I/ TNG QUAN V TH TRNG XNG DU VIT NAM 1.V tr v tm quan trng ca xng du trong nn kinh t.

Trong bt k nn kinh t no, xng du cng chim 1 v tr v cng quan trng. Vit Nam, xng du l mt trong ba mt hng chnh c Nh nc c bit quan tm (cng vi than v in). Du m hay du th l mt hn hp ha cht hu c th lng m c, phn ln l nhng hp cht ca hydrocarbon, thuc gc alkane, thnh phn rt a dng. Hin nay du m ch yu dng sn xut du ha, diezen v xng nhin liu. Ngoi ra, du th cng l ngun nguyn liu ch yu sn xut ra cc sn phm ca ngnh ha du nh dung mi, phn bn ha hc, nha, thuc tr su, nha ng... Khong 88% du th dng sn xut nhin liu, 12% cn li dng cho ha du Xng l mt loi dung dch nh cha Hydrocacbon, d bay hi, d bc chy, ct t du m. Xng c s dng nh mt loi nhin liu, dng lm cht t cho cc loi ng c xng. Nh vy c th ni xng c ng dng rt ln cho i sng. Cc loi my mc chy bng xng c rt nhiu: Xe my, oto, my bay, ng c in...v u rt cn thit cho cuc sng. Nh vy c th ni, xng du l ngun nguyn liu u vo ca hu ht cc ngnh sn xut, v khng th thiu trong i sng. Ch mt s bin ng nh ca xng du cng nh hng rt ln n cc hot ng khc trong x hi th nn n lun l mt trong nhng mt hng c Nh nc v nhn dn st sao theo di. 2. Cc loi sn phm xng du trn th trng Vit Nam Cc loi sn phm xng du trn th trng Vit Nam ch yu gm c LPG, xng 92, xng 95, du ha, nhin liu phn lc Jet A1, DO 0,25% S; DO 0,05% S, cn mazut, Hin nay, c thm mt s sn phm mi c b sung l xng pha cn bioethanol E5, du NLSH biodiesel c kinh doanh trn th trng.

a) Xng: Theo s liu hi quan 2009, tng lng xng RON 95 nhp khu vi khi lng 587.630 tn, lng nhp khu thng ri vo ma gia nm. Cc thng u nm v cui nm, lng xng nhp khu thp hn. Ngoi ra cn c xng RON 92 phc v ngi tiu dng. b) Nhin liu phn lc v du ha: Nhin liu phn lc Jet A1c nhp v VN ch yu do cng ty xng du hng khng Vit Nam chim 78% tng lng Jet A1 nhp khu, bn cnh cn c cng ty c phn nhin liu bay Petrolimex 16%Lng nhin liu phn lc ny c nhp khu lm nhin liu cho my bay ti cc sn bay chnh trong nc l Tn Sn Nht v Ni Bi, nn do mt s lng ln nhp khu v cng Nh B (48%), cng Si Gn Khu vc III (14%), ti pha Bc nhp khu v cng Hi Phng (35%), ngoi ra cn nhp khu v cng Chn My 2% ti khu vc min Trung (cho sn bay Nng), v cng B Ra Vng Tu 1% tm nhp ti xut. c. Du Diesel (Du DO): Theo quy nh ca Nh nc, du DO nhp khu v Vit Nam ch c 2 loi l Diesel 0.05% Lu hunh v DO 0.25% Lu hunh. Tng lng nhp khu nm 2009 t 6,494,736 tn trong DO 0.25% S chim 94% v DO 0,05% S chim 6%. 3) Th trng xng du Vit Nam a) Vn c quyn trong th trng xng du Vit Nam Th trng xng du Vit Nam l mt th trng kh nhy cm. Chng ta vn phi nhp khu gn nh 100% xng du cung ng cho th trng trong nc. Cho n nay, d c nhiu doanh nghip tham gia phn phi xng du trn c nc, nhng c th d dng nhn thy Petrolimex lun l doanh nghip u mi kinh doanh xng du chim th phn ln nht trn th trng trong nc, v v tr ny c l s kh c s thay i no trong tng lai gn. Hin nay, Petrolimex m nhn gn 60% nhu cu xng du trong nc thng qua h thng kho- cng hin i, trn 1.900 ca hng v khong 5.500 i l trn phm vi ton quc, pht trin mnh ti xut v chuyn khu xng du sang Lo v Campuchia, ng thi m rng th trng sang Trung Quc, Hongkong, PhilippinesCc kt qu iu tra cho thy, trong s 5 doanh nghip chim th phn ln nht, Petrolimex l doanh nghip c
2

sc mnh th trng vt tri so vi nhm 4 doanh nghip cn li (Petec, PV Oil, Saigon Petro v Mipeco) C th thy r v th ca Petrolimex qua bng s liu sau: Tn n v Cng Ty CP Du kh M Kng Cng ty Thng Mi du kh ng Thp Cng ty TM XNK Thanh L Cng Ty TNHH Du kh M Kng Cng ty xng du Qun i Cty Thng mi K thut v u t Cty Thng mi Xng du ng Bin Cty TNHH Mt Thnh Vin Du Kh TP.HCM Tng cng ty xng du qun i Tng cng ty xng du vit nam TCT Du Vit Nam Lng nhp khu (tn) 52,280 100,171 92,296 5,597 92,055 226,343 12,823 11,592 82,624 1,850,570 16,735

(Bng: thng k cc cng ty nhp khu xng du nm 2009. Ngun: S liu hi quan) iu ny phn no cho thy, th trng xng du Vit Nam vn c c quyn nhm. iu ny trc ht n t cc chnh sch ca Chnh ph. Nh ni trn, xng du l mt mt hng rt thit yu v n nh hng rt ln n tnh hnh kinh t ca t nc, nn chnh ph cng to cho n mt c ch c th tn ti di dng c quyn Nh nc. Trong trng hp ny, chnh ph nhng quyn khai thc th trng xng du d dng nm gi, qun l. Theo vn bn thng bo v hn mc nhp khu xng du ti thiu nm 2011 m B Cng Thng a ra th nm 2011, cc doanh nghip trong nc s nhp khu khong 11 triu m3 xng du (trong : xng 3,4 triu m3, du diesel 5,8 triu m3, du ma dt 1,54 triu m3, nguyn liu bay 225.000 m3, du ha 30.000 m3)v Tng Cng ty Xng du Vit Nam s c giao nhp khu hn 50% tng hn mc (6,35 triu m3), s cn li giao cho 12 doanh nghip kinh doanh xng du khc. Bn cnh , cn c mt s ro cn t nhin to nn s c quyn trong lnh vc xng du Vit nam. Mc d c s m ca, nhng khng phi doanh nghip c mun

vo l c v cn phi u t rt ln vo h thng xe bn, trm bnCc doanh nghip xng du mi ch cnh tranh mng cui cng ca th phn. b) S ra i ca cng ty lc du Dung Qut v ngha ca n Nh my lc du Dung Qut, thuc Khu kinh t Dung Qut, l nh my lc du u tin ca Vit Nam xy dng thuc a phn x Bnh Thun v Bnh Tr, huyn Bnh Sn, tnh Qung Ngi. y l mt trong nhng d n kinh t ln, trng im quc gia ca Vit Nam trong giai on u th k 21. Nh my chnh gm 14 phn xng cng ngh ch bin du, 10 phn xng nng lng ph tr, khu b cha du th, b cha sn phm, h thng ng dn du th v sn phm. Ph tr cho hot ng nh my l cc hng mc cng bin gm h thng tip nhn du th ngoi bin cho tu trng ti n 110.000 DWT, cng xut sn phm cho tu trng ti n 30.000 DWT, chn sng... cc sn phm ca nh my gm kh ha lng LPG, xng A92/95, du ha, nhin liu phn lc, diesel t, du nhin liu FO, lu hunh v ht nha polypropylen (PP). Sau hn 2 nm k t ngy n dng sn phm u tin (22-2-2009), Nh my lc du Dung Qut cho ra nhng dng sn phm hu ch v tr thnh yu t chnh trong vic bnh n th trng xng du trong nc. iu c bit l nh my p ng c hn 30% nhu cu xng trong c nc. y l mt vai tr rt quan trng i vi th trng xng du trong nc v nh my s gip hn ch nhp khu, gim ph thuc vo ngun nguyn liu ca nc ngoi, gim chi ngoi t v c bit l s gim gi xng du. Chc chn trong tng lai, khi nh my c a vo sn xut mt cch chnh thc, s p ng nhiu hn na nhu cu xng du ca quc gia. c) C ch qun l ca Nh nc Xng du l mt hng c tm quan trng c bit v gi ca n nh hng trc tip n kinh t x hi. Nhng nm qua, Nh nc c nhiu bin php qun l gi xng du. Trc nm 2008, Nh nc qun l gi ch yu theo quyt nh 187, bao gm cc ni dung ng ch sau:

- Nh nc xc nh gi nh hng; doanh nghip u mi c iu chnh tng gi bn trong phm vi + 10% (i vi xng) v + 5% (i vi cc mt hng du). - Hnh thnh 2 vng gi bn; gi bn ti vng xa cng nhp khu, doanh nghip c php cng ti vo gi bn mt phn chi ph vn ti nhng ti a khng vt qu 2% so vi gi bn vng gn cng nhp khu. - Ch thay i gi nh hng khi cc yu t cu thnh gi thay i ln, Nh nc khng cn cng c iu tit, bo m cc li ch ca ngi tiu dng - Nh nc v doanh nghip. Tuy nhin, trn thc t, cc doanh nghip vn khng c t xc nh gi m vn b Nh nc can thip trc tip. Mt im nhn ng ch trong c ch qun l ca Nh nc l vic ban hnh Ngh nh s 55/2007/N-CP v vic kinh doanh xng du (Ngh nh 55), theo gi xng du s c p dng theo c ch th trng, v quyt nh chm dt c ch b l k t ngy 16/9/2008. iu ny nhng tng s to ra mt bc ngot ln theo doanh nghip s c thc quyn trong xc nh gi bn, tuy nhin hot ng kinh doanh xng du vn cha c s thay i ng k so vi giai on trc v ngy cng l r nhiu im bt cp. Trong sut thi gian hiu lc ca hai vn bn ny, ci gi l c ch th trng i vi gi xng du vn cha p dng c trn thc t, bi l mi ln iu chnh gi, doanh nghip u phi trnh v ch quyt nh chnh thc ca c quan qun l. Kt qu l gi xng du vn bt n, Nh nc vn tip tc b l v ngi tiu dng vn tip tc phn ng mi khi gi xng du bin ng do cha hiu r c ngun gc. Thc t cho thy, h thng phn phi bn l xng du ca nc ta vn l h thng ca hng mt gi, cc doanh nghip khng c s cnh tranh v gi trn th trng xng du. Khi gi xng du th gii tng, m bo li ch ca mnh, cc doanh nghip u mi s lm th tc xin tng gi bn l xng du trong nc. Ngc li khi gi th gii gim, do mt s l do khc nhau, cc doanh nghip xng du thng chn ch gim gi bn. iu ny thc s gy thit hi ln i vi ngi tiu dng. Tip theo , nhm thc hin ng tiu ch p dng c ch gi th trng v chn chnh li hot ng kinh doanh xng du, B Cng Thng ban hnh Thng t s
5

36/2009/TT-BCT ngy 14/12/2009 v ban hnh quy ch i l kinh doanh xng du (Thng t 36) phi hp vi Ngh nh s 84/2009/N-CP ca Chnh ph ngy 15/10/2009 v kinh doanh xng du (Ngh nh 84), cng c hiu lc vo ngy 15/12/2009, bi b cc quy nh ca Ngh nh 55. Hai vn bn ny quy nh kh cht ch v iu kin kinh doanh xut khu, nhp khu; sn xut; kinh doanh phn phi xng du; kinh doanh dch v xng du v khng my khc bit so vi Ngh nh 55. V mt h thng kinh doanh, thng nhn u mi s trc tip thit lp h thng i l bn l hoc thit lp thng qua tng i l. ng thi, tng i l ch c bn xng du di hnh thc i l cho cc thng nhn l i l thuc h thng phn phi ca mnh v ch c k hp ng lm i l bn l xng du cho mt thng nhn u mi. Trong trng hp tng i l mun k hp ng lm tng i l cho thng nhn u mi khc th phi thanh l hp ng i l vi thng nhn u mi hin ti. Bn cnh , yu t phi th trng trong vic ch c quan nh nc quyt nh gi bn xng du m doanh nghip trnh ln c loi b khi thng nhn u mi c ton quyn quyt nh gi bn cho i l v gi bn l p dng ti ca hng bn l thuc h thng phn phi ca mnh.

II. NH NC V VAI TR N NH TH TRNG XNG DU VIT NAM GIAI ON 2008 2010 2.1. Din bin chnh ca th trng xng du Vit Nam giai on 2008-2010 Giai on t nm 2008 n nm 2010 tuy rt ngn nhng bc l nhiu nht bt cp ca c ch iu hnh gi xng du. Cng trong giai on ny, th trng xng du Vit Nam c din bin kh phc tp v gy nh hng ln n i sng ca ngi tiu dng. C th, th trng xng du Vit Nam trong nm ti chnh 2008 chng kin ti 12 ln thay i gi xng du. ng ch l ngy 21/7/2008, gi 1 lt xng A92 chm mc k lc 19.000 ng, sau gi xng mi dn h nhit v gim mnh nhng thng cui nm. Gii thch v quyt nh tng gi xng ln hn 31% ( so vi mc gi 14.500 ng/ lt xng thi im trc ) , B Ti chnh cho rng iu ny s h tr cho cc nh nhp khu du quc doanh hin ang phi ng u vi gi du cao trn th gii ( gi du th thi im nay khong 130 la/ thng ). ng thi gp phn chng gian ln thng mi v gim bt mt phn b l cho ngn sch nh nc, gim bao cp mt phn. Ngy 23/02/2008 21/7/2008 14/8/2008 27/08/2008 18/09/2008 17/10/2008 18/10/2008 31/10/2008 8/11/2008 15/11/2008 02/12/2008 11/12/2008
7

Diesel (/lt)

Mogas 92 (ng/lt) 14000 14500 19.000 18.000 15450 15450 14950 14450 13950 12950 12950 11950 10950 17000 16500 16000 15500 15000 14000 13000 12000 11000

Tuy nhin, cng v cui nm, gi xng du li c nhiu din bin tch cc hn cho ngi tiu dng. T ngy 02/12/2008, gi bn l xng A92 trn th trng cn 12.000 ng/lt. Tng t, xng A95 gim xung cn 12.500 ng/lt. Cc loi du diezel cng c mc gim tng t, du ha gim 500 ng/lt. Vi ln iu chnh ny, gi xng bn l tng ng vi thi im cch y hn hai nm, ngy 9/8/2006, khi gi xng A92 c iu chnh ln mc 12.000 ng/lt. Ln gim gi xng ny din ra trong bi cnh gi du th th gii sut mt thi gian kh di dao ng quanh mc 50 USD/thng. V nu tnh t 21/7/2008 - thi im tng gi xng gn nht - y l ln gi xng trong nc gim ln th 9 lin tip. Nm 2008 cn ghi nhn mt t gim gi k lc cui cng na, khi gi xng A92 c cc doanh nghip u mi gim tip 1.000 ng, xung cn 11.000 ng/lt k t ngy 11/12/2008. Ln gim gi xng ny din ra trong bi cnh gi du th th gii h xung mc rt thp cn 40 USD/thng. Thm ch, ti Singapore, nh cung cp xng du ln nht cho th trng Vit nam, gi xng R92 ch cn 35,21 USD/thng, du diezen 0,25S cn 59,51 USD/thng v du mazt cn 224,52 USD/tn.

Nm 2009, th trng xng du th gii tip tc din bin ht sc phc tp v kh d bo. Th gii tip tc phi ng u vi nhiu kh khn, thch thc t hu qu nng n ca khng hong ti chnh v suy thoi kinh t. i lp vi bi cnh th trng nm 2008, gi xng du nm 2009 c xu hng tng l ch o. Mc d bin iu chnh mi thi
8

im quyt nh tng gi xng du u mc va phi, dao ng t 500 ng n 1000 ng/ lt, nhng ngi tiu dng vn c th cm nhn c s chnh lch qu r rng ca gi nhin liu thi im u v cui nm. iu ny l hin nhin bi s chnh lch ny ln ti hn 45%. Ngy 09/02/2009 19/03/2009 02/04/2009 11/04/2009 08/05/2009 10/06/2009 01/07/2009 09/08/2009 30/08/2009 01/10/2009 24/10/2009 20/11/2009 15/12/2009 Diesel (/lt) 10450 9.950 9.950 9.950 10.450 11.450 12.050 12.050 13.050 12.750 13.250 14.250 14.550 Mogas 92 (ng/lt) 11000 11000 11.500 12.000 12.500 13.500 14.200 14.700 15.700 15.200 15.500 16.300 15.950

Nhn vo bng thng k trn, chng ta c th thy r khong thi gian t thng 4 n thng 11/2009, sau 7 thng tri qua, gi xng du c ti 9 ln iu chnh, trong ch c 1 ln gim gi cn li c ti 8 ln tng gi. C th ni: Mt hng xng du trong nm 2009 phi chu qu nhiu bin ng v gi c. Ngy 11/4/2009 c nh du l ngy bt u cho "chui s kin" tng gi xng bn l trong nc c thc hin... lin tc. Biu gi xng, du iu chnh nm 2009

Bt u t ngy 11/4, gi cc loi xng v du ho tng ng lot 500 ng/lt; tng ng vi mc 11.500 ng/lt xng tng ln thnh 12.000 ng/lt i vi xng A92 v t 11.000 ng/lt tng ln thnh 11.500 ng/lt i vi du ho. Cha y mt thng sau, ngy 8/5/2009, cc DN tip tc tng gi i vi tt c cc mt hng xng du vi mc tng tng ng t 500 ng - 550 ng/lt. Theo , xng A92 c gi bn mi l 12.500 ng/lt. Du ho l 12.000 ng/lt; diesel 0,05S c gi mi l 10.500 ng/lt v madt 3S l 9.100 ng/kg. Cng ch 1 thng sau , ngy 10/6 gi cc mt hng xng du c ng lot tng 1.000 ng/lt (kg). Mc tng ny y gi bn xng A92 ln 13.500 ng/lt; du ho l 13.000 ng/lt; diesel l 11.500 ng/lt, v madt l 10.100 ng/kg. 20 ngy sau tc l ngy 1.7, gi mt hng xng li tng thm 700 ng/lt, diesel tng 600 ng/lt, du ho tng 650 ng/lt v madut tng 500 ng/lt. n ngy 9.8, mt hng xng tip tc tng thm 500 ng/lt; madut tng thm 1.000 ng/lt v ch c du ho gim 500 ng/lt. Cng ch 20 ngy sau, ngy 30/8, Lin B Ti chnh - Cng thng mt ln na cho php DN tng gi bn l xng v diesel vi mc tng 1.000 ng/lt; du ho tng 850 ng/lt v madt tng 300 ng/kg. Lc ny, xng A92 c gi 15.700 ng/lt.
10

Ln gim gi duy nht c cc DN thc hin t ngy 1/10. Tuy nhin, mc gim i vi xng v du ho ch l 500 ng/lt; diesel gim 300 ng/lt. Sau ln ny, ngy 24/10 v ngy 20/11 va qua, mt hng xng tng 2 ln. Theo , xng A92 tng 1.100 ng/lt; diesel tng thm 1.500 ng/lt; du ho tng 1.700 ng/lt v madut tng 800 ng/lt. Nh vy ch t thng 4/2009 n nay, sau 7 thng th gi xng A92 tng t 11.500 ng ln thnh 16.300 ng/lt. Cc mt hng diesel, du ho v madut cng tng cao hn 4.000 ng/lt. iu ng ni l trong khon tin tng m ngi tiu dng phi gnh chu th thc cht li khng phi l chi ph thc t vo gi; m li bao gm c cc khon tin "chia s" gnh nng i vi Nh nc v doanh nghip. Ngoi vic b l cho cc doanh nghip, vic tng gi lin tip trong nm 2009 cn phn nh sc p ca th trng xng du th gii tng tr li. Nhng tc ng khin gi xng du leo thang nm 2009: 1. Khng hong kinh t gy ra s gim gi ca ng USD v do nh hng ln ti gi du ca th gii. S phc hi dn dn ca ng la M vo thng 10/2009 gip y gi du ln cao. ng la ly li v th ca n trn th trng khin cho tnh hnh m bo ngoi t cho nhp khu xng du cng gp nhiu kh khn, vi chnh lch kh cao gia t gi th trng lin ngn hng v t gi giao dch thc t nh hng n kh nng huy ng ngoi t ca cc ngn hng thng mi, khng ngun cung
2. D bo thi tit ti M gi lnh bt thng do vy khin nhu cu s dng cc loi

nhin liu ny tng vt (khong 6,7%). Gi du th c giao dch mc 78,47 USD/thng trn sn hng ho New York.

11

3. Mc d nhu cu ca ngi dn tng cao nhng d bo OPEC khng thay i sn

lng. S liu ca b Nng lng M cho bit, d tr du chng ct, bao gm du si v du diesel ca nc ny gim 1,8% xung 161,3 triu thng trong cui thng 12 v d tr du th cng gim xung cn 327,5 triu thng. Trc v trong nm 2009, c ch b l cho gi xng du m Nh nc ta p dng bc l s bt cng bng v rt phc tp, nh hng nhiu n cuc sng v thi quen tiu dng ca nhn dn. Do , mt yu cu t ra l th trng xng du cn c vn hnh theo c ch th trng. V vy, ngy 15/10/2009, Chnh ph ban hnh Ngh nh 84/2009/N-CP. Vi Ngh nh ny, vic kinh doanh xng, du c vn hnh theo c ch mi, doanh nghip c quyn quyt nh gi bn l khi gi xng, du thnh phm th trng th gii c bin ng, l c s cc thng nhn u mi vn hnh gi bn xng du theo c ch th trng, c s qun l ca nh nc. y l bc chuyn mnh lm thay i v cht ca hot ng qun l kinh doanh xng du v nm 2010, c xem l mt c hi i vi ngnh Xng du v y l nm u tin Ngh nh 84 thc s c i vo cuc sng. Ngy Diesel (/lt)
12

Mogas 92 (ng/lt)

14/01/2010 21/02/2010 03/03/2010 27/05/2010 08/06/2010 09/08/2010

14.850 14.850 14.550 14.550 14.350 14.700

16.400 16.990 16.990 16.490 15.990 16.400

Theo ch o ca Th tng Chnh ph, B Cng Thng gi bo co Th tng vic kim tra lm r v tnh hnh kinh doanh xng du nhng thng u nm 2010 v nh gi thc hin Ngh nh 84/2009/N-CP (Ngh nh 84) v kinh doanh xng du theo c ch mi. Theo kim tra ca T gim st gi xng du v tn sut iu chnh trong 5 thng (t thng 10/2009 n ht thng 2/2010) nh sau: Trc ngy 15/12/2009: c 2 ln iu chnh, mi ln cch nhau ti thiu 20 ngy, ng theo quy nh ca Ngh nh 55/2007/N-CP (thi im ny Ngh nh 55 cn hiu lc). Sau ngy 15/12/2009 n ht thng 2/2020, mt hng xng iu chnh 3 ln (1 ln gim, 2 ln tng); du diezel v mazut 3 ln tng; du ha 1 ln tng. Khong cch iu chnh u trn 30 ngy, trong khi Ngh nh 84 cho php iu chnh trong vng 10 ngy. So snh vi s ln iu chnh gi bn xng du trong nm 2008 l 15 ln (tn sut 1,25 ln/thng) v 9 thng u nm 2009 l 13 ln (1,44 ln/thng), B Cng Thng nh gi tn sut iu chnh gi trong thi gian qua l bnh thng, ch 1 ln/thng. Thm ch, gi xng cn c gi n nh mc 16.400 ng/ lt n u nm 2011. nh gi v mc iu chnh gi xng du, B Cng Thng cho bit: mc iu chnh gi mi ln khng ln nh nhng nm 2008 v u nm 2009, nht l t khi thc hin theo Ngh nh 84. T l thc t iu chnh u trong phm vi cho php quy nh ca Ngh nh 84. V d i vi mt hng xng, trc y mc iu chnh mi ln thng thp nht l 500 ng/lt v cao nht ln ti 4.500 ng/lt. Nhng k t khi thc hin Ngh nh 84, doanh nghip ch iu chnh mc rt thp, t 450 n 590 ng/lt.
13

Biu gi xng, du iu chnh nm 2010

R rng, s bin ng mnh ca gi xng du v ngn hn c th dn n nhng tc ng tiu cc ti nn kinh t nh xo trn tm l, sc p tng gi, gy sc trn th trng chng khon, bt li trong khu vc kinh doanh... Xng du ng vai tr l nhin liu khng th thiu c trong i sng ca ngi dn. C th thy r, vic tng gi xng du hm cha nhiu yu t tiu cc trc mt l xo trn v tm l tiu dng. Nhng bin ng trong gi xng du ch yu xut pht t nguyn nhn thiu ht ngun cung nhp khu. Tuy nhin, giai on 2008-2010, vic tng gi xng du ban u li xut pht t c quyn trong xng du vi 65% th phn xng du ca c nc cho Petrolimex nm gi. C th do tm l lo s thiu ht xng du hoc nhm mc tiu tng li nhun trong tng lai m cc doanh nghip cung cp hn ch cung ng xng du nh mt hnh thc u c tch tr. Kt qu l chnh ngi tiu dng trc tip chu thit thi do mc gi tng v l.

M Cc nhm hng v dch v

14

Quyn (%)

C 01 011 012 013 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11

Tng chi cho tiu dng cui cng I. Hng n v dch v n ung 1. Lng thc 2. Thc phm 3. n ung ngoi gia nh II. ung v thuc l III. May mc, m nn, giy dp IV. Nh , in, nc, cht t v vt liu xy dng V. Thit b v dng gia nh VI. Thuc v dch v y t VII. Giao thng VIII. Bu chnh vin thng IX. Gio dc X. Vn ho, gii tr v du lch XI. Hng ho v dch v khc

100,00 39,93 8,18 24,35 7,40 4,03 7,28 10,01 8,65 5,61 8,87 2,73 5,72 3,83 3,34

Bng 1: Thnh phn hng ha chim t trng trong tnh ton CPI 2010 (ngun Tng cc Thng k)

Bng 1 cho thy cu trc r hng ha tnh CPI hin nay, mt hng xng du nm trong mc 04. Theo c lng s b ca B Ti chnh th quyn s cho xng du chim khong 20% trong mc ny, ngha l xng du c quyn s 2% trong tng th gi hng tnh CPI. Nh vy, mc tng 25% ca gi xng du trong giai on hin nay c nh hng trc tip n CPI khong 0,5%. iu c ngha l vic tng gi xng du lm gim sc mua ca x hi trong ngn hn. Con s 0,5% v mc tng ca ch s CPI ch ni ln tc ng trc tip v tc thi ca vic tng gi xng du n ch s CPI m cha ni n nhng tc ng dy chuyn sau . L mt hng ha u vo quan trng ca cc ngnh sn xut, tng gi xng du c nhng nh hng nht nh n vic tng chi ph ca cc doanh nghip v nn kinh t. Theo , gi cc mt hng s tng do nh hng dy chuyn l mt kh nng c th d on c. Mc
15

tng ca ch s CPI thc t s khng ch l 0,5% m c th cao hn. Theo cng b ca Tng cc Thng k, thay i trong ch s CPI ca thng 3/2011 t ti 1,05%. iu ny cho thy, nh hng bin ng xng du khng ch tc ng n ngi tiu dng trc tip m c nhng h gia nh khng h s dng xng du cng b nh hng t vic tng mc gi chung.

Hnh : M hnh Tng cung Tng cu (AD-AS) truyn thng

Ngoi nh hng trong tiu dng, qu trnh sn xut kinh doanh ng nhin gp nhiu bt cp khi doanh nghip b ng trong vic tnh ton chi ph u vo v kh khn khi nng gi sn phm u ra. Vn ti l mt trong nhng ngnh kinh t chu tc ng ln nht khi c s thay i gi xng du. Ngnh vn ti tiu th trc tip xng du, chi ph xng du tng s dn n cc ph vn ti tng. i vi i sng, ph vn ti tng c th gim nhu cu i li khng cn thit ca ngi dn. Tuy nhin, i vi nn kinh t th ph vn ti tng khin qu trnh lu thng v trao i hng ha gp nhiu bt li. Trong lnh vc sn xut kinh doanh, nu gi xng du tng bt ng v tng qu cao s nh hng nhanh chng n mc gi chung do cc doanh nghip khng cn cch no khc ngoi tng gi bn ca sn phm cn bng hot ng kinh doanh. Vic tng mc gi chung gy ra p lc tng lng cho nh sn xut bi l tm l lo s lm pht ca ngi lao ng d dng xy ra. Mi lo ngi ca
16

nh sn xut khng ch l u vo nguyn liu na m cn l chi ph nhn cng, chi ph vn ti v th trng tiu th. Nh vy, da trn ch s gi tiu dng CPI v s cung cu xng du, tc ng tiu cc ca vic tng gi xng du l nh hng n kh nng tiu th, sc mua ca x hi, nh hng n qu trnh sn xut, v thm ch l lm pht nu bin ng gi qu mnh v khng d bo trc. Trong trng hp , vai tr can thip ca nh nc trong vic bnh n gi l c bit quan trng. 2.2 Cc chnh sch ca Nh nc i vi mt hng xng du giai on 2008 2010 2.2.1 Qy bnh n gi Nh trn phn tch, din bin gi du trn th gii ni chung v ti Vit Nam ni ring giai on c nhiu bin ng ht sc phc tp do tnh trng khan him ngun cung xng du trn th gii trong khi nhu cu li khng ngng gia tng. Ngay t u nhng nm 2000, bin ng gi xng du th gii c nhng thay i cn bn, mt bng gi mi hnh thnh v lin tip b ph v xc lp mt bng mi trong cc nm tip theo. Do tip tc chnh sch b gi cho ngi tiu dng thng qua doanh nghip nhp khu khi c gng gi mc gi ni a mc thp nn s tin ngn sch b gi ngy cng gia tng, t 1000 t (nm 2000) ln n 22 nghn t ng nm 2008; loi tr yu t trt gi th y cng l mt tc t tng qu cao. Nh nc khng th tip tc b l cho xng du trong nc do ngoi vic nhu cu xng du tng cao, mt lng ln xng du trong nc chy sang cc nc lng ging do tnh trng tun xng qua bin gii hng chnh lch gi. Vic b gi xng du qu lu khin cho gi xng du trong nc thot li vi gi xng du th gii, trong khi gi xng du th gii lin tc tng lm ngn sch nh nc b thm ht ng k, dn ti vic khng th tip tc b l cho mt hng xng du, bn cnh cc doanh nghip trong nc cng tr ln tr tr do thiu ng lc pht trin, trong khi vn c Nh nc b l mc d kinh doanh yu km. Ngi dn khng hiu r c c ch vn hnh gi xng du nn c nhng phn ng tiu cc trc nhng bin ng gi xy ra, k c tng hay gim gi, khng to c s ng thun trong x hi, lng tin ngi tiu dng gim st. Trc tnh hnh , B Ti chnh thng qua quyt nh s 79/2008/Q-BTC ngy 16/9/2008 v
17

c ch qun l v iu hnh gi xng du. Theo quyt nh ny, Thng nhn Vit Nam (theo quy nh ca Lut Thng mi) kinh doanh xut khu, nhp khu xng du hoc ch bin xng du ti th trng trong nc (gi tt l doanh nghip kinh doanh xng du u mi) c quy nh gi bn xng du theo c ch gi th trng, trong h thng phn phi thuc mnh qun l. u mi c trch nhim ng k mc gi bn vi Lin B Ti chnh Cng Thng; sau t chc bn hng theo gi ng k, nim yt gi bn ng k cng khai trong ton h thng, bn hng khi lng, ng cht lng cho khch hng v khng c bn cao hn gi nim yt. ng thi phi chp hnh cc bin php bnh n gi theo quy nh ca php lut khi th trng c nhng bin ng bt thng. y l bc ngot trong c ch qun l gi xng du ca Nh nc, a t vic b l xng du sang vic kinh doanh xng du theo c ch th trng, a vic kinh doanh xng du theo mt hng mi. Tuy nhin, vic vn bn c p dng v thc hin n u cn l iu ng phi tranh ci. Vn bn khng i c vo thc t kinh doanh (tr h thng phn phi c thit lp nhng vic kim sot tnh tun th hu nh cha thc hin c). Yu t n nh gi vn c t ln hng u v chnh n lm cho cc c quan qun l Nh nc lng lng khi phi iu hnh t cc mc tiu dng nh mu thun nhau cng mt thi im. Mc d vic kinh doanh xng du theo c ch th trng c chp thun vo cui nm 2008 nhng ti tn nm 2009, quyt nh ny mi thc s i vo thc hin. Nm 2009 l nm ng ghi nh i vi ngnh Xng du Vit Nam, bi ngy 15/10/2009 Chnh ph ban hnh Ngh nh 84/2009/N-CP. Vi Ngh nh ny, ln u tin vic kinh doanh xng du c thc s vn hnh theo c ch th trng, c s qun l ca Nh nc. y c xem l bc chuyn mnh lm thay i v cht ca hot ng qun l kinh doanh xng du. Theo ngh nh, Thng nhn u mi c ngha v trch lp Qu bnh n gi tham gia bnh n gi, Qu bnh n gi c lp ti doanh nghip, c hch ton ring v ch s dng vo mc ch bnh n gi. iu 27 ngh nh 84/2009/N-CP quy nh r vic kinh doanh xng du theo c ch th trng c iu tit v qun l ca Nh nc: thng nhn u mi c quyn quyt nh gi bn bun; vic iu chnh gi bn l xng du c thc hin theo nguyn tc, trnh t quy nh ti iu ny; c trch nhim tham gia bnh n
18

gi theo quy nh ca php lut hin hnh v c b p li nhng chi ph hp l khi tham gia bnh n gi; thi gian gia hai ln iu chnh gi lin tip ti thiu l mi ngy dng lch i vi trng hp tng gi, ti a l mi ngy dng lch i vi trng hp gim gi; khi iu chnh gi bn l xng du, thng nhn u mi ng thi phi gi quyt nh gi v phng n gi ca mnh n cc c quan nh nc c thm quyn. Trng hp cc yu t cu thnh gi xng du c s bin ng lm cho trong phm vi nht nh ( iu chnh gim 12% hoc iu chnh tng 7%), c quan u mi c quyn tng gim gi xng du theo gi th trng, nu iu chnh mc cao hn th c th s dng qu bnh n b p chi ph. C ch kinh doanh xng du chuyn sang vn hnh theo c ch th trng c s qun l ca Nh nc l mt bc chuyn quan trng trong lnh vc kinh doanh xng du. Tuy nhin, giai on u, cc thng tin ra x hi khng y v vn vn rt nhy cm ny nn c c quan qun l v doanh nghip cn phi chu sc p rt ln t d lun. T na cui thng 2/2008, khi gi xng du th gii bin ng, Th tng giao B Ti chnh xy dng n thnh lp qu bnh n gi xng du, theo nguyn tc ly s li c c khi gi du th gii gim b cho lc tng. Qu c trch lp t tin tr khi mua xng du ca ngi tiu dng v s dng vi mc ch nhm bnh n th trng trong nc khi gi xng du th gii cao v do Cc Ti chnh doanh nghip, Cc Qun l Gi (B Ti chnh) qun l gim st. Sau 6 thng, doanh nghip s hch ton l li; cc khon tin di d t qu s c chuyn thnh li nhun doanh nghip. Qu bnh n gi xng du s c s dng gim tn sut v bin iu chnh gi so vi bin ng thc t ca gi th gii din ra hng ngy. iu c ngha rng khi gi xng du trn th gii thay i, ngi tiu dng s cha phi chu ngay mc gi mi , khon chnh lch gia gi trong nc v gi th gii tm thi s c b p bng qu bnh n gi. Ngi tiu dng s c hng mc gi bnh qun ca th gii tnh trn chu k mt nm, kt qu l gi xng du trong nc vn c th bm st vi gi xng du trn th gii v trnh cho th trng trong nc nhng c sc v gi, Nh nc khng phi b l cho doanh nghip, m bo th trng i theo ng hng. Tuy nhin kh khn ban u t ra l ngun kinh ph thnh lp qu bnh n cha c.V th trc ht, qu bnh n gi xng du s c hnh thnh trn c s
19

trch mt khon trc thu thu nhp doanh nghip t gi bn xng du. Theo thng t s 159/2009/TT-BTC, khi gi xng du thnh phm trn th trng th gii tng lm gi vn bn l c s tnh theo quy nh ti Thng t ny tng cao hn gi bn trong nc hin hnh ca tng loi xng du n 500 ng/lt (kg), cc doanh nghip gi n nh gi bn ph hp vi thi gian quy nh ca Nh nc v bo m mc d tr lu thng xng du ti thiu. Khon chnh lch l pht sinh do phi gi n nh gi bn so vi gi vn bn l c s c b p t Qu bnh n gi. Trng hp Qu bnh n gi s dng ht, khng cn s d hoc Qu bnh n gi cha ngun lc ti chnh bnh n gi, khi gi xng du thnh phm trn th trng th gii bin ng tng cao, tng t bin lm cho gi vn bn l c s ca doanh nghip tnh theo quy nh ti Thng t ny tng cao hn gi bn trong nc hin hnh; doanh nghip c quyn iu chnh gi bn sau khi thc hin ch ng k gi theo quy nh hin hnh iu chnh gi ph hp vi s bin ng ca gi vn xng du thnh phm trn th trng. K t khi c thnh lp nm 2009, sau mt nm i vo hot ng, Qu bnh n gi xng du gy ra nhiu kin tri chiu. Quyt ton khng minh bch v khng r rng to k h cho cc doanh nghip s dng qu vo mc ch ring, gy tht thot cho Nh nc v bt bnh trong d lun. Liu vic kinh doanh ca cc doanh nghip l li hay l khng th ch nghe theo cc bo co ti chnh m cn kim ton vo cuc. V vic cc doanh nghip hin ang ly ngun ngn sch trong qu b p thua l v vic lm bt hp l. Vic trch lp qu cha gii quyt bnh n gi nhng li tc ng to li th cho cc doanh nghip c iu kin thun li tch t mt s vn t qu ny gim vn vay v t li to ra li th cnh tranh gi dn n c quyn - tiu dit cnh tranh trong kinh doanh xng du. Hu qu l trong khi ngi dn phi trch np vo qu bnh n xng du t 300500 ng cho mi lt xng nhng khng h c hng quyn li chnh ng t vic lm ny. S dng qu bnh n sai mc ch ban u, doanh nghip vn ku l, ngn sch qu th ngy cng gim ang gy kh khn v p lc cho cc cp qun l. Trong iu kin kinh t th trng, qu bnh n l ra phi c trch t li nhun ca doanh nghip, khng c php ly tin ca ngi dn trch vo qu bnh n gi xng doanh nghip s dng qu b p cho doanh nghip vi l do gi gi. iu ny khng h c th gii chp nhn
20

nhng v ang din ra ti Vit Nam. Thc t ny phn nh mc d c quyt nh v vic vn ng th trng xng du theo c ch th trng ngay t cui nm 2008 th cho ti nay, ngh nh vn cha c thc hin ng hng. 2.2.2 Thu nhp khu xng du S bt n trong tnh hnh chnh tr Trung ng v nguy c chin tranh vng vnh vo cui nm 2007 lm ngun cung xng du trn th gii khng n nh, gi c tng cao. Mc d s dng ngn sch trong qu bnh n gi b p cho khon l t vic bn xng du trong nc vi gi thp hn trn th trng th gii, cc doanh nghip vn tip tc gnh chu thua l. Vo thi im thng 11/2010, mc d s dng ti 1200 ng t qu bnh n gi, nhng theo B ti chnh, mt hng xng du vn phi chu khon l 700 ng cho mi lt. kp thi i ph vi nhng bin ng tht thng ca th trng du m v phc v p ng ngun cung trong nc, trnh xy ra tnh trng khan him cung cho th trng trong nc cng nh gim p lc cho cc doanh nghip kinh doanh xng du, Nh nc c nhng bin php h tr, trong c th k n vic iu chnh thu nhp khu xng du vo tng thi im. Khong u nm 2008, sau mt thi gian duy tr mc cao, v sau giai on tng gi lin tc, thit lp mc cao k lc 147 USD/thng vo ngy 11/7/2008 th ngay sau gi du ri vo giai on tt dc mnh, xung cn 34,64 USD/thng vo u thng 12/2008, gim ti 76,5% so vi mc nh (Ngun: tinkinhte.com). Ngay lp tc, B ti chnh bn bc i n thng nht iu chnh tng thu nhp khu i vi mt hng ny. C th, theo quyt nh s 76/2008/Q-BTC ban hnh ngy 11/9/2008, B Ti chnh ban hnh quyt nh v vic iu chnh thu sut nhp khu xng du vi cc mt hng trong nhm 2710 trong Biu thu xut nhp khu u i vi mc thu t 0% ti 20% cho cc sn phm du v ch phm t du. Sau , do bin ng gim gi trn th trng th gii, B Ti chnh tip tc ra Quyt nh s 99/2008/Q-BTC k ngy 7/11 iu chnh tng mc thu sut thu nhp khu u i i vi mt s mt hng thuc nhm 2710 ti biu thu nhp khu u i, a thu nhp khu xng du ln mc ph bin 15%, trong thu nhp khu mt hng xng tng ln 20%, du ha ln 20%, diesel ln 15%, mazut ln 20%.
21

Sau mt thi gian, gi xng du trn th gii bt u n nh tr li ngng 40USD/ thng vo u nm 2009 v theo tng tr li. Vic p dng mc thu sut c nhanh chng tr nn khng ph hp, gy p lc vi cc cng ty xng du bi h phi chu mc thu vo thi im m gi du trn th gii tt xung mc thp nht trong nhiu nm tr li trong khi thc t gi du li ang nhch dn ln. Thng t s 15/2009/TT-BTC ngy 22/01/2009 ca B Ti chnh quy nh t ngy 24/1/2009, cc mt hng xng, du s ng lot p dng thu sut mi 35%, thay cho mc 40% hin hnh v iu chnh gim ln hai lin tip xung mc 25% vo 10/2/2009. y c coi l ng thi h tr cho cc nh nhp khu trong bi cnh gi du th gii ang c xu hng nhch dn ln. Trong nhiu tun, gi du quc t xoay quanh ngng 40-45 USD/thng. Gim thu gip doanh nghip c c hi gim gi bn trong nc, ko theo s gim gi ca hng lot cc mt hng khc v xng du vn l nguyn liu u vo ca nhiu ngnh sn xut. Trong vng cha y mt thng, xng du c t iu chnh gim thu ln th ba t ngy 23/2/2009, mc thu nhp khu cc loi xng ng c c hoc khng pha ch, loi cao cp v thng dng, xng my bay, tetrapropylen, dung mi trng iu chnh t 25% xung cn 20%. y c coi l s h tr tch cc n t pha Nh nc gip cc doanh nghip kinh doanh xng u mi. t gim thu ny da trn c s gi du trn th gii ang n nh. Tuy nhin, tri vi k vng ca ngi dn, gi xng du trong nc cha th gim ngay v mc gim thu ny mi to iu kin cho doanh nghip b p c chi ph, cha c th h nhit gi xng du trong nc. Trong nm ti chnh tip theo, xng du nhp khu cng tri qua nhng t gim thu lin tip. Thng t s 59/2010/TT-BTC c B Tai chinh ban hanh, t ngay 21/4, xng du c ap dung mc thu nhp khu mi i vi cac t khai hai quan. Cu th, mt hng xng se co mc thu nhp khu mi la 17%, thay cho mc 20% trc o, du diezel p dng thu 10%, thay cho mc 15% hin hnh. Vo cui nm 2010, mc thu nhp khu xng du li c iu chnh gim su xung mc 12%, gim 5% so vi bng thu sut c, du diesel c p dng mc 5% thay v 10%. Qua cc s liu trn, mt iu d nhn thy rng, thu nhp khu xng du bin ng ngc chiu vi gi du trn th gii. Khi xng du trn th gii bc vo giai on m m cui nm 2008, gi du giao dch th gii mc thp nht trong nhiu nm tr li,
22

cc doanh nghip kinh doanh u mi bt u ha vn v kinh doanh c li khong 3%4%, thu nhp khu c iu chnh tng b p tn tht Nh nc trong t b l xng du trc . Ngc li, sau t gim gi su ny, gi du trn th gii bt u hi phc v tng tr li. Vic tng gi trong nc khng th tin hnh trong mt sm mt chiu bi nhng nh hng ca vic tng gi xng du trong nc ti cc ngnh snh xut khc l rt ln. gip cc doanh nghip trong nc bnh n c gi xng du, B ti chnh lin tip a ra cc thng t hng dn iu chnh mc thu cho mt hng thuc nhm 2710 biu thu nhp khu u i. Mc thu nhp khu t ngng 40% (2008) gim xung mc 12% (2010) lm gim i sc p m cc doanh nghip kinh doanh u mi ang i mt, h tr kh khn cho cc doanh nghip v gim sc p tng gi trong nc. Theo s liu ca B ti chnh v cc tp on bn l xng du, di tc ng ca vic gi xng du th gii nhp khu lin tc tng cao cng nh hng ca vic iu chnh t gi VND/USD ca ngn hng nh nc ko theo mc l ca cc doanh nghip xng du hin rt ln. Tuy nhin vi mc tiu chng lm pht v km hm s gia tng khng ngng ca ch s tiu dng bnh qun CPI, vic tng gi xng du l bt kh thi. Trong khi qu bnh n xng du c s dng ht, B ti chnh ch trng gim thu nhp khu xng du l quyt nh lm hi lng cc doanh nghip, chia s kh khn v gim gi bn l xng du. C th ni, giai on ny tuy rt ngn nhng bc l nhiu nht nhng bt cp ca c ch iu hnh gi v thu xng du. Vic tip tc can thip gi v p dng mt c ch iu hnh trong iu kin gi xng du th gii bin ng rt nhanh chng theo hai xu hng ngc nhau dn n mt nghch l l: trong thi k gi th gii gim su, Nh nc vn phi b mt s tin b gi tng ng, thm ch cao hn so vi giai on gi th gii tng nh im; phn khc s tin b gi cho tng giai on trong nm 2008 c th thy r nhn nh ny (khong 12 ngn t /11 ngn t). Khi qut li, t khi cng b chm dt b gi n nay, doanh nghip vn khng c thc quyn v xc nh gi bn nh cc vn bn quy nh; Nh nc khng c bin php kim sot cc doanh nghip kt cu gi bn xng hnh thnh ngun tr n ngn sch, to ra s mp m v gi bn, doanh nghip khng bnh ng trong cnh tranh; cc vn bn mi tip tc ra i song cng khng i vo thc t (barem thu nhp khu, qu bnh n gi); c
23

ch ng k gi ko di mang nng tnh xin cho (ph duyt), cc c quan truyn thng khai thc v a ra thng tin v tng gim gi rt sm, khng nhng khng c tnh nh hng d lun m to ra p lc nng n cho c doanh nghip v c quan qun l, ngun lc t doanh nghip u mi chuyn qua i l rt kh kim sot s minh bch v ng n ca cc nhu cu trc thi im tng gi. Trm trng hn l x hi khng tha nhn hot ng kinh doanh xng du l phi c li (d rt thp) nh tt c cc hot ng kinh doanh khc, trong khi d dng chp nhn thng tin v hot ng ngn hng c th li hng ngn t ng trong 6 thng 2009.

24

III. MT S PHNG HNG V NHNG GII PHP CH YU NHM PHT TRIN TH TRNG XNG DU VIT NAM 3.1: Chnh sch thu xng du nhp khu Chnh sch thu l cng c ht sc quan trng hng dn v iu tit c cu sn xut, phn phi hp l thu nhp quc dn, m bo hi ho li ch ca nh nc, li ch ca doanh nghip v li ch ca cc tng lp nhn dn. Chnh sch thu, c bit l thu hng ho xut nhp khu c lin quan trc tip n s hnh thnh v vn ng ca gi c th trng. Tuy nhin chnh sch thu thng c quy nh n nh trong mt thi gian, trong khi gi c hng ho thng xuyn bin ng ph thuc vo quan h cung cu. Mt hng xng du nhp khu cng vy. Do nhu cu v xng du th gii tng mnh trong nhng nm gn y, trong khi ngun cung li c hn t dn n nhng xo trn v gi c trn th trng ny. ng trc tnh hnh ny, nh nc nn p dng c ch thu linh hot i vi mt hng nhy cm ny. y l mt hng chu rt nhiu sc p ca gi th gii. Quy nh v hiu lc cng bo ca cc vn bn giy t nh hin nay khng ph hp vi mt hng xng du. Trong mt thng di s bin ng lin tc ca gi xng du nh nc c th phi iu chnh t 2 - 3 ln thu, nu ch ngy c hiu lc th gi th gii bin ng theo chiu ngc li. Chnh v vy, nh nc nn xy dng mt c ch thu linh hot - mc thu s t ng ln xung khi c s bin ng v gi xng du trn th trng th gii. Mc thu ny s c tnh bng chnh lch gia gi CIF nhp khu v gi ngng (k c chi ph vn chuyn hng ho). Khi gi xng du trn th trng th gii tng cao, mc thu linh hot s t ng gim xung m bo li ch ca doanh nghip v ngi tiu dng; ngc li khi gi xng du trn th trng th gii xung thp, mc thu ny s tng ln nhm m bo ngun thu thu cho ngn sch nh nc. 3.2: Cc chnh sch v qu bnh n gi v iu chnh gi bn l trong iu kin hi nhp kinh t quc t Bn cnh chnh sch v thu, cc chnh sch v qu bnh n cng nh iu chnh gi bn l cng cn mt s thay i ph hp vi iu kin hi nhp cng nh tnh hnh bin
25

ng ca gi xng du trn th trng th gii. Vic b l cho mt hng xng du nhp khu, mc d gp phn n nh mc gi xng du nhp khu trong thi gian qua, song nh nc khng th b l bng ngn sch mi c. Th nht l do ngn sch c hn. Hn na khi Vit Nam gia nhp vo cc t chc quc t, vic b l s phi chm dt. Cc doanh nghip Vit Nam quen vi s gip ca nh nc, liu khi khng cn c tr gip li c thm c s cnh tranh ca cc cng ty nc ngoi th kh c th tn ti. Vic quy nh gi bn l th qu cng nhc, c mt khong cch ln gia gi trong nc v gi nc ngoi. Do vy, nh nc nn ni dn mc gi gi xng du trong nc tim cn din bin th trng th gii, ng thi gp phn ngn nga tnh trng bun lu xng du do s chnh lch gi gy ra. C th hn nh nc nn xy dng mt c ch va n nh gi xng du nhp khu va khng b l trong nh nc, doanh nghip v ngi tiu dng cng chia s trch nhim. Ngn sch nh nc vn b l cho mt hng xng du nhp khu bng doanh thu ca du th xut khu khi mc gi bin ng tng song s tin b l nn gim dn. Chnh ph cng nn yu cu cc doanh nghip phi r sot li cc chi ph u vo ca sn xut, tm mi bin php gim chi ph, h gi thnh sn phm ti thiu mc 510% (trong c c chi ph xng du), khng v vic iu chnh gi xng du m cng dn ti chi ph, y gi ln. Cc doanh nghip kinh doanh xng du cng phi gnh chu mt phn. Gi bn xng du mi d kin s tc ng trc tip n gi thnh mt s sn phm vi mc t 0,06% n 8,38%. i vi c nhn i xe my, d kin mi thng phi chi thm t 7500 - 10000 ng. 3.3: Theo di cht ch v c nhng d bo thng xuyn v s bin ng gi c mt hng xng du c iu chnh hp l Nh nc nn xy dng mt c quan chuyn theo di nhng bin ng v gi du, nguyn nhn ca nhng bin ng, d bo v mc tng gi hay gim gi du kp thi cho cc doanh nghip c nhng iu chnh v gi. C quan c th thuc Cc xc tin thng mi, chuyn theo di nhng bin ng trn th trng du m th gii sau s thng bo ngay cho cc B ngnh lin quan v cc doanh nghip v cc bin ng ny nh nc v cc doanh nghip c quyt nh x l kp thi v mc gi bn. 3.4: n nh gi c ca nhng mt hng khc
26

 chng tc ng dy chuyn do vic tng gi xng du n cc hng ho, dch v khc nh nc cn c nhng chnh sch gi n nh gi nhng mt hng khc c bit l in, than, xi mng. Nh nc cn ch o v yu cu cc doanh nghip sn xut phi c bin php tit kim trong s dng xng du gim chi ph sn xut, trc ht l gim chi ph nhin liu trong sn xut nhm khc phc nh hng ca vic tng gi xng du n gi thnh sn phm, c gng gi n nh gi bn sn phm. chng tc ng dy chuyn do vic tng gi xng du n cc hng ho khc, nh nc cn a ra php lnh ch o phi gi n nh gi bn in, gi than, gi xi mng nh hin nay. Mc d, gi xng du tng nhng khng c tng gi bn in, than, xi mng. iu ny rt cn thit, nhng cng kh thi v theo tnh ton tc ng ca tng gi xng du s lm gim li nhun hin nay ca cc doanh nghip sn xut 3 sn phm ny. Nh vy, ng thi vi vic qun l gi xng du theo mc gi th trng, nh nc ng thi phi qun l mc gi cc mt hng khc bng php lnh trnh xy ra tnh trng tng gi dy chuyn, dn n lm pht v nh hng ngi tiu dng. 3.5: Tng cng kim tra, kim sot khng xy ra tnh trng li dng vic tng gi xng du nng gi cc loi hng ho khc, hay tnh trng bun lu qua bin gii Cn c mt s phi hp gia cc B ngnh, u ban nhn dn cc tnh trong vic kim tra, pht hin v x l cc hin tng li dng tnh hnh u c gm hng trc li; gim st cht lung xng du bo m cn o ng s lng, bn ng chng loi v gi quy nh, ng thi tng cng kim tra, x l vic bun lu xng du qua bin gii, x l vic ti xut xng du. Trng hp pht hin cc doanh nghip sn xut kinh doanh li dng vic tng gi xng du nng gi cc mt hng xng du mt cch bt bnh thng, xm phm li ch ca nh nc, ngi tiu dng, cc c quan chc nng phi tin hnh kim tra cc yu t hnh thnh gi v x l cc vi phm theo quy nh ca Php lnh gi. Mt khc, nhm ngn chn tnh trng bun lu xng, du qua bin gii, gp phn bnh n th trng xng du trong nc, nh nc nn trin khai cc bin php mnh nh chn chnh li h thng i l, cp giy php m cy xng vng bin nhng di s qun l cht
27

ch ca nh nc, tng cng kim sot v ban hnh cc quy nh, ch ti x pht cc hnh vi vi phm.

28