D Politika Analizi ders notu

28.09.2011 1.Hafta

Sayfa 1 / 6

DI POLTKA ANALZ
Dersi veren Do. Dr. Hseyin Emirolu, 1.dersi not eden smail Minig, ikinci dersi not eden Fatih ahin.

D politika dediimiz kavram tanmlamaya alalm. Bir aktr devletin d evresini oluturan unsurlar -U.A ortam- dediimiz bir faktr vardr. Gemiten gnmze yani modern dneme kadar nemli gelimeler yaanmtr. Gemi dnemlerde d politikada etkin olan aktrler imparatorluklard fakat gnmzde yani modern dnemde devletin dnda devlet d aktrler(NGOlar,U.A. rgtler,u.a irketler ve lobicilik faaliyetleri gibi) nemli bir rol stlenmilerdir ve u.a alanda kararlarn alnmasnda etkilidirler. Devletler tm bu unsurlarla(AB,BM,IMF v.b yaplar gibi) bir iliki iindedir ve birbirleriyle karlkl bamllk anlamnda baldrlar. Bu ilikilerin ieriine baktmzda ounlukla siyasi-ekonomik boyutunun da olduunu gryoruz. rnein sadece ekonomik olarak gzken bir durum ieriine baktmzda aslnda siyasi ve askeri ynnn de olduunu gryoruz. Sonu olarak siyasi ve ekonomik unsurlar bir birleriyle sk bir ba iindedir. U.a ilikiler dediimizde devletlerin u.a alanda karlkl yapt tm faaliyetleri(spor, Kltrel ,sanatsal ,ekonomik gibi)kapsamaktadr. Bu faaliyetleri ayr ayr bir analiz birimi olarak ele alabiliriz. rnein bugn sporu bir analiz birimi olarak ele aldmzda sporun aslnda kltrel olarak karlkl etkileimi saladn grmekteyiz. Politika kavram bir devletin iindeki g ilikilerini yanstr. Toplumun snfsal olarak farkllamasyla beraber bu g ilikileri daha ok gnmzde partilerle ifade edilmektedir. Politik taban gemi yzyllara oranla genilemitir. Feodal ve imparatorluk dnemlerinde daha ok politik taban aristokratlardan, din adamlarndan ve asil kesimlerden olumaktayd buda politik tabann dar olduunun gstergesidir. Modern dneme doru bu politik taban genilemeye balam gstergesi ise burjuvazi ve ii snfn ortaya kmas daha sonralar snrlda olsa ortaya kan bireysel zgrlk gibi kavramlarn etkisiyle politik taban genilemitir. Klasik dnem itibaryla baktmzda Politik alan ikiye ayrlmtr. Bu politikalardan biri Dk politika(lowpolitics) dieri ise Yksek politika(highpolitics)dr. D politika, yksek politika kavramnn kapsamna girer ve ok nemli bir alandr. D politika yapclar ok iyi eitilmi, tecrbeli ve en nemlisi dil bilmeleri arttr. Dil kavram d politika yapclarnn zelliklerini belirler. Uluslararas ilikilerde tanmlanmas en zor kavramlardan ulusal kar kavramdr. Mesela Fransz ihtilalinde alnan tm kararlarn Fransada ki btn herkesin karna olduu dile getirilir fakat indirgemeci yaklamla yaklatmzda durumun farkl olduunun farkna varrz. Fransann yapsna baktmzda; aristokratlarn, burjuvazinin ve kyllerin karlarnn farkl olduunun gryoruz. Sonu olarak ihtilalin toplumdaki herkesin karna olduunu dile getirmek yanl olur. Genelleyici yaklama gre Fransz ihtilalinin Fransada ki herkesin faydasna olduu dile getirilir indirgemeci yaklama gre baktmzda duruma ise; karlarn toplumda herkesin karna uymadn gryoruz. Bu duruma benzer baka bir rnek orman aa ilikisidir. rneimize genelleyiciindirgemeci yaklamlarla baktmzda; indirgemeci yaklama gre irdelediimizde orman ayrntlarna girmi olacaz yani aalar greceiz hatta daha da ayrntya girersek aalarn dallarna kadar inebiliriz. sonu olarak btnden paraya doru bir yol izlemi olacaz. Genelleyeci yaklamda ise ayrntlara girilmeden durum zmlenmeye allr. Her iki yaklamda nemli olan denge noktasnn bulunmas yani ne ok genelleme yaplmal nede ok ayrntlara girilmelidir. ndirgemeci yaklamn faydas paralarn temel niteliklerini bire bir tanma imkan ve paralar zerinde karar almay salar.
aynadakiben.org think and learn both globally and locally act sincerly and write unusally!

D Politika Analizi ders notu

28.09.2011 1.Hafta

Sayfa 2 / 6

Gnmzde bilgiler her hangi bir model oluturulmadan ve belli bir sisteme uyarlanmadan verilmektedir. Bilgilerin verili ekli gazetecilik biimindedir. Sonu olarak bilgilerin bir hikaye anlatlyormu biiminde verilmesi bilgilerin bilimsel bir nitelik kazanmasna engellemektedir. Akademik bilgi ise; o gnn artlarna gre sistematik bir hale getirilmesi, analiz dzeyi, analiz birimlerinin seilmesi ve sebep-sonu ilikisi iinde bu bilgiler dzenlenip verilmelidir. mesela Basra krfezinde ki g ilikilerini Morton Kaplann analiz dzeyine gre ele aldmz da sistem kavram n plana kmaktadr. Sistem kavram sayesinde yaplan bu alma tarihi bir alma olmaktan kurtulmutur. Yaplan almalar da teorik tabann oluturulmas iin ilk nce amalar ortaya konulmal sonrasnda bu amalar gerekletirmek iin stratejiler belirlenmeli ve bu strateji uygulamaya koymak iin aralara gerekmektedir. Mesela 15.yy da Bizans imparatorluunun ok iyi bir beyni(diplomasiyi kullanabilme yetenei) olmasna ramen neden ykld? Bizans imparatorluu ok iyi bir beyne sahip olmasna ramen bu beyin ilevlerini yerine getirecek aralar(askeri gc) bulunmamaktayd. Sonu olarak bir devletin iyi bir diplomasinin olmas, iyi bir strateji izleme yetenei olmas ve ayn zamanda paras olmasna ramen bu etmenleri bir araya toplayacak ve harekete geirecek arac(askeri gc) olmamas bu dier etmenleri etkisiz klar. Bazen de aralar olmasna ramen bu arac anlaml klan beyin olmad zaman sonu yine etkisiz olur. Mesela Suudi Arabistan devletin de maddi g var ve bu dorultuda modern silahlar satn almaktadr bu durum da bu lke iin modern bir lkedir desek yanlm oluruz. Modern silahlara sahip olmak nemli bir durumdur fakat bu silahlar kullanabilecek eitimli askerleriniz olmad zaman bu silahlarn varl pek bir anlam ifade edilemez. Suudi Arabistan krfez savanda ald silahlar kullanmas iin Amerika dan paral bu silahlar kullanabilen askerler getirmitir. Sonu olarak tm etmenler bir arada olmadka tek balarna bir anlam ifade etmezler. Bir lkeyi deerlendirirken g parametreleri vardr. Bu parametreler deiken ve deimez olarak ikiye ayrlr. Deiken parametreler; Endstriyel g, insan gc, askeri kapasite, ekonomik g, i siyasi yap, diplomatik yetenek ve eitim gibi parametrelerdir. Deimez parametreler ise; tarihi gemi ve nispeten corafi konumdur. Analiz iin bir konu seildikten sonra hangi dzeyde incelenecei nemlidir. Aktr dzeyinde birey, devlet ve ua rgtler yer alr. Tayyar Ar alt ulusal gruplar eklemitir. Bunlar hkmetler-d rgtler, lobiler, kanaat nderleri ve medyadr. Bunlar iinde medya ok nemlidir. Medya d politika oluturulmas srecinde maniplatif olarak etkili olur. Buna 2003 Irak igali srasnda medyada ortaya koyulan raporlarn ounun yalan olduu, ynlendirme amac tad rnek gsterilebilir. Pasif kamuoyunun ikna edilmesi bakmndan medyann rol vardr bu bakmdan alt ulusal gruplar inceleme alanna dahil edilmitir. Brokratik politika modeli de bu dzeye dahildir. Brokratik politika modeline de Kba krizi srasnda Kanada Genelkurmaynn tatbikat karar rnek verilebilir.

aynadakiben.org

think and learn both globally and locally act sincerly and write unusally!

D Politika Analizi ders notu 2.Ders

28.09.2011 1.Hafta

Sayfa 3 / 6

ncelikle bir inceleme konusunun seilmi olmas gerekir. Bu inceleme konusunda temel sorunsal olarak ifade edilen noktaya younlamak gerekir. Bu bir analiz biriminin seilmesi anlamnda deildir.Analiz biriminin seilmesinden sonra, sz konusu analiz biriminin yani incelenecek olgunun hangi balam ierisinde ele alnaca veya teorik bir temel olmasa da nasl bir ereveye oturtulaca belirlenmelidir. Aslnda her konun bir teorik temeli de vardr. rnek vermek gerekirse in d politikasnda ok tarafllk denildiinde analiz birimi in ve inin d politikas, balam ise d politikann nasl bir nitelikte yrtld, yani ok tarafllk yndr. Bunu ele alan yazar unu sylemektedir: in d politikas 1949dan 90lara kadar byk oranda iki tarafllk temeline oturmutur. Ancak 1990 sonras ua politik ortamdaki deiimler, karlkl bamllk konusundaki deime ve Asya-Pasifikteki APEC, gibi oluumlar inin *sadece+ iki tarafl politika yrtmesini zorlatrmaktadr. Yazar almasnda; bu rgtlerin ortaya kmas sonucu in d politikasnn iki tarafl yrtlmesinde karlat zorluklarn neler olduunu ve ok taraflla bir kayma olup olmad, varsa hangi oranda olduu sorularn cevaplamaya altn belirtmektedir. Bu almada yazar ncelikle daha nce allmam bir konuyu semitir. Verileri, olgular toplamtr. Olgu olarak unlar yer almaktadr: Kurulan rgtler nelerdir, bunlara inin ye olup olmad, inin hangi tip sorunlar bu rgtlere tad, hangi tip sorunlar rgt dnda *iki tarafl politika ile+ zmeye alt gibi sorular ve tek tek rgtlerin kurulu anlamalar, yelikleri, yaynlar, faaliyetleri, ald kararlar. Tm bunlar incelemenin ardndan yazar bir sonuca ulamtr. Aslnda inin d politikasnda ok tarafllk balamnda pek deiiklik yok ama ua politik ortamdaki sz konusu gelimeler inin ok tarafl diplomasiye kaymasn zorunlu klyor. Bu inceleme sonucunda sylenmitir. Bir inceleme olmadan byle bir deerlendirme sadece grntye bakarak sylenebilecek bir yorum olurdu. Hangi analiz dzeyinin kullanlaca da nemlidir. Bir alma da sistem dzeyi veya aktr dzeyi ya da ikisi birden kullanlabilir. Sistem dzeyinde ua sistem ile aktr devlet ilikisi kaydedilir. Sistem teorileri asndan bakldnda sistem-aktr devlet ilikisi bilardo toplarnn ilikisine benzetilir. Sistemin nceden belirli yapsal ve davransal kurallar vardr. Bu kurallar erevesinde aktr devletler politika retirler. ou zaman aktr devletlerin iradesi ok da fazla gz nne alnmamaktadr. D politikann iki ortam vardr. Birincisinde d siyasal ortamdaki gelimelerin karar alcya olan etkisi, ikincisinde sz konusu karar alcnn i siyasal ortamda ald kararlarn d siyasal ortamdaki etkisi ele alnabilir. Aktr dzeyi olarak brokratik dzey, karizmatik lider *birey+ dzeyi, devlet dzeyi, uluslararas ve ulus-ar rgtler dzeyi gibi ayrmlar vardr. Sistem dzeyi asndan bakldnda kresel sistem dzeyi, alt blgesel sistem dzeyi ayrm vardr. Yani gelimeler kresel dzeyde ya da -rnein Hint alt ktas gibi- blgesel sistem dzeyinde ele alnabilir. Bir de fonksiyonel dzey vardr. Bu da ua kurulular erevesindeki analiz dzeyidir.

aynadakiben.org

think and learn both globally and locally act sincerly and write unusally!

D Politika Analizi ders notu

28.09.2011 1.Hafta

Sayfa 4 / 6

Temelde, analiz birimi aklanacak konu ve olguyla ilgili bir kavramdr. Aklama birimi ise analiz biriminin davrann aratrmak ve aklamak iin seilecek model ve teori ile ilgilidir. Analiz erevesi ise ua ilikiler alannda olgularn, olaylarn ve sorunlarn analiz edilmesinde kullanlacak model veteori ile ilgilidir. Her alma bir model ve teori erevesinde yrtlmeyebilir. Ama mutlaka bir temel problematik belirlemek zorundadr. Bir konu betimlendiinde hemen herkes ayn eyleri grr. nemli olan konuya ilikin grntnn sebeplerini ortaya koymaktr. Analiz dzeyi ile daha ok bu sebepler zerinde odaklanlmaktadr. rnein sistem dzeyindeki bir analizde *odaklanlmas gereken temel sorunsal olarak] sistemin, aktr devlet davranlarn *belirlenen konuda+ ynlendirmesinin sebepleri incelenir. nceleme sonucunda birok yazar bu sebeplere dair bir takm davransal ve yapsal zellikler belirlemitir klasik g dengesi sistemindeki gibi. Yazar, bu sebeplerin sistem iindeki devletlere etkide bulunarak onlar yazarn tespit ettii davran kalplarna zorladn ifade eder. Bu tip davran kalplarna rnek verirsek; bir devlet belirli bir frsat deerlendiremeyiinin sonucunda ok byk bir kayba urayacaksa sava gze alabilir, eer kayp ok fazla deilse sorunlar daha ok diplomasi ile zmlenecektir. Dengenin dengeleyicisi durumu da davran kalb rnei olabilir. ngilterenin, Kta Avrupasnda herhangi bir gcn sivrilmesini engellemesi sistemin sonucu olarak zorunlu bir davrantr. Sonuta, bir almann ya bir problematik, ya bir model ya da teorik temel zerine oturmas gereklidir. Bilginin arka arkaya sralanmas tek bana bir anlam tanmaz. Birey dzeyi denildiinde ise birey ile ilgili ayrntlarn, kiisel imajlarn nasl olutuunun ortaya koyulmas gerekir. Uluslararas politik ortamda yer alan tm aktrlerin ve devlet dediimiz aktrn kendi d politikasn oluturmas srecini, belli amalarn tespit edilmesi, bu amalar erevesinde belli stratejilerin oluturulmas ve aralarn tespit edilmesi sreci olarak ifade edebiliriz. Faruk Snmezolunun Uluslararas Politika ve D Politika Analizi kitabnda s.256-282 aras ksm Devletlerin D Politika Amalar konusuna ayrlmtr. Burada tartlan, d politikay belirleyen faktrler nelerdir, kendiliinden oluan yn var mdr gibi sorulardr. Aslnda d politikann kendiliinden oluan bir yn de vardr. Nihayetinde d politika dediimiz ey diplomasidir. Diplomasinin en alt dzeydeki ifadesi o lkenin d lkelerle olan irtibatnn devam ettirilmesidir. Bir elilik almas iki devlet arasndaki temaslarn belirli bir dzey iinde gereklemesini salar. Bir vatandan elilik alan devlette iken sresi geen pasaportunu yeniletmesi gibi ilemler rutin diplomasi/d politika denilen *kendiliinden oluan yn+ olur. Bir tanma gre ulusal kar; bir aktr devletin kendisini evreleyen dier egemen devletlere kar niyetleri, istekleri ve karlardr.Byk skenderin yaylmac politikas buna rnek gsterilebilir. Klasik realistler ua ortamn anarik yapsn insan doasna balamaktadr. nsan bencil ve egoisttir. Gc yettii anda dierinin elindekileri zorla alma gibi eilime sahiptir. siyasal hukukta bu yaptrma balanmtr ama ua politik alanda bunu denetleyip yaptrm uygulayacak bir otorite yoktur. Bir aktr sahip olduu g orannda amalar kendisi asndan belirler. Her siyasal sistem belirli amalarbelirler. Bu yaylmac olabilir. Yaylma olgusu, i siyasal sitemdeki birey dzeyinde liderin hrs gibi- mevcut olabilir. Gruplar (ekonomik snflar ya da tatminsiz gruplar) aynadakiben.org think and learn both globally and locally act sincerly and write unusally!

D Politika Analizi ders notu

28.09.2011 1.Hafta

Sayfa 5 / 6

devleti yaylmac d politikaya yneltebilir. Naziler ve faistlerin Alman ve talyan politikasna etkisi gibi. Bu,sistemin ortak siyasal akl tarafndan ontolojik-var olmaya ilikin bir sorun olarak alglanabilir. Alman politikasnda ya eki ya rs olacaksn eklinde sfr toplaml bir oyunun ifadesi gibi veya sosyal darwinizm ile ifade edilen zayflar mutlaka tasfiye olacak inanc gibi. Brokrasiden kaynaklanan bir politika olabilir. Brokrasi bazen iktidarla da birlikte ierideki sorunlar zemediinde d politikada yaylmac/macerac eilime girebilir. Dier bir etken ideoloji ve dinlerdir. Araplarn, Arap yarmadasndan ber yarmadasna kadar gitmelerinin ardnda dini motivasyon vardr. deoloji asndan rnek olarak da komnizmin Sovyet temelinde fiili olarak snrn geniletmesi, snrn geniletemedii yerlerde ideolojik olarak kontrol etme abas gsterilebilir. Tm bunlar devletler iin d politikann rutin yn dnda nemli anlam olduunu, devletlerin g kapasitesinde art meydana geldiinde bir noktadan sonra ister istemez etki alanlar oluturma amal politikaya yneldiini gsterir. rnein ABD daha batan itibaren gl bir yap olarak ortaya kt iin Orta ve Gney Amerikada Monroe Doktrini ile ifade edilen bir Amerikan hegemonyasndan/etki alanndan bahsetmek mmkn oldu.Ayn ekilde Sovyetler Birlii 917den 30lara kadar i sorunlarn halletmeye ynelmi, yeterli gce ulat 1939da Almanya ile Dou Avrupada bir paylama girmitir ve II.D.S.ndan sonra iki baat gten biri haline gelmitir. D politikann gerekletirilmesi sreci asndan amala ara arasndaki makasn ok almamas gerekir. D politika amalar iin J.Frankel dzeyden bahsetmitir. Bunlar; idealler dzeyi, fonksiyonel dzey ve polemik dzeyi. Her devletin d politikasnn znde yer alan amalar vardr. Merkezde idealler dzeyi yer alr. Reelpolitik ortamda gerekletirilmesi olana olmayan, devletin o gnk aralarnn ve strateji oluturma yeteneinin yetersiz olduu amalar idealler dzeyi ifade eder.rnein, Turanclk idealler dzeyinde bir amatr. Toplumun hafzasnda, zellikle imparatorluk gemii olan bir toplumun hafzasnda bu tr idealler yer alr. dealler dzeyi anakronik duruma dmeye de neden olabilir. Anakronizm, gemiteki durumu bugn yeniden retmektir. rnein Saddam Hseyinin Kuveytin eskiden ayn Basra vilayetinin bir paras olduu Basra vilayetinin de Iraka kald gerekesiyle Kuveyt zerinde hak iddia etmesi anakronik duruma dmektir.Aradan oka zaman gemi ve tm artlar deimiken bunun zerine politika retmeye kalknca, ua politik ortam yanl analiz edilince, dnyann en byk petrol rezervlerinin zerinde oturan Irak halknn uan yaadklar skntlar ortaya kmtr. Liderlerin ve onlara yakn olan insanlarn ve onlarn d dnya ile gerekletirdikleri farkl dzeylerdeki ilikilerin bir halka maliyeti ar olmutur. dealler dzeyinde alnacak yanl kararlarn [bu dzeye gre tanmlanacak karlarn/amalarn] reelpolitik dzeyde maliyeti olabilmektedir. Fonksiyonel dzey, belirli bir anda uygulanmakta olan d politikay ifade eder. Polemik dzeyi belirli bir anda ortaya konan d politika yaklamna kar o lkenin siyasal sistemindeki gruplarn farkl yaklamlarn ifade eder. Gazetelerde, televizyonlarda, brokrasinin fakl alanlarnda ortaya kan dnceler polemik dzeyindedir.

aynadakiben.org

think and learn both globally and locally act sincerly and write unusally!

D Politika Analizi ders notu

28.09.2011 1.Hafta

Sayfa 6 / 6

Bunlar aklda tutmann nedeni 19.yy. AvrupasndaFransa-Almanya balam ierisinde bu tr dzeylere karlk olabilecek ne tr d politika davranlar gelimitir? Devletler d politika amalarn belirlerken belirli karlara dayanmaktadrlar. mparatorluklar devrinde prestij politikas nemlidir. Prestij politikas rutin diplomatik ilikilerden kltrel ilikilere kadar geni bir yelpazede grlebilir. karlar konusunda zde, tamamlayc, atan karlar ayrm vardr. zde d politika karna rnek ABD ile ngilterenin Kta Avrupasnda tek bir gcn sivrilmesinin nlenmesi konusundaki kardr. in- Pakistan ve Sovyetler Birlii-Pakistan devletleri dnya gr olarak ok ayr olmalarna ramen tamamlayc karlar sz konusudur. Birbirlerini denge unsuru olarak tamamlyorlar. atan karlar iin ise aslnda ua politik ortamda yer alan tm devletlerin karlarnn birbiriyle att ifade edilebilir. Bir baka kar ayrm birincillik, genellik ve sreklilik ile ikincil, zgl ve ksa dnemli olmas bakmndan kar ayrmlardr. rnein stanbul Boazna sahip olmak ve korumak Trkiye asndan birincil, srekli ve genel nitelikli karlardandr. Var olmaya dair karlar da birincil, srekli ve genel karlardr.kincil, zgl ve ksa dnemli, deiebilen karlardr. Alglarn deimesi tanmlarn deimesine neden olabilir. Buradaki rnek ABDnin Sovyetler Birliine buday satmasdr. Ulusal kar tanmlanmasnda byk glkler vardr. Toplumdaki egemen snflar karlarn genelde ulusal kara dayandrmaktadrlar. Ulusal kar her ey iin kullanlan ama kendisi bir trl tanmlanamayan bir olgu olarak ortaya kmaktadr. Kitapta ulusal karla ilgili ok fazla tanmlama mevcut. Bazlar unlardr: -Devlet, ulus ve hkmetlerin srekli hizmet ettiklerini ne srdkleri genel, uzun dnemli ve srekli karlardr. -Bir memleketin kanaatini yanstan halkoyu ve devlet adamlarnn bu memleketin bamszln, lke btnln, gvenliini, maddi ve manevi refah, yaay tarz bakmndan nemli sayd hak ve menfaatlerdir. J.Rosenau bu kavramn ua ilikiler analizlerinde pek kullanlamayacak kaypak bir kavram olduunu belirtiyor. Ulusal kar kavramnn bu kadar kaypak olmasnn, tanmlanamamasnn kkeninde ne vardr? Bunun birinci sebebi herkesin kar tanmlamasnda ve ncelik sralamasnda farkllk olabilmesidir. stanbul Boaz konusunda kabilecek ortak bir grn benzeri baka bir konuda kmayabilir. Sistemin yapsna gre, rejimin yapsna gre farkl etkenler kar tanmlamasnda etkili olabilmektedir. Bir baka yazar karlar trlerine gre stratejik, siyasi, ekonomik, hukuki, ideolojik karlar ayrm yapmaktadr. Gemite bunlardan biri balamnda deerlendirilmeyen birok ey bugn lkelerin karlar ve gvenlik parametreleri iine yerletirilmitir. rnein imparatorluklar dneminde ve hatta 1920lerde bile vatandalarn ekonomik durumu, yaam standard bir gvenlik parametresi deilken bugn vatandalarn yaam standard o lkenin gvenlii balamnda deerlendirilmektedir. nsanlar, tketim kalplar biraz deitiinde isyan edecek duruma gelmektedirler. Bugn; birey, zgrlkler daha n plana karlmaktadr.

aynadakiben.org

think and learn both globally and locally act sincerly and write unusally!