Nguyn Hin L

Kinh Thi
Vi li tha trc

MC LC
Vi li tha trc
1. NGUN GC CA THI, CA
2. NGI TRUNG HOA RT YU TH
3. KINH THI C 3 PHN
4. HNH THC
5. NI DUNG
6. GI TR CA KINH THI
7. TRCH T BI
8. C SC TRONG KINH THI
9. NH HNG CA KINH THI

Vi li tha trc
Trong bi Vi nt s lc v s pht trin ca trit hc Trung Hoa, tc Phn
I ca b i cng Trit hc Trung Quc, chng ta thy hai c Gin Chi v
Nguyn Hin L trch dn mt s cu trong Kinh Thi minh chng rng
do chin tranh lin min trong thi Xun Thu, do bn cm quyn h hip,
bc lt khin cho dn tnh iu ng, lm than nn ct li thn on,
nh:
----Nhn hu th in, nh phn hu chi,
----Nhn hu dn nhn, nh phc ot chi[1].
hoc:
-----Thiu chi hoa, k dip thanh thanh,
-----Tri ng nh th, bt nh v sinh[2]

Ngy nay Kinh Thi c nhiu ngi bit n c l mt phn nh l do

nhng li thn on , cn phn ln l do nhng bi t tnh v tnh yu nam
n nh bi Quan th:
----Quan quan th cu
----Ti h ch chu
----Yu iu thc n
----Qun t ho cu
V c l cng do khi hc Truyn Kiu m ta bit n Kinh Thi qua my cu
th ca Nguyn Du:
----Ba thu dn li mt ngy di gh

hoc:

----V chi mt o yu o
Ngha l nhng cu th mn in trong Kinh Thi[3].
Trong khun kh b i cng vn hc s Trung Quc[4] dy trn 700
trang, c Nguyn Hin L ch dnh 24 trang vit v Kinh Thi (chng
IV), tuy ngn gn nhng cng gip chng ta bit c mt cch c bn v
cun kinh ny.
B i cng vn hc s Trung Quc c c Nguyn Hin L vit hi c
dy hc Long Xuyn v in xong ln u vo nm 1956 (c b vn ra in,
nh xut bn P. Vn Ti ng tn). y ti chp li Chng IV: Kinh Thi
theo bn ca nh xut bn Tr, nm 1997 (s trang nu trn l cn c vo
bn ny).
Xin trn trng gii thiu cng cc bn.

Goldfish
Cui thng 12 nm 2009
(B sung ngy 16/03/2010)

Ch thch:
[1] , , , .
Vvn dch ngha:
Ngi ta c rung t,
Th vua tri li ginh ly.
Ngi ta c nhn dn,
Th vua tri li git ly. (Goldfish).
[2] , , , .
C ngi dch l: Cy thiu l tr xanh xanh, Bit thn ta th ng sanh ra
i. (http://www.vietnamsingle.com). (Goldfish)]
[3] Trong chng Kinh Thi bn di, c Nguyn Hin L cn dn my cu
trong Chinh ph ngm khc. Trong Cung on ngm khc cng c my cu
mn t trong Kinh thi nh Cng nhau mt gic honh mn (cu 295), hoc
mn trong Kinh Thi nh Cng nhau mt gic honh mn (cu 190). (theo
Vn Uyn trong bi Quan nim v tri trong Cung On Ngm Khc
(http://www.giaoxuvnparis.org/htm/vanhoagiaoduc/vanhoa/quanniemt.htm ).
(Goldfish).
[4] Xem thm bi Ta ti
http://www.thuvien-ebook.com/forums/showthread.php?t=14297, post #8.
(Goldfish).

1. NGUN GC CA THI, CA

Ngun gc ca th u? Ban c trong b Hn th ngh vn ch

vit: Tnh ng trong lng m pht ra li ni, ca ht khng th
a chn ma tay m khng hay.
Vy t khi nhn loi c ngn ng l c thi ca. Dn tc no cng
trn trng gi gn nhng thi ca ti c ca mnh. Ti Hy Lp l 2 b
Iliade v Odysse ca Homre, ti Php l nhng anh hng ca
thi Trung C, ti n l thnh ca Vda, ti Vit Nam l ca dao
v ti Trung Quc l Kinh Thi.

2. NGI TRUNG HOA RT YU TH

Khong 10 nm trc, mt ngi Php hi ti:
- Ti cha thy dn tc no yu th nh ngi Trung Quc. i
tng ca h thng lm th trn lng nga, sau mt trn hn
chin; nhng con bun ca h cng bit hi hp nhau di gc o
gc liu m ngm nga; c hng lao ng ca h cng bit trng thi
nhn; c h nh bit c, bit vit l h bit thng thc th hoc
lm th. Ti sao vy ng?
Ti p:
- Th l ci cht ca tm hn dn tc y, n lu thng trong huyt
qun ca h hn 3.000 nm nay ri. T i nh Chu, h t ra
chc thi s quan lm th trong dn gian, c trn 3.000 bi
ng c thy th gii, mt dn tc th hai no nh vy khng?

Ngi phng Ty ca cc ng cng yu th y, song cng c lc

cc ng chp mt vng hoa vo u thi nhn ri ui ra khi thnh
cn ngi Trung Hoa th gn 2.000 nm nay, bt k ngi hc tr
no cng phi tp lm th; h dng th la nhn ti; tt nhin
phng php y c ch d, nhng nh vy th ngi Trung Hoa no
m chng c tm hn thi s?

3. KINH THI C 3 PHN

Trong 3.000 bi th y, Khng T la ly 300 bi va ca dao thn
qu, va nhc chng triu miu, hp li thnh Kinh Thi[1]
Nhng bi y lm trong i Chu (t th k th 12 ti th k th 6
trc Cng Nguyn)[2].
Kinh Thi chia lm ba phn: phong, nh, tng[3].
* Quc phong. Quc c ngha l nc: nh Chu v cc ch hu
Phong l gi. ni bi ht lm cm ngi ta nh gi lay ng cc
vt. Quc phong l ca dao ca dn gian cc nc.
* Nh (ngha en l chnh nh) c 2 loi: tiu nh l nhng bi ca
dng trong yn tic triu nh, i nh l nhng bi dng trong
nhng trng hp quan trng nh khi thin t hp cc vua ch hu
hoc t miu ng.
* Tng (l khen) gm nhng bi ca khen cc vua i trc v dng
ht miu ng trong lc t t.
Vy ta thy rng nhng bi trong Kinh Thi khng phi ht thy ca
dn gian. C nhng bi do vn nhn sng tc nh: Chnh nguyt,
Thp nguyt, Tit nam sn, c nhng bi do hng qu tc son
ph vo nhc, nh: H V, Vn Vng, Xa cng, Ct nht; nhng
dn ca vn chim phn ng, nh: Quan th, o yu, Trung cc,
i in
Nhng bi y vn ca mi nc, nn mi u, ton th khng pht

biu mt khuynh hng no r rt. Khng T tuyn la, san nh

li, ng theo ch trng ca ng, b nhng bi lng mn qu, ch
gi nhng bi gip ng truyn b o Nho c, nn Kinh Thi
thnh mt tc phm ca phng Bc, c tnh n nhu, trang nh,
ph din nhng t tng x hi cng nhng tnh cm tuy nng hu
song c tit ch, khc hn vi S t l nhng tc phm tiu
biu cho vn tro phng Nam.

4. HNH THC
Bn v vn th ca Kinh Thi, nh Nho thng phn bit 3 th: ph,
t, hng.
Ph l ph by, m t, ch thng s vt m ni, nh:
ng v x Ngh quanh quanh,
Non xanh nc bic nh tranh ho .
Ai v x Ngh th v
T l so snh, mn s vt m ni, nh:
Bu i, thng ly b cng,
Tuy rng khc ging, nhng chung mt gin.
Hng l nhn cm xc v s vt g m tnh pht hin; trc t vt
, sau t lng mnh, nh:
--------Qu cao nho nh
--------Ci v vn vn
--------Nay anh hc gn
--------Mai anh hc xa
S phn bit ra 3 th nh vy c ch v phng din lm vn
nhng khng ch li g cho s nghin cu ca dao v loi vn th
no m khng dng 3 th y, ring g Kinh Thi? Chng ti ngh
nn ng v phng din hnh thc m xt Kinh Thi th hn

i loi, Kinh Thi c nhng bi th 4 ting nh bi Sm si hnh

thi (coi sau), song cng c cu 3 ting, 5 ting, 7 ting, c khi 11
ting. Trong bi Pht n (coi sau), cu th nh 7 ting, cu th t
8 ting.
n php gieo vn th c bi khng vn, nh bi Thanh miu; vn
phn nhiu cui, nhng cng c khi gia, y nh ca dao ca ta
Bi th t u n cui theo mt vn, bi th c vi ba cu th i
vn.
Tm li, li th trong Kinh Thi hon ton t do, cha c quy
nh. Php i v php ip ng rt thng dng.

5. NI DUNG
Khng T ni: Thi tam bch, nht ngn d t chi, vit t v t
ngha l: c ba trm thin trong Kinh Thi, ch mt cu c th trm
c, l: khng ngh by. Vy ch ca ng khi san nh Kinh
Thi l dng n lm sch lun l, dy ngi ta ng ngh iu xng
by, dm t.
ng li ni: Thi kh d hng, kh d quan, kh d qun, kh d
on; nh chi s ph, vin chi s qun, a ch iu th, tho, mc
chi danh: Xem Kinh Thi c th phn khi n ch, xem xt c
vic hay hoc d, ho hp vi mi ngi, by t ni su on; gn
th hc vic th cha, xa th hc vic th vua; li bit nhiu tn chim
mung, c, cy.
Ch khc, ng ni: Bt hc Thi, v d ngn: Khng hc Kinh Thi
th khng ly g m n ni c.
C h ng cho ch hc mt b Kinh Thi th chng nhng lm ngi
m n lm quan tr nc cng c na:
c 300 thin Kinh Thi, giao cho vic chnh tr, khng thnh cng

sai i bn phng, khng bit ng i th tuy hc nhiu m ch li

g u?.
Tm li, theo ng Kinh Thi l mt b sch gio khoa v chnh tr,
mt cun dy tu thn, t gia ri tr quc, bnh thin h. Chng
nhng vy, n cn l mt b s hc, vn vt hc
Hu Nho Trung Quc v Vit Nam, theo quan nim y, cng suy
tn Kinh Thi l mt thnh th c php vn ng vn nng, n ni
mt b c ti, khng hc cng bit gi tr v cng ca n v bo:
Khng hc Kinh Thi th hc g?; n ni mt vn s gn y,
cng b thuyt thi min ri mun bt chc Khng T, san
nh ca dao cho hp vi mt loi t tng m ng cho l tn tin.
Dng nh cng vic v thc y, nhiu k km ti ng mun
tip tc.

6. GI TR CA KINH THI
Ta khng nn cho b Kinh Thi nh mt b thn b cha nhng t
tng huyn o v chnh tr, trit l v gi na nhng thin trong
l ca dao, ch t ni lng ca dn gian. c n ta c th hiu
c tnh tnh, phong tc ca ngi Trung Hoa i Thng c:
n khng c hi v phng din lun l, t nhiu bi c ngha
khuyn rn, m ngh thut th cao, so vi thi y.
Gi tr ca n ch c by nhiu thi, nhng by nhiu cng lm
v vang cho vn hc Trung Quc ri.

7. TRCH T BI
Phn Quc phong trong Kinh Thi ng nghin cu nht. Ni dung
n rt di do. C bi t cng lao cha m, ging thit tha nh bi
Lc nga :
--------

-----
-----
-----
-----
-----...
-----...
-----

-----

-----

-----

-----

-----

-----

-----

-----...

-----LC NGA

-----Lc lc gi nga,
-----Phi nga y cao.
-----Ai ai ph mu,
-----Sinh ng c lao[4].
-----
-----
-----Ph h sinh ng,
-----Mu h cc ng,
-----Trng ng, dc ng,
-----C ng, phc ng
-----Xut nhp phc ng,
-----Dc bo chi c,
-----Hiu thin vng cc
-----
-----Xanh tt[5] rau nga,
-----Nga ho ra cao[6].
-----Thng thng cha m,
-----Sinh ta c lao.
-----
-----
-----Cha th sinh ta,
-----M th nui ta,
-----V ta, m ta,
-----Cng nui mnh ta,
-----Ra ng v nhn,
-----Bng m gi gn.
-----Mun bo n c,
-----Tri cao kh n[7].
Pht biu t tng x hi th nh bi Pht n , Thc th
, Tht nguyt
-----
-----
-----
-----

-----
-----
-----
-----
-----PHT N
-----
-----Bt gi bt sc,
-----H th ho tam bch c h?
-----Bt th bt lip,
-----H chim nh nh bt hu huyn c h?
-----B qun t h
-----Bt t sn[8] h.
N CY N
K kia chng cy chng cy[9]
La u cha va c y ba trm[10]?
K kia chng bn chng sn,
Sao treo lng lng trong sn mung chn?
Qun t[11] ch c n khng.
T ngi n b anh hng th nh bi Ti tr nhc chuyn v
Ha Mc Cng nghe tin t quc sp b tiu dit, bn mt mnh ci
nga i cu, nhng chng b cn, khng cho b mo him nh
vy; b phi dng ti ngoi giao m cu t quc. c nhng cu:
-----
-----
-----
-----Ti tr ti khu
-----
-----Khu m du du
-----Va rui va ui
-----

-----ui nga dng dc

ta thy c lng b nhit thnh vi non sng ra sao.
Tuy nhin, nhng bi t tnh vn chim phn ln. Ca dao nc no
cng vy: t tnh nhiu, t s t, thun tu m t cnh vt li cng
t; m thng nhng bi t tnh li l nhng bi hay nht. Di y
ti xin trch t bi trong loi y:

-----
-----
-----
-----
-----Quan quan th cu
-----Ti h chi chu
-----Yu iu thc n
-----Qun t ho cu
-----Ho ho ting cu[12]
-----Trn bi gy chi
-----Gi hin yu iu
-----Qun t tt i
-----
-----
-----
-----
-----
-----
-----!
-----
-----Sm si hnh thi,
-----T hu lu chi.

-----Yu iu thc n,
-----Ng m cu chi,
-----Cu chi bt c
-----Ng m t phc
-----Du tai, du tai!
-----Trin chuyn phn trc.
-----So le rau hnh,
-----T hu theo dng.
-----Gi hin yu iu,
-----Thc ng c mong.
-----Cu m cha c,
-----Thc ng nh nhung.
-----Lu ri, lu ri,
-----Trn tr my vng!
----------------(V danh dch)[13]
--------
-----
-----
-----
-----
-----
-----
-----
-----
-----
-----
-----
-----
--

---T KHM

-----Thanh thanh t khm,

-----Du du ng tm.
-----Tng ng bt vng,
-----T ninh bt t m?
-----Thanh thanh t bi,
-----Du du ng t.
-----Tng ng bt vng,
-----T ninh bt lai?
-----Khiu h t h.
-----Ti thnh quyt[14] h.
-----Nht nht bt kin,
-----Nh tam nguyt h.
-------C O CHNG
-----C o chng xanh,
-----Lng ta nh hoi.
-----Nu ta chng ti,
-----Sao chng chng ni li?
-----C eo ngc xanh,
-----Lng ta nh mi.
-----Nu ta khng i,
-----Chng sao chng li?
-----Gin ka, nhy ka,
----- ca thnh kia.
-----Mt ngy chng thy,
-----Nh ba thng tri.
----------------(V danh dch)
---------
-----
-----
-----
-----

-----
-----
-----
-----
-----
-----
-----
-----
-----
-----
-----
-----
-----QUYN NH
-----Thi thi quyn nh,
-----Bt doanh khuynh khung.
-----Ta ng hoi nhn,
-----Tr b chu hnh.
-----Trc b i[15] ngi,
-----Ng m i[16] i,
-----Ng c chc b kim li.
-----Duy d bt vnh hoi.
-----Trc b cao cng,
-----Nh m huyn hong.
-----Ng c chc b t quang,
-----Duy d bt vnh thng.
-----Trc b th h!
-----Ng m h!
-----Ng bc b[17] h!
-----Vn h hu h!

RAU QUYN
Rau quyn nghing gi cn vi,
Hi rau lng nhng nh ngi no xa.
Nh ai th thn lng ta,
Gi rau t xung bn kia v ng.
Ln g, ln ni, ta ln i,
Nga chn t mt, ta ngi ngh ngi.
Chn vng rt ru y vi,
Cho khuy kho ni ngm ngi nh thng.
------------------------------------------(Tn dch)

--------
-----
-----,
-----
-----
-----
-----
-----
-----
-----
-----
-----
-----
-----
-----
-----
-----
-----
-----
-----

-----
-----
-----
-----
-----

-----KHIM H
-----Khim h sng sng,
-----Bch l vi sng.
-----S v y nhn,
-----Ti thu nht phng.
-----T hi tng chi,
-----o tr th trng;
-----T du tng chi,
-----Uyn ti thu trung ng.
-----Khim h th th,
-----Bch l v hi.
-----S v y nhn,
-----Ti thu chi mi.
-----T hi tng chi,
-----o tr th t;
-----T du tng chi,
-----Uyn ti thu trung tr.
-----Khim h thi thi,
-----Bch l v d.
-----S v y nhn,
-----Ti thu chi h[18]
-----T hi tng chi.
-----o tr th hu;
-----T du tng chi,
-----Uyn ti thu trung ch.
-----RAU KHIM H

-----Khim h xanh xanh,

-----L[19] trng thnh sng.
-----Ka ngi y ,
-----Bn nc mt phng,
-----Ngc dng theo i,
-----Ngn ni ng trng;
-----Xui dng theo i,
-----In nh trung ng[20].
-----Khim h l nh,
-----L trng cha kh,
-----Ka ngi y ,
-----C nc gn b.
-----Ngc dng theo i,
-----Ngn ni ng v;
-----Xui dng theo i,
-----In nh ti trong g.
-----Khim h tha tht,
-----L trng cn t,
-----Ka ngi y
-----Bn cnh bn nc,
-----Ngc dng theo i,
-----Ngn ni lc ng;
-----Xui dng theo i,
-----Bi trong nc r rng.
------------------- (V danh dch)

--------
-----
-----
-----
-----
-----

-----
-----
-----
-----
-----
-----
-----
-----
-----
-----
-----
-----
-----
--------YN YN
-----Yn yn vu phi,
-----Si tr k v.
-----Chi t vu quy,
-----Vin tng vu d.
-----Chim vng pht cp,
-----Khp th nh v.
-----Yn yn vu phi,
-----Hit chi hng chi.
-----Chi t vu quy,
-----Vin vu tng chi.
-----Chim vng pht cp,
-----Tr lp d khp.
-----Yn yn vu phi,
-----H thng k m.
-----Chi t vu quy,
-----Vin tng vu nam.
-----Chim vng pht cp,

-----Thc lao ng tm.

YN YN
Ka trng con n n bay,
N sa cnh ny, n ling cnh kia.
G kia bc chn ra v,
Ta tin mnh v n qung ng khng.
Trng theo no thy m trng,
Nc mt ta khc rng rng nh ma.
Ka trng con n n bay,
Bay bng ni ny, bay xung ni kia.
G kia bc chn ra v,
Ta tin mnh v, chng qun ng xa.
Trng theo no thy u m,
Mt mnh th thn ng m khc thng.
Ka trng con n n bay,
Ku ln ting ny, ku xung ting kia.
G kia bc chn ra v,
Ta tin mnh v, xa tin sang nam.
Lng ta v vn ai lm,
Trng theo chng thy cho thm nhc lng.
--------------------------------------(Tn dch)

8. C SC TRONG KINH THI

Li l trong nhng bi tht t nhin; ngn ng tn m v
cng.
Bn ni: Chng qua cng mc mc nh ca dao ca ta ch khc g?
- Phi. Cng ch nh ca dao ca ta, nhng xin bn nh, nhng bi
trong Kinh Thi c trn 3.000 nm nay, hi m hu ht nhn loi

cn d man.
Cn bn ch l mc mc th chnh l mt c n lm cm ng
lng ngi hn nhng cu o gt ca vn nhn. Cng chm, cng
khc, cng v cng t, th cng p tht, nhng nhn cng cng
nhiu th tnh cm phi lt. Ca dao pht ngay t tim ngi lm ri
i thng vo tim ngi nghe, cn th ca vn nhn phi qua b c
ca h ri mi nhp vo c ca ta, sau cng vo lng ta, nn c h
km sinh kh.
Ti nh hi nh nghe mt thn n ht nhng cu sau ny theo
ging i cy, sau mt bi tre, bn mt c miu:
Yu nhau chng ly c nhau,
Trm thm nghn su p nn non,
Vo thnh hn.
Li t nhin, thnh tht lm sao! Sau ny c cu:
Su ln ngn i, on ra ca phng.
------------------------(Chinh ph ngm)
v cu:
Vn l su ln ni tip my.
----------------------------(Huy Cn)
ti thy n p, p qu n gn nh ht bun.
Ci hay ca Kinh Thi l vy. Nhng bi trong hoc un sc,
hoc uyn chuyn, hoc nh nhng, hoc ti nh, nhng hu ht
c lu truyn nh tnh cm mc mc, chn tht.
Kinh Thi li cn c im ny na:
* li th thng ly i ly li m khng tha, nn d m v cng,
nh bi Con n trn,

* khng theo php tc no, s ting v vn tht t do,

* khng dng nhng ting tru tng, ch dng nhng ting c th,
nhng miu t c khi li theo php tng trng,
* c nhiu nhc.
Nh nhng c im m Kinh Thi tuy khng phi l mt kit
tc khng tin tuyt hu, nh nhiu ngi ph ho, suy tn, song
thit cng ng gi mt a v cao trong vn hc Trung Quc.

9. NH HNG CA KINH THI

nh hng ca n rt ln. T sau i Hn, cc nh Nho dng n
khuyn thin, rn c. V vn hc, n l mt ngun thi hng
thi nhn mn mc. N li l mt kho in tch. c th vn
Trung Quc v Vit Nam, ta thng thy nhiu in mn Kinh
Thi, nh nhng ting:
- Nh huyn ch m (1)[21],
- Chn ch c lao k cng cha m.
Cu:
Ba thu dn li mt ngy di gh
trong truyn Kiu l mn cu:
Nht nht bt kin nh tam nguyt h
trong Kinh Thi.
Cu:
V chi mt o yu o

 ch ngi con gi t tui, gc Kinh Thi (o chi yu yu: o

kia mn mn).
in trn bc trong du cng trong Kinh Thi (Tang trung Bc
thng: trai gi hn h nhau trong bi du, trn b sng Bc)[22].
Nhng s vay mn nh vy rt nhiu, k ra khng ht. C khi
mng m ci, phng m ma, ngi ta cng dng ch trong
Kinh Thi nh:
----Cm st ho hi (mng m ci)
----Ta ng hoi nhn (phng m ma)
Sau cng, li th vn bn ch trong Kinh Thi c nh hng ln n
th i sau. Tuy thi nhn t dng n, song theo cc hc gi Trung
Hoa, th chnh n l ngun gc ca li th ng ngn (nm ch) i
Ngu.

Ch thch:
[1] Trng Trng Cung trong cun Trung Quc vn hc s tn
bin cho rng Khng T ch c cng chnh l li Kinh Thi, ch
khng c cng san nh v theo ng cng c ghi chp thi cn
th s, ngi ta khng th ghi c vi ngn bi thi v do o thi
t nhin, ch cn li ba trm bi thi. Thuyt cn mi m qu
cha c phn ng hc gi Trung Quc cng nhn.
[2] Mt thuyt ni rng nhiu bi lm t i Thng (1783-1135)
nhng khng chc.
[3] C tc gi chia lm 2 loi: phong v nh (Tng gm trong nh)
Phong l ca bnh dn, nh l ca qu tc.
[4] Thnh ng Chn ch c lao gc y. [Truyn Kiu c cu
Duyn hi ng, c c lao. (Goldfish)]
[5] Lc lc chnh ngha l ln di.

[6] Nga l mt loi rau tt p, cao l mt loi c xu. ni: cha

m sinh ta, mong ta bo p li, nay cha m mt sm, ta khng n
p c, ta ho v dng i vi cc ngi, nh c cao kia.
[7] ni: n c cha m nh tri cao lng lng khng sao n p
c.
[8] Ch , y phin m l sn, nhng trong Phn I: Vi nt
s lc v s pht trin trit hc Trung Hoa (trong i cng trit
hc Trung Quc) li phin m l san: Bn n khng (t san)
. Thiu Chu phin m l xan. (Goldfish).
[9] Chnh ngha l gt.
[10] Chnh ngha l ba trm c, mi vn l mt c.
[11] Qun t, tr hng tr dn.
[12] Tn mt loi chim.
[13] Tc Phng Sn dch. (Goldfish).
[14] Ch Thiu Chu phin m l khuyt. Chc sch in sai
thnh quyt. (Goldfish).
[15] Ch , Thiu Chu phin m l thi. (Goldfish).
[16] Ch , Thiu Chu phin m l hu. (Goldfish).
[17] Ch , Thiu Chu phin m l ph. (Goldfish).
[18] Ch , Thiu Chu phin m l s, chc sch in sai thnh
h. (Goldfish).
[19] Tc git nc.
[20] ni gn y m ti khng c.
[21] Trong sch khng c ch thch (1) ny. Trong truyn Kiu c
cu: Tha nh huyn ht mi tnh. Theo Thiu Chu th trong Kinh
Thi c cu: yn c huyn tho, ngn th chi bi ,
. (Goldfish).
[22] Truyn Kiu c cu: Ra tung trn bc, trong du. (Goldfish).