Friedrich Engels Komnizmin lkeleri [44] Ekim 1847 sonunda yazlmtr. Ayr olarak, ilk kez, 1914'de yaynlanmtr.

Karl Marx-Frederick Engels, Collected Works (Progress Publishers, Moscow 1976, Vol. 6, s. 341-357 [Trke'ye evirisi, F. Engels, Komnizmin lkeleri, Marks-Engels: Seme Yaptlar, Cilt: I, s: 99-117, Birinci Bask, Sol Yaynlar, Aralk 1976] Eri Yaynlar tarafndan dzenlenmitir. erisyay@kurtuluscephesi.com

FREDRCH ENGELS KOMNZMN LKELER[44]

Soru 1: Komnizm nedir? Yant: Komnizm, proletaryann kurtulu koullarnn retisidir. Soru 2: Proletarya nedir? Yant: Proletarya, toplumun, geim aralarn herhangi bir sermayeden elde edilen krdan deil, tamamyla ve yalnzca kendi emeinin satndan salayan; sevinci ve znts, yaamas ve lmesi, tm varl emek talebine, dolaysyla ilerin iyi gittii dnemler ile kt gittii dnemlerin birbirlerinin yerini almasna, snrsz rekabetten doan dalgalanmalara dayanan snfdr. Proletarya, yani proleterler snf, tek szckle, 19. yzyln alan snfdr. Soru 3: u halde proleterler her zaman varolmamlardr? (sayfa 98) Yant: Hayr. Yoksul halk ve alan snflar her zaman varolmutur,[45] ve bu alan snflar ounlukla yoksuldular. Ama demin sz edilen koullar altnda yaayan bu tr yoksullar, bu tr iiler, yani proleterler her zaman varolmamlardr, nasl ki rekabet her zaman serbest ve snrsz olmamsa. Soru 4: Proletarya nasl dodu? Yant: Proletarya, geen yzyln ikinci yarsnda ngiltere'de ortaya kan ve o zamandan bu yana dnyann btn uygar lkelerinde kendini yinelemi olan sanayi devriminin bir sonucu olarak dodu. Bu sanayi devrimine, buhar makinesinin, eitli dokuma makinelelerinin, buharl tezgahn ve daha birok baka mekanik aygtlarn icad neden oldu. ok pahal olan ve, bunun sonucu, ancak byk kapitalistler tarafndan satn alnabilen bu makineler, o gne dek varolan tm retim biimini deitirdi ve makineler iilerin derme

atma krklaryla ve el tezgahlaryla rettiklerinden daha ucuz ve daha iyi metalar rettii iin, eski iileri safd brakt. Bylece bu makineler, sanayii tmyle byk kapitalistlere teslim etti ve iilerin sayca pek az olan mlklerini (aletler, el tezgahlar, vb.) deersizletirdi, yle ki, kapitalistler ok gemeden her eye el attlar ve ijlere hi bir ey kalmad. Fabrika sistemi, bu yolla, giyim eyalar imalatna girmi oldu. Makine ve fabrika sisteminin harekete gemesinin ardndan, fabrika sistemi ok gemeden teki sanayi dallarnda da, zellikle pamuklu dokuma ve matbaa ilerinde, anak-mlek ve madeni eya sanayiinde kullanlmaya baland. Tek tek iiler arasnda giderek daha ok iblm oldu, yle ki, daha nce tm bir nesneyi yapan ii, artk onun yalnzca bir ksmn retiyordu. Bu iblm rnlerin daha hzl ve dolaysyla daha ucuza ikmal edilmelerini olanakl kld. Bu, her iinin eylemini, bir makinenin yalnzca ayn yetkinlikte deil, hatta bundan ok daha iyi bir biimde yapabildii ok basit, srekli yinelenen mekanik bir ileme indirgedi. Bu yolla, sanayiin btn bu dallar, tpk iplikilik ve dokumaclk gibi, birbiri ardndan buhar gcnn, makinenin ve fabrika sisteminin egemenlii altna girdiler. Ama bylece, bunlar, ayn zamanda, tamamyla byk kapitalistlerin ellerine getiler (sayfa 99) ve buralarda da iiler bamszln son krntlarn yitirdiler. Yava yava, gerek manfaktrlere ek olarak zanaatlar da, ayn ekilde, giderek daha ok fabrika sisteminin egemenligi altna girdiler, nk burada da, maliyetlerden birok tasarruflarn yapilabildii ve ok yksek bir iblmnn olabildii byk atelyelerin kurulmasyla, byk kapitalistler, kk zanaatnn yerini giderek daha ok ald. Bylece imdi, uygar lkelerde hemen btn alma dallarnn fabnka sistemi altnda yrtld, ve hemen btn dallarda zanaatn ve manfaktrn byk sanayi tarafndan safd edildii noktaya ulam bulunuyoruz. Bunun sonucu olarak, eski orta snflar, zellikle kk zanaat ustalar, giderek daha ok ykldlar, iilerin eski konumlar tamamyla deiti, ve btn teki snflar yava yava yutan iki yeni snf kt ortaya: I. Btn uygar lkelerde btn geim aralarna ve bu geim aralarnn retimi iin gerekli hammaddelere ve aletlere (makineler, fabrikalar, vb.) daha imdiden hemen tamamyla sahip byk kapitalistler snf. Bu snf, burjuvalar snf, ya da burjuvazidir. II. Tamamyla mlksz olan ve bu yzden, emeklerini, karlnda zorunlu geim aralar edinmek iin burjuvalara satmak zorunda kalanlar snf. Bu snfa proleterler snf, ya da proletarya denir. Soru 5: Proleterlerin burjuvalara bu emek sat hangi koullar altnda yer alr? Yant: Emek herhangi bir baka meta gibi bir metadr, ve fiyat da herhangi bir baka metan fiyatn belirleyen ayn yasalar tarafndan belirlenir. Byk sanayiin ya da serbest rekabetin ki greceimiz gibi, ikisi de ayn kapya kar egemenlii altndaki bir metan fiyat, ortalama olarak, her zaman, o metan retim maliyetine eittir. Emein fiyat da, demek ki, ayn ekilde emein retim maliyetine eittir. Emein retim maliyeti, tamamen, iinin, kendisini alabilir bir durumda tutmak ve ii snfnn yok olmasn nlemek iin gereksindii geim aralar miktarndan ibarettir. Demek ki ii, emei karlnda, bu ama iin gerekli olandan daha fazlasn almayacaktr; emein fiyat ya da cret, geim iin gerekli en dk, asgari (sayfa 100) [miktar -.] olacaktr. ler bazan kt, bazan da iyi olduuna gre, ii de bir durumda daha fazla, teki durumda daha az alacaktr, tpk fabrika sahibinin kendi meta karlnda bir durumda daha fazla, teki durumda daha az almas gibi. Ama fabrika sahibi nasl ki ilerin iyi olduu zaman ile kt olduu zaman arasnda ortalama olarak kendi meta iin, bu metan retim maliyetinden ne daha fazla, ne de daha az alyorsa, ii de ortalama olarak bu asgariden ne fazla, ne de az alacaktr. Btn alma dallar ne denli byk sanayiin eline geerse, cretlere ilikin bu iktisadi yasa da o denli daha sk uygulanr. Soru 6: Sanayi devriminden nce hangi alan snflar vard? Yant: alan snflar, toplumun gelimesinin farkl aamalarna bal olarak, farkl koullar iinde yaarlar ve mlk sahibi ve egemen snflar karsnda farkl konumlara sahip

bulunurlard. Antikada, alan halk, tpk birok geri lkede ve hatta Birleik Devletler'in gney kesiminde hl olduu gibi, sahiplerinin kleleri idiler. Ortaada, tpk Macaristan'da, Polonya'da ve Rusya'da hl olduu gibi, toprak sahibi soylularn serfleri idiler. Ortaada ve sanayi devrimine dek, kentlerde, bir de kk-burjuva zanaatlarn hizmetinde alan kalfalar vard, ve manfaktrn gelimesiyle birlikte, yava yava, daha o sralar, byke kapitalistler tarafndan altrlan manfaktr iileri ortaya kt. Soru 7: Proleter kleden hangi bakmdan farkldr? Yant: Kle ancak bir kez satlr, proleter ise kendisini gnbegn, saatbesaat satmak zorundadr. Tek bir efendinin mlk olan bireysel kle, efendisinin kar bunu gerektirdiinden, ne denli sefil olursa olsun, gvence altna alnm bir geime sahiptir; emei ancak birisi buna gereksinme duyduu zaman kendisinden satn alnan ve, deyim yerindeyse, tm burjuvalar snfnn mlk olan bireysel proleter ise, gvence altna alnm bir geime sahip deildir. Bu geim ancak tm proleter snf iin gvence altna alnmtr. Kle rekabetin dndadr, proleter ise onun iindedir ve bunun btn dalgalanmalarndan etkilenir. Kle, uygar toplumun bir yesi olarak deil, bir ey olarak hesap edilir; (sayfa 101) proleter ise bir kii olarak, uygar toplumun bir yesi olarak kabul edilir. u halde, kle proleterden daha iyi bir geime sahip olabilir, ama proleter, toplumun gelimesinin daha yksek bir aamasna mensuptur ve kendisi de kleden daha yksek bir aamada bulunur. Kle, kendisini, btn zel mlkiyet ilikileri arasndan yalnzca klelik ilikisini kaldrmakla zgr klar ve bylelikle ancak o zaman bizzat bir proleter haline gelir; proleter ise kendisini, ancak genel olarak zel mlkiyeti kaldrmakla zgr klabilir. Soru 8: Proleter serften hangi bakmdan farkldr? Yant: Serf, rnn bir blmn teslim etme ya da i yapma karlnda, bir retim aletine, bir toprak parasna ve bunun kullanmna sahiptir. Proleter ise, rnn bir blmn alma karlnda, bir baka kiiye ait retim aletleri ile, bu baka kiinin hesabna alr. Serf verir, proletere ise verilir. Serfin gvence altna alnm bir geimi vardr, proleterin yoktur. Serf rekabetin dndadr, proleter ise iinde. Serf, kendisini, ya kente kaarak ve orada bir zanaat haline gelerek, ya da toprakbeyine emek ve rn vermek yerine para vererek ve zgr bir kirac haline gelerek, ya da kendi feodal beyini kovup kendisi mlk sahibi haline gelerek, ksacas, u ya da bu biimde mlk sahibi snfa ve rekabete dahil olarak zgr klar. Proleter ise kendisini, rekabeti, zel mlkiyeti ve her trl snf ayrmn kaldrarak zgr klar. Soru 9: Proleter zanaatdan hangi bakmdan farkldr?[1*] Soru 10: Proleter manfaktr iisinden hang bakmdan (sayfa 102) farkldr? Yant: 16-18. yzyl manfaktr iisi, hemen her yerde, hl bir retim aletine, tezgaha, aile krna, ve bo zamanlarnda iledigi kk bir miktar topraa sahipti. Proleter bunlardan hi birisine sahip deildir. Manlfaktr iisi, hemen her zaman, krsal kesimde ve kendi toprakbeyi ve ivereni ile azok ataerkil ilikiler ierisinde yaar; proleter ise, ounlukla byk kentlerde yaar ve ivereni ile yalnzca para ilikisi ierisindedir. Manfaktr iisi, byk sanayi tarafndan ataerkil ilikilerinden kopartlr, hl sahip olduu mlkn yitirir ve bylelikle ancak o zaman bizzat bir proleter haline gelir. Soru 11: Sanayi devriminin, ve toplumun burjuvalar ve proleterler olarak blnmesinin ilk sonular neler oldu? Yant: Birincisi, makine emeinin sonucu snai rnlerin fiyatlarnn srekli ucuzlamas yznden, el emeine dayal eski manfaktr ya da sanayi sistemi, dnyann btn lkelerinde tamamyla ykld. imdiye dek tarihsel geliimin azok dnda kalm bulunan ve sanayileri imdiye dek manfaktre dayanm olan btn yar-barbar lkeler, bylece, yaltlm durumlarndan zorla kopartldlar. ngilizlerin daha ucuz olan metalarn satn aldlar ve kendi manfaktr iilerini yok olmaya terkettiler. Bylece, binlerce yldr hi bir ilerleme gstermemi olan lkeler, rnein Hindistan, gittike devrimciletiler, ve artk in bile bir

devrime doru ilerliyor. ngiltere'de bugn icat olunan yeni bir makinenin, bir yl ierisinde, in'de milyonlarca iiyi isiz brakt bir noktaya gelmi bulunuyoruz. Byk sanayi, bylece, dnyann btn halklarn birbirleriyle iliki ierisine sokmu, btn kk yerel pazarlar dnya pazarna katm, her yerde uygarlk ve ilerleme iin zemin hazrlam ve uygar lkelerde olan her eyin btn teki lkelerde de yanklar uyandrmasna neden olmutur. Bylece, eer ngiltere ya da Fransa'da iiler u anda kendilerini kurtaracak olsalar, bu, btn teki lkelerde de, bu lkelerin iilerine er veya ge kurtulu getirecek devrimlere yolaacaktr. kincisi, byk sanayiin manfaktrn yerini ald her yerde, sanayi devrimi, burjuvaziyi, servetini ve gcn en yksek dzeye ulatrm ve onu lkenin en nde gelen (sayfa 103) snf yapmtr. Sonu, bunun olduu her yerde, burjuvazinin, siyasal gc ele geirmesi ve o gne kadarki egemen snflar aristokrasiyi, lonca ustalarn (guild-burghers) ve bunlarn her ikisini de temsil eden mutlak monaiyi tasfiye etmesi olmutur. Burjuvazi, aristokrasinin, soyluluun gcn, merutalan ya da toprak mlkiyetinin sat zerindeki yasa, ve soyluluun btn ayrcalklarn kaldrmakla yok etti. Lonca ustalarnn (guild-burghers) gcn ise, btn lonca ve zanaat ayrcalklarn kaldrmakla krd. Her ikisinin de yerine serbest rekabeti, yani herkesin istedii her sanayi dalyla urama hakkna sahip olduu ve gerekli sermaye yokluu dnda onu bu uran srdrmekten hi bir eyin alkoyamad bir toplum dzenini koydu. Serbest rekabetin getirilmesi, bu nedenle, toplum yelerinin bundan byle ancak sermayelerinin eit olmamas lsnde eit olmadklarnn, sermayenin belirleyici g haline geldiinin ve, dolaysyla, kapitalistlerin, burjuvalarn, toplumun en nde gelen snf olduklarnn resmen ilan demektir. Ama byk sanayiin balamas iin serbest rekabet zorunludur, nk byk sanayiin zerinde byyebilecei tek toplum dzeni budur. Soyluluun ve lonca ustalarnn (guild-burghers) toplumsal glerini bylece yok etmi olan burjuvazi, onlarn siyasal glerini de yok etti. Toplumun en nde gelen snf olarak burjuvazi, siyasal alanda da kendisini en nde gelen snf ilan etti. Bunu, yasa karsnda burjuva eitliine ve serbest rekabetin yasal olarak tannmasna dayanan, ve Avrupa lkelerine anayasal monari biiminde girmi olan temsil sistemini kurmakla yapt. Bu anayasal monariler altnda yalnzca belli bir miktarda sermaye sahibi olanlar, yani burjuvalar semendirler; bu burjuva semenler milletvekillerini seerler, ve bu burjuva milletvekilleri de, vergileri reddetme hakk araclkyla bir burjuva hkmet seerler. ncs, sanayi devrimi burjuvaziyi ne lde yaratmsa, ayn lde proletaryay da yaratmtr. Burjuvalarn zenginlemeleri orannda proleterler de sayca artmlardr. nk proleterler ancak sermaye tarafndan istihdam edilebildiklerinden ve sermaye de ancak emek istihdam etmekle arttndan, proletaryann bymesi, sermayenin bymesiyle (sayfa 104) atba gider. Ayn zamanda bu, burjuvalar da, proleterleri de, sanayiin en krl bir biimde iletilebildii byk kentlerde younlatrr, ve byk ynlar bu bir tek yere ymakla proleterleri kendi glerinin bilincine vardrr. Ayrca, bu ne denli geliirse, el emeini yerinden eden o denli ok makine icat olunur, byk sanayi, daha nce de syledigimiz gibi, cretleri o denli asgariye indirir, ve bylelikle proletaryann durumunu giderek daha da ekilmez hale getirir. Bylece, bir yanda proletaryann byyen honutsuzluu, te yanda byyen gc ile, sanayi devrimi, proletaryann yapaca bir toplumsal devrim hazrlar. Soru 12: Sanayi devriminin teki sonular neler oldu? Yant: Buhar makinesi ve teki makineler ile, byk sanayi, snai retimi ksa bir zamanda ve kk bir masrafla snrsz bir lde artrmann aralarn yaratm oldu. Bu retim kolayl ile, byk sanayiin zorunlu sonucu olan serbest rekabet, ok gemeden son derece youn bir nitelik kazand; ok sayda kapitalist, sanayie atld, ve ok gemeden kullanlabilecek olandan daha fazlasi retilmeye balandi. Sonu, imal edilen mallarn satlamamas ve ticaret bunalm denen eyin ortaya kmas oldu. Fabrikalar durmak zorunda kald, fabrika sahipleri iflas etti, ve iiler ekmek kaplarn yitirdiler. Her yerde byk bir

sefalet vard. Bir sre sonra fazla rnler satld, fabrikalar gene almaya balad, cretler ykseldi ve iler her zamankinden daha bir canllk kazand. Ama ok gemeden gene ok fazla metalar retildi, bir baka bunalm ortaya kt ve bir ncekiyle ayn yolu izledi. Bylece, bu yzyln bandan beri sanayiin durumu, bolluk dnemleri ile bunalm dnemleri arasnda dalgaland durdu, ve hemen hemen her be ya da yedi ylda bir, dzenli olarak, benzer bir bunalm meydana geldi,[47] ve her keresinde iilerde en byk sefalete, genel devrimci cokuya ve tm mevcut sistem iinde en byk tehlikeye yolat. Soru 13: Dzenli olarak yinelenen bu ticaret bunalmlarndan ne gibi sonular kartlabilir? Yant: Birincisi, serbest rekabeti gelimesinin balang, aamalarnda byk sanayiin kendisi varatmsa da, imdi artk, her eye karn, serbest rekabete smyor; (sayfa 105) rekabet, ve genel olarak snai retimin bireyler tarafndan srdrlmesi, byk sanayi iin krmas gereken ve kraca bir ayakba haline gelmitir; byk sanayi, mevcut temeller zerinde yrtld srece, her keresinde tm uygarl tehdit eden, yalnzca proleterleri sefalete srklemekle kalmayp ok sayda burjuvalar da ykan ve her yedi ylda bir tekrarlanan genel bir kargaalk sayesinde ayakta kalabilir; dolaysyla ya byk sanayiin kendisi terkedilmelidir, ki bu kesinlikle olanakszdr, ya da bu durum, snai retimin artk birbirleriyle rekabet eden tek tek fabrika sahipleri tarafndan ynetilmeyip, belli bir plan uyarnca ve herkesin gereksinmeleri uyarnca toplumun tm tarafndan ynetildii, tamamyla yeni bir toplum rgtlenmesini mutlaka zorunlu klar. kincisi, byk sanayi ve onun olanakl kld retimin snrsz genilemesi, toplumun her yesinin btn yeti ve yeteneklerini tam bir zgrlk ierisinde gelitirip kullanabilmesine yetecek miktarda zorunlu yaam nesnelerinin retildii bir toplumsal dzen yaratabilir. Bylece, byk sanayiin mevcut toplum ierisinde btn sefaleti ve btn ticaret bunalmlarn yaratan bu niteliidir ki, farkl bir toplumsal rgtlenme ierisinde bu ayn sefaleti ve bu feci dalgalanmalar yok edecektir. u halde, en ak bir biimde tantlanyor ki: 1. Bundan byle, btn bu hastalklar, yalnzca, varolan koullara artk tekabl etmeyen bu toplumsal dzene mal edilecektir; 2. Bu hastalklar yeni bir toplumsal dzen sayesinde tamamyla ortadan kaldrmann areleri mevcuttur. Soru 14: Bu nasl bir yeni toplumsal dzen olmaldr? Yant: Her eyden nce, sanayiin iletilmesini ve genel olarak retimin btn dallarn, birbirleriyle rekabet eden ayr ayr bireylerin ellerinden almak ve bunun yerine, btn bu retim dallarnn bir tm olarak toplum tarafndan, yani toplumsal bir plan uyarnca ve toplumun btn yelerinin katlmalaryla, toplum yararna iletilmesini salamak zorunda olacaktr. Demek ki, rekabeti kaldracak ve onun yerine birliktelii koyacaktr. Sanayiin bireyler tarafndan iletilmesi zorunlu olarak zel mlkiyet sonucunu verdiine (sayfa 106) gre, ve rekabet sanayiin tek tek zel sahipler tarafndan iletilme biiminden baka bir ey olmadna gre, zel mlkiyet, sanayiin bireysel olarak iletilmesinden ve rekabetten ayrlamaz, u halde, zel mlkiyet de kaldrlmak zorunda olacaktr, ve onun yerine btn retim aralarnn ortaklaa kullanm ve btn rnlerin ortak rza ile datm, ya da mlkiyetin ortaklaal denilen ey olacaktr. zel mlkiyetin kaldrlmas, gerekten de, sanayiin gelimesini zorunlu olarak izleyen bu tm toplumsal sistem dnmnn en zl ve en karakteristik zetidir, ve dolaysyla, bu, hakl olarak, komnistlerin temel istemleri oluyor. Soru 15: u halde, zel mlkiyetin daha nce kaldrlmas olanakl deildi? Yant: Hayr. Toplum dzenindeki her deiiklik, mlkiyet biimlerindeki her devrim, eski mlkiyet ilikileriyle artk badamayan yeni retici glerin yaratlmasnn zorunlu sonucu olmutur. zel mlkiyetin kendisi de bu ekilde domutur. nk zel mlkiyet her

zaman varolmamtr, ama ortaan sonlarna doru, manfaktr biimi olarak, ortaya, o sradaki mevcut feodal ve lonca mlkiyetine tbi klnamayan yeni bir retim biimi kt, eski mlkiyet ilikilerine smayan manfaktr, yeni bir mlkiyet zel mlkiyet biimi yaratt. Manfaktr iin ve byk sanayiin geliiminin birinci aamas iin, zel mlkiyetten baka hi bir mlkiyet biimi ve zel mlkiyet zerine, kurulmu olandan baka hi bir toplum dzeni olanakl deildi. Yalnzca herkese yetecek kadarla kalmayp, toplumsal sermayenin artmas ve retici glerin daha da gelimesi iin bir fazlalk da retmek olanakl olmad srece, toplumun retici glerini kullanan bir egemen snf ve bir de yoksul ezilen snf her zaman olacaktr. Bu snflarn nasl olutuklan retimin gelime aamasna bal olacaktr. Tarma bal olen ortaada, bey ile serfi buluyoruz: ortaan sonlarna doru, kentlerde, lonca ustasn ve kalfay ve gndeliki emekiyi gryoruz; 17. yzyl, manfaktrcye ve manfaktr iisine sahiptir; 19. yzyl ise byk fabrika sahibine ve proletere. Aktr ki, retici gler, imdiye dek, henz herkes iin yeterli miktarda retebilecek ya da zel mlkiyeti bu retici gler iin bir ayakba, bir engel haline getirecek (sayfa 107) kadar gelimemilerdi. Ama birincisi, byk sanayiin gelimesinin imdiye dek duyulmam lekte sermaye ve retici g yaratm olduu ve bu retici gleri ksa bir srede snrsz lde artrmas arelerinin varolduu; ikincisi, bu retici glerin birka burjuvann ellerinde younlam olmasna karn, geni halk ynlarnn giderek daha ok proleterler haline geldii ve bunlarn durumlarnn burjuvalarn zenginliklerinin artmas lsnde daha da perianlat ve ekilmez bir hal ald; ncs, kolayca artrlabilecek bu kuvvetli retici glerin, zel mlkiyetin ve burjuvalarn boyutlarn toplumsal dzende her an en iddetli patlamalara yolaacak kadar am olduu bugn ise, zel mlkiyetin kaldrlmas yalnzca olanakl hale gelmemi, hatta mutlak bir zorunluluk olmutur. Soru 16: zel mlkiyetin kaldrlmasn barl yntemlerle gerekletirmek olanakl olacak mdr? Yant: Bunun olabilmesi istenilen bir eydir, ve buna kar direnecek en son kiiler elbette komnistler olurdu. Komnistler, komplonun hi bir trlsnn, hi bir yarar salamad gibi, hatta zararl olduunu ok iyi biliyorlar. Devrimlerin kasten ve keyfi olarak yaplmadklarn, bunlarn her yerde ve her zaman belirli partilerin ve koskoca snflarn irade ve nderliklerinden tamamyla bamsz koullarn zorunlu sonular olduklarn ok iyi biliyorlar. Ama, proletaryann gelimesinin, hemen her uygar lkede, zorla bastrldn ve komnistlerin muhaliflerinin, bylece, btn gleriyle, bir devrime doru gittiklerini de gryorlar. Ezilen proletarya, sonuta bir devrime zorlanacak olursa, biz komnistler, nasl imdi szle yapyorsak, o zaman fiilen de proleterlerin davasn savunacaz. Soru 17: zel mlkiyeti bir rpda kaldrmak olanakl olacak mdr? Yant: Hayr, mlkiyetin ortaklaaln kurmak iin mevcut retici gleri, bir rpda gereken lde artrmak ne kadar olanakszsa, byle bir ey de o kadar olanakszdr. u halde, nasl olsa yaklaan proleter devrim, mevcut toplumu ancak yava yava deitirecek ve zel mlkiyeti ancak gerekli miktarda retim arac yaratld zaman kaldrabilecektir. (sayfa 108) Soru 18: Bu devrim nasl bir yol izleyecektir? Yant: Her eyden nce, bir demokratik yapy, ve bylelikle de, dolaysz ya da dolayl biimde, proletaryann siyasal egemenliini yrrle koyacaktr. Proletaryann imdiden halkn ounluunu oluturduu ngiltere'de dolaysz olarak. Halkn ounluunun yalnzca proleterlerden deil, henz yeni yeni proleterleen ve siyasal karlar bakmndan proletaryaya gittike daha ok baml hale gelen ve bu yzden de ok gemeden proletaryann istemlerine uymak zorunda kalacak olan kk kyllerden ve kent kkburjuvazisinden olutuu Fransa ve Almanya'da ise, dolayl olarak. Bu belki de ikinci bir sava gerektirecektir, ama ancak proletaryann zaferiyle sonulanabilecek bir sava. zel mlkiyete dorudan saldran daha ileri nlemleri gerekletirmenin ve proletaryaya geim aralar salamann bir arac olarak ivedilikle kullanlmayacak olduktan sonra,

demokrasinin proletaryaya hi bir yarar olmaz. Mevcut koullarn imdiden zorunlu hale getirdii bu nlemler arasnda balcalar unlardr: 1. Mterakki vergilendirme, yksek veraset vergileri, ikinci dereceden akrabalarn (erkek kardeler, yeenler, vb.) veraset haklarnn kaldrlmas, zorunlu ikrazlar, vb. yoluyla zel mlkiyetin snrlandrlmas. 2. Toprak maliklerinin, fabrika sahiplerinin, demiryolu ve gemicilik ayrcalklarn ellerinde bulunduranlarn, ksmen devlet sanayiinin rekabetiyle, ksmen dorudan ferat tazminatlaryla yava yava mlkszletirilmeleri. 3. Btn mltecilerin ve halkn ounluuna kar bakaldran isyanclarn mlklerinin zoralm. 4. Proleterlerin almasnn ya da istihdamnn, ulusal mlklerde, ulusal fabrika ve atelyelerde rgtlendirilmesi, bylelikle iilerin kendi aralarndaki rekabete son verilmesi ve, hl varolduklar srece, fabrika sahiplerinin devletin dedii kadar yksek cret demeye zorlanmalar. 5. zel mlkiyet tamamyla kaldrlncaya kadar, toplumun tm yeleri iin eit alma ykmll. Sanayi ordularnn kurulmas, zellikle tarm iin. 6. Sermayesi devletin olan bir ulusal banka aracl ile kredi ve bankaclk sisteminin devlet elinde merkeziletirilmesi (sayfa 109) ve btn zel bankalarn ve bankerlerin faaliyetlerine son verilmesi. 7. Ulusun elindeki sermayenin ve iilerin artmas orannda, ulusal fabrikalarn, atelyelerin, demiryollarnn ve gemilerin artrlmas, btn bo topraklarn ekime almas ve halen ekilen topraklarn iyiletirilmesi. 8. lk ana bakmna gereksinme duymayacak kadar byr bymez, btn ocuklarn ulusal kurumlarda ve ulus hesabna eitilmeleri. retimle birletirilmi eitim. 9. Ulusal mlkler zerinde, sanayi ile olduu kadar tarmla da uraan yurtta topluluklar iin ortak barnak olarak kullanlmak zere, byk saraylarn inaas, ve her ikisinin de tekyanllklar ve sakncalar olmakszn hem kentsel ve hem de krsal yaamn stnlklerinin birletirilmesi. 10. Sala aykr ve kt ina edilmi btn konutlarn ve mahallelerin yklmas. 11. Gayrimeru ve meru ocuklarn miras hakkndan eit olarak yararlandrlmalar. 12. Btn ulam aralarnn ulusun elinde younlamas. Btn bu nlemler, elbette ki, bir anda uygulanamazlar. Ama bunlardan herbiri, her zaman, bir tekini gerektirecektir. zel mlkiyete kar ilk kkl saldrda bir kez bulunuldu mu, proletarya, durumdan daha ileriye gitmek, btn sermayeyi, btn tarm, btn sanayii, btn ulam, ve btn deiimi gittike daha ok devletin elinde younlatrmak zorunda kaldn grecektir. Bu nlemlerin hepsi de, bu gibi sonulara yolaarlar; ve lkenin retici glerinin proletaryann emei ile oaltlmas orannda bunlar, gerekleebilir hale gelecekler ve merkeziletirici etkilerini gelitireceklerdir. Nihayet, btn sermaye, btn retim ve btn deiim ulusun ellerinde younlatnda, zel mlkiyet kendiliinden ortadan kalkacak, para gereksiz olacak, ve retim o denli artm ve insanlar o denli deimi olacaklardr ki, eski toplumsal ilikilerin son biimleri de yok olabilecektir. Soru 19: Bu devrimin yalnzca tek lkede yer almas olanakl olacak mdr? (sayfa 110) Yant: Hayr. Dnya pazarn yaratm olan byk sanayi, yeryzndeki btn halklar, ve zellikle de uygar halklar ylesine birbirlerine balamtr ki, her halkn bana gelecekler, bir tekine baldr. Ayrca, byk sanayi btn uygar lkelerde toplumsal gelimeyi ylesine eitlemitir ki, btn bu lkelerde burjuvazi ve proletarya, toplumun iki belirleyici snf, ve bunlar arasndaki savam da, gnn temel savam olmutur. Komnist devrim, bu yzden, hi de salt ulusal bir devrim olmayacaktr; bu, btn uygar lkelerde, yani en azndan ngiltere, Amerika, Fransa ve Almanya'da, ayn zamanda yer alan bir devrim olacaktir.[17] Bu lkelerin herbirinde devrim, o lkenin daha gelikin bir sanayie, daha ok zenginlie, ve daha

hatr saylr bir retici gler kitlesine sahip olup olmayna bal olarak, daha abuk ya da daha yava geliecektir. Dolaysyla, bunu gerekletirmek, en yava ve en g Almanya'da, en abuk ve en kolay da ngiltere'de olacaktr. Bunun dnyann teki lkeleri zerinde de nemli etkileri olacak ve bunlarn daha nceki gelime biimlerini tamamyla deitirecek ve byk apta hzlandracaktr. Bu, dnya apnda bir devrimdir, ve dolaysyla kapsam da dnya apnda olacaktr. Soru 20: zel mlkiyetin nihai olarak kaldrlmasnn sonular neler olacaktr? Yant: Her eyden nce, toplumun, hem btn retici glerin ve haberleme aralarnn kullanmn ve hem de rnlerin deiim ve datmn zel kapitalistlerin ellerinden alarak, bunlar elde bulunan olanaklara ve tm toplumun gereksinmelerine uygun den bir plan uyarnca ynetmesiyle, byk sanayiin u andaki iletiliinin btn kt sonular ortadan kaldrlm olacaktr. Bunalmlar son bulacaktr; mevcut toplum sistemi altnda ar retim demek olan ve sefaletin bunca byk bir nedeni olan geniletilmi retim, o zaman yeterli bile olmayacak ve ok daha geniletilmek zorunda kalacaktr. Toplumun ivedi gereksinmelerinin tesindeki ar retim, sefalet yaratmak yerine, herkesin gereksinmelerinin karlanmas demek olacak, yeni gereksinmeler ve ayn zamanda da bunlar karlayacak aralar yaratacaktr. Bu, yeni ilerlemelerin koulu ve nedeni (sayfa 111) olacak, ve bu ilerlemeleri, bylelikle, toplum dzeninde imdiye dek hep olduu gibi kargaala yolamakszn baaracaktr. Manfaktr sistemi zamanmzn byk sanayii ile kyaslandnda ne denli zavall kalyorsa, byk sanayi de, zel mlkiyetin basksndan bir kez kurtuldu mu, bugnk gelime dzeyini o denli zavall brakacak bir lekte geliecektir. Sanayiin bu gelimesi, topluma, herkesin gereksinmelerini karlamaya yeterli miktarda rn salayacaktr. Ayn ekilde zel mlkiyetin basksyla ve topraktaki paralanmayla ksteklenen tarmda, mevcut iyiletirmelerin uygulamaya konmasndan ve bilimsel ilerlemelerden yepyeni bir hz kazanacak ve toplumun emrine bol miktarda rn sunacaktr. Toplum bylece datmn btn yelerinin gereksinmelerini karlayacak ekilde dzenleyebilmesine yeterli miktarda rn retecektir. Toplumun eitli kart snflara blnmesi, bylelikle, gereksiz hale gelecektir. Yalnzca gereksiz olmakla kalmayacak, bu, yeni toplum dzeni ile badamayacaktr da. Snflar iblm yznden varoldular, bu iblmnn bugne kadarki varlk biimi tamamyla yok olacaktr. nk snai ve tarmsal retimi tanmlanan dzeye getirmek iin, mekanik ve kimyasal aralar tek balarna yeterli deildir; bu aralar harekete geiren insanlarn yetenekleri de buna tekabl eden bir lde gelitirilmelidir. Nasl ki geen yzylda kyller ve manfaktr iileri tm yaam biimlerini deitirmiler ve byk sanayie srklendiklerinde bizzat ok farkl insanlar haline gelmilerse, retimin toplumun tamam tarafndan ortak ynetimi ve bunun sonucu retimin gsterecei yeni gelime de ok farkl insanlar gerektirecek ve ayn zamanda bunlar yaratacaktr. retimin ortak ynetimi, herbiri tek bir retim dalna balanm, ona zincirlenmi, onun tarafndan smrlen, herbiri btn teki yetenekleri pahasna yeteneklerinden yalnzca bir tekini gelitirmi ve toplam retimin yalnzca bir tek daln, ya da o daln dallarndan birini bilen bugnn insanlar tarafndan gerekletirilemez. Bugnn sanayii bile, bu gibi insanlardan gittike daha az yararlanyor. Toplumun tm tarafndan ortaklaa ve planl olarak yrtlen sanayi, ayrca, her ynden gelimi, retim sisteminin tamamn kavrama yeteneine sahip insanlar (sayfa 112) ngrr. Bylece birini kyl, tekini ayakkabc, bir ncsn fabrika iisi, bir drdncsn borsa tellal yapan ki makineler bu kimselerin ayaklarn daha imdiden kaydrmtr iblm tamamyla yok olacaktr. Eitim, gen insanlara retim sisteminin tamamn batanbaa arabuk grme olanan verecek, toplumun gereksinmelerine ya da kendi eilimlerine gre onlarn sanayiin bir dalndan tekine geebilmelerini salayacaktr. Dolaysyla, mevcut iblmnn bunlardan herbirine zorla kabul ettirdii bu tek-yanllktan onlar kurtaracaktr. Toplumun komniste rgtlenmesi, bylece, yelerine, her ynde gelimi bulunan yeteneklerini, her ynde kullanma ansn

verecektir. Bununla, eitli snflar zorunlu olarak yok olacaklardir. u halde, toplumun komniste rgtlenmesi, bir yandan snflarn varl ile badamaz, te yandan bu toplumun kurulmas da, bu snf farkllklarn yoketmenin aralarn salar. Bundan, kent ile ky arasndaki kartln da, ayn ekilde, yok olaca sonucu da kar. Tarmn ve sanayiin iki farkl snf yerine, ayn insanlar tarafndan yrtlmesi, zaten, salt maddi nedenlerden tr, komnist birlikteliin temel bir kouludur. Tarmsal nfusun krdaki dankl ile snai nfusun byk kentlere ylmasnn yanyana bulunmas, tarmn ve sanayiin ancak az gelimilik aamasna tekabl eden bir durumdur, kendisini daha imdiden iddetle hissettiren btn daha ileriki gelimeler iin bir engeldir. retici glerin ortak ve planl olarak iletilmesi amacyla toplumun btn yelerinin genel birliktelii; retimin herkesin gereksinmelerini karlayacak lde geniletilmesi; kimilerinin gereksinmelerinin bakalarnn pahasna karlanmas durumunun son bulmas; snflarn ve bunlarn kartlklarnn tamamyla yok edilmesi; bugne kadar mevcut olan iblmnn kaldrlmasyla, snai eitimle, i alannn deitirilmesiyle, herkese salanan zevklerden herkesin yararlanmasyla, kent ile krn kaynamasyla toplumun btn yelerinin yeteneklerinin her bakmdan gelimesi zel mlkiyetin kaldrlmasnn temel sonular ite bunlardr. (sayfa 113) Soru 21: Komnist toplum dzeninin aile zerindeki etkisi ne olacaktr? Yant: Bu, cinsiyetler arasndaki ilikiyi, yalnzca ilgili kiileri ilgilendiren ve toplumun hi bir mdahale isteminde bulunmayaca salt zel bir iliki haline getirecektir. Bunu yapabilecek durumdadir, nk zel mlkiyeti kaldrmakta ve ocuklar komnal olarak eitmekte, bylece bugne kadar mevcut evliliin ikiz temelini zel mlkiyet sayesinde kadnn kocaya ve ocuklarn da ana-babaya olan bamlln yoketmektedir. Ahlak dersi veren darkafallarn kadnlarn komnist ortaklaalna kar kopardklar yaygarann yant da buradadr. Kadnlarn ortaklaal tmyle burjuva toplumuna ait bir ilikidir ve bugn eksiksiz bir biimde fuhu ile gereklemektedir. Ama fuhun kkleri zel mlkiyettedir ve onunla birlikte o da kalkar. u halde, komnist rgtlenme, kadnlarda ortaklaal getirmek yerine, ona son verir. Soru 22: Komnist rgtlenmenin mevcut milliyetler karsndaki tutumu ne olacaktr? Kalacak[2*] Soru 23: Mevcut dinler karsndaki tutumu ne olacaktr? Kalacak[3*] Soru 24: Komnistler sosyalistlerden hangi bakmdan farkldrlar? Yant: Sosyalist denilenler gruba ayrlrlar. Birinci grup, byk sanayi, dnya ticareti ve bunlarn ikisinin var ettii burjuva toplumu tarafndan yklm, ya da hl gn be gn yklmakta olan feodal ve ataerkil toplum (sayfa 114) yanllarndan oluur. Bugnk toplumunun hastalklarndan, bu grup, feodal ve ataerkil toplumun yeniden kurulmas gerektii, nk onun bu hastalklardan uzak olduu sonucunu kartyor. Bu grubun btn nerileri, dorudan ya da dolambal olarak, bu hedefe yneliktir. Proletaryann sefaleti karsndaki btn yaknlk gsterilerine ve yaknmalara karn, komnistler, bu gerici sosyalistler grubuna iddetle kar koyacaklardr, nk 1. bu grup tamamen olanaksz bir ey iin urayor; 2. bu grup, mutlakiyeti ya da feodal hkmdarlardan, brokratlardan, askerlerden ve rahiplerden oluan maiyetleriyle birlikte aristokrasinin, lonca ustalarnn ve manfaktrclerin egemenliini; bugnk toplumun kusurlarndan gerekten de uzak olan, ama peinden en azndan bir o kadar baka ktlk getiren ve ezilen snflarn bir komnist rgtlerime yoluyla kurtulular iin umut dahi vermeyen bir toplumu kurmaya alyor; 3. proletarya ne zaman devrimci ve komnist olsa, bu grup, proleterlere kar burjuvaziyle derhal balaklk kurarak gerek niyetlerini her zaman aa vuruyor. kinci grup, bugnk toplumun ayrlmaz ktlklerinin onlar kendi varlklar konusunda

telaa drd mevcut toplum yandalarndan oluur. Bunlar, bu yzden, mevcut toplumu korumaya, ama ona bal olan ktlkleri kaldrmaya abalarlar. Bu amac gznne alarak, bunlardan bazlar salt hayrsever nlemler; tekiler ise, toplumu yeniden rgtleme bahanesi altnda, mevcut toplumun temellerini, ve dolaysyla mevcut toplumun kendisini koruyacak tantanal reform sistemleri nerirler. Komnistler bu burjuva sosyalistlerine kar da durmadan savamak durumunda olacaklardr, nk bunlar komnistlerin dmanlar iin alyorlar ve komnistlerin ykmak amacnda olduklar toplumu savunuyorlar. Nihayet, nc grup, Soru ... [4*]'da sralanan nlemlerden bir ksmn komnistlerle ayn ekilde, ama komnizme geiin bir arac olarak deil de, mevcut toplumun sefaletini kaldrmaya ve ktlklerini yoketmeye yeterli nlemler (sayfa 115) olarak arzulayan demokratik sosyalistlerden oluur. Bu demokratik sosyalistler, ya kendi snflarnn kurtulu koullar konusunda henz yeterince aydnlanmam proleterlerdir, ya da demokrasi kazanlana ve bunu izleyen sosyalist nlemler gerekleene dek proletarya ile birok bakmlardan ayn karlara sahip olan bir snfn, kk-burjuvazinin yeleridirler. Eylem anlarnda komnistler, bu nedenle, bu demokratik sosyalistlerle bir anlamaya varmak ve, bu demokratik sosyalistler egemen burjuvazinin hizmetine girmedikleri ve komnistlere saldrmadklar srece, bunlarla genel olarak imdilik olabildiince ortak bir politika izlemek durumundadrlar. Aktr ki, bu ortak eylem, onlarla olan ayrlklarn tartlmasn dtalamaz. Soru 25: Komnistlerin gnmzn teki siyasal partileri karsndaki tutumu nedir? Yant: Bu tutum lkeden lkeye deiir. Burjuvazinin egemen olduu ngiltere, Fransa ve Belika'da, komnistler, eitli demokratik partilerle, halen her yerde savunduklar sosyalist nlemlerde demokratlar komnistlere ne kadar yaklaacak olurlarsa, yani bunlar proletaryann karlarn ne kadar ak ve kesin bir biimde savunacak ve proletaryaya ne kadar ok dayanacak olurlarsa o kadar byk olan ortak bir kara imdilik hl sahiptirler. rnein ngiltere'de, hepsi de ii olan artistler[48] komnistlere, demokratik kkburjuvaziden ya da radikal denenlerden ok daha yakndrlar. Demokratik bir anayasann getirilmi olduu Amerika'da, komnistler, bu anayasay burjuvaziye kar evirecek ve onu proletaryann karlar dorultusunda kullanacak olan parti ile, yani ulusal tarm reformcular ile dava ortakl yapmaldrlar. svire'de, hl ok kark bir parti olmalarna karn, radikaller, gene de komnistlerin birlikte herhangi bir ey yapabilecekleri tek kimselerdir, ve ayrca, bu radikaller arasnda Vaud ve Cenevre kantonlarnda bulunanlar en ileri olanlardr. Nihayet, Almanya'da burjuvazi ile mutlak monari arasndaki kesin savam uzak deildir. Ne var ki komnistler, kendileri ile burjuvazi arasndaki kesin savam burjuvazi (sayfa 116) egemen oluncaya dek hesaba katamayacaklarna gre, kendisini bir an nce devirmek iin burjuvazinin bir an nce iktidara gelmesinde ona yardmc olmak kmnistlerin karnadr. Dolaysyla komnistler, her zaman, hkmetler karsnda liberal burjuvazinin yannda yer almal, ama burjuvazinin kuruntularn paylamaya, ya da burjuvazinin zaferinin proletaryaya getirecei yararlar konusunda bunlarn verdikleri sahte gvencelere inanmaya kar her zaman tetikte olmaldrlar. Burjuvazinin zaferinin komnistlere salayaca tek yarar unlar olacaktr: 1. komnistler iin kendi ilkelerini savunmay, tartmay ve yaymay ve bylece proletaryay skca rlm, militan ve rgtl bir snf halinde birletirmeyi kolaylatran eitli dnler, ve 2. mutlakiyeti hkmetlerin dt gn, srann, burjuvalar ile proleterler arasndaki savaa geleceinin kesin oluu. Komnistlerin parti politikas, o gnden sonra, burjuvazinin halen egemen olduu lkelerdeki ile ayn olacaktr. (sayfa 117)
Ekim 1847 sonunda yazlmtr. Ayr olarak, ilk kez,

1914'de yaynlanmtr.

Dipnotlar
[1*]

Elyazmasnda yarm sayfa Engels tarafndan bo braklmtr. Bu sorunun yant "Komnist man Yemini Tasla"ndadr: [46] "Yant: Proleterlerin tersine, geen yzylda hl hemen her yerde, ve urada burada bugn de varolan zanaat, olsa olsa geici bir proleterdir. Amac, bizzat sermaye edinmek ve bylece teki iileri smrmektir. Zanaat loncalarnn hl varolduu yerlerde, ya da bir i kurma zgrlnn, el iinin fabrika temeli zerinde rgtlenmesine ve youn rekabete henz yolamam olduu yerlerde, bu amacna ou kez ulaabilir. Ama fabrika sistemi el iine girer girmez ve rekabet btn gcyle ilemeye balar balamaz bu olaslk ortadan kalkar ve zanaat giderek daha ok bir proleter haline gelir. Demek ki, zanaat, kendisini, ya bir burjuva haline gelerek, ya da genel olarak orta snfa geerek, ya da (imdi birok durumda olduu gibi) rekabet sonucu bir proleter haline gelerek ve proletaryann hareketine yani, azok bilinli komnist harekete katlarak zgr klar." (K. Marx, F. Engels, Collected Works, Progress Publishers, Moscow 1976, Volume 6, s. 101.) -Ed. [2*] Bu, besbelli ki, "Komnist man Yemini Tasla"nn 21. sorusuna verilen yantn aynen kalaca anlamna gelmektedir: "Yant: Ortaklaalk ilkesi uyarnca birbirleriyle birleen halklarn milliyetleri, bu birlik ile, bir o kadar kaynamak zorunda kalacaklar ve, bylelikle, tabakalar ve snflar arasndaki eitli farkllklar, temellerinin zel mlkiyetin terkedilmesiyle ortadan kalktka, bunlar da kendilerini terkedeceklerdir." (K. Marx. F. Engels, Collected Works, Vol. 6, s. 103.) -Ed. Bu sorunun yant, "Komnist man Yemini Tasla"nn 22. Sorusuna verilen yanttr: "Yant: Bugne kadar varolan btn dinler, tek tek halklarn ya da halk gruplarnn geliimlerinin tarihsel aamalarnn ifadesiydiler. Ama komnizm, mevcut btn dinleri gereksizletiren ve onlarn yerini alan tarihsel
[3*]

geliim amasdr." (Loc. cit.) -Ed.

[4*]

Elyazmasnn burasnda bir boluk var. Soru 18'in yantna baknz. -Ed.

[44]

Engels'in Komnizmin lkeleri adl yapt Komnist Birliin programnn hazrlanmasnda, "Komnist man Yemini Tasla"nn (bkz: 46 nolu not) ardndan gelen ikinci aamadr. Engels bu kinci Program Taslan Komnist Birliin Paris rgtnn talimat zerine kaleme almtr. "Komnist man Yemini Tasla" ile kyaslandnda, Ekim 1847 sonunda Engels tarafndan yazlar Komnizmin lkeleri'nin Komnist Birliin Birinci Kongresinde tartlan taslan gzden geirilmi biimi olduu ortaya kyor. Taslan ilk alt maddesi tamamyla deitirilmitir. Tasla hazrlad srada Engels, Adalet Birlii yneticilerinin henz olgunlamam . grlerine baz dnler vermek zorunluluunu duymutu. Bu dnlerden bazlar lkeler'de yer almam, tekiler ise nemli lde deitirilmiti. Bunun dnda her iki belge de birbirleriyle akmaktadr, u farkla ki, lkeler'e baz yeni sorular eklenmitir. Bunlar 5., 6., 10-14., 19., 20. ve 24-26. sorulardr. Komnizmin lkeleri, Komnist Manifesto'nun ilk biiminin esas temelini oluturmutur. Marx'a yazd 23-24 Kasim 1847 tarihli mektubunda Engels, eski ilmihal biimini reddederek, programn Komnist Manifesto biiminde hazrlanmasnn daha iyi olacan belirtiyordu. Manifesto'yu kaleme alrlarken, marksizmin kurucular, Komnizmin lkeleri'nde formle edilmi nermelerden bazlarn kullanmlardr. Komnizmin lkeleri ilk kez ngilizce olarak Plebs-Magazine'de, Londra'da, Temmuz 1914-Ocak 1915 arasnda yaynland; ayr bir basm 1925'te ikago'da kt (The Daily Workers Publishing Co.). Daha sonraki yllarda birka kez Komnist Manifesto ile birlikte yaynland. Komnizmin lkeleri'nin bu ciltte yer alan metni, Karl Marx, Frederick Engels, Collected Works (Progress Publishers, Moscow 1976, Vol. 6, s. 341-357) adl yapttan Trkeye evrilmitir. - 98. [45] Burada snfl toplumlar kastediliyor. Daha sonralar Engels, 1840'larda yazdklar yaptlarda Marx'n ve kendisinin, insan geliiminin ilkel snfsz aamasndan hi szetmediklerini, nk bu aamann tarihinin o sra henz incelenmemi olduunu belirtmitir. (Bkz: Komnist Manifesto'nun 1888 ngilizce basksna Engels'in koyduu not; bu cildin 132. sayfasi) - 99.

[46]

"Komnist man Yemini Tasla" (Ament), Komnist Birliin 2-9 Haziran 1847'de Londra'daki Birinci Kongresinde tartlan program tasladr. Taslan tam metni ancak 1968'de ortaya kmtr. Bu belgeyi svireli Bert Andras, Komnist Birliin faal bir yesi olan Joachim Friedrich Martens'in Hamburg'daki Devlet ve niversite Ktphanesinde saklanan arivi arasnda bulmutur. 1847 Ekim'inin sonlarnda, daha gelikin bir program tasla olan Komnizmin lkeleri zerinde alrken, Engels, dorudan doruya bu "man Yemini"nden yararlanmtr. - 102. [47] ngiltere'de Emeki Snflarn Durumu'nun 1887 Amerikan basksnn Ek'inde ve ayrca ngiliz basksnn ve kinci Alman basksnn (1892) nszlerinde Engels, bunalmlarn yinelenmesi konusunda yle yazyordu: "Byk snai bunalmlarn yinelenme dnemi metinde be yl olarak belirtilmitir. Bu, besbelli ki, 1825'ten 1842'ye kadar olan olaylar kapsayan dnemdi. Ama 1842'den 1868'e kadarki snai tarih, gerek dnemin on yl olduunu, ara sarsntlarn ikincil olduklarn ve gittike yokolma eilimi gsterdiklerini ortaya koymutur." 105. [48] artizm - ngiliz iilerinin 1830'lar ve 1840'larda giritikleri devrimci bir yn hareketi. 1838'de artistler, parlamentoya sunulmak zere, 21 yan zerindeki erkeklere oy hakk, gizli oy, parlamento adaylarnda aranan belli bir mlke sahip olma koulunun kaldrlmas, vb. istemlerinde bulunan bir dileke (People's Charter) hazrladlar. Hareket byk toplantlar ve gsterilerle balad; slogan, People's Charter'n uygulamas iin savamd. 2 Mayis 1842'de artistler, parlamentoya, bu kez birtakm toplumsal istemler ieren (daha ksa ign, daha yksek cretler, vb.) ikinci bir dileke gnderdiler. Bu dileke parlamento tarafndan reddedildi. Buna karlk olarak artistler, bir genel grev rgtlediler. 1848'de, bir nc dilekeyle birlikte parlamentoya ynsal bir yry planladlar. Ama hkmet, askeri birlikler getirerek bunu nledi. Bundan aylarca sonra, parlamento dilekeyi inceledi ve reddetti. 1848'den sonra artist hareket gcn yitirmeye balad. artist hareketin baarszla uramasnn temel nedeni, ak bir programdan ve taktiklerden ve tutarl bir devrimci proleter nderlikten yoksun oluuydu. Ama artistler, gene de, ngiltere'nin siyasal tarihini ve uluslararas ii snf hareketini byk lde etkilemilerdir. -116.