrsm;eSihf aqG;aEG;I ajyvnfrSom/ tpkd;& bufqkdif&m yk*~dKvfrsm;eSifh xyfrH aqG;aEG;cGifh&&Sdonf//xdkpOfu vufeufcsa&; aqG;aEG;&mrSm ppfa&;udpP eSifh ekdifiHa&;udpPudk ol@tydkif;eSifhol cGJjcm;xm;onf// ppfudpPrsm;udk OD;pGm aqG;aEG; ajyvnf jyD;rS edkifiHa&;udp P t00udk aqGG;aeG;&ef tpdk;& bufqkdfif&m yk*~dKvfrsm;eSifh awG@qkHcGifhjyKonf// tpkd;&bufrS oufqkdif&m yk*~dKvfrsm;eSifh aqG;aEG;yGJwGif rGefjynfol@wyfOD; udk,fpm;vS,frS/ tcsuf(6)csuf udk wifjyaqG;aEG; cJhonf// 4if;wkd@rSm/ (1) rGefjynfe,f/ rJpm&if;udk oD;jcm; aumufcHay;&ef/ (2) rGefjynfol@wyfOD; ygwDudk Oya'abmifwGif; w&m0if csufcsif; zGJ@pnf;cGifh ay;&ef (3) vmrnfh rJa&G;aumufyGJwGif/ rGefjynfol@ wyfOD;ygwDrS yg0if,SOfjyKdkif cGifhjyK&ef/ paom tcsufrsm;yg0ifcJhonf//usefaom awmif;qkdcsufrsm;rSm/ pD;yGm;a&; vkyfudkifcGifheSifh axmufyH ulnDrSKudpP/ vlrSKa&; udpP wkd@jzpfonf// 4if;awmif;qkdcsufrsm;onf/ vkdufavSsm ekdifaom/ ekdifiHa&; awmif;qkcsufrsm; jzpfojzifh tpkd;&onf/ vG,fvG,f ululyifvkdufavSsmcJhonf// d xkdokd@eSpfOD;eSpfzuf aqG;aEG;rSK tqifajyvmjyD; jzpfojzifh 1958-ckeSpf Zlvkdifv(19)&ufwGif/ uGmefvSmaus;&Gme,fwGif/awmfvSefvSKyf&Sm;aeom/rGefjynfol@wyfOD;rS wyfrSL;Adkvf'GwftzGJ@rS/ Adkvf'Gwf/ AkdvfpHa&$/ q&m[kd/ q&muGefbvmwkd@ acgif;aqmifonfh tzGJ@onf oHjzLZ&yf&Sd trSwf(28)/ ajcvsifwyf&if;/ wyf&if;rSL; 'kwd,/ AkdvfrSL;=uD;xGef;vif;xHwGif/ vufeufcs/ tvif;0ifcJhonf//

40

aemifjrefrmhqkd&S,fvpf vrf;pOfygwD/ twGif;a&;rSL;tzGJ@0if/ jzpfvmol//

294

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

1958-ckeSpf/ Zlvkdif(20)&ufwGif/ rGefjynfol@wyfOD; obmywd tzGJ@0ifrsm;eSifh A[kdaumfrwD tzGJ@0ifrsm; jzpf=uaom/ ekdifatmifxGef;/ q&mbkd;pdef/ twGif;a&;rSK;ekdifcsrf;rGef/ edkfifaiGodef;/ Adkvfqdwfedk@/ rGefxGef;armif/ ekdifatmifwifh/ acgif;aqmifaom/ vlaygif;500/ ausmfyg0ifaom tzGJ@onf/ yi&Gm bkef;awmf=uD;ausmif;Y/ Adkvf=uD;xGef;odef;xH/ tvif;0if a&mufcJhonf// xkdyi&GmrSwqifh/ um;rsm;jzifh/ oHjzLZ&yfjrdK@odk@ oGm;a&muf=uonf// 1958-ckeSpf Zlvdkifv (20)&ufae@nrSmyif/ rGefjynfol@wyfOD;tzGJ@0if&Jabmf(20)cef@onf/ a&;jrdK@e,f&Sd/ wyfrawmf okd@ tvif;0ifcJh=ujyD;/ xkdrSwqifh oHjzLZ&yfodk@ a&mufvm=uonf// rGefjynfol@wyfOD; tzGJ@0ifrsm;. tvif;0if vufeuftyfyGJudk/ 1958-ckeSpf Zlvkdifv(23) &ufae@wGif/ armfvjrdKifjrdK@ rdkif'guGif;wGif usif;yygonf// rGefjynfol@wyfOD; wyfzGJ@0ifaygif; (1111)wkd@onf/ vufeufukdifwkdufyGJ toGifrSonf/ ygvDref 'Drdkua&pD wkdufyGJ toGiokd@ f ajymif;jyD; Oya'abmiftwGif;okd@ 0ifa&mufvma=umif;udk twdtvif; w&m;0ifa=unm cJ=h uonf// wqufwnf;wGif/ awmwGif;wGif/ rGefjynfol@wyfOD;eSifh qufoG,faom vufeufudkif awmckdolrsm; vkH;0r&Sdawmha=umif;/ rGefjynfol@wyfOD;trnfcHI/ awmxJwGi f qufvuf aqmif&Guf aeolrsm;onfvnf;/ rdrdwdk@eSifhvkH;0 rywfoufa=umif; twdtvif; a=unmcJhonf// Trkdif'guGif; vufeuf ay;tyfyGJ tcrf;em;odk@ te,fe,frS rGefvlrsdK;aygif; axmifaomif; ru vma&muf =unfh&SK=uonf// u|efawmfudk,fwkdif oGm;a&muf=unfh&SkcJhonf// u|efawmf onf touftm;jzifh (16)eSpfr#yif&Sdao;onf// armfvjrdKif trSwf(1)wGif ynmoif=um; aeonfh tcsdefjzpfonf// armfvjrdKifjrdK@/ rkdif'guGif;Y usif;yaom xkdae@ tcrf;em;wGif/ vlaygif; (1111)a,muf &Sdonf[k ausjimonf// tvif;0ifrnfh rGefjynfol@wyfOD; wyfzGJ@0ifwkd@onf/ wef;pDae=ujyD;/ oufom taexm;wGif &yfae=uonf// vufeufrygbJ/ wef;pDrwfwyf&yf ae=u&onf// rdrdwkd@cstyfaom/ vufeufrsdK;pkHrsm;udkrl/ pifa&S@wGif/ tpD&D wef;pDIaxmifxm;onfudkawG@&onf//eHeufapmapma&S@&yfrSxGufay:vmaom aeonfyif tawmfjrifh vmjyD;jzpfonf// aea&mifjcnf atmufwGif/ vufeufcsrnfh rGef&Jabmf uav; rsm; wef;pdD rwfwyf&yf&if; trdef@ukd apmifhqdkif; ae=uonf// xdkwdwfqdwf jidrfoufpGm wef;pD &yfwef@aeaom rGef&Jabmfwkd@. rsufeSmjyif wnfhwnfhud/k eD&Jaom aevkH;=uD;u yljyif;aom tvif;a&mifjzifh rnSmrwm/ xdk;pdkufxm;onf// rGef&Jabmfwkd@. rsufeSm onf/ jidK;i,fae=uonf// odrfi,faeonf// &$ef;vef; wuf=uGjcif; vkH;0r&Sdonfudk awG@&onf// yifyef; EGrf;e,fjcif;/ ay:vGif aeonf// rGef&Jabmfwkd@onf yljyif;aom aea&mifjcnf 'g%fudk cH&if;/ rnDrnmeSifh =udK;pm;jyD; rwfwyf&yf ae=uonf// rvSKyfr&Sm; yifyef;=uD;pGm trdef@udkapmifhqdkif; ae=uonf// TjrifuGif;udk jrif&ol rGefjynfol vlxk y&d\wfw@kd onf/

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

295

tvGefcHjyif;onfha0'emwrsdK;udk jyif;jyif;xefxef cHpm;apcJhonf//rGeftrsdK;om; vli,fwOD; taejzifh/ u|efawmfonf tvGef0rf;enf; a=uuGJ rdygonf// &Sufvnf; tvGef&Sufrdonf// twdkif;rodcHpm;rdygonf// rcHcsifpdwfawG/ emusnf;pdwfawG/ &SufpdwfawGom uGsefawmhf. &ifrSmjynfheSuf/ wif;=uyf vmonf// vli,fausmif;om; wOD;omjzpfojzifh/ rnfokd@aom/ edkifiHa&;tjrifr&SdcJhyg// rSm;onf/ rSefonfudkvnf; rqkH;jzwfwwfyg// okd@aomf rdrdvlrsdK;u/ wyg;aom vlrsdK;tm;/ vufajrSmuf t&SKH;ay; tnHhcH&onf// rGefvlrsdK;wkd@ 'l;axmufyGJ jzpf onf/ [laom todonfom uGsefawmftm; jyif;jyif; xefxef edSyfpufaeonf// h rGefvlxkxJu tcsdK@wdk@onf/ rGefppfom;wkd@udk =unfhjyD; rsuf&nfrsm;yif yg;jyifay:odk@,kdpD; usqif;vmonf// rnfokd@aom cHpm;csufeSifh rsuf&nf usonfudkrl twdus rod&yg// 0rf;omI usaom rsuf&nfawmh rjzpfekdfif/ 0rf;enf;I usaom rsuf&nfom jzpfekdifonf[k u|efawmfh pdwfxJrSm jzpfay:aerdonf// tcsKd@aom rGefy&d\wfwdk@onf/ trsdK;rsdK; a&&Gwf ajymqkd aeonfudkvnf; =um;&onf// awmufacgufol/ rauseyfolvnf; &Sdonf// rdrdwdk@ tjrifudk trsdK;rsd; xkwfaz: ajymqkd ae=uonf// tcsdK@u axmifxm;aom vufeuf =uD;i,fudk =unfhI eSajrmwo jzpfae=uonf// Tvufeuf =uD;i,fwkd@udk rGefjynfolwkd@. ac|;enf;pmjzifh teSpfeSpf tvvu pkaqmif; vmcJh&onf[kvnf; tcsdK@u a0zefajymqdk ae=uonf// TuJhokd@ ac|enf;pm pkaqmif;aiGjzifh/ teSpfeSpf tvvu 0,f,l pkaqmif; &&Sdxm;onfh vufeuf=uD;i,frsm;udk/ &efoltm; ,ckvkd xkd;tyfay;vkduf&onfh tjzpfudk xdkolwdk@u rjrifvdk=uay// rGefvlrsdK;wkd@. ac|;enf;pmjzifh 0,f,l pkaqmif; xm;aom vufeufwkd@udk &efoltm; xkdtyf ay;&awmhrnf [laom todu u|efawmftm; tvGef ajcmufjcm;apcJhonf// txl;yif 0rf;enf;rdonf// u|efawmf teD;tem;wGif &Sdaom rGefvli,f tcsdK@onf/ wef;pDaxmifxm;aom vufeuf =uD;i,fwkd@udk oGm;a&muf vk,l&efk pdwfjzpfay:rdonf[k ajAmifyif xkwfaz: ajymqkd=uonf// u|efawmfh uJhokd@yif te,fe,f t&yf&yfrS vma&muf =unfh&Skol txJrS tcsKd@wdk@onf 0rf;enf;vGef;I =udwfI wdwfwqdwf/ idk&SdKuf=uonf// ajymifvufatmif qDokwfvdrf; xm;aom/ aoeyfrsm;udk =unfhjyD;eSajrm=uonf// aeyljyif;jyif;atmufrSm rvSKyfr,Suf jidrfoufpGm rwfwyf&yfae=uaom tvif;0if rGef&Jabmfrsm;udk =unfhjyD; oem;ae=uonf// tcsdK@aom rGeftrsdK;orD;rsm;onf/ cHpm;csuf jyif;xefvGef;I pdwfurxdef;ekdif/ toHyif dk xGufI ikd,kdonf// rsuf&nfylrsm;yif/ yg;jyifay:odk@ wvdrfhvdrfh ,kdpD;usqif; vm=uonf// tvif;0ifwJhtcrf;em;pv#if rGefjynfol@wyfOD; wyfzG@J0if tm;vkH;. udk,fpm;/ wyf&if;rSL; jzpfol/ AdkvfpHa&$u umbGef aoeyf wvufudk/ a&S@awmifwkdif;/ wkdif;rSL; AdkvfcsKyfoef;az

296

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

xHodk@ ay;tyf&onf//41 xkd@aemuf/ rGefjynfol@wyfOD;. obmywdjzpfol ekdfifatmifxGef;u/ rdrdwkd@ rGeftrsdK;om;awG/ tb,fa=umihf vufeufudkfif awmfvSefa&;udk pwif cJh&onfh ta=umif;/ ,ck tb,fa=umifh/ vufeufeSifh 'Drdkua&pD vJvS,f &onfh ta=umif;eSifh rdrdwkd@.tem*gwf edkifiHa&;vrf;pOfudkyg rGefbmomjzifh rdef@cGef; ajym=um;cJhonf// xkd@ae@ jrifcJh&wJh jrifuGif;udk uGsefawmfonf Twouf rarhedkifyg// ppfatmifedkifolwdk@/ usif;yaom ppfatmifyGJ tcrf;em; r[kwfrlbJ// ppf&SHK;Iusif;yaom/ ppf&SHK;olwkd@. tnHhcHyGJ jzpfaeonf// jrif&ol. pdwfeSvkH;udk nSdK;i,faponf// rGeftrsdK;om; vli,fwOD; taejzifh/ u|efawmfonf tvGef0rf;enf; a=uuGJrdygonf// &Sufrdonf// twdkif;rod cHpm;rdygonf// rcHcsifpdwfawG/ emusnf;pdwfawG/ &SupdwfawG &ifrSm jynfheSuf wif;=uyfvmonf// f 1948-ckeSpfrS pwifcJhaom/ rGeftrsdK;om;wkd@. vufeufudkfif awmfvSefa&;onf/ vufeuf a[mif;/ tusdK;yJ@ okH;av;vufjzifh t&if;wnfcJh=uonf// t=uyfwnf;rsdK;pkH/ 'kuQrsdK;pkH =um;rS vufeuf cJ,rf; rD;ausmufrsm;udk wpp t&if;wnf pkaqmif; vmcJh=uonf// rGefjynfolrsm;. rpm;&uf/raomuf&uf pkaqmif;aiG ac|;enf;pmrS axmufyHhay;urf;aom/ aiGa=u;jzifh/ 0,f,l pkaqmif;vmcJh=uonf// rGeftrsdK;om;wdk@.b0vGwfajrmufrSKtwGuf ar#mfvifhcsuf=uD;rm;pGm tm;xm; cJh=uonf// ,ckrl acwfrSD vufeufrsdK;pkHeSifh vltiftm;/ axmif*%ef;ausmf &SdvmaomtcgrS/ &efolxHyg;/ oGm;a&muf 'l;axmufjyD;/ xdk;tyf ay;vkduf=uonf// teSpftvvu/ tyifyrf;cHtqif;&JcH/ wefbdk;=uD;rm;pGm ay;jyD;/ tjrwf wedk; pkaqmif;odrf;qnf; vmcJhaom/ t&m0xLwckudk/ t"dy`g,frJhpGm/ yifv,f ork'N&m xJodk@ oGm;a&mufjyD; v$ifhypfvkdufonfeSifh wlaeonf// Ttjzpfudk jrifol rnfol@ udkrqdk &ifxkrem/ jzpfaprSm trSefyifjzpfonf// rGefjynfol@wyfOD;. enf;AsL[m ajymif;vJjyD;/ tvif;0if oGm;onfh jzpf&yfeSifh ywfoufI ekdifa&$usifonfvnf;/ rdrd.tjrifukd/ atmufygtwkdif; a&;om;xm;onfudk awG@&onf// 1956-ckeSpf pufwbFvmvrSm/ ae@&ufukdawmh/ twdtus rrSwfrdbl;/ ekdifatmifxGef;u/ ol&SdaewJh oHr&maus;&Gm/ pcef;rSaejyD; ta&;=uD;wJhta=umif; xl;&Sdw,f/ awG@qkH aqG;aEG;vkdw,f/ qkdjyD; u|efawmhqD uref;uwef;/ owif;ay; vmw,f// awmifuav;&GmrSm awG@qkH=ubdk@ csdef;qkd xm;w,f// u|efawmfu
41

xkdpOfu u|efawmfjrifonfrSm/edkifatmifxGef;udk,fwkdif/umbkdifaoeyfwvufudk/a&S@awmifwkdif;/wkdif;rSL; AkdvfrSL;=uD;aomif;=unfxH ay;tyfonf[k jrifonf// edkfifoef;wifudk ar;=unfhaomtcg/ ekdfifatmifxGef; r[kwf[kqkdonf// AkdvfpHa&$ jzpfa=umif;ajymonf// wkdif;rSL;rSmvnf;/ AdkvfcsKyfoef;az[k qkdonf//

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

297

vnf;/ csdef;qkdxm;wJhtwkdif;/ csdef;qkdxm;wJh ae&mrSm/ awG@qkHr,fvkd@ ta=umif; jyef=um; vkdufw,f// csdef;qkdxm;wJh ae@rSm/ ekdifatmifxGef;eJ@ twl/ ekdifcsrf;rGef/ ekdifqdwfekd@/ ekdifatmifwifh wkd@vnf; ygvm=uw,f/ u|efawmhfeSifh twl/ ekdifxGef;armifeSifh xdkif;rGeftzkd;=uD; wpfa,muf ygoGm;w,f// u|efawmfudk awG@awG@csif;/ ekdkfifatmifxGef;u/ jrefrmhtvif; owif;pm wapmif udk xkd;jyw,f// owif;pmxJrSm/ Armjynf uGefjrLepfygwD A[kdudk/ tpkd;&ppfwyfrS 0kdif;0ef;ydwfqdk@xm;jyD; jzpfwta=umif;/ r=umcifrSm/ tpkd;&wyfrS/ ocifoef;xGef; Jh eSihf Armjynf uGefjrLepfygwD A[kdaumfrwD0ifrsm;udk vuf&zrf;qD; edkifawmhrnf jzpfa=umif; a&;om;xm;wJh owif;udk awG@&w,f// jyD;awmh/ ekdifatmifxGef;&J@ ausmif;aebufoli,fcsif;OD;,k&Sdefu/ ekdifatmifxGef;qDa&;wJh pmwapmifudkvnf; u|efawmhudkjyw,f//tJ'DpmrSmtpkd;&wyfrS0kdif;0ef;ydwfqkd@xm;wJhtwGuf/ Armjynf uGefjrLepfygwDrSm/ avmavm q,fq,f =uKHawG@ae&wJh/ ppfa&; t=uyftwnf; tcuftcJwdk@udk/ OD;,k&Sdefua&;om;az:jyxm;w,f// tu,fIArmjynfuGefjrLepf ygwD omvSsif usqkH;oGm;&if/ usefwJh tjcm;awmwGif; vufeufudkif tzGJ@pnf; tm;vkH;wkd@[mvJ/ wzGJ@jyD;wzGJ@ tvkdtavSsmuf usqkH;oGm;rSm aocsmw,fvkd@ a&;om;xm;w,f// 'ga=umifh ekdifatmifxGef;wkd@ awmwGif; tzGJ@tpnf;taeeJ@/ Oya'abmifodk@ 0ifa&mufbkd@ wkdufwGef;xm;w,f// tu,fI Oaya' abmifodk@ a&mufvkd@ &Sd&if/ vmrnfh a&G;aumufyGJrSm/ ekdifatmifxGef; trwfjzpfbkd@twGuf/ ol@wkd@ todkif;t0kdif;rS 0kdif;0ef;ulnD yHhydk; ay;rnfh ta=umif;yg&Sdw,f// jyD;awmh rGefjynfe,f &&Sda&;twGuf/ Oya'abmif twGif;rSaejyD; wkdufyGJ0ifoGm;bkd@ wkdufwGef;xm;w,f// u|efawmfu owif;pm rSmygwJh owif;udka&m/ OD;,k&Sdefpmudkygzwf&SK avhvmjyD;/ trsm;&Jta&S@rSm/ 'Dvkd ajymcsvkdufw,f// Armjynf uGefjrLepfygwD[m tvkyform; vlwef;pm;wdk@&J@ a&S@aqmifygwD jzpfw,f// 'Dvkd wkdufyGJjzpfvdk@ acgif;aqmifrsm; usqkH;oGm;wmbJ jzpfjzpf zrf;cHxd/ oGm;&wmbJ jzpfjzpf upifhuvsm;jzpfjyD; vufeufcswJh tpOftvm r&SdcJhbl;// Armjynf uGefjrLepfrSm/ wAkdvfus wAkdvfwufwJh pepf&Sdw,f// Armjynf uGefjrLepfygwDrSm/ ocifoef;xGef;vkd acgif;aqmif aumif;awG/ &mausmf&Sdw,f// u|efawmfwdk@ rGefygwDrSmvkd/ acgif;aqmif ta&wGuf enf;aewm r[kwfbl; tu,fI ocifoef;xGef; tzrf;cH&onfh wkdifatmif pdk;&drfp&mrvkdbl;//

298

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

u|efawmfu tJ'Dvkd ajymvdkufawmhrS/ ekdifatmifxGef;wdk@ vlpkvnf; pdwfa=ueyf tm;&oGm;jyD;/ nae(3)em&DavmufrSm olwkd@pcef;qDudk jyefoGm;=uw,f// 'gudk =unfhvSsif/tJ'Duwnf;u/ ekdifatmifxGef;wkd@tkyfpk[m/ vufeufudkifawmfvSefa&; tay:/ ,kH=unfrSK avsSmhenf;aewmudk awG@&w,f// vufeufudkif awmfvSefa&; udk pGef@jyD; Oaya'abmifodk@ 0ifbkd@ pdwfqEN &Sdae=uw,f/ qkdwm xif&Sm; w,f// wzef/ ekdifaiGodrf;eJ@ ywfoufjyD; ajym&tkH;r,f// 1957-ckeSpfrSm ta=umif;wck aa=umifh/ edkifaiGodrf;[m oxkHc&kdif/ aumhu&dwf pcef;uae/ =umtif;e,f/ rGefjynfol@wyfOD; A[kdXmecsKyf &Sd&mudk ajymif;a&$@ oGm;a&muf aexdkif &w,f// ekdifaiGodrf; =umtif;e,f/ rGefjynfol@wyfOD; A[kdXmecsKyfukd a&mufvmjyD; b,favmufrS r=umygbl;/ rGefjynfol@ wyfOD;rSm tajymif;tvJawG jzpfvmw,f// rGefjynfol@wyfOD; A[kdrSm &Sdae=uwJh ekdifatmifxGef;/ ekdifcsrf;rGef/ edkifqdwfekd@eJ@ tjcm;olrsm;[m jynfwGif; vufeufudkif awmfvSefa&; tzGJ@pnf;rsm;&J@ ekdifiHa&; jzpfay:ajymif;vJrSKwkd@eJ@ (2)eSpfeD;yg; uif;uGmaevkd@bmrSrodvkdufbl;// ekdifaiGodrf;&J@ vSnfhpm;rSKudk cHvkduf&w,fvkd@ jrifw,f// 'DtcsufeJ@ ywfoufjyD; &Sif;vif;atmif/ tenf;i,f &Sif;jy&&if/ 1957-ckeSpf ekd0bFmvrSm/ ArmjynfuGefjrLepfygwD awmifydkfif; wm0efcHwpfOD;u u|efawmftm; awG@jyD; ta&;=uD;wJh udpPwpf&yfudk aqG;aEG;vkdwJhta=umif; ta=umif;=um; vmygw,f// ol,ck u&ifA[kd XmecsKyfrSm a&mufaewJhta=umif;/ u|efawmfhudk awG@vdkwJhta=umif;/ ta=umif;=um;vmygw,f// wpfae@csdef;qkdjyD;/ u|efawmfwkd@ ESpfOD;awG@=uw,f// tJ'D(Auy)ajratmuf wm0efcHu/ u|efawmfhudk awG@awmh/ rGefjynfol@wyfOD;&J@ tajctae udkajymjyw,f// olajymqkdcsuft& rGefjynfol@ wyfOD;taeeJ@csrf;at;rltwkdif; vufeufeSifh 'Drdkua&pD vJvS,fa&;twGuf vufcH&ef tvm;vm&Sdaew,f// zqyvtpdk;&u OD;csrf;at;&J@ZeD;/ ekdifaiGodrf;&J@ nDr roef;oef;rS wqifh ekdifaiGodrf;qDokd@ csOf;uyfjyD; =udK;pm; aew,fvkd@ twdtus olwkd@owif;&xm; wJhta=umif; ajymjyw,f// 'Dowif;udk u|efawmf taeeJ@ tjrefqkH;/ rGefjynfol@wyfOD;A[kdokd@ ta=umif; =um;jyD;/ tcsdefrD wm;jrpf apcsifw,fvkd@ajymygw,ff//

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

299

'Dtjyif/ tJ'Dvkd roef;oef;rS wqifh tpkd;&u =udK;yrf;wm tm;r&ao;vkd@/ rGefjynfol@wyfOD;taejzifh tjrefqkH; vufeufeJ@ 'Drdkua&pD vJvS,fa&; twGuf tpkd;&u &efukefwuUokdvf rGefausmif;om;rS wqifh rGefjynfol@wyfOD;udk =udK;pm; yrf;pm;/ pmay;jyefw,f// 'gayrJh rGefausmif;om;rsm;u pmudk zGifhzwfjyD;/ vufeufcsbkd@ pmjzpfaevkd@ tJ'Dpmukd ray;bJ azsmufzsuf ypfvkduf w,fvkd@ =um;od&jyefw,f// 'Dta=umif;awG tm;vkH;udkodjyD;/ u|efawmfvJ/ rdrdtjriftwkdif; pmwpfapmif a&;om;cg/ rGefjynfol@wyf OD;twGif;a&;rSL;/edkifcsrf;rGefqDudk vl=uKHeJ@ay;vkdufw,f// pmxJrSm zqyv tpkd;&[m/ tvGefuvdef Om%frsm;w,f// rnfonfh tcgrS &kd;om; ajzmifhrwfcJhjcif; r&Sdbl;// ,ck ekdifaiGodrf;rS wpfqifh/ rGefjynfol@wyfOD; vufeufcsbkd@ zqyv tpkd;&u =udK;pm;aew,f// 'ga=umifh vufeufeJ@'Drdkua&pD vJvS,fa&; tpDpOfudk tcsdefrD wm;jrpfbkd@ wkdufwGef; xm;w,f// ekdifcsrf;rGefvJ u|efawmfqDupmudk&jyD; wkd;wkd; wdwfwdwf aqmif&Guf&rJhtpm;/ vlykHtv,frSm/ ekdifaiGodrf;tygt0if a&S@rSm/ u|efawmhfpmudk zwfjyjyD;/ ekdifaiGodrf;udk tJ'D udpP [kwfr[kwf ar;jref;w,f// ekdifaiGodrf;vJ/ vlykH tv,frSm r[kwf rrSefa=umif; ajAmifjiif;qefw,f// 'geJ@ u|efawmf &xm;wJh owif;eJ@ ta=umif;t&mwkd@[m/ vkH;0 r[kwfrrSefwJh owif; jzpfw,fvkd@/ ekdifcsrf;rGefu u|efawmhqD pma&; ta=umif;jyef=um;cJhw,f// u|efawmftJ'Dvkdowif;ay;ta=umif;=um;jyD; (7)vavmuft=umrSm/ u|efawmf u owif;&xm;wJtwdkif; rGefjynfol@wyfOD;ygwDrSm/ vufeufcsbdk@ ajymif;vJrSK h awG jzpfay:vmw,f// odyfhjrefqef vGef;w,f// okH;ygwD wyfaygif;pkrS csrSwfxm; aom/ tpkd;&eSifhawmwGif; vufeufudkif tzGJ@pnf;wdk@ olrem/ udk,frem/ eSpfOD; eSpfzuf awGqkHjyD;/ jynfwGif; ppf&yfpJa&;/ jynfwGif; jidrf;csrf;a&; wnfaqmufa&; rludk jypfy,fjyD;/ wdwfwqdwf/ ekdifaiGodrf;eJ@ ekdifcsrf;rGefwdk@eSpfOD; &efukef&Sd A[kd ppf&kH;csKyfodk@ a&mufoGm;=uw,f// A[kdppf&kH;csKyfrS csay;aomrl(8)ckukd vufcHjyD; rGefjynfol@wyfOD;A[kdokd@ jyefvmcJh=uw,f// r=umcifrSmbJ vufeufrcs&if r&bl; qkdjyD;/ vufatmufcH tqifhqifhrS yk*~dKvfrsm;udk trdef@eJ@ qifhac: vmw,f// vufeufrcsol[m A[kdcsKyfudkifrSKudk emrcHoltjzpfeJ@ rSwfwrf;wifjyD; ta&;,l jcif;udk cH&r,fvkd@vJ jcdrf;ajcmuf jyefw,f//42
4w qmNicjatitj\mukj\7\

300

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

Tokd@ ekdifa&$usifonf trSefwkdfif; yGifhyGifhvif;vif;yif/ rdrd.=uKHawG@cJh&onfh tjzpfrSefudk xkwfaz: a&;om;xm;cJhonf// rnfokd@qkdap/ vufeufeSifh 'Drdkua&pD vJvS,fa&;udk vkH;0 t,kH=unfr&Sdo/l vkH;0vufrcH ekdifolaw/G rGefjynfol@wyfOD;Y tajrmuftrsm;&Sdfonf// rGefjynfol@wyfOD;uJhokd@ ytkd@0ftrsdK;om; vGwfajrmufa&;tzGJ@onfvnf; vufeuf eSifh 'Drdkua&pD vJvS,fa&;twGuf tvif;0if oGm;cJhonf// 4if;ygwDrsm; tvif;0ifwJhtay:/ tjypfjrifaom awmwGif; vufeufukdif tzGJ@pnf;rsm;/ tajrmuftrsm;&SdcJhonf// t&if;&Sif ygvD'Drdkua&pDtay: vkH;0/ r,kH=unf vufrcHolrsm;wGif/ uGefjrLepftzGJ@0ifrsm;onf/ xdyfrS yg0ifcJhonf// jynfo@l &JabmfygwD/ rGefjynfol@ wyfOD;eSifh ytdk@0f OD;vSaz/ AdkvfcsKyf csefZkHwdk@ acgif;aqmifaom/ ytkd@0ftrsdK;om; vGwfajrmufa&; tzGJ@wdk@. vufeufeSifh 'Drkdua&;pD vJvS,fa&; ezl;pnf;jzifh/ tvif;0if oGm;=uonfudk/ uGefjrLepfygwDrS jyif;jyif;xefxef tjypfwif&SKwfcs uJh&JcJhavonf// OuUX=uD; edkifa&Gusifonf/ t&if;&Sif ygvDref 'Drdkua&pD pHepftay: vkH;0 r,kH=unfojzifh/ tvif;0if&mwGif ryg0ifcJhay// yJcl;&dk;rwGif aomifwif usef&pfcJhonf// OuUX=uD;uJhokd@ oabmrwl olrsm;vnf; rGefjynfo@l wyfOD;wGif rsm;pGm&Sdygonf// 4if;wkd@rSm ekdifpdefausmf/ (aumhbdef;)/ ekdifoef;wif/ ekdifodef;ausmf/ ekdifpkd;wifh/ ekdifcifa&$/ ekdifodrf;armif/ ekdifodef;[ef/ Adkvfrif;ekdif(oxkH)/ ekdiftkef;cif/ ekdifatmif&Sdef/ edkifpHaiG wkd@onf/ edkifiHwum tajcaeudk qufvuf tuJcwfbdk@ vkdao;onf// ygwDnDvmcH ac:,ljyD;/ ygwD0ifwdk@. qENudkcH,l&ef vkdonf[k wifjy cJh=uonf// okd@aomf rGefjynfol@wyfOD; A[kd aumfrwD0if wkd@onf/ TwifjycsufudkvspfvsL&SkcJhonf/ TtcsufeSihfywfoufI ekdifa&$usifonfrdrd. cHpm;csuf udk atmufyg twdkfif; wifjyxm;cJhonf// oxkHc&kdifrSm/ wm0ef tqifhqifh&Sd yk*~dKvfawG jzpf=uwJh/ Edkifyef;om/ ekdifpkd;wifh/ ekdifodef;ausmf/ ekdifcifa&$/ ekdifoefwif/ ekdifodrf;armif/ ekdifodef;[efwkd@u/ pnf;a0; =ujyD;/ vufeuf csr,fqkd&if/ rGefjynfol@ wyfOD;rSm&SdwJh tqifhqifh wm0ef&Sd yk*~dKvfrsm;&J@qENudk cH,lbdk@vkd w,fvkd@ wifjycJh=uw,f// 'gayrJh edkifaiGodrf;[m 'Dwifjycsufudk tjyif;txef uef@uGufjiif; qefcJhw,f// jyD;awmh/ &Jabmfwkd@u xyfar;jyefw,f/ tu,fI 'Dvkd txufu A[kdaumfrwD vl=uD;rsm;&J@ qENeJ@bJ tvif;0ifcJhjyD;/ Oya'abmifodk@ a&mufvkd@/ arSsmfrSef;xm;onfh/ rGefjynfe,f ray:aygufcJh&if/ rnfolu wm0efcHrvJvkd@ ar;=ujyefw,f// edkifaiGodrf;ubJ/ 'DrSm &Sd=uwJh A[kdaumfrwD tm;vkH;u wm0efcHr,fvkd@ jywfjywf om;om; ajz=um; cJw,f// jyD;awmh ta0;ukd a&mufaewJh A[kdaumfrwD eSpfOD;jzpfwJh ekdifa&$usifeJ@ h

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

301

ekdifxGef;odef; wkd@&J@ qEN oabm wlnDrSK udka&m/ &,l jyD;jyD;vm;vkd@ ar;wJhtcg/ olwdk@ c&D;vGef aew,fvkd@bJ ajz=um; cJhw,f// ygwD&J@ 'kwd, acgif;aqmifwkd@u ekdifiHwum&J@ ekdifiHa&;tajctae/ jynfwGif; ekdifiHa&; tajctaewkd@udk avhvmjyD;/ ,ckvkd wa,muf rusef vufeufcswm rrSefbl;vkd@ jrif=uw,f// 'gayrJh txuf A[kdaumfrwDwdk@ &@JqENudk rvGefqef ekdifvkd@om/ vufavsmhjyD;/ vufeufcsoGm;=u &w,f// Todk@yif ekdifa&$usifwpfOD;onf/ rdrd&ifwGif;rScHpm;csufudkrodkr0Suf/ r&Sufra=umuf/ yGifhyGifh vif;vif;yif wifjy xm;cJonf// xdkpOfu rGefjynfol@wyfOD;udfk yDyD jyifjyif rzGJ@pnf;edkifcJh h ao;acs// ygwDnDvmcHudk tajcae ta=umif;a=umif;a=umifh ac:,l usif;yekdifcJhjcif; r&Sday// ygwDnDvmcH ac:,ljyD; trsm;qENcH,l&ef rvG,fulvSacs// odkd@jzpfI nDvmcH qkH;jzwfcsufjzifh tvif;0ifcJhjcif;vnf;r[kwfbJ/ygwDA[kdaumfrwD trsm;pk.qkH;jzwfcsufjzifhom/ tvif;0if cJhjcif;jzpfonf// Tokd@ t&if;&Sif 'Drdkua&pD ygvDreftay: vkH;0 t,kHt=unf r&SdI/ ekdifa&$usifonf t=udrf=udrf vufeufcsjcif;udk wm;qD;ekdif&ef =udK;pm;cJhonf// ratmifjrifcJhacs// trSef wu,fyif/ rGefjynfol@wyfOD;onf/ vufeufcsrnfudk od&aomtcg/ ekdifa&$usifwpfOD;wnf; raeekdifawmhbJ/ A*dk;&kd;rrS wqifhoxkHe,fodk@ qif;vm&ef qkH;jzwfcJhonf// Edkifa&$usifonf/ A*kd;&kd;rrS qif;rvmcif/ rdrd vkyfoifh vkyfxkdufaom/ udk,fa&; udk,fwm udpPw@kd udk pOf;pm; qkH;jzwfvkyfaqmifonf//rGefjynfol@wyfOD;rSrdrd.vkyfaz:udkifbuf&Jabmfwkd@onf/ wOD;rusef tvif;0ifoGm;=ujyD;jzpfonf// rdrdtaejzifh t&if;&SiygvDreftay: ,kH=unfrSK vkH;0r&Sdedkifyg// f ygvDrefwGif;wkdufyGJjzifh udkf,fydkifjyXmef;cGifh&Sdaom rGefjynfe,fw&yf az:xGef;vmrnf[kvnf; vkH;0 r,kH=unfyg// xkda=umifh rGeftrsdK;om; vGwfajrmufa&; twGuf/ vufeufudkfif awmfvSefa&;udk rav#mhaomZGJeSifh qufvuf qifEGJoGm;&ef oH"dXmefcsrSwfvkdufonf// rGefjynfol@wyfOD;. vufeufcsrnfh tcef;em;ae@wGif edkifa&$usif wpfOD;onf/ oxkHc&kdif wpfae&modk@ a&mufvmonf// vufeufrcsbJ usef&pfcJhaom/ OuUX ekdifa&$usifonf/ rGeftrsdK;om; vGwfajrmufa&;twGuf/ vufeufudkif awmfvSefa&; ygwDw&yf/ r&Sdrjzpf vkdtyfonf[k cH,lxm;onf// xkd@a=umifh rGefjynfopfygwDudk/ vlwa,muf awmfvSefa&; tvHwckjzifh/ 1958-ckeSpf Zlvkdif(20)ae@Yyif pwif xlaxmifvkdufonf// rGefjynfol@ wyfOD;onf/ 10eSpf 10rdk;/ wkdifwdkfif awmwGif; vufeufudkfif awmfvSefa&; qifEGJjyD;aemuf/ tvif;0ifcJhonf[k cH,lojzifh/ pwifawmckdaom 1948-ckeSpf Zlvkdif(20)&ufae@rS/ 1958ckeSpf Zlvkdif(20)ae@&ufxdjzpfonf// awmckdI(10)eSpfwif;wif; jynfhaomeSpfae@&ufwGif/ rGefjynfol@ wyfOD; obmywd tzGJ@0ifrsm;jzpfaom/ ekdfifatmifxGef;/ edkfifbdk;pdef/ edkfifcsrf;rGef/

302

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

edkfifaiGodrf;/ edkfifqdwfekd@wkd@ tkyfpk yiaus;&Gm bkef;awmf=uD; ausmif;Y Adkvf=uD;xGef;odef;xH pwif vufeufcstvif;0ifcJhonf// xkda=umifh ekdifa&$usifonf/ rGefjynfol@wyfOD; tvif;0ifaomae@ 1958-ckeSpf Zlvkdif(20) &ufudk wrifwum,ljyD; rGefjynfopfygwDudk pwif xlaxmif vkdufonf// rGeftrsdK;om; vGwfajrmufrSK vufeufudkfif awmfvSefa&;onf tqufrjywf wnf&Sdaeonfudk az:n$ef; vkdkI TuJhokd@ ,lvkdufjcif;jzpfonf[k ,lq&onf// enf;AsL[m ajymif;vJjyD; tvif;okd@ rGefjynfol@wyfOD; 0ifoGm;onfhtwGuf/ rGeftrsdK;om; wkd@.vufeufudkif awmfvSefa&;eSifh rGefvlrsdK;wdk@tay: rnfokd@aom tusdK;w&m;rsm; oufa&muf vmekdifonfukd/ ekdifa&$usifonfokH;oyfa0zefjyD; atmufygtwdkif; rSwfcsuf csxm;onf// 1958-ckeSpfZlvkdifv(19)&ufae@[m/rGeftrsdK;om;wkd@&J@ vGwfajrmufa&;twGuf/ awmfvSefcJhwJhumv wavSsmufvkH;rSm/ tarSmifuswJh ae@wpfae@jzpfcJhw,f// bdk;bGm;bDbif vufxufuwnf;u/ &efoltm; rnfhonfhtcgurS 'l;axmuf vufajrSmuf t&SKH;ay;jcif;r&SdcJhbl;// ZGJowWd trsdK;rmefwkd@eJ@ tpOftqufrjywf/ awmfvSefcJhwJh ajymifajrmufonfh rGefvlrsdK;wkd@&J@ordkif;udk/ rGefjynfol@wyfOD;A[kdf aumfrwD0if acgif;aqmifwkd@u/ &kdufcsdK;zsufqD;vkdufw,f// vufatmuf i,fom; rsm;udk jcdrf;ajcmuf tekdifusifhjyD; &efol zqyv tpkd;&xHyg;rSm 'l;axmuf tnHhcH apcJh=uw,f// zqyvtpkd;&. &ufpufrSKa=umifh/ rGefjynfolwkd@&J@ touftkd;tdrf ypPnf;OpPm &wem a&$aiGawG/ wefbkd; rjzwfekdifatmif qkH;&SKH;cJhw,f// jynfol vlxkudk vufeuf tiftm;jzihf enf;rsdK;pkH eSdyfpuf nSif;yef;wJh zqyv tpdk;&udk (10)eSpf/(10)rdk;awmfvSefwkdufckdufcJhwJhumvrSm =uKHawG@cJhwJh ekdifiHa&;tawG@t=uKH/ ppfa&;tawG@t=uKH/ pnf;&kH;a&;tawG@t=uHK/ vlrSKa&;tawG@t=uHKwkkd@[m tcsD;eSD; jzpfoGm;apw,f// ukefqkH;cJhwJh vufeuf cJ,rf;rDausmuf usnfqHwkd@[m/ wefbkd; rjzwfekdif &SdcJhw,f// vufeufukdif awmfvSefa&;a=umifh wnfaqmuf ekdifcJhwJh vGwfajrmufe,fajr/ zGJ@pnf;ekdifcJhwJh wefwl&nfwl/ r[mrdwf qufqHa&;/ zGJ@pnf; edkfifcJhwJh r[mrdwfwyfaygif;pk/ pwJhawmfvSefa&; tusdK;w&m;rsm;udk oJxJa&oGef ouJhokd@ tv[\jzpfoGm;w,f// wkdif;ol jynfom; w&yfvkH;u awmif;qkd vmonfh qENeJ@tnD/ vufeufudkif awmfvSefaewJh/ r[mrdwf tzGJ@pnf;rsm; nSdeSKdif; wkdifyifjyD; csrSwfxm;onfh/

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

303

jynfwGif;ppf &yfpJa&;/ jidrf;csrf;a&; wnfaqmufa&;twGuf/ tpdk;&eJ@ awmwGif; vufeufudkfif wyfaygif;pkwdk@/ olrem/ udk,frem/ eSpfOD; eSpfzuf/ tqifhwef;wl/ awG@qkHaqG;aEG;a&;rludk/ rGefjynfol@wyfOD;u opPmazgufausmckdif;jyD;/ vufeufcs oGm;w,f// ,ckawmh/ tqifhwef;vJrwl/ rGefjynfolrsm; twGuf/ rSwfom; odrf;qnf;xm;ekdifwJh/ oufaocHpmcsKyf pmwrf;vJr&Sd// rnfonhfekdifiHa&;tcGifha&;/ rnfonfh trsdK;om;tcGifha&; qkdvkd@ twdtusvJ az:jyxm;jcif; r&Sdbl;// tpkd;&&J@ A[kdppfXmecsKyfrS wm0ef&Sd yk*~dKyfrsm;u/ csrSwfxm;wJhrl (8)csufudkom/ vSsKd@0SufpGm oabmwl vufcHjyD;/ olom/ udk,femrleJ@ 'l;axmuf t&SKH;ay; vufeufcs cJh=uw,f// jyD;awmh/ rGefjynfolvlxkudk woufvkH;/ awmfvSefa&; wavsSmufvkH; tedkiftxufjyK zdeSdyf nSif;qJcJhwJh zqyv tpkd;&tm; u|efkyfwkd@Y tjypf&Sd cJygw,f// tJ'D tjypfwkd@udk cGifhv$wfyg//qkdjyD; toem;cH awmif;zefw,f// h aemuf awmh a&mh/ aoeyf vufeufawG qkdjyD; xkd;tyf ay;cJhw,f// 'l;axmuf tnHhcHcJh=uw,f//u|ekfyfwkd@ukdtpkd;&&J@ Oya'abmiftwGif;Y w&m;ojzihf&yfwnf cGifhjyKyg// qkdjyD; toem;cH awmif;zef cJhjyefw,f// jynfwGif;ppf w&mcH wpfOD; tjzpfjzifh/ rdrdukd,fudk 0efcs awmif;yefoGm;w,f// bmeJ@omefwlovJqkd&if/ jypfrSKwpfckck/ usL;vGefxm;wJh aus;u|ef wpfa,mufu/ rdrdusL;vGefcJhwJh tjypfwdk@udk t&SifocifxHyg;Y 0efcs awmif;zefaewmeJ@ tvGefwlw,f// r[mrdwf tzGJ@pnf;rsm;eJ@ wlnDxm;wJh/ oabmwl nDcsufrsm;udkvJ/ azgufzsuf oGm;w,f//rGefvlrsdK; wkd@&J@ ordkif;tpOftquf/ wavSsmufvkH;rSm/ tvGefopPm&SdwJh vlrsdK;qkdwJh *k%foduQmudk nSdK;EGrf;oGm; apcJhw,f// rGefwrsdK;om;vkH; twGuf/ tvGef&SufbG,f jzpfapcJ@w,f// rGefvlrsdK;wkd@&J@ &mZ0if &kdif;wJh tjzpfudk usef&pf apcJhw,f// 'Dvkd &efol zqyvtpkd;&u/ ,drf;,kdifjydKvJ pjyKaewJhtcsdefrSm r[m rdwfwkd@eJ@ vufwGJ yl;aygif;jyD;/ qufvuf wkdufcdkuf awmfvSefoGm;&rJ@tpm;/ &efol zqyv tpkd;&&J@ tvkdus/ rGefjynfol@wyfOD;ygwDu vufeufcstvif;0ifoGm;jcif; jzpfw,f// &efolzqyv tpkd;&udk oufqkd;&Snf oGm;apcJhjyefw,f// rGeftrsdK;om; wkd@&J@vufeufudkfifawmfvSefa&; tiftm;r&Sdoavmuf ukefoGm;wJhtay: zqyv tpkd;&u wdwfwdwf qdwfqdwf =udwfjyD; &DaerSm aocsmw,ff// txufygtwdkif; ekdifa&$usifonf/ rGefjynfol@wyfOD; tvif;0ifvufeufcsoGm;wJhtay: okH;oyfa0zefxm;onf// (ekdifa&$usifpmwGif/ rGefjynfol@wyfOD;tvif;0ifae@udk 1958-Zlvkdif(19)&ufvkd@a&;om;xm; onfukd pmzwfolrsm; owdxm; rdrnf[k xifygonf// 1958-ckeSpf Zlvkdfifv(19)&ufwGif/ rGefjynfol@wyfOD;tzGJ@0if uGmefvSm aus;&Gme,fwGif/ awmfvSefvSKyf&Sm;aeaom/ Akdvf'Gwfwkd@

304

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

tkyfpkrSpwif vufeufcsaom ae@jzpfonf// Tae@udk rGefjynfol@wyfOD; vufeufcsaom ae@[k/ edkfifa&$usifowfrSwfxm;[efwlonf/pma&;ol) rGefjynfol@wyfOD;ygwD enf;AsL[majymif;vJjyD; tvif;0ifoGm;onfudk vufeufcsonf[k ajymajym/ vufeufESifh'Drdkua&pDvJonf [kqdkqdk rGeftrsdK;om;xkw&yfvkH;tay:vGefpGm *,uf&kdufoGm;onf// rGeftrsdK;om;wkd@. trsdK;om;ekdifiHa&;=udK;yrf;rSK tay:/ aumif;usdK; qkd;usdK; rsm;pGmoufa&mufapcJhonf// rGefjynfol@wyfOD; tvif;0ifjyD;wvt=um 1958-ck=o*kwfv(22)&ufae@wGif tpkd;&onff/ rGefjynfol@wyfOD;udk w&m;0if tzGJ@pnf;tjzpf wnf&Sd&ef cGifhjyKa=umif;udk/ tpkd;&rS a=unm cJhonf// rGefjynfol@wyfOD;rS tvif;0ifjcif;udk rnfokd@rSs wm;qD;I r&onfh aemufqkH;wGif/ ekdifa&$usifonf vufavsSmhvkduf&onf// okd@aomf ekdfifa&$usifonf/ ,ckvkd rGefjynfol@wyfOD; rS enf;AsL[m ajymif;vJ oGm;onfhtay:/ rSm;,Gif;a=umif; axmufjyjyD; a&;om;xm;aom pmudk/ ekdifatmifxGef;eSifh tjcm;xufjrufaom/ A[kdaumfrwD0ifrsm; xHokd@vnf; ay;ykd@ cJhao;onf// rGefjynfol@wyfOD;rSvnf;/ wOD;wnf; usef&pfcJhaom/ ekdfifa&$usiftm; jyefvnf ac:oGif;&ef/ aumfr&Sifwpf&yf zJG@cJhao;onf// xkdaumfr&SifwGif/ ekdifqdwfekd@eSifh ekdifom[ef yg0ifonf// edkifa&$usiftwGuf ekdifatmifxGef; udk,fwkdif a&;om;xm;aompm wpfapmifeSifh twl/xkdaumfr&Sifudkapv$wfjyD;ekdifa&$usiftm; odrf;oGif;&ef =udK;pm;cJhonf// edkfifatmifxGef; pmwGif atmufygtwdkif; t"dy`g,f&Sdaompmjzpfonf// odk@ &Jabmfedkfifa&$usif u|efawmfwkd@&J@ qENeSifhvnf;udkufnD/ &Jabmftm;vkH;&J@ qENeSifhvnf; udkufnDwJh tpDpOfwpfckudk &Jabmftaejzifh vufcH&ef wkdufwGef;vkdygonf// 4if;tpDpOfrSm/ tu,fI &Jabmfu tvif;0if vmr,fqkd&if/ u|efkyfwkd@ A[kdaumfrwD0if tm;vkH;u/ &Jabmftm; OuUXtjzpf a&G;aumufwifajrSmufjyD;/ &Jabmf&J@a&S@oGm; OD;aqmifrSKudk u|efkyfwkd@tm;vkH;ucH,lrnf// av;pm;v#uf edkifatmifxGef;

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

305

edkifatmifxGef;. ay;pmudk/ ekdifqdwfekd@u/ ekdifa&$usiftm;ay;jyD; atmufygtwkdif; vnf; ajym=um;ao;onf// zqyv tpkd;&u/ rGefjynfol@wyfOD;udk vlrSK axmufyHhaiG tjzpf/ aiGodef;aygif; okH;q,fay;bkd@vJ ajymxm;w,f [lIvnf;/ ukd,fwkdifyg;pyfjzifhajym=um;jyD;/ ekdifa&$usiftm; tvif;0if&ef qGJao;onf// 4if;aiGodef;okH;q,f&vSsif/ or0g,rtoif;zG@pnf;jyD; pD;yGm;a&;vkyfief;vkyfrnfh ta=umif; J vnf;/ ekdifa&$usif pdwf0ifpm;vmatmif/ jrLqG,f odrf;oGif; aomtm;jzifhajymqkdao;onf// txufyg ekdifatmifxGef;. pmtay:/ ekdifa&$usifonf atmufygoabm oufa&mufaom pmwpfapmifudk a&;om;jyD;jyef ay;vkdufonf// okd@ &JabmfedkifatmifxGef; &Jabmfwkd@[m/ ,m,D acwWc% tusdK;pD;yGm;udk =unfhjyD;/ tpOfxm0& a&&SnftusdK;pD;yGm;ukdypfy,fvkduf=uw,f// vufeufudkfifawmfvSefa&;udk ausmckdif;jyD;/ ,ckvkd vufvGef ajcvGef vufeufcs tvif;0if vkduf=u w,f// usKyftaeeJ@ rGeftrsdK;om;wkd@. &oifh&xkdufaom tcGifhta&;rsm; udk &&Sdatmif awmfvSefwkdufyGJ0ifonfhae&mrSm/ us&mae&m ay;tyfwJh wm0efudk rrSdwfrokef xrf;aqmifcJhw,f// OuUXjzpfcsifvkd@ awmfvSefa&; vkyfaewm r[kwfyg// ,ae@ jzpf&Sdaeaom tajctaet& &Jabmfwkd@vkd/ &mZ0ifa=uG; twif;cHjyD; vufeuf rcsvkdyg// usKyfonf/ omrefrGef trsdK;om;wpfOD; taejzifh/ qufvufjyD; trsdK;om; tusdK;udk aqmif&Guf oGm;r,f//wnfaqmuf &&Sdxm;jyD;wJh r[mrdwfrsm;eSifh yl;aygif;aqmif&Guf rSK/r[mrdwfrsm;&J@tultnDwkd@eJ@wwfpGrf;oIpdwfa&mudk,fyg/ tpGrf;ukef =udK;pm;jyD; rGeftrsdK;om; tusdK;udk aqmif&Guf oGm;r,f// awmfvSefa&; ordkif;ay;wm0efudk qufvufxrf;aqmifjyD;/ rGefvlrsdK;wkd@. udk,fuH=urRm udk,fzefwDekdifcGihf &onfhtxd wkdufyGJ0ifoGm;r,f// av;pm;vsuf edkifa&$Susif

306

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

txufyg pmudk ekdifatmifxGef; xHokd@ ay;vkdufonf/ 4if;tjyif ekdfifqdwfekd@wdk@udk yg;pyfjzifh vnf; ekdifa&$usifuatmufyg twkdif;ajym=um;vkdufonf// &Jabmfwkd@xifxm;ovkd/ rGefjynfe,fay:xGef;bkd@qkdwm rvG,fvSbl;// tcuftcJ rsdK;pkH/ekdifiHa&;vSnuGufrsdK;pkH/ twkdufcHrsdK;pkHeJ@&Jabmfwkd@ &ifqkdif&tkH;r,f//tu,fI fh tJ'Dvkd rGefjynfe,f uvnf; ray:aygufao;/ tpkd;&&J@ vdrfvnf vSnfhpm;rSKudk cH&r,f// xyfrHjyD; zdeSdyfcH&r,fqkd&if/ &Jabmfwkd@ jyefvnf ckdatmif;&m/ trSDjyK&m ae&mwckck usef&pf aeavatmif/ jyD;awmh rGeftrsdK;om;wkd@&J@ vGwfajrmufa&; awmfvSefa&;vJ qufvufwnfwef@ ckdifjrJoGm;atmif/ tpkd;&xHrS &Jabmfwkd@&r,fh aiGtxJu(5)odef;ukd/ cGJa0ay;r,f qkd&if tvGefaumif;r,f txufygtwdkif; ekdifa&$usifu ekdifqdwfekd@tm; jyefvnf ajym=um;cJhonf// Todk@ jyefvnf ajym=um;aom pum;udk axmufxm;jcif; tm;jzifh/ ekdifa&$usifonf/ ygvDreffwGif; wkdufyGJ enf;vrf;t& rGefjynfe,f ay:xGef; vma&;twGuf rGefjynfol@wyfOD;rS =udK;yrf;rSKonf atmifjrif&ef rvG,fula=umif; axmufjy oGm;onfudk awG@&rnf// t&if;&Sif ygvDrefonf aumufuspf pif;vJ wwfonf/ *vdefOm%f rsm;wwfonf/ 4if;t&if;&Sif ygvDreftay: vkH;0pdwfcsI r&[k ekdifa&$usif jrifonf// vufeufudkif awmfvSefa&;onf/ r&Sdrjzpf vkdtyf aeao;a=umif;udk/ ekdifa&$usifu axmufjyoGm;onf[k u|efawmfjrifonf// edkifa&$usif onf/ aemufxyfvnf;/ atmufygtwkdif; xyfrHajym=um;ao;onf// ,ckvusKyfwkd@u vufeufudkif awmfvSefa&;udk qufvuf vkyfaqmifwJhtay:/ kd &Jabmfwkd@ taeeJ@ trsdK;rsdK; oduQmcs/ tykyfcswmrsdK;ukd rvkyfapcsifbl;// tu,fI &Jabmfwkd@ jyKvkyf vmrnfqkd&if/ usKyfwkd@bufuvnf;/ &Jabmfwkd@udk/ trsdK;tay: opPmazgufwJhol/ ,m,D udk,fusdK;pD;yGm;udk =unfhjyD; &efolxH/ 'l;axmuf tnHhcH oGm;wJh olawGtjzpf pGyfpGJ ajymqkd&vdrhfr,f// txufygtwkdif; edkfifa&$usifonf rdrdtjrif rdrd &yfwnfcsufudk yGifhyGifhvif;vif; wifjy ajymqkdjyD;/ tvif;0if&ef vma&muf pnf;&kH;aom ekdifqdwfekd@ wdk@tm; ajymvkdufonf// rGefjynfol@wyfOD;rSm/ vufeufcs tvif;0if oGm;onfh aemufydkif;wGif/ A[kd aumfrwD0if rsm;jzpfaom/ ekdifaiGodrf;/ ekdifqdwfekd@/ ekdifcsrf;rGefeSifh oxkHc&kdif aumfrwD/ ekdifodrf;armif wkd@onf/ tpkd;&rS axmufyHhrnfhaiGudk &vkd&iSm;/ &efukefjrdK@/ armfvjrdKifjrdK@odk@ t=udrf=udrf oGm;a&muf =udK;pm;aomfvnf;/ tcs;D teSD;jzpfcJh&onf// zqyv tpkd;&xHrS axmufyHhaiG vkH;0r&cJhacs//

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

307

rGefjynfol@wyfOD; tvif;0if&mwGif/ rygbJ/ aemufusef ae&pfcJhjyD;/ awmfvSefaom edkfifiHa&; ygwDw&yfudk xlaxmifvkdufonfh/ OuUX=uD; ekdifa&$usiftay:/ a0zefokH;oyf&mwGif/t,lq eSpf&yf uGsefawmfwGif jzpfay:aeonf// (1) OuUX=uD; ekdifa&$usifonf/ t&if;&SifygvDref 'Drdkua&pDtay:/ ,kH=unfrSL vkH;0 r&SdI/ tvif;r0if jcif;avm// (okd@r[kwf) (2) t&if;&Sif ygvDrefwGif; wkdufyGJ wckwnf;jzifh/ rGefjynfe,f ay:aygufa&;onf rjzpfekdif/ rvkHavmuf// tm;r&Sdedkif// ygvDrefwGif; wkdufyGJudk taxmufuljyK/ yHhydk;ay;aom/ awmwGif; vufeufudkif awmfvSefa&;onfvnf;/ r&Sdrjzpf tvGef vkdtyfonf/ tvGefta&;=uD;onf[k OuUX=uD; ekdifa&$usif taejzifh okH;oyf rdI tvif; r0ifjcif;avm// Txufyg awG;p&m/ pOfpm;p&m tcsufeSpfcsuf &Sdedkifygonf// TwkdufyGJ toGif;eSpf&yfudk/ tm;tifaumif;aumif; pkaygif; nDnGwfpGmjzifh/ jydKifwl wkdufyGJ0ifoGm;&ef vkdtyfonf[k/ OuUX=uD;taejzihf cH,laumif; cH,lxm;rnf[k xifp&m&Sdonf// rGeftrsdK;om;wkd@. awmif;qkd wdkufyGJ0ifaeaom/ rGefjynfol@ orwekdifiHawmf&&Sda&;twGuf/ 'Drdkua&pDygvDref wkdufyGJtoGif wckwnf;jzifh/ oGm;Ir&edkif tm;r&Sdekdif t&mra&mufedkif[k jrif[efwlonf// rGefvlrsdK;wkd@. ygvDrefwGif; wkdufyGJudk yHhykd;axmufulay;aom vufeufudkif awmfvSefa&; onfvnf; r&Sdrjzpfvkdtyfonf// vufeufudkif awmfvSefa&;yg/ wcsdefwnf;jyKdifwl csdefcGifvsm nDrsSpGm qifeGJoGm;&ef txl;vkdtyfonf [laomtjrif OuUX=uD; edkifa&$usifY &Sdedkfifonf[k uGsefawmf ,lqonf// TuJhokd@ twGif;tjyif (ygvDrefwkdufyGJtoGifeSifh vufeufudkifwkdufyGJtoGif) yl;aygif; wkdufyGJ0if oGm;&ef/ [laom rSefuefonfhtjrif &Sdjcif; a=umifh/ OuUX=uD; ekdifa&$usifonf/ rGefjynfopfygwDudk xlaxmifvkdufjyD;/ vufeufudkif awmfvSefa&;udk &J0Hhjywfom;pGm qufvufqifeGJonf[k uGsefawmfckdifrmpGm ajymcsifonf//

308

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

tceff; (12) wa,mufxJuseftvHrvSJaomOuUX=uD;//wukd,fawmfc&D;onf// u&ifpcef;odk@// armfvjrdKifc&kdifeSifhoxkHc&kdifpnf;&kH;e,fajr//okH;ygwDaqG;aEG;yGJ// ajy;&v$m;&// r'nwzGJ@pnf;jcif;// rdrda'oodk@tjyef// a'ocHawGu =udKqkd/ edkif"rRaeeSihfu&ifydyuQ// jynfol@wyfOD;eSifh wkdif;&if;om;pnf;vkH;jcif;// 1960ckeSpfa&G;aumufyGJ// &ckdif/rGefjynfe,fta&;//ppfwyfrStm%modrf;jcif;//
1958-ckeSpf rGefjynfol@wyfOD; tvif;0ifonfukd tcsdefrSD wm;qD;ekkdif&ef A*dk;&kd;rrS qif;ouf vmcJhaom ekdifa&$usifonf/ rdrdarSsmfrSef;xm;ovkd jzpfrvmcJhacs// rGefjynfol@wyfOD; tvif; 0ifjcif;udk rwm;qD; ekdifcJhay// edkifa&$usifonf oxkHc&kdif/ taygifjrdK@odk@ wdwfwcdk; jyefvmcJh onf//taygifjrdK@&Sdrdrd. taygif;oif;a[mif; ekdifiHa&;orm;rsm;eSihfwdwfwqdwawG@qkHonf// f edkifa&$usifeSifh rdwfaqGa[mif;/ ekdifiHa&;orm;wkd@ awG@qk=H ujyD; rGefjynfol@ygwD tvif;0if oGm;onfhtay: aqG;aEG; wkdifyif=uonf// xkdaqG;aEG;yGJwGif rGefjynfol@wyfOD; tvif;0if oGm;jcif;tay:/ edkifa&$usifu atmufygtwkdif; a0zeffokH;oyf ajym=um;oGm; onf// t&if;&Sif ygvDref 'Drdkua&pDpHepfrSm tvGef aumufuspf pOf;vJrSKawG rsm;w,f// uvdrfOm%fawGrsm;w,f// t&if&Sif ygvDreftay: vkH;0 O\kH ,kH=unf pdwfcsvkd@ rjzpfao;bl;// rGeftrsdK;om;rsm;udk ukd,fpm;jyKwJh vufeufudkif awmfvSefa&; ygwDw&yf qufvuf&SdoGm;bkd@ txl;vkdtyf aeao;w,fvkd@ u|efawmfjrifw,f// rGefjynfol@wyfOD; ygwD[m (vufeufeSifh 'Drdkua&pDvJvS,fa&;)qkdwJh OD;eKtpdk;&&J@ vdrfrmyg;eyfwJh ekdifiHa&; vSnfhuGufudk ,kH=unfjyD; tvif;0if oGm;=uw,f// arSsmfvifhxm;ovkd rGefjynfe,f[m vG,fvG,fululeJ@ ay:aygufvmrSm r[kwf bl;// rGefjynfe,f &bkd@qdkwmvJ rvG,fulao;bl;// zqyv tpkd;&[m tajymeJ@ vufawG@ udkufnDrS udkufnDrSm// rGefvlrsdK;wkd@xifovkd rjzpfvm&if/ rGefvlrsdK;wkd@&J@ vGwfajrmufa&; vufeufudkif awmfvSefa&; vSKyf&Sm;rSK[m tqufjywf oGm;ekdifw,f// rGefvlrsdK;wkd@ trsdK;om;vGwfajrmufa&;/ awmfvSef vSKyf&Sm;rSKukd/ qufvuf wm0ef,l aqmif&GufoGm;ekdifbkd@ rGeftrsdK;om;ygwDw&yf &Sdoifhw,f vkd@u|efawmfjrifw,f// ponfh tcsufvufrsm;udk ekdifa&$usifuwifjy aqG;aEG;okH;oyfoGm;onf// xdkaqG;aEG;yGJrSm &Sd=uonfhrGef&Jabmfa[mif;/ ekdifiHa&;orm;a[mif;wkd@u ekdifa&$usifa0zef okH;oyfoGm;onfh ekdifiHa&;okH;oyfcsuftay:tm;vkH;uoabmwlvufcH=uonf//

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

309

ekdifa&$usifeSifhtaygif;oif;/ekdifiHa&;orm;wkd@onf/ rGeftrsdK;om; vufeufudkif awmfvSefa&; w&yf &Sdoifha=umif;udk/ qENwlnDpGm qkH;jzwf=uonf// xkda=umihf 1958-ckeSpf/ Zlvkdif aemufydkif; wGif taygifjrdK@/ ekdifyJ(n.Y'Y)v,fwJY ekdifa&$usifeSifh ekdifiHa&;orm; taygif;oif; tcsdK@wkd@onf/ wdk;wkd; wdwfwdwf/ pnf;a0;=ujyD;/ rGefjynfopfygwDudk pHepfwus pwifzGJ@pnf; vkdufonf// 4if;tpnf;a0;wGif/ ekdfifoufxGef;(ekdif0J)vnf; wufa&mufcJhonf// rGefjynfopf ygwDudk pwifzGJ@pnf;onfh &ufudkrl/ rGefjynfol@wyfOD; tvif;0ifaomae@jzpfonhf/ 1958ckeSpf/ Zlvkdifv(20)&ufudkyif ,lvkdufonf// rGefvlrsdK;wkd@. trsdK;om; vGwfajrmufrSK vufeufudkif awmfvSefa&;onf/ tqufrjywf/ wqufpyfwnf;/ wnf&dS cJhonfudk &nfn$ef;vdkI/ 4if;ae@&ufudk owfrSwfvkdufjcif;jzpfonf//

xkdokd@ rGefjynfol@ wyfOD;ygwD enf;AsL[m ajymif;vJjyD; Oaya' abmifodk@ 0ifoGm;onfh


aemufykdif;wGif/awmwGif; vufeufudkfifygwDtjzpf/ rGefjynfopfygwDonf tm;opf/rmefopf/ tawG;ac:opfwkd@jzifh ay:xGufvmonf// acwfeSifhtnD wrlxl;aom rGefvlrsdK;wkd@. awmfvSefa&; rsdK;qufopfonf/ wufopfp ae0ef;=uD;eSihf yrmwlnDonf// &mrnwdkif;om; rGefvlrsdK;rsm;tm; vGwfajrmufa&;odk@ a&S@aqmif vrf;jyavonf// rGefvlrsdK;wkd@. acwfopf awmfvSefa&; a&mifjcnfOD;onf/ uGef@jrL;I vmavonf// avmu ed,mr oabmt&/ tawG;opf/ tjrifopfonf/ tawG;a[mif;/ tjrifa[mif;wdk@. ae&mudk tpm;xkd; 0ifa&muf ae&m,lvkdufonf// rGefjynfol@wyfOD; ae&ma[mif;wGif/ rGefjynfopfygwDu tpm;xkd; 0ifa&muf ae&m,lvdkufonf// rGefjynfopfygwDonf/ vufeufudkif awmfvSefa&; ordkif;ay;wm0efudk rGefjynfol@wyfOD;rS &J0Hhjywfom;pGm zckH;ajymif;/ wm0efvGJ,lvkdufonf// vufeufudkfif awmfvSefa&;tvHopfudk/ wqifhjrifhrm;pGm v$ifhxlvkdufonf// rGefvlrsdK;wkd@. vGwfajrmufa&; awmfvSefa&; acwfopf wacwf jyefvnf qef;opf IvmcJhjyefonf// tm;opfrmefopf/ omefopfjzifh opfvGifaom [oFmvkifysdKonf/ tm;,lysHoef;IvmavjyD;// jydKjydKysufysuf/ ta&miftaoG;wvufvuf&Sdaom awmif;yHudk jzef@csD &kdufcwfI w&Sdefwdk; vmavjyD;// jrif&ol taygif;udk eSpfaxmif; tm;&aponf// avt[kefeSifhtwl tm;,l ysHoef;vmaom [oFmvkifysdKudk jrif&onfrSm =unfel;bG,f&m tvGefaumif;onf// oGufoGufvufvuf xufxufjrufjruf&Sdaom/ a&$[oFmvkiysdK f onf/ bmudkrS rrSKavjyD;/ a&S@odk@wl&k/ wnfhwnfh&SKI ysHavonf// &J&J0Hh0Hh/ rwGef@rqkwf/ tm;ukefxwfjyD;wr[kwfwnfysH0Javonf//&SKjrif&ol rGefjynfol taygif;wdk@rSm/ eSpfaxmif; k tm;&jyD;/ aomif;aomif;zszs/ =udKqkd=uonf// vufckyfvuf0g;/ tjyefw&mwD;I aumif;csD =obmay;=uonf// tcgw&m csD;rGrf; axmyem jyK=uonf// ysHom/ysHyg a&$[oFm&,f/ tjrifh rdk;aumif;uifqDodk@om ysHyguG,f [lIaomif;aomif;zszs tm;ay;=u avownf//

310

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

rGefjynfopf ygwDudk pkpnf; &&Sdaom &Jabmfrsm;eSifh zGJ@pnf; jyD;aemuf edkifa&$usifonf oxkHe,fY pwifjyD; pnf;&kH;a&; qif;onf// xkdpOf armfvjrdKifc&kdifbufwGif/ vufeufrcsol &Sdao;onf[laom owif;udk &&Sdonf// ekdifa&$usifonf/ vufeufrcsbJ/ xkdusef&pf aeao;aom &Jabmfrsm;eSihf tqufoG,f&&ef=udK;pm;onf// r=umcifrSm xkdusef&pfcJhonfh/ tkyfpkeSifh tqufoG,f&onf// xkdolwkd@onf ekdif"rRae tkyfpkjzpfonf// ekdif"rRaeonf/ t&if;&Sif ygvDrefudk vkH;0r,kH=unf/ zqyv tpkd;&udkvnf; vkH;0r,kH=unfoljzpfonf// rGefjynfol@wyfOD; vufeufcsoGm;aomfvnf;rdrdwpfOD;wnf;/ usef&pfaejyD; zqyvtpkd;&udk qufvuf awmfvSefwkdufckdufaeonf// rGefjynfopfygwDudk/ tawG;tac:opfjzifh xlaxmif jyD; edkifa&$usifonf/ qufvufI zqyvtpkd;&udk awmfvSefoGm;OD;rnfudk od&aomtcg/ ekdif"rRaewpfOD;onf/ twkdif;rod0rf;omoGm;onf// ekdifa&$usifeSifh vufwGJ&ef tqifhoifh &Sdonf[k ta=umif;=um;cJhonf// okd@aomf oGm;a&;vma&; tcuftcJ trsdK;rsdK;a=umifh edkifa&$usifonf/ ekdif"rRaeeSifh yk*~dKvfcsif; awG@qkHjyD; aqG;aEG;jcif; rjyKedkifcJh=uyg// edkif"rRaeeSifh awG@qkHa&;udk c%acwWtm;jzifh ab;z,f xm;vkdufonf// edkifa&$usifonf/ u&if A[kdpcef;okd@ rdrdjyefroGm;cif wwfekdif orSsudk pnf;&kH;a&;qif;&ef pDpOfaqmif&Gufonf// yxrOD;qkH; pnf;&kH;a&; qif;&mrSm edkfifa&$usifeSifhtwl vli,fvl&G,f rGeftrsdK;om;edkifarmifnkdwOD;ygcJhonf// edkifa&$usifeSifhoxkHrS ekdifarmifnSdwkd@onf/ oxkHe,f&Sd vufeufuif awmfvSefa&;tay: pdwf0ifpm;aom/ &Jabmfrsm;udk pkpnf;=uonf// xkdokd@ dkf pkpnf;I&aom &Jabmfrsm;udk ajratmuf pnf;&kH;a&; pwifaqmif&Guf=u&ef pDpOfcJhonf// xkdpnf;&kH;a&; qif;=urnfh/ &Jabmfrsmtm; atmufygtwkdif; ekdifa&$usifu trSmpum; ajym=um;cJhonf// 1948-ckeSpfrGefvlrsdK;wkd@&J@ awmfvSefa&;[m/ ewfawG zefqif;wJh awmfvSefa&;vkd@ qkd&r,f// tJ'DwkH;u/ a,muFsm;/ rdef;r/ cav;/ vl=uD;ra&G;/ &[ef;oHCmtyg0if tm;vkH; pnf;pnf;vkH;vkH; nDnDnGwfnGwfeJ@ yg0ifcJh=uw,f// ykdifqkdiforSs ypPnf;/ &SdorSs t&m0wK tm;vkH;wkd@udk/ awmfvSefa&;twGuf/ bkH;atmjyD;/ ay;urf; axmufyHh cJh=uw,f// rGefwrsdK;om;vkH;wdk@&J@ trsdK;om; ekdifiHa&;rSm pdwftm; wuf=uGpGm yg0ifvmrSK[m/ rnfonfhvlrsdK;urS r,SOfomedkfifcJhbl;// rwkyekdifcJhbl;// 1958-ckeSpf vufeufcswJh trSm;a=umifh/ wefbkd;ajrmufrsm;pGm t&if;wnfjyD; &vmcJhwJh/ awmfvSefa&;&J@ toD;tyGifhawG/ qkH;&SKH; oGm;w,f// tv[\ tcsnf;teSD; jzpfoGm;w,f// tJ'DtrSm;udk &Jabmfwkd@ ocFef;pm,l=u//

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

311

Armjynf vGwfvyfa&; r&cifeJ@ vGwfvyfa&; &prSm/ rGefvlrsdK;wkd@&J@ trsdK;om; vSKyf&Sm;rSKudk Armtpkd;&u tpdk;&drfqkH; ta=umuf&GH@qkH;bJ// tjcm;vlrsdK;wkd@&J@ trsdK;om; vSKyf&Sm;rSKxuf tpdk;&u pkd;&drf a=umuf&GH@w,f// bmjzpfvJqkdawmh/ rGefvlrsdK;wkd@rSm/ ckdifrmwJh aemufcHordkif;&Sdw,f// rdrdwkd@ xD;eJ@eef;eJ@ aevmcJhwJh vlrsdK;jzpfw,f// rdrdwkd@ ydkifqkdifcJhwJh/ e,fajra'oawG txift&Sm;&Sdw,f// 'gukd tcsdefra&G; jyefvnfawmif;qkd,lekdifw,f// 'ga=umifh rGeftrsdK;om;wkd@&J@ trsdK;om; edkfifiHa&; vSKyf&Sm;rSK pwifwJh 1947-ckeSpf uwnf;u/ Armtpkd;&[m enf;rsdK;pkHeJ@ rGefvlrsdK;wkd@ &oifh&xkdufwJh tcGifhta&;awGudk ydwfyifwm;jrpfcJhw,f// tJ'Dvkd ydwfyif wm;jrpfonfhtjyif/ tiftm;eJ@vJ/ trsdK;rsdK; zdeSdyfcsKyfcs,f vmw,f// rvGJra&Smifom vGef;vkd@ aemufqkH;rSm/ rGefvlrsdK;wkd@ vufeufudkif awmfvSefa&; pcJh&w,fqkdwm pnf&kH;wJhtcg/ jynfol vlxkawGem;vnf atmifajymjy&r,f//43 TuJhokd@/ edkifa&$usifwpfOD;onf/ pnf;&kH;a&;udk pwifqif;cJhonf// rGefawmfvSefa&;orm; vli,frsm;udk pwifpnf;&kH; odrf;oGif;cJhonf// 1958-ckeSpf atmufwkdbmv(28)ae@rSm/ OD;ektpdk;&onf/ ,m,Dtm;jzifh/ AdkfvfcsKyfae0if; OD;aqmifaom/ tdrfapmifhtpkd;&udk tm%m vGJtyfay;cJhonf// 4if;tdrfapmifh tpkd;&onf/ (6)vtwGif;wGif/w&m;rSswaoma&G;aumufyGJudkusif;yay;rnfjzpfa=umif; a=ujimcJhonf// xkdokd@ ppfwyfrS tekenf;jzifh/ OD;ektpkd;&xHrS/ wkdif;jynf. tm%mudk odrf;ydkuf vkdufonfh twGuf/ ekdifa&$usifonf/ rdrd=udKwif wGufq xm;onfhtwkdif; jzpfvmonfudk odvkduf &onf// ekdifa&$usifonf/ oxkHc&kdifwGif pwifpnf;&kH;a&; qif;&mwGif txdkuftav#muf atmifjrif rSK&cJhonf// rGefjynfolvlxk. axmufcHrSKudk &cJhonf// 'gayrJh wyfaygif;pk udpP/ r[mrdwf udpPwkd@udk aqmif&Guf&ef &Sdaeao;onfhtwGuf A*dk;&kd;rbufokd@ jyefvnf xGufcGm vmcJhjyefonf// 1959-ckeSpf/ eSpfOD;rSm/ u&ifaumfol;av A[kdXmecsKyf &Sd&modk@ a&mufoGm; onf// ekdifa&$usif wpfOD; aumfol;av A[kdodk@a&mufaomtcsdefwGif/ u&iftrsdK;om; tpnf;t&kH;. uGefu&ufusif;yIjyD;qkH;pyif&Sdao;onf// e,fpkH/a'opkHrS a&mufvmaom/ u&ifacgif;aqmifrsm;eSifh awG@pkH&if;eSD;cGifh &vkdufonf// =uKH=udKufojzifh aemufqkH;ae@ usif;yaom eSKwfqufyGJwGif/ ekdifa&$usifonfvnf; wufa&mufI rdwfquf pum; ajym=um;cGifh&cJhonf// vufeufrcsonfhtwGuf ekdifa&$usiftm;/ 0kdif;0ef;jyD;csD;rGef;=uonf// wpfa,mufwnf; usefaomfvnf;/ tvHrvSJ/ ZGJebJ=uD;wJh awmfvSefa&; orm;tjzpf
43

qmNicjatikj\mukj\1w

312

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

edkifa&$usiftm;/ *k%fjyK csD;=uL;=uonf// vufeufudkfif awmfvSefa&;udk &J0Hh jywfom;pGm qufvuf csDwufoGm;rnfh/ ekdifa&$usiftm;/ ol&Jaumif; wpfOD;yrm txl;yif csD;=uL; axmyemjyK=uonf// edkifa&$usifvnf; rdrdtm; xkdokd@ csD;=uL;*k%fjyK=uonfudk 0rf;ajrmuf 0rf;omjzpfrda=umif;/ aus;Zl;vnf; tvGefwifa=umif; jyefvnfI ajym=um;onf// 4if;tjyif/ ,ckvkd rGefjynfol@ wyfOD; tvif;0ifoGm;onfhtay: trsdK;rsdK; ajym=uonfudk rdrd=um; rda=umif; tcsdK@u rGefjynfol@wyfOD;eSihf u&iftrsdK;om; tpnf;t&kH;wkd@. qufqHa&; tqifrajyrSK a=umifh[k xifrSwf,lqolrsm;vnf;&Sd=uonf// rGef/u&if tqifrajyrSKonf omrnom jzpfa=umif;/ trSefwu,fonf/ &efol.ya,m*omvSsift"dujzpfonf[kaatmufyg twkdif;ajym=um; cJhonf// u|efawmftm; 'Dvkd tm;ay; pum;eJ@ csD;=uL; =uwJhtwGuf r[mrdwf/ u&if &Jabmf tm;vkH;udk txl;bJ 0rf;ajrmuf0rf;om aus;Zl;wifw,f// wcsdefwnf;rSm ajym=um;vkdwmu/ ,ckvkd rGefjynfolwyfOD;/ vufeufcs tvif;0ifoGm;wJhtay:/ tcsdK@u/ rGefjynfol@ wyfOD;eSifh u&iftrsdK;om; tpnf;t&kH;wkd@&J@ qufqHrSK rajyvnfwJh twGufvkd@ xifrSwf ae=uw,f// tJ'g[m/ omrnta=umif;t&m omjzpfw,f// wu,fh trSefuawmh/ &efol&J@ya,m*u/ t"duta=umif;&if; jzpfw,f// rGefeSifhu&if[m/ b0wl xm0& r[mrdwfrsm; jzpf=uw,f// 1948-ckeSpf u/ rGefeSifhu&if nDnGwfwJh pdwf"gwfrsdK; jyefvnf ay:ayguf vmatmif u|efawmfwkd@ =udK;pm;=ubkd@vkdw,f// jyD;awmh rGefu&if jynfol vlxkw&yfvkH;u/ awmfvSefa&;udk pdwftm;wuf=uGpGm axmufcHrSKay;vmatmif twlwuGvufwGJ pnf;&kH;&r,f// rGefeSifhu&if ydkrdkcspfcif&if;eSD;atmif u|efawmfwkd@tm;vkH;/ pepfusus uGyfuJrSKeJ@ vkyfief;rsm;udk tpOfndSKeSkdif;wkdifyifjyD; vkyfaqmif=u&ef vkdtyfw,fvkd@ ajym=um; vkdygw,f// u&ifaumfol;avXmcsKyfA[kdodk@ ekdifa&$usif ra&mufcifuyif/ uGefjrLepfygwDrS ay:vpfjAL&kd tzJG@0if ocifZifuOuUX=uD;ref;bZHxHodk@ pmwpfapmif a&;om; ay;ydk@cJhonf[k od&onf// 4if;pmrSm/ a&S@vkyfief;pOfrsm;udk qufvufnSdeSdKif; wkdifyif=u&eftwGuf/ ekdifa&$usiftm;/ u&ifaumfol;av XmecsKyfY ac:xm;&ef OuUX=uD;ref;bZHtm; wkdufwGef; xm;onf// Armjynf uGefjrLepfygwD. udk,fpm;vS,frsm; ra&mufvmrSD/ wyfaygif;pk udpPrsm;udkvnf; rp=ucif/ rGefjynfopfygwDeSihf u&iftrsdK;om; tpnf;t&kH;wkdk@onf/ e,fajreSihf ywfouf aom/ udpPrsm;udk aqG;aEG; ndSeSdKif;=uonf// rGefjynfopfygwD taejzifh/ oxkHc&kdifeSifh

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

313

armfvjrdKifc&kdifwkd@udk tajcwnfrnf jzpfa=umif; ekdifa&$usifu wifjycJhonf// Todk@rSvnf;/ awmfvSefa&; ygwDwpf&yf. vuQ%meSifh udkufnDrnf[k edkifa&$usifu wifjycJhonf// 'gayrJh ,ck avmavm q,fq,fwGif/ oxkkHc&kdifwGif/ rGefjynfopfygwD pnf;&kH;a&; qif;&efeSifh ygwD. vufeufudkfif awmfvSefa&;wyfudk taumifxnfaz:&ef/ cufcJrSK &Sdaeao;a=umif; wifjycJhonf// TuJhokd@ ekdifa&$usif wifjycJhonfh/ oxkHc&kdifwGif rGefjynfopfygwDrS oGm;a&muf tajccs pnf;&kH;a&; qif;rnfhtpDtpOfudk/ au/tef/,l/yDrS vkH;0oabmrwl/ vufrcHay// TuJhokd@ oabmrwlojzifh/ eSpfOD;eSpfzuf pdwf&Snf vuf&Snfxm;jyD; aqG;aEG; tajz&Sm=uonf// odk@aomf wdusaom tajzudkr&=uay// Armjynf uGefjrLepfygwDrS a&S@ajy;udk,fpm;vS,fwpk a&mufvmonfhtxd e,fajreSifh ywfoufaom/ rGefjynfopfygwDeSifh au/tef/,l/yDwkd@. aqG;aeG;rSKonf wdusaom tajzwpfck wdwdususay:xGurvmekdifay// ArmjynfuGefjrLepf f ygwDrS udk,fpm;vS,frsm;url/ wyfaygif;pk jzpfajrmufa&;udk a&S@&SKjyD;/ e,fajrjy\emudk acwWab;z,fxm;ap&ef qENjyK awmif;qkd wifjyvmonf// ,ck avmavmq,fq,fwGif/ armfvjrdKifc&kdif wpfckwnf;udkom tajccH vSKyf&Sm;ekdifaomfvnf;/ rGefjynfopfygwDtm;/ wyfaygif;pkwGif/ tzGJ@0if ygwDwcktjzpf vufcHrnfjzpfa=umif; ajym=um;ojzifh/ rGefeSihfu&if e,fajrjy\emonf/ ,m,D tm;jzifh ajyvnfoGm;onf// AdkvfcsKyfae0if; tdrfapmifh tpkd;&onf/ Tokd@ awmwGif;Y usef&Sdaeaom/ vufeufukdif awmfvSefa&; tiftm;rsm; pkaygif; nDnGwfjyD; wyfaygif;pk wnfaqmufekdifjcif;udk tvGefpkd;&drf rdonf// xkda=umifh wyfaygif;pkrysuf ysufjym;atmifae&m wkdif;Ytjyif;txef xdk;ppfqifvmonf// wae&mrS wae&mokd@ ul;vl; oGm;vmI r&ekdifatmif ydwfqdk@I ppfqifonf// ysOf;rem;rS A*dk;c&kdifa&mufonftxd/ um;vrf;rD;&xm;vrf; wavSsmufvkH; udk ydwfqdk@wm;qD;xm;onf// xkdokd@yddwfqkd@ xm;ojzifh ArmjynfuGefjrLepfygwDrS xdyfwef; udk,fpm;vS,frsm; c&D;xGufvma&;twGuf tcufcJeSihf=uKHaeonf// 1959-ckeSpf/ eSpfv,f a&mufrSyif/ Armjynf uGefjrLepfygwDrS/ ukd,fpm;vS,frsm;jzpfaom/ ocifZif/ &JabmfaX;/ ppfOD;pD;csKyf ausmfarmifwkd@onf/ vSsdK@0Suf vrf;a=umif;jzihf/ aumfol;av A[kdXmecsKyf&Sd&modk@ a&mufvm=uonf// ukd,fpm;vS,fpkHnpGm a&mufvmjyD;aemuf/ oHk;ygwDjzpfaom/ Armjynf D uGefjrLepfygwD/ rGefjynfopfygwD/eSifh au/tef/,l/yDDwkd@onf/ wyfaygif;pk zGJ@pnf;a&;twGuf rl0g'vrf;pOf/ vkyfief;pOfrsm;udk aqG;aEG; qkH;jzwf&ef jyifqif=uonf// xkdokd@okH;ygwD nDnGwf pkaygif;jyD; tpnf;a0; jyKvkyfae=uonfudk &efolrSowif; &&SdoGm;onf[k xif&ygonf// okH;ygwD tpnf;a0; vkyfaeaom a'oodk@ tpkd;&rS tjyif;txef xkd;ppfqifvmonf// wae&mrS wae&mokd@ oGm;vmI r&atmif/ xGufajy;I rvGwatmif/ ae&mteSH@/ f wv=urf; ,Sufxkd;Ippfqifonf//

314

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

edkifa&$usif tygt0if/ okH;ygwDrS ukd,fpm;vS,frsm;onf/ &efol. xkd;ppf ab;tE@W&m,f vGwfajrmufatmif/tvGef=udK;pm;I wae&mrSwae&mokd@ ajymif;a&$@Ia&Smifwdrf;cJh&onf// toufab;rS oDoDuav; vGwfajrmufcJh&onhf t=udrfaygif;vnf; rsm;pGm&SdcJhonf// ajy;v$m; wdrf;a&Smif&if;/ xrif;[if; rpm;&onfh tcsdeftcgwdk@onfvnf; &Sdconf// Jh n=uD;rif;=uD; tdyfaumif;pOf/ uref;uwef;xI r[m;'&m; xGufajy; wdrf;a&SmifcJh&onfh tcgrsdK;vnf;&SdcJhonf// neufoef;acgif/ arSmiffarSmif rJrJxJrSm/ roJruGJ/ rjrifruef;jzifh prf;w0g;0g;eSifh tajy;tv$m; vrf;a&Smuf oGm;&onfh tcsdeftcgvnf; &SdcJhonf// &SdKajrmif/ jrpfacsmif;/ tif;tdkifrsm;ukd wdwfwqdwf ntcg jzwfoef; oGm;&onfvnf; &SdcJhonf// r&yfrem;/ qufwkduf/ em&Daygif;ajrmufrsm;pGm/ vrf;a&Smuf oGm;&onfhtcgvnf;&SdcJhonf// nhOfoef;acgif vlwdwfqdwcsdef niSufwkd@. vef@jzef@I atmf[pfoHudk/ xdef@vef@bG,f f =um;&onfh tcsdeftcgvnf; &SdcJhonf// edkifa&$usif. awmfvSefa&;orm;b0Todk@&SdcJhonf// Todk@ tpkd;&&J@ xdk;ppfudk ajy;v$m; wdrf;a&Smif&if; &Gmaygif; t=uD;tao; ajrmufrsm;pGmudk jzwfoef; ausmfv$m; vmcJh&onf// edkifa&$usifwkd@ vlpk/ okH;ygwD acgif;aqmifwkd@onf/ tpkd;& xkd;ppfudk wdrf;a&Smif&if;/ &Gm=uD; w&Gmokd@ a&mufoGm; =uonf// tdrfaumif; &maumif; rsm;pGm &Sdonf// vl=uD;. acsmif;[wfoH/ cav;ikdoH/ cav;acsmh oD;csif;jiD;qkdoH/ eGm;atmfoH/ acG;a[mifoH wkd@udk =um;cJh&onf// TtoHwkd@onfyif/ ekdifa&$usif. em;wGif/ tvGefom,m emaysmfbG,f&m aumif;aom *DwoHZOfrsm;tvm;/ cHpm;rdonf// awmfvSefa&; orm;wkd@&J@ b0qkdonfrSm Todk@yif jzpf&rnf[k ekdifa&$usif wpfa,mufonf/ rdrdpdwfxJY a&&Gwf aerdao;onf// Edkifa&$usifwkd@ vltkyfpkonf/ &efol. xkd;ppfeSihf tvGefuif;a0;jyD;/ pdwfat;vufat; csekdifaom ae&mwae&mokdk@ a&mufoGm;=uonf// vloleSifh uif;&Sif;aom Z&yfwckwGif/ okH;ygwDrS udk,fpm;vS,frsm; ae&mcs=uonf// 1959-ckeSpf/ =o*kwfvv,favmufwGif/ &efol. xkd;ppfeSifh uif;a0;vmjyD;/ tajctae ay;vmojzifh/ okH;ygwDrS udk,fpm;vS,frsm;/ pwifI tpnf;ta0; xkdif=ujyefonf// wyfaygif;pk. vrf;pOfeSihf avmavmq,fq,f/ vkyfaqmiftaumifxnfaz:&rnfh wyfaygif;pkvkyfief;pOfrsm;udk csrSwf=uonf// aqG;aEG;jyD; &ufowWywf wywfavmuft=umwGif wlnDrSK&=uonff// Armjynf uGefjrLepfygwD/ rGefjynfopfygwD/eSifh au/tef/,l/yDDygwDwkd@ okH;ygwDudk tajcjyKjyD;/ trsdK;om;'Drdkua&pDnDnGwfa&;wyfaygif;pk(r'nw)zGJ@pnf;&ef oabmwl=uonf// wcsdef wnf;rSm/ TuJhokd@trsdK;om;'Drkdua&pDnDnGwfa&; wyfaygif;pkwpf&yf zGJ@pnf;wnfaxmifjyD; a=umif;eSifh wyfaygif;pk. rl0g'vrf;pOfeSifh vkyfief;pOfrsm;udk trsm;jynfolrsm;od&Sd edkifatmif/ 0g'jzef@csDa&; vkyfief;udkvnf; csrSwf aqmif&Guf=uonf// Tokd@ wwkdif;jynfvkH;

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

315

teSH@okd@ 0g'jzef@ owif;xkwfv$ifh ekdifcJhojzifh/ r'nwwyfaygif;pk zGJ@pnf;a=umif;ukd jynfol vlxk w&yfvkH;u od&SdoGm;=uonf// Tokd@ wyfaygif;pk zGJ@pnf;ekdifonfh owif;udk/ wwdkif; jynfvkH;&Sd jynfolvlxk u=udKqkdaxmufcH=uonf// 0rf;ajrmuf0rf;omjzpf=uonf// Todk@ uGefjrLepfygwDrS OD;pD;I zGJ@pnf;aom/ r'nw wyfaygif;pkwGif rGefjynfopfygwD yg0ifcJhjcif;twGuf/ rGefvlxk todkif;0ef;wGif tawmfyif *,uf&kdufoGm;onf// rGefjynfol@ wyfOD; acgif;aqmif tcsdK@u/ ekdifa&$usifeSifh rGefjynfopfygwDonf/ uGefjrLepfygwD. aemufvkduf jzpfoGm;jyD;[k pGyfpGJajymqkd=uonfudkvnf; ekdifa&$usifwpfa,muf/ 0rf;enf;pGm jyefvnf=um;cJh&onf// rnfokd@qkdap/ vlwpfa,muf tvHwpfckeSifh pwifxlaxmif ekdifao;aom rGefjynfopfygwDvkd/ygwDi,fwcku/ tiftm;=uD;rm;aom/ tjcm;awmfvSefa&; ygwDrsm;u wef;wl&nfwlxm;jyD;/ wyfaygif;pkwGif yg0ifekdifcGifh &onfhtwGuf/ rGefwrsdK;om; vkH;taejzifh/ tvGef*k%f,l 0ifh=uGm;p&maumif;onf r[kwfavm// Ttcsuf udkjrifekdfifol/ tvGef&Sm;ygbdonf[k ekdifa&$usifwpfa,muf cHpm;rdonf// tcsdK@url/ rGefvlrsdK;udk udk,fpm;jyKjyD; zqyv tpkd;&tm; awmfvSefaeonfh rGefvufeufudkfif awmfvSefa&;ygwD wpf&yf awmwGif;Y &Sdaeao;onf[laom tcsufudkyif/ *k%f,lvkd@rqkH; jzpf=u olrsm;vnf;&Sdonf// &efolxHyg;rSm/ 'l;axmuf tnHhcHoGm;aom/ rGefjynfol@ wyfOD;tm;/ u@J&J@&SKwfcs =uonfudkvnf; ekdifa&$usifwpfa,muf =um;cJh&onf// rnfodk@ &Sdap/ Todk@ rGefjynfopfygwDtm;/ tjcm;aom awmfvSefa&;ygwDrS wef;wl todrSwfjyK/ vufcHonfh twGuf rGefjynfol vlxkurl/ twkdif;rod 0rf;ajrmuf0rf;om &Sd=uonf// rGefjynfopfygwD wyfaygif;pkwGif yg0ifedkfifjcif;onfyif/ edkifa&$usif. tpGrf;tpeSifh vkyf&nf udkif&nfa=umihf jzpfonf[k csD;=uL;=uonf// awmfvSefa&; pdwf"gwf ZGJukefcrf;jyD; &efol xHyg;rSm/ oGm;a&muf 'l;axmuf tnHhcH=uonfh/ acgif;aqmifrsm;udkom uJh&J@&SKwfcs=u onf// r'nwwyfaygif;pkudk atmifjrifpGmzGJ@pnf; ekdifjyD;aemuf/ Armjynf uGefjrLepfygwDrS ukd,fpm; vS,frsm;onf/ rdrdwkd@Xmeodk@ jyefoGm;=uonf// ekdifa&$usifonf autef/,lyD acgif;aqmif rsm;eSitwl au/tef/,l/yD XmcsKyfrSm aomifwif usef&pfcJhonf// r=umcifrSmyif/ fh aumfol;av jynfe,f ta&S@jcrf;/ autef,lyD. pkaygif;c&kdif aumfrwDtpnf;ta0;udk usif;y&ef pDpOfae=uonf// xkdtpnf;a0;okd@ armfvjrdKifc&kdif/ ekdifiHa&;Xme/ ppfaumifpDrS z'kdawma%m/ AdkvfrSL;=uD;wifOD;/ AdkvfrSL;=uD;a&$qkdif;/ AdkvfrSL;=uD;rlwl;wkd@onf tpnf;ta0; wuf&ef a&mufvm=uonf// aumfol;avjynfe,f ta&S@jcrf; pkaygif;c&kdif tpnf;a0;jyD; qkH;aomtcg/ armfvjrdKifc&kdifrS udk,fpm;vS,frsm; armfvjrdKifc&kdifokd@ jyefoGm;&ef jyifqifae=uonf// OuUX=uD; ref;bZHonf/ xkdarmfvjrdKifrS vma&mufaom udk,fpm; vS,frsm;udk/ tjyefwGif ekdifa&$usifudk ygac:oGm;&ef n$ef=um;vkdufonf// Tokd@jzifh ekdifa&$usifwpfOD;onf/ aumfol;avjynfe,f armfvjrdKifc&kdif ukd,fpm;vS,frsm;eSifh twl

316

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

armfvjrdKif c&dkifbufodk@ vkdufyg vmcJh&onf// rkd;&moD umvjzpfojzifh/ vrf;yef;wkd@onf tvGef cufxef =urf;wrf;onf// vrf;wavSsmufwGif/ a&jynfh vsHaeaom/ jrpfacsmif; tif;tdkif toG,foG,fwkd@ukd cJcJ,if;,if;/ yifyifyrf;yrf;jzwfoef; ausmfv$m;vmcJh&onf// wzufwGif &efol. ppfpcef;eSihfvnf; ra0;vSaom/ vrf;a=umif;udk a&G;cs,fI jzwfoef; oGm;vmcJh&jyefojzifh txl;owd0d&d,jzifhc&D;vmcJh&onf// Todk@ armfvjrdKifc&dkif bufodk@ tjyefc&D; wav#mufwGi/f edkifa&$usiftm;u&if&Jabmfwkd@u txl;*&kpkdufjyD; apmifha&SmufcJhonf// autif,l OuUX=uD;apmbOD;=uD;eSifh ekdifiHa&;twlwl aqmif&GufcJhbl;aom/ ekdifa&$usifudk/ u&if&Jabmfwkd@u txl;yif av;pm; =unfnkd=uonf// vkHjcKHa&;twGuf tppt&m&mwm0ef,l aqmif&Gufay;cJh=uonf// edkifa&$usifw@kd tzGJ@onf/ vrf;wav#mufvkH;wGif/awmawmif/pdrfhprf; &kSdKajrmif/ jrpfacsmif; tif;tdkiftoG,foG,fwkd@udk t=udrf=udrf tcgcg/ jzwfoef; ausmfv$m;jyD; vmcJh&onf// 1959-ckeSpf pufwbFmvv,f avmufwGif/ oxkHc&kdif ta&S@bufjcrf;odk@ a&mufvmonf//vSKdi;f bJGjrdK@e,f/ c,kdifaus;&Gm&Sd/ ppfa&;ekdifiHa&;aumifpD. vSsdK@0Sufpcef;okd@ a&mufaomtcg/ Adkvf=uD;a*smfeDxl; wkd@tzGJ@onf edkifa&$usifeSifh armfvjrdKifc&kdif u&ifacgif;aqmifrsm;udk pdwftm;&$ifvef;pGm vma&muf qD;=udK=uonf// xkdrSwqifh ekdfifa&$usifeSifh tzGJ@wkd@onf/ a[mifwa,m jrpfwavsSmuf c&D;qufvuf oGm;cJh&jyefonf// rGefaus;&Gm/ =uD;i,frsm;ukd jzwfoef;ausmfv$m oGm;&onf// rGefuav;i,fwkd@. idk,dkoH/ atmf[pfoH/ ajy;v$m;/ aqmhupm;oHwkd@ udk=um;&onf// T rGefuav;i,frsm;wkd@. ajy;v$m; aqmhupm;ae=uonfh qlnoHonfyifv#if/ edkifa&$usif H twGutvGefom,m/ emaysmfbG,f&m aumif;aom/ csdKjronfh *DwoHpOfrsm; jzpfae f jyefonf// rdrd. rGefa'o rdrd. rGefvlrsdK;wdk@eSihf eD;pyfcGifh &vmjyefojzifh edkfifa&$usifwpfOD; tvGef tm;wuf vmrdonf// 4if;rGefaus;&Gm w0kduf&Sd/ jrpfacsmif;a&wdk@onf tvGef a&pD;oefaom umvjzpfonf// jrpfacsmif;wkd@udk jzwful;&mwGif/ rGef&GmrS rGefvl=uD;/ vli,frsm;u pdwftm; xufoefpGm ulnDapmihf a&Smufay;cJh=uonf// Tokd@ tcuftcJ rsdK;pkHukd ausmfjzwfjyD;aemuf/ ekdifa&$usifeSifh tzGJ@wkd@onf/ ausmufa&wGif; rGefaus;&Gmodk@ a&mufvm =uonf// Ta'oonf/ ekdifa&$usif aexkdif usufpm;cJhbl;aom ae&ma[mif;yifjzpfonf// 1953-54/ckeSpf rGefjynfol@wyfOD; vufxufwGif/ ekdifa&$usifonf/ usdKuRa&mjrdK@e,f/ aumhu&dwfjrdK@e,f/ bm;tHhjrdK@e,f TokH;jrdK@e,fwkd@. OuUXtjzpf wm0ef,l xrf;aqmifcJhbl;onf// Tausmufa&wGif;&Gm a'o&Sd rGefjynfolvlxkwkd@onf ekdifa&$usiftm; rodolr&Sd oavmuf &Sm;yg;onf// vlwdkif; vlwdkif;yif/ ekdifa&$usiftm;

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

317

od=uonf/cifrif cJh=uonf// Tc&dkif a'owkd@Y edkfifa&$usif wm0ef ,lcpOfu awmfvSefa&; Jh udtcGifhaumif;,ljyD;/ udk,fusdK;&Smol/ olwyg; ypPnf; OpPmrsm;udk vk,uf wkdufckdufol/ k olwyg; om;r,m;rsm;udk zsufqD;ol/ &GmawGudk rD;&SdK@ zsufqD;ol/ &Gmol &Gmom;tay: tekdifusifh aomif;usef;olwdk@udk ekdifa&$usifonf jywfjywf om;om; ta&;,lokwfoif &Sif;ay;cJhonf// jynfolvlxk. touftk;d tdrf pD;pdrfOpPmwdk@udk umuG,f apmihfa&Smuf ay;cJhonf// zqyv tpkd;&. rw&m;zdeSdyfrSK rSefor#Swkd@udk a&S@wef;rSaeI ckcHwkdufckduf ay;cJhonf// xkda=umifh Ta'o&Sd rGefvlxkonf ekdifa&$usiftm; tvGef=unfndk av;pm; cJh=uonf// cspfcif&if;eSD;cJh=uonf tm;udk;tm;xm;&SdcJh=uonf// ekdifa&$usif Ta'oodk@ a&mufvmonfh owif;udk =um;&aomtcg/ &Gmol &Gmom;wkd@u twkdif;rod 0rf;ajrmuf 0rf;om jzpf=uonf// tzufzufrS tultnD ay;=uonf// ekdifa&$usif a&mufaeonfh owif;udk =um;ojzifh/ &yfeD;&yfa0;rS tcsdK@rdwfa[mif; aqGa[mif;wkd@onf 0rf;omtm;&/ ajy;v$m;vm=uonf/ vufaqmifypPnf;rsm;/ pm;p&m rsm;jzifh vma&muf awG@qkH eSKwfquf =uonf// tm;ay;pum; ajym=um; =uonf// ekdifa&$usiftm; csD;=uL; =uonf/ *k%f,l =uonf// wa,mufwnf;usef tvHrvJSbJ/ rGeftrsdK;om; vGwfajrmufa&; awmfvSefa&; tvHudk 0ifh0if=h uGm;=uGm;/ jrifjh rifhrm;rm; ra=umufr&GH@ vGifhxl&JonftwGuf ekdifa&$usifudkcsD;=uL;=uonf// Todk@owWd ajymifajrmuf h aom wudk,fawmf awmfvSefa&;orm; ekdifa&$usiftm;/ awG@vkd jrifvkd olrsm;vnf; tajy;tv$m;vma&muf rdwfquf=uonf//vufaqmifypPnf;rsm; vma&mufay;=uonf// edkfifa&$usifudk tm;udk;aomrsufeSmjzifh =unfh=uonf//zqyvtpdk;&. zdeSdyfhnSif;qJrSK'g%fudk tvl;tvJcHaeaom/ rGefvlxkrsm;u/ Todk@ rdrdtm; aevdkvvkd/ arSsmfvifh awmif;w/ ae=uonfhtjzpfudk od&aomtcg/ ekdifa&$usif wpfOD;onf tvGefeSpfaxmif; tm;&rdonf// c&D; wav#muf/ yifyrf;qif;&J vmcJhor#S/ pdwfyifyef; EGrf;e,frSK tm;vkH;wkd@onf/ a&jzihf aq;a=umcs vkdufouJhodk@ ajyaysmufoGm;jyD; tvGefcsdKjrdefvSaom awmfvSefa&; t&om udk cHpm; vmrdonf// ekdifa&$usifwkd@tzJG@ ausmufa&wGif; aus;&GmY aeI rjzpfao;/ a&S@odk@ c&D;quf &OD;rnf/ aumfol;av wyfr[m(6)rS/ wyfcGJrSL; Adkvfqmtkdifonf c&D;xGufekdifa&;twGuf jyifqif aeavonf// ekdifa&$usifvnf;c&D;xGuf&eftwGuf vkdtyfonfrsm;udk xkyfydk;/jyifqif&onf// xkdokd@c&D;xGuf&ef jyifqifaeonfhtcsdefrSmyif/ rarSsmfvifhbJ/ &Jabmfa[mif; wpfOD;jzpfol/ ekdifoef;wif aygufa&mufvmonf// ekdifoef;wifonf udk,fa&; udk,fwm udpPwckjzifh/ Ta'o aus;&Gmodk@ a&mufaejcif;jzpfonf// OuUXekdifa&$usif a&mufaeonfh owif;udk =um;od&ojzifh vma&mufawG@qkH eSKwfquf&efjzpfonf// ekdifoef;wifonf/ rGefjynfol@ wyfOD; tvif;0ifoGm;onfhtay: vkH;0rauseyfojlzpfonf// A[kdaufrwD0ifrsm;. qkH;jzwf

318

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

csufjzifhom rdrdonfvnf; tvif;0if oGm;cJh&ol jzpfonf// edkfifoef;wifrS wqifh jynfwGif; ekdifiHa&; tajctae/ rGefjynfol@wyfOD; acgif;aqmifrsm;. tajctaersm;udk txkdfuf tavSsmuf edkifa&$usif =um;odcJh&onf// Te,fa'owGif/ tvHeD uGefjrLepfygwD0if &JabmftcsdkK@ a&muf&Sdaeonfh ta=umif;udkvnf; odcJh&onf// Armjynf uGefjrLepfygwD OD;aqmifzG@Jpnf;aom r'nw wyfaygif;pkwGif/ rGefjynfopfygwD yg0if yl;aygif;cJhonfukd/ xkdtvHeD &Jabmfrsm;u/ rausreyf jzpfaeonfh ta=umif;udkvnf;/ edkifoef;wifrS wqifh ekdifa&$usifodcJh&onf// ekdifa&$usif Ta'oodk@ a&mufaeonf [laom owif;=um; od&ojzifh/ aumhyvkdif&GmrS rGefvGwfvyfa&;tzGJ@ OuUXa[mif; ekdifxGef;at;eSihf/ rGefjynfol@wyfOD; jrdK@e,fwyfrSL;a[mif; wOD;wkd@vnf; vma&muf =uonf// pm;p&m aomufp&m/ vufaqmif ypPnf;rsm;udkyg o,faqmif vm=uonf// ekdifa&$usiftm; awG@aomtcg twkdif;rod 0rf;om=uonf// tm;ay;=uonf// rGefjynfol@wyfOD; jrdK@e,f wyfrSL;a[mif;onf/ AkdvfcsKyfae0if; tdrfapmifh tpkd;&u Todk@ tekenf;jzifh tm%modrf;,ljyD; tkyfcsKyfaeonfudk vkH;0rauseyfoljzpf onf// vufeufudkif awmfvSefa&;tay: pdwfrukefcrf;ao;oljzpfonf// aumhcwGef&GmrS aus;&Gm rGefvl=uD;rsm;vnf; vma&muf owif; ar;=uonf// ekdifa&$usifonf xkdodk@ rdrdqD a&mufvmol&Jabmfrsm;/rGefvl=uD;rsm;udk =unf=unfjzLjzLvufcHawG@qkHonf//xkdvma&muf awG@qkHolwdk@tm;/ r'nw wyfaygif;pk. tajccHrl/ jzpfay:aeaom ekdifiHa&; tajctae/ rGefvlrsdK;wkd@. vufeufudkfif awmfvSef a&;. a&S@tvm;tvmwkd@udk pdwf&Snf vuf&Snf &Sif;vif; wifjyay;cJhonf// ar;jref;vmaom/ udpP rSefor#wkd@udk/ em;vnf edkifonfhtxd &Sif;vif; ajymjyay;onf// rGef&Jabmfrsm;eSifh rGefvl=uD;rsm; em;vnfedkifatmif ekdifa&$usif onf/,ae@jzpf&Sd aeaom/ ekdifiHa&; tajctaetay: tuJcwfokH;oyfjyD; atmufygtwkdif; a0zefajymqkdoGm;onf// ,ae@jzpfay:aeonfh ekdifiHa&;udk aoaocsmcsm tuJcwf =unfhr,fqkd&if/ Oya' abmiftwGif;rS wkdufyGJ0if ta&;qkdjyD; rGefjynfe,f ay:xGef; vma&; qkdwm rvG,fvS ao;bl;// enf;rsdK;pkH y&d,m,f rsdK;pkHokH;jyD; zqyv tpdk;&eSihf Armh wyfrawmfwkd@u/ vSnfhpm;aerSm aocsmw,f// =udK;&Snf&SnfeJ@ vSefjyD; tcsdefqGJ xm;rSm aocsmw,f// wu,f vkyf&rSmu/ zqyv tpkd;&twGif;rSm tiftm;pk trsdK;rsdK; uGJjym;jyD; ,ckvdk tiftm;csdeJ@ aewJhtcsdefrSm/ wyfaygif;pk zGJ@pnf; xlaxmifjyD;/ &efol zqyv tpkd;&udk qufvuf wkdufoGm;&rJhtpm;/ rGefjynfol@ wyfOD;u vufeufcs tvif;0if vkdufwJhtwGuf/ awmfvSef a&;trSm;=uD;w&yf jzpfoGm;w,f// teSpfeSpf tvvu/ tcufcJrsdK;pkH=um;rS/ yifyrf;=uD;pGmpkaqmif;

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

319

&&Sdxm;wJh awmfvSefa&; tusdK; tjrwf/ toD;tyGifh wkd@[m tcsnf;teSD; tv[\ jzpfoGm;cJhw,f// wkdufyGJ w&yfqdkwm/ r&yfoifhwJh tcsdefrSm/ &yfvkduf wJ@tcg udk,ftwGuf tusdK;tjrwf r&SdbJ/ &efol twGufom tusdK;tjrwf jzpfoGm;w,f// &yfoifhwJhtcg/ r&yfjyefvJ/ udk,fhtwGuf tusdK;tjrwf r&SdbJ/ &efol twGufom tusdK;tjrwf &SdoGm;jyefw,f// 'Dtcsufukd tvGefowdxm; &r,f/ txufyg twkdif; ekdifa&$usifonf/ ,ae@ jzpfay:aeaom ekdifiHa&; tajctaeudk ok;H oyf a0zefjyD; rdrd. ekdifiHa&;tjrifudk yGifhyGifh vif;vif; &Sif;vif; wifjyoGm;onf// edkifa&$usif. &Sif;vif; wifjycsufudk=um;&aom/ rGef&Jabmfrsm;eSifh rGefvl=uD;rsm;wkd@onf/ eSpfaxmif;tm; &rd=uonf// zdeSdyfcHae&aom/ rGefvlrsdK;wdk@. b0 vGwfajrmufa&;twGuf ekdifa&$usiftay: tm;udk;tm;xm; jyKvm=uonf// rdrdwkd@rGefvlrsdK; b0vGwfajrmufa&;twGuf/ a&S@aqmif vrf;jy/ u,fwif ay;edkifrnfh acgif;aqmif=uD; wpfOD;tjzpf ekdifa&$usiftm; jrif=uonf// aumhyvkdif&GmwGif ekdifa&$usif &SdaepOfrSmyif/ tvHeDuGefjrLepfygwD t&HA[kd aumfrwD0if &JeD wifvSeSifhjrdK@e,f aumfrwD0if &JeDapmjrifhwkd@ eSpfOD;u/ edkifa&$usiftm; vma&muf awG@qkH onf// tvHeD uGefjrLepfygwDonf/ Armjynf uGefjrLepfygwDeSihf vkH;0 tqufoG,f jzwfxm; aom umvjzpfonf// rGefjynfopfygwDonf/ r'nw wyfaygif;pkwGif yg0ifjyD;/ Armjynf uGefjrLepfygwDeSihf vufwGJonfudk/ tvHeD uGefjrLepfygwD taejzifh/ tvkdrus jzpfaeonf// rGefjynfopfygwD pnf;&kH;a&; qif;rnfh e,fajr a'owdk@wGif wwfekdiforSs vkdufvH aeSmuf,Suf&efvnf; tpDpOf&Sdonf[k/ ekdifoef;wif ajymjyojzifh ekdifa&$usif odxm;aejyD; jzpfonf// odk@aomf edkifa&$usifonf/ xkdtvHeD uGefjrLepfygwDrS &Jabmfrsm;udk/ aumif;rGefpGm vufcH awG@qkHjyD;/ &if;&if;eSD;eSD;aqG;aEG;cJhonf// xkdaumhyvdkif&GmY ekdifa&$usif&SdaepOfrSmyif/ rGefjynfol@wyfOD; &Jabmfa[mif; ekdif=unfatmif xHrS owif;aumif;wckukd =um;&onf// oxkHc&kdifeSifharmfvjrdKifc&kdife,f&Sd/ aumfol;av ppfa&;ekdifiHa&;aumifpDrsm;tm;/ OuUX=uD;ref;bZHrS/ n$ef=um;csufw&yf xkwfxm;onfh ta=umif;jzpfonf// 4if;OuUX=uD; ref;bZH. n$ef=um;csufrSm/ Todk@yg&Sdonf/ tu,fI rGeftrsm;pk&Sdaom/ rGefaus;&Gm e,fy,fa'owGif/ rGefvufeufudkfif awmfvSefa&; qufvufwnf&SdjyD; vkyfaqmifvmygu/ aumfol;avppfa&; ekdifiHa&;aumifpDrS wwfedkif or# vdktyfaom tultnDrsm;ay;=u&efjzpfonf [laom owif;aumif;udk ekdifa&$usif =um;&onf//

320

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

xkd@okd@ edkifa&$usifonf/ u&if acgif;aqmifrsm;eSitwl &SdaepOfrSmyif/ a'otcsdK@wdk@Y rGefeSifh fh u&if tqifrajyonfh owif;rsm; udkvnf; =um;od&onf// aumfol;ave,f/ armfvjrdKif c&kdif/ atmufajc a'orS ay;ykd@vmaom a=u;eef;pmt& od&onfrSm/ ekdif"rRae tkyfpkwGif tcsif;csif; roifhjrwf=uI ypfcwfowfjzwf =uonfhowif;eSifh aumfol;av wyfrawmfeSifh ekdif"rRaewkd@tkyfpk roifhjrwf=uonfh owif;wkd@udk =um;od &onf// ekdif"rRaewkd@tkyfpkonf/ aumfo;l av e,fajrokd@ usL;ausmf 0ifa&mufjyD; aumfol;av. oduQmudk vkdufvH ykwfcwf ajymqkd aeonf[k od&onf// aumfol;av jynfe,f/ armfvjrdKifc&kdif OuUX z'kdaxmfa%mf rSvnf; atmufygpum;udk vnf; =um;&jyefonf// tu,fI rGefvufeufudkif awmfvSefa&; wkd;wufrSKawG atmifjrifrSKawG &&Sd vmr,fqkd&if/ [kd,cifu rGefjynfol@wyfOD;A[kdeSifh aumfol;avA[kdwkd@/ e,fajr qkdif&m oabmwlnDrSK &Sdxm;wJhtwkdif;/ =umtif;jrdK@e,feSifh bk&m;okH;ql jrdK@e,f =um; aumfol;ave,fajr a'otwGif;&Sd rGefaus;&Gm(24)&Gm udkjyefvnf; ay;tyf r,f// rGefvufeufudkif awmfvSefa&; &Sifoefbkd@twGuf u|efawmfwkd@ wwftm; oI ulnDoGm;r,f bmrStm;ri,feJ@// [kz'dkaxmfa%mfonf/ ekdifa&$usiftm;/ Todk@ tm;ay;pum; ajym=um;cJhonf// ekdifa&$usif wpfa,muf tm;wuf rdjyefonf// xkaumhyvkdif aus;&GmrS wqifh/ aumfol;av jynfe,f armfvjrdKifc&kdif aumfrwD d tpnf;ta0; usif;y&mae&m awmifuav; aus;&Gmokd@/ ekdifa&$usifeSihf tzGJ@wkd@onf a&mufoGm;=uonf// xkdaus;&GmwGif ekdifa&$usif vmrnfodI =udKqkd&ef a&muf&Sdaeaom/ ekdifrGefwef/ ekdifoufxGef;eSifh rGefppfom; okH;a,mufwkd@tm; awG@qkHonf// edkifoufxGef; ajymjycsuft& aumfol;av wyfrawmfeSihf tqifrajy jzpfaeaom/ ekdif"rRae tkyfpkonf/ oHjzLZ&yfe,fajr (,cifuusdKuQrDjrdK@e,f)bufodk@ ajymif;a&G@oGm;jyD; jzpfa=umif;od&onf// ekdifrGefwef/ ekdifoufxGef;/ ekdif[aumifeSifh ekdiftkH;oGifwkd@OD;aqmifjyD;r[mrdwf aumfol;av wyfeSihf qufqHa&;ajyjypfaom &Jabmf(30)a,mufwkd@ukd/ aoeyftvuf (17)vufjzifh/ =umtif;jrdK@e,f usdKufzVK (ausmufbD;vl;&Gm)wGif oGm;a&muf pcef;csxm;=ua=umif; edkifa&$usiftm; ajymjyonf// ekdkifa&$usif jyeftvmudk apmifharSsmf aecJh=uonfrS =umjyD; jzpfa=umif; ajymjy=uonf// ,ckvkd ekdifa&$usif wpfa,muf/ au/tef/,l/yD/ c&kdif&kH;udk jyefvnf a&muf&Sd vmonfqkdaom owif;udk =um;od&ojzifh/ TuJhokd@ tajy;tv$m; vkdufvmI =udKqkd=ujcif; jzpfonf[k ajymjyonf// eSpfOD; eSpfzufaom/ rGefacgif;aqmif wkd@onf/ 0rf;ajrmuf 0rf;omjzpf=uonf// ekdifa&$usifonf ,ckrSyif rdrd. rGef&Jabmfrsm;udk

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

321

jyefvnf qHkawG@&onf// rGef&Jabmfwkd@. axG;aEG;aom/ =udKqkdrSKudk cHpm;&onf// csdKjrdef vSaom/ awmfvSefa&;. t&omudk cHpm;vm&onf// twkdif;rod 0rf;omrdonf// rdrd. e,fajr a'oodk@ jyefa&muf vmjyD;aemuf ekdifa&$usifonf/ at;at;aq;aq; rae&/ pnf;&kH;a&; vkyfief;rsm;udkpwif vkyfaqmif&onf// r'nw/ wyfaygif;pk. rl0g'vrf;pOf/ ppfa&;vrf;pOfeSifh a&S@vkyfief;pOfrsm;udk jynfolvlxk em;vnfoabmaygufatmif &Sif;vif; wifjycJhonf// tkyfpktrsdK;rsdK; uGJjym;jyD; tcsif;csif; rnDnGwf=uonfh tkyfpkrsm;udk nDnGwf atmif =udK;pm;I pnf;&kH; odrf;oGif; &onf// qdk;oGrf; aomif;usef;aeaom/ tkyfpki,frsm; udk/ awmfvSefa&; vrf;a=umif; ay:odk@ a&mufatmifvnf; pnf;&kH; odrf;oGif;&onf// wcgw&H/ olckd;/ "g;jrrsm;udkvnf; pnf;&kH; odrf;oGif;cJh&onf// r[mrdwfu&if aumfol;av wyfrawmfeSifh tqifajy acsmarG@atmifvnf; aygif;oif;qufqH&onf// edKifa&$usifonf/ oufpGef@qHzsm; tcufcJ rsdkK;pkH/ jy\emrsdK;pkHudk &ifqkdifajz&Sif;ausmfv$m;vmcJh&onf// jcKHEG,f ydwfaygif; trSdKufo&kdufwkd@udk ckwfxGif&Sif; vif;jyD; v,f,m/ ysdK;cif;opfudk pwifysdK;axmif/ vkyfaqmif&aom olwOD;uJhokd@/ ekdifa&$usifonfvnf;/ awmfvSefa&; tpwGif tcufcJrsKd ;pkH jy\emrsdK;pkHeSifh &ifqkdif=uKHawG@ ajz&Sif;cJh&onf// odk@aomf ekdifa&$usifonf bmukdrS rrSKcJhay/ pdwfat;at;jzihf/ jy\em aygif;pkHudk &ifqkdif ajz&Sif;cJhonf// acgif;aqmifaumif; wpfOD; yDopGm &yfwnfcJhonf// rSefuefaom/ OD;aqmifrSKudk ay;cJhonf// rSefuefaom awmfvSefa&; vrf;pOfudk a&S@aqmifvrf;jycJhonf// T uJhodk@jzifh/ ekdifa&$usif. rSefuefaom/ &yfwnfcsuf OD;aqmifrSK wkd@a=umifh tkyfpktvdkuf uGJjym; &yfwnf aecJh=uaom/ rGefawmfvSefa&; tiftm;pk i,frsm;onf/ ekdifa&$usif. OD;aqmifrSKatmufodk@ wjznf;jznff; pkpnf; 0ifa&mufvm=uonf// ekdifa&$usif.OD;aqmifrSK/ acgif;aqmifrSKudk cH,lvm=uonf// rGefjynfopfygwD. tvHatmuf awmifhwif;ckdifrmaom tiftm;pk w&yf jzpfvmonf// rGefjynfopfygwD. &J&J awmufawmuf awmfvSefa&; tvH=uD;udk pkpkpnf;pnf;/ nDnDnmnmeSifh jrifhjrifhrm;rm; v$ifhxlvm=uonf// TuJhokd@ awmwGif;&Sd rGefjynfopf ygwDonf/ wyfaygif;pkwGif yg0if vSKyf&Sm;jyD; t&Sdef&vm ouJhodk@ jynfwGif;&Sd rGeftrsdK;om;wkd@. ekkdifiHa&; vSKyf&Sm;rSKudk avhvm prf;ppfv#if/ t&Sdef[kef &vmonfudkvnf; awG@jrifekdifonf// tvif;0if a&mufom;aom/ rGefjynfol@ G wyfOD; ygwDonf/ w&m;0if &yfwnfcGifhudk zqyvtpkfd;&rS w&m;0ifcGifh jyKvkdufonfeSifh wjydKifwnf; trsdK;om; edkifiHa&; vSKyf&Sm;rSKudk ajcvSrf; uJsusJ oGufoGuf vufvufjzifh aqmif&Guf vmonfudk awG@&onf// rGefjynfol@ wyfOD;ygwDonf/ trsdK;om; pnf;vkH; nDnGwfrSKudk a&S@&SKI/ rGefzdk;csdK OD;aqmifaom/ rGefwkdif;&if;om; tpnf;t&kH;eSifh trsdK;om;

322

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

ekdifiHa&; yl;aygif; aqmif&Guf&ef nSdeSdKif;wkdifyif=uonf// 4if;aemuf/ (rGefjynfol@ nDnGwfa&; wyfaygif;pk)wpf&yfudkzGJ@pnf;ekdifcJhonf// 1958-ckeSpf ekd0ifbmv (21/22)&uf ae@rsm;wGif/ armfvjrdKifjrdK@ jrLeDpyg,f cef;caqmifwGif/ rGefjynfol@ wyfOD;. au'gaygif;pkH nDvmcH wpf&yfudk ac:,l usif;ycJhonf// 4if;nDvmcHrS/ rGefjynfol@wyfOD;. tvkyftrSKaqmif topfudk a&G;aumuf wifajrmuf=uonf// 4if; tvkyftrSKaqmifopfrSm atmufygtwkdif; jzpfonf// rGefjynfol@wyfODA[kdtvkyftrSKaqmif OuUX ekdifatmifxGef; 'kOuUX rGefq&mbdk;pdef(urm0uf) taxGaxGtwGif;a&;rSL; edkifxGef;odef; wGJzuftaxGaxGtwGif;a&;rSL; ekdifodrf;armif/ A[kdtvkyftrSKaqmifaumfrwD0ifrsm; Ekdifbkd;aumif;(uavmhaom) Edkifom[ef(taygif) eKdifaiGodrf; ekdifqdwfekd@ edKifcsrf;rGef ekdifatmifwifh edkifa=umif(uavmhaomh) t&HA[kdtvkyftrSKaqmifaumfrwD0ifrsm; ekdifpH&$ef;(urm0uf) ekdifuGefyvm(u&kyd) ekdifpdefausmf(aumhbdef)wkd@jzpfonf zqyv tzGJ@csKyfrSm tiftm;pk eSpfjcrf; uGJoGm;jyD;aemuf ygvDrefwGif; edkifiHa&;wkdufyGJonf t&Sdeft[kef jyif;vmonf// OD;baqG/ OD;ausmfjidrf; OD;aqmifaom/ wnfjrJ zqyvtkyfpkrS enf;rsdK;pkH taemuft,Suf jyKrSKa=umifh/ OD;eK OD;aqmifaom/ oef@&Sif; zqyv tpkd;&onf/ ygvDref wGif;Y Oya'rsm; jyKvkyf&ef cufcJ vmonf// aemufqkH;wGif/ 1958-ckeSpf atmufwkdbmv (28)ae@wGif/ OD;ekonf 0ef=uD;csKyf &mxl;rS ekwfxGufjyD; AdkvfcsKyfae0if; tm;/ tomw=unf tm%m vGJtyf ay;cJh&onf// ppfwyfrS tekenf;jzifh tm%mudk

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

323

odrf;vkduf jcif;jzpfonf// AdkvfcsKyfae0if; tdrfapmifh tpkd;&onf/ (6)vtwGif; wdkifjynf. taxGaxG a&G;aumufyGJudk usif;y ay;rnf[k *wdjyK cJhonf// odk@aomf AdkvfcsKyfae0if; acgif;aqmifaom/ tdrfapmifhtpkd;&onf(6)voufwef; ukefqkH;oGm;aomtcg/ aemufxyf (6)v oufwef; wkd;,l vkdufojzifh taxGaxG a&$;aumufyGJ usif;ya&;udk a&G@qkdif; vkduf &onf// 1960-ckeSpf azaz:0g&Dv(6)&ufwGif/ AkdvfcsKyfae0if; OD;aqmifaom tdrfapmifh tpkd;&onf ygvDref taxGaxG a&G;aumufyGJudk usif;yay;rnf [laom owif;udk ekdfifa&$usif=um; od&onf// t&if;&Sif ygvDref a&G;aumufyGJtay: vkH;0 pdwfr0ifpm; aom ekdifa&$usifonf/ txl;tav;ay;IrpOf;pm;cJhay// omrmef owif;avmufyif oabmxm;cJhonf// okd@aomf Towif;udkrl rGefjynfol@wyfOD;rS acgif;aqmifrsm;onf txl;yif pdwf0ifpm;cJhonf// rdrdwkd@ &ifwrreSifh arsSmfvifh apmifhpm; aeaom owif;yif jzpfonf// a&G;aumufyJGwGif yg0if ,SOfjydKifa&; twGuf/ vla&G;cs,f&onf// 0ifa&muf ta&G;cHrnfh e,fajr a'oudkvnf; a&G;cs,f owfrSwf&onf// Tokd@ a&G;cs,f&mwGif tcufcJ rsdK;pkH jy\emrsdK;pkHeSifh rGefjynfol@ wyfOD; =uKHawG@ cJh&onf// rGefjynfolvlxk trsm;pk rJqENudk&jyD;/ ekdifajc&Sdaom ae&m a'o [lIodyfhrrsm;vSay// vufacguf a&wGuI &ekdifonf// xkdedkfifajc&Sdaom/ ae&m a'owGif/ f ololigig 0ifa&muf ,SOfjydKif vkd=uonf// Oyrm/ rk'kHjrdK@e,fawmifydkif;/ oHjzLZ&yfjrdK@e,f/ a&;jrdK@e,f/ usdKuRa&m jrdK@e,fwkd@wGif rGefjynfolvlxkrsm;I a&G;aumufyGJwGif/ rGeftrwfrsm; ekdifajc&Sdaomae&ma'ojzpfonf// Tae&mwGif 0ifa&muf,SOfjydKifrnfholudk a&G;cs,f&mwGif rdrdwkd@ tcsif;csif;Y tawmfyif nSdeSkdif;,l&onf// 4if;tjyif tjcm;aom/ rGeftzGJ@pnf; uvnf; Tae&mudkyif/ a&G;cs,fI 0ifa&muf ,SOfjydKifvkd=ujyefonf// rGefwkdif;&if;om; tpnf;t&kH;rS/ ekdifzdk;csKd/ ekdifatmifvSaiG wkd@onfvnf; ekdifajc &Sdekdifaom/ rk'kHe,f/ oHjzLZ&yfjrdK@e,f/ a&;jrdK@e,fa'oYom 0ifa&muf ,SOfjydKif vkd=uonf// xkdtcg rGefjynfol@wyfOD; trwfavmif;eSifh rGefwkdif;&if;om; tpnf;t&kH; trwfavmif;wkd@onf/ xdyfwkduf jydKifqkdif ,SOfjydKif &rnfhtajcodk@ qkdufa&muf oGm;rnf// Todk@ jzpfygrl/ rGefjynfol vlxk. rJta&wGuf uGJjym; oGm;jyD; rnfonfh rGeftrwfavmif;rSvnf; rekdifekdfifbJ &SKH;edyfh oGm;ekdifonf// =um;vl pm;oGm;edkifonf// xkda=umifh/ rGefjynfol@ wyfOD;eSifh rGefwkdif;&if;om; tpnf;t&kH;wkd@onf e,fajr a'otwGuf nSdeSkdif; cGJa0,l&onf// rnfrsS cufcJonfudk pOf;pm; ,lekdifonf// aemufqkH;wGif atmufygtwkdif; 0ifa&muf ,SOfjydKif=u&ef eSpfzGJ@rS oabmwlnDrSK &oGm; =uonf// armfvjrdKif jrdK@e,fwGif edkifcsrf;rGef/ usdKuQrD jrdK@e,fwGif ekdifatmifxGef;/ acsmif;qkH jrdK@e,fwGif ekdifxGef;odef;/ usdKuRa&m jrdK@e,fwGif ekdifqdwfedk@/ zg;tH awmifydkif;wGif ekdifaiGodrf;/ rk'kHjrKd@

324

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

e,fwGif q&mekdifzkd;pdefwkd@ toD;oD; yg0if ,SOfjydKif&ef nSdeSKdif;I &cJhonf// a&;jrdK@e,fudkrl/ wkdif;&if;om; tpnf;&kH;rS rGefzkd;csdK yg0if,SOfjydKifcJhonf// usdKuQrDawmifydkif;vlrsdK;pk vGwfawmf trwf twGuf/ wkdif;&if;om; tpnf;&kH;rS edkifaatmifvSaiGwkd@u yg0if ,SOfjydKif cJhonf/ 1960-ckeSpf a&G;aumufyJG 0ifa&muf ,SOjf ydKif ta&G;cHaom rGeftrwfrsm;wGif/ rk'kHjrdK@e,fr S q&mekdifzdk;pdef/ usdKuQrDjrdK@e,frS ekdfifatmifxGef;/ a&;jrdK@e,frS rGefzkd;csdKeSifh usdKuQrDc&kdif vlrsdK;pk vGwfawmftrwftjzpf ekdifatmifvSaiGwkd@ toD;oD; ta&G;cHcJh&onf// Todk@ jynfwGif;Y jzpfay:aeaom/ owif;tm;vkH;udk/ ekdifa&$usif wpfa,mufonf/ rsufajc rjywf tuJcwf apmifh=unfh vsSuf&Sdonf// a&G;;aumufyGJwGif/ OD;eK OD;aqmifaom/ oef@&Sif; zqyv tzGJ@rS/ rJtjywftowf ekdifoGm;onf// OD;baqG/ OD;ausmfjidrf;wkd@ OD;aqmifaom/ wnfjrJ zqyvtzGJ@rS &SKH;edyfoGm;onf// xkda&G;aumufyJG umvtwGif;wGif/ wpfOD;udkwpfOD; wpfzGJ@eSifhwpfzGJ@tjyeftvSef ykwfcwfajymqkd =uonfrsm;udkvnf; ekdifa&$usif=um;od&onf// jrpf0u|ef;ay: bufwkd@wGif/ wzufeSifh wzuf rJqGJ&if; owfjzwf=uaom tjzpfrsdK;vnf; ay:aygufcJhonf// (6)avmif;jydKif/ (4)avmif;jydKif vlowfyGJ jzpfcJhonf// jrdwf/ xm;0,f bufwGifvnf; vlowfyGJ jzpfcJh=uonf// xkdowif; tm;vkH; wkd@udk edkifa&$usif =um;odcJh& onf// t&if;&Sif ygvDref a&G;aumufyGJ. pufqkwf &GHG@&SmbG,f aumif;onfh/ oauFw jzpfonf[k ekdifa&$usifu aumufcsufcsonf// a&G;aumufyGJ jyD;qkH;I oef@&Sif;zqyv OD;ektzGJ@rS tpkd;&udk zGJ@pnf; edkifcJhonf// a&G;aumufyGJ jyD;aemuf rGefjynfe,f ay:aygufa&; twGuf/ rGefjynfol vlxkwkd@onf/ trsdK;om; ekdifiHa&; vSKyf&Sm;awmif;qkdrSKudk t&Sdeft[kef jrSifhwifI vSKyf&Sm; vm& jyefonfudkvnf; ekdifa&$usif owdxm; rdonf// 1960-ckeSpf ekdif0ifbmvrSm rGefjynfe,f az:xkwfa&; tvkyfnDnGwfa&; aumfrwD(A[kd)zGJ@pnf; ekdifcJh onf// Towif; tm;vkH;wkd@ukd/ awmwGif;Y &Sdaom edkfifa&$usif wOD;onf rsufajcrjywf apmifh=unfhaeonf// 1961-ckeSpfwGif rGefjynfol@wyfOD;rS =uD;rSL;zGifhvSpfaom/ ekdifiHa&;oifwef;onfvnf; tvGef atmifjrifrSK &cJhonf// trsdK;om; ekdifiHa&; todw&m; jrifhrm;vmonf// 1961-ckeSpf {jyDv(27)&ufae@wGif/ ekdfifatmifxGef;onf rGefa&;&m0ef=uD;tjzpfusrf;opPmusdrfqkdonf// Towif;wdk@udvnf; awmY &Sdaom/ edkifa&$usif wpfa,muf=um;&onf// rdrd.&Jabmf=uD; k edkifatmifxGef; wpfa,muf/ 0ef=uD; jzpfoGm;onfh twGuf/ edkifa&$usifonf 0rf;ajrmuf 0rf;om/ om"k eSpf=udrf ac:rdonf// edkfifa&$usifonf/ jynfwGif;&Sd rGeftrsdK;om;rsm;eSifh rGeftzGJ@pnf; aygif;pkHwkd@u/rGefjynfe,fxlaxmifa&;vSKyf&Sm;rSKudk t&Sdeft[kefjrSifh vkyfaqmif vmonfhtay: pdwf0ifpm;pGm apmifh=unfhaeonf// rGeftrsdK;om;wkd@. trsdK;om;ekdifiHa&; vSKyf&Sm;rSKudkvnf; rsufajcrjywff apmifh=unfhaecJhrdonf//

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

325

rGefjynfe,f ay:xGef;vma&; twGuf rGeftrsdK;om;wkd@ nDnDnGwfnGwfeJ@ pkaygif;aqmif&Guf vmonfh wkd;wufrSK owif; aygif;pkHudkvnf; ekdifa&$usifwpfa,muf/ tqufrjywf =um;od cJh&onf// rGefjynfe,f Oya'rl =urf;wpf&yfudk 1962-ckeSpf=o*kwfv wGif usif;y jyKvkyfrnfh ygvDref tpnf;ta0;wGif/ wifoGif;ekdif&ef twGuf/ ekdifatmifxGef;onf oxkHc&kdifeSifh armfvjrdKif c&kdif&Sd trwfrsm;eSihf ekdifiHa&;orm;rsm;wkd@udk zdwfac:jyD; rGefjynfe,f Oya'=urf; a&;qGJa&; aumfrwDwpf&yfudk zGJ@pnf;apcJhonf// 1961-ckeSpf ZGefv(8)&ufae@rS (16)ae@ txd/ &Srf;jynfe,f/ awmif=uD;jrdK@wGif wkdif;&if;om; aygif;pkH wufa&mufaom/ jynfe,frsm; nDnGwfa&; nDvmcH wpf&yfudk usif;ycJhonf// 4if;nDvmcHokd@ ekdfifvSarmif OD;aqmifaom rGefudk,fpm;vS,f tzGJ@vnf; wufa&mufcJhonf// wkdif;&if;om; aygif;pkHwkd@u/ rGefjynfe,f/ &cdkifjynfe,f ay;a&;udk tjynfht0 axmufcHrSK ay;cJh=uonf// wkdif;&if;om; tcsif;csif; nDnGwfpnf;vkH;vmonf// odk@aomf wzufrSvnf; taeSmuft,Suf tzsufqD;rsm; ay:aygufvmonf// rGefjynfe,f ay;a&;udk tjyif;txef uef@uGuf qef@usifolrsm;vnf; ay:vmonf//armfvjrdKif yxptrwf/ ukefoG,fa&;0ef=uD; OD;oGifonf/ rGefjynfe,f ay;a&;udk/ tjyif;txefuef@uGufcJhonf// 1962-ckeSpfZefem0g&Dv(14)&ufwGif rGefjynfe,f qef@usifa&; vlxktpnf;a0;yGJ wpf&yfudk OD;oGifrS =uD;rSL; usif;ycJhonf// xkdOD;oGif.vlxk tpnf;ta0;yGJudk wkef@jyefaom tm;jzifh rGefjynfe,faz:xkwfa&;tvkyfnDnGwfa&;aumfrwDrSvnf; 1962-ckeSpf azaz:0g&Dv(22) &ufae@wGif/ armfvjrdKifjrdK@ jrLeDp,f O,smOfY vlxk tpnf;ta0;yGJ=uD; wpf&yfudk usif;ycJh onf// txuf az:jycJhaom/ rGefjynfol@ wyfOD;eSifh rGeftrsdK;om; tzGJ@pnf; aygif;pkHwkd@. trsdK;om; edkifiHa&; vSSKyf&Sm;rSK owif; wkd@udk/ awmY wpfOD;wnf; usef&pfcJhjyD; vufeufudkfif awmfvSefa&;twGuf tm;oGef cGefpdkuf =udK;yrf; aqmif&Guf aeaom ekdifa&$usifu tvkH;pkH=um;od&onf// jynfwGif;Y jzpfay:ajymif;vJaeaom/ edkifiHa&;owif;/ rGeftrsdK;om; wkd@. jynfe,f az:xkwfa&;twGuf wkdufyGJ0if vSKyf&Sm;rSK owif;wk@d udk rsufajcrjywf/ tjrJwrf; em;pGifh aeoljzpfonf// xkdokd@ rGefjynfe,f az:xkwfa&; owif;udk =um;&ojzifh ekdifa&$usifonf txl;yif 0rf;ajrmufrdonf// awmwGif;&Sd/ vufeufudkif awmfvSefa&; orm;=uD; ekdifa&$usif. ae@pOf vkyfief;rsm;udk/ Tae&mY tenf;i,f a&;om;wif jyvkdygonf// ekdifa&$usifonf/ ae@pOf aewdkif; vkyfief; rsm;udk/ tcsdef twdtusjzifh vkyfaqmif wwfonf// wae@wm rdrd aqmif&Guf &rnfh vkyfief;pOf rsm;udk wdwdusus/ owfrSwfjyD; aqmif&Guf wwfonf// reHufapmapmxI

326

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

udk,fvuf oef@&Sif;a&; trSKudk vkyfaqmifonf// a&rdk; csdK;onf/ 0wfpm; qif,if/ zD;vdrf;onf//jyD;vsSifeHeufpmudkpm;aomufonf// eHeufpmqdkonfrSm xl;xl;qef;qef;f r&Sdyg// aumfzDwcGuf/aygifrkef@eSpfcsyfeSifh =uufOjyKwf eSpfvkH;udk pm;aomufwwfonf// =uufOjyKwf tumudkompm;jyD; =uufO teSpfudkrl vkH;0 rpm;acs// 4if;aemuf pmzwfonf// pma&; onf// toHv$ifhXme toD;oD;rS/ reHufykdif; xkwfv$ifhaom owif;rsm;udk rysufruGuf em;axmifonf// 4if;aemuf tyef;ajz/ vrf; a&Smufaom tm;jzifh/ [if;oD; [if;&Guf O,smOfjcHrsm;wGif &Jabmfrsm; pkdufysdK;xm;aom toD; tyif/ tyGifh t&Gufrsm;udk vkdufvH =unfh&Skonf// pkdufysdK;a&;eSifhywfoufonfhaumif;ekd;&m&m t=uHtOm%frsm;udk &Jabmfrsm; tm; ajymjy avh&Sdonf// opfyifopf&Guf wkd@. tusdK; tmedoifudk ajymjy ay;onf// txl;ojzifh/ jrif;cGm&Guf. tusdK; tmedoif/ AD;Zwfyif. tusdK;tmedoif/ ZD;jzLoD;. tudsK;tmedoifwkd@udk/ A[kokw jzpfavmufatmifajymjyay;edkifonf// rnfonfhtcsdeftcg u avhvmzwf&SK xm;onfudkrl rnfolwpfOD; wpfa,mufrS rajymekdkfifacs// tvGefA[kokw jzifhjynfhpkHol jzpfonf// edkifa&$usifonf/ oZifyef;udk tvGef eSpfoufonf// &Jabmfrsm;rS &SmazG/ pkaqmif; ay;xm; aom awmoZif t&kdif;yifrsm;udk tkd;jzihf taotcsm xnfhI/ rdrd aexkdifaomwJ. ywfywfvnfwGif csdwfqGJ xm;wwfonf/ rsufaphudk at;jraponf// pdwfeSvkH;ukd =unfel; aponf// rdrdaexkdifaom/ wJywfywfvnfwGif csdwfqGJxm;aom/ awmoZif t&kdif;tyif rsm;udk reufnaea&ay;avh&Sdonf// jyKjyifrGef;rHonf// 4if;aemuf tem;,l&if; pmzwfavh &Sdonf// rnfonfhtcgrS/ tcsdefudk tv[\ ukefapjcif;rsdK; r&SdcJhay// tusdK;&SdpGm tokH;cs wwfonf// aevnfydkif;wGi/f tdyfavhtdyfx r&Sdoavmuf enf;yg;onf// ae@v,f/ ae@cif; tdyfpufonfukd u|efawmfwcgbl;r# rawG@bl;yg// vJavSmif; tem;,lrSK&Sdonf// edkifa&$usif tm;/ tcsdeftcgra&G; &Jabmfrsm;u/ vma&muf aqG;aEG; wkdifyifekdifonf// wif;=uyfrSKr&Sd/ &Jabmf rsm;tm; vGwfvGwf vyfvyfaqG;aEG; wkdifyifcGifh jyKxm;onf// &Jabmfrsm;rS wifjy vmaom/ jy\emrsm;udk/ av;av;pm;pm; ta&;,l aqmif&Gufay;onf// aqG;aeG;wkdifyif ajz&Sif; ay;onf// ae@vnfydkif; tcsdefrsm;wGGif/ ygwD tpnf;ta0;&Sdu tpnf; ta0;odk@ oGm;a&mufonf// aqmif&Gufp&m ygwD udpP&yfrsm;udk aqmif&Gufonf// xl;jcm;aom tajctae&Sdaom ae@rSwyg;/ ae@vnfpmudk owfrSwf xm;aom tcsdefumv wdwdusus wGif rSefrSef pm;aomufavh &Sdonf/ awmfvSefa&; umvwGifyif/ ekdifa&$usifonf ae@pOf aqmif&Gufavh&Sdaom udpPwdk@udk twwfekdifqkH; tcsdef twdtus jzpfatmif aqmif&Guf wwfonf// tvGef pnf;urf;&Sdaom awmfvSefa&; orm;=uD;wOD;jzpfonf// wdusrSKudk tvGef eSpfoufaom oljzpfonf// edkifa&$usifonf/ rnfonfh tajctaeeJ@ &ifqkdif&/

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

327

&ifqkdif&/ rnfhonfh tcufcJeJ@ awG@&/awG@&/ jiD;xGm;jcif; r&Sdacs/ awmfvSefa&; orm;yDopGm pdwfat;at; xm;I jy\emudk &ifqkdif ajz&Sif;wwfonf// tpm;taomufwGif/ =uD;=uD; us,fus,f awmif;wavh r&SdcJhay/ &orsS tpm;pmudk a&muf&J wif;wdrfpGm pm;okH;onf// aumif;onfjzpfap/ raumif;onfhjzpfap/ bkH;abmvatm pm;okH;avhr&dSay// oifhwifh avSsmufywfpGm pm;okH;avh&Sdonf// &Jabmfrsm; uvnf; OuUX=uD;twGuf wwfekdif orSs taumif;qkH;udk aqmif&Guf ay;avh&Sdonf// ae@vnf pm;aomufjyD; qkH;aomtcg/ rdrdtcef;Y c%acwW at;at; tem;,l avh&Sdonf// xkdaemuf vkyfp&m &Sdaom ygwD vkyfief;rsm;udk vkyfaqmifonf// tpnf;a0;xkdifjcif;/ &Jabmfrsm;eSifh aqG;aEG;wkdifyifjcif; ponfhygwD vkyfief;rsm; r&SdvSsif/ tm;vyfaeaom tcsdefrsm;wGif pmzwf/ pma&;onf// nae apmif;wGif rdrdaexkdifaom wJrS xGufjyD;/ pkdufysdK; O,smOf ywf0ef;usifwGif tjyif;ajy vrf;a&Smuf&if;/ avajyavnSif;udkd &SL&SdKufavh&Sdonf// edkifa&$usifonf/ naepmudk nae(6)em&DcGJ/ (7)em&D tcsdefwGif pm;okH;avh &Sdonf// xkdodk@ naepm/ pm;aomuf&if; nae(7)em&D bDbDpDtoHv$ifhXmerS xkwfv$ifhaom owif;rsm;udk em;axmifwwfonf// awmwGif;Y &Sdaeaom umv wav#mufwGif/ ekdifa&$usifonf/ ae&Sife,f a&'D,dk wvkH;udk tpOftjrJ rdrdeSifhtwl odrf;qnf;xm;jyD; urBmhowif;/ jrefrmh owif;rsm;udk em;axmif avh&Sdonf// rdrd oGm;av&mokd@/ ae&Sife,f a&'D,dkudk aqmif,l xm;jyD; owif;wkd@udk rvGwfwrf; em;axmif wwfonf// ekdifa&$usifonf/ (7)em&D nOD;ykdif bDbDpDrS xkwfv$ifhaom jrefrmjynfeJ@ ywfoufaom owif;udkem;axmifjyD; nae(8)em&D rSm jrefrmhtoHrS xkwfv$ifhaom owif;rsm;udk tcsdefrSefrSef em;axmifonf// eHeufykdif; wGifvnf; ekdifa&$usifonf/ eHeuf apmapm xjyD; udk,fvuf oef@&Sif;rSK udpP =uD;i,fw@kd udk jyKvkyfonf// 4if;aemuf reHuf aumfzD aomufokH;&if; owif;rsm;udk emaxmifavh &Sdonf// eHeufydkif; xkwfv$ifhaom/ bDbDpD owif;/ jrefrmha&'D,kdrS xkwfv$ifhaom owif;wkd@udk tjrJwrf; rSefrSef em;axmifonf// wae@w&ufrS rvGwfatmif em;axmif onf// xkdtjyif t*Fvdyf bmomjzifh xkwfaom urBmhowif;rsm;udkvnf; bDbDpD/ AGDtkdatwkd@rS wqifh qufvuf em;axmifavh &Sdjyefonf// jynfwGif; owif;/ ekdifiHwum owif;rsm;ukd/ bDbDpD/ 0Dtkdat ponfh owif;v$ifh Xme rsdK;pkHrS xkwfv$ifhaomowif; rsm;udk tpOftjrJ em;axmifavh &Sdojzifh ekdfifa&$usifonf awmwGif;Y ae@vifhupm;/ jynfwGif; jynfywkd@wGif jzpfay: ajymif;vJaeaom/ ekdifiHa&;rsm;eSifh vkH;0 ruif;uGmcJhay// 1962-ckeSpf rwfv(2)ae@ reufrSm/ ekdifa&$usifonf tcgwdkif; xae=utcsdefY xI/ udk,fvuf oef@&Sif; pif=u,faom trSKudkjyKonf// a&rdk;csdK;onf/ zD;vdrf;onf/ 0wfpm; qif,ifonf// 4if;aemuf reufpmudk pm;aomufonf// xkdpOf bDbDpDrS xkwfv$ifhaom (7)em&D owif;udkvnf; em;axmifonf// eHeuf(8)em&D jrefrmhtoHrS owif; rv$ifhcif/

328

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

tjyif;ajy jrefrmhtoHrS xkwfv$ifhaom oDcsif;oH rsm;udk acwWc% em;axmif aewwf onf// odk@aomf ekdifa&$usif onf *DwtekynmY pdwf0ifpm;rSK enf;onf[k qkd&ayrnf// oDcsif;udk tcsdefay;jyD; em;axmifonfudk rawG@bl;acs// owif; rxkwfv$ifhcif/ xkwfv$ifh aom oDcsif;r#udkom em;axmif wwfonf// xkdodk@ oDcsif;ukd tjyif;ajy em;axmif aepOfrSmyif/ jrefrmh owif;v$ifhXmerS txl;owif; xkwfv$ifh&ef &Sdonf[laom owif;udk rarSsmfvifhbJ =um;vkduf&onf// reuf(8)em&D xkwfv$ifhrnfh owif;csdkefwGif apmifharSsmf em;axmif&efvnf; eSdK;aqmfxm;onf// ekdifa&$usifeSihf &Jabmfwkd@onf/ reuf(8) em&D/ jrefrmhtoHrS xkwfv$ifhrnfh owif;udk pdwfapmpGm em;pGifhae=uonf// reuf(8)em&D a&mufaomtcg/ jrefrmhtoH/ toHv$ifhXmerS atmufyg owif;udk xkwfv$ifhoGm; onf// jrefrmekdfifiHwGif/ ,dk,Gif; zsufqD;vmaom ekdifiH. pnf;vkH; nDnGwfa&;udk tcsdefrSD wm;qD;ekdif&ef twGuf/ AkdvfcsKyfae0if; OD;aqmifaom Armh wyfrawmfrS AdkvfcsKyf rsm;onf/ rvGJra&Smifom/ wkdif;jynf. tm%mudk odrf;vkduf&a=umif;// wkdif;ol jynfom;rsm; taejzihf/ rdrdwkd@ ae@pOf vkyfief;rsm;udk tcgwkdif;uJhokd@ at;at; csrf;csrf; jidrfjidrf 0yf0yf aexkdif vkyfudkif pm;aomuf =u&ef txl; wkdufwGef; yga=umif;// tpkd;& trSKxrf; t&mxrf;rsm; onfvnf;/ rdrdwkd@ 0wW&m;rsm;udk rysufruGuf/ qufvufaqmuf&Guf =uapvkda=umif;// txl;ojzifh ynma&; qkdif&m wm0efcHrsm;eSifh/ ausmif;olom;rsm;onf/ rdrdwkd@ ppfaq;/ ajzqkdaeqJ udpPrsm;udk/ rysufruGuf/ qufvuf aqmif&GufoGm;&ef/ wkdufwGef;yga=umif;// [laom owif;udk ekdifa&$usif wpfOD; rar#mfvifhbJ =um;vkduf &onf// ekdifa&$usifonf rdrd=udKwif a[mudef; xkwfxm;onfhtwkdif;/ ,ckrl ppfwyfrS ppfAkdvfwkd@u tm%mudk odrf;vkdufa=umif;udk od&aomtcg txl;tHh=orSK rjzpfrdacs// rGefjynfol@ wyfOD;udk rdrd owd ay;cJhbl;onfh tcsufudk jyefvnfI owd&rdonf// 1958-ckeSpf/ rGefjynfol@wyfOD; rS vufeufcs tvif;0ifoGm;pOfuyif/ ppfwyfrS ppfAkdvfrsm; wpfae@ae@wGif wkdif;jynf. tm%mudkodrf;ekdifonf[k rdrdu =udKwifwGufq owday;xm;cJhbl;onf// ,ckjzpfay:vm onfudkawG@&ojzifh/ ekdifa&$usifonf pdwfxJwGif =udwfI auseyfaerdonf// ekdifiHa&;orm; acgif;aqmifaumif; wpfOD;onf/ a&S@Yjzpfay:vmekdifrnfh/ ekdifiHa&;. tajctaeudk=udKwifI wGufq cef@rSef; wwf&rnf[laom tawG; tac:onf/ ekdifa&$usifY &Sdxm;onf// a&S@ tvm;vmudk =udKwif rwGufqwwf/ rcef@rSef; wwfaom/ ekdifiHa&; orm;wOD;onf rnfonfh tcgrS/ edkifiHa&; acgif;aqmifaumif; wpfOD; jzpfrvmekdif// ekdifiHa&; acgif;aqmif aumif; wpfOD;rnfonfrSm/ a&S@jzpfay:vmedkifrnfh/ ekdifiHa&; tvm;vmudk =udKwif wGufq

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

329

cef@rSef; wwf&rnf// acgif;aqmifaumif;wkd@ rnfonfrSm =udKwifjyD; rSefuefaom vrf;n$ef; rSKudk tar#mfjrif&Sd&Sd ay;edkif&oljzpf&rnf/ [laom tbd"rRmukd ekdifa&$usifu cH,lxm;onf// ppfwyfrS wkdif;jynf.tm%mudk odfrf;ydkufvkdufaomxkdae@Y edkifa&$usifonf/ urBmtoHv$ifh Xme toD;oD;rS/ jrefrmheSifhywfoufaom toHv$ifhcsufrsm;udkwckrusefvkdufvH em;axmif onf// xkdnwGif ekdifa&$usifonf/ tcgwkdif;/ ntdyfaeus tcsdefwGif rtdyfekdifbJ tawG; trsdK;pkH OD;a%Smufodk@ 0ifvmonf// reufapmxjyD; vkyfae=u a0,m 0pPrsm;udk vkyfudkfifjyD; vS#if/ jrefrmhtoHrS xkwfv$ifhrnfh owif;udk aemufxyfqufvuf em;axmif&ef tqifhoifh apmifhqkdif; aeonf// eHeuf (8)em&D toHv$ifhcsdefwGif jrefrmh toHrS xkwfv$ifhonfh owif; rsm;udk pdwf0ifpm;pGm em;axmifonf// ppfwyfrS wkdif;jynf. tm%mudk odrf;vkdufaom/ AkdvfcsKyfae0if;eSifh taygif;ygwkd@onf/ ekdifiHawmf/ awmfvSefa&; aumifpudk zGJ@pnf;vdkuf D a=umif;/ xkdawmfvSefa&; aumifpDwGif yg0ifaom/ AdkvfcsKyfrsm;. trnf pm&if;udk xkwfjyef a=ujim oGm;onf// wedkifiHvkH;&Sd/ emrnf=uD;aom edkifiHa&; orm;rsm;udk zrf;qD; csKyfaeSmif xm;onfh owif;udkvnf; =um;od&onf// 4if;tjyif OD;ekeSihf wuG tpkd;&tzGJ@0if 0ef=uD; tm;vkH;udkvnf; wkdif;jynf. jidrf0yfydjym;a&;twGuf xdef;odrf; vkduf&onfh ta=umif; wkd@udkyg a=ujim oGm;onfudk edkifa&$usif wpfa,muf =um;od &jyefonf// xkdodk@ zrf;qD; cH&aom tpkd;&tzGJ@0if 0ef=uD;rsm;xJwGif/ rdrd.&Jabmf=uD; 0ef=uD;ekdifatmifxGef; wa,muf vnf; ygekdifonf [laom todonf/ ekdifa&$usif.OD;a%SmufwGif 0ifvmonf// 'gayrJh wdwd usus rajymekdif ao;yg// edkifa&$usifonf/ ae@pOf rysuf owif;rsm;udkom/ em;pGifhI em;axmif cJhonf// aus;vuf awm&Gmrsm;wGif/ ukeful;oef; a&mif;0,f olrsm;xHrSvnf;/ owif;rsm;udk pkHprf;I ,lonf// aemufqkH;wGif/ ekdifatmifxGef; wpfa,mufonf/ OD;ekeSifh twl zrf;qD;xdef;odrf; cH&onhf ta=umif;udk wdwdusus od&onf// rdrd.&Jabmf=uD; ekdifatmifxGef;twGuf/ ekdifa&$usif wpfa,muf pdwfraumif; jzpf&jyefonf// 0ef=uD;jzpfIrS wpfeSpfwif;wif;yif rjynfhr SD axmifeef; pHoGm;&onf// ZgwfyGJxJu 0ef=uD;wOD;eSifh wlvkdufavjcif; [lIvnf; ekdifa&$usif wOD;pOf;pm;awG;awmaerdonf// wcsdefurdrd.vkyfaz:udkifzuf&Jabmf=uD; ekdifatmifxGef;udk pOf;pm; rdaomtcg/ ekdifa&$usif wa,mufonf/ trSefwu,fyif 0rf;enf;rdonf// ekdifiHa&; owd oHa0*& rdvkdufonf// ekdifiHa&; orm; wkd@rnfonfrSm/ urf;em; opfyif uJhokd@yif/ tcsdeftcg ra&G; ae@csif;ncsif; b0ajymif;vJ wwfonf// awmwGif; olykef b0rSonf/ ekdifiHawmf. t=uD;tuJ orwb0odk@ ae@csif;ncsif; a&mufoGm;olrsm;vnf;/ 'keSihfa'; &SdcJhonf// wzef ekdifiHawmf. orw/ 0ef=uD;csKyfb0rSonf/ ae@csif;ncsif;ajymif;vJjyD;/ w&m;cHb0tjzifh tusOf;pcef;odk@ a&mufoGm;olrsm;vnf;/ 'keSifha'; &SdcJhonf// tvGefyif owdoHa0*/ &bG,f tvGefaumif;onf[k ekdifa&$usif wpfa,muf w&m; oabmjzifh/ qifjcif pOf;pm; aerdonf//

330

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

xkdokd@ppfwyfrS wkdif;jynf. tm%mudk odrf;vkdfufjyD;aemufwGif/ awmfvSefa&; aumifpDonf wedkifiHvkH;&Sd/ ekdifiHa&; tzGJ@pnf;rsm;/ toif; tyif;rsm;udk csufcsif; zsufodrf;vkdufonf// vlxk tpnf;ta0;yGJrsm;/ vSnfhvnfwef;pD qENjyyGJrsm; ponfwkd@udk ydwfyifwm;jrpf vkdufonf// rGefjynfol@wyfOD; ygwDonfvnf; csufcsif; zsufodrf;cH&onf// axmifaomif; ruaom/ emrnf=uD; ekdifiHa&;orm;rsm;eSihf ausmif;om; acgif;aqmifrsm;/ &Srf;apmfbGm; wkd@udk zrf;qD;csKyfaeSmifjyD;/ ukd;udk;u|ef;okd@ ydk@aqmifxdef;odrf; xm;vkduf=uonf// rGefjynfol@ wyfOD;ygwDonf/ Oya'abmifodk@ 0ifa&mufjyD; (4)eSpfyif aumif;aumif; rjynfhao;yg/ ,ckrl zsuffodrf; cHvkduf&onf// ekdifa&$usif wpfa,muf tvGefpdwfraumif; jzpfrdonf 1948-ckeSpfu &Jabmfekdifqdwfe@dk tm; rdrdowday; ajym=um;cJhaom atmufyg pum;rsm;udk jyefvnfowd&aerdonf// &Jabmfwkd@xifxm;ovkd rGefjynfe,fay:xGef;bkd@qkdwm rvG,fvSbl;// tcuftcJ rsdK;pkH ekdifiHa&; vSnuGuf rsdK;pkH/ twkdufcH rsdK;pkHeJ@ &Jabmfwkd@ &ifqkdif &tkH;r,f// fh tu,fI/ tJvkd/ rGefjynfe,f uvnf; ray:aygufao;/ tpkd;&&J@ vdrfvnf vSnfhpm;rSKudk cH&r,f/ xrfrHjyD; zdekdyfcH&r,fqkd&if/ &Jabmfwkd@jyefvnf ckdatmif;&m/ trSDjyK&m ae&mwckck usef&pf aeavatmif/ jyD;awmh/ rGeftrsdK;om;wkd@&J@ vGwfajrmufrSK awmfvSefa&;vJ qufvuf wnfwef@ ckdifjrJoGm;atmif &Jabmfwkd@ tpkd;&xHrS &r,fhaiGtxJu/ (5)odef;ukd/ cGJa0ay;r,f/ qkd&iftvGefaumif;r,f// 'gayrJh rdrd. apwemjzifh/ owday; ajym=um;cJhaom pum;ukd &Jabmfedkfifqdwfedk@eSifh rGefjynfol@ wyfOD; acgif;aqmifwkd@u tenf;i,fr# tav;euf rxm;cJh=uay// ,ckrl rdrd =udKwif wGufq cef@rSef; ajymqdkxm;onfhtwdkif; jzpfay:vmonf// rGefjynfol@ acgif;aqmif wkd@ twGuf edkfifa&$usifonf pdwfraumif;jzpfrdonf// Tokd@ wkdif;jynf. tajctaeonf ae@csif;ncsif; ajymif;vJoGm;onf// rGefjynfol@wyfOD; zsufodrf; cHvkduf&jyD;aemufwGif/ c&kdifacgif;aqmiff wpfOD;jzpfol ekdifxifonf/ armfvjrdKifrS csufcsif; xGufcGmvmjyD; rdrdaus;&Gm awmifaygufaus;&GmwGif vma&mufaexkdifvkdufonf// OuUXekdifa&$usifeSifh tvsiftjref tqufoG,f,ljyD;/ rGefjynfopfygwDeSifh yl;aygif;vkdufonf// awmfvSefa&; aumifpDrS wkdif;jynf. tm%mudk odrf;ydkuf vkdufjyD;/ ekdifiHa&; ygwDpkHudk zsufodrf; vkdufaomtcg/ edkifiHa&; orm;rsm;onf/ vufeufudkif awmfvSefa&;bufodk@ pdwf0ifpm; vm=ujyefonf// jynfwGif;Y 'Drdkua&pD qdwfokef;aomtcg/ rGefjynfol@wyfOD;rS yg0ifwD0ifrsm;acgif;aqmifrsm;/ rGefausmif;om; acgif;aqmifrsm;wkd@onf/ rGefjynfopftay: ydkrdktm&kHpl;pkduf/ pdwf0ifpm;vmonf//jynfwGif;wGifekdifiHa&;vSKyf&Sm;rSK ydwfyifjcif;cHvkduf&jyD;/

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

331

edkifiHa&; acgif;aqmif =uD;i,frsm;udk vdkufvH zrf;qD; csKyfaeSmifvmaomtcg/ ygwDaygif;pkHrS ekdifiHa&; orm;rsm;wkd@onf/ vGwfajrmufe,fajrodk@ xGufajy;ckdvSKHvm=uonf// rGefjynfopf ygwDwGif/ ekdifiHa&;orm;a[mif;rsm;/ rGefusmif;om; acgif;aqmifrsm;/ vlawmfvlaumif;rsm; txdkuftav#mufwdk;vmedkfifonf// rGefjynfopfygwDwGif/ edkifiHa&;tiftm;/ ppfa&;tiftm; awmifhwif;&ef ta=umif;jzpfvmonf// Adkvfae0if; OD;aqmifaom ppfwyfrS ppfAkdvfwpk tm%m odrf;jcif; tay: wuUokdvf ausmif;om;/ txufwef;ausmif;rS ausmif;om;rsm; tjyif;txef uef@uGufcJh =uonf// 1962-ckeSpf Zlvkdifv(7)&ufae@wGif/ &efukefwuUodkfvf ausmif;0if;udk ppfwyfrS 0dkif;0ef;jyD;/ pufaoeyfrsm;jzifh/ ypfowfojzifh ausmif;om; (100)ausmf aoqkH;onfh owif;udk/ awmwGif;Y &Sdaom ekdifa&$usifeSifh taygif;toif;rsm;onf/ 0rf;enf;bG,f =um;&jyefonf// aemufwpfae@ Zlvkdifv (8)&ufae@ eHeuf apmapmtcsdefwGif ordkif;0if ausmif;om;or*~ taqmufO;D =uD;udk rdkif;AkH;jzifh azgufcGJ zsufqD;vdkufonfh owif;udkvnf;/ ekdifa&$usifwkd@ =um;vkduf &jyefonf// Todk@ wkdif;jynfwGif vlowfyGJ=uD;rsm; jzpfay:aeonf// rdrd=udKwif wGufqxm;onfhtwkdif; tm;vkH; jzpfay:vmonfudk ekdifa&$usif wpfa,mufonf pOf;pm; aerdonf// rdrdwkd@ awmwGif; vufeufudkfif vrf;pOfonf/ rSefuefa=umif;udk vufawG@ jzpfay:aeaom/ wkdif;jynf. ekdifiHa&; tajctaeu tjynfht0 axmufcH aejyD; jzpfonf// a&S@Y rGeftrsdK;om;wkd@. vGwfajrmufa&; wkdufyJG twGuf/ rGefjynfopf ygwD. tcef;u onf tvGefta&;=uD;jyD;/ t"du usvmrnfudk edkifa&$$usif wpfa,muf =udKwifcef@rSef; wGufq vmekdifonf// edkifa&$usif. b0wav#muf udkifpGJusifhokH;vmonfh edkifiHa&;tawG;ac:rSm/ppftiftm;jzifh tekdifusifholudk ppftiftm;jzihfyif/ jyefvnfwkef@jyef wkdufckduf tedkfif,l&rnf 'Drkdua&pD vSKyf&Sm;rSKudk vufeufjzifh ydwfyif wm;jrpfvSsif/ vufeufjzihfyif xkd;azguf vkyfaqmifoGm; &rnf/ [laom/ edkifa&$usif. usifhokH;/ cH,lxm;aom/ edkifiHa&;tbd"rRmonf rSefuef vmonfudk awG@&onf// vufeufudkfif awmfvSefa&; qdkonfrSm/ rjyD;jywfao;onfh/ ekdifiHa&; vkyfief;udk tjyif;xefqkH;aom enf;vrf;jzifh qufvuf taumifxnfaz: vkyfaqmif oGm;jcif;om jzpfonf[laom tbd"rRm tawG;tac:udkvnf;/ OuUX=uD; ekdifa&$usif wpfa,muf/ ckdifjrJpGm qkyfudkif xm;onf// Todk@ rSefuefaom/ edkifiHa&;oabm w&m;udk pGJjrJpGmqkyfudkfif xm;jcif;a=umif/h edkifa&$usifonf bmrSrrSK/ *&krjyKbJ/ awmwGif;/ vufeufudkfif awmfvSefa&;tay: tjynfht0 ,kH=unf aejcif; jzpfonf// rSefuefonfh awmfvSefa&; vrf;a=umif; ay:wGif &yfwnfaeaom/ rGefjynfopfygwDwGif vltiftm;rsm; wpp wkd;yGm;vmonf// vlawmf vlaumif;rsm; yl;aygif; yg0if vmonf/ ekdifiHa&;orm; a[mif;rsm;/ rGefausmif;om;rsm;eSihf tiftm;opftjzifh zGJ@pnf; vmedkifonf//

332

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

1963-ckeSpf {jyDv(11)&ufae@ nwGif rarSsmfvifhbJ/ awmfvSefa&; aumifpDrS jynfwGif; jidrf;csrf;a&; aqGaEG;yGJtwGuf urf;vSrf;csufudk =um;vkduf&onf// awmwGif; vufeufudki f tzJG@pnf;tm;vkH;udk urf;vSrf; zdwfac:onfh/ owif;udk =um;vkduf&onfh edkfifa&$usif wpfa,mufonf/ rdrd.em;udkyif r,kH=unf ekdifavmufatmif jzpfoGm;rdonf// TuJhokd@ eSpfOD;eSpfzuf wef;wl&Sdaom/ jynfwGif;ppf &yfqJa&;/ jynfwGif; jidrf;csrf;a&; aqG;aEG;yGJrsdK;udk teSpfeSpftvvuyif ekdifa&$usifwpfa,muf arSsmfvifh awmifhw vmcJhonf// ,ckrSyif TtcGifhta&;onf ay:aygufvmonff// TuJhokd@aom tcGifhaumif;/ tcgaumif;wpf&yf udk trdt& vufqkyfzrf;,l&rnf/ vufvGwftqkH;cHIrjzpfekdif// xkda=umifh ekdifa&$usifonf/ r[mrdwf au/tef/,l/yDeSifh tjrefqkH; qufoG,fjyD; jynfwGif; jidrf;csrf;a&; aqG;aEG;yJGodk@ oGm;a&;twGuf vkdtyfonfrsm;udk jyifqifavawmhonf// Todk@ Te,f rGefjynfopfygwD OuUX=uD; ekdifa&$usif wOD;onf/ ekdifiHawmf awmfvSefa&; aumifpDrS bdwfac:aom ekdifiHa&; aqG;aeG;yJGtwGuf/ wyfaygif;pk acgif;aqmif&Jabmfrsm;eSihf twl &efukefjrdK@odk@ a&muf&Sdvm=ujcif;jzpfonf//

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

333

tcef;(13) edkifa&$usifta=umif;jyD;jynfhp/kH / jidrf;csrf;a&;aqG;aEG;yGJysu/f / rGefacgif;aqmifrsm;zrf;qD;cH&jcif;// rGefausmif;om;rsm;vSsdK@0ufpnf;a0;// S rGefausmif;om;wkd@.awmfvSefa&;tjrif// rGefausmif;om;acgif;aqmif toD;oD;tay:okH;oyfcsuf// rif;ausmfat;ta=umif;//


u|efawmfwkd@ armfvjrdKifaumvdyf rGefausmif;om;wpk =udK;pm; yrf;pm; a&;om;xm;aom/ ekdifa&$usif. udk,fa&; &mZ0ifonf jyD;qkH;oGm;onf// ekdifa&$usif. Zmwd/ csufa=uGajr/ rdb armifbGm; rsm;ta=umif;/ rdbwkd@. tvkyftukdif/ ekdifa&$usif.i,fpOf b0u/ ynma&; ponfwkd@udk/ tvGefyif jynfpkHonf[k qkd& avmufatmifyif tcsuftvufrsm; pkaqmif;jyD;a&;om; ekdifcJhonf// ekdifa&$usif. ynmoif ausmif;om; b0/ ausmif;rS xGuf&Sd jyD;/ tvkyf0ifa&muf vkyfudkifonfhb0/ xkdrS 'kwd, urBmhppftwGif;/ edkifa&$usif. ekdfifiHa&; vSKyf&Sm;rSK ponfh wdk@udkvnf; jynfhjynfhpkHpkH owif; pkaqmif;a&;om; ekdifcJhonf// 'kwd, urBmppftjyD;/ rGeftrsdK;om; ekdifiHa&; vSKyf&Sm;rSKwGif/ ekdifa&$usif. wuf=uGpGm/ b0jrKyfeSHjyD; pGrf;pGrf;wrH yg0ifvSKyf&m;/ aqmif&GufcJhrSK wkd@udkvnf;/ tvGefjynfhpkH vkHavmufatmif/ tcsuftvuf/ ta=umif;t&mrsm;udk pkaqmif;Ia&;om;ekdifcJhonf// 194&-1948-ckeSpf/ ywf0ef;usif umvwav#mufwGif/ &mrn wkdif;vkH;qkdif&m rGeftzGJ@csKyf/ rGefwkdif;&if;om; tpnf;t&kH;/ rGefvGwfvyfa&;tzGJ@/h rGefvlrsdK;a&;&mtzGJ@csKyfwkd@. trsdK;om; ekdifiHa&; vSKyf&Sm;rSKeSifh twl/ ekdfifa&$usif. trsdK;om;ekdifiHa&; vSKyf&Sm;rSKonf/ wom;wnf; jzpfcJhonfudk avhvm awG@&Sd&onf// 4if;ekdifa&$usif. trsdK;om;edkifiHa&; vSKyf&Sm;rSKwkd@udk vnf;/ pkaqmif; a&;om;edkifcJhonf// tcsuftvuf taxmuftxm; pm&Guf pmwef;rsm; tvGef jynfhjynfh pkHpHkjzifh a&;om; ekdifcJhonf[k qdk&ayrnf// zqyv tpkd;&rS/ zrf;qD; csKyfaeSmifjyD; axmifrdsK;pkHatmif ydk@cHcJh&onfh b0udkvnf; a&;om;ekdifcJhonf// xkdrSwzef/ awmfvSefa&; orm;b0/ awmY =uKHawG@ cJh&onfh/ ekdifa&$usif. ekdifiHa&; tawG@t=uKH/ edkifiHa&; cH,lcsufrsm;udkvnf;/ jynfpkH vkHavmufatmif/ pkaqmif; a&;om; ekdifcJhonf// 1958-ckeSpf rGefjynfol@wyfOD; tvif;0ifjyD;aemuf/ vlwpfa,muf awmfvSefa&; tvHwpfck jzifh rGeftrsdK;om; vGwfajrmufa&; awmfvSefa&;udk &J&J0Hh0H@ jywfom;pGm a&SmufvSrf; cJhaom ekdifa&$usif. awmwGif;b0udkvnf; jynfhjynfhpkHpkH a&;om; ekdifcJhonff// =udK;pm; yrf;pm; pkaqmif; a&;om; xm;aom/ pmzkdifwGJudk =unfhjyD;/ u|efawmfwdk@ tvGefauseyf yDwd jzpfaerdonf// ,ckqkdvSsif ekdifa&$usifonfyifv#if/ jynfwGif; jidrf;csrf;a&; aqG;aEG;yGJtwGuf &efukefjrdK@odk@ a&muf&Sd aejyD;jzpfonf// rGefjynfopfygwDwdk@ yg0ifzGJ@pnf; xm;aom (r'nw) wyfaygif;pkeSifhawmfvSefa&;aumifpDwkd@.jidrf;csrf;a&; aqG;aEG;yGJonfyif pwifaejyD;jzpfonf//

334

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

ekdifa&$usifeSifh ywfoufjyD; aemufxyf a&;om;&ef avmavm q,fq,fY rvdkawmhay// a&;om;jyD;aom pmrludk taotjcm/ xkyfydk;jyDd; odrf;qnf; xm;vkdufonf// u|efawmfwkd@ tm;vkH;onf/ 0rf;om yDwd jzpfrd=uonf// 1963-ckeSpfatmufwkdbmv(4)&ufae@rSpI trSwf(14)/ tif;vsm;vrf; &efukefjrdK@wGif/ (r'nw) wyfaygif;pkrS okH;ygwD A[kd ukd,fpm;vS,ftzGJ@eSihf awmfvSefa&; aumifpDwkd@onf/ aqG;aEG;cJh=uonf// r'nw tzGJ@0if okH;ygwD A[kd udk,fpm;vS,ftzGJ@wGif/ autif(ef),l ygwDOuUXref;bZH/ rGefjynfopfygwD OuUXekdfifa&$usif eSihfu&ifeDtrsdK;om; wkd;wufa&; ygwD taxGaxG twGif;a&;rSL;csKyf apmarm&,fwdk@ yg0ifonf// awmfvSefa&; aumifpDrS AkdvfcsKyf ae0if;OD;aqmifaomudk,fpm;vS,ftzGJ@jzpfonf// ekdifiHa&;jy\emt&yf&yfudk raqG;aEG;cif/ yxrOD;pGm; wjynfvH;k wGif typfcyf&yfpJa&; vkyfxm;&ef wyfaygif;pkrS awmif;qkdonf// odk@aomf awmfvSefa&;aumifpDonf/ awmwGif;tiftm;pkrsm;udk owfrSwfxm;aom ae&m a'owGifom/ ae=u&ef awmif;qkdxm;onf// xkdkodk@ wzufeSifhwzuf t=udrf=udrf aqG;aEG; aomfvnf; atmifjrifrSK r&cJhacs// atmufwkdbmvukefI edk0bFmvv,fodk@yif a&mufvm onf// wyfaygif;pkeSifh ppfaumifpDwkd@aqG;aeG;yJGonf/ wkd;wufrSKr&SdbJ/wef@aeonf//r'nw A[kdudk,fpm;vS,ftzGJ@eSifh jidrf;csrf;a&; aqG;aEG;rSKonfvnf; ysufjy,fbG,f &Sdonf[kvnf; tcsdK@owif;pmrsm;rS a&;om; xm;onfudk zwf&KSk vkduf&onf// Tokd@ aqG;aEG;yGJ ysufjy,f apekdifaomta=umif;csufrsm;rSmr'nwtzGJ@onf/ ArmjynfuGefjrLepfygwD.avoHtwkdif; awmif;qkdaeonf[k awmfvSefa&;aumifpDrS pGyfpGJajymqkd aeonfhta=umif;/ owif;pmrS aumufekwf a&;om;wifjyxm;=uonf// 1963-ckeSpf ekd0bFmv/ vv,fydkif;odk@yif a&mufvmonf// jidrf;csrf;a&; aqG;aEG;yGJonf/ wae@wjcm;/ tajctae qkwf,kwfvmonf// wjznf;jznf; tajcaervS jzpfvmonf/ awmwGif; vufeufudkiftzGJ@pnf;rS udk,fpm;vS,frsm;eSifh awmfvSefa&;aumifpD udk,fpm; vS,fwkd@. aqG;aEG;yJGonf/ atmifjrifrSKr&=ubJ/ wif;rmvm=uonf// wzufeSifh wzuf/ trsdK;rsdK;pGyfpGJ ajymqkdvm=uonf// jynfol@aumfrwDrS =uD;rSL;usif;yaom/ (5)c&kdif vlxk csDwufqENjyyGJudk uGefjrLepfygwDrS vSKyfaqmfay;rSKa=umifh usif;yonf[k awmfvSefa&; aumifpDrS pGyfpGJajymqkdonf// Armjynf uGefjrLepfygwDeSifh tjcm;jidrf;csrf;a&; aqG;aEG;a&; tzGJ@wkd@rSvnf;/ awmfvSefa&; aumifpDonf r&kd;om;aom/ t=uHpnf&Sdonf/ jidrf;csrf;a&; aqG;aEG;vm=uaom/ awmwGif; vufeufudkfif tzGJ@pnf;rsm;udk/ vufeufcs&ef twif; zefwD;aeonf[k pGyfpGJajymqkdonf// wzufeSifhwzuf tajcae wif;rmvmonf// txl; ojzifh/ t"dutusqkH; tiftm;pkjzpfonfh ArmjynfuGefjrLepfygwDeSifh aqG;aEG;rSKonf tajcae tvGefqkd;0g;vmonf//

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

335

Armjynf uGefjrLepfygwDeSifh (8)=udrfrSs aqG;aEG;jyD;aemuf ta=umif;rxl;bJ/ jidrf;csrf;a&; aqG;aEG;yGJonf wjznf;jznf; ,kd,Gif;vmonf// xkda=umifh/ 1963-ckeSpf ekd0bFmv (14)&uf ae@wGif AuyygwDrS/ awmfvSefa&; aumifpDodk@ aemufqkH; ay;pmudkay;jyD; jidrf;csrf;a&; aqG;aEG;yGJ pm;yGJrS xGufcGmoGm;cJhonf// jidrf;csrf;a&; aqG;aEG;yGJtwGuf tvGefpkd;&drf p&m jzpfvmonf// jidrf;csrf;a&; arSsmfvifhcsufonf/ ukefqkH; oGm;ravmuf jzpfoGm;onf// Armjynf uGefjrLepfygwDeSihf aqG;aEG;rSK ratmifjrifjcif;onf/ rGefjynfopfygwD/ au/tif/,l/ ygwD/ u&ifeD wkd;wufa&;ygwDeSifh Armjynf uGefjrLepfygwDwkd@ yg0ifzGJ@pnf; xm;aom/ r[mrdwf wyfaygif;pk udk,fpm;vS,feSifh aqG;aEG;rSK onfvnf;/ tvkdftavSsmuf ysufjy,f onfh oabmoufa&mufoGm;onf// rif;0if;xdefonf/ rnfol@xHrS &vmaomowif;rod/ ta&;=uD;onf[kqkdcg/ uGsefawmftm; atmufygtwkdif;wkd;wkd;wdwfwdwfajymjyonf/// emJ jidrf;csrf;a&; aqG;aEG;yJG ysufawmhr,f// jidrf;csrf;a&; aqG;aEG;yGJ ysuf&if owdxm;/ tzrf;qD;awG jzpfvmr,faemf// uGsefawmfwkd@vnf; owdxm;&r,f// awmwGif; vufeufudkif tiftm;pkeSihf tjrefqkH; tqufoG,f ,lxm;bkd@ vkdr,fxifw,f// aemufjyD; e,frSm zGJ@pnf;xm;wJh/ rGefausmif;olom;toif; tm;vkH;udkvnf; tqifhoifh jyifqifxm;bkd@ ta=umif;=um; xm;oifhw,fvkd@ uGsefawmf xifw,f emJ// b,fvkdoabm&ovJ// uGsefawmfonf bmrSjyefI rajymekdifcJhay// jynfwGif; jidrf;csrf;a&; aqG;aEG;rSK/ atmifjrifrSK r&&SdbJ/ ysufjym;cJhygvSsif/ rnfokd@aom tusdK;oufa&mufrSKrsm; jzpfvmrnfudk uGsefawmf wkd@ ausmif;om;tm;vkH; odxm;=ujyD; jzpfonf// uGsefawmfeSifh rif;0if;xdefonf/ wOD;udk wOD;=unfhjyD; eSpfOD;om; ikdifvsuf xkdifae=ujyD;/ bmrSqufI rajymekdif=uacs// jidrf;csrf;a&; aqG;aEG;rSKysufvsSif/ awmfvSefa&;aumifpDrS/ ekdifiHa&;orm; acgif;aqmifrsm;eSifh ausmif;om; acgif;aqmifrsm;tm; zrf;qD; rnf[laom/ owif;onf ay:xGuf aeonfrSm trSefyifjzpf onf// awmfvSefa&;aumifpDonf/ &ufpufon/f =urf;=uKwfonf// rnfol@tm;vnf; oufnSmjcif;/ &Sdrnfr[kwfay// ekdfifiHa&;orm;eSifh ausmif;om;acgif;aqmifrsm;udk/ =uufiSuf rsSavmufyif oabmrxm;/ xifovkdjyKrl wwfonf// zrf;qD;csKyfaeSmif wwfonf// 'gudk aumif;rGefpGmodaom/ rif;0if;xdefonf/ pkd;&drf=uD;pGm vma&mufowday; jcif;jzpfonf// 1963-ckeSpf/ ekd0bFmv(14)&uf naeykdif;wGif/ awmfvSefa&; aumifpDtpkd;&onf/ Armjynf uGefjrLepfygwDeSifh/ jynfwGif; jidrf;csrf;a&; aqG;aEG;yGJ ratmifjrifojzifh rvGJra&Smifom/ jidrf;csrf;a&; aqG;aEG;yJGudk &yfqkdif; vkduf&onfhta=umif;/ &kwfw&uf a=ujimcsuf wapmif

336

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

xkwfjyef vkdufonf// oHvGio[m,eSifh pmzwfaqmifwGif &Sdae=uaom ausmif;om; f rsm;onf/ pdwfapmpGmowif;udk em;axmifae=uonf// 4if;nwGif rif;0if;xdef/ rif;xGef;az/ rif;oef;xGef;/ udkpkd;jrifhwkd@onf/ uGsefawmfhtcef;Y pka0;=ujyD; jzpfay:vmeKdifrnfh ekdifiH. tajcaeudk a0zef okH;oyf=uonf// rdrdwkd@ jrif=uonfhtwkdif; yGifhyGifh vif;vif; aqG;aEG; =uonf// uGsefawmf wkd@onf aqG;aEG;ajymqkd=u&if; rnfr# tcsdefukefvGef oGm;onfuyif dk owdr&=uay// neufonfhwkdif tdyfvkdaompdwf r&Sd=uacs// noHacgifausmfrSyif vltkyfcGJI rdrdtcef; toD;oD;odk@ jyefoGm;=uonf// rif;0if;xdef pkd;&drfonfhtwdkif; aemufwae@edk0bFvmv(15)&ufxkwf owif;pmtoD;oD;Y zrf;qD;rSK owif;rsm; ygvmonf// Armjynf wjynfvkH;&Sd/ ekdifiHa&;orm; axmifaomif; rsm;pGmudk awmfvSefa&; aumifpDrS zrf;qD; xdef;odrf;vkdufonf// rGefjynfol@ wyfOD;rS ekdifxGef;odef;/ ekdifcsrf;rGef/ edkifqdwfekd@(emJEGvm)/ ekdifodrf;armif/ ekdifuGefAvm/ ekdifausmif/ ekdifwifatmif(edkifatmifxGef;.om;)/ edifpef;atmif(taygif)wkd@onf/ zrf;qD;xdef;odrf;jcif; cHvkduf&onf// ausmif;om; acgif;aqmifrsm;udkrl rzrf;qD; ao;onfudk awG@&onf// (edkfifaiGodrf;zrf;qD;cH&onfudk r=um;I Tae&mwGif/ ekdifaiGodrf;emrnfudk rxnfhoGif; xm;jcif; jzpfonf/) TuJhokd@ awmfvSefa&;aumifpDrS rw&m; zrf;qD; xdef;odrf;jcif;tay: &efukefwuUokdvf ausmif;om; or*~rS csuffcsif; wkef@jyefonf// rw&m; zrf;qD;xm;aom ekdifiHa&;orm;rsm;udk csufcsif; v$wfay;&efeSifh jynfwGif; jidrf;csrf;a&; aqG;aEG;yGJudk csufcsif; jyefvnffpwif&efawmif;qkdvkdufonf// xkdenf;wlpGmtjcm;aom/ wuUokdvaumvdyfrsm;rS f ausmif;om; or*~rsm;vnf; toD;oD; a=ujimxkwfjyefjyD;/ zrf;qD;xm;aom ekdifiHa&; orm;rsm;udk csufcsif;v$wfay;&efeSifh/ jidrf;csrf;a&; aqG;aEG;yGJudk csufcsif;jyefvnf pwif&ef awmif;qkd =uonf// armfvjrdKif 'D*&Daumvdyf ausmif;om;or*~. tpnf;a0;udk csufcsif; ac:,ljyD; rnfuJhokd@ aqmif&Guf&rnfudk aqG;aEG; qkH;jzwf=uonf// armfvjrdKif 'Du&D aumvdyf ausmif;om;or*~ OuUX udk=unfjrif/h ausmif;om;nDnGwfa&;wyfOD; OuUX rif;azodef;/ ausmif;om; acgif;aqmifudkaZmf0if;/ udkodef;nGef@/ udkoef;atmif/ udkatmif0if; (uavmhaomh) udkcifaZmf/ udkaZmf0dwf/ rif;0if;xdef eSifh cGef=udK@&Sdef(ytdk@0f)/ ponfh ausmif;om; acgif;aqmiftpkHtvif wufa&muf=uonf// jidrf;csrf;a&; aqG;aEG;yJG ysufonfhtay: a0zefokH;oyf=uonf// aqG;aEG;yGJysuf&onfh tajccH ta=umif;&if;udk okH;oyf=unhfvSsif awmfvSefa&;aumifpDY/ &kd;om;aom apwem r&Sdonfudk awG@&onf// ppftm%m&Sif/ tm%mwnfjrJa&;twGuf/ jyifqifrSK tcsdef&atmif/ TuJhodk@ jidrf;csrf;a&; aqG;aEG;yGJ[efjy vkyfaqmifjcif;om jzpfonfudk awG@&onf jidrf;csrf;aqG;aEG;yJG ac:,ljcif; tm;jzifh jynfovlxk. axmufcHrSKudk &,l&ef =udK;pm;jcif;jzpfonf/ jynfol@tm&kHudk l v$ypf&efjzpfonf/ wu,f apwemjzifh jyKvkyfjcif; r[kwfonfudk awG@&onf// J

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

337

jidrf;csrf;a&; aqG;aEG;yGJokd@ wufa&muf vmaom awmwGif; vufeufudkfif tiftm;pkudk awmfvSefa&; aumifpDrS owfrSwfxm;aom/ ae&mY pka0; aexkdifaponf// e,fajrusOf; atmif ppfwyf tiftm;jzifh jcdrf;ajcmuf jyKvkyfvmonf// vufeufcsap&ef wGef;tm;jyK vmonf//Tokd@r&kdk;om;rSKa=umifh qG;aEG;rSK ratmifjrifbJ/ ysufjym;oGm;onf[k u|efawmf wkd@ ausmif;om;rsm; ujrifonf// xkda=umifh jidrf;csrf;a&; aqG;aEG;yJGudk csufcsif; jyefvnf pwif&efeSifh/ zrf;qD; csKyfaeSmif xm;aom tjypfrJh ekkdifiHa&; tusOf;om;rsm;eSifh ausmif;om; acgif;aqmifrsm;udk csufcsif; v$wfay;&ef awmfvSefa&; aumifpDtm; awmif;qkdvkdufonhf a=ujimcsuf wpfapmif a&;om; xkwfjyefvkdufonf// 1963-ckeSpfekd0bFvm(16)&ufae@wGif ausmif;om;or*~txl;tpnf;a0;w&yfac:,lonf// wjynfvkH;&SdekdifiHa&;orm;rsm;udkzrf;qD;aeonfh owif;tay: aqG;aEG;=uonf// wuUodkvf ausmif;om;or*~ acgif;aqmifawGrsm;eSifh Auoausmif;om; acgif;aqmifwkd@u tzrf;rcH bJ/ xGufajy;ae=uwJh owif;tay: aqG;aEG;=uonf// armfvjrdKif aumvdyf&Sd ausmif;om; acgif;aqmifrsm;udkvnf; vma&mufzrf;qD;rnf[kowif;xGufay: aeonfhtay: aqG;aEG; =uonf// ttu,fI zrf;qD;&efvma&mufygu/ rnfodk@ wkef@jyefaqmif&Guf oGm;& rnfhudk aqG;aEG; qkH;jzwf=uonf// ausmif;om;or*~pnf;a0;yGJ jyD;aomtcg u|efawmfwkd@ ausmif;om; wpkonf/ o[m, cef;r aqmifodk@ oGm;I/ xkdae@xkwf owif;pm toD;oD; udk vSefavSm zwf&SK=uonf// Armjynf uGefjrLepfygwDudk a0zef wkdufckdufxm;onfh aqmif;yg;awG/ owif;awGudk zwf& onf// jynfwGif; jidrf;csrf;a&; aqG;aEG;rSK ysufjym; oGm;ojzifh/ uGefjrLepfygwD udk,fpm;vS,f rsm;onf/ rdrdA[kdXmecsKyf&Sd&m/ awmokd@OD;wnfI wyfacgufjyef oGm;=u onfhta=umif; a&;om;xm;onfudk awG@&onf// Armjynf uGefjrLepfygwD. jidrf;csrf;a&; udk,fpm;vS,f tzGJ@0ifwkd@onf/ prf;acsmif;uav;udk jzwfausmfjyD; awmodk@OD;wnf a&SmufoGm;aom "gwfykHudkyg/ yl;wGJxnfhoGif; xm;onfudk awG@&onf// jynfoludkausmfckdif;jyD;/ awmwGif; wae&mokd@/ OD;wnfa&SmufvSrf; oGm;aeykH jzpfonf// jidrf;csrf;a&;udk tvGefvkdvm; awmif;w aeaom jynfol taygif;wkd@ twGuf/ tvGefpdwfxdckdufaponfh "gwfykHjzpfonf// jidrf;csrf;a&; ar#mfvifhcsuf uif;wJh tcsufyif jzpfonf// ppftpkd;&rS Armjynf uGefjrLepfygwD jidrf;csrf;a&; udk,fpm;vS,f tzGJ@0ifrsm;udk yJcl;jrdK@e,fokd@ ppfav,mOfjzifh/ ydk@aqmifoGm;jyD;/ xkdrSwqifh uGefjrLepfygwD udk,fpm;vS,f tzGJ@0ifwdk@onf/ rdrdwkd@oGm;vkdaomae&modk@ awmvrf;c&D;jzifh a&SmufoGm; =ujcif;jzpfonf// uGefjrLepf ygwDtyg0if yl;aygif;zGJ@pnf; xm;aom/ ekdifa&$usif/ ref;bZH/ apmarm&,fwkd@.wyfaygif;pkeSifh awmfvSefa&;aumifpDwd@k . jidrf;csrf;a&; aqG;aEG;yJGonfvnf; ysufjy,f oGm;bG,f&m &Sdonf[k aumufekwf wifjy

338

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

xm;aom owif;udk zwf&Skvkduf&onf// (r'nw) aqG;aEG;yGJ twGuf tvGefpdwfav; rd onf// Todk@ ekdifiHa&;tajctae &SkwfaxG;aeonfh tay:wGif/ rGefausmif;om;acgif;aqmifrsm; jzpf=uaom/ udk0if;a,mf/ udkxGef;az/ udk0if;xdef/ udkoef;xGef;eSifh u|efawmfwdk@u aqG;aEG; wkdifyif=uonf// aumvdyf&Sd ,Hk=unf pdwfcs&aom rGefausmif;om;rsm; tm;vkH;yg0ifaom vSsdK@0Suf aqG;aEG;yGJw&yf usif;y&ef u|efawmfwkd@ oabmwl=uonf// uGsefawmfwkd@ rGefausmif;om;rsm;. v#dK@0SufpGmwkdifyif aqG;aEG;yGJukd 1963-ckESpf/ekd0bFmv(18)ae@&ufwGif u|efawmf. tcef;Yyif usif;ycJh=uonf// xkdae@wGif u|efawmf aexkdifaom oHvGifaqmif tcef; eHygwf(13)Y rGefausmif;om;rsm;eSifh jynfheSufaeonf// 4if;ae@vSsdK@0SufaqG;aEG;yGJokd@ wufa&mufvmaomrGefausmif;om;acgif;aqmifrsm;rSm/atmufygtwkdif;jzpfonf// 1/ /rif;0if;a,mf/(OuUX/aumvdyfrGeftoif;) 2/ /rif;azodef;('k/OuUX/aumvdyfrGeftoif;) 3/ /rif;xGef;az/(twGif;a&;rSL;aumvdyfrGeftoif;)/ 4/ /rif;oef;xGef;(wGJbuftwGif;a&;rSL;/aumvdyfrGeftoif;) 5/ /rif;0if;xdef(trSKaqmif)/ 6/ /rif;om&if(trSKaqmif)/ 7/ /rif;pkd;jrifh(rk'kH/trSKaqmif)/ 8/ /rif;xGef;vSKdif(rl&pfuav;/trSKaqmif)/ 9/ /rif;ausmfvSKdif(trSKaqmif) 10/ /rif;cspfarmif(trSKaqmif/bDvl;u|ef;/urmrdk) 11/ /rif;tkH;wif(trSKaqmif/aumhbdef;)/ 12/ /rif;pdefoef;(trSKaqmif) eSifhtjcm;aom rGefausmif;om;rsm; wufa&muf=uonf// uGsefawmf. tcef;vkH;jynfh ausmif;om;rsm; vm=uonf// 4if;ae@ wufa&mufvmaom ausmif;om;tm;vkH;udk uGsefawmf rrSwfrdI xnfhra&;rdcJygrl/ cGifhv$wf&ef awmif;zefygonf// udkvSausmf(aygif)eSifh rif;armifwkd;(zg;atmuf) wufa&mufonf/ rwufa&mufonfudk twdtus rrSwfrdI rxnfhxm; jcif;jzpfonf// tu,fI udkvSausmfeSifh udkarmifwkd;wkd@onf/ TaqG;aEG;yGJwGif wufa&mufcJhygrl rxnfhrdonfhtwGuf u|efawmftm; cGifhv$wfyg&ef awmif;yefygonf// TaqG;aEG;yGJo@dk rGefausmif;olrsm;udk u|efawmfwkd@rac:bJ/ wrifwum csefxm;cJhonf// u|efawmfwkd@ aqG;aEG;yGJ jyD;qkH;vSsif/ ajymjyoifhaom/ rGefausmif;ol acgif;aqmifrsm;udkjyef ajymjy&efpdwful; xm;onf// aumvdyfausmif; rydwfao;I jyify ausmif;om;rsm;onf/

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

339

tcgwkdif;uJhodk@ ausmif;wuf vmjrJyif&Sdonf// xkda=umifh xkdae@ aqG;aEG;yGJwGif/ taqmifae r[kwfaom/ jyifyaeausmif;om;rsm;jzpfaom/ udk0if;a,mf/ udkom&ifwkd@vnf;wufa&muf vmcJhonf// 4if;tjyif rGefausmif;om; trSKaqmif r[kwfaom xkH;tkdif&GmrS rif;armif[ef vnf; avhvmoltjzpf wufa&mufvmonf[k u|efawmfxifygw,f// Tae&mY/ rif;armif[ef ta=umif;udk tenf;i,f wifjy&ef vkdrnf xifygonf// rif;armif[efonf/ trSefpifppf rGeftrsdK;om; wOD;r[kwfyg// tnmom; ppfppfjzpfonf/ rif;armif[ef. b=uD;bkef;=uD;onf/ xkH;tkdif&Gmtxufydkif;wGif ausmif;xkdif bkef;=uD;wyg; jzpfonf// tnmrSrdrd.wl rif;armif[efudkyg rdrdeSifhtwl aexkdif&ef xkH;tkdif&Gmokd@ ac:vmonf// rif;armif[efudk xkH;tkdif txufwef;ausmif;Yyif ausmif;om;wOD; tjzpftyfeSHjyD; pmoif=um;apcJhonf// Tokd@yif rif;armif[efonf/ rGefausmif;om;rsm;eSifh om/ aexkdif =uD;jyif; vmonf// rGefpum;udk aumif;rGefpGmajymwwf qkdwwfvmonf// rGefpum;ajym=um;&mwGif rGefwOD;uJhokd@tvGefyDoonf/ rnfolrSsArmwOD;[krxifrSwfacs// rGefxrif; [if;pm;jyD; rGefe,fajra'orSm =uD;jyif;vmaom/ rif;armif[efvnf; rdrdudk,fudk tnmom;wOD;[k rrSwf,lawmhb/J rGefvlrsdK;wkd@au|;aom xrif;udkpm;I rGefvlrsdK;=um;rSm =uD;jyif; vmaomrdrdonf/ rGeftrsdK;om; wOD;tjzpf tjynfht0 cH,lvmawmhonf// rGefxrif;pm;/ rGefa&aomufjyD; =uD;jyif;vmaom rdrdonf/ rGefvlrsdK;wpfa,mufom jzpfoifh onf[k udkarmif[efu cH,lvkdufonf// aumvdyf a&mufawmhvnf;/ rGefausmif;om; tokdif;0kdif;jzifhom aygif;oif;I twlwuG oGm;vm vSKyf&Sm; ojzihf/ rif;armif[efudk rGefausmif;om;wOD;[kyifjrif=uonf//Arm[kvkH;vkH; rxif=uawmhacs// rGeftrsdK;om;ta&; udpPwdk@rSm omref rGefausmif;om; wOD;xufyif/ rif;armif[efu ydkrdkpdwftm; xufoefol jzpfonf// rGefausmif;om;rsm;tpkHtvif a&mufvmaomtcg/ aumvdyf rGeftoif;OuUXudk0if;a,mf rS/ yxrOD;pGm tpnf;a0;ac:&wJhudpPudk rdwfquf ajymqkdoGm;onf// udk0if;a,mf rdwfquf pum;wGif/jidrf;csrf;a&; aqG;aEG;yGJysuf&onfhta=umif;eSifh wedkifiHvkH;&Sd ekdifiHa&;orm;rsm;udk ppftpkd;&rS vkdufvH zrfqD; aeonfhta=umif;wkd@yg xnfhoGif; ajymqkdoGm;onf// xkdaemuf u|efawmfu jzpfay:vmekdifaom ekdifiHa&; tajcaeudk atmufygtwkdif; &Sif;jyonf// jidrf;csrf;a&; aqG;aEG;yGJawmh vkH;vkH; ysufoGm;jyD; arSsmfvifhcsuf vkH;0 r&Sdawmhbl; trsdK;om; 'Drdkua&pD wyfaygif;pk(r'nw)eSifh aqG;aEG;yGJvJ tusdK;xl;r,fvkd@ u|efawmf rjrifawmhbl;// bmjzpfvJqkdawmh/ wyfaygif;pkrSm ArmuGefjrLepfygwDu t"du tcef;rSm yg0ifaew,f// wyfaygif;pk&J@ twGif;a&;rSL; wm0efudk,l xm;wJh ol[m Armjynf uGefjrLepfygwDrS AdkvfwufxGef;jzpfw,f// 'ga=umifh Armjynf

340

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

uGefjrLepfeJ@ aqG;aEG;yGJ ysufoGm;jcif;onf/ trSefwu,fwGif jidrf;csrf;a&;aqG;yGJ wckvkH; ysufoGm;w,fvkd@ qkdedkifw,f// rGefjynfopfygwD/ u&if trsdK;om; tpnf;t&kH;/ u&ifeDwkd;wufa&;ygwDwkd@ yg0ifwJh r'nwwyfaygif;pkeSifh aqG;aEG;yGJ vJ atmifjrifrSm r[kwfbl;vkd@ wwftyf ajymekdifw,f// ekd0bFmv(14)&ufae@ jidrf;csrf;a&; aqG;aEG;yGJ ysufuwnf;u/ wwkdif;jynfrSm&SdwJh ekdifiHa&;orm;rsm;udk/ ppftpdk;&u vkdufvHzrf;qD;aew,f// rGefekdifiHa&; acgif;aqmifrsm;vJ ygw,f// ekdfifxGef;odef;/ ekdifqdwfekd@/ ekdifcsrf;rGef/ ekdifausmif/ ekdifuGefAvm/ ekdifatmifxGef;om; ekdifwifatmifwkd@ tm;vkH;udk zrf;qD; vkdufjyD; jzpfw,f// 'gudk tm;vkH;todbJ// aemufxyf bmjzpfvmr,fqkdwmvJ/ vlwkdfif; todb/J / u|efawmfwkd@ ausmif;om; acgif;aqmifrsm; tvSJ@bJ// u|efawmf wkd@udk zrf;qD; csKyfaeSmifrSm aocsmw,f// ajy;rvGwfbl; ajr=uD; vufcwfrvGJ/ ajymedkif w,f// rGefausmif;om; Armausmif;om; ra&G;bl; tm;vkH;udkd zrf;rSmbJ// tJ'gudk b,fvkdvkyf=u&if aumif;rvJqkdwm aqG;aEG;wkdifyif=ubkd@ygbJ// av;av; eufeuf pOf;pm; qkH;jzwf&rJh udpPjzpfw,f// u|efawmfwkd@&J@ rGefausmif;om;awG twGuf tvGefta&;=uD;wJh/ tauG@taumuf wckbJ// tm;vkH;yg0if aqG;aEG; =ubkdf@ zdwfac: w,f// rGefausmif;om; tm;vkH;onf/ wdwfqdwf jidrfoufoGm;onf// rnfol wpfOD; wpfa,mufrSs raqG;aEG;bJ acgif;ikdufqkdufcsI aeavonf// tav;teuf pOf;pm; ae[efwlonf// xkdtcg udk0if;xdefonf/ atmufygtwkdif;wufwuf=uG=uGeSifh tm;&yg;& aqG;aEG;vmonf// udk0if;xdef. aqG;aEG;csufudk ,ckae@wdkif uGsefawmfonf tao;pdyf trSwf&aeao;onf// rif;0if;xdef. aqG;aeG;csufrSm atmufygtwkdif;jzpfonf// uGsefawmfh oabm ajym&&if tzrf;awmh rcHekdifbl;// u|efawmfwkd@ twGuf vGwfajrmufbdk@ vrf;wvrf;bJ/ u|efawmf jrifw,f// tJ'gu bmvJ qkdawmhh vufeufudkif awmfvSefa&; vrf;wvrf;bJ &Sdw,f// vufeufudkif awmfvSefa&; udkb/J u|efawmfwkd@ a&G;&r,f// u|efawmfwkd@twGuf a&G;cs,fp&m/ wjcm;vrf; r&Sdbl;vkd@u|efawmfjrifw,f// ppftm%m&Sif&J@ axmifxJrSm aejyD; tnSif;qJawmh rcHedkifbl;// axmifxJrSmaejyD;/ b0qkH;wmrsdK;vJ rvdkcsifbl;// ppftm%m&Sifudk jyefawmfvSefwmu ydktusdK;&Sdr,f// tm%m&SifaxmifrSm aejyD;tcsdef rukefcH ekdifbl;// u|efawmfuawmh/ vufeufudkfif awmfvSefa&;enf; vrf;a&G;cs,f=ubdk@ wifjy csifw,f//

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

341

aemufwcsufuawmh/ 'Dppftm%m&Sif[m omref ppftm%m&Sif r[kwfbl; r[mArm vlrsdK;=uD;0g'udk udk,fpm;jyK aeonfh ppftm%m&Sif jzpfw,f// tm%mwnf aeor# umvywfvkH; rGefvlrsdK;wkd@&J@b0/ wdkif;&if;om;vlrsdK;pk tm;vkH;wkd@. b0[m/ b,fawmhrS vGwfajrmufrSm r[kwfbl;// aus;u|ef b0vkd ae&rSm aocsmw,f// r[mArm vlrsdK;=uD;0g'udk u|efawmfwkd@ wkdufzsufypf&r,f// vlrsdK;pkawG b0&Sifoefa&;twGuf r[mArm vlrsKd ;=uD; 0g'udk udk,fpm;jyKaewJh/ ppftm%m&Sifpepfudk rvGJra&Smifom wkdufzsufypf&r,f// okd@r[kwf&if r[mArm vlrsdK;=uD; 0g'u vlrsdK;pk awGudk 0g;rsdK oGm;r,f// tJ'Dawmh 'DpHepfudk wkdufzsuf rvm;/ 'Dpepf&J@ 0g;rsdKrSKudk cH=urvm;qkdwm/ vlrsdK;pkawG a&G;cs,f&r,fh tcsdefjzpf w,f// u|efawmfwkd@uawmh 'Dtwdkif; jidrfaejyD; 0g;rsdKwm rcHedkifbl;// wdkufzsufypf &r,f//udk,fhtrsdK;om;b0vGwfajrmufa&;twGufxrf;aqmif&rJhwm0ef u|efawmf wkd@rSm&Sdw,f//'gudk u|efawmfwkd@ arhvkd@r&bl;// ukd,fhvlrsdK; u|efjzpfaewJh tcsdefrSm/ udk,fu ausmif;rSmaejyD; tacsmifckd pmoifaevdk@ roifhbl;/ u|efawmfh oabmuawmh rGefjynfopfygwDeJ@ wcgwnf; yl;aygif;jyD; vufeufudkif awmfvSefa&;udk qifEGJbdk@ t=uHjyK aqG;aEG;csifw,f/ u|efawmfwdk@ rGefausmif;om; awG/ trsdK;om; vGwfajrmufrSK awmfvSefa&;rSm wufwuf=uG=uG owWd&Sd&Sd &J&J0Hh0Hh yg0if=ubdk@vdkw,f// u|efawmfwkd@&J@ ol&Jaumif; Anm;v*Gef;tdef/ ordefA&mHwdk@udk erlem ,l&r,f// wdkif;jynfeJ@ vlrsdK;twGuf toufay;vSL &J&r,f// owWd AswWd &Sd&r,f// &efoludk ra=umufr&G@H awmfvSef&&r,f/ tedkfif,l&J&r,f// awmfvSefa&; J aumifpD[m &ufpuf =urf;=uKwfw,f/ pOf;vJw,f// 'gvlwdkif;todbJ// uGsefawmf wkd@udk oufnSmrSm r[kwfbl;// uGsefawmfwkd@ 'Dtwkdif;ae&if tzrf;cH &rSm aocsmw,f// axmifoGif;jyD; owfypfrSm aocsmw,f// tzrf;awmh rcHekdifbl;// awmfvSefjyD; ppftm%m&Sifudk jzKwfcs &r,f// rGefjynfolawGudk ppfbdeyf atmufrS vGwfajrmufatmif u,fwif ay;& r,f// 'gtrsdK;om; wm0efbJ// 'gavmufbJ u|efawmf ajymcsifw,f// aemufvl awG ajym=uyg// rif;0if;xdefonf/ tm;&yg;& ajymvkdufonf// av;euf wnf=unf pGmyif ajymvkdufonf// pkd;&drf a=umuf&G@Hpdwf/ ol@Y&SdonfhykH vkH;0 ray:ay// ppftm%m&Sifudk rrSKonfh trlt,m jzihf jywfjywfom;om; a0zefoGm;onf// tm%m&Sif tkyfpkd;rSKatmufrSm touf&Sif aexkdif&jcif;xuf/ awmfvSef&if; aooGm;onfu ydkrdkjrifhjrwfonf[laomoabmudk ajymqkdoGm;onf//rw&m;zdeSdyf/csKyfcs,frSK&Sdaeor#/awmfvSef&rSmuvlwkdif;&J@wm0efAsm//// When Injustic becomes law, Resistance becomes duty [laom

342

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

aqmifyk'fudk rif;0if;xdefu qGJudkif xm;ol jzpfonf// ppftm%m&Sif. tkyfcsKyfrSK atmufrSm tzdeSdyfcH b0jzifh touf&Sif aexkdif&jcif;xuf/ vGwfvyfaom awmfvSefa&; orm;b0udk ydkrdkckHrif eSpfoufoljzpfonf// rif;0if;xdef aqG;aEG;rSKudk =um;&aom rGefausmif;om; rsm;onf tm;i,f nSd;eGrf; ae=u&mrS/ rsufeSmrsm; vef;qef; vmonf// tm;rmef &Sdvmonf// wdwfqdwf jidrfouf ae&mrS vSKyf&Sm;=uonf// rif;xGef;azonf vnf; rdrd. tjrifudk atmufygtwkdif; ajymcsvkdufonf// [kwfw,f ukd0if;xdef ajymwm rSefw,f// uGsefawmfh oabmvnf; udk0if;xdef ajymwJh twkdif;ygbJ/ awmfvSefa&; vrf;udkbJ a&G;&rSmbJ// u|efawmfwkd@twGuf wjcm;vrf;r&Sdbl;// tzrf;awmhrcHekdifbl;// ppftm%m&Sif&J@ axmifxJrSm tcsdefukef rcHekdifbl;// rGefjynfopfygwD/ vufeufudkif awmfvSefa&; tzGJ@eJ@ oGm;a&muf yl;aygif;bkd@ u|efawmf oabmwlw,f// ppftm%m&Sifudk u|efawmfwkd@ awmfvSef jzKwfcs&r,f// ppftm%m&Sifudk 'l;axmuf tnHhcH awmif;yefaevkd@ tusdK;r&Sdbl;// ukd,fhudk csrf;omcGifhay;rSm r[kwfbl;//tm;vkH;udk zrf;jyD; axmifcsrSm aocsmw,f// u|effawmfwkd@rSm udk,fhtrsdK;om; vGwfajrmufa&;twGu/f wm0efu &Sdao;w,f// axmifxJrSae&if bmrSrvkyfekdifbl;// b0om ukefqkH;oGm;r,f// 'Dppftm%m&Sif vufatmufrSm u|efawmfwkd@ rGefvlrsdK;[m u|efjzpfaerSm aocsmw,f// trsdK;rsdK; eSdyfpuf nSif;yrf;cH&rSm aocsmw,f// rGefvlrsdK;wdk@&J@b0/ b,fawmhrS vGwfajrmuf rSm/r[kwfbl;// rGefvlrsdK;b0 vGwfajrmufa&;twGuf/ vufeufudkfifawmfvSefa&;rS wyg;/tjcm;vrf;u|efawmfrjrifbl;// vufeuftm;udk; tekdifusifhwJhppftm%m&Sif udk vufeufeJ@bJ/ u|efawmfwkd@jyefvnf awmfvSefoGm;&rSmbJ// rGefjynfopfygwDeJ@ yl;aygif;jyD; vufeufudkif awmfvSefa&; vkyfwm trSefuefqkH;bJvkd@ u|efawmf xifw,f// tzrf;awmh rcH=ueJ@// uGsefawmf oabmuawmh awmckd rSmbJ// vufeufudkif awmfvSefa&;orm; b0rSm vGwfvyfrSK qkdwm &Sdekdifao;w,f// ppftm&Sif bdeyfatmufrSm vGwfvyfrSK qkdwm vkH;0 &SdrSm r[kwfbl;// ppfbdeyf atmufrSm touf&Sif aexdkif&jcif;xuf/ awmfvSef&if;/ aowmu tqaygif; axmifaomif;ru omrSm aocsmw,f// u|efawmf 'DavmufbJ ajymcsifw,f// Todk@ rif;0if;xdefeSifh rif;xGef;azwkd@. aqG;aEG;rSKa=umifh tjcm;aom ausmif;om;rsm;. rsufESmonf/ &$ifvef; wuf=uGvmonf// jidK;i,faom pdwfyaysmuf oGm;jyD; &J&Jawmuf pdwf"gwfawG rsufeSmtoD;oD;rSm ay:vGifvmonf// rif;om&ifuvnf; atmufygtwkdif; xyfavmif;I aqG;aEG;jyefonf//

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

343

vufeufukdif awmfvSefa&;onfom u|efawmfwkd@twGuf wckwnf;aom vGwfajrmufa&;vrf;bJ jzpfw,f// tjcm;vrf;r&Sdbl;// 'gudk vlwkdif; oabmwlwJh tcsufbJ//u|efawmfvnf; 'DtjrifudkvkH;0 vufcHw,f// ppftm%m&SifatmufrSm b0vGwfajrmufrSKqdkwm r&Sdekdfifbl;// wkdif;&if;om; vlrsdK;pk tcGifha&;wkd@/ 'Drdkua&pD tcGifha&;wkd@qkdwm/ tdrfrufrSmbJ &Sdedkiawmhw,f// ppftm%m&Sif&J@ ppfbdeyf f atmufrSm touf&Sif ae&wJh b0[m t"dy`g,frJhw,f// &SifvsufeJ@ aoaewJh olwpfOD;eJ@ wlw,f// b0om,mrSK/ b0vGwfvyfrSK/ b0jidrf;csrf;rSKwkd@qkdwm vkH;0 r&Sdekdifbl;// u|efawmfvJ udk0if;xdef/ udkfxGef;azwkd@ ajymovkdbJ/ u|efawmfwkd@ tm;vkH; awmckdjyD;/ rGefjynfopfygwDeSihf yl;aygif;bdk@ oabmwlw,f// u|efawmf tjynfht0 axmufcH w,f// u|efawmf uvnf; ausmif;om;rsm; ykdrdk tm;&Sdatmif xyfavmif;I atmufyg twkdif; xyfajym vkdufonf// udk0if;xdef/ udkxGef;az/ udkom&ifwkd@ ajymwJh twkdif;ygb/J wckwnf;aom vGwfajrmufa&; vrf;[m vufeufudkfif awmfvSefa&; vrf;bJ &Sdw,f// jynfol@ tm%mudk vk,lwufvmwJh ppftm%m&Sif[m/ oufqkd; r&Snfekdifbl;// jynfol vlxk&J@ axmufcHrSK vkH;0r&&SdwJh tpdk;&[m b,ftpkdk;&rSvJ rwnfjrJekdifbl;// ae@vm; nvm; jyKwfusrSm aocsmw,f// ppftm%m&Sif&J@ zdeSdyftkyfcsKyfrSK atmufrSm/ touf&Sif ae&jcif;xuf/ awmfvSef ykefuefjyD; vGwfajrmufrSKudk &Smwm ydkrdk rSefuefw,f// 'DqkH;jzwfcsuf[m b,fawmhrS rrSm;ekdifbl;// tjrJwrf; pkd;&drf a=umufusrSKeJ@ touf&Sif ae&ol wpfa,muf[m/ b0csrf;ajr@ aysmf&$ifrSK r&Sdekdfifbl;// ppfbdeyfatmufrSm pkd;&drf a=umuf&GH@ xdef@vef@rSKeJ@ touf&Sif ae&wJh/ rGefjynfol vlxkwdk@&J@ b0[m/ bmrSt"dy`g,f r&Sdedkifbl;// zdeSdyfcHu|efb0bJ jzpfrSm aocsmw,f//ppfbdeyfatmufrSrGefvlrsdK;wkd@b0vGwfajrmufa&;twGuf/ u|efawmf wkd@rSm wm0eftjynf&Sdw,f// 'g[m u|efawmfwkd@ rGefausmif;om;&J@ zckH;ay:rSm/ h ,ae@ usa&mufvmwJh trsdK;om; wm0efw&yfbJ// tzdeSdyfcH/ tnSif;qJcHae&wJh/ rGefjynfolvlxkudk u|efawmfwkd@u ausmckdif;jyD; rsufuG,fjyK aevkd@r&bl;// u|efawmfwkd@tay: usa&muf vmwhJ trsdK;om; wm0efu/kd rxrf;aqmif &Jbl;/ a=umuf&G@HjyD; a&Smifwdrf; aevkd@r&bl;// a=umuf&G@H a&Smifwdrf;wJh ol[m/ ppf tm%m&Sif&J@ rw&m; zdeSdyf tkyfcsKyfrSKudk axmufcH tm;ay; ovkd jzpfaew,f// rvGwfajrmufwJh rGefjynfolvlxk&J@ b0udk vufykduf=unfh aeekdifwJholeSifhwlw,f// udk,hfvlrsdK;twGufbmrStokH;ruswJhvlwpfa,muf/jzpfoGm;w,f//

344

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

ppftm%m&Sif[m r[mArm vlrsdK;=uD; 0g'udk udk,fpm;jyKaew,f qdkwJhtcsufudk ukd0if;xdefaxmufjyoGm;w,f// 'Dtcsuf[m odyfhta&;=uD;w,f// ppftm%m&Sif oufqkd;&Snf aeor# umvywfvkH; vlrsdK;pkwkd@rSm b0vGwfajrmufrSK qdkwm r&Sdekdifbl;// tzdeSdufcH u|efb0 tjzpfeJ@ ed*Hk;csKyf oGm;=urSm aocsmw,f// rGefvlrsdK; tyg0if wkdif;&if;om; vlrsdK;pk tm;vkH;wkd@[m/ 'DpHepfudk wkdufzsufypfrvm;/ odk@r[kwf 'DpHepf&J@ u|efjyKwmudk cH=urvm;qkdwm/ qkH;jzwf&r,fh tcsdefjzpfw,f// u|efawmfhtjrifuawmh/ 'Dr[m ArmvlrsdK;=uD; 0g'udk wkdufzsuf&if/ wkdufzsuf/ rwkdufzsufekdif&if/ 'Dr[m vlrsdK;=uD;0g'u wkdif;&if;om; vlrsdK;pk tm;vkH;udk 0g;rsdK oGm;rSm aocsmw,f// tJ'Dawmh 'D0g'udk wkdufzsufrvm; odk@r[kwf 'D0g'&J@ 0g;rsdKwmudk jidrfcHae=u rvm;qkdwm u|efawmfwkd@ 'Duae@ tqkH;jzwf ay;&rSm jzpfw,f// 'Dpepf[m/ rw&m;wm odvSsufeJ@/ a=umuf&G@HjyD; acgif;ikH@ cHae&if tJ'D vl[m touf&Sifv#ufeJ@ aoaewJh vleJ@bmrSrxl;bl;// ol@b0rSm/ vGwfvyfrSK wkdk@/ aysmf&$ifrSKwkd@qkdwm r&Sdawmhbl;// woufvkH; a=umuf&G@HrSKeJ@ touf&Sif oGm;&rSmbJ// a=umuf&G@HwJh vlrsdK;rSm olwyg;&J@ tzdeSdyfcH aus;u|efb0 tjzpfeJ@ touf&Sif aexkdif oGm;&rSm aocsmw,f// toem;cHoludk ppftm%m&Sifu oufnSmrSm r[kwfbl;// ykdjyD;jzJajcmufr,f// vufeuftm;udk;eJ@ wkdif;jynf tkyfcsKyfaewJh ppftm%m&Sif[m/ jynfolawG/ a=umufav olwkd@ t=udKufjzpf avbJ// rsufjzLqkdufav q&m=udKufavbJ// ppftm%m&Sifudk awmfvSefjzKwfcs &J&r,fvkd@ u|efawmfjrifw,f// TurBm avmurSm/ a=umuf&G@HwJh vlrsKd ;awG twGuf ae&m r&Sdekdifbl;// vGwfvyfrSKqkdwm/ &JpGrf;owWd&SdwJh vlrsdK;wkd@twGufom jzpfw,f// b0vGwfvyfrSKtwGuf xkdifqkawmif;aevkd@ r&edkifbl;// 'ga=umifh vufeufukdfif awmfvSefa&;udk u|efawmfvJ =udKufw,f// wjcm; enf;vrf;r&Sdbl;// 'gudk u|efawmf tjynfht0 oabmwlw,f// u|efawmfhpum;tqkH;rSm udk0if;xdefvnf; atmufygtwkdif; xyfrH aqG;aEG;oGm;onf// ppftm%m&Sif tkyfcsKyfrSKatmufrSm wae@w&ufrS qufjyD; raecsifbl;// 'Dtwkdif; u|efawmfwkd@ aeoGm;&if ppftm%m&Sif&J@ zdeSdyf csKyfcs,frSK nSif;yrf; eSdyfpufrSKudk u|efawmfwkd@ rGefwrsdK;om;vkH; &moufyef cHoGm;&r,f// rGefvlrsdK;wkd@ &J@b0vGwfvyfrSKqkdwm rar#mfvifheJ@awmh/ r&edkifbl;// zdeSdyfcsKyfcs,frSK atmufrSm

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

345

a=umufa=umuf &G@H&G@HeJ@ woufvkH; aeoGm;&rSm aocsmw,f// 'gawG tm;vkH;udk odvsufeJ@ u|efawmfwkd@u rod [efaqmiff vspfvsL&SkKjyD;/ ausmif;oifcef;pmrSm at;at; aq;aq; pmoif ae=ur,fqkd&if/ rSefyghrvm;// aemuf wcsufu ynm wwfvmjyD; udk,fhvlrsdK;udk zdeSdyf csKyfcs,faewJh/ 'DtkyfcsKyfrSK pHepfrSm udk,fuyg/ yg0ifjyD; trSKxrf;ae oifygovm;/// av;av; eufeuf xnfhoGi;f pOf;pm; h =unfhbkd@ vkdw,f// todOm%f&SdwJholwkdif; 'Dvkyf&yfrsdK;[m/ rrSefbl; roifhbl;/ qkdwm aumif;aumif; odw,f// 'Du|efynmudk oif=um;aewmudku/ udk,hfudk,fudk vdyfjymroef@ jzpfaew,f// &Sufrdw,f// wudk,faumif;qefw,fvkd@ udk,hfudk,fudk/ jyefvnf okH;oyfaerdw,f// 'Dawmh udk,fhvlrsdK;udk u|efjyKaewJh 'Dynma&;pepfudkvnf;/ u|efawmfwkd@ qufvuf oif=um;aevkd@vJ bmrS tusdK;rxl;bl;// 'Duae@ ta&;w=uD; u|efawmfwkd@ tm;vkH; vkyf&rSmu udk,fhtrsdK;om; vGwfajrmufa&; wkdufyJGbJ// udkxGef;az/ udkom&ifwkd@ ajymoGm;ovkd vufeufudkif awmfvSefa&; udkb/J u|efawmfwkd@ tm;vkH; a&G;&rSmbJ// tjcm;a&G;cs,f p&mvrf; r&Sdbl;// 'Dwvrf;bJ&Sdw,f//'gavmufbJu|efawmfajymcsifw,f// tjcm;ausmif;om;rsm;vJ aqG;aEG;bdk@zdwfac:w,f// rif;oef;xGef;uvnf;wuf=uGpGmatmufygtwkdif;aqG;aEG;vmonf/ u|efawmf oabmu b,fvkdrS tzrf;cHvkd@awmh rjzpfekdifbl;// tm%m&Sif ppftpkd;&udk jzpfonfh enf;eJ@ awmfvSefjzKwfcsbkd@ vkdw,f// ppftm%m&Sif tpkd;& qkdwm/ rnfhonfh ppftm%m&Sif tpkd;&rSvnf;/ oufqkd; r&Snfekdifbl;// wm&Snf r&yfwnfekdifbl;// urBmh 'Drdkua&pD ekdifiHrsm;uvnf; ppftm%m&Sif tpkd;&rsdK;udk/ b,fvkdrS axmufcHrSm r[kwfbl;/ vufcH=urSmvnf; r[kwfbl;// tm%m&Sif ppftpkd;&[m txD;usefjzpfaerSm aocsmw,f// taeS;eSifhtjref jyKwfusrnfrSm aocsmw,f// 'Drdkua&pD/ qdwfokef;wJh/ tm%m&Sif ppftpkd;& vufatmufrSm/ u|efawmfwkd@ vkH;0raeoifhbl;// tm%m&Sif pHepfatmufrSm rGefvlrsdK;wkd@&J@ b0 vGwfajrmufrSK qkdwmvJ rar#mfvifheJ@/ woufvkH; &rSmr[kwfbl;// udk,fhtrsdK;om; wm0efudk odwwfwJh ausmif;om; wpfa,muf taeeJ@ 'Dppftm%m&Sif pHepff jyKwfus oGm;wJhtxd jzpfwJhenf;eJ@ awmfvSef oGm;&rSmbJ// u|efawmfwkd@ rGef ausmif;om;awG ppftpkd;&udkd vufeufudkfif awmfvSef=ubkd@ u|efawmftjynfht0 axmufcHw,f//

346

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

rif;0if;a,mfvnf;yg0ifaqG;aEG;onf// rif;0if;a,mfonf atmufygtwdkif; t=uHjyKaqG;aEG; oGm;w,f// uGsefawmf oabmvnf; awmckd&if ydkrdkaumif;w,f// 'Dtwkdif; zrf;cH&rJh twllwl awmckdwm ydktusdK;&Sdw,f// awmcdkwmu|efawmfvkH;0oabmwlw,f// wckawmh uGsefawmfwdk@ =udKwifod&rSmu uawmrSm ae&wmqif;&Jw,f// =urf;wrf;w,f// 'gudk uGsefawmfwkd@tm;vkH; oabmayguf xm;bkd@vkdw,f// pdwf"gwf=uHhckdifbkdf@ vkd w,f// awmfvSefa&;qkdwm/ pjyD;&ifv$wfvkd@r&bl;// atmifjrifjyD;qkH;wJhtxdaqmif &GufoGm;&r,f//,ae@rGefvlrsdK;wdk@b0udkavhvm=unfh&if/ olwyg;&J@ zdeSdyfcsKyfcs,frSK atmufrSm/u|efjyKcHae&wJhb0bJ// vGwfvyfrSK qkH;&SKH;jyD; olwyg;&J@zdeSdyfhcs,fvS,frSK atmufrSmtouf&Sif aexkdif&wJh b0xuf qdk;0g;wm/ avmurSm bmrSr&Sdedkif awmhbl;// vufeufudkfif awmfvefa&;orm;b0u ykdjyD;vGwfvyfrSK&Sdw,f// ydkjyD; S pdwfcsrf;omrSK&Sdw,f// awmfvSefa&;orm; rGefausmif;om;b0udk cH,l&wm ydkrdk*k%f&Sdw,f// trsdK;twGuf toufay;vSL &wmjrihfjrwfygw,f// wqufxJ ajymcsifwmu yxrOD;qkH; uGsefawmfwkd@u rGefjynfopfygwDrS yk*~dKvfawGeJ@tquf oG,f,lbkd@vkdw,f// &kwfw&uf vltkyf=uD;eSifh u|efawmfwkd@ awmckdxGuf=u&if tcufcJ &Sdekdifw,f// rGefjynfopfygwDeJ@ tqufoG,f,ljyD; =udKwif pDpOfxm;&if aumif;r,fvkd@t=uHjyKcsifw,f// tpnf;a0;wufvmaom tjcm;aomausmif;om;rsm;vnf; rdrdwdk@. oabmxm;tjrifudk toD;oD; wuf=uGpGm wifjy=uonf// &J&J0Hh0Hh jywfjywfom;om; wifjyvm=uonfrSm tvGeftm;& bG,faumif;onf// ppftm%m&Sifudk awmfvSef&ef twGuftenf;i,frsS 0efrav;=uay// ppftm%m&Sifudkvnf; waphuav;rS a=umufpdwf r&Sd=uonfudk awG@jrif&onf// tvGefrSwfwrf; wifbG,f&m tjzpftysufyifjzpfonf// tcsdK@ausmif;om; rsm;. aqG;aEG; wifjycsufu/dk xdkyk*~dKvf. tusdK;udk arSsmfudk;I wrifwum rxnfhb/J u|efawmf csefvyf xm;onfvnf;&Sdonf// tm;vkH; wOD;pD. oabmxm;udk Tae&mY a&;Irwifjyekdifyg// tm;vkH;udkvnf; u|efawmf tao;pdyf rrSwfrdekdifyg// TtwGufcGifhvGwf apvkdygonf// rGefausmif;om;toD;oD;wkd@. aqG;aEG;csufrsm;udk vGrf;jcHKokH;oyf=unfhvSsif tm;vkH;aom ausmif;om;rsm;. qENonf awmckd&ef woabmwnf; wlnD=uonfudk awG@&onf// rGefausmif;om; tm;vkH;wkd@onf ta=utvnf aqG;aEG;=ujyD;aemuf atmufyg qkH;jzwf csufrsm;udkwnDwnGwfwnf;qkH;jzwfvkduf=uonf//

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

347

1/ 2/ 3/ 4/

tm%m&Sif ppftpkd;& jyKwfusa&;/ rGeftrsdK;om; vGwfajrmufa&; twGuf vufeufudkif awmfvSefa&; qifEGJ&ef// rGefjynfopfygwDeSihfyl;aygif;yg0if&ef// aus;&Gm toD;toD;rS rGefausmif;olom;toif; acgif;aqmifrsm; tm; tjrefqkH;qufoG,fjyD;/ vufeufudkiawmfvSefa&;twGuf =udKwifjyifqifrSK f rsm; vkyfxm;&ef// (rif;azodef;rS wm0ef,laqmif&Guf&ef) rGefjynfopfygwDeSihf tjrefqkH; tqufoG,f,ljyD; awmckda&; twGuf vkdtyfaom tpDpOfrsm;udk =udKwif aqmif&Gufxm;&ef// (rif;0if;a,mfeSifh rifxGef;azwkd@wm0ef,l&ef)

xkda=umifh udk0if;a,mfay;aom t=uHOm%fudk vufcH=ujyD; rGefjynfopfygwDrS yk*~dKvfrsm;eSihf tqufoG,f,l&efudkrl/ rif;0if;a,mfeSifh rif;xGef;azwkdk@(2)OD;udk uGsefawmfwkd@wm0efay; vkduf=uonf// tjrefqkH;/ tqufoG,f pDpOf&efvnf;rSm =um;=uonf// aus;&Gme,f toD;oD;rSm zGJ@pnf;xm;aom/ rGefvli,f ausmif;om;toif;wkd@udk tjrefqkH;qufoG,f&ef u|efawmftm; wm0efay;onf// e,ftoD;oD;rS u|efawmfxH a&mufvmaom/ pmrsm; ta=umif;udk u|efawmfwifjyonf// txl;ojzifh a&;jrdK@rS rGefvli,ftoif; acgif;aqmif rif;xGef;wifeSifh &GmvGwfaus;&GmrS rGefvli,ftoif;acgif;aqmif rif;at;=uL// vrdkfif;rS rif;armiftD;/ aumhwGwfrS rif;wifatmif wkd@xHrS a&;vmaom pmta=umif;&mudk wifjyonf// 4if;pmtoD;oD;. oabmxm;rSm/ 4if;wkd@aus;&GmrSm toif;udk yDyDjyifjyif zGJ@pnf;xm;jyD;jzpfonf/ n$ef=um;csuftwkdif; aqmif&Guf&ef toifh&Sda=umif;eSifh/ armfvjrdKif c&kdifrGefausmif;olom;rsm;toif;xHrS n$ef=um;vmrnfh/ n$ef=um;csufudkomapmifhae wJhta=umif;yg&Sdonf// u|efawmfonf=udKwifI Tausmif;om; acgif;aqmifrsm;xHokd@ a,sbl,tm;jzihf/ vSsdK@0SufpGm/ pma&;jyD; n$ef=um;xm;jyD; jzpfonf// toif;udkckdifrmpGm pnf;&kH;xm;&efeSifhvufeufudkif awmfvSefa&;twGuf tqifoif&Sdae=u&ef ta=umif;=um; h xm;onfhtay: pmjyefvmjcif;jzpfonfhta=umif; u|efawmfu&Sif;jyonf// 1961-ckeSpf uyif armfvjrdKifc&kdif rGefausmif;olom;rsm; toif;udk zGJ@pnf; cJh=uonf// xkdtoif;wGif/ u|efawmfu OuUXjzpfjyD;/ rif;xGef;jrifh(rk'l;)u twGif;a&;rSL;jzpfonf// xkdrSwqifh aus;&GmtESHodk@oGm;I rGefvli,ftzJG@pnf;rsm; zJG@pnf;xm;cJh=uonf// xkdpOfu u|efawmfwkd@rGefausmif;om;acgif;aqmifrsm;. &nf&G,fcsufonf/ rGefausmif;om; vli,f w&yfvkH;/ vufeufudkifvrf; pOftay: ouf0if,kH=unfjyD;/ rGeftrsdK;om; wkd@. tcsKyftjcm tm%meSifh b0 vGwfajrmufa&; twGuf vufeufudkif awmfvSef =u&ef jzpfonf// ppftpkd;& tm%mwufvmjyD; toif;tzGJ@rsm;udk ydwfyifwm;jrpfxm;ojzifh/ u|efawmfwkd@ odkodk odyfodyf aqmif&Gufae&onf// toif;udk rzsufodrf;bJ Ttwkdif;xm;cJhonf//

348

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

xkda=umifh aus;&GmteSH zGJ@pnf;xm;cJhbl;onfukd tajccHI rGefausmif;om;acgif;aqmifrsm; udk tjrefqkH;qufoG,fjyD; vufeufudkifawmfvSefa&;wGif yg0ifvmekdif&ef u|efawmftm; wm0ef ay;jcif; jzpfonf// 4if;tpnf;a0;rSmyif rif;ausmfat; (urm0uf/ trsdK;om;owif;pm. owif;axmuf/ rGefjynfe,faz:xkwfa&;/ tvkyfnDnGwfa&;aumfrwD. jyef=uma&;wm0efcH) ta=umif;udk/ xnfhpOf;pm; vm=uonf// rif;ausmfat;/ rif;0if;a,mfeSifh u|efawmfwkd@ (3)OD; vSKd@0SufpGm aqG;aEG; oabmwl xm;onfh tcsufrsm;udk u|efawmfu ajymjyonf// udkausmfat;eSi fh u|efawmfwkd@ oabmwl xm;aom/ oabmwlnDrSKrSm udkausmfat; taeeSifh ,kd;',m;&Sd rGefvli,frsm;udk oGm;a&muf tqufoG,f,lrnf// ,kd;',m;&Sd rGefvli,frsm;eSifh tquf toG,f,ljyD;/ 4if;,kd;',m;rGefvli,frsm;. tultnDjzifh/ ,kd;',m;Y vSsdK@0Sufppfoifwef; wckzGihfvSpf&ef pDrHrnf// 4if;ppfoifwef;odk@ wufa&muf&eftwGuf/ vkdtyfaom ynmwwf rGefvli,frsm;udk/ pkaqmif;ay;rnf[k rif;0if;a,mf eSifh u|efawmfu *wdjyK xm;cJh=uonfh ta=umif;udkajymjyonf// tu,fIrif;ausmfat;/ rlv=uH&G,fxm;onfhtwdkif;/ xajrmufatmifjrifvSsi/f u|efawmf wkd@ aumvdyf rGefausmif;om; rsm;yg0if yl;aygif;=u&ef trsm;oabmwl=uonf// ,ae@ tcsdefrSm udkausmfat;wpfa,mufonf rnfonfhae&modk@ a&mufaejyD;rnfokd@ tajctae &Sdaeonfudk rnfolrSs rajymekdifjzpfaeonf// xkda=umifh rif;ausmfat;udkvnf;/ =udK;pm; &SmazG qufoG,f&efvnf; ausmif;om;rsm;u oabmwl=uonf// aqG;aEG;yJGtqkH;wGif/ atmufygtwkdif; a=uG;a=umf=uonf// qM.pLnj8t,\ pu&kW,v.mnj qM.pLnj8t,\ pu&kW,v.mnj qM.pLnj8t,\ pu&kW,v.mnj awmfvSefa&;orm;/'kd@rGefausmif;om; awmfvSefa&;orm;/'kd@rGefausmif;om; awmfvSefa&;orm;/'kd@rGefausmif;om; rGefbmom pum;jzifh okH;=udrfokH;cg atmf[pfjyD; aqG;aEG;yGJudk &kwfodrf;vkduf=uonf/ aqG;aEG;yGJjyD;I vltkyfpkcGJ=uonf//

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

349

ausmif;om; toD;oD;wkd@onf wdwfqdwfpGm uGsefawmf tcef;rS xGufcGm oGm;=uonf// aemufqkH;wGif/ rif;xGef;az/ rif;0if;xdef/ rif;oef;xGef;(ume,fxGef;pdef.om;)eSifh u|efawmf wkd@om tcef;Y usefawmhonf// uGsefawmfwkd@onf/ jzpf&Sdaeaom avmavmq,f ekdifiHa&; tajcaeudkjyefvnf okH;oyf=uonf// &efukefwuUokdvf&Sd/ rGefausmif;om; acgif;aqmif toD;oD;wkd@. taexm;eSifh vufeufudkif awmfvSefa&;tay: olwkd@ toD;oD;.tjrif oabmxm;rsm;udkyg/ uGsefawmfwkd@okH;oyfa0zef=uonf// rGefjynfopfygwD. vuf&Sdjzpfay: aeaom taexm;udkvnf; uGsefawmfwkd@u a0zefokH;oyf=uonf// rGefjynfopfygwD. vltiftm;/ vufeuftiftm;rsm;yg uGsefawmfwkd@ xnfhoGif; okH;oyf=uonf// OuUX edkifa&$usif. OD;aqmifrSKtcef;udkvnf; a0zefokH;oyf=uonf// xdkaemuf &efukefwuUokdvf&Sd rGefausmif;om; acgif;aqmifwkd@. tajcae t&yf&yfudkvnf; u|efawmfwkd@ okH;oyf =unfh=uonf// &efukef wuUokdvfrS/ rGefausmif;om; acgif;aqmif rif;wifaz(awmif=uD;uGefz&if;udkwufa&mufcJhol)/ rif;pkd;rif; (uavmhaomh)/ rif;ausmf&Sdef (a';'&J)/rif;armifjrihf/rif;armifwifwkd@onfvnf; wdrf;a&Smifykef;atmif;ae&onf[kowif; &&Sdonf// wuUodkvfrS rGefausmif;om; acgif;aqmifrsm;tm;/ wpfOD;csif;tay: u|efawmfwkd@ a0zef okH;oyf=uonf// rif;armifwifonf armfvjrdKif 'D*&Daumvdyf rGefausmif;om;rsm;eSifh =udKwif nSdkekSdif;oabm wlxm;onfhtwkdif; vufeufudkif awmfvSefa&;udkom/ tm;oefoljzpfonf// vufeufudkif awmfvSefa&;twGuf/ xyfrHnKSdeSdKif; wkdifyif&efvdkrnf r[kwf[k uGsefawmfwdk@ qkH;jzwfonf/ rif;wifaz taejzifh/ awmckd&ef uGsefawmf rjrifacs// rif;wifazonf/ rGefausmif;om;xJrS tvGefwuf=uGol wOD;jzpfygonf// edifiHa&;tjrif xufjrufaom ausmif;om; acgif;aqmif wOD;jzpf ygonf// okd@aomf vufeufudkif vrf;pOfukdrl/ eSpfoufol r[kwf[k uGsefawmfwkd@ odxm;onf// rif;armifjrifhonf awmckdekdif olwOD;tjzpf uGsefawmfwkd@ jrif=uonf// uanSmf/ rif;armifjrifhonf tawG;ac: vuf0JqHonf/ xufjrufaom rGefausmif;om; acgif;aqmif wOD;jzpfygonf// ekdifoef;wifeSifh tvGefcifrif &if;eSD;ol wOD;vnf; jzpfygonf// xkdaemuf/ xkH;tkdif rif;aiGodef;(ZeLrGef) ta=umif;udk u|efawmfwdk@ pOf;pm;=uonf// vufeufudkif awmfvSefa&; tay:/ udkaiGodef;. oabmxm;udkrl uGsefawmfwkd@ wcgbl;rSs rwD;acguf xm;&ojzihf/ tqkH;jzwfay;&ef cufcJaeonf// awmckd&ef pnf;&kH;vSsif/ vkdufyg ekdifaom olwOD; jzpfonf[k uGsefawmfwkd@ owfrSwf=uonf// rif;aiGodef;onf/ yifr wuUokdvfrS/ ynma&; wuUodkvfokd@ ul;ajymif; oGm;uwnf;u/ rGefausmif;om; vSKyf&Sm; rSKeSifh uif;uGm oGm;onf[k ,lq &aomfvnf;/ rif;aiGodef;onf/ rGefausmif;om; rsm;. vSKyf&Sm;rSKudk tjrJwrf; apmifh=unfhaeol wOD;jzpfonf// rGeftoif;tay: tvGefoHa,mZOf =uD;rm;ol wOD;jzpfonf// wcgw&H armfvjrdKif aumvdyfokd@ a&mufvm wwfonf//

350

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

uGsefawmfwdk@eSifh aqG;aEG;jyD; t=uHjyK wwfonf// &efukefwuUodkvfrGeftoif;eSifh armfvjrdKif aumvdyfrGeftoif;wkd@ yl;aygif;zGifhvSpfaom/ aEG&moD ausmif;ydwf&uf oifwef; rsm;wGif/ rif;aiGodef;/ rif;wifaz/ rif;ausmfZif/ rif;xGef;azeSifh uGsefawmfwkd@onf/ twlwuG/ qkH=ujrJyifjzpfonf// ukdaiGodef;onf touftm;jzifh uGGsefawmfwkd@eSifh tenf;i,f=uD;onf/ txl; av;pm;xkdufaom/ ausmif;om; acgif;aqmifaumif; wOD; jzpfygonf// trsdK;om; twGuf/ rdrdukd,fusdK;udk pGef@vGwfaqmif&Guf&ef tqifoifh&aom yk*~dKvfwOD;jzpfonf// Sd rif;atmifAv (rGefjynfe,f az:xkwfa&;/ tvkyfnDnGwfrSK A[kdaumfrwD0if)onf/ tvGef xufjrufaom rGefausmif;om; acgif;aqmifwOD; jzpfygonf// aumheSyf&GmZmwd jzpfonf// ppftm%m&Sifudk tvGefrkef;wD;oljzpfonf// rGeftrsdK;om;udk cspfjrwfekd;onf// rGefvlrsdK;wkd@ rvGwfajrmufaomb0/ Armu|efcHaeaom b0udk cHjyif;oljzpfonf// r[kwfrcHaompdwf &Sdonf/jywfom;onf/ owWd&Sdonff// Oypmwef;atmifjrifjyD; aumvdyfausmif;rS xGufoGm; uwnf;uyif/ pD;yGm;a&; avmuokd@ 0ifa&muf oGm;onf[k od&onf// rGefausmif;om; vSKyf&Sm;rSKeSifh uif;uGmoGm;onf[k xif&aomfvnf;/ rif;atmifAvonf/ rGefausmif;om; toif;tay:rnfodk@rSs/ oHa,mZOfjzwfI r&edkifcJhacs// oHa,mZOf wrSsifrSsifjzifh/ rGeftoif; udk cJGcGmoGm;&ol wOD;jzpfonf// 1961-62/ckeSpf rGefjynfe,faz:xkwfa&; vSKyf&Sm;rSKwGif/ wufwuf =uG=uG yg0ifvSKyf&Sm; cJholjzpfonf/ vufeufudkif awmfvSefa&;eSifh ywfoufI rif;atmifAv.tjrifoabmxm;udkrl u|efawmfwkd@ twdtusrajymekdifyg// okd@aomf vufeufukdif awmfvSefa&;twGuf csOf;uyf pnf;&kH;vSsif ygvmekdionf[k xifjrifcsuf f ay;=uonf// u|efawmfwkd@ xnfhoGif;pOf;pm;wJh aemufausmif;om; acgif;aqmifwOD;url/ rif;cspfvSdKif jzpfygonf// rif;cspfvSdKifonf aumhbdef;om;jzpfygonf// &kyf&nf acsmarmol/ ,Ofaus; odrfarG@olwOD;jzpfygonf// armfvjrdKif aumvdyftoif;wGif wufwuf=uG=uG aqmif&Guf cJhaom/ rGefausmif;om; acgif;aqmifwOD;jzpfonf// udkcspfvSdKif. bcifonf/ rGefjynfol@ wyfOD; tzGJ@0if rGefrdsK;cspf ekdifiHa&; acgif;aqmif wOD;jzpfonf[k od&onf// 'gayrJh vufeufudkif awmfvSefa&;twGuf/ udkcspfvSdKifudk uGsefawmfwkd@xnfhI rwGuf&Jay// tb,fa=umifh qkdaomf/ udkcspfvSdKifonf taexkdif tvGefrif;om; qHonf// ausmhausmh armharmh aexkdif wwfonf// elnH aysmhajymif;onf// awmfvSefa&;orm; wOD;tjzpf/ qufpyfcg/ vkH;0xnfhoGif; pOf;pm;I r&aom vlpm;rsdK;jzpfaeonf// aemufausmif;om; wOD;url/ rif;=unf0if; jzpfygonf/ aumvdyfrGeftoif;wGif/ wufwuf=uG=uG yg0ifvSKyf&Sm; cJhol wpfOD;jzpfonf// rif;=unf0if;onff/ Oypmwef; atmifjrifjyD;aemuf/ ppfwyfxJokd@ 0ifa&muf oGm;onf[k od&onf// rif;=unf0if;udkrl/ pnf;&kH;&efvkH;0 rjzpfawmhacs//

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

351

(aemif Adkvf=unf0if; jzpfvmonf/ aemuff&Srf;jynf ajrmufydkif;/ a&S@wef;wae&mwGif usqkH; oGm;onf)/ 4if;tjyif/ rGefausmif;om; acgif;aaqmifa[mif;/ rif;pkd;wifhudkvnf; u|efawmf wkd@ xnfhoGif; pOf;pm; =uonf// rif;pkd;wifhonf/ ekdifpdefxGef;(uanSmf).om; jzpfonf/ ekdifpdefxGef;onf/ rGeftrsdK;om; acgif;aqmif wpfOD;jzpfonf// rGefvlrsdK;a&;&m tzGJ@csKyfA[kd aumfrwD0if wpfOD;jzpfonf// vufeufudkfif awmfvSefa&;wGif/ wuf=uGpGm yg0ifvSKyf&Sm;cJh aom/ acgif;aqmif wpfOD;jzpfonf// xkda=umihf udkpkd;wifhonf/ rsdK;cspfpdwf"gwf tjynfh&Sdol jzpfonf// tifwm(I.A) atmifjrifjyD;aemuf/ ausmif;qufvuf raeawmhbJ/ tvkyf0if vkyfonf// rGefausmif;om; avmueSihf uif;uGm oGm;onf[k tjriftm;jzifh xif& onf// okd@aomf udkpkd;wifhonf/ rGeftoif;tay: oHa,mZOf tvGef=uD;rm;ol jzpfonf// aumvdyf rGefpmayXmerSrGefq&mr/ a':at;oef@eSifh ausmif;aebufjzpfIolwkd@eSpfOD;onf/ wOD;tay: wOD;tvGefoHa,mZOf=uD;rm;=uolrsm;jzpfonf//ta=umif;trsdK;rsdK;a=umifh/ wpfa,mufeSifh wpfa,muf b0=uifaz:tjzpf vufrwGJ jzpfcJhay// wpfa,muf wpfvrf; cGJcGmcJh&onf// odk@aomfvnf; wpfOD;tay: wpfOD; arwWmrysuf/ cspfcifrSK rysuf&Sd=uonf// a':at;oef@ onf/aumvdyf/rGefpmayXmewGif 0ifa&muf vkyfudkif oGm;ouJhokd@/ rif;pkd;wifhonf/ tpdk;& pkdufysKd;a&; XmewGif 0ifa&muf vkyfudkicJhonf// okd@aomf olwdk@eSpfOD; pvkH;onf/ rGefvlrsdK; f tay: oHa,mZOf =uD;rm;olrsm;jzpfonf// rGefta&;udpPudk wae@w&ufrS rarhaomolrsm; jzpfonf// vufeufudkfif awmfvSefa&; twGuf/ udkpkd;wifhudk csOf;uyf aqG;aEG;vSsif jzpfekdif onf[k owfrSwf=uonf/ udcifarmif ta=umif;udkvnf; u|efawmfwkd@ pOf;pm;=ujyefonf// udkcifarmif (rGef0ef=uD;/ k edkifatmifxGef;. ukd,fa&; twGif;0ef)eSifh ywfoufI oD;jcm;wifjy&vSsif/ udcifarmifonf/ k ausmif;om;b0wGif/ tvGefxufjrufaom/ rGefausmif;om; acgif;aqmifwOD; jzpfygonf// rGefausmif;om; vli,f tm;vkH;yif/ =unfndk av;pm;aom yk*~dKvfwOD; jzpfygonf// t*FsifeD,mbJG@jzifh ausmif;jyD;onf// tvkyftwGuf =udK;pm; avsSmufaomfvnf; rnfonfh tvkyfrSr&cJhay// xkdpOf ekdifatmifxGef;onf/ tpkd;&tzJG@0if 0ef=uD;wOD; jzpfvmaomtcg/ ekdifatmifxGef;. twGif;a&; twGif;0eftwGuf/ ynmwwf rGefausmif;om; wOD;udk cef@tyf&ef vkdvm; =uonf// rGefausmif;om; acgif;aqmifxJrS/ ynmwwf rsm;wGif rif;cifarmif/ rif;wifazwkd@ eSpfOD;udk oabmus=uonf// aemufqkH;wGif rif;cifarmifonf ausmif;jyD; xm;oljzpfjcif;/ rif;wifazonf ausmif;ynmrjyD; wwfao;jcif;wkd@udk =unfhI/ udcifarmifudk a&G;cs,f vkduf=uonf// xkda=umifh udkcifarmifonf/ ekdifatmifxGef;. k twGif;a&; twGif;0ef jzpfvmoljzpfonf// 0ef=uD;ekdifatmifxGef; zrf;qD;cH&onfhaemufwGif udcifarmifonfvnf;/ twGif;0ef uav;b0rS jyKwfcJhonf// aemufxyf tvkyf&Sm k aeqJrSmyif/ ,cifu avsSmufv$m wifxm;cJhaom tvkyfXmerS ac:pma&mufonf// rarSsmfvifhbJ tvkyfopfudk vufcH&&Sdvkdufonf[k od&onf/ udkcifarmifudk/ awmfvSefa&;

352

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

aumifpDrS/ tvkyf&mxl;topfac:ay;jyD;/ xdef;odrf;vkdufonf[k/ rGefavmu todkif;0dkif;u ajymprSwfjyK=uonf// vufeufudkif awmfvSefa&;twGuf/ csOf;uyfpnf;&kH;&ef rvG,fawmh a=umif; owfrSwf=uonf// xkdaemuf u|efawmfwkd@onf/ rif;ausmfat;udk pOf;pm; rdjyefonf ,ae@xd rnfonfhae&m Xmeodk@ a&mufaejyD; rnfokd@aom tpDpOfrsm; &Sdaeonfudk u|efawmfwkd@ tm;vkH;u odvkd=uonf// rif;ausmfat;udk tjrefqkH;&SmazGI tqufoG,f,l&ef oaabmwl=uonf// wqufwnf;wGif rGeftrsdK;om; vGwfajrmufa&;wGif tvGefta&;yg t&ma&mufaom/ xkdif;ekdifiH&Sd rGefvlrsdK;wkd@. tcef; uudk aqG;aEG;=uonf// rGeftrsdK;om; vGwfajrmufa&; twGuf/ ,kd;',m;rGefeSifh &mrna'o&Sd/ rGefwkd@. yl;aygif;rSKonf/ tvGefta&;=uD;a=umif;/ u|efawmfwkd@tm;vkH;u/ jrif=uonf// rGeftrsdK;om; vGwfajrmufa&; vSKyf&Sm;rSKrSm/ vufwGJ nDnD/ yl;aygif; aqmif&Guf ekdifygrl/ rGeftrsdk;om; vGwfajrmufrSK/ awmfvSefa&;onf/ tvGef atmifjrifrnfjzpfa=umif;oabm&=uonf// ,kd;',m;rGefrsm;onfvnf; trsdK;udktvGefcspf =uolrsm; jzpfonf// trsdK;om; twGuf tepfem cHcJh=u olrsm; jzpfonf// rGef trsdK;om; vGwfajrmufa&;twGuf/ tppt&m&m ulnDyHhykd;cJh=uonf// rGefwkdif;&if;om; tpnf;t&kH;rS rGefzdk;csdK/ edkifatmifxGef;/ q&mekdifzdk;pdef/ rGefpHvSdkKifwdk@onf/ xkdif;ekdifiHokd@ a&S@OD;pGm oGm;a&muf rdwfquf cJhbl;onf// rGefjynfol@wyfOD; vufeufudkif awmfvSefa&; pwifonfh tcsdefrSpI/ rGefawmfvSefa&; tiftm;pkeSihf xdawG@rSK&SdcJhonf// ekdifaiGodef;/ ekdifxGef;odef;/ edkifqdwfekd@/ ekdkfifa&$usifwkd@ onfvnf;/ xkdkif;rGefrsm;eSifh tqufoG,f &SdcJhbl;=u onf// xkdif;rGefonf/ rGeftrsdk;om; vGwfajrmufa&;/ trsdK;om; vSKyf&Sm;rSKeSifh vufeufudkif awmfvSefa&;twGuf/ vufeuf/ aiGa=u; axmufyHhcJh=uonf// ekdifiHwumokd@ oGm;a&mufI vnf;/ rGeftrsdK;om; vGwfajrmufrSK twGuf =udK;yrf; aqmif&Guf cJh=uonf// xkdif;rGefrsm; onf ynmwwfrsm;I ekdifiHwum tawG@=uKH ekdifiHa&;tjrif =uG,f0 olrsm; jzpfonf// trsdK;om; vGwfajrmufa&; twGuf twwfekdifqkH;=udKyrf; aqmif&Guf ae=uonf udkvnf;/ u|efawmfwdk@ ausmif;om; tm;vkH; od&Sdem;vnf=uonf// xkda=umifh awmwGif; a&muf aomtcg xkdif;ekdifiH&Sd rGefvli,frsm; tiftm;pkeSifh qufoG,f &ef vkdtyfa=umif; qENwlnD=uonf// rGeftrsdK;oRD;ausmif;olrsm;udkvnf; u|efawmfwkd@xnfhoGif;pOf;pm;=unfhrdonf// rdcifxm;a&$ (xkH;tkdif)/ rd,Ofwif (oHjzLZ&yf)/ rdtkH;&D/(urm0uf/ ynma&;wuUodkvfwGif/ ynma&; 'D*&DtwGuf ausmif;wufaeoljzpfonf)/ rdpef;&D/ rdjrifhjrifhoef;(a&;jrdK@/ rGeftrwfa[mif; ekdfifcifarmif.orD;)rdwifapmOD;(rk'kH)/ rdtdef=unf(uavmhaomh)/ rdat;oef; (&GmvGwf)/ rdarA,f(&GmvGwf)/ rdoef;pdef/(uwkd;/aumheSyf)/aemufq&mr/ rdoef;jr(yx0DXme)/ q&mr/ rdat;oef@(ygVd)wkd@ rsm;pGm&Sdygonf// xkdolwkd@tm; csOfuyf pnf;&kH;vSsif jzpfekdifaom tajc&Sd

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

353

ekdifonf[k okH;oyf =uonf// 'gayrJh vufeufudkif awmfvSefa&;onf/ trsdK;orD;rsm;eSi fh vkH;0 rpyftyfaom udpPjzpfaeI xkdrGefausmif;olrsm;udk avmavmq,fwGif/ xnfhoGif; rpOf;pm;ao;bJ csefvyfxm;&ef oabmwl=uonf// Tae&mwGif rdarA,f.ta=umif;udk tenf;i,f a&;om;wifjy&efvkdrnf[kxifygonf// olronf trSefpifppfwGif rGeftrsdK;orD; wa,mufr[kwfyg/&efukefoljzpfonf//&efukefwuUokdvfwGif taqmifav#mufI rvG,ful ojzifh taqmifaecGifh &ekdifaom armfvjrdKif aumvdyfokd@ ajymif;a&$@ ausmif;wufoljzpf onf// &GmvGwf&Gm Zmwdtjzpf cH,ljyD; ausmif;aqmif aecGifh &a&;twGuf avSsmufv$m wifcJhonf// rGefausmif;oltjzpf cH,lxm;oljzpfonf// rGeftoif; wGifwufwuf =uG=uGyg0if vSKyf&Sm;cJholwOD;jzpfonf//ppftm%m&Sifudk tvGef&GH@rkef;oljzpfonf// rif;0if;xdefudk=udwfI wdwfwckd;pdwf0ifpm;aeoljzpfonf// TuJhokd@ uGsefawmfeSifh rif;xGef;az/ rif;0if;xdef/ rif;oef;xGef;wkd@ toD;oD;okH;oyf a0zef =ujyD;/ tvGef neufrSom/ rdrdtcef;okd@ toD;oD; jyefoGm; =uonf// uGsefawmfurl/ wOD;wnf; tcef;wGif usef&pfcJhonf// xdktcsdefwGif udk=unfjrifh (ausmif;om; or*~OuUX/ xkH;tdkifol q&mr rdoef;pdef. om;)eSifh/ udkaZmf0if; (or*~ausmif; om;acgif;aqmif) udcifarmif0if;(&efukefc&kdif/Auo/ ausmif;om;acgif;aqmif/ ukdOm%f0if;. nDt&if;) wkd@ k onfvnf; u|efawmfeSifh wkdifyif&eftwGuf tcef;okd@/a&mufvm=uonf// u|efawmfonf/ ausmif;om;nDnGwfa&;wyfOD;.OuUX jzpfojzifh/ u|efawmf.tcef;udk ausmif;om;rsm;. pka0;&m/ &kH;tjzpf owfrSwf =uonf// xkda=umifh u|efawmfh tcef;wGif/ ausmif;om; acgif;aqmifrsm; tjrJwrf; vma&muf pka0; =ujcif;jzpfonf// (aumvdyfor*~&kH;cef;udk tpkd;&uydwfyifvkdufvkd@ u|efawmf.tcef;udk ausmif;om;or*~&kH;cef;tjzpf owfrSwfxm; onf//) u|efawmfwkd@ tm;vkH;onf/ vuf&Sdjzpfay:aeaom ekdifiHa&; tajcaeukd/ okH;oyf =uonf// edkifiHa&;orm;rsm;eSifhausmif;om;rsm;udk/ ppftpkd;&rS rw&m; zrf;qD;vmonfh tay: rnfokd@jyefvnf wkef@jyef &rnfudk pOf;pm;=uonf// TudpPudk pOf;pm;aqmif&Gufa&; twGuf aemufae@wGif ausmif;om; or*~ta&;ay: tpnf;a0; ac:,l&efvnf; oabmwl =uonf// aqG;aEG; wkdifyif=ujyD;aemuf udk=unfjrifhwkd@ tkyfpk jyefvnf xGufcGm oGm;onf// u|efawmf wpfa,mufwnf;/ tcef;Y usef&pfcJhavonf//

354

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

tcef;(14) rGefjynfopfacgif;aqmifrsm;tm;okH;oyfjcif;//udk,fhudk,fudka0zefqkH;r//rif;xGef;az /rif;om&ifwkd@udkpHxm;// &mZm"d&mZfrif;eSifhrGefol&Jaumif;rsm;tm;wrf;wrd// wyfaygif;pkeSifhaqG;aEG;yGJysuf// rGefausmif;olrsm;tm;awG@qkH&Sif;jyjcif;// arA,feSifhjyif;ysaompdwfqEN// tcspfa&;wGifOD;a%SmufjzifhqkH;jzwfol// rGefvlrsdK;tay:arA,f.tjrif//


ausmif;om; acgif;aqmifrsm; xGufcGm oGm;jyD;aemuf/ uGsefawmf wOD;wnf; tcef;wGif usef&pfcJhonf/ [kdawG; 'DawG;jzifh/ pdwfvSKyf&Sm; aerdonf// tdyfvkdaompdfwf vkH;0r&Sdacs// tdyf&efvnf; rusdK;pm;csifao;yg// u|efawmh.pdwfonf/ twdwfudkvnf; jyefvnfa&muf oGm;onf// tem*gwfudkvnf; arsSmfawG; a&S@&SKI a&mufoGm;onf// yxrOD;pGm rGefjynfopf ygwD. awmwGif; tajctae ta=umif;udk pOf;pm;rdonf// rGefjynfopfygwD. vuf&Sd ekdifiHa&; acgif;aqmif ppfa&; acgif;aqmifrsm;udk pOf;pm;rdonf/ OuUX=uD; ekdifa&$usif ukdrl vlyk*~dKvft& wcgbl;rsS rawG@jrifcJhbl;yg/ owif;pmrsm;rS/ "gwfykHudkom awG@bl;jrifbl;onf// pdwfaeoabmxm; rnfokd@&Sdonfudkrl/ vkH;0cef@rSef;Irodfedkifao;yg// ekdifxifukdrl rGefjynfol@ wyfOD;. &kH;cef;wGif r=umc% awG@jrifbl;ygonf//okd@aomf&if;&if;eSD;eSD; cifcif rifrif odyfhr&Sd vSacs// edkifxifonf &kd;om;onf/ pdwfaeoabmxm; aumif;onf// qufqHa&; &nfrGef onf// pum;udk jiifjiifomom ajymwwfonf// ekdifoufxGef;ukdrl rodrjrifcJhbl;yg// pdwfae oabmxm; rnfodk@&Sdonfudk vkH;0rajymekdifyg// rGefjynfopfygwDeSifh yl;aygif;ygu/ awmwGif;&Sd Tyk*~dKvfrsm;eSifhvufwGJ yl;aygif;jyD; vufeuf udkif awmfvSefa&; vkyf&awmhrnf// rGefausmif;om;rsm;eSitqifajyrSK &Sdedkifyghrvm;/ ponf fh wkd@udkpOf;pm;vmrdonf//4if;tjyif rGefjynfopfygwDwGif vlwef;pm; trsdK;rsdK; pdwfaeoabm xm; trsdK;rsdK;&Sd=uayrnf// Txkdxkdaom yk*~dKvfrsm;eSifh rdrdqufqHI ajyjypf ygrnfhvm;// *kd%f;tkyfpkzGJ@rSK/ tm%mvkrSKawG/ remvkdrSKawGa=umifh/ udk,hftcsif;csif; owfjzwf=uonf vnf;awmwGif;vufeufudkiftzGJ@pnf;rsm;Y&SdcJhbl;onf// Tonfwdk@udk rnfokd@ &ifqkdifrnf enf;/ ponfjzifh pOf;pm; rdjyefonf// rdrdonf ae&m,l&efvnf;r[kwf tm%m&,l vkdIvnf; r[kwf// tm%meSifh ae&mtwGuf vkae&efrvdk trsdK;om;tay: wm0ef ausjyGef&ef twGufom/ awmfvSefa&;wGiyg0ifvmjcif;jzpfonf/ r[kwfygvm;// TtwGuf/ f bmrSvnf; pkd;&drfp&m r&Sdekdif[lIvnf; rdrdudk,fukd/ tm;ay; aerdjyefonf// awmwGif;wGif/ cufcJrSK =urf;wrf;rSK taexkdif qif;&JrSKudk cHedkif&nf &Sdygrnfvm;// udk,hfudk,f udkvnf;

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

355

prf;ppf=unfhonf/&moDOwk'g%/f iSufzsm;'g%/f tpm;qif;&JrSK'g%f/ ponfwkd@ukd rdrdrnfokd@ &ifqkdif &rnfudk pOf;pm; vmrdonf// rdrd ukd,fhukd,udk prf;ppf vmrdjyefonf// udkxGef;az/ f udkom&ifwkd@eSihf eSdKif;,SOfv#if rdrdonf rsm;pGm udk,fcE<m awmifhwif;ao;onf// usef;rma&; tajcae aumif;ol jzpfonf[lIvnf; rdrdukd,fudk tm;ay;jyefonf// wzef/ u|efawmf.pdwfonf rGefvlrsdK;wkd@. zdeSdyfcHae&aom/ b0udkvnf;pOf;pm;rdjyefonf// ,ae@ rGefvlrsdK; w&yfvkH;onf olwyg;. aus;u|efb0odk@ usa&muf aeonf// tzdedSyfcH ae&onf// udk,hfuH=urRm udk,hfzefwD;cGifhvufvGwfqkH;&SKH;aeonf//olwyg;. vufatmufcH b0eSifh edyfhuspGm toufarG;0rf;a=umif; jyKae=u&onf// r[mArmvlrsdK;=uD;0g'atmufrSm rsufeSmnSdK;i,fpGm/touf&Sifaexkdifae=uonf//rGefvlrsdK;wOD;jzpfaomigonf/ Ttcsif;&m wkd@ukd/vufykdufI=unfhaeoifhygrnfavm// vufydkuf=unfhI aeedifygrnfavm// wzef,ae@ rGefvli,frsm;. b0udkvnf; pOf;pm; rdjyefonf// rGefvli,f ausmif;om;wkd@onf/ rdrdwdk@ rGeftrsdK;om;pmayudkroif=um;&bJ/ olwyg;.pmayudk oif=um;ae&onf// rGefuav;i,f rsm;onf/ rdrd t"dy`g,f rodaom/ em;rvnfaom/ pdwfr0ifpm;aom/ Arm uAsmrsm;udk usufwla&G;uJhokd@ &Gwfqkd ae=u&onf// bmrSscHpm;rSK t&omr&Sd/ bkrod brodbJ &Gwfqkd ae&onf// pmar;yGJ atmifa&;twGuf tvGwfpm tHae&onf// rdrdwkd@ &Gwfqdkvkdaom/ rGefuAsmrsm;udkrl/ &GwfqkdcGifh r&cJh=uacs// tvGefoem;p&m aumif;onf[kjrifrdonf// wzef rGefausmif;om; vli,frsm;onf/ rGefvlrsdK;wdk@. ajymifajrmufaom ordkif;udk roif=um; &bl;// olwyg;. ordkif;udk oif=um;ae&onf/ ukd,frGefvlrsdK;udk csdK;edkrfxm;aom h &mZm0ifudkyif/ oif=um;ae&onf// ukd,hfvlrsdK;udk pdwf"gwfwuf=uG aprnfh/ rGef&mZ0ifudk oif=um;cGifh r&cJh=uay/ udk,fhrGef wkdif;jynf/ udk,fhrGefvlrsdK;udk/ vma&muf usL;ausmf/ apmfum; wkdufckdufonfh tjzpfysufudk/ wzufowf a&;om;xm;aom/ orkdif;vdrfudkom/ oif=um;ae&onf// rdrdwdk@rGefvlrsdK;tay: rw&m;vma&muf wkdufckdufwJh ordkif;a=umif;eSifh rGefbk&if [Hom0wDrif;udk csdK;csdK;eSdrfeSdrf a&;om;xm;wJh ordkif;a=umif;udk rGefausmif;om; wkd@tm; oif=um;apjyefonf// rGefvlrsdK;wkd@udk &uf&uf pufpuf owfjzwfcJhykH ta=umif;udk ArmvlrsdK;wkd@ atmifyGJcHonfh ordkif;tjzpf a&;om;xm;=uonf// Tokd@ rGefvlrsdK;wkd@ltm; &uf&ufpufpufowfconfhordkif;udbkrodbrodrGefausmif;om; vli,fwdk@tm; oif=um; Jh k apjyefonf// rGefausmif;om;rsm;udk oem;rdonf// udk,fhvlrsKd ;tay: &ufpuf ,kwfrmpGm/ owfjzwfonfhtjzpftysufudkyif/rSefuefonf/ rSswonf[k wzufowf tom;,la&;om; xm;aom/ Armhordkif;udk/ oif=um; ae&onf// Tokd@aom ,ae@ vufawG@ wu,fjzpf aeonfh/ tcsif;&mwdk@udk igonfodvSsufeSifh acgif;ik@H I qdwfqdwf aeekdifrnfvm;/ ponfjzifh vnf; rdrdukd,fudk jyefvnf prf;ppfI ar;rdjyefonf//

356

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

Tonfwkd@udk vSspfvsL&SkKI igonftrSKrJhtrSwfrJh aeoGm;oifhygovm;// igh.b0touf&Sif aejcif;onf t"dy`g,f &Sdedkifygrnfavm// rdrdonf rGefvlrsdK; wpfOD; jzpfygvSsuf/ rGefvlrsdK;wddk@ twGuf bmrSs raqmif&GufbJ rsufeSmv$J aejcif;onf rSefuef ygovm;// olawmfaumif; wkd@. tusifht=uH[k qdkekdifygrnfavm// zdeSdyfcHae&onfh rGefjynfolvlxkudk igonfvSspfvsL &SkKjyD; wudk,fawmf aumif;pm;a&;twGuf ynmoif=um; aeoifhygovm;// rdrdwOD;wnf; aumif;pm;a&; twGuf/ &mxl; Xmewkd@udk =udK;pm;,l&ef oifhygoavm// rGefvlrsdK;wkd@. b0vGwfajrmufa&; twGuf/ aqmif&Guf&ef igY wm0efyif r&Sdava&mhovm;/ ponfjzifh vnf; pOf;pm; rdonf// 'Dwm0efudk a&Smifv$JjyD; ig. wukd,fawmf aumif;pm;a&;twGuf aqmif&Guf cJhygr/l igavmuf &mZm0if &dkif;ol/ TZrBLavmuY &Sdekdifygrnf OD;avm/ ponfh jzifhvnf; rdrdudk,fukd jyif;jyif; xefxefa0zef qkH;rjyefonf// rGefjynfopfygwD acgif;aqmifrsm;udk=unfhvSsif/ ekdifa&$usifonf ynmwwfol wOD;jzpfonf// aumif;rGefaom &mxl;Xme tvkyftukdifrsm;udk &ekdifygvSsuf/ Tonfwkd@udk pGef@v$wfI trsdK;wGufaqmif&GufcJhonf// toufi,fpOf b0uyif trsdK;om;ta&;twGuf/ rdrdb0udk &if;eSD; jrKyfeSHcJhonf// rdrdb0 wavsSmufwGif t=udrf=udrf axmifus cHcJhonf// awmwGif; vufeufudkif awmfvSefa&;wGif qif;&Jyifyrf;pGm/ b0jrKyfxm;oljzpfonf// rdrdudk,fusdK;udk bmrSSs rpOf;pm;cJhacs// rnfonfh yifyrf; qif;&Jjcif;ufrS rrSKcJhay// rnfonfh &efoludkrS kd *&krjyKcJhay// tajrmuf'g%f/ ab;&ef tEW&m,f toG,foG,fudk rrSKra=umuf/ &J&Jawmuf tHhwk &JcJhonf// igxuf toufrsm;pGm =uD;rm;onf// ,ckqkdvsSif touf&G,f tm;jzifh (50)ausmft&G,fokd@yifa&mufaejyD;jzpfonf// ekdifa&$usifonf rGeftrsdK;om;vGwfajrmufa&; twGuf tppt&m&m tepfemcHcJhonf//igonf rpGef@0Hhekdifp&m ta=umif;r&Sdk// Tokd@vnf; rdrdudk,fudk qkH;rjyefonf// rGefausmif;om; acgif;aqmif tcsdK@. yk*~dKvfa&;&m/ ta=umif;&m rsm;udkvnf; xnfhoGif; pOf;pm; rdjyefonf//udkxGe;f azeSifh rif;om&if(uGmef&kduf/bDvl;u|ef;Zmwd)wkd@onf/ udk,fcE<m tm;jzifh tvGefydefjcKH;olrsm;jzpfonf// udkxGef;azonf/ usef;rma&; odyfaumif;vSolr[kwf yg// uGsefawmfeSifh eD;eDuyfuyf twlwuG eSpfrsm;pGm aevmcJholjzpfojzifh/ udkxGef;az.f usef;rma&; tajcaeudk u|efawmf todqkH;jzpfonf// udkxGef;azeSifh awmwGif; tajcaeudk qufpyfI u|efawmfxnhfoGif;pOf;pm;rdonf// tvGefpdwfraumif; 0rf;enf;vmonf//wzef rif;om&if. tajcaeudkvnf; pOf;pm; rdonf// tvGef ydefjcKH;ol jzpfonf// udk,fcE<m awmifhwif;rSK vkH;0 r&Sdacs// 1956-ckeSpfwGif u|efawmfeSifh rif;om&ifonf/ &GmvGw&Gm f tpkd;& txufwef;ausmif;Y(5)wef;wGif wwef;wnf; wcef;wnf;aom ausmif;om;rsm;

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

357

jzpfcJhbl;=uonf// tvGefcifrif &if;eSD;aom ausmif;aebuf oli,fcsif;jzpfonf// ukd,fcE<m tvGefydefvdefoljzpfonf// udk,fcE<mudk =unfhI cef@rSef; ajym&rnfqdkvSsif usef;rma&; vkH;0 aumif;ol r[kwfa=umif; csufcsif; ajymedkifonf// rif;om&if. udk,fcE<monf avjyif; wkdufcdkufvSsifyif/ ,drf;,kdif ekdifonf[k xifrSwf &avmufatmif ydefvdefolwOD;jzpfonf// okd@aomf Tae@v,fwGif/ udkxGef;azeSifh rif;om&ifwkd@ eSpfOD;pvkH;onf/ awmckd&ef pdwftm; xufoefpGm/ wifjyaqG;aEG; vmonfudk awG@&onf// uGsefawmfonf olwdk@twGuf awG;yl rdonf//vufeufudkifawmwGif;b0onf/tvGef=urf;wrf;cufxef./ tvGefqif;&Jyifyrf;.// yef;cif;aom vrf;c&D;rsdK;vnf;r[kwfacs// ql;anSmuf cvkwfcoif;awGeSifh jynfheSuaeaom f ca&mif;awm=uD; jzpfonf// aervif;/ vrif; romaomnrSm/ c&D;=urf;udk prf;w0g;0g;jzifh/ ra&r&m/ a&SmufvSrf; oGm;& rnfjzpfonf// awmckdonf[k tajymvG,f oavmuf/ vufawG@wGif rnfokd@ pcef;oGm; =urnfenf;// Tokd@aom tajcaersdK;udk olwkd@ onf/ rnfokd@&ifqkdif=urnfenf;// ae@vnfu/ olwkd@eSpfOD;. pdwftm;xufoefykH/ awmckd&ef &J0HhpGm wifjy vmykHwkd@udk rsufaphxJ/ jrifa,mif vmrdonf// u|efawmf. rsufvkH;tdrfrsm;wGif/ 0rf;enf;0rf;om rsuf&nfrsm;yif/ a0hvnf vmrdonf// ol@wkd@. pdwf"gwfukd csD;=uL;rdonf// oHr%d uJokd@ tvGef=uHhckdifolrsm; jzpfyguvm;// rGefvlrsdK;udk toufay;I cspf=uonf// h rGefvlrsdK; twGufqkd/ rdrdwkd@.toufuyif/ ra=umufr&G@H/ rwGef@rwkd pGef@0hH&Jolrsm;jzpfonf// dk ppftm%m&Sifudk &GH@rkef;onf// r[mArm0g'Dudk rkef;wD;onf// olwyg;uGsefb0odk@ usa&muf ae&onfh rGeftrsdK;om;wdk@. b0udk u,fwif csi=f uonf// rGeftrsdK;om;twGuf rdrdwdk@. udk,fusdK;rsm;/ om,mrSKrsm;udk pGef@0Hh &Jol rsm;jzpf onf// 4if;wkd@. udk,fcE<mrsm;eSifholwkd@. pdwf"gwfonf/ vkH;0qufpyf pOf;pm;Ir&// =u@Hckdifonfh or%dpdwf"gwf ydkif&Sifrsm;jzpfonf// vufeufudkif awmfvSefa&;orm; b0udk cH,l&awmhr,f// wu,f vufawG@ awmckd&awmh rnfqkdaom todu/ u|efawmftm; ajcmufvSef@aeonf// u|efawmf. pdwfudk ajcmufcsm; aponf// Ttcsufudk &kd;om;pGm 0efcHvkdygonf// rdrdu acgif;aqmifae&mwGif ,lxm;ol jzpfojzifhvnf;/ ydkrdkIpkd;&drfa=umifh=updwfjzpfrdonfrSm trSefyifjzpfonf// awmcdkjcif;a=umifh ausmif;om;vli,frsm;tay: oufa&mufvmaom aumif;usdK;/ qkd;usdK; rSeforSswkd@onf rdrdYom t"du wm0ef&Sdonf r[kwfygvm;// vufeufudkif awmfvSefa&; twGuf rdrdY bmt&nfcsif;rSvnf; r&Sdao;// vufeufqkdI rnfonfh vufeufudkrS udkifcJhbl;onfvnf; r&Sdacs// ppfa&; ppf&mukdvnf; em;vnfol wOD;vnf; r[kwfcJhay// okd@aomf/ udk,hfvlrsdK;udk cspfwJhpdwfeSifh udk,fhvlrsdK;tay: rw&m; jyKrlaerSKwkd@udk rcHcsivGef;I/ ,ckvkd rpOf;pm; f xkdufaom/ vufeufudkif awmfvSefa&;udk pOf;pm; vm&onf// r[m Armwkd@. uGsefb0rS/ rGefvlrsdK;wkd@ukd vGwfajrmuf apvkdI vufeufudkif awmfvSefa&;udk rvGJra&Smifom pOf;pm; vm&jcif;jzpfonf//

358

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

udk,fhxD;ukd,feef;jzifh aevmcJhaomrGefvlrsdK;onf/ ,ckwGifolwyg;.u|efb0 jzpfae&onf// Ttjzpfudk rjrif&ufIom vufeufudkfif awmfvSefa&;udk a&G;cs,f pOf;pm; vm&onf// olwyg;.u|efb0tjzpftouf&Sif ae&jcif;xuf/ aoaomfrS atmf-aumif;. [laom todw&m;uyif/ vufeufudkfif awmfvSefa&;twGuf/ tqkH;jzwf ay;cJhjcif;jzpfonf// ausmif;om;or*~ acgif;aqmif/ udkaZmf0if; wcgwkH;u ajymcJhaom/ pum;wcGef;udkjyefvnf =um;a,mifvmrdonf// udkazodef;/ jidrfcsrf;a&;udk wu,f vkdcsifwJhol[m/ jidrf;csrf;a&;orm; vkyfaevkd@ r&bl;// jidrf;csrf;a&;qkdwm ppfwkduf,l&w,f// at;at; csrf;csrf; aevkd@awmh jidrf;csrf;a&;r&ekdifbl;//wu,fh b0vGwfajrmufrSKudk vdkcsifwJhol[m xkdifqkawmif; aevkd@awmhb0vGwfajrmufrSKr&ekdifbl;// zdeSdyfrSK tcsKyfaeSmifrSeforSswkd@udkawmfvSef &Jol/ wkdufzsuf&Jolom/ wu,fhb0 vGwfajrmufrSKudk&ekdifr,f// u|efawmf. pdwfonf/ rwnfjidr/f [kda&muf'Da&mufeSifh a,muf,ufcufaeonf// rsufaph rdSwfjyD; tdyfaysmf&ef =udK;pm;aomfvnf; tdyfIvkH;0 raysmfekdif jzpfaeonf// u|efawmf. pdwfonf twdwfqDokd@ ajy;vGm;a&mufoGm;jyefonf// rGefbk&if &mZ"d&mZfeSifh Armbk&if/ rif;acgifwkd@. teSpf(40)ppfyGJ ta=umif;udk jyefvnf pOf;pm;rdonf// &mZ"d&mZfrif;=uD;udk wrf;wrdonf// jyefvnf touf&SifjyD; Armwkd@. rw&m; zdedyfrSKudk jrifapcsifonf//h rGefvlrsdK;wkd@. ,ae@b0udk jyefvnf apmif;iJh vSnfh=unfh apcsifonf// rGefol&Jaumif; Anm;v*Gef;tdefeSifhAnm;"&mHwkd@udkvnf; jyefvnfowd&rdonf// xkdyk*~dKvfwkd@tm;&nfpl;I tom,m OD;nGwfrdonf// xkdol&Jaumif;rsm;. pGrf;&nfowWdrsdK;udk wrf;wrdonf// xkdaemuf u|efawmf. pdwfonf/ 1757-ckeSpf/ rGef/jrefrmppfyGJudk a&mufoGm;onf// rGefwdk@. aemufqkH;bk&if Anm;'vrif;. tjzpfudkvnf; pOf;pm;rdjyD;/ tvGefpdwfxd cdkufemusnf; rdonf//xdkpOfurGefvlrsdK;wkd@ppf&SkKH;cJhonfhta=umif;t&mrsm;udkpOf;pm;rdjyefonf/ t*FvdyfeSifh 'wf(csf)vlrsdK;wdk@tay: pdwfemrdonf// OD;atmifaZ,s. tpGrf;tpjzifh rGefvlrsdK;wkd@tay: rnfodk@r# ppfratmifjrifekdif// t*FvdyfeSifh 'wf(csf)vlrsdK;wdk@. tulnDjzifh rGefvlrsdK;wdk@udk ppfatmifekdifcJh&onf// TtcsufeJ@ ywfoufI ordkif;oufao taxmufxm;jynfhjynfhpkHpkH &Sdonf// pdwfxJrS t*FvdyfeSifh'wf(csf)vlrsdK;wdk@udk =udrfqJaerdonf// rdk;vif;cgeD;rSyif tdyfarm usjyD; tdyfaysmfoGm;onf// rGefausmif;om;rsm;. qkH;jzwfcsufudk rGefausmif;olrsm;tm; &Sif;vif;ajymjy&ef twGuf ekd0bFmv(19)&ufae@naewGif/ u|efawmfeSifh udk0if;xdef/ rif;oef;xGef;/ ukdxGef;azwkd@onf/ rdef;cav;taqmifbufodk@ oGm;I rGeftrsdK;oRD; ausmif;ol acgif;aqmifrsm;udk oGm;a&muf

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

359

awG@qkHonf// rd,Ofwif/ rdcifxm;a&$/ rdwifapmOD;/ rdjrifhjrifhoef;/ rdat;oef; wkd@udk awG@onf/ u|efawmfwkd@ rGefausmif;om;rsm;. qkH;jzwfcsufrsm;udk &Sif;vif;wifjyonf// jidrf;csrf;a&;aqG;aEG;yGJ ysufjy,frnfrSmaocsmonf//rGefjynfopfeSifh ppfaumifpDwkd@ aqG;aEG;rSK onfvnf; atmifjrifrnf r[kwfa=umif;// jidrf;csrf;a&; aqG;aeG;rSK ysufjym; oGm;vSsif ausmif;om;acgif;aqmifrsm;udk vkdufvHzrf;qD;rnfrSm aocsmonf// xkda=umifu|efawmfwkd@ h rGefausmif;om; taejzifh/ tzrf;rcH ekdifa=umif;// tzrf;cH =urnfhtpm;/ ppftpkd;&udk vufeufudkiawmfvSefbkd@ qkH;jzwfxm;=ua=umif;// rGefjynfopfygwDeSifh yl;aygif;rnhfa=umif; f udk &Sif;vif;wifjyonf// rd,Ofwif/ rdcifxm;a&$/ rdwifapmOD;wkd@uvnf; axmufcHonf// odk@aomf rdef;cav;rsm;taeeSifh csufcsif; ausmif;om;rsm;uJhokd@ qkH;jzwfcsuf ray;ekdifao; a=umif;/ vufeufudkif awmfvSefa&;wGif wenf;wvrf;tm; jzifhyg0if&ef rdrdwkd@rSmvnf; qEN&Sda=umif;/ aemifvkdtyfvSsif rdrdwkd@vnf; yg0ifrnfjzpfa=umif;/ aqG;aeG;vmonf// tzrf;rcH=u&ef t=uHjyKonf// jzpfonhfenf;eSifh ppftm%m&Sif jyKwfusa&; twGuf wkdufyGJ0ifoGm;&ef wkdufwGef;onf// rGeftrsdK;om; vGwfajrmufa&;twGuf/ vufeufudkfif awmfvSefa&;onf r&Sdrjzpf vktyfonf[k jrifa=umif;axmufcHtm;ay;onf// d rd,OfwifeSifhrdcifxm;a&$wkd@udk/ tao;pdyfaqG;aeG;wifjyjyD;aemuf u|efawmfwkd@(4)OD;onf/ rdef;cav; taqmifrS xGufcJhonf// {nfhcHaqmifrS u|efawmfwkd@av;OD; xGutvmrSm/ f rdarA,fudk rdef;cav;aqmifta&S@wGif rarsSmfvifhbJ awG@qkHonf// rdarA,fu u|efawmfwdk@ tem;uyfvmjyD;/ wkd;wkd;uav;ar;onf// &Sifwkd@ rd,Ofwif/ rdcifxm;a&$ wdk@udk/ bmvm wkdifyifw,f qkdwm/ arA,fudk ajymvdk@ &rvm; udk0if;xdefujyefajymvkdufonf// u|efawmfwkd@oufoufvmvnfwmyg/ rarA,f&,f// arA,fuvufrav#mhbJqufvufar;vkdufjyefonf// &Sifhwkd@awmckd=ur,fhta=umif; vmajymw,f/ r[kwfbl;vm;// u|efawmfwdk@(4)OD;om;onf/ arA,ftm; tHh=opGm=unfhI ai;armaerdonf// u|efawmffwkd@ bmrS jyefrajymedkifcif/ rdarA,fyif Todk@ar;vmjyefvmonf// ppftpdk;&u zrf;qD;r,f qkd&if &Sifwkd@ rGefausmif;om;awG awmckd=ubkd@ rae@u qkH;jzwf=uw,f/ r[kwfbl;vm;// rGefausmif;olawG ajymqdkae=uvkd@ arA,fvnf; roJruGJ =um;cJh&w,f// arA,fudk trSefwkdif;ajymprf;yg// wu,fbJ &Sifwkd@awmcdk =uawmhrvm;/ arA,far;aewm ta=umif;&Sdw,f xdktcgudk0if;xdefonf raeomawmhbJ arA,ftm; Todk@ar;vdkufonf//

360

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

rarA,frSm/ bmta=umif;&Sdvkd@ ar;ae&ovJ// ppftpkd;&u zrf;vm; qD;vm; vkyf&ifawmh/ u|efawmfwkd@u awmcdkrSmbJ// tzrf;awmh rcHekdifbl;// u|efawmfwdk@ awmcdkwm rarA,feJ@ b,fvkd ywfoufaevkd@vJ// udk0if;xdefu/ txufygtwkdif; rarA,fudk ar;vkdufonf// arA,fonfvnf; qufI ajymjyefonf// arA,feJ@oufqdkifwmaygh// arA,fvJ rGefwa,mufbJ r[kwfvm;// arA,fvJ rdrd wwfedkifbufu 0ifulcsifvkd@yg// wjcm;awmh rxifvkdufygeJ@ udk0if;xdefonf rqdif;rwG jywfjywfom;om;yifatmufygtwkdif; ajymcsvkdufonf// k b,fjzpfrSmvJ// rarA,fu rGefppfppfrS r[kwfwm// u|efawmfwkd@ awmcdkrSmu/ rGefjynfopfygwDeSifh yl;aygif;rSmjzpfw,f// u|efawmf&J@ &nf&G,fcsufu/ tm%m&Sif jyKwfusa&;twGufa&m/ rGeftrsdK;om; vGwfajrmufa&; twGufyg ygw,f arA,fonfvufrav#mhao;/xyfrHIatmufygtwdkif;ajymvmjyefonf// arA,fvJ/ rGefwa,muftjzpf cH,lxm;wmbJ r[kwfvm;// rGeftoif; vSKyf&Sm; rSKwdkif;rSm arA,frygwm/ b,frSm&Sdvkd@vJ// tjrJwrf; ygcJhwmbJ r[kwfvm;/ arA,feSifh udk0if;xdefwdk@ eSpfOD; ta=umif;udk txdkuftav#muf/ u|efawmfodxm;onf// arA,fonf udk0if;xdefudk =udwfI pdwf0ifpm; aeoljzpfonf// udk0if;xdefurl/ arA,ftm; omrefcifrifaom rdwfaqG wOD;tjzpf oabmxm;onf// 'gxuf ykdI udk0if;xdefY pdwful; ,OfrSK r&SdcJhacs// u|efawmfonf/ bmrS 0ifa&muf pGyfzuf ajymqkdjcif; rjyKbJ// olwdk@ eSpfOD; tacscs tjyeftvSef ajymqdaeonfudkyif pdwf0ifpm;pGm em;axmifaeonf// udk0if;xdefu k atmufygtwdkif; ajymjyef onf// rGeftoif;rSm rarA,fyg0ifcJhwm rSefw,f// 'gayrJhtoif;rSm yg0ifvSKyf&Sm;wmeJ@/ tck vufeufudkfif awmfvSefa&;rSm yg0ifwm rwlbl;// wjcm;pDbJ a&eSifh qDvkd uGmjcm;wm// awmcdkw,fqkdwm/ aysmfyGJpm;c&D; xGufwmr[kwfbl;// tvGefqif;&J =urf;wrf;wJhc&D;jzpfw,f// tJ'g rarA,f odvdk@vm;// ZGJ=uD;onfharA,fu/ atmufygtwkdif; pdwf&Snfvuf&Snf ajymvmjyefonf// arA,fodw,f// arA,f em;vnfygw,f// &Sifwdk@ukd arA,f wwfekdifwJhbufrS/ yg0ifulnD csifvkd@yg// &Sifwdk@vufeufudkif awmfvSefa&;rSm arA,fudk vufcHbdk@ ajymaewm r[kwfygbl;// vufeufudkif awmfvSefa&;rSm yg0ifbdk@ arA,fvJ pdwfrul;&Jygbl;// 'gayrJh tpkd;& vufvSrf; rrSDwJh rGefvlrsdK;wdk@/ awmvuf aus;&Gm rSm aejyD;/ rGefvlrsKd;wkd@&J@ tusdK;udk aqmif&Guf csifvkd@yg// arA,f wwfedkifwJh/ rGefuav;i,frsm;udk ynmoif=um; ay;wmrsdK;aygh// 'garA,f&J@ &kd;om;wJh apoemyg//

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

361

rarA,fu/ atmufusdK@aom avoHuav;eSihf ajymvmonfhtay: ukd0if;xdefu yGiyGifh fh vif;vif; orm;yDyD atmufygtwkdif; ajymcsvkdufonf// rarA,f taeeJ@ rGefuav;awGudk/ pmoif ay;csifw,f qkdwm/ vG,fygw,f// rarA,f[m rarA,f/ rGef&GmawGrSm ausmif;q&mrvkyfjyD; pmoifay;vkd@&ygw,f// u|efawmfwkd@eSifh twllvkduf jyD;awmcdkbkd@ rvdkygbl;/ oufouf qif;&J yifyrf;cH/ raeygeJ@// awmckd w,fqkdwm/ pdwful;,Ofvdk@ &wmrsdK; r[kwfbl;// rarA,fwkd@ &efukefolawG[m/ tvGef pdwful;,Of csif=uwm// awm&GmrS aejyD; pdwful;,OfwJh uAsmrsm;udk a&;pyfcsifae=uwm/ r[kwfvm;// pdwful;,OfeSifh wu,fhvufawG@ [m wjcm;pDbJ// tJwm/ rarA,f av;av; eufeufxnfhpOf;pm;yg// udk0if;xdefonf rdrdjrifonfhtwkdif; ajymqkdvkdufonf// rarA,fpdwfxdcdkuf oGm;rnfudkyif u|efawmfpkd;&drfvmonf// udk0if;xdefeSifh rarA,fwkd@eSpfOD;/tajctcsajymqkd ae=uonfudk ab;rSem;axmifae&mrS/ u|efawmf0ifa&muf ajymqkd&onfhtajcodk@ a&mufvmonf// tb,ffa=umifh qkdaomf/ udk0if;xdefonf/ yGifhyGifh vif;vif;eSifh bGif;bGif; ajymqkdwwfol jzpfonf// rdrdpdwfxJrSm/ &Sdonfhtwkdif;/ jrifonfhtwkdif; ajymqkdwwfonf// ukd0if;xdef. ajymqkd rSKa=umifh/ rarA,fpdwf xdckduf oGm;edkifonf// xkda=umifh u|efawmfonf atmufygtwdkif; =um;0ifjyD; ajymqkd rdonf// /rarA,fudk =unfh&wm av;av; eufeuf ajymqkdaewmeJ@ wlw,f// rarA,f qENudk u|efawmfwkd@ pOf;pm;ay;r,f// rarA,fom/ u|efawmfwkd@ ac:wJhtcg aemufrqkwfbkd@ pdwfjywfom;bkd@ vkdw,faemf// aemufrS arA,f rdbawG uwm; vkd@ arA,frvdkufekdifawmhbl;// arA,fudk cGifhv$wfygvkd@ u|efawmfwkd@ukd/ qifajc ray;eJaemf// rarA,f[m/ udkarmif[efeJ@ pdwfae oabmxm;wdk@/ cH,lcsufwdk@ odyfhwlwmbJ// ukdarmif[efvJ/ rarA,fvkdbJ cH,lxm;w,f// ol[m tnmom; jzpfayrJh tnmom;tjzpf/ rcH,lbl;// rGefvlrsdK;wkd&J@ a&ajrrSm =uD;jyif;vmw,f// rGefvlrsKd;wdk@ au|;wJh xrif;[if;udk pm;jyD; touf&Sif vmw,f// rGefwkd@. ,Ofaus;rSK/ "avhxkH;pH =um;rSm =uD;jyif; vmwJhtwGuf/ ol@udk,fol rGefvkd@bJ vkH;vkH;vsm;vsm; cH,lvkdufw,f// tnmom;vkd@ ol@udkac:wm odyfhr=udKufcsif awmhbl;// rGefvlrsdK;wdk@ *k%faus;Zl;udk odwwfjyD; rGefvlrsdK;wkd@&J@ tusdK;udk aqmif&GufcsifwJh vlwpfa,muf jzpfvmw,f// rarA,fvJ 'DvkdbJ r[kwfvm;// rGefvlrsdK;wkd@. *k%faus;Zl;udk odjyD; ukd,fydkif todw&m;eJ@/ rGefvlrsdK;tay: oHa,mZOf =uD;rm; vmcJhw,f r[kwfvm;// u|efawmfawmh/ rarA,fudk/ udkarmif[efeJ@bJ rdwfaqG zGJ@apcsifw,f// cifAsm;wkd@ eSpfa,muf aygif;pyfvkduf&if u|efawmfwkd@ rGeftrsdK;om;twGuf wtm;jzpfvmrSm aocsmw,f// raumif;bl; vm;/ rarA,f//

362

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

u|efawmfu arA,f pdwfajy oGm;atmif cyf&$if;&$if; uav; 0ifa&muf ajymqkd vkdufonff// rarA,fvnf; yGifhyGifhvif; vif;orm;jzpfonf// xkda=umifh atmuffyg twkdif; jyefvnf ajymvmonf// arA,f,lrJh vl[m rGefppfppf jzpf&r,fvkd@ pdwfqkH;jzwfxm;w,f// udkarmif[efvkd rGefrppfwJholudk arA,f pdwfr0ifpm;bl;// ukdarmif[ef ta=umif;udkvJ/ arA,f tm;vkH;odw,f//ol[mtnmrSmarG;zGm;w,f// i,fpOfuyifol@&J@ b=uD;bkef;=uD;eJ@ vkdufvmjyD;/ xkH;tkdif aus;&GmrSm ausmif;aew,f// ol&J@b=uD;bkef;=uD; u xkH;tkdif txuf&Gm/ bkef;=uD; ausmif;rSm/ ausmif;xkdif q&mawmf r[kwfvm;// xkH;tkdif rGefaus;&GmrSm =uD;jyif; vmw,f// rGefvlrsKd; tjzpfudk cH,lw,f qkdwm arA,f odw,f// ol@rSm cspfol&w,f// ol@cspfol[m/ xkH;tkdif&Gmu tacsmqkH;tvSqkH; Sd rdpdefqkdwmvJ arA,fodw,f// rdpdefeJ@ udkxGef;azwkd@[m armifeSr w0rf;uGJ jzpfjyD;/ udkarmif[efeJ@ udkxGef;azwkd@[m tvGefcspf=uwJh ausmif;aebuf oli,fcsif;awG qdkwmvJ arA,f odw,f// udkarmif[ef[m tvGefopPm &Sdw,f// razgufjym; wwfbl;// &kd;om;w,f// rdpdefvJ udkarmif[efudk b,fvufvGwf cHrvJ// jyD;awmh olwkd@eSpfa,muf[m wOD;udkwOD; tvGefcspf=uwm// i,fpOfuyif ausmif;twlwl aecJh=uwJh i,fcspfawG jzpfw,f// ol@wdk@tcsifcsif; tvGefopPm &Sd=uw,f// 'gudk arA,f tm;vkH;odw,f// udkarmif[efudk arA,f pdwfrul;bl;// arA,ff,lrJhvl[m/ rGefrsdK;cspf awmfvSefa&; orm; ppfppf jzpfwJh udk0if;xdefwdk@vkd vlrsdK;udk,lrSm// rarA,f.pum;tqkH;wGif/ udk0if;xdef.rsufeSmonf teDa&miftenf;i,foef;oGm;onf// udk0if;xdefonf rqdkif;rwG Tokd@jyefajymvkdufonf// [mAsm/ rarA,fuvJ/ u|efawmfudk ,lvkd@ b,fjzpfrSmvJ// u|efawmf[m awmfvSefa&;orm; rGefausmif;om; wa,mufAsmh// u|efawmhfwdk@vkd vlrsdK;ud,l&if k pdwfcsrf;omrSK r&onfhtjyif pdwfqif;&J&rSm aocsmw,f// awmacgiacgifrSm/ f tpm;qif;&J/ taeqif;&JeJ@ ae&rSm// rarA,fwkd@vkd &efukefjrdK@olawG aeedkfifrSm r[kwfygbl;// pdrfcHum;vJ pD;&rSm r[kwfbl;// avat;cef;rSmvJ ae&rSm r[kwf bl;// iydeJ@pm;jyD;/ jzpfovkdae/ jzpfovkd tdyf&rJhb0yg// ajr=uD;udkd arG@,mvkyf/ ausmufwkH;udk acgif;tkH;vkyfjyD;tdyf&rSm/ u|efawmfhudk pdwful;r,OfaeygeJ@ rarA,f &,f// u|efawmfvJ cspfoludk r&Smcsifbl;// udk,fcspfoludk 'kuQawmodk@ rac:oGm;csif bl;//cspfvsufeJ@u|efawmfrsdKodyfhxm;wJhol&Sdygw,f// u|efawmhtcspfudk woufvkH; rsdKodyfhxm;zkd@/ qkH;jzwf xm;w,f// 'Db0rSm u|efawmf zGifh[ rajymawmhbl;// udk,fhcspfoludk pdwfrqif;&J apcsifawmhbl;// 'Dwouf tdrfaxmif rjyKawmhbl;// rGefvlrsdK;wkd@ b0/ rvGwfajrmuf rcsif;/ u|efawmf tdrfaxmif rjyKawmhbl; vkd@

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

363

oHXdXmef csxm;w,f// vlvGwf awmfvSefa&; orm; wa,muftjzpfeJ@bJ aeoGm; r,f// rGefvlrsKd;wkd@b0 vGwfajrmuf wJhae@usrSbJ tdrfaxmifa&;udk pdwful;awmh r,fvkd@/ pdwfqkH;jzwf xm;wm// tJ'D tcsdeftxd u|efawmhudk arA,fapmifhekdif yghrvm;// udk0if;xdefu cyfayghayghyif ajymvkdufonf// arA,fonfvnf; vufravsSmhao;/ Tokd@ jyefajymjyefonf// udk0if;xdefudkarA,fpwmyg// arA,futdrfaxmifa&;udk t"duxm; ajymaewm r[kwfygbl;// tdrfaxmifjyKbdk@vJ arA,fpdwfrul;ygbl;// tm%m&Sifudk arA,frkef; vGef;vkd@/ ppf tm%m&Sif tkyfcsKyfrSK atmufrSm raecsifvkd@ ajymae wmyg// ppftm%m&Sifudk awmfvSefbdk@ &Sifwdk@&J@ qkH;jzwfcsufudk/ arA,f wu,fbJ csD;=uL; w,f//arA,ftaeeJ@&Sifwkd@vkd =urf;=urf;wrf;wrf;rvkyfedkifbl;//'gayrJhrGeftrsdK;om; tusKd ;udk wzufwvrf;rS yg0ifulnDbkd@ajymaewmyg//rGefuav;awGudk pmoifay; wmrsdK;aygh// rGefvlrsdK;wkd@&J@ tusdK;udk aqmif&GufvdkwJh &nf&G,fcsuf wckxnf;yg// arA,f wwfekdifwJh bufrS yg0if aqmif&Guf csifvkd@yg// rarA,f av;av; eufeufajymqkd aqG;aEG; aeonfudk u|efawmf tuJcwf rdonf// u|efawmfwkd@ uom/ rarA,f tay: txifjrif ao;jyD;/ ayghaygh wefwef ajymqkdaeayrJh/ rarA,furl/ tvGef av;eufpGm ajymqkd aeonfudk awG@&onf// udkxGef;azonf jyKH;I em;axmif aeonf// bmrS0ifa&muf pGyfzuf rajymqkday// rarA,f ajymqkdoGm;onfh ta=umif;t&m tm;vkH;wkd@onf trSeftwdkif; jzpfaeojzifh/ bmrSs jiif;y,fI rjzpfekdifay// udkoef;xGef;vnf; acgif;idkufcsjyD;/ cyfjyKH;jyKH;jzpf aeonf// u|efawmfonf vufY&Sdaom em&Dudkikyf=unfhvkdufrdonf//aemufTodk@ajymvkdufonf// uJhtcsdefvJr&dSawmhbl;// taqmifvJydwfawmhr,f// rarA,f taqmif0ifawmh u|efawmfwkd@vJ jyefawmhr,f// rarA,f&J@pdwfqENukdu|efawmfwkd@av;av;eufeuf pOf;pm;jyD; ta=umif;jyef=um;r,f// u|efawmfu pum;udk jzwfjyD; ajymvkduf awmhrSbJ/ arA,f wa,muf/ taqmifxJokd@ cyfaomhaomh/0ifoGm;onf// u|efawmfwkd@oHk;OD;uawmh/oHvGifaqmifbufudkjyefvmcJhonf// vrf;wGif/ udk0if;xdefudk u|efawmhu atmufygtwdkif; ar;rdonf// udk0if;xdef cifAsm;udk u|efawmf&Sif;&Sif; wckar;r,f// cifAsm; &ifxJrSm &SdwJhol[m b,folvJ ajymjyvdk@ &&ifajymjyygAsm// u|efawmfawmhtvGefpdwf0ifpm;rdw,f/ udk0if;xdefucsufcsif;tajzray;ao;bJ/acwWc%pOf;pm;jyD;rS/atmufygtwkdif;jyefajzonf//

364

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

u|efawmf b,fol@udk cspfw,f/ b,fol@udk pdwf0ifpm;w,f qkdwm/ 'Dwouf zGifhrajym awmhbl;vkd@ pdwfqkH; jzwfxm;w,femJ// bmjzpfvJqkdawmh u|efawmfwkd@ rGefvlrsdK;b0u rvGwfajrmufao;bl; r[kwfvm;// tdrfaxmifjyKw,f qkdwm/ at;at; csrf;csrf; aeedkifwJh vlwOD; twGuf udpP r&Sdygbl;// u|efawmf wkd@vkd aomifrwif a&ruswJh vlrsdK;tbkd@ tdrfaxmifa&;udpPudk rpOf;pm;&if aumif;r,f vkd@ u|efawmfxif wmbJ// awmfvSefa&; umvrSm wnfjidrfrSL r&SdwJhb0rSm tdrfaxmifjyKw,fqkdwm pdwful;,OfbJjzpfr,f// aysmf&$ifcsrf;ajr@wJh tdrfaxmifa&; wckawmh b,fvkdrS jzpfvmekdifrSm r[kwfbl;// ukd,fa&m udk,hfcspfolyg/ eSpfOD;pvkH; pdwfqif;&J =u,kHbJ&Sdr,f// udk,hfcspfoludkoufouf/ 'kuQay;ovkdjzpfaew,f// 'grkd@ 'Dwouf/ zGifhrajymbJ udk,f&ifxJrSmbJ rsdKodyfhxm;wm ydkaumif;r,f// udk,f wa,mufxnf;/ =udwfjyD; cHpm;wm ydkjyD;oufom w,fvkd@ xifwmbJ emJ// udk,hfcspfoludk a0'emay;jyD;/ ukd,hfcspfolu cHpm;&wJh a0'emtwGufyg/ udk,fu ydkjyD; cHpm;vm&rSmudk/ u|efawmfawmh awG;jyD; odyfa=umufw,f emJ// u|efawmfuyifxyfrHIatmufygtwdkif;ajymvkdufjyefonf// udk0if;xdef cifAsm; rajymcsifvJbJ aeyg// 'gayrJh cifAsm;&ifxJrSm &SdwJhol[m/ b,folb,f0gqkdwm/ u|efawmfaumif;aumif;odygw,f// rd,Ofwif/ rdcifxm;a&$/ rdoef;pdef/ tJ'DokH;a,mufxJu wa,muf a,mufr[kwfvm;// rif;0if;xdefyg;pyfzsm;rS xkwfaz:ajym=um;vmatmif/ wrifwumyif u|efawmfu tpaz: ay;vdkufonf// okd@aomfudk0if;onf at;at;yif jyefajzonf// u|efawmf 'Dwouf rajymbl;vkd@/ pdwfqkH;jzwf xm;w,f emJ// u|efawmfudk b,fvkdbJ tpftpf u|efawmf 'Dwouf xkwfaz: rajym awmhbl;vkd@ pdwfqkH;jzwf xm;w,f// bmjzpfvJ qkdawmh/ rjzpfedkifwJh [mudk u|efawmf xkwfaz: rajymcsif awmhbl;// udk,fh&J@ pdwfa0'em cHpm;rSKudk/ udk,fh&ifxJrSmbJ odrf;qnf; xm;csif w,f// udk,tvGef cspfjrwfekd;wJhol qDudk rul;puf apcsifbl;// udk,fwa,mufbJ/ f =udwf jyD;cHpm;wm ydkjyD; aumif;w,f// oufomw,fvkd@ ,lqw,f// udk,fa0'em udk udk,fcspfwJh oludk a0iScHpm;apwJhpdwf u|efawmhrSm vkH;0r&Sdbl;// u|efawmfwkd@ vkdvufeufudkfif awmfvSefa&; twGuf pdwf&SdaewJh vlwOD;[m tdrfaxmifjyKvJ/ tdrfaxmifa&; tqifajyrSm r[kwfbl;// tdrfaxmifxljyD;/ tdrfaxmif wm0efudk ausjyGefatmif rxrf;aqmif ekdif&if/ eSpfOD;om; pdwfqif;&J =u&kHbJ &Sdawmhr,f// udk,fha=umifh udk,ftvGef cspfjrwfekd;wJholyg/ pdwfqif;&J wmrsdK;udk u|efawmf rjzpfapcsifbl;// udk,feJ@twl 'kuQ qif;&JwGif; xJudk twif;rac: oGm;&Jbl;// 'Dvkd

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

365

ac:oGm;bdk@vJ/ u|efawmhrSm owWd vkH;0 r&Sdbl;// 'grdk@ 'Dwouf tdrfaxmif rjyK wmbJ/ aewmaumif;r,fvkd@ qkH;jzwfvkdufwm// udk0if;xdefudk atmufygtwdkif; u|efawmfcsD;=uL;jyD; ajymvkdufonf/ cifAsm;[m/tvGefpdwf"gwf =uHhckdifolwOD;bJudk0if;xdef//cifAsm[meSvkH;om;udk OD;pm;ray;bJ/ OD;a%Smufudk OD;pm;ay;wJh vlpm;bJ// csD;=uL; ygw,fAsm// awmfvSefa&;orm; wa,muf yDo ygayw,f// udk0if;xdefonf/u|efawmftm;wkef@jyefar;cGef;ar;vmonf// uJ/ u|efawmfar;r,f// emJua&m/ tcktdrfaxmifjyKwm/ bmeSifhqkH;jzwfovJ// OD;a%SmufeSifhvm; eSvkH;om; eSifhvm;/ xkdpOfu/u|efawmftdrfaxmifusjyD;onfrSm/(5)vyif&Sdao;onf// u|efawmfvJ/ awmfvSefa&;eSifh udkufnDrnfholudk a&G;&wmbJ// eSvkH;om;xuf/ OD;a%Smufudk OD;pm;ay;w,fvkd@ qkd&r,ff xifw,f// u|effawmfwkd@ udk0if;xdefwkd@ a&SmufoGm;rJhvrf;u =urf;wrf; cufxefw,f/ r[kwfvm;// udk,ftay: teGHwm cHekdifo/l tepfem cHekdifol/ qif;&J 'g%fudk rjiD;rjiL cHekdifoludk a&G;,l &wmygb/J / udk,fhtay: cspftm;=uD;oludk a&G;,lw,fvkd@ qkd&r,f// eSvkH;om;&J@ cHpm;csufudk awmh/ vsSpfvSsL&SKxm; &wmaygh// udk0if;xde/f / u|efawmf. tajztqkH;wGif/ ab;wGifjidrfI em;axmif aeaom/ udkoef;xGef;udk udk0if;xdef u &kwfw&uf ar;vdkufonf// udkoef;xGef;a&m b,fvkd jrifovJ// udk,f tdrfaxmifjyKrJh oludk/ OD;a%SmufeSifh a&G;&rSmvm;// odk@r[kwf eSvkH;om;eSifhbJ a&G;,l &rSmvm;// udkoef;xGef; b,fvkd oabm &ovJ// udkoef;xGef;onf/ yif*kdtm;jzifh pum;enf;ol jzpfonf// trsdK;orD; aqmifrS xGufvm uwnf;u bmwcGef;rS=um;0ifrajymbJ/ u|efawmfESifh udk0if;xdef tjyeftvSef ajymaejcif; udkom cyfjyKH;jyKH; em;axmif&if; twlvrf;a&Smuf vmcJhonf// jywfom;onf/ bmrqkd/ qkH;jzwfcsufxm;aom t&mwckudk rjzpfraevkyfwwfoljzpfonf// aemufqkwfavhr&Sday// tvGefpdwfcs &aom/ ausmif;om;&JabmfwOD;jzpfonf//udk0if;xdeftar;udkTodk@ajzonf// [mAsm// u|efawmfuawmh cifAsm;wkd@ eSpfa,mufeSifh tjrifrwlbl;// u|efawmh tjrifuawmh/ cifAsm;wkd@ eSpfa,mufeJ@ jcm;em;w,f// ukd,fhcspfwJh oludk &atmif ,lrSmbJ// qif;&Jv/J twlwl// csrf;omvJ/ twllwlayhg// cGJjcm;vkd@ b,f&rvJ/

366

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

awmfvSefa&; orm;udk cspf&if awmfvSefa&; orm; b0udkvJ cH,l&J &rSmaygh// 0ufjzpfjyD; csD;a=umuf aevkd@ b,fjzpfrvJ// tcspfppf tcspfrSef qkdwm/ pGef@v$wf tepfem cHjcif;vkd@/ u|efawmfu cH,lxm;w,f// u|efawmfudk cspfwJhol[m/ rdrd cspfoltwGuf t&m&mudk pGef@vGwf&Jol jzpf&r,f/ rdef;cav;wkd@rSm udk,hfcspfol twGuf t&m&mudk pGef@vGwf&JwJhol/ TavmurSm 'keJa'; &Sdygw,f// cifAsm;wkd@ uom rdef;cav;[m tm;eGJ@ol rpGef@vGwf&Jbl;/ om,mrSKudk rufarmw,f// tdrfaxmifjyK&if/ csrf;csrf; omom aecsif w,fvkd@ xifae=uwm// wzufowf txifao;aewm// rdrdcspfol twGuf/ tppt&m&m pGef@vGwf tepfemcHwJh rdef;cav; awGudk cifAsm;wkd@u rawG@ao;vkd@yg// udkoef;xGef; ajymaom pum;onf tvGefrSefuef aeojzifh/ u|efawmfeSifh udk0if;xdefonf/ bmrS jyefrajymekdifbJ wdwfwdwf aevkduf=uonf// udkoef;xGef; ajymaom ol@. tcspf tbd"rRm cH,lcsufudk cyfjyKH;jyKH; em;axmif&if;/ oabmwlcsuf ay;vkduf&onf// xdkokd@ u|efawmfwkd@okH;OD; rdrd.tjrifcH,lcsufrsm;udk toD;oD; zGifhajymaeonfudk ab;rSwdwfwdwf qdwfqdwf em;axmif vkdufygvmaom/ udkxGef;azvnf; raeekdifawmhb/J atmufygtwkdif; rdrd.tcspftbd"rRmukdajymvmavonf// u|efawmf uawmh/ udk0if;xdef ajymwJh t,lqudk oabmusw,f// udkoef;xGef; ajymwJht,ltqudkvnf; vufcedkifw,f// bmjzpfvJqkdawmh/ tcspfwkd@arwWmwkd@ H qdkwm/ eSpfvkH;om;u aygufzGm;vmwJh t&mjzpfw,f// ydwfyif wm;jrpfvkd@ r&bl;// wrifwum zefwD;,lvkd@vJ r&bl;// ol@oabm oljzpfwm// obm0udk jiif;qef qef@usifwJh ol[mpdwfcsrf;omrSKqdkwmol@b0rSmvkH;0r&Sdekdifawmhbl;// tcspfr&SdwJh b0[m/ bmeJ@wlovJqkd&if/ a&eJ@uif;a0;wJh opfyifwyifvkdbJ/ pdrf;vef; pdkajyrSK qdkwm r&Sdekdifawmhbl;// 'gayrJh wzufrSm u|efawmfwkd@ pOf;pm;&rSmu/ vGwfvyfrSK r&SdwJhb0ua&m/ aysmf&$ifcsrf;rSK qkdwm &SdekdifygOD;rvm;// tcsdK@ub0vGwfajrmufrSK [m/ b0aysmf&$if csrf;ajr@rSKvkd@ cH,lxm;=uw,f// u|efawmfqdkvdkwJh oabmu/ vlwOD;[mvGwfvyfrSKr&Sdbl;/tjrJwrf;zdeSdyfhcHae&r,f//u|efjyKcHae&r,fqkd&if/olrSm cspfoleJ@ ae&onfjzpfap/ rae&onfjzpfap/ b0csrf;om;rSK/ aysmf&$ifrSKqdkwmr&Sdedkfif awmhbl;// 'gu|efawmfh&J@awG;ac:rSKyg// u|efawmfwk@d rGefvlrsdK; b0u vGwfajrmufrSK r&SdwJhb0// u|efjzpfae&wJh b0rSm/ u|efawmfwdk@&J@ b0 csrf;omrSK/ b0aysmf&$ifrSKqdkwmvJ/ t"dy`g,f&SdekdifyghtkH;rvm;// b0vGwf ajrmufrSK r&SdwJh vlwpfa,mufrSm/ b0 csrf;omrSK qkdwm/ b,fvkdrS

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

367

&SdedkifrSm r[kwfbl;// 'Dvdk tjrif&Sdvkd@hbJ/ u|efawmfwkd@ cifAsm;wkd@u udk,fhvlrsdK; b0vGwfjrmufa&;udk yxrOD;pm; ay;jyD;/ tcspfa&;/ tdrfaxmifa&;udk 'kwd,xm; pOf;pm;=uw,f/ r[kwfvm;// 'grSefw,f// awmfvSefa&;udk OD;pm;ay;&if/ tdrfaxmifa&; om,mrSKudk jypfy,f&rSmbJ// awmfvSefa&;orm; b0rSm/ om,m csrf;ajr@wJh tdrfaxmifa&; xlaxmifbdk@qdkwm jzpfekdifcJw,f// ,kH=unfcsufwl/ oabmxm;wkdufqdkifwJh/ cspfoleSpfOD;eJ@ oufqdkif w,fvkd@ u|efawmf jrifw,f// udk,hfuvJ ol@udkcspfjyD; oluvJ udk,hftay:cspfr,f// jyD;awmh/ eSpfOD;pvkH;u rGefvlrsdK;udk cspfjrwfekdf;=ur,f// ,kH=unfcsufcsif;/ wlnD=ur,f qdk&if/ tdrfaxmif om,mrSK txdkufav#muf &Sdedkifao;w,fvkd@ u|efawmfjrifw,f// trsdK;kom; tay: pdwfwl udk,fwl &SdwJhol[m/ ydkjyD;awmh oihfavsSmfwmayghAsm// u|efawmfu awmh tJ'Dvkd trsdK;orD;rsdK;udk &SmazGaewm// u|efawmfwkd@(4)OD; pum;wajymajymeSihf ajymqkd&if; vrf;a&Smuf vmonfrSm oHvGifaqmif okd@yif a&mufvm=uonf// xkdaemuf udk0if;xdef/ udkoef;xGef;/ udkxGef;azeSifh u|efawmfwkd@ av;OD;onf/ xrif;pm; aqmifokd@ oGm;jyD; naepmudk pm;aomuf =uonf// pm;zkd;rSL; rGeftkd;ol=uD;rsm;onf aysmf&$if ae=uonf// ausmif;om;rsm; oydwfarSmuf =urnfh owif;udk olwkd@rnfol@xHrS =um;onfrod/ pdwf0ifpm;pGm u|efawmfwkd@tm; ar;onf// u|efawmfwkd@uvnf; trSeftwdkif; ajymjyonf// ppftpdk;&u ausmif;om;rsm;udk zrf;qD; vmrnfqkdvSsif rvGJra&Smifom aumvdyfudk odrf;ydkufjyD; oydwfarSmuf&rnf jzpfa=umif; ajymjyonf// tkd;ol=uD;rsm;onf;/ rsufeSm &$ifvef;ae=uonf// olwkd@vnf; ausmif;om;xk udkulnD&ef tqifoifh&Sda=umif;ajymonf// olwdk@onfvnf; wzufwvrf;rS/ ausmif;om; wdk@.wkdufyGJudk yg0ifulnD&ojzifh *k%f,l ae=uonf// olwkd@pwkdY ausmif;om;rsm; pm;aomuf&ef qH/ qD/ qm;/ &duQmtjynfh/ tvkHavmuf&Sdonf[k tm;& 0rf;om ajymqkd =uonf// ausmif;om;rsm; taejzifh tm;ri,f&efeSifh pdwf"gwfrus&ef/ 0rf;omtm;&pGm tm;ay;onf// u|efawmfwkd@wpk xrif;pm;jyD;aemuf ausmif;om; o[m, cef;raqmifwGif acwWc%r# owif;pmzwf =uonf// jynfwGif; jidrf;csrf;a&; aqG;aEG;yGJ owif;udk &SmazGzwf&SK=uonf// owif;pmYyg&Sdaom jynfwGif; jidrf;csrf;a&; aqG;aEG;yGJ owif;onf/ vkH;0 pdwfrcsrf;ajr@ p&mom awG@&onf// Armjynf uGefjrLepfygwDudk ykyfcwfa&;om; xm;aomowif;/ aqmif;yg;udkomzwf&onf// 4if;tjyifrGefjynfopfygwD ekdifa&$usifwkd@ yg0ifzGJ@pnf;xm;aom wyfaygif;pkudkvnf; a0zefykwfcwf a&;om;xm;aom aqmif;yg;rsm;udkvnf; zwf&onf// (r'nw)wyfaygif;pkonf/ Armjynf uGefjrLepfygwD. avoHtwkdif; awmif;qkdaeonf[k

368

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

pGyfpGJa&;om;=uonf// a&'D,kdrS vGifhaomowif;rsm;udvnf; em;axmif=uonf// Armjynf k uGefjrLepfygwDeSifh jynfwGif;jidrf;csrf; a&;aqG;aEG;yGJ ysufoGm;onfh owif;udkyif xyfrH xkwfv$ifh oGm;jyefonf// u|efawmfonf/ udkxGef;az/ udk0if;xdefeSifh udkoef;xGef;wkd@udk ekwfqufjyD; rdrdtcef;qDodk@ jyefoGm;onf/ tcef;Y u|efawmf wpfa,mufwnf; &Sdaomtcg/ naeu rarA,feSihf ajymqkdcJhwJh pum;rsm;udk jyefvnfpOf;pm;aerdonf/ rarA,f. yk*~dKvfa&;&meSihf ywfoufI rGefausmif;olrsm; xHrS =um;cJh&aom ta=umif;rsm;udkvnf; jyefvnf pOf;pm;rdonf/ arA,fonf &efukefrSmarG;jyD; &efukefY =uD;jyif;vmoljzpfonf// &efukefol ppfppfjzpfonf// arA,f. rdbeSpfyg;pvkH;onf/ &efukefrSm aexkdif=uonf// rdbeSpfyg;vnf; &efukefZmwd[k od&onf//arA,f.rdbrsm;onf arA,ftm;armfvjrdKifaumvdyfY vma&mufausmif;wuf &ef apv$wfcJhonf// rGeftrsdK;oRD;wOD;tjzpf armfvjrdKif aumvdyfrSm vmjyD; avSsmufv$m wifcJhonff/ a&$jrdKiftaqmifae rGefausmif;olwpfOD; jzpfvmonf/ rGefausmif;olrsm;eSifh twloGm; twlvm twlpm;jzpfvmonf// rGefausmif;olrsm;eSifh tvGef&if;eSD;vmonf// rGeftoif; udpPrsm;wGif arA,fygvmonf// rGeftoif;udpPtwGuf wwfedkfiforSs ulnD aqmif&Gufonf// rGeftoif; &HykHaiGtwGuf e,fqif;I aumufcH&mwGifvnf; arA,fyg0if vmonf// rnfonfh rGefta&; udpPrqdk rGefausmif;oleSifhtwl/ arA,fvkdfufjyD; aqmif&Guf wwfonf// wjznf;jznf;jzifh arA,fudk rGefausmif;ol wpfOD;tjzpf aumvdyf ausmif;ol avmueSifh rGeftokdif;t0kdif;u owfrSwfvm=uonf// rGefausmif;olrsm;uvnf; arA,fudk nDtrt&if;uJhodk@ cifrif &if;eSD;vm=uonf// arA,fvnf; ol@udk,fol/ rGefausmif;ol wa,muftjzpf cH,lvkdufonf// rGefvlrsdkK;wkd@. ta=umif;udk pdwf0ifpm;vmonf// rGefpum;udk avhusifhajymqdkvmonf// rGefpmudk vnf; pdwf0ifpm;pGmavhvm oif=um;vmonf// rGefvlrsdK;wkd@. ordkif;ukdvnf; av;av;eufeuf vdkufpm; avhvmonf// wpwpeSifh rGefvlrsdK;wdk@. ta=umif;udk eS@HpyfpGm odvmonf// rGefvlrsdK;wkd@. &mZ0ifudk eSH@eSH@pyfpyf avhvmrdaomtcg/ rGefvlrsdK;wkd@. ajymifajrmufaom ordkif; jzpf&yfrsm;udk odvm&onf// rGefordkif;udk ydkrdkodvmaomarA,f rGefvlrsdK;wkd@tay: ydkI,cifuxuf =unfnkdpdwf jzpfvmonf// tvGef*k%f,lp&m aumif;aom vlrsdK;wrsdK; jzpfonfudkodvmonf// rGefvlrsdkK;wkd@. *k%faus;Zl;wkd@udkodvmonf// ArmvlrsdK;awGuom rGefvlrsdK;wkd@. *k%faus;Zl;awGudk arhae=uonfhtjzpfudk arA,fodvm&onf// rGef&[ef; oljrwf &Sift&[H&J@ omoemjyKrSKa=umifh ArmvlrsdK;rsm; t&nf;=uD;&[ef;udk;uG,faerSKrS uif;vGwfcJh&onf// ppfrSefaom Ak'<bmomomoem ukd;uG,frSKudk&cJhonf// rGefwkd@&J@pmay ,Ofaus;rSKrS wqifh Arm pmay jzpfay: vmcJhonf// rGef ausmufpma=umifh Armordkif;

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

369

taxmuftxm;rsm;pGmudk odekdifcJhonf// a&$'*kHbk&m;onfvnf; rGefvlrsdK;wdk@u wnfxm; udk;uG,fcJhaombk&m; jzpfonf/ ponfh rGefvlrsdK;wkd@. *k%f,lp&m ordkif; tjzpfysufawGudk arA,fodvmonf// ,ae@ rGefvlrsdK;wdk@. b0udk arA,fudk,fawG@ avhvmaomtcg tvGef0rf;enf;a=uuGJ bG,f&maumif;onfudk awG@&jyefonf// olwyg;&J@ zdeSdyfhcsKyfcs,frSKatmufrSm qif;qif;&J&J ae&onfhb0/ wkdif;rJh jynfrJh vlrsdK;wrsdK; jzpfaeonfudk awG@&onf// Armjynfatmufykdif; wckvHk;udk pkd;rdk;tkyfcsKyfcJhwJh vlrsdK;wrsdK;u ,ae@wkdif;rJhjynfrJh jzpfae&onfh b0udk arA,f odvmonf// rGefvlrsdK;wkd@. pmayonf/ wjznf;jznf; ab;a&mufjyD; wdrfaumyaysmuf vmonf// tpkd;&. r[mvlrsdK;=uD;0g' pHepfa=umifh/ rGefpmayudk rGefvlrsdK;yif vkdufpm;&ef jiif;qef vmonf// tkyfcsKyfol tpkd;&. ynma&; pHepfa=umifh/ ausmif;rsm;Y Armpmudk OD;pm;ay; oif=um;ae&ojzifh/ rGefuav;i,f rsm;onf/ rdrdwkd@rGefpmukdyif jypfy,f vm=u onf// &kH;/ausmif;wkd@Y rGefpm rGefpum;rokH;ojzifh rnfolwOD;ur# rGefpum; rGefpmudk av;av; eufeuf vkdufpm;vkdpdwf r&Sdjzpfvm=uonf// rGefvlrsdK;yif rGefpm/ rGefpum;udk ajym=um;&ef 0efav;vmonfh tjzpfudk arA,fwpfOD; 0rf;enf;bG,f awG@&onf// Tokd@ jzpf&onfrSmrGefjynfol vlxkudk arA,fonf/tjypfrjrif/ Armtpkd;&ukom tjypfjrifonf// d rGefvlrsdK;udk 0g;rsdKvkdaom r[mArm vlrsdK; =uD;0g' a=umifhjzpfonf[k arA,fajymonf// T0g'a=umifh rGefpmaypum;wkd@onf wjznf;jznf;wdrfaumvmonf[k arA,f em;vnf vkdufonf// rGefvlrsdK;tay: ukd,fcsif;pmem pdwfarA,fYjzpfay:vmrdonf// rGefausmif;olrsm;ajymjycsuft&/ arA,fonf rGefordkif;udk avhvmjyD; tvGefpdwfraumif; jzpfrdjyD;/ atmufygpum;udk arA,fwpfa,mufonf r=umc% qkdovkd/ ajymqdkwwf onf[k ajym=uonf// 1757-ckeSpf ordkif;a=umif;udk avhvmrS/ a&$bdkom; Armwkdk@&J@ &uf&ufpufpuf owfjzwfrSK ta=umif;udk arA,fod&w,f// Armordkif;rSm vSsdK@0Sufxm;=uw,f// rGefvlrsdK;jyKef;wD; &wJhtjzpfudk arA,ftckrS od&w,f// 1757-ckeSpfua&$bdkom; OD;atmifaZ,s&J@&uf&ufpufpufrGefvlrsdK;wdk@ud/k ukd,f0efo,frGefrdef;cav;awGeSifh rGefuav;oli,fygrusef owfypf cJhwJhtjzpfudk tckrSarA,fodw,f// tJ'DtwGuf arA,f 0rf;enf;vkd@ rqkH;jzpf rdw,f// 'gtwGuf arA,fwkd@rSm wm0ef &Sdw,f// ArmwrsdK;om;vkH;rSm wm0ef&Sdw,f// rGefvlrsdK;wkd@&J@ *k%faus;Zl;udkodjyD; ay;qyfbkd@ vkdw,f// rGefeSifhArm twlwlbJ qkdjyD; 0g;rsdKbkd@ usdK;pm; ae=uwJh Arm ekdifiHa&; acgif;aqmifrsm;udk arA,ftaejzifh rSm;w,fvkd@ qkdcsifw,f//

370

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

ordkif;udk ajymif;jyefvSef a&;om;vkd@ r&bl;// trSefudk trSeftwkdif; a&;om;&rSm jzpfw,f// jrefrmjynf atmufydkif;/ o&ufjrdK@ txd[m/ rGefvlrsdK;wkd@&J@ bdk;bGm;ydkif e,fajrawG jzpfw,f// 'Dordkif;udk b,folrS jiif;vkd@r&bl;// ordkif;udk oif=um; olwkdif;em;vnfw,f//t*FvdyfeSifh 'wf(csf)wkd@uArmbuf ulwkdufay;vkd@ rGefvlrsdK; wkd@udkArmvlrsdK;wkd@u wkdufckdufekdifcJhw,f// 'De,fajrtm;vkH;udk Armwdk@ bdk;bGm;ydkif e,fajrtjzpf vkyfvkduf=uw,f// rGefvlrsdK;udkvnf; 0g;rsdKbkd@ =udK;pm;vm=uw,f// atmufjynf atmuf&Gmu vlawG[m/ Armppfppf wOD;rS r[kwfbl;// r[mArm vlrsdK;=uD;pHepf a=umifh Armjzpfvm=uw,f// 'DpHepfa=umifh arA,fwkd@vJ Armjzpf aewm// wu,fh wu,frSm/ atmufjynf atmuf&Gmu arG;wJhtwGuf arA,fvJ rGefbJ jzpfedkifw,f// arA,hfudk,f arA,f/ rGefvlrsdK; wOD;vkd@bJ cH,lw,f// txufygpum;pkudk arA,fonf r=um c%qdkovkd rGefausmif;olom;wkd@tm; xkwfaz: ajymqdk wwfonf// arA,f ta=umif;ukd u|efawmf tav;teuf pOf;pm;aerdonf/ arA,feSifh ywfoufjyD; tjyeftvSef pOf;pm;aerdonf// ae@vnfu arA,fajymcJhaom pum;rsm;onf/ tajymiftysuf ajymjcif;r[kwf/ av;av;eufeuf ajymqkdaeonfudk ,ckrSyif em;vnf oabm aygufvmrdonf// 1963-ckeSpf ekdf0bFvm(20)&uffae@/ ae@v,favmufwGi/f udk0if;xdefonf tcef;odk@ vmjyD; tdyfaysmfaeaom u|efawmftm; edkf;ac:onf// u|efawmfwkd@ eSpfOD; ae@v,fydkif; xrif; pm;aomuf=uonf// ae@v,fxrif; pm;aomufjyD;aemuf u|efawmfwkd@ ausmif;om;or*~ acgif;aqmifawG tpnf;a0;xkdif=uonf// edkfifiHa&; orm;rsm;tm; awmfvSefa&;aumifpDrS zrf;qD;rSKudpPeSifh wdkif;jynfwGif jzpfay:vmaom aemufqkH; ekdifiHa&; tajctae/ jynfwGif; jidrf;csrf;a&; aqG;aEG;rSK tajcaewdk@udk aqG;aEG;=uonf// aumvdyfausmif;udk odrf;ydkufjyD; oydwfarSmufrnfh tpD;pOfrsm;udk pOf;pm;qkH;jzwf=uonf// aemufae@&ufrsm;wGif/ u|efawmfwkd@ausmif;om;acgif;aqmifwkd@onf/ jynfwGif;jidrf;csrf;a&; aqG;aEG;yGowif;udk txl;*&kpdkufIem;axmifonf// owif;pmrsm;rS a&;om;xm;aom/ J jynfwGif; jidrf;csrf;a&; aqG;aEG;yGJowif;/ aqmif;yg;wkd@udk txl;*&kpkduf&SmazGzwf&SKonf// jynfwGif; jidrf;csrf;a&;aqG;aEG;yGJonf/ wae@xufwae@tajcaeqkd;0g;vmonf// wzGJ@jyD;wzGJ@ jidrf;csrf;a&; aqG;aEG;ysufoGm;onfh owif;wkd@udkom =um;&onf// zwf&onf// tvGef pdwfysufbG,f aumif;onf// jidrf;csrf;a&;udk tvGefvkdvm;awmif;wae=uaom rdbjynfol wdk@onf/ tvGefpdwfqif;&J xdckduf=uonf// rdb jynfolwkd@. om;orD;rsm; jzpf=uaom

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

371

u|efawmfwkd@ ausmif;om; awGvnf; rdb jynfolrsm;eSifh twl tvGef pdwfqif;&J yifyef; =uonf// ae@pOf qufwkdufqkdovkd jidrf;csrf;a&;aqG;aEG;yGJysufonfh owif;udk awmfvSefa&; aumifpDrS a=ujimoGm;onf// (autkdifat/) ucsif vufeufukdiftzJG@eSihf awmfvSefa&; aumifpDwdk@.aqG;aEG;yJGonfvnf; ratmifjrifbJ ysufjy,foGm;jyefonf// autkdifatonf/ cGJxGufcGifhukd wjym;wcsyfrS ravsSmhbJ awmif;qkdaoma=umifh/ aqG;aEG;yGJ ysufcJh&onf[k awmfvSefa&; aumifpDrS pGyfpGJajymqkdonf// ocifpkd;. tvHeDygwD/ &cdkfifuGefjrLepfygwDwkd@eSifh aqG;aEG;yGJrsm;onfvnf; ratmifjrifcJhacs// ysufjy,foGm;=ujyefonf// aemuf&uf tenf;i,frSmyif ekdifa&$usif/ ref;bZH/ apmarm&,fwkd@ yg0ifaom (r'nw) wyfaygif;pkeSifh aqG;aeG;yGJvnf; ysufjy,f oGm;jyefonf// ysufjy,f&onfh ta=umif;udk tpkd;& toHv$ihXmerS owif; xkwjf yefonf// u|efawmfwkd@ xifrSwfxm;onfhtwkdif; f aqG;aEG;yGJonf atmifjrifrSKr&bJ ysufjym; oGm;onfhtwGuf/ u|efawmfwkd@rSm/ vkH;0 tHh=orSK rjzpfrdyg// awmfvSefa&; aumifpDeSifhjidrf;csrf;a&; aqG;aEG;a&;tzGJ@wkd@onf/ wzufeSifh wzuftjyeftvSefpGyfpGJajymqdkae=uonf// awmwGif; tiftm;pkwkd@onf/ tm%mvk,l&ef &nf&G,faomtm;jzifh vlxkudkwkd;wkd; wdwfwdwf vSKyfaqmfjyD; qENjyckdif;onf// t"du&kef; jzpfatmif zefwD;ae=uonf[k/ awmfvSefa&;aumifpDrS pGyfpGJonf// awmwGif;vufeufudkif tiftm;pkrSvnf;/ awmfvSefa&; aumifpDonf/ &kd;om;aom pdwfapwemjzihf jidrf;csrf;a&; aqG;aEG;yGJ urf;vSrf;cJhonf r[kwf[k/ awmwGif; tiftm;pkwkd@u pGyfpGJajymqkdonf// &kd;om; aom apwemjzifh jidrf;csrf;a&; aqG;aEG;yGJudk ac:,ljcif; r[kwfb/J awmwGif; vufeufudkif tiftm;pkrsm;udk twif;vufeufcscdkif;aeonf[k awmwGif;tiftm;pkrS jyefvnfI awmfvSefa&; aumifpDudk pGyfpGJajymqdkonf// apm[efwmomar$; acgif;aqmifaom/ autm&f(pD) (ac:) u&if awmfvSefa&;aumifpD eSifh jidrf;csrf;a&;aqG;aEG;yJG atmifjrifonf[k awmfvSefa&;aumifpDrS xkwfjyefausjimoGm; onf// rnfokd@aom oabmwlnDcsufjzifh jidrf;csrf;a&;aqG;aEG;yJG atmifjrifrSK&oGm;onfudk/ eSpfOD;eSpfzufrS xkwfaz:ajymqdkjcif;r&Sdojzifh/ rnfolr#tjzpfrSefukdrodcJh=uacs// rGefjynfopfygwDtaejzifh awmfvSefa&;aumifpDeSifh oD;jcm;aqG;aEG;&eftwGuf awmif;qkd xm;onf// rGefjynfopfygwDeSifhoD;jcm;aqG;aEG;&ef awmfvSefa&;aumifpDrS oabmwlonf// odk@aomf rGefjynfopfygwDrS udk,fpm;vS,f rjynfhpkHao;I csufcsif; jidrf;csrf;a&; aqGaEG;yGJ/ rpekdfifao;bJ &Sdaeonf// rGefjynfopfygwD udk,fpm;vS,f tzGJ@wGif/ OuUXekdifbvGifeSifh ekdifoufxGef;wdk@ (2)OD;tjyif edkifxifudkyg/ xnfhoGif;&ef wifjyxm;onf// awmY&Sdaeaom edkfifxifudk ac:xm;a=umif; owif;&&Sdonf// awmfvSefa&; aumifpDeSifh oD;jcm; aqG;aEG;&ef

372

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

&Sdao;ojzif/h rGefjynfopfygwDonf/ awmodk@ rjyefao;bJ/ &efukefjrdK@Yyif usef&pf cJhaeao; onf[kod&onf// rdbjynfolvlxkwkd@tvGefvkdvm;awmif;war#mfvifaeaom jynfwGif;ppf&yfpJa&;/jynfwGif; h jidrf;csrf;a&; qkdonfrSm tdrfrufxJu/ tdrfruf jzpfoGm;jyD; jzpfonf// ar#mfvifhcsuf vkH;vkH; uif;oGm;jyD; jzpfonf// awmfvSefa&; aumifpDonf/ wjznf;jznf; =urf;wrf; cufxefonfhykH ay:vmonf// edkifiHa&;orm;rsm;eSifh ausmif;om;wk@d udk/ =uufiSufuJhodk@ zrf;qD;vmonf// Ttajcae wkd@udk tuJcyf rdaom rGefausmif;om;wkd@onf rdrdwdk@ awmckd&ef qkH;jzwfxm; onfhtwdkif; vkdtyfaom jyifqifp&m/ vkyfp&m &Sdonfrsm;udk/ odkokd odyfodyfeSifh =udwfI wufwkwf&kduf vkyfaqmif ae=uavonf// ekdifazodef;jZm (zuf'&,fwuUokdvf) 1370-ckeSpf awmfovif;vqef; (12)&uf// 2008-ckeSpf pufwbFmv (11)&uf// ('kwd,tkyf arS#mfyg)

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

373

aemufqufwGJ (u)
tvkHKif&mrn (*aumHaAmfoG;ref) &mrnwkdif;vkH;qkdif&m rGeftoif;}uD;
ALL RAMANNYA MON ASSOCIATON, RANGOON

&efukef_rKd@ toif;pnf;rsOf;Oya'rsm;
THE ADOPTED CONSTITUTION PRINTED AT BURMESESE BAPTIST SCHOOL

1939

Ak'<jrwfpGm. omomemawmf ouU&mZf 2483 ckESpfwGif wnfaxmifonf? 1301ckESpf oDwif;u|wfvtwGif; ykHESdyfonf? tkyfa&aygif; 1000 ed'gef; &mZ0ift& rGefvlrsKd;wkd@onf &mrnom;wkdif;Y/ ukd,fhrif;ukd,fhcsif;/ ukd,fhxD;ukd,fheef;/ ukd,-fh uiSef;ESifhaecJh-u&aomvlrsKd;rsm;jzpfonfhtav#muftcGifhta&;roonfh tcgu/ romonfh tav#muf/ ,cktcg tcGifhta&;omonfhtwkdif;/ rGefrsKd;/ rGefEG,f/ rGefvli,fwkd@yif ZmwdaoG; Zmwdrmef wuf-uGvmonfhtcg/ rdrdwkd@vlrsKd;. pma[mif; aya[mif; usrf;*ef yduwfa[mif;/ &mZ0ifa[mif;ESifh bmompum;yg rusef jyefvnf wwfajrmufodem;vnf-u&ef t"duoaom qENjzifh rGefvlrsKd;wkd@toif;tzGJ@}uD;wzGJ@ zGJ@pnf; wnfaxmif&ef/ 1301= ckESpf 'kwd, 0gqkdv>Kwf (7)&uf/ 1939= ckESpf/ -o*kwfv (6) &ufae@Y &efukef_rKd@/ a&$wd*k%f apwDawmf awmifbuf apmifwef;&Sd/ armfv_rKdiftoif; Z&yf}uD;wGif tpnf;ta0;}uD; bdwac:um wwfa&mufaom f rGeftrsKd;om; trsKd;orD;/ rGef&[ef;awmfwkd@yg trsm;oabmwl rGefvlrsKd; toif;}uD;/ zGJ@pnf; wnfaxmif&ef qkH;jzwf av-uonf// rGefvlrsKd;qkdonfh t"dyg,faz:jycsuf rGefvlrsKd;qkdonfrSm/ rGefvlrsKd;uqif;oufIjzpfap/ okd@r[kwf rGefvlrsKd; ZmwdaoG; trdrSjzpfap/ tbrSjzpfapygI/ rGefvlrsKd;wkd@. tusKd;ukd vkdvm;aom olrsm;ukd qkdvdkonf//

374

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

rGeftoif;0ifwkd@vkdufemaqmif&Guf&efOya'-urf;? 1? toif;.trnf? Ttoif;.trnfukd &mrnwkdif;vkH;qkdif&m rGefvlrsKd;rsm;toif;}uD;[k ac:wGifap&rnf? 2? toif;wnf&mXme? toif;.wnf&mXmerSm &efukef_rKd@wGif jzpfap&rnf? 3? toif;.&nf&G,fcsufrsm;? (u) rGefvlrsKd;toif;om; toif;olrsm;onf/ wOD;ESifhwOD; cspfcspfcifcif -uif-uif emem &Sd-u_yD;vsif/ rdrdwkd@trsKd;om; tusKd;ESifhwuG wa,muftusKd;ukd wa,muft_rJ onfykd; &Gufaqmifap&ef? (c) arS;rSdefaeaomrGefvlrsKd;wkd@./ZmwdaoG; Zmwdrmefukd/ wzefxGif;vif; ay:ayguf apbkd@ aqmif&Gufay;&ef? (*) rGefpum;ESifhrGefpmay/ y&d,wWdwkd@oif-um;&mwGif tm;ay;ulnD&ef? (C) &efukef_rKd@wGifrGefvlrsKd;rsm;tvkd&Sdu acwW,m,Dwnf;ckdEkdifonfh Z&yfwaqmif aqmufvkyf&ef? (i) rGefvlrsKd;rsm; acwfrSDonfxuf rSDavatmif ynmA[kokw jzpfaprnfh pmtkyf pmwrf; &kyfykHtp&Sdonfwkd@ukd &kdufESdyfa&mif;cs a0iS&ef? (p) rGefvlrsKd;rsm; abm*Av}uD;yGm;wkd;wuf&eftvkd@iSg pufr+vufr+ tdrfwGif; vkyfief;rsm;ESifh v,f,m pkdufysKd;a&; ul;oef; a&mif;0,fa&;rsm;wGifyif acwftvkduf vkyfukdif aqmif&GufEkdif&eftwGuf ulnDtm;ay;&ef? (q) toif;om;/ toif;olrsm;/ ynmA[kokw qnf;yl;Ekdif&eftvkd@iSg/ owif;pm r*~zif; *sme,fESifh tjcm;ynm&yfrsm; a&;om;xm;onfh pmtkyfrsm;pkHvifpGm &Sdaom pm-unfh yduwfwkduf XmezGifhvSpf&ef? (Z) txufyg udpPt00wkd@ukd xajrmufatmifjrif&ef tvkd@iSg/ aqmif&Gufay;Ekdifzkd@ tvSLaiGrsm; aumufcH&ef? toif;0ifjzpfEkdifaom t*Fgt&nftcsif; (u) jrefrmjynfwGirSDwif;aexkdi-f uaom rGefvlrsKd;rsm;jzpfap/ ,kd;',m; tp&Sdaom f t&yfwyg;u rGefvlrsKd;rsm;jzpfap/ rGeftrsKd;om;wkd@. tusKd;ukdonfykd;&Gufaqmifvkdaom rnfonfh vlrsK;djzpfap/ toif;xnf;okd@ yg0ifcGifh&Sdap&rnf? (c) toif;ok@d qkH;jzwfxm;aomESpfpOfa-u;aiG(2)usyfom wnfhonfholukd omref toif;om;toif;ol[k rSwf,l&rnf? (*) qif;&JIaiG(2)usyfray;Ekdifaomoltm;wESpfv#if(4yJ)ay;cGifhjyK&rnf? trSefqif;&Ja-umif;ukd toif;om; toif;olESpfOD;u axmufcH&rnf? (C) toif;okd@w}udrfwnf; aiG(100)usyfay;oGif;oltoif;0if woufyef toif; 0if[krSwf,lap&rnf?if;uJhokd@aom toif;0ifyk*~KdvfrSmtoif;okd@ ESpfpOfa-u; ay;jcif;rS vGwfuif;

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

375

cGifh&Sdap&rnf? tu,fIwcsdefwnf;aiG(100)usyf/ ray;Ekdifv#if yXrt}udrfaiG=(25)usyf/ ay;oGif; apI usefaiG (75) usyfukd okH;vtwGif; ajyvnfatmifay;oGif;ap&rnf? (i) toif;okd@toif;om; toif;oltjzpfjzifh 0ifvkdaomolrsm; touft&G,frSm atmufwpf 16ESpf (wpfq,fh ajcmufESpfxufi,faomolrsm; toif;okd@ r0ifap&? (p) toif;okd@ 0ifvkdaomolrsm; atmufwGif az:jyxm;aom ykHpHt& a&;oGif;I toif;.tusKd;aqmif&Guf puU&DGaw&DxH wifoGif;&rnf? toif;om;toif;oljzpf&ef av#mufaom av#mufv$mykHpH? &efukef_rKd@? &mrnwkdif;vkH;qkdif&m rGefvlrsKd;rsm; toif;}uD;. tr+aqmif aumfrDwDvl}uD;rif;rsm; xHokd@= 19ck/ v&ufae@? (1) u|eawmf/ u|efr tm;/ toif;okd@ toif;0ifoltjzpfyg0if&ef cGifhjyKygrnfhtaf umif;? (2) jyXmef;xm;aom pnf;rsOf; Oya'twkdif;ESifh aemufxyfrH qkH;jzwfcsuftwkdif; wk@d ukdyg vkdufemygrnf[k oabmwl0efcHygonf? (3) jyXmef;xm;aomESpfpOfa-u; aiGukd tcsdefrSefrSefay;aqmifygrnf[k 0efcHygonf? (4) u|efawmf/ u|efr. toufrSm 16ESpfxufri,fyg/ (1) (2) (3) trnf tvkyftukdif ae&yf

oufaoaxmufcHolvufrSwf toif;0ifvkdolvufrSwf toif;0ifESifhrJqEN? toif;0ifolwkdif; wufa&mufEkdifaom tpnf;ta0;rsm;Y toif;0ifol wa,mufv#if rJqENwckomay;EkdifcGifh&Sdap&rnf? tpnf;ta0;okd@ wufa&mufaom toif;om;/ toif;oljzpfolrSom tpnf;ta0;rsm;Y rJqENay;Ekdifap&rnf? (6) toif;. aiGa&;a-u;a&;ESifh tokH;tpGJjyK&eftcGifhta&; (u) Ttoif;.0ifaiGrSm o'Ngojzifh vSL'gef;aomaiGESifh toif;0ifwkd@. vpOfa-u;aiGrsm;om jzpfavonf? (c) toif;0ifolwkd@. ESpfpOfa-u;rSmwESpfv#ifaiGusyf(2)usyfjzpfI wESpf twGufwcgwnf; ay;oGif;;&rnf? (5)

376

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

(*) Ttoif;odk@xnfh0if-uaomaiGrsm;teuf&nfrSef;csufta-umif; jyI oD;oef@um vSL'gef;-uaom aiGrsm;ukd &nfrSef;csuftwkdif;om okH;I tjcm;udpPrsm;twGuf okH;&efcGifhr&Sdap&? (C) toif;twGufokH;&efqkH;jzwfjyXmef;xm;onfh aiGwnf;rSomtoif; twGufokH;ap&rnf? (i) toif;ESifh ywfowfaom udpPrsm;wGifokH;pG-J u&ef tao;tzGJ@ tokH; pm&dwf tjzpfjzifh tusKd;awmfaqmifpuU&Daw&DvufwGifwvv#ifaiG(10)usyf/ t_rJxm;ap&rnf? wvtwGif;ay;xm;onfhaiGxufykdrkdIokH;pGJ&efudpPay:aygufyguaiG(25)usyfxufrrsm;v#if/ OuUXxHrSaomfif;/'kOuUXxHrSaomfif;/ tcGifhawmif;um okH;pGJjcif;jyKvkyfap&rnf? tu,fIOuUXESifh 'kOuUXwkd@ cGifhjyKEkdifonfh aiGxufykdrkdIokH;pGJ&ef ay:aygufygu/ aumfrDwDtzGJokd@ wifjy&rnf? aumfrDwDtzGJ@rS oabmwl qkH;jzwfrSom okH;pGJjcif;jyKEkdifap&rnf? (p) toif;okd@vSL'gef;aomaiGxnf;rSvSLonfhtvSL&Sifu/ rnfr# rnfa&G@ rnfonfhudpPtwGuf &Gufaqmif&mwGif okH;pGJyg[k ajymonfhtwkdif; OuUXESifh puU&Daw&Dwkd@u xkdawmif;qkdcsuftwkdif; &GufaqmifcGifh &Sdap&rnf? (q) puU&Daw&Donf aumufcH&aom aiGrsm;ukd aiGxdrf; vl}uD;xHokd@ aumufcH&onfhae@rS (7) &uftwGif;ay;tyf&rnf? aiGxdrf;vl}uD;uvnf;/ xkdaiGrsm;ukd (3) &uftwGif; toif;aiGrsm; tyfESHxm;aomb%fwGif &HykHaiGtrsKd;tpm;tvkduf oD;jcm;Iay;oGif; tyfEHSjcif;jyKvkyf&rnf? (Z) toif;aiGrsm;ukd toif;.emrnfESifh aumfrDwDvl}uD;rsm; oabmwl qkH;jzwfxm;aom vGdKufb%fwkduf wGif tyfESHxm;jcif;jyKvkyf&rnf? (ps) b%fwkdufrStoif;aiGrsm;ukd xkwf,laomtcg/ csufvufrSwfwGif OuUXvufrSwfESifh aiGxdrf;vl}uD; vufrSwfrsm; yg&SdrSomv#if/ aiGxkwfEkdifcGifh&Sdap&rnf? (n) toif;aiGrsm;okH;onfhtcg/ rnfonfhtcgrqkd okH;&onfhta-umif; az:jyaom abmufcsmoufaocH vufrSwfrsm;yg&Sdap&rnf? () puU&Daw&Donftoif;. aiGxGufaiG0if pm&if;rsm;ukd pm&if;pmtkyf rsm;ESifhusepGmxm;&Sdap&rnf? jzwfykdif;vufrSwfabmufcsm tp&Sdonfwkd@ukdvnf;/ pm&if;ppfonfh tcg/ &Ekdif&efraysmufatmif puU&D aw&Du odrf;qnf;xm;&rnf? (X) aiGxdrf;vl}uD;uvnf;/ puU&Daw&DxHrSay;oGif;aom aiGrsmukpm&if; d tif; usepGm az:jyum aiGxGufaiG0ifpm&if; pmtkyfrsm;xm;&Sd&rnf? () pm&if;ppfvl}uD;uvnf; wvw}udrf puU&Dw&DESifh aiGxdrf;vl}uD;wkd@ xm;&Saom aiGxGufaiG0ifpm&if;rsm;ukd aocsmpGmppfaq;um/ tjypfawGu tjypf&Sdonfhtwkdif; d vpOfusif;yaomaumfrDwDtpnf;ta0;okd@wifjy&ef?toif;wGifaiGxGufaiG0if tajctaeukdvnf; rdrdxifjrifcsufESifhwuG/ wvw}udrf usif;yaom aumfrDwDtpnf;ta0;okd@ wifjy&rnf?

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

377

tkyfcsKyfa&;tzGJ@? (u) toif;tkyfcsKyfa&;tzGJ@0if vl}uD;rsm;ukd wESpfwcg toif;. ESpfygwf vnf tpnf;ta0;}uD;Y toif;om; toif;ol/ qENtrsm;qkH;&aomolrsm;ukdom a&G;aumuf wifajrSmuf&rnf? tkyfcsKyfa&;tzGJ@0ifvl}uD;rsm;ESifh if;wkd@.wm0ef vkyfief;rsm;? (1) (2) (3) (4) (5) (6) (7) (8) toif;.em,uvl}uD;rsm;? OuUXvl}uD; 'kOuUXvl}uD; tusKd;aqmifpuU&Daw&D wGJbuf tusKd;aqmifpuU&Dw&D aiGxdef;vl}uD; pm&if;ppfvl}uD; aumfrwDvl}uD;rsm; (wOD;) (2 OD;) (wOD;) (2 OD;) (w OD;) (w OD;) (wOD;)

(7)

(c) tkyfcsKyfa&;tzGJ@0if vl}uD;rsm;. &Gufaqmif&rnfh tcsdefumv y&dap>'rSm a&G;aumufwifajrSmufonfhae@rSpI aemufa&G;aumuf wifajrSmufaom tcsdeftxd wESpfom jzpfap&rnf? (8) tkyfcsKyfa&;tzGJ@0ifvl}uD;rsm;. wm0ef0wW&m;? (1) OuUXvl}uD;.wm0efrSm/ toif;}uD;yGm;&m }uD;yGm;a-umif;ukd t_rJvkd vm;cg toif;om;toif;olrsm;onf toif;. pnf;urf;Oya'ukd&kdaojcif;? vkdufemaqmif&Guf &jcif; jyKvky-f u&ef wkdufwGef;ay;&rnf? puU&Dw&Du wifjyaompmrsm;ESifh awmif;qkdcsufrsm;ukd owdrlcgwnf&d-S unfh_yD;v#ifawmfrawmfukdrdrdukd,fykdifOm%jzifhawG;awmqifjcifum/ qkH;jzwfjcif; jyKvkyf&rnf?toif;.tpnf;ta0;rsm;wGifvnf;rdrdtkyfcsKyfcgtpnf;ta0;OuUXtjzpf aqmif&Guf &rnf? 2? 'kOuUXvl}uD;? 'kOuUXvl}uD;wkd@onf OuUXvl}uD;&Gufaqmif&aom toif;.udpPt00wkd@ukd OuUXrSm ta-umif;roifhI raqmif&GufEkdifaomtcgtwGif;wGif if;wkd@u 0ifa&muf&Gufaqmif &rnf? 3? tusKd;aqmifpuU&Dw&D? tusKd;aqmif puU&Daw&Donf toif;wGif tc&mtjzpfqkH; yk*~Kdvfjzpfonfh tav#muf/ toif;wnfwnfha&;ESifhtoif;. }uD;yGm;a&;udpPrsm;wGif pdwf0ifpm;cg/ ae&mwus jzpfatmif &Gufaqmif&rnf? toif;.aiGxGuf aiGpm&if; toif;om; toif;ol pm&if;rsm;ukd aumif;rGefusepGm xm;&rnf? toif;trnfESifhpmay; pm,lvky&aomudpPrsm;wGifvnf; OuUXESifh f wkdifyif ESD;aESmcg a&;om;jyef-um;jcif;jyKvkyf&rnf? toif;ykdif ypPnf;ypP,rsm;ukdvnf; pm&if;tif; xm;cg raysmufr,Satmif odrf;qnf;jcif;/ apmifha&Smufjcif;jyKvkyf&rnf?

378

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

toif;.tpnf;ta0;rsm; qifyifusif;y&mYvnf;/ &Gufaqmif&ef tpDtpOf rsm;ukd ae&mwusjzpfap&ef aqmif&Guf&rnf? 4? wGJbuftusKd;aqmif puU&Daw&D? wGbuftusKd;aqmifpuU&Daw&Dwkd@onf/tusKd;aqmifpuU&Daw&Dawmif;qkd J aom tultnDudpPrsm;wGif 0ifa&muf&Gufaqmifay;&rnf? 5? aiGxdrf;vl}uD;? aiGxdrf;vl}uD;onftoif;.Oya'pnf;urf;rsm;wGif n$e-f um;xm;onfhtwkdif; toif;.aiGxGufaiG0if pm&if;ESifh b%fwGiftyfESHonfh aiGpm&if;rsm;ukd aumif;rGefusepGm xm;&Sd &rnf? 6? pm&if;ppfvl}uD;? pm&if;ppfvl}uD;onf tusKd;aqmifESifhaiGxdrf;vl}uD;wkd@abmfjyaom toif;. aiGxGufaiG0ifpm&if;rsm;ukdaumif;rGefpGmppfaq;&rnf?aiGxm;ykHokdykH okH;pGJykHrsm;/ toif;.Oya't& pnf;urf;usatmif t_rJn$ef-um;jcif;jyKvkyf&rnf? 7? aumfrDwDvl}uD;rsm;onf toif;wnfwnfh&efESitoif;}uD;yGm;&efukd t_rJqEN fh wGif&Sdcgrdrdw@kd &Gufaqmifoifh &Gufaqmifxkdufaom tvkyf0wW&m;wkd@wGif 0ifa&muf&Guf aqmif_yD; v#if toif;tm;tpnf;ta0;rsm;okd@ rysuf ruGuf tcsdefrSefrSefwufa&muf&rnf? 8? toif;0ifolwkd@.0wW&m;rsm;? (u) toif;0ifolwkd@onf rdrdwkd@. rsKd;&kd; rdrdwkd@. ZmwdaoG; Zmwdrmefukd t_rJ &Gufaqmifonf omru rGefpum;rGef&mZ0if rGefpmay rsm;ukd rarhavsmh&ef rdrd ukd,fwkdifvnf; oif-um;jcif;/ tjcm;vlrsKd;rsm;vnf; owdrl-ujcif;/ oif-um;jcif; jyKvkyf-u&ef wkdufwGef;tm;ay; jyKvkyf&ygrnf? txl;ojzifh rGefaemifvmaemufom;rsm;ESifhuav;i,frsm;tm; ulnDapmifha&Smuf jcif;jyKvkyf&ygrnf? (c) toif;0ifolwkd@onf toif;.Oya'pnf;urf;wGif azmfjyn$ef-um;xm;aom toif;om;/ toif;olrsm;. vpOfa-u;awGukd tusKd;aqmifpuU&Daw&Dokd@ tcsdefrSefrSefay;oGif;I toif;tpnf;ta0;wufa&muf&ef bdwfpm &onfhtcgwkdif; rysufruGufwufa&muf&rnf? (*) toif;ysufpD;&m ysufpD;a-umif; jzpfaprnfhudpPrsm; ay:aygufI rdrodonf d w_yKdieufta-umif;rsm;ukd pkHvifpGm pmtm;jzifh a&;om;_yD;vsif tkyfcsKyfa&;tzGJ@0ifvl}uD;rsm;okd@ f ay;oGif;&rnf? (C) toif;okd@0ifpOfuay;xm;aomae&yfvdyfpmrsm;ukd tjcm;ae&yfokd@ ajymif;a&$ @oGm;wkdif; tusKd;aqmif puU&D aw&DxHokd@ pmtm;jzifh ta-umif;-um;&rnf? 10? toif;tpnf;ta0;rsm;? toif;. tpnf;ta0;trsKd;tpm;rSm atmufygtwkdif;jzpfavonf? 1? ESpfywfvnftpnf;ta0;}uD;? 2? txl;tpnf;ta0;}uD;?

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

379

3? 4?

tkyfcsKyfa&;tzGJ@. vpOftpnf;ta0;? tkyfcsKyfa&;tzGJ@. txl;tpnf;ta0;?

ESpfywfvnftpnft;a0;}uD;? (u) ESpfywfvnf tpnf;ta0;}uD;ukd ESpfpOf 'DZifbmv&uftwGif; oifhavsmfaom ae&m ae@&ufwGif jyKvkyf&ygrnf? (c) ESpfywfvnftpnf;ta0;}uD;Y &Gufaqmif&rnfh udpPrsm;rSm? (1) tkyfcsKyfa&;tzGJ@0ifvl}uD;wkd@uwifoGif;onfhtESpfcsKyftpD&ifcHpmESifh aiGpm&if;rsm;ukd a-ueyfu twnfjyK&ef? (2) tkyfcsKyfa&;tzGJ@wGif ESpfopftwGuf 0ifa&muf&Gufaqmifzkd@vl}uD;rsm; a&G;aumufwifajrSmufjcif;? (3) twnfjyKxm;aom Oya'pnf;urf;rsm;ukd jyifqifjznfhpGufESKwfodrf; y,fzsufvkdu jzwfEkdifjcif;? (4) pm&if;ppf vl}uD;. wESpftwGuf aiGpm&if;csKyfukd twnfjyKjcif;? (*) ESpfwygwfvnf tpnf;ta0;}uD;. bdw-f um;pmrsm;ukd (10)&ufxufrenf; }uKdwifumay;&rnf? (C) ESpfwygwfvnftpnf;ta0;wGiftoif;0iftm;vkH;teuf 5ykH 3ykH jzpfap&rnf? txl;tpnf;ta0;}uD; (u) txl;ta-umif;ay:aygufI toif;0ifol 10OD;xufrenf; vufrSwfa&;xkd;I wifoGif;cJhvsif txl;ta0; jyKEkdifcGifh&Sdap&rnf? (c) if;tpnf;ta0;twGuf zdw-f um;pmukd(7)xuf renf;wif}uKdI bdw-f um; &rnf? (*) toif;. pnf;rsOf;rsm;ukd jyifqif xyfwkd; jznfhpGuf&eftwGuf ESpfwygwfvnf tpnf;ta0;}uD;wkdifatmif qkdif;iHhIroifh tv#iftjref jyKvkyfoifhonf xifjrifv#if toif;0if 15OD;xufrenf; vufrSwfa&;xkd;ta-umif;-um;&rnf? tkyfcsKyfa&;tzGJ@tpnf;ta0; (u) tkyfcsKyfa&;tzGJ@ tpnf;ta0;ukdwvv#ifw}udrfus oifhavsmfaom ae&mae@ &ufESifh tcsdefwGif jyKvkyf&rnf? (c) tkyfcsKyfa&;tzGJ@tpnf;ta0;wGif tjcm;ta-umif;rsm;tjyif atmufygwkd@ukd aqmif&Guf&rnf? (1) pm&if;ppfvl}uD;u wifoGif;aom tpD&ifcHpmESifh aiGpm&if;rsm;? (2) vlopfrsm;ukd toif;0ifoltjzpf cGifhjyKjcif;? (3) tusKd;aqmif puU&Daw&Drsm;/ pm&if;ppfvl}uD;ESifh aiGxdrf;vl}uD; wkd@onf 0wW&m;twkdif; aqmif&Gu-f uonfukd apmifha&Smuf&jcif;? (4) tkyfcsKyfa&;tzGJ@ tpnf;a0;wGif tzGJ@0ifvl}uD; (9)OD; vma&mufv#if tpnf;ta0;txajrmufap&rnf?

380

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

tkyfcsKKyfa&;tzGJ@txl;tpnf;ta0; (u) tkyfcsKyfa&;tzGJ@ txl;tpnf;ta0;ukd tkyfcsKyfa&; tzGJ@ESifhom oufqkdifaom udpPrsm;twGufomusif;yjyKvkyfEdkifcGifh&Sdap&rnf? (c) tkyfcsKyfa&;tzGJ@ txl;tpnf;ta0;ukd tusKd;aqmif puU&Daw&D jzpfap/tzGJ@0ifvl}uD;wOD;wa,mufujzpfap/okd@r[kwftoif;0if5OD;xufrenf; vufrSwfa&;xkd;I a-umif;-um; wifoGif;onfjzpfap/ tkyfcsKyfa&;tzGJ@ txl;tpnf;ta0;ukd usif;yjyKvkyf edkifcGifh&Sd ap&rnf? a&G@qkdif;aom tpnf;ta0;rsm; (u) rnfonhf tpnf;ta0;rqdk yXrt}udrf bdw-f um;onfh tpnf;ta0;Y pnf;ur;;f Oya't& vlpHnDpGm rvma&mufEkdifI pnf;a0;jcif; rjyKvkyf&v#if xkdae@rS (7) &uf k uGmI csdef;qkd&rnf? (c) xkd'kwd,t}udrf csdef;qkdaom ae@&ufwGif owfrSwfxm;aom tcsdefem&Dr S 15rdepfr# qkdif;ief@aomfvnf;/ vltpkHtnD rvma&mufcJhv#if/ vma&mufaom olrsm;ESifhyif tpnf;ta0;usif;yjcif;jyKvkyfEkdifap&rnf? (*) xdka&G@qkdif;&aom tpnf;ta0;wkd@wGif yXrt}udrf zdw-f um;pOfu pDpOf xm;aom ta-umif;tcsufrsm;ukdom aqG;aEG; qkH;jzwf EkdifcGifh&Sdap&rnf? wpkHw&m ykdrkdaom ta-umif; rsm;ukd aqG;aEG;qkH;jzwfcGifh r&Sdap&? 11? tpnf;ta0;OuUX? rnfonfhtpnf;ta0;rSrqkd OuUXonf obmywdtjzpfjzifh &Gufaqmif&rnf? OuUXvl}uD;rvma&mufEkdifaomtcg'kwdyOuUXvl}uD;wOD;OD;uobmywdtjzpf aqmif&Guf&rnf? if;wkd@(3)OD;vkH; rvma&mufEkdifr#omv#if vma&mufonfh toif;0if wOD;OD;ukd trsm;oabmwl a&G;aumufcg obmywdwifajrSmufI pnf;a0;EkdifcGifh&Sdap&rnf? pnf;a0;csrSwfcsufrsm;? toif;tpnf;wkd@. pnf;a0; rSwfcsufrSwfwrf;rsm;ukd oD;oef@ xm;aom pnf;a0;csuf rSwfwrf;rsm;ukd oD;oef@xm;aom pnf;a0;csufrSwfwrf;pmtkyfwGif a&;oGif;&rnf? 12? tkyfcsKyfa&;tzGJ@0ifvl}uD;tjzpfrS &yfpJjcif;? (u) tedpPa&mufjcif;? (c) rdrdoabmtav#muf pmjzifhta-umif;-um;I ESKyfxGufjcif;/ (*) vpOf tpnf;ta0;okd@vkHavmufaom ta-umif;-um;pmukd ray;ykd@ bJ 3}udrfwkdifwkdif qufvufI rvma&muf ysufuGufjcif;? (C) txufwGif azmfjyaom ta-umif;rsm;a-umifh tkyfcsKyfa&; tzGJ@wGif vl}uD;ae&m vpfvyfcJhonf&Sdaomf ESpfwygwfvnf tpnf;ta0; rjyKvkyfrSDtwGif; tkyfcsKyfa&; tzGJ@0ifvl}uD;wkd@u xdkvpfvyf aomae&mwGif vl}uD;opfa&G;aumuf wifajrSmufcGifh&Sdap&rnf? 13? toif;0ifoltjzpfrS &yfpJjcif; (u) tedpPa&mufjcif;?

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

381

(c) rdrdtvkdtv#mufpmjzifh ta-umif;-um;I ESKyfxGufjcif;? (*) ESpfpOfa-u;aiG2usyfteuf 2yJutoif;0ifvkdaom av#mufv$mESifh kd twlay;oGif;&rnf? usefaiGwusyf8yJay;onfhae@rS okH;vtwGif; ay;oGif;&rnf? TuJhokd@rS ray;oGif;v#if toif;0iftjzpfrS &yfpJap&rnf? toif;0ifoltjzpfrS ESKyfxGufjcif;? toif;. wnf_rJckdifcef@&ef ta-umif;tusKd;jzpfxGef;&ef ta-umif;ESifhtoif; aqmif&GufrSK udpPwkd@ukd ysufpD;&m ysufpD;a-umif; jyKvkyfol toif;0ifukd toif;om; toif;ol tm;vkH;wufa&mufcGifh&Sdaom tpnf;ta0;Y pOf;pm;um/ ESKyfr,fhcGifh&Sdap&rnf? toif;om;toif;olwkd@. omr+emr+udpP? toif;om; toif;ol wa,mufa,mufu omr+emr+ udpP&SdI toif;okd@ zdw-f um;ygv#if toif;0ifwkdonf nDnGwfpGm oGm;a&mufI csD;jrSSifh&rnf? tusKd;aqmif puU&Daw&D. &Gufaqmifr+ESifhtoif;ay:wGifwnf_rJykH? toif;udpPESifhywfoufI toif;.t&yf&yfqkdif&m tpnf;ta0;}uD;ujzpfap/ tkyfcsKyftzGJ@tpnf;ta0;ujzpfap/qkH;jzwfjyXmeftwnfjyK_yD;aomudpPrsm;ESifhywfoufI a&;om; &aompmrsm;ESifhpmcsKyfpmwrf;wkd@wGitusKd;aqmif puU&Daw&Dtoif;.ukd,fpm;vufrSwf a&;xkd; f EkdifcGifh &Sdap&rnf? if;vufrSwfa&;xkd;jcif;onf toif; tay:Ywm0ef&Sdap&rnf? 17? 18? wwf&rnf? Ttoif;trnfESifh rnfonfhwkdif;a&;jynfa&; udpPwGifrS r&Gufaqmif&? Ttoif;om; toif;olwkd@onf okH;ESpftwGif; atmufxkHpH rGefpum;ajym 16? 15? 14?

19? Ttoif;om; toif;olrsm;ukd toif;rSwfykHwif pmtkyfY aomfif;/ toif; tpnf;ta0;rsm;Yaomfif;/ a&;om; ajymqkdonfhtcg emrnftpwGif rGef wwf&rnf? &mrnwkdif;vkH;qkdif&mtoif;}uD;. zGJ@pnf;tkyfcsKyfykHtajccHOya'ukd rl&if;twkdif; jyefvnf &kdufESdyf xm;ygonf av;pm;pGmjzifh pkpnf;wifjyol OuUmrGef

382

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

aemufqufwG,f// (c)

rGefjynfol@wyfOD; zGJ@pnf;ykHtkyfcsKyfykH tajccHpnf;rsOf;Oya'


urBmhvl@abmifwGif vlrsKd;tvkdutoD;oD; xkdufoifhtm;avsmfpGm rdrdwkd@tcGifhta&;rsm; f ukd cHpm;xkduf cHpm;cGifh&Sd=unfhteuf rGefvlrsKd;wkd@onfvnf; oD;jcm; (1) bmompum;pmay ,Ofaus;r_ (2) &mZ0iforkdif; (3) e,fajrESifh (4) wnfwef@ckdif+rJaom pD;yGm;a&;&S-d uaom vlrsKd;}uD; w&yfjzpfav&m rdrdwkd@ ukd,fykdif jyXmef;cGifh tm%m &&Sda&;twGuf/ tm;}uKd;rmefwuf aqmif&Guf vsuf&-Sd u.? rGefwkd@onf rdrdw@kd . cHpm;xkdufaom tcGifhta&;rsm;ukd cHpm;vkd-uonfhtav#muf 1947=ckESpfwGif bk&ifcH twkdifyifcH zqyvtpkd;&tzGJ@xHatmufyg tcGifhta&;rsm;ukd awmif;qkdcJh -kuayonf? (1) (2) (3) (4) (5) (6) (7) tpkd;&yxrjyef pmar;yGJrsm;wGif rGefoHCmawmfrsm;twGuf ykp>mrsm;ukd rGefbmomjzifh ar;jref;yg&efESifh rGefyXrjyefaumfrwDwck zGJ@pnf;ay;yg&ef? rGefe,frsm;&Sd rlvwef; ausmif;rsm;wGif rGefpmukd oif-um;cGifh ay;&efESifh rGEfynma&;twGuf&HykHaiGoD;wef@ukd tkyfcsKyfpDrHEkdifonfh rGefynma&; bkwftzGJ@ wck zGJ@pnf;ay;yg&ef? rGersm;aexkdif-uaom c&kdif/ jrKd@e,f a'orsm;&Sd tpkd;&Xme toD;oD;wkd@wGif f rGeftrsKd;om;tpkd;& trSKxrf; t&mxrf;rsm; cef@tyfae&mcsxm;ay;yg&ef? rGeftrsKd;om;rsm;twGuf oD;oef@rJpm&if;jyKvkyfI v$wfawmfwGif tcsKd;us vlOD;a&tvkduf oD;oef@rGefe,f ukd,fpm;vnf (vS,f) trwfrsm;ay;yg&ef? tm%mESifhjynfhpkHaom rGefa&;&maumifpDwckukd zGJ@pnf;ay;yg&ef? tjcm; wkdif;&if;om;rsm;enf;wl A[kdtpkd;&. vufatmufcH rGeftrsKd;om; ppfwyfrsm; zGJ@pnf;ay;yg&ef? rdrdwkd@u-H urRmukd rdrdwkd@zefwD;a&;twGuf }uKd;yrf;-uaom rGefvlrsKd;pktm; tjcm;vlrsKd;pkrsm;enf;wl vGwfvyfpGm ajymqkd a&;om;pnf;&kH; qENjyEkdifcGifhrsm; ay;yg&ef?

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

383

TuJhokd@ rGefwkd@u ESvkH;&nftm;jzifh Oya'twGif;Y awmif;qkdcsufrsm; awmif;qkdcJhygaomfvnf;zqyv tpkd;&u rGefESifhArmtwlwlygyJ/ oD;jcm;tcGifhta&;rsm; awmif;qkd&ef rvkdygbl;/ tp&Sdonfh racsiHaom ta-umif; jycsufrsm;ESif rGefwkd@. tcGifhta&;rsm;ukd ydwfqkd@wm;jrpfxm;cJhayonf? rGefvlxk w&yfvkH;onf ra-ureyfjzpfcg jynfvkHu|wf nDvmcHrsm; ac:qkdI oD;jcm;jynfe,f az:xkwfay;yg&ef wqifhwkd;wufIawmif;qkdvm-uavonf? jidrf;csrf;rSKukd vkdvm;onfhtwGuf Oya'twGif;rS rdrdwkd@. tcGifhta&;rsm;ukd awmif;qkdcJhaomfvnf; rGefacgif;qmifrsm;ukd owfjzwfzrf;qD; axmifcsjcif; rGeftrsKd;om; tzGJ@rsm;ukd rw&m;toif; ausnmjcif; rGefbkef;awmf}uD;rsm; zrf;qD; owfjzwf zdESdyf csKyfcs,fjcif; rGefaus;&Gmrsm;ESifh omoemtaqmuftOD;rsm;ukd rD;&SKd@zsufqD;jcif;rGefaus; &Gmom;rsm;tm; ta-umif;rJ@owfjzwfjcif; tp&Sdaom nSif;yrf;r_rsm;ukdom rGefwkd@cHcJh -u&ayonf? rGefwrsKd;om;vkH;.tay:Y jynfaxmifpk zqyv tpkd;&. wzufowf t"rR zdESdyfcsKyfcs,ftEdifusifhjcif;ukdrGefwkd@rvkdvm;-uacs?okd@jzifh rGefvlxk}uD;onf jynfaxmifpk k zqyvtpkd;&. nSif;yrf;ESdyfpufrSKatmufrSwGif wcJeufaom tkH-uGrSK}uD;jzihf 1948ckESpf -o*kwfvwGif vufeufqGJukdifcg ckcHawmfvSefcJh-uavonf? rGefwkd@.awmfvSefwuf-uGrSKukd vufeuftm;ukd; rwm;qD;EdkifawmhonfwGif rGefpmayukdoif-um;cGifhay;apjcif; rGef,Ofaus;rSK jyyGJ+yKdifyGJrsm; cif;usif;apjcif; vufyg;ap rGeftzGJ@tpnf;rsm;ukdzGJ@pnf;apjcif;tp&SdonfhrGefwkd@.b0opfzefwD;rSKESifh rqDavsmfonfh pDrHudef;wkd@jzifh 'Drkdua&pD pHepfukd tajccHxm;I rdrdwkd@. b0opfukd vkdvm;awmifhw ae-uaom rGefvlxk}uD;ukd awGa0rl;arhapcJhonf? rGefwrsKd;om;vkH;. ppfrSefaomvGwfvyfr_ukd &&Sdap&ef ckcHawmfvSef&mwGif rdrdwkd@. b0ESifh [yfrdukdufnDI rSefuefonfhvufeufukdif wkdufyGJtoGifjzifh 10 ESpf 10rkd;tr# jzwfausmfvmcJh-uavonf? rGefwrsKd;om;vkH;ESifh jynfolw&yfvkH;.ta&; jidrf;csrf;a&;ESifh 'Drkdua&pDa&; twGuf jyif;xefI tkH-uGaom wkdufyGJrsm;a-umifh zqyv ESpfjcrf;uGJcg vlrsKd;pkta&; jidrf;csrf;a&;ESifh 'Drkdua&pD tcGifhta&;rsm; ykdrkdus,fjyef@vmrnfh tvm;tvm ay:ayguf vmcJh&onfh tavsmuf rGefjynfol@ wyfOD;onf e,fcsJ@ya'o&mZf qef@usifa&; rGefjynfe,f &&Sda&; rGefwrsKd;om;vkH; pnf;vkH;nDnGwfa&; vlrsKd;pkHaoG;pnf;nDnGwfa&;ESifh xm0pOf jidrf;csrf;a&;twGuf vufeufukdif wkdufyGJtoGifrS ygvDrmefwkdufyGJtoGifokd@ 1958 ckESpf Zlvkdifv (19) &ufae@rSpI ajymif;vJwkdufyGJ 0ifvmcJhjyD; rGefvlxk}uD; w&yfvkH;. axmufcHtm;ay;yg0ifrSKjzifh qufvufaqmif&GufoGm;rnfjzpfyga-umif;?

384

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

zGJ@pnf;tkyfcsKyfykH tajccHpnf;rsOf;Oya'
(1) (u) &nf&G,fcsuf (1) e,fcsJ@ ya'o&mZfpepfukd qef@usifI vkH;0 vGwfajrmufI tcsKyftcsm tm%mykdifaom rGefjynfol@ orRwEkdifiH xlaxmif&ef? (2) vlrsKd;pkHaoG;pnf;nDnGwfa&;ukd wnfaqmuf&ef? (3) 'Drkdua&pD tjynhft0&&Sd&ef? (4) xm0pOf+idrf;csrf;a&; &&Sd&ef? tajccHrl0g' (1) yXr tqifhtaejzifh jynfol@ 'Drkdua&pD rGefjynfol@ orRwEkdifiHokd@ csDwufoGm;&ef? (2) 'kwd,tqifhtaejzifh qkd&S,fvpfEkdifiHokd@ csDwufoGm;&ef?

(c)

(*)

vkyfief;pOf (1) rGefjynfol@ wyfOD;. OD;aqmifrSK atmufwGif vlxk tzGJ@tpnf;rsm; vlwef;pm; tzGJ@tpnf; rsm;ukd pnf;&kH;zGJ@pnf;oGm;&ef? (2) rGefjynfol@wyfOD;.rl0g'ESifhukdufnDaom tzGJ@tpnf;rsm;ESifh yl;aygif;aqmif&GufoGm;&ef? (3) vlwef;pm;(4)&yf yg0ifaom trsKd;om; nDnGwfa&; wyfaygif;pk az:xkwfoGm;&ef? pD;yGm;a&;u (1) tvkyform;rsm; tusKd;iSmvlaerSK tqifhtwef; wkd;wuf vma&;twGuf vkyfcvkyfcGif vkyfcsdefowfrSwfay;a&; usef;rma&;/ ynma&;/ tkdempm &HykHaiGxm;a&;/ tp&Sdonfh vkyfief;rsm;ukd a'oumv tm;avsmfpGm vkyfaqmif oGm;&ef? v,form;rsm; tusKd;iSm oD;pm;c avsmhaygha&;/ pkaygif; xGef,uf vkyukdifa&;ESifh pkaygif;a&mif;0,f arG;jrLa&;/ f tp&Sdonfh vkyfief;rsm;ukd a'oumv tm;avsmfpGm vkyfaqmifoGm;&ef? trSKxrf; t&mxrf;rsm;tm; aexkdif pm;aomufrSK p&dwf umrdaom vkyfcukd &&Sdap&ef?

(2)

(3)

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

385

(4)

ukefonf yGJpm;rsm;ESifh trsKd;om; pufrSK vkyfief;&Sifrsm;. vkyfief;rsm;wkd;wufzG@Hj+zKd;atmif pDrHaqmif&Gufay;&ef?

trsKd;om;,Ofaus;rSKu rGeftrsKd;om;wkd@. ,Ofaus;r+ wkd;wufa&;twGuf bmompum; pmay oif-um;avhvmr+/ pur+vufr+ tEkynm wkd;yGm;vmr+/ usef;rm oefpGrf;r+/ jyefvnfxlaxmifr+/ tp&Sdonfh,Ofaus;r+vkyfief;rsm;ukd pepfwusvkyfaqmifoGm;&ef? (2) (1) trnf? ?tzGJ@.trnfukdrGefbmomjzifhaAmfyL}woKifref jrefrmbmom jzifh rGefjynfol@wyfOD; t*Fvdyfbmomjzifh (Mon Peoples Front) [kac:wGifap&rnf? (2) wnfae&mXme? ?rGefjynfol@wyfOD; tzGJ@csKyfukd armfvjrKdifjrKd@wGif wnf&Sd ap&rnf? (3) tvHawmf? ? tvsm; 5ay 6vufr/ teH3ay/ teD&ifha&mifcHwGif tv,fY a&$[oFmem;aeykH/ tvH.wkdif bufxdyfaxmifhwGif awmfvSefa&; vuQ%m "l0H-u,fjzL yg&Sdap&rnf? rSwfcsuf ? ?tvHawmfukd A[kdrS wm0ef,lI pDrHcef@cGJ&rnf? (4) wHqdyftrSwftom; ? ?wvufrcGJ tcsif;&Sdaom puf0kdif; twGif;wGif rGefjynfol@wyfOD; (A[kd) [laom pmvkH;ukd rGefbmom/ jrefrmbmom/ pmvkH;rsm;jzifh a&;om;xm;&rnf? tv,fwGif ig; axmuf-u,f &Sdae&rnf? (5) rGefjynfol@wyfOD;ukd twkdaumuftm;jzifh (ryw) [kac:qkdEkdifygonf? (3) tzGJ@0ifowfrSwfcsufrsm; ? ?

(1) rGefjynfol@wyfOD;. csrSwfxm;aom zGJ@pnf;tkyfcsKyfykH pnf;rsOf;Oy' tajccH vrf;pOf pnf;&kH;a&; vkyfief;rsm;ESifh tzGJ@csKyfrS umva'o tajctaeESifh avsmfnDpGm csrSwf xm;aom qkH;jzwfcsufrsm;ukd waoGrwdrf;vkdufem&rnf? (2) tzGJ@csKyfrS tqifhqifhn$e-f um;csufrsm;ukd waoGrwdrf; vkdufem&rnf? (3) tzGJ@0ifa-u; ESpfpOfa-u;rsm;ukd rSefuefpGmay;oGif;&rnf? (4) touf (18) ESpfjynfhol rGefwkdif;&if;om;wkdif;ESifh rGeftusKd;ukdvkdvm;ol usm;/r ra&G; tzGJ@okd@0if EkdifcGifh&Sdonf? (5) tzGJ@0ifwkdif;onf rdrdwkd@. Trnfukd oufqkdif&m txuftzGJ@rS wqifh A[kd XmecsKyf wGif pm&if;oGif;I rSwfykHwifxm;&rnf? (6) tzGJ@0ifwkd@. tzGJ@0ifvufrSwfrsm;ukd A[kdrS wkduf&kdufrSwfykHwifxkwfay;&rnf?

386

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

(4) &Sd&rnf?

tzGJ@0ifrsm;. wm0ef0wW&m; ? (1)

tzGJ@.tusKd; rGefwrsKd;om;vk;H tusKd;twGuf rdrdukd,fusKd; pGef@v$wfEkdifpGrf;

(2) rdrdukd,fukdrmew&m;ESdrfhcsI tzGJ@.wm0efukd &kd;om;pGmxrf;aqmif&rnf? (3) e,fcsJ@ ya'o&mZf qef@usifa&;/ rGefjynfe,f &&Sda&;/ wrsKdf;om;vkH; pkpnf; nDnGwfa&;/ vlrsKd;pkH aoG;pnf; nDnGwfa&;/ jynfol@ 'Drkdua&pDa&; xm0pOf jidrf;csrf;a&;wkd@. oabmw&m;rsm;ESifh vkyfief;rsm;ukd *&kwpkdufavhvm pnf;yl;I vufawG@vkyfukdifusifhokH;&rnf? (4) tzGJ@ESifhjynfolvlxkwkd@ ykdrkd&if;ESD;pGmjzifh us,fjyef@I ckdifcef@aom axmufcH yg0ifrSKrsm ;&&Sdvmatmif 0g'jzef@csD vSKyfaqmfpnf;&kH;&rnf? (5) tzGJ@0ifrsm;. tcGifhtm%mrsm; ? ?

(1) tzGJ@0ifrsm;onfrdrdwkd@.oufqkdif&mtzGJ@.tpnf;ta0;yGJrsm; aqG;aEG;yGJrsm;wGif yg0ifaqG;aEG;qkH;jzwf ykdifcGifh&Sdonf? (2) tzGJ@.a&G;aumufyGJrsm;wGif ta&G;cHykdifcGifh a&G;cs,fwifajrSmufykdifcGifh&Sdonf? (3) tzGJ@. tpnf;ta0;yGJrsm;/ aqG;aEG;yGJrsm;wGif rnfonfhtzGJ@0ifu rnfonfh tzGJ@0ifrsm;ESifh wm0efcHrsm;ukd rqkd pepfwus vGwfvyfpGm a0zefykdifcGifh&Sdonf? (6) tzGJ@0iftjzpfrS&yfpJa&;? ?

(1) tzGJ@0if wa,mufonf (u) &l;oGwf oGm;aomtcg (c) vkHavmufaom t a-umif;jycsufr&SdyJ/ (3) vwkdifif tzGJ@.wm0efukd rxrf;aqmifaomtcg (*) Elemapaom ul;pufwwfaom a&m*g&Sdaomtcgwkd@Y tzGJ@0iftjzpfrS tvkdvkd &yfpJoGm;onf? (2) tzGJ@0iftjzpfrSESKwfxGufvkdaomtcg/ oufqkdif&mtzGJ@trSKaqmifokd@ rdrd. ESKwfxGufv$mukd wifoGif;jy&rnf/ oufqkdif&m trSKaqmiftzGJ@tpnf;ta0;u vufcHtwnfjyK aomtcgwGif tzGJ@0iftjzpfrS&yfpJvdrfhrnf? (3) tzGJ@0ifwa,muf wm0efrS &yfpJoGm;aomtcg (okd@r[kwf) oufqkdif&m tzGJ@ trSKaqmifrsm;u xkwfypfaomtcg/ xkwfy,fjcif; cH&oltm; rSwfwrf;wifjcif;/ pm&if;y,fjcif; jyKvkyf&ef oufqkdif&mtr_aqmifwkd@u A[kdokd@ tcsdefrSD tpD&ifcH&rnf?

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

387

(7)

tzGJ@ -zGJ@pnf;ykHtajccH?

tzGJ@ukd zGJ@pnf;&mwGif tajccHw&m;onf 'Drkdua&pD usaom A[kdrS csKyfukdifa&; pepf jzpfonf/ TtzGJ@wGif; 'Drkdua&pDonf A[kdcsKyfukdifa&;pepfukd emcH&rnf/ A[kdcsKyfukdifa&;pepfonf vnf; tzGJ@wGif; 'Drdkua&pDukd vkdufem&rnf? Tvkyfr_aqmiftm;vkH;onf pkaygif;acgif;aqmifr_pepfukd vdkufem&rnf? (1) aus;&Gm (okd@r[kwf) &yfuGufwGif/ tzGJ@0if (10) OD;&Sdvsif OuUX-twGifa&;rSL; bmxdrf;yg0ifaom (3) OD; trSKaqmiftzGJ@ukd zGJ@pnf;Ekdifonf/ tzGJ@0if (25) OD;xufausmfvGefv#if OuUX/ 'kOuUX/ twGif;a&;rSL;/ bmxdrf;/ 0g'jzef@csD;a&; ESifh pnf;&kH;a&;yg0ifaom (5) OD;rS (7)xufrrsm;aom trSKaqmif aumfrwD tzGJ@ukd zGJ@pnf;Ekdifonf? (2) wkdufe,fwGif/ aus;&Gm (7) &Gm okd@r[kwf &yfuGuf (7)uGuf jynfhpkHv#if trSKaqmif (7) OD;xm;I/ wkdufe,f trSKaqmif aumfrDwD w&yfukd zGJ@pnf; Ekdifonf? (3) a,sbk,stm;jzifh jrKd@jy tkyfcsKyfa&;t&/ owfrSwfxm;aom j+rKd@e,fwGif/ aumfrDwD (7)OD;ESifh t&HjrKd@e,f aumfrDwD (2) OD;yg0ifaom jrKd@e,ftrSKaqmif aumfrDwD tzGJ@ukd zGJ@pnf;Ekdifonf? (4) a,sbk,stm;jzifh jrKd@jy tkyfcsKyfa&;t& owfrSwf xm;aom c&kdifwGif c&kdif aumfrDwD(7)OD;ESifh t&Hc&kdifaumfrDwD(2)OD;yg0ifaom c&kdiftrSKaqmif aumfrDwD tzGJ@ukd zGJ@pnf;Ekdifonf? (5) A[kdzG@Jpnf;&mwGif A[kdaumfrDwD (9) OD;ESifh t&HA[kdaumfrDwD (4) OD;yg0ifaom A[kdtr_aqmifaumfrDwDukd zGJ@pnf;Ekdifonf? rSwfcsuf ? ? a&G;aumuf wifajrSmuf&mwGif v#Kd@0Suf rJay;pepfjzifh usifhokH;&rnf? (6) t&HaumfrDwDonf rJay;EkdifcGifhr&Sd t}uHay;cGifhESifh yg0ifaqG;aEG;EkdifcGifom &Sdap &rnf? rSwfcsuf ? ? (u) wkdufe,f/ jrKd@e,f/ c&kdifESifh A[kdOD;pD;nDvmcHrsm;twGuf/ ukd,fpm;vS,fOD;a&ukd A[kdrS owfrSwftwnfjyK&rnf? (c) aus;&Gm&yfuGuf trSKaqmifaumfrDwDrsm;ukd aus;&Gm &yfuGutpnf;ta0;rSif;/ wkdufe,f trSKaqmifaumfrDwDrsm;ukd wkdufe,f f nDvmcHrSif; j+rKd@e,ftrSKaqmif aumfrDwDrsm;ukd jrKd@e,fnDvm cHrsm;rSif;/ c&kdiftrSKaqmif aumfrDwDrsm;ukd c&kdifnDvmcHrSif;/ wifajrSmufoGm;&rnf/ A[kdtrSKaqmifrsm;ukd A[kdOD;pD;nDvmcHrS wifajrSmufEkdifaomfvnf; wrsKd;om; vkH;qkdif&m nDvmcHray:rDSpyf-um; if;A[kdtrSKaqmifonf ,m,Dr#omjzpfI EkdifiHvHk;qkdif&m nDvmcHrSomv#if A[kdtrSKaqmifrsm;ukd jyefvnfa&G;cs,fwif ajrSmuftwnfjyK&rnf?

388

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

(8)

tzGJ@. tcGihftm%mrsm;? ? (u)= (1) wkdufe,ftrSKaqmiftzGJ@onf wkdufe,f nDvmcHwckESifhwck umv tykdif;tjcm; twGif;wGifom tm%mykdifjzpfonf? (2) jrKd@e,f trSKaqmiftzGJ@onf j+rKd@e,f nDvmcH wckESifhwck umv tykdif;tjcm; twGif;wGifom tm%mykdifjzpfonf? (3) c&kdiftr_aqmiftzGJ@pnfc&kdifnDvmcHwckESifhwck umv tykdif;tjcm; twGif;wGifom tm%mykdifjzpfonf? (4) A[kdtrSKaqmiftzGJ@onf A[kdOD;pD; (okd@r[kwf) wrsKd;om; vkH;qkdif&m nDvmcHwckESifhwck umvtykdif;tjcm; twGif;wGifom tm%mykdif jzpfonf? rSwfcsuf? ?tqifhqifh nDvmcHESifhA[kd OD;pD;nDvmcHrsm;onf tzGJ@. trSKaqmif ukd,fpm;vS,frsm; (3)ykH(2)ykH wufa&mufrS omvsif w&m;0if jzpfonf? (c) =(1) wkdufe,fnDvmcHukd (6) vw}udrf usif;y&rnf? (2) jrKd@e,fESifhc&kdifnDvmcHukd (1) ESpfw}udrf usif;y&rnf? (3) A[kdOD;pD;nDvmcHukd wESpfw}udrf usif;y&rnf/ wrsKd;om;vkH; qkdif&m nDvmcHukd (3) ESpfw}udrfxuf aemufrusapbJ/ tcgtm;avsmfpGm umva'ovkdufI usif;y&rnf? rSwfcsuf? ? (u) A[kdOD;pD;nDvmcHukd OD;pD;tzGJ@0ifOD;a& (3)ykH (1)ykHu awmif; qkdvsif ta&;ay:nDvmcHukd ac:ay;&rnf? (c) wkdufe,fjrKd@e,fc&kdifrS A[kdOD;pD;twGuf/ ukd,fpm;vS,frsm; ukd txuftzGJ@tpnf;. n$ef-um;csuft& oufqkdif&mnDvmcHrS a&G;cs,fapv$wf&rnf? (*) (1) nDvmcH/ A[kdOD;pD; nDvmcHrsm;wGif wufa&muf vmaom ukd,fpm;vnf rsm;omvsif rJqEN ay;EkdifcGifh &Sdonf? (2) wkdufe,ftrSKaqmiftpnf;ta0;wGif wdkufe,f trSKaqmifrsm;omvsif rJqEN ay;EkdifcGifh&Sdonf? (3) jrKd@e,ftr_aqmiftpnf;ta0;rsm;wGif jrKd@e,f trSKaqmifrsm;omv#if rJqEN ay;EkdifcGifh&Sdonf? (4) c&kdiftrSKaqmiftpnf;ta0;wGifc&kdiftrSKaqmif rsm; omv#if/ rJqENay;EkdifcGifh &Sdonf/

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

389

(5)

(C)

A[kdtrSKaqmiftpnf;ta0;rsm;wGif A[kd trSKaqmifrsm;omvsif rJqENay;Ekdif cGifh&Sdonf? (6) tpnf;ta0;rsm;wGif/ nDvmcHrsm;/ A[kdOD;pD; nDvmcHrsm;.obmywdonf tzGJ@0ifwa,muf taejzifhif;/ obmywd taejzifhif;/ rJqEN (2) rJay; Ekdifonf? (7) qENrJ tenf;pkonf trsm;pk. qkH;jzwfcsufukd vkdufem&rnf/ trsm;pkuvnf; qENrJtenf;pk tay: tEkdifrusifh&? tzGJ@oef@&Sif;a&;/ tzGJ@pnf;&kH;a&;/trSKaqmifrsm;ESifh tzGJ@0if .vkyfief;rsm;ukd ppfaq;a&; wkd@ukd vkdtyfvsif A[kd trSKaqmifonf/ A[kdcsKyfukdifrSKpHepft&/ ppfaq;a&; aumfrpf&Sif tzGJ@ukd zGJ@pnf;Ekdifonf? ?

(9)=

(u)

ta&;,lcsufrsm; ? (1)

(2) (3)

(4)

tzGJ@0if wa,mufonf tzGJ@.zGJ@pnf;tkyfcsKyfykH tajccH pnf;rsOf; Oya'rsm;ukazgufzsufv#ifif;oufqkdif&m tzGJ@tpnf;. n$ef-um; d csufukd rvkdufemvsifif;/ tzGJ@.0g'&nf&Gufcsuf vkyfief;pOf rsm;ukd azgufzsufv#ifaomfif;/ oufqkdif&mtzGJ@tpnf;rS ta&;,l&rnf? tzGJ@trSKaqmifwa,mufonf/ txufaz:jyyg usL;vGefazgufzsuf csufrsm;ukd usL;vGefcJhygv#if txuftqifhtrSKaqmifu ta&;,l &rnf? trSKaqmifwzGJ@vkH;jzpfyguvnf;/ oD;jcm;owday;jcif;/ trSKaqmif w&yfukd jyefvnfzGJ@pnf;jcif;/ trSKaqmifukd &kyfodrf;jcif;/ -um;jzwf trSKaqmifcef@tyfjcif; tzGJ@.pnf;&kH;a&; vkyfief;pOf wckvkH;ukd &kyfodrf; jcif;/ if;trSKaqmif. vufatmuf&Sd tzGJ@0ifrsm;tm; jyefvnf qef;ppfI jyefvnfrSwfykH wifjcif;wkd@ukd txuftzGJ@ tpnf;rS jyKvkyfEkdifonf? wdkufe,f/j+rKd@e,f/ c&kdif trSKaqmifrsm;onf tzGJ@.zGJ@pnf; tkyfcsKyfykH tajccH Oya'ukd azgufzsuf usL;vGefjcif; jyKcJhaomf/ if;qkdif&m trSKaqmif. (3)ykH (2)ykH. qENkudk ,l+yD; usL;vGefaom oltm; tzGJ@trSKaqmifrS wm0ef &yfqkdif; xm;Ekdifonf omru tzGJ@rSyif

390

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

(5)

xkwfypfykdifcGifh &Sdonf/ if;tm; xkwfypfa-umif;ukd twnfjyK&ef txuftzGJ@tpnf;okd@ tpD&ifcH&rnf? A[kdtrSKaqmif ukd,fwkdif txufyg usL;vGefazgufzsufcsufrsm;ukd usL;vGefcJhygrl A[kdtrSKaqmif tm;vkH;. (3)ykH (2)ykH oabm qENukd ,l+yD; A[kdtrSKaqmiftjzpfrS wm0ef&yfqkdif;xm;&rnf? ?

(c)

tjypfay;csufrsm; ? (1)

txufaz:jyyg (u) tydk'f (1) (2) tcsufrsm;t& usL;vGefazgufzsufcJhv#if oD;jcm;owday;jcif;/ tzGJ@0ifrsm;(okd@r[kwf) jynfolvlxka&S@wGif owday;jcif;/ wm0efukd&yfqkdif;xm;jcif;/ wm0efav#mh csjcif;/ tzGJ@rSxkwfy,fjcif;wkd@ukd jyKvkyfEkdifonf? ?

(10)

t,lcHEkdifcGifh?

Tta&;,ltjypfay;jcif; cH&aomtzGJ@0ifrsm;/ tzGJ@trSKaqmifaumfrDwDrsm; A[kdtr_aqmif aumfrDwDrsm; wkd@onf/ ta&;,ltjypfay;csufukd remcHEkdifaomtcg txuftzGJ@tpnf;rsm;okd@ t,lcHEkdifcGifh&Sdonf? wzeftxuftzGJ@tpnf;tqifhqifh. qkH;jzwfcsufukd ra-ueyfcJhjyefygaom wrsKd;om;vkH;nDvmcHtxd/ t,lcHEkdifcGifh&Sdonf/ Tt,lcHcsufrsm;ukd rnfonfh trSKaqmifaumfrDwDrS wm;qD;ydwfyifjcif;rjyK&? (11) bma&;? (1) ? bma&;aiGrsm;onf tzGJ@0ifrsm;.0ifa-u; ESpfpOfa-u;/ jynfol vlxkrsm;xHrS aumufcH&&Sdaom aiGrsm;/ vlxkvlwef;pm; tzGJ@ tpnf;rsm;rS ay;tyfvSL'gef;aomaiGrsm;/ tzGJ@.OD;pD; vkyfukdif xm; aom pD;yGm;a&;vkyfief;rsmrS &&SdaomaiGrsm;jzpfonf? bmaiGrsm;ukd }uD;-uyfpDrHcef@cGJ&ef A[kdbma&;tzGJ@0ifukd zGJ@pnf;&rnf? oufqif&m tqifhqifh tzGJ@tpnf;rsm;. trSKaqmifrsm;onf kd bmaiGrsm;ukd tcsKd;usokH;ykdifcGifh ukd A[kdtrSKaqmifu owfrSwf ay;&rnf?

(2) (3)

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

391

(4) (5)

oufqkdif&m tqifhqifh tzGJ@tpnf;rsm;. trSKaqmifrsm;onf/ bmaiGrsm;ukd okH;pGJ&mwGif t xuftzGJ@tpnf;. n$ef-um;csuf ukd pHepfwus vkdufemusifhokH;&rnf? tzGJ@0ifa-u;/ ESpfpOfa-u;/ jynfolvlxkxHrS aumufcHa-u;wkd@ukd A[kdtrSKaqmif qkH;jzwfcsufjzifh owfrSwfay;&rnf?

(12) jyXmef;csufrsm; ? ? tzG@J. zGJ@pnf;tkyfcsKyfykHtajccH pnf;rsOf;Oya'rsm;onf /umva'otajctaersm; ESifhrukdufnDvsif A[kdtr_aqmif aumfrDwDtpnf;ta0;rS jyifqifjyD;/ Tjyifqifcsufukd atmuftqifhqifhtr_aqmifaumfrDwD tqifhqifhwkd@u emcHusifhokH;&rnf/ okd@aomfjyifqifcsufrsm;ukd usif;ylwHhaom A[kdOD;pD;nDvmcH. oabmwlnDcsufukd &,l &rnf? tzGJ@A[kdOD;pD;rS twnfjyKxm;cJhjyD;aomtzGJ@./ zGJ@pnf;tkyfcsKyfykH tajccHpnf;rsOf; Oya'rsm;wkd@ukd jyefvnf zsufodrf;jcif;/ topfwzefjyefvnf a&;qGJjcif;wkd@ukd wrsKd;om;vkH;qkdif&m nDvmcHu omv#if jyKvkyfEkdifcGifh&Sdonf? (13) twnfjyKonfhae@? ? TzGJ@pnf;tkyfcsKyfykHtajccH Ekd0ifbmv/ (22) &ufae@rSpI twnfjyKonf? pnf;rsOf;Oya'ukd 1958=ckESpf

TzGJ@pnf;ykHyg a0g[m&pm;vkH;rsm;ukd if;.rl&if;ykHpHtwkdif; jyefvnf&kdufESdyfxm;onf pkpnf;ol OuUmrGef

392

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

aemufqufwGJ (*)

gl.njtcjgu%j
likjaupj mWYaupj\ gWotkj ptitj m.njgHj FWoaKkjaKYu n.n.q.jr\ sn}ukuE d,ekL.nj(Page-Maker)r\\ p?Y ar.%aj aYhWomWYkuE SuEgbtuY ekL.nj hWodHjr\ n.Ykqumnj\ micjd,aYdHjdMocj aKkjaKuYgHjtuY SkjkL]cj kuEaYr\ ywjr FWodMocj aKkjaKuY qWkjgWoptitjlikjm<, nkuEx,eto qWkjgWokuEaruJabcj /i]kjkj epcjcj FWog,kL]cjr\ p?YkuEx,eto mNHihjFWokuE SuEgb p?Yar.ekL.njpdHjlikjFWotO bWYmkL]icjrelwjg,kL]cjr\ gWomicjgl.njn.YkqumnjquJkuEsiutjD>tjx,etotuicjcj tMhjhjhjFWomocjgHjtuY aYmipjsuitjtO bWYmel.njr\ hiutjgHjr aYd,Tuicjq, n.Ykqumnj bWYmel.njtOr\ Sg, spjjkuE [qnjgHjelwjFWotO aKkjaKuY ezN.jpLnjr\n}kuEgek.oluEmWYelwjnkuEaY hWogWo[qnjaTokjapcjr\[qnjaYkuEaY d,p=itjtuY d,ekL.njlikjpLnjr\ spjkuE[qnjgHj aYmWYDwjehcj hWoqPm.nj qkjkjr\ micjd,aYFWodMocjaKkjaKYukuE[qnjqWkjgWotkjp=ikjlikjgHjtuY x,FWokuE estn. ek.njgkUmnjpu& FWodMocjp?Y/]cj(Canberra, Australia) tajgHj mokjtuinjr\ huitjn} mNihjFWokuE estn. Tokjpcj kuE[qnj /i]kjkjepcjcjmokjtiunjtuY likjaupj %ajgHjdHjtkjp=ikjm.njkL]cjr\ ywjrmNihjs%aj hWomWYkuEestn. Tokjpcj[qnjm<, nkuEaYmWYDwjehcj qWkjgWoekL.njlikj tkjp=ikj likjaupj %ajgHj dHjhWom.nj qkjkjr\ aYd,ducjwnj/.o/.or hiutjgHjr aYd, Tuijcjq, bWYmel.njkuE mNihjFWoestn. Tokjpcj[qnj(9)tLmFWo yM]hj atuicjT,lwj bWYqMwjetor\\ (1) n.Yl;,Twj (2) n.YguitjmnjmisF0. (3) n.Yl;,mnjmisF0. (z.tikW.njn.cjlH]cj) (z.tikW.nje[kwj%.) (z.tikW.njKy;,p?Y)

OuUX=uD;Edkifa&$usifeSifhawmfvSefa&;orm;/ 'dk@rGefausmif;om;

393

(4) (5) (6) (7) (8) (9)

n.Yek.qtj-bOmit.njt.njeawj n.Yer.eg>miek.njmI n.Ymnjq.cjmiem.wjS.Y n.YmnjlwjmicC&yinj m.ol;,aocj n.Ypx.mnj dokjt.misr.Ymnj

(z.tikW.njK/,) (z.tikW.njer.eg>) (z.tikW.njeqNoe[qo) (z.tikW.njkobinj) (z.tikW.njduEeT.cj)

n.Yefqicj-z. (tk*quEefkjdrOlj) 1\w5\1ww7

394

Edkifazodef;jZm (zuf'&,fwuUodkvf)

aemufqufwGJ (C) udk;um;aompmtkyfpmwef;rsm;//


1
2 3 4 5

6 7 8 9 10 11 12 13 14
15 16 17 18 19 20 21 22

wcjper.mnjel.njkL]cjtuY wcjmnjlupjkL]cj/]cjeqo qmNicjatitj\x,mK;}bl at+]pPt=in.YTwjeq.nj(ni]cjTWnj,qinj,) likjgt.pjeKtj\ (wdkif)avRif(1) vRdK[f(1) k?i]pjq*i]pjmxjkuEqvcjrtjTwj\tCYek.njgkUmxjepcj(5w)qN.ow>\ rGeftrsdK;om;wkd@.aemufcHorkdif; 1958-1962/jrefrmekdifiHa&;/ jrefrmekdfifiHwkdif;&if;om;vlrsdK;rsm;/trsdK;om;'Drdkua&pDvSKyf&Sm;rSKordkif;/ ckdifpkd;edkifatmif/ jrefrmjynfcspfu&iftrsdK;om;acgif;aqmifrsm;/ armifpif=u,f wyfrawmfeSifhtrsdK;om;ekdifiHa&;OD;aqmifrSKtcef;u/ AkdvfcsKyfatmifqef;.vGwfvyfa&;=udK;yrf;rSKvpOfrSwfwrf;/ wcsdefuxif&m;cJhaomyk*~dKvf=uD;rsm;/a&$O=o
The History Of Rangoon Burma Burma Through The Century Mon Nationalism and Civil War in Burma: The golden Sheldrake/by Ashley South Mandalay And Other Cities Of The Past In Burma/by V. C. Scott O'Connor Burma (with special reference to her relations with China)/Edward Harper Parker, 1893. The Germany in the Era of Bismarck The Dvaravati Old Mon and The New Mon Immigrants in Thailand/ by Nai Pan Hla

You might also like