‫ﺑﻨﺎم ﺧﺪا‬

‫‪April. 2008‬‬
‫ﻣﻘﺪﻣﻪ اﯼ ﺑﺮ ﻓﻬﻢ ﻣﺜﻨﻮﯼ‬
‫از ﺑﻴﺎﻧﺎت ﺟﻨﺎب دﮐﺘﺮﻋﺒﺪاﻟﮑﺮﻳﻢ ﺳﺮوش‬
‫‪16‬‬
‫ﺑﺴﻢ اﷲ اﻟﺮﺣﻤﻦ اﻟﺮﺣﻴﻢ‬
‫ﺗﺎ ﮐﻨﻮن ﻇﺮف ﺟﻠﺴﺎت ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺗﻮﻓﻴﻖ داﺷﺘﻴﻢ ﮐﻪ ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﯽ را ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻟﻪ ﯼ ﮐﻠﻴﺪ ﻓﻬﻢ ﺗﺼﻮف و ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮاﻧﯽ و اﺳﻼﻣﯽ‬
‫ﻋﺮﺿﻪ ﮐﻨﻴﻢ‪ .‬زﻳﺒﺎﻳﻬﺎﯼ اﻳﻦ ﻣﻨﻈﺮﻩ روﺣﺎﻧﯽ ﺁﻧﻘﺪر زﻳﺎد اﺳﺖ ﮐﻪ هﺮﮐﺲ درﺁن ﭼﺸﻢ ﺑﺪوزد ﺑﺮاﯼ هﻤﻴﺸﻪ ﺧﻴﺮﻩ‬
‫ﺧﻮاهﺪ ﻣﺎﻧﺪ‪ ،‬و ﭼﺸﻢ ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻦ از او ﮐﺎر ﺁﺳﺎن و ﺧﺮدﯼ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﺳﺒﺐ اﻳﻦ زﻳﺒﺎﻳﻬﺎﯼ دﻟﺮﺑﺎ و ﺟﻤﺎل ﺧﻴﺮﻩ ﮐﻨﻨﺪﻩ اﯼ‬
‫ﮐﻪ اﻳﻦ ﻣﻨﻈﺮﻩ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ ﭘﺎرﻩ اﯼ ﺁﻓﺎت و ﻧﻘﺼﺎن هﺎ را هﻢ در دل ﺧﻮد ﭘﺮوراﻧﺪﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺪون ﻋﻄﻒ ﻧﻈﺮ ﺑﻪ‬
‫ﺁﻧﻬﺎ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻣﺎ از ﺗﺼﻮف ﮐﺎﻣﻞ ﻧﺨﻮاهﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﻟﺬا هﻢ ﺑﺮاﯼ ﺗﮑﻤﻴﻞ اﻳﻦ ﺗﺼﻮﻳﺮ و هﻢ ﺑﺮاﯼ دﻓﻊ ﭘﺎرﻩ اﯼ از ﺁﻓﺎت‬
‫ﻣﺤﺘﻤﻞ ﻋﻼوﻩ ﺑﺮ ﻧﻈﺮ ﮐﺮدن ﺑﺮ ﺟﻮاﻧﺐ ﻧﻮراﻧﯽ‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﻮاﻧﺐ ﻇﻠﻤﺎﻧﯽ او هﻢ ﻣﻴﺒﺎﻳﺴﺖ ﻧﻈﺮ ﮐﺮد‪.‬‬
‫زﻳﺒﺎﺗﺮﻳﻦ‪ ،‬روﺣﺎﻧﯽ ﺗﺮﻳﻦ و ﺁﺳﻤﺎﻧﯽ ﺗﺮﻳﻦ ﻣﻮﺟﻮد وﻗﺘﻴﮑﻪ ﺑﺮزﻣﻴﻦ ﻣﻴﺂﻳﺪ و دردل ﻃﺒﻴﻌﺖ ﻣﯽ ﻧﺸﻴﻨﺪ ﻏﺒﺎر ﻣﺤﺪودﻳﺘﻬﺎﯼ‬
‫ﻃﺒﻴﻌﯽ ﺑﺮ ﺳﺮ و ﭼﻬﺮﻩ او ﺧﻮاهﺪ ﻧﺸﺴﺖ‪ ،‬و ﺑﻪ هﻤﻴﻦ ﺳﺒﺐ هﺮﭼﻪ ذاﺗﺎ و ﻋﻤﻘﺎ زﻳﺒﺎ و ﻋﺎرﯼ از ﻧﻘﺺ ﺑﺎﺷﺪ ﻧﺎﭼﺎر‬
‫و ﺑﻪ ﻧﺤﻮ اﺟﺘﻨﺎب ﻧﺎﭘﺬﻳﺮ واﺟﺪ ﭘﺎرﻩ اﯼ از ﮐﻤﺒﻮدهﺎ و ﺗﺮاﺷﻴﺪﮔﯽ هﺎ و ﺧﺪﺷﻪ هﺎ و رﺧﻨﻪ هﺎ ﺧﻮاهﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ‬
‫ﮐﻪ اﻳﻦ ﻋﻮارض ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ذات او ﻧﺒﺎﺷﺪ و ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﺟﺎﻳﮕﺎﻩ و ﻣﺴﮑﻨﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ او وﻃﻦ ﮔﺰﻳﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﭼﻮن هﻴﭻ‬
‫ﺣﻘﻴﻘﺘﯽ ﺑﯽ ﻣﻮﻃﻦ ﻧﻤﻴﺸﻮد و ﻧﺎﭼﺎر در ﻣﻨﺰﻟﮕﺎهﯽ ﻓﺮود ﻣﻴﺂﻳﺪ‪ ،‬ﻟﺬا ﺁﻓﺎت ﻣﺴﮑﻦ ﺑﻪ ﺳﺎﮐﻦ ﺳﺮاﻳﺖ ﻣﻴﮑﻨﺪ و ﺑﺎزﺷﻨﺎﺳﯽ‬
‫اﻳﻦ دو از ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ ﺿﺮورﻳﺴﺖ‪ .‬ادﻳﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻓﺮﺳﺘﺎدﻩ ﺧﺪاوﻧﺪﻧﺪ و ﺑﻪ دﺳﺖ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮان ﻣﻌﺼﻮم ﺑﻪ ﻣﺮدم دادﻩ ﺷﺪﻩ اﻧﺪ‬
‫هﻢ از اﻳﻦ ﻗﺎﻋﺪﻩ ﯼ ﮐﻠﯽ ﻣﺴﺘﺜﻨﺎء ﻧﺒﻮدﻩ اﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮاﯼ اﻳﻨﮑﻪ ﺣﻘﻴﻘﺖ دﻳﻦ ﺗﺎ وﻗﺘﯽ در ﺁﺳﻤﺎن اﺳﺖ‪ ،‬در ﻣﻘﺎم ﻻ ﻳﻤﺴﻪ اﻻ‬
‫اﻟﻤﻄﻬﺮون اﺳﺖ‪ ،‬دﺳﺖ ﻧﺎﭘﺎﮐﺎن ﺑﺎو ﻧﻤﻴﺮﺳﺪ‪ .‬اﻣﺎ هﻤﻴﻦ ﮐﻪ ﺑﻪ زﻣﻴﻦ ﻓﺮود ﻣﻴﺂﻳﺪ و ﺑﺪل ﺑﻪ ﺣﺎدﺛﻪ ﯼ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻣﻴﺸﻮد‬
‫هﻤﻪ ﯼ اﺣﻮال و ﻋﻮارض اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺑﺮ او ﻓﺮﻣﺎن ﻣﻴﺮاﻧﻨﺪ و دﭼﺎر اﻧﻮاع ﺑﻼﻳﺎ و ﻋﻮارض ﻣﻴﺸﻮد ﮐﻪ در ﺳﻄﺢ ﻋﺎﻟﯽ‬
‫ﺁﺳﻤﺎﻧﯽ ﺧﻮد ﻋﺎرﯼ و ﺑﺮﯼ از ﺁﻧﻬﺎﺳﺖ‪ .‬ﺷﻤﺎ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﮐﻨﻴﺪ وﻗﺘﯽ ﮐﻪ دﻳﻦ ﺑﻪ زﻣﻴﻦ ﻣﻴﺂﻳﺪ ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﺟﻤﻌﯽ ﻣﺘﺪﻳﻦ‬
‫ﻣﻴﺸﻮﻧﺪ و ﺟﻤﻌﯽ ﮐﺎﻓﺮ‪ ،‬ﺧﻂ ﮐﺸﯽ ﺑﻴﻦ ﻣﺆﻣﻦ و ﮐﺎﻓﺮ ﺁﻏﺎز ﻣﻴﺸﻮد‪ ،‬ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ اﻳﻦ ﺑﻠﮑﻪ ﻣﻨﺎﻓﻘﺎن هﻢ از راﻩ درﻣﻴﺮﺳﻨﺪ‪.‬‬
‫ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺰﺑﺎن اﻇﻬﺎر اﻳﻤﺎن ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ اﻣﺎ در دل ﺑﻪ ﺁن ﺑﺎورﯼ ﻧﺪارﻧﺪ‪ .‬ﻧﻪ ﻓﻘﻂ ﻣﻨﺎﻓﻘﺎن ﺑﻠﮑﻪ ﻣﻨﻔﻌﺖ ﻃﻠﺒﺎن هﻢ ﺑﻪ اﻳﻦ‬
‫ﺟﻤﻊ ﻣﯽ ﭘﻴﻮﻧﺪﻧﺪ‪ .‬ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ دﻳﻦ را‪ ،‬ﺷﺮﻳﻌﺖ ﺁﺳﻤﺎﻧﯽ را ﺑﺮاﯼ ﺗﺤﺼﻴﻞ و ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺧﻮد ﻣﯽ ﺧﻮاهﻨﺪ ﻧﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻟﻪ ﯼ‬
‫ﻳﮏ اﻣﺮ ﻋﺰﻳﺰ ﻣﻘﺪس ﻗﺎﺑﻞ اﻋﺘﻘﺎد و ﻗﺎﺑﻞ اﻋﺘﻤﺎد‪ .‬ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ اﻳﻦ ﺑﻠﮑﻪ ﻣﺤﺮﻓﺎن هﻢ از راﻩ ﻣﻴﺮﺳﻨﺪ‪ ،‬ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ دﺳﺖ ﺑﻪ‬
‫ﺧﺪﺷﻪ و ﺗﺤﺮﻳﻒ در دﻳﻦ اﻟﻬﯽ ﻣﻴﺒﺮﻧﺪ‪ .‬ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ اﻳﻦ ﺑﻠﮑﻪ ﻧﺎﻗﺺ ﻓﻬﻤﺎن هﻢ ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﻣﯽ ﭘﻴﻮﻧﺪﻧﺪ‪ ،‬ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻧﻪ از ﺳﺮ‬
‫ﻋﻤﺪ و ﻧﻪ از ﺳﺮ ﺧﻴﺎﻧﺖ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺪﻟﻴﻞ ﻧﻘﺼﺎﻧﯽ ﮐﻪ در ﻓﻬﻢ دارﻧﺪ دﻳﻦ را ﺑﺪ ﻣﯽ ﻓﻬﻤﻨﺪ و ﺑﺪ ﻣﻌﺮﻓﯽ ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ‪ .‬ﮔﺮوﻩ هﺎ‬
‫ﭘﺪﻳﺪ ﻣﻴﺂﻳﻨﺪ‪ ،‬ﻓﺮﻗﻪ هﺎ ﭘﺪﻳﺪ ﻣﻴﺂﻳﻨﺪ‪ ،‬ﻓﺮﻗﻪ هﺎ ﺑﺠﺎن هﻢ ﻣﯽ اﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺟﻨﮕﻬﺎﯼ ﻣﺬهﺒﯽ ﺑﺮاﻩ ﻣﯽ اﻓﺘﺪ‪ ،‬ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺑﻨﺎم ﻣﺬهﺐ‬
‫ﻣﻴﺸﻮد‪ ،‬ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺑﻨﺎم ﻣﺬهﺐ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﮐﺸﺘﺎرهﺎ و اﻋﺪاﻣﻬﺎ ﺑﻨﺎم ﻣﺬهﺐ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﻓﺮوﮐﻮﻓﺘﻨﻬﺎ‪ ،‬ﺑﺮﺗﺮ ﻧﺸﺴﺘﻦ هﺎ‪،‬‬
‫ﺧﻮدﺑﻴﻨﯽ هﺎ‪ ،‬دﮐﺎن ﺑﺎز ﮐﺮدن هﺎ‪ ،‬هﻤﻪ ﭼﻴﺰ ﺑﻨﺎم دﻳﻦ ﺻﻮرت ﻣﻴﮕﻴﺮد و ﺗﺎرﻳﺦ هﻤﻪ ﯼ ادﻳﺎن‪ ،‬ﻳﻬﻮدﻳﺖ‪ ،‬ﻣﺴﻴﺤﻴﺖ‪،‬‬
‫اﺳﻼم‪ ،‬ﻓﺮق ﻣﺨﺘﻠﻒ دﻳﻨﯽ ﭼﻪ در ﻣﺴﻴﺤﻴﺖ و ﭼﻪ در اﺳﻼم ﮔﻮاﻩ راﺳﺘﻴﻦ اﻳﻦ ﻣﻌﻨﺎ هﺴﺘﻨﺪ‪ .‬هﻴﭽﮑﺪام از اﻳﻦ اﺣﻮال‬
‫وﻋﻮارض ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﺳﺎﺣﺖ ﻋﺮﺷﯽ و ﺁﺳﻤﺎﻧﯽ دﻳﻦ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﺁن ﻣﻘﺎم ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ دﺳﺖ ﻧﺎﭘﺎﮐﺎن ﺑﻪ او ﻧﻤﻴﺮﺳﺪ‪،‬‬
‫ﺑﻠﮑﻪ از ﺟﺎﻳﯽ اﻳﻦ اﺣﻮال ﭘﺪﻳﺪ ﻣﻴﺂﻳﻨﺪ ﮐﻪ دﻳﻦ ﺑﺼﻮرت ﻳﮏ ﺣﺎدﺛﻪ ﯼ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ از ﻣﻠﮑﻮت ﺑﺮ روﯼ زﻣﻴﻦ ﻣﯽ ﻧﺸﻴﻨﺪ‬
‫و وارد ﻋﺮﺻﻪ ﯼ ﺗﺎرﻳﺦ ﻣﯽ ﺷﻮد و در داد و ﺳﺘﺪ ﺳﺎﻳﺮ ﻧﻴﺮوهﺎ و ﻋﻮاﻣﻞ و اﻗﺸﺎر اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻗﺮار ﻣﻴﮕﻴﺮد و ﺧﻮد‬
‫ﻳﮏ ﻧﻴﺮوﯼ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻣﻴﺸﻮد و ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻟﻪ ﯼ ﻳﮏ اﻣﺮ ﺗﺎرﻳﺨﯽ ‪ -‬زﻣﻴﻨﯽ ﻋﻤﻞ ﻣﻴﮑﻨﺪ‪.‬‬
‫روح ﺁدﻣﯽ‪ ،‬اﮔﺮ از ﺑﻮﻋﻠﯽ ﺳﻴﻨﺎ ﺑﺸﻨﻮﻳﻢ ﮐﻪ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ ‪ :‬ﮐﺒﻮﺗﺮﯼ ﺑﻮد از ﻋﺎﻟﻢ ﺑﺎﻻ ﺑﺴﻮﯼ زﻣﻴﻦ ﺁﻣﺪ ﺑﻪ هﻤﻴﻦ ﻧﺤﻮ و‬
‫دﭼﺎر هﻤﻴﻦ اﺣﻮال ﺷﺪ‪ ،‬ﮐﺒﻮﺗﺮ ﺑﺴﻴﺎر ﺑﻠﻨﺪ ﻣﻘﺎﻣﯽ از ﻣﻘﺎم رﻓﻴﻌﯽ ﺑﺮوﯼ زﻣﻴﻦ ﺁﻣﺪ‪ ،‬وﻗﺘﻴﮑﻪ ﺁﻣﺪ در ﻗﻔﺲ‪ ،‬در ﮐﺎﻟﺒﺪ‬
‫ﺗﻦ رﻓﺖ و از اﻳﻨﺠﺎ ﺑﻪ ﺑﻌﺪ زﻣﻴﻨﯽ ﺷﺪن او ﺁﻏﺎز ﺷﺪ‪ .‬روح ﻣﺮﻳﺾ ﻧﻤﻴﺸﻮد‪ ،‬روح زن و ﻣﺮد ﻧﺪارد‪ ،‬روح دﭼﺎر‬
‫ﻋﻮارﺿﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺟﺴﻢ ﻣﻴﺮود ﻧﻤﯽ ﺷﻮد‪ .‬اﻣﺎ ﺟﺴﻤﺎﻧﯽ ﺷﺪن روح ﺁﻧﺮا ﻣﺎﻧﻨﺪ اﺟﺴﺎم دﻳﮕﺮ ﻣﺒﺘﻼ ﺑﻪ ﺑﻠﻴﺎﺗﯽ ﻣﻴﮑﻨﺪ ﮐﻪ‬
‫دور از ﺳﺎﺣﺖ ﺧﻮد روح در ﻣﻘﺎم و در ﺻﻘﻊ روﺣﺎﻧﯽ اوﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ هﻤﻴﻦ ﻗﺮار و ﺑﺮ هﻤﻴﻦ ﻣﻘﻴﺎس ﺣﺘﯽ اﮔﺮ ﺗﺼﻮف‬
‫را در ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ هﺎﯼ اﺻﻠﯽ ﺧﻮد زﻻل و ﭘﺎﮎ و ﻋﺎرﯼ از هﺮ ﻧﻘﺺ و ﻋﻴﺒﯽ ﺑﺪاﻧﻴﻢ ﮐﻪ ﻧﻤﯽ داﻧﻴﻢ‪ ،‬وﻟﯽ ﺣﺘﯽ اﮔﺮ‬
‫ﭼﻨﻴﻦ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺷﺪن او‪ ،‬ﺗﺎرﻳﺨﯽ ﺷﺪن او در دﺳﺖ و ﺑﺎل ﺁدﻣﻴﺎن ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻦ او‪ ،‬ﺁﻧﺮا دﭼﺎر اﺣﻮال و‬
‫ﻋﻮارﺿﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻨﻴﺎﻧﮕﺬاران او ﻧﻤﯽ ﺧﻮاﺳﺘﻪ اﻧﺪ و ﭼﻨﺎن ﺗﺼﻮرﯼ و ﺗﻮﻗﻌﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻪ اﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﭘﺪﻳﺪ ﺁﻣﺪن ﺁن‬
‫ﻋﻮارض اﺟﺘﻨﺎب ﻧﺎﭘﺬﻳﺮ اﺳﺖ و ﻟﺬا ﺷﻨﺎﺧﺘﻦ ﺁﻧﻬﺎ هﻢ واﺟﺐ اﺳﺖ و ﭘﺮهﻴﺰ ﮐﺮدن و ﭘﺮهﻴﺰدادن از ﺁﻧﻬﺎ هﻢ واﺟﺒﺘﺮ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺎ ﺳﻌﯽ ﻣﻴﮑﻨﻴﻢ ﮐﻪ ﭘﺎرﻩ اﯼ از اﻳﻦ ﺁﻓﺎت و ﻋﻮارض را ﮐﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﺗﺼﻮف ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﮔﻮاهﯽ ﻣﻴﺪهﺪ و ﺧﻮد ﺻﻮﻓﻴﺎن و‬
‫ﻧﺎﻗﺪان ﺑﺰرگ ﺗﺼﻮف ﺑﺮﺁﻧﻬﺎ اﻧﮕﺸﺖ اﺷﺎرﻩ و ﺗﺄﮐﻴﺪ ﻧﻬﺎدﻩ اﻧﺪ اﻳﻨﺠﺎ ﻋﺮض ﮐﻨﻴﻢ و ﺗﻮﺟﻪ ﺷﻤﺎ را ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﺟﻠﺐ ﮐﻨﻴﻢ‪.‬‬
‫ﻧﮑﺘﻪ هﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﻋﺮض ﻣﻴﺸﻮد ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ از ﺁﺛﺎر ﺑﺰرﮔﺎﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ در اﻳﻦ اﻣﺮ ﻏﻮر و ﺗﺄﻣﻞ ﮐﺎﻓﯽ ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻣﻘﺪﻣﺘﺎ اﻳﻦ را ﻋﺮض ﮐﻨﻴﻢ ﺗﺎ ذهﻦ ﺷﻤﺎ در ﺟﺎدﻩ ﯼ ﺻﺤﻴﺢ و ﻣﻄﻠﻮب ﻗﺮار ﺑﮕﻴﺮد و از ﻣﻨﻈﺮ درﺳﺖ در اﻳﻦ‬
‫ﻣﻨﻈﺮﻩ ﯼ ﻣﻬﻢ ﻧﻈﺮ ﮐﻨﺪ‪ ،‬و ﺁن اﻳﻨﮑﻪ اﺻﻮﻻ ﻣﮑﺘﺒﻬﺎﻳﯽ و ﺁﺋﻴﻨﻬﺎﻳﯽ ﻣﺜﻞ ﺗﺼﻮف‪ ،‬ﺁﺋﻴﻨﻬﺎﻳﯽ هﺴﺘﻨﺪ ﺑﺮاﯼ اﻗﻠﻴﺖ و ﻧﻪ‬
‫ﺑﺮاﯼ اﮐﺜﺮﻳﺖ‪ .‬ﻧﻪ ﺑﺰرﮔﺎن و ﺑﻨﻴﺎﻧﮕﺬاران اﻳﻦ ﻣﮑﺘﺐ ﭼﻨﺎن ﺗﺼﻮرﯼ و ادﻋﺎﻳﯽ داﺷﺘﻪ اﻧﺪ و ﻧﻪ ﺧﻮد ﺁﻣﻮزﺷﻬﺎﯼ اﻳﻦ‬
‫ﻣﮑﺘﺐ ﭼﻨﻴﻦ اﻗﺘﻀﺎﻳﯽ دارد‪ .‬و اﻳﻦ درﺳﺖ ﻧﻮﻋﯽ ﺗﻘﺎﺑﻞ ﺑﻴﻦ دﻳﻦ و ﺗﺼﻮف از اﻳﻦ ﺣﻴﺺ و از اﻳﻦ ﻧﻈﺮﮔﺎﻩ ﮐﻪ ذﮐﺮ‬
‫ﮐﺮدﻳﻢ اﻳﺠﺎد ﻣﻴﮑﻨﺪ‪ .‬دﻳﻦ ﺑﺮاﯼ ﻋﻤﻮم اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻮﻋﯽ ﺗﻌﻠﻴﻤﺎت در اوﺳﺖ ﮐﻪ ﺁﻧﺮا ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺷﺪﻧﯽ ﻣﻴﮑﻨﺪ‪ .‬ﭼﻨﺎن اﺳﺖ‬
‫ﮐﻪ هﻤﮕﺎن ﻣﻴﺘﻮاﻧﻨﺪ از او اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻳﮏ درﻳﺎﻳﯽ ﺳﺖ ﮐﻪ هﻤﻪ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ در ﺳﺎﺣﻞ او ﺑﻨﺸﻴﻨﻨﺪ و ﺟﺮﻋﻪ ﺑﺮﮔﻴﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫وﻟﯽ ﺗﺼﻮف ﺑﻪ ﻣﻘﺘﻀﺎﯼ ﻣﺎهﻴﺖ ﺗﻌﻠﻴﻤﺎﺗﯽ ﮐﻪ دارد اﺻﻮﻻ ﺑﺮاﯼ اﻓﺮاد ﻧﺎدرﻳﺴﺖ‪ ،‬و ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺎﻻﺗﺮ از ﺁن اﮔﺮ ﺑﺨﻮاهﺪ‬
‫ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺑﺸﻮد و اﮔﺮ هﻤﮕﺎن زﻳﺮ ﭼﺘﺮ و ﺳﺎﻳﻪ او ﻗﺮار ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺁﺑﺎد ﮐﻨﻨﺪﻩ ﻧﺨﻮاهﺪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻧﻘﺶ وﻳﺮاﻧﮕﺮ‬
‫ﺧﻮاهﺪ داﺷﺖ‪ .‬اﻳﻦ را ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﺎرﻩ اﯼ از ﺑﺰرﮔﺎن ﺗﺼﺮﻳﺢ ﻧﮑﺮدﻩ ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﭘﺎرﻩ اﯼ از ﻓﺮﻳﻔﺘﮕﺎن ﺗﺼﻮر‬
‫ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﭼﻴﺰﯼ از ﻗﺪرت و از ﻓﻀﻴﻠﺖ ﺗﺼﻮف ﺧﻮاهﺪ ﮐﺎﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﺣﻘﻴﻘﺘﯽ ﺳﺖ ﮐﻪ از ﻧﻈﺮ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﭘﻮﺷﻴﺪ و از‬
‫ﭼﺸﻢ ﻧﺒﺎﻳﺪ دور داﺷﺖ‪ .‬ﻧﮑﺘﻪ ﯼ ﻓﻮق اﻟﻌﺎدﻩ اﺳﺎﺳﯽ و ﺑﻨﻴﺎدﻳﺴﺖ‪ .‬ﻣﻼﺣﻈﻪ ﮐﻨﻴﺪ ﺗﺼﻮف ﺑﺮﭼﻪ ﻣﻘﻮﻻﺗﯽ اﻧﮕﺸﺖ ﺗﺄﮐﻴﺪ‬
‫ﻣﻴﮕﺬارد‪ ،‬ﭼﻪ ﻧﻮع ﺗﻌﻠﻴﻤﺎﺗﯽ را در درﺟﻪ اول ﻣﻴﺪهﺪ و از ﭘﻴﺮوان ﺧﻮد ﭼﻪ ﭼﻴﺰهﺎﻳﯽ را ﻣﻴﺨﻮاهﺪ ؟ ﻣﺎ ﺗﻮﻓﻴﻖ داﺷﺘﻴﻢ‬
‫ﮐﻪ ﭘﺎرﻩ اﯼ از اﻳﻦ ﻧﮑﺎت و ﻣﻘﻮﻻت را در اﻳﻦ ﻣﺪت اﻳﻨﺠﺎ ﻋﺮض ﮐﻨﻴﻢ‪ .‬و ﺣﺎﻻ ﺑﺴﻂ زﻳﺎد ﻧﻤﯽ دهﻴﻢ ﺑﻠﮑﻪ ﻓﻘﻂ‬
‫اﺷﺎرﻩ ﻣﯽ ﮐﻨﻴﻢ ‪:‬‬
‫ﻣﻔﻬﻮم ﻋﺸﻖ در ﺗﺼﻮف از ﻣﻔﺎهﻴﻢ ﻣﺤﻮرﻳﺴﺖ‪ ،‬ﺑﺸﺮﺣﯽ ﮐﻪ در ﺟﻠﺴﺎت ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺁوردﻳﻢ‪.‬‬
‫ﻣﻔﻬﻮم ﺟﻮد در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻋﺪل از ﻣﻔﺎهﻴﻢ ﻣﺤﻮرﯼ در ﺗﺼﻮف اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻔﻬﻮم ﮐﺮم هﻤﻴﻨﻄﻮر‪ ،‬ﮐﻪ ﻋﺮض ﮐﺮدﻳﻢ‪.‬‬
‫ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺟﺒﺮ در ﺗﺼﻮف و ﺑﯽ اﺧﺘﻴﺎرﯼ ﺁدﻣﯽ‪ ،‬ﺗﺄﮐﻴﺪ ﺑﺮﺁن ﺟﻨﺒﻪ ﯼ ﺑﯽ اﺧﺘﻴﺎرﯼ ﺁدﻣﯽ ازﺁن ﺣﻴﺺ ﮐﻪ ﺁدﻣﯽ ﻧﺎﻣﺨﺘﺎر‬
‫اﺳﺖ در اﻳﻦ ﻣﮑﺎﺗﺐ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار ﻣﻴﮕﻴﺮد‪ ،‬ﭼﺮا ﮐﻪ ﺗﮑﻴﻪ ﺑﺮﻋﻨﺼﺮ ﻓﻨﺎ ﻋﻨﺼﺮ ﺟﺒﺮ را هﻢ در ﭘﻴﺶ ﻣﻴﺂورد‪.‬‬
‫ﻣﻮﻟﻮﯼ اﻟﺒﺘﻪ ﺑﻪ ﻣﺎ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ ﮐﻪ اﻳﻦ ﺟﺒﺮ‪ ،‬ﺟﺒﺮ ﻋﺎﺷﻘﺎﻧﻪ اﺳﺖ و از ﺟﻨﺲ ﺟﺒﺮهﺎﯼ دﻳﮕﺮ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺑﺎ او ﻧﺒﺎﻳﺪ اﻳﻦ را‬
‫اﺷﺘﺒﺎﻩ ﮐﺮد ‪:‬‬
 ‫واﻧﮏ ﻋﺎﺷﻖ ﻧﻴﺴﺖ ﻧﻔﯽ ﺟﺒﺮ ﮐﺮد‬ ‫ﻟﻔﻆ ﺟﺒﺮم ﻋﺸﻖ را ﺑﯽ ﺻﺒﺮ ﮐﺮد‬
‫اﻳﻦ ﺗﺠﻠﯽ ﻣﻪ اﺳﺖ اﻳﻦ اﺑﺮ ﻧﻴﺴﺖ‬ ‫اﻳﻦ ﻣﻌﻴﺖ ﺑﺎ ﺣﻘﺴﺖ و ﺟﺒﺮ ﻧﻴﺴﺖ‬
‫ﺟﺒﺮ ﺁن اﻣﺎرﻩ ﯼ ﺧﻮد ﮐﺎﻣﻪ ﻧﻴﺴﺖ‬ ‫ور ﺑﻮد اﻳﻦ ﺟﺒﺮ ﺟﺒﺮ ﻋﺎﻣﻪ ﻧﻴﺴﺖ‬
‫هﻤﻴﻨﻄﻮر اﺳﺖ و اﻳﻦ ﺟﺒﺮ ﺟﺒﺮ ﻋﺎﺷﻘﺎﻧﻪ اﺳﺖ و ﻳﮏ ﻋﺎﺷﻖ ﻣﺜﻞ ﻣﻮﻟﻮﯼ وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﻧﺎم ﺟﺒﺮ ﻋﺎﻣﻴﺎﻧﻪ را ﻣﯽ ﺷﻨﻮد‬
‫ﺑﯽ ﺻﺒﺮ ﻣﻴﺸﻮد ﻧﻤﻴﺘﻮاﻧﺪ ﺗﺤﻤﻞ ﺑﮑﻨﺪ ﮐﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻔﻬﻮم ﻧﺎزﻟﯽ ﺟﺎﯼ ﺁن ﻣﻔﻬﻮم ﻋﺎﻟﯽ را ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻊ اﻟﻮﺻﻒ‬
‫ﺗﮑﻴﻪ ﺑﺮ اﻳﻦ ﺟﻨﺒﻪ از وﺟﻮد ﺁدﻣﯽ‪.‬‬
‫ﺗﮑﻴﻪ ﺑﺮ ﻋﻨﺼﺮ ﻳﻘﻴﻦ در ﺗﺼﻮف و در ﻗﺒﺎل او ﺗﺤﻘﻴﺮ ﻋﻘﻞ‪ ،‬ﺗﺤﻘﻴﺮ ﻋﻠﻢ‪ ،‬ﻋﻠﻮم‪ ،‬ﻋﻠﻮم ﻇﺎهﺮﻩ‪ ،‬ﻣﻘﻮﻻﺗﯽ از اﻳﻦ‬
‫دﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺣﮑﻢ ذاﺗﺸﺎن ﻣﻘﻮﻻت ﻧﺎدرﯼ هﺴﺘﻨﺪ و اوﺻﻮﻻ ﮐﻢ ﭘﻴﺪا ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ هﻢ ﮐﻢ ﭘﻴﺪا ﺑﺸﻮد‪.‬‬
‫ﺣﺎﻻ ‪:‬‬
‫اﮔﺮ هﻤﻪ ﻣﺮدم اهﻞ ﻳﻘﻴﻦ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬هﻤﻪ ﻋﺎﺷﻖ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬هﻤﻪ ﻋﻘﻞ را ﺑﻪ ﺣﮑﻢ ﻋﺸﻖ در ﺧﻮد ﻓﺮوﺑﮑﻮﺑﻨﺪ‪ ،‬هﻤﻪ ﻋﺪل را‬
‫ﺑﻪ ﺣﮑﻢ ﮐﺮم و ﺟﻮد ﻓﺮوﺑﮑﻮﺑﻨﺪ اﻳﻦ دﻧﻴﺎ وﻳﺮان ﺧﻮاهﺪ ﺷﺪ‪ .‬اهﻤﻴﺖ اﻳﻦ ﻣﻘﻮﻻت در اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺎدرا وﺟﻮد‬
‫داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ و ارزﺷﺸﺎن هﻢ ﺑﻪ هﻤﺎن اﺳﺖ‪ .‬ﺧﻮد ﺻﻮﻓﻴﺎن هﻢ ﻧﻤﯽ ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ و ﺗﻮﻗﻊ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ و در ﻗﺪرت ﺁدﻣﻴﺎن‬
‫ﻧﻤﯽ دﻳﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺻﻼح ﻣﻌﻴﺸﺖ اﻧﺴﺎﻧﻬﺎ ﻧﻤﯽ داﻧﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ هﻤﻪ دﺳﺖ از ﻋﺎﻗﻠﯽ ﺑﺸﻮﻳﻨﺪ و ﻋﺎﺷﻖ ﺑﺸﻮﻧﺪ‪ ،‬هﻤﻪ دﺳﺖ از‬
‫ﻇﻨﻮن ﺑﺸﻮﻳﻨﺪ و ﻃﺎﻟﺐ ﻳﻘﻴﻦ ﺑﺸﻮﻧﺪ‪ ،‬هﻤﻪ دﺳﺖ از ﻋﺪل ﺑﺮدارﻧﺪ و در ﺟﺴﺘﺠﻮﯼ ﮐﺮم ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬هﻤﻪ رﻓﻊ ﻏﻔﻠﺖ ﮐﻨﻨﺪ و‬
‫از ﻏﻔﻠﺘﯽ ﮐﻪ داﻣﻨﮕﻴﺮ هﻤﻪ ﯼ ﺁدﻣﻴﺎن اﺳﺖ رهﺎﻳﯽ ﭘﻴﺪا ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺧﻮد ﺁﻧﻬﺎ هﻢ اﻳﻦ ﻧﮑﺘﻪ را ﺑﺨﻮﺑﯽ ﻣﯽ داﻧﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻏﺰاﻟﯽ‬
‫در ﻧﻮﺷﺘﻪ هﺎﯼ ﺧﻮد دارد ﮐﻪ ﻣﺮدم اﮔﺮ ﭼﻬﻞ روز ﻧﺎن ﺣﻼل ﺑﺨﻮرﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻨﺎن ﭘﺮدﻩ هﺎﯼ ﻏﻔﻠﺖ در ﭘﻴﺶ ﭼﺸﻤﺸﺎن‬
‫ﺑﺮداﺷﺘﻪ ﺧﻮاهﺪ ﺷﺪ ﮐﻪ دﻧﻴﺎ وﻳﺮان ﺧﻮاهﺪ ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬ﺻﻼح ﻋﺎﻟﻢ ﺑﻪ اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺁدﻣﻴﺎن ﺳﺮﮔﺮم ﮐﺎر ﺧﻮدﺷﺎن ﺑﺎﺷﻨﺪ‪،‬‬
‫هﻤﺎن ﭼﻴﺰﯼ را ﮐﻪ ﺻﺤﻴﺢ و ﺻﺎﻟﺢ ﻣﯽ داﻧﻨﺪ دﻧﺒﺎل ﮐﻨﻨﺪ و از ﺣﻮل و ﺣﻮش او و از ﻗﺒﻞ و ﺑﻌﺪ او و از ﻣﺒﺪء و‬
‫ﻣﻌﺎد او ﻧﭙﺮﺳﻨﺪ ‪:‬‬
‫هﻮﺷﻴﺎرﯼ اﻳﻦ ﺟﻬﺎن را ﺁﻓﺘﺴﺖ‬ ‫اﺳﺘﻦ اﻳﻦ ﻋﺎﻟﻢ اﯼ ﺟﺎن ﻏﻔﻠﺘﺴﺖ‬
‫ﻏﺎﻟﺐ ﺁﻳﺪ ﭘﺴﺖ ﮔﺮدد اﻳﻦ ﺟﻬﺎن‬ ‫هﻮﺷﻴﺎرﯼ زان ﺟﻬﺎﻧﺴﺖ و ﭼﻮ ﺁن‬
‫ﺗﺎ ﻧﺒﺮد زﻳﻦ ﺟﻬﺎن ﺣﺮص و ﺣﺴﺪ‬ ‫زان ﺟﻬﺎن اﻧﺪﮎ ﺗﺮﺷﺢ ﻣﯽ رﺳﺪ‬
‫ﻧﻪ هﻨﺮ ﻣﺎﻧﺪ درﻳﻦ ﻋﺎﻟﻢ ﻧﻪ ﻋﻴﺐ‬ ‫ﮔﺮ ﺗﺮﺷﺢ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﮔﺮدد ز ﻏﻴﺐ‬
‫اﻳﻨﮑﻪ ﺁدﻣﻴﺎن اﻳﻨﻘﺪر دﻧﺒﺎل ﺑﺮدن هﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬اﻳﻨﻘﺪر ﭘﺮهﻴﺰ از ﺑﺎﺧﺘﻦ ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ‪ ،‬اﻳﻨﻘﺪر دﻧﺒﺎل ﺳﻮد ﺧﻮﻳﺸﺘﻦ اﻧﺪ و ﭘﺮهﻴﺰ از‬
‫ﺿﺮر ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ‪ ،‬اﻳﻨﻘﺪر ﮔﺮم در ﺗﺠﺎرﺗﻨﺪ‪ ،‬ﮔﺮم در رﻗﺎﺑﺘﻨﺪ‪ ،‬ﮔﺮم در ﺗﮑﺎﭘﻮﯼ زﻧﺪﮔﯽ هﺴﺘﻨﺪ هﻤﻴﻦ ﮔﺮﻣﯽ ﻋﻴﻦ ﻏﻔﻠﺖ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬و اﻳﻦ ﻏﻔﻠﺖ ﻣﻤﺪوح اﺳﺖ و ﺑﺎزار ﻋﺎﻟﻢ ﺑﻪ هﻤﻴﻦ ﻏﻔﻠﺖ ﮔﺮم اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﻣﺮدم هﺮ روز ﺻﺒﺢ ﺗﺠﺪﻳﺪ ﻣﻄﻠﻊ‬
‫ﮐﻨﻨﺪ و از ﺧﻮد ﺑﭙﺮﺳﻨﺪ ﮐﻪ اﻳﻦ ﭼﻪ زﻧﺪﮔﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﻣﺎ ﻣﻴﮑﻨﻴﻢ ؟ اﻳﻦ ﭼﻪ ﮐﺎرﻳﺴﺖ ﮐﻪ ﻣﺎ ﻣﻴﮑﻨﻴﻢ ؟ دﻧﻴﺎ ﺗﻌﻄﻴﻞ ﺧﻮاهﺪ‬
‫ﺷﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﯼ ﻋﺎﻟﻢ‪ ،‬ﻗﻮام ﻋﺎﻟﻢ ﺑﻪ هﻤﻴﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ هﻤﻪ ﺳﺮﺷﺎن را ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺑﻴﺎﻧﺪازﻧﺪ و از اﻳﻦ ﺳﺆاﻟﻬﺎ ﻧﮑﻨﻨﺪ و ﺑﻪ ﮐﺎر‬
‫هﺮروزﻩ ﯼ ﺧﻮدﺷﺎن اداﻣﻪ ﺑﺪهﻨﺪ‪ ،‬و دﻧﺒﺎل ﺑﺮدن از رﻗﻴﺐ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬و از اﺻﻞ ﺑﺎزﯼ ﺳﺆال ﻧﮑﻨﻨﺪ‪ .‬ﺷﻤﺎ ﻓﺮض ﮐﻨﻴﺪ‬
‫دو ﺗﻴﻤﯽ ﮐﻪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ ﺑﺎزﯼ ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ و هﺮ ﻳﮏ از دو ﺗﻴﻢ ﺑﻪ ﻗﻮت ﺑﺪﻧﺒﺎل ﺑﺮدﻧﻨﺪ‪ ،‬اﮔﺮ ﺑﺠﺎﯼ اﻳﻦ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻓﮑﺮ‬
‫ﺑﻴﺎﻓﺘﻨﺪ ﮐﻪ اﺻﻞ ﺑﺎزﯼ ﺑﺮاﯼ ﭼﻴﺴﺖ ؟ ﺑﺎ ﻃﺮح هﻤﻴﻦ ﺳﺆال اوﻟﻴﻦ اﺛﺮﯼ ﮐﻪ ﺧﻮاهﺪ ﮔﺬاﺷﺖ اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎزﯼ‬
‫ﺗﻌﻄﻴﻞ ﺧﻮاهﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﺮاﯼ اﻳﻨﮑﻪ ﺑﺎزﻳﮑﻦ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺑﭙﺮﺳﺪ ﮐﻪ اﺻﻞ ﺑﺎزﯼ ﺑﺮاﯼ ﭼﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ اﻳﻨﻬﺎ را ﻣﻔﺮوﻗﻤﻨﻪ ﮔﺮﻓﺘﻪ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﻌﺪ از او ﺑﺎزﯼ را ﺷﺮوع ﮐﺮدﻩ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﮔﺮ در ﺣﻴﻦ ﺑﺎزﯼ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺳﺆال ﺑﭙﺮدازد‪ ،‬ﺑﺎزﯼ ﻧﺨﻮاهﺪ ﮐﺮد ﺑﻠﮑﻪ‬
‫ﻣﺸﻐﻮل ﮐﺎر دﻳﮕﺮﯼ ﺧﻮاهﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺣﺎﻻ اﮔﺮ ﻳﮏ ﻣﮑﺘﺒﯽ ﻣﺮدم را ﺑﻪ رﻓﻊ ﻏﻔﻠﺖ و ﻳﺎ ﻋﺎﺷﻘﯽ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﺤﻘﻴﺮﻋﻘﻞ‪ ،‬ﺑﻪ ﻃﻠﺐ ﻳﻘﻴﻦ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﺮﮎ ﻇﻨﻮن‪ ،‬ﺑﻪ ﻃﻠﺐ‬
‫ﮐﺮم دﻋﻮت ﺑﮑﻨﺪ و ارزﺷﻬﺎﯼ واﻗﻌﯽ را در اﻳﻦ ﻣﻨﻈﺮهﺎﯼ زﻳﺒﺎ ﺑﻨﻬﺪ و ﭼﺸﻢ ﻣﺮدم را ﻣﻌﻄﻮف و ﺧﻴﺮﻩ ﯼ ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ‬
‫ﺑﮑﻨﺪ ﺑﺮﺧﻮد ﭘﻴﺸﻮاﻳﺎن و ﭘﻴﺮوان ﺁن ﻣﮑﺘﺐ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻌﻠﻮم ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺟﺰ اﻧﺪﮐﯽ‪ ،‬ﺟﺰ ﻧﺎدرﯼ‪ ،‬ﺟﺰ ﻗﻠﻴﻠﯽ از ﻣﺮدم ﻧﻤﻴﺘﻮاﻧﻨﺪ‬
‫از اﻳﻦ ﺗﻌﻠﻴﻤﺎت ﭘﻴﺮوﯼ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬و ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻬﺘﺮ هﻢ هﻤﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﮑﻨﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻮن اﮔﺮ ﺑﻨﺎ ﺷﻮد ﮐﻪ هﻤﻪ هﻼج وار‪ ،‬هﻤﻪ‬
‫ﻣﻮﻟﻮﯼ وار ﻋﺎﺷﻖ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺮ اﻳﻦ ﻋﺎﻟﻢ دوام و ﻗﻮاﻣﯽ ﻧﺨﻮاهﺪ داﺷﺖ‪ ،‬اﻳﻦ ﻋﺎﻟﻢ ﺑﻪ ﻋﻘﻞ ﻗﺎﺋﻢ اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻪ ﺑﻪ ﺗﺮﮎ‬
‫ﻋﻘﻞ‪ ،‬هﻤﻴﻦ ﻋﻘﻞ ﺟﺰوﯼ ﺳﻮد ﻃﻠﺐ‪ ،‬و ﮔﺮﻳﺰان از ﺿﺮر‪ ،‬هﻤﺎن ﻋﻘﻠﯽ ﮐﻪ ﻻاﺑﺎﻟﯽ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﻋﺎﺷﻖ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﮐﺎر اﻳﻦ‬
‫ﻋﺎﻟﻢ ﺑﻪ ﻋﺪل ﻗﺎﺋﻢ اﺳﺖ ﻧﻪ ﺑﻪ ﮐﺮم‪ .‬ﺑﻪ ﮐﺮم ﺣﺎﮐﻤﺎن‪ ،‬ﺑﻪ ﮐﺮم ﻣﺪﻳﺮان ﻧﻤﻴﺘﻮان اﻣﻴﺪ ﺑﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﺪاﻟﺘﺸﺎن ﺑﺎﻳﺪ اﻣﻴﺪ‬
‫ﺑﺴﺖ‪ .‬ﺟﻮد اﻣﺮ ﻧﺎدرﻳﺴﺖ‪ ،‬اﻣﺮ ﻗﻠﻴﻠﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺟﻮد ﻳﻌﻨﯽ از ﺣﻖ ﺧﻮد ﮔﺬﺷﺘﻦ‪ .‬اﻳﻦ ﮐﺎﻓﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﺁدﻣﻴﺎن در اﻳﻦ ﺟﻬﺎن از‬
‫ﺣﻖ ﺧﻮدﺷﺎن ﻧﮕﺬرﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺣﻖ دﻳﮕﺮان را هﻢ ﺑﺪهﻨﺪ‪ ،‬ﺣﻖ ﮐﺴﯽ را هﻢ زﻳﺮ ﭘﺎ ﻧﮕﺬارﻧﺪ‪ .‬ﺁﻧﮑﻪ اﻧﺴﺎن از ﺣﻖ ﺧﻮد هﻢ‬
‫ﺻﺮف ﻧﻈﺮ ﮐﻨﺪ‪ ،‬اﻳﻨﻘﺪر ﮔﺬﺷﺖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺴﻴﺎر ﺧﻮب اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﻗﻠﻴﻠﯽ از ﻣﺮدم ﭼﻨﻴﻦ هﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬و ﻟﺬا ﺑﻨﺎﯼ ﺟﺎﻣﻌﻪ‬
‫را ﺑﺮﺁن ﮔﺬﺷﺘﻬﺎﯼ ﻧﺎدر ﻧﻤﻴﺘﻮان ﻧﻬﺎد‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻋﺪاﻟﺖ دوﺳﻮﻳﻪ ﻧﻬﺎد و هﺎﮐﺬا ‪....‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮﻳﻦ از ﻣﺎهﻴﺖ ﺗﺼﻮف و ﺁﺋﻴﻨﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻌﻘﻮﻻت دﻋﻮت ﻣﻴﮑﻨﺪ و اﻳﻨﻬﺎ را ﻣﺤﻮرهﺎ و ارﮐﺎن اﺻﻠﯽ ﺧﻮد‬
‫ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺎهﻴﺘﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﺟﺰ ﺑﻪ ﻧﺤﻮ ﻧﺎدر و اﺳﺘﺜﻨﺎﻳﯽ ﺗﺤﻘﻖ ﻧﻤﯽ ﭘﺬﻳﺮد‪ ،‬و هﻤﮕﺎﻧﯽ ﺷﺪن او ﺑﻪ ﺻﻼح ﺁدﻣﻴﺎن‬
‫و ﻋﺎﻟﻤﻴﺎن ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺑﻪ هﻤﻴﻦ ﺳﺒﺐ هﻢ ﺻﻮﻓﻴﺎن ﻣﺮدم را در ﻏﻔﻠﺖ ﻣﻤﺪوح ﻣﯽ دﻳﺪﻧﺪ‪ ،‬و ﺁﻧﻬﺎ را ازاﻳﻦ ﺑﺎﺑﺖ ﻣﻼﻣﺖ‬
‫ﻧﻤﻴﮑﺮدﻧﺪ و اﻳﻦ را ﻋﻴﻦ ﺗﻘﺪﻳﺮ ﺑﺎرﯼ و ﺗﺴﺨﻴﺮ ﺑﺎرﯼ ﺑﺮاﯼ ﮔﺬران اﻣﻮر ﻣﻌﻴﺸﺖ دﻧﻴﻮﯼ ﻣﯽ داﻧﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬درﻋﻴﻦ ﺣﺎل‬
‫هﻢ ﺑﻪ ﺁدﻣﻴﺎن ﻏﻔﻠﺖ زدﻩ ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺟﻬﺎن در هﻤﻴﻦ ﻏﻔﻠﺖ ﺧﻼﺻﻪ ﻧﻤﯽ ﺷﻮد‪ ،‬و ﭼﻴﺰﯼ ﺑﻴﺮون از اﻳﻦ ﻋﺎﻟﻢ و‬
‫از اﻳﻦ ﺧﻴﻤﻪ ﯼ ﻏﻔﻠﺖ هﺴﺖ ﮐﻪ اﮔﺮ ﮐﺴﯽ ﺗﻮﻓﻴﻖ و اﻗﺒﺎﻟﯽ ﻳﺎﻓﺖ و ﺑﺨﺖ ﻳﺎر او ﺷﺪ و ﺑﻪ ﺁﻧﺠﺎ ﻧﻈﺮ ﮐﺮد‪ ،‬اﻳﻦ ﺟﻬﺎن‬
‫ﺑﺮ دل او ﺳﺮد ﺧﻮاهﺪ ﺷﺪ‪ ،‬و راﻩ دﻳﮕﺮﯼ را در ﭘﻴﺶ ﺧﻮاهﺪ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﻣﻨﺘﻬﺎ رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﺑﻴﺮون از اﻳﻦ ﺧﻴﻤﻪ ﻋﻴﻦ ﻗﺎﺋﻢ‬
‫ﺷﺪن ﻗﻴﺎﻣﺖ ﺁدﻣﻴﺴﺖ‪ .‬ﻳﻌﻨﯽ ﺗﺮﮎ دﻧﻴﺎ ﺑﻪ ﻧﺤﻮ اﺿﻄﺮارﯼ ﮐﺮدن و اﻳﻦ دﻧﻴﺎ را ﺟﺎﯼ ﺧﻮد ﻧﺪﻳﺪن و در او اﻗﺎﻣﺖ‬
‫و ﻗﺮار ﻧﺪاﺷﺘﻦ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﻣﻘﺪﻣﻪ ﻻزم ﺑﻮد از ﺑﺎب ﻓﻬﻢ دﻗﻴﻖ ﻣﺎهﻴﺖ اﻳﻦ ﻣﮑﺘﺐ ﺗﺎ ﺑﻌﺪا ﮐﻪ ﺁﻓﺎﺗﯽ را در اﻳﻦ ﺑﺎب ذﮐﺮ ﻣﻴﮑﻨﻴﻢ درﺟﺎﯼ‬
‫ﺧﻮد ﺑﻨﺸﻴﻨﺪ و ﻧﺴﺒﺖ ﻧﺎرواﻳﯽ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﮑﺘﺐ ﻧﺮود‪.‬‬

‫اﻣﺎ ﺁﻓﺎﺗﯽ ﮐﻪ از اﻳﻦ ﻃﺮﻳﻖ ﮔﺎهﯽ داﻣﻨﮕﻴﺮ ﭘﺎرﻩ اﯼ از ﭘﻴﺮوان ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﻳﮑﯽ از ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﺁﻧﻬﺎ ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از‬
‫ﺗﺄﮐﻴﺪ اﻳﻦ ﻣﮑﺘﺐ در ﺁزادﯼ دروﻧﯽ وﻏﻔﻠﺖ اﻳﻦ ﻣﮑﺘﺐ از ﺁزادﯼ ﺑﻴﺮوﻧﯽ‪) .‬ﺷﺎﻳﺪ ﻣﺎ ﻗﺪرﯼ ﻏﻴﺮﻣﻮرﺧﺎﻧﻪ ﻋﻤﻞ ﻣﻴﮑﻨﻴﻢ‬
‫ﮐﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﺗﻘﺼﻴﺮﯼ را ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺑﺎﻧﻴﺎن اﻳﻦ ﻣﮑﺘﺐ ﻣﻴﮑﻨﻴﻢ‪ ،‬اﻣﺎ ﻧﺎﮔﺰﻳﺮﻳﻢ ﺑﺮاﯼ اﻳﻨﮑﻪ ﻣﺎ در اﻳﻦ ﻋﺼﺮ زﻧﺪﮔﯽ ﻣﻴﮑﻨﻴﻢ‬
‫و ﻧﺎﭼﺎر از ﻣﻨﻈﺮهﺎﻳﯽ ﮐﻪ اﻳﻦ ﻋﺼﺮ در اﺧﺘﻴﺎر ﻣﺎ ﻗﺮار دادﻩ ﺑﺎﻳﺪ اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﮐﻨﻴﻢ و دﺳﺖ ﮐﻢ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺁﻧﭽﻪ ﮐﻪ ﻻزم‬
‫ﻣﯽ داﻧﻴﻢ از ﺁن ﻃﺮﻳﻖ ﭘﺎرﮔﻴﻬﺎﯼ اﻳﻦ ﺟﺎﻣﻪ را رﻓﻮ ﮐﻨﻴﻢ(‪ .‬اﻳﻦ از ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﺗﻌﻠﻴﻤﺎت ﺻﻮﻓﻴﺎن ﺑﻮد ﺑﻘﺮارﯼ ﮐﻪ ﻗﺒﻼ‬
‫ﮔﻔﺘﻴﻢ‪ ،‬ﺗﺄﮐﻴﺪ ﻣﻄﻠﻖ ﺑﺮ ﻓﻀﺎﻳﻞ دروﻧﯽ ﺑﺮ ﺗﻬﺬﻳﺐ ﻧﻔﺲ و ﺟﻨﮕﻴﺪن ﺑﺎ دﺷﻤﻨﯽ ﮐﻪ در درون ﺧﺎﻧﻪ وﺟﻮد ﺁدﻣﯽ ﻧﺸﺴﺘﻪ‬
‫اﺳﺖ ‪:‬‬
‫ﻣﺎﻧﺪ ﺧﺼﻤﯽ زو ﺑﺘﺮ در اﻧﺪرون‬ ‫اﯼ ﺷﻬﺎن ﮐﺸﺘﻴﻢ ﻣﺎ ﺧﺼﻢ ﺑﺮون‬
‫ﺷﻴﺮﺑﺎﻃﻦ ﺳﺨﺮﻩ ﯼ ﺧﺮﮔﻮش ﻧﻴﺴﺖ‬ ‫ﮐﺸﺘﻦ اﻳﻦ ﮐﺎرﻋﻘﻞ و هﻮش ﻧﻴﺴﺖ‬
‫ﺷﻴﺮ ﺁﻧﺴﺖ ﺁن ﮐﻪ ﺧﻮد را ﺑﺸﮑﻨﺪ‬ ‫ﺳﻬﻞ ﺷﻴﺮﯼ دان ﮐﻪ ﺻﻔﻬﺎ ﺑﺸﮑﻨﺪ‬
‫ﺑﺎ ﻧﺒﯽ اﻧﺪر ﺟﻬﺎد اﮐﺒﺮﻳﻢ‬ ‫ﺑﺎز ﮔﺸﺘﻪ از ﺟﻬﺎد اﺻﻐﺮﻳﻢ‬
‫روﯼ ﺁوردﻳﻢ ﺑﻪ ﭘﻴﮕﺎر درون‬ ‫ﭼﻮﻧﮏ وا ﮔﺸﺘﻴﻢ ز ﭘﻴﮕﺎر ﺑﺮون‬
‫ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﮐﺎر اﻳﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺁدﻣﯽ ﭘﻴﮑﺎر دروﻧﯽ ﺑﮑﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭼﻪ در ﺑﻨﺪ ﭘﻴﮑﺎر ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ اﯼ‬ ‫ﺗﻮ ﺑﺎ دﺷﻤﻦ ﻧﻔﺲ هﻤﺨﺎﻧﻪ اﯼ‬
‫ﺑﻪ دﺷﻤﻨﺎن ﺑﻴﺮوﻧﯽ ﭼﮑﺎر دارﯼ‪ ،‬هﻤﻪ ﯼ هﻤﺖ و ﺗﻮﺟﻬﺖ را ﭼﺮا ﻣﻌﻄﻮف و ﻣﺼﺮوف ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﮐﺮدﻩ اﯼ ! دﺷﻤﻨﯽ‬
 ‫ﺑﺰرﮔﺘﺮ از هﻤﻪ در درون ﺟﺎن ﺗﻮ ﻧﺸﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ اﯼ ﮐﻪ ﺟﺎﯼ را ﺑﺮﺧﻮد ﺗﻮ ﺗﻨﮓ ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻧﮏ هﻤﯽ ﺑﻴﻨﯽ ﺗﻮرا روﺑﻴﺪ و ﺻﺎﺣﺒﺨﺎﻧﻪ ﺷﺪ‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺎ دﺷﻤﻦ ﺳﭙﺮدﯼ ﺗﺎ ﺑﺮوﺑﺪ زان ﻏﺒﺎر‬
‫ﮐﺎر ﺧﻮد ﮐﻦ ﮐﺎر ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ ﻣﮑﻦ‬ ‫در زﻣﻴﻦ دﻳﮕﺮان ﺧﺎﻧﻪ ﻣﮑﻦ‬
‫ﮐﺰ ﺑﺮاﯼ اوﺳﺖ ﻏﻤﻨﺎﮐﯽ ﺗﻮ‬ ‫ﮐﻴﺴﺖ ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ ؟ ﺗﻦ ﺧﺎﮐﯽ ﺗﻮ‬
‫ﺟﻮهﺮ ﺟﺎن را ﻧﻴﺎﺑﯽ ﻓﺮﺑﻬﯽ‬ ‫ﺗﺎ ﺗﻮ ﺗﻦ راﭼﺮب و ﺷﻴﺮﻳﻦ ﻣﻴﺪهﯽ‬
‫اﻳﻦ ﺗﻌﻠﻴﻤﺎت اﺳﺎﺳﯽ اﻳﻦ ﺑﺰرﮔﺎن ﺑﻮد‪ ،‬ﺟﻬﺎد اﮐﺒﺮ‪ ،‬ﺟﻬﺎد ﺑﺎ ﻧﻔﺲ‪ ،‬ﺟﻬﺎد ﺑﺎ دﺷﻤﻦ دروﻧﯽ‪ ،‬دﻋﻮت ﺑﻪ ﻓﻨﺎ‪ ،‬دﻋﻮت ﺑﻪ‬
‫ﻓﺮوﻧﻬﺎدن ﺑﺎد ﮐﺒﺮ از ﺳﺮ‪ ،‬دﻋﻮت ﺑﻪ ﺗﻮاﺿﻊ و دﻋﻮت ﺑﻪ ﺗﺮﮎ ﻋﺠﺐ و ﺧﻮدﭘﺴﻨﺪﯼ‪ ،‬دﻋﻮت ﺑﻪ ﻓﻨﺎﯼ ﻋﺎﺷﻘﺎﻧﻪ‪،‬‬
‫دﻋﻮت ﺑﻪ ﺗﺮﮎ ﺧﻮدﺧﻮاهﯽ و ﺧﻮدﺑﻴﻨﯽ‪ ،‬ﻣﻨﺘﻬﺎ هﻤﻪ ﯼ اﻳﻦ دﻋﻮﺗﻬﺎ ﺑﻪ ﻧﺤﻮ ﻳﮏ ﺳﻮﻳﻪ اﻧﺠﺎم ﻣﻴﮕﺮﻓﺖ‪ .‬ﺷﻤﺎ در ﺗﻤﺎم‬
‫ﻣﺜﻨﻮﯼ ﮐﻪ اهﻢ ﮐﺘﺐ ﻋﺮﻓﺎﻧﯽ ﻋﺎﺷﻘﺎﻧﻪ ﯼ ﻣﺎﺳﺖ اﮔﺮ ﻧﻈﺮ ﮐﻨﻴﺪ واﻗﻌﺎ در ﻗﺒﺎل ﺗﻮﺟﻴﻬﺎت ﻓﻮق اﻟﻌﺎدﻩ ﮐﻪ در اﻳﻦ ﮐﺘﺎب‬
‫ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ ) ﺗﻮﺟﻴﻪ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎﯼ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﮐﺮدن (‪ .‬و ﺗﻌﻠﻴﻤﺎت ﻓﻮق اﻟﻌﺎدﻩ زﻳﺎدﯼ ﮐﻪ در اﻳﻦ ﮐﺘﺎب ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ در ﻣﻮرد‬
‫ﺟﻨﮓ و ﭘﻴﮑﺎر ﺑﺎ دﺷﻤﻦ دروﻧﯽ‪ ،‬ﻧﺎدرا ﺳﺨﻨﯽ و ﺷﻌﺮﯼ ﭘﻴﺪا ﻣﻴﮑﻨﻴﺪ ﮐﻪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪ ﻇﻠﻢ‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﺘﻢ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎﯼ‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ اﻳﻦ ﮐﻠﻤﻪ‪ ،‬ﺧﻮاﻩ ﻇﻠﻢ ﺷﺎهﺎن‪ ،‬ﺧﻮاﻩ ﻇﻠﻢ ﮐﺴﯽ ﺑﻪ ﮐﺲ دﻳﮕﺮﯼ و دﻋﻮت ﺑﻪ ﺁزادﻳﺨﻮاهﯽ ﺑﻴﺮوﻧﯽ ﺑﻬﺮ‬
‫ﻧﺤﻮﯼ‪ .‬ﻧﻤﯽ ﮔﻮﺋﻴﻢ دﻋﻮت ﺑﻪ دﻣﮑﺮاﺳﯽ و اﻳﻨﺠﻮر ﭼﻴﺰهﺎ ﮐﻪ ﻃﻠﺐ زﻳﺎدﯼ و ﺗﻮﻗﻊ ﻧﺎﺑﺠﺎ و ﺗﺼﻮر ﻧﺎﻣﻮزوﻧﯽ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺣﺘﯽ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﯼ ﺑﺎ ﻇﻠﻢ ﮐﻪ ﺟﺰو ﻣﻘﻮﻻت ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﯼ دﻳﻨﯽ و ﻓﺮهﻨﮕﯽ ﺑﻮد ﺣﺘﯽ در اﻳﻦ زﻣﻴﻨﻪ هﻢ ﺳﺨﻦ ﺑﺴﻴﺎر‬
‫اﻧﺪﮎ ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﺧﺼﻮﺻﺎ در ﻗﺒﺎل ﺁن دﻋﻮﺗﻬﺎﯼ ﻓﺮاواﻧﯽ ﮐﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﭘﻴﮑﺎرﮔﺮﯼ دروﻧﯽ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻧﮑﺘﻪ از‬
‫ذهﻦ اﻳﻦ ﺑﺰرﮔﺎن ﭘﺎﮎ ﻏﺎﺋﺐ ﺑﻮد‪ ،‬ذهﻨﺸﺎن ﻓﺎرغ از اﻳﻦ ﻣﺴﺎﻳﻞ ﺑﻮد‪ .‬ﺁﻧﻘﺪر ﺑﺮ ﻳﮏ ﺟﺎﻧﺐ ﺗﺄﮐﻴﺪ ﻣﻴﮑﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺟﺎﻧﺐ‬
‫دﻳﮕﺮ از ﻳﺎد ﺁﻧﻬﺎ رﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺪ ﻧﻴﺴﺖ درﮐﻨﺎر اﻳﻦ ﺑﻴﻔﺰاﺋﻴﻢ ﮐﻪ اﺗﻔﺎﻗﺎ ﻣﺎ در ﺟﻬﺎن ﺟﺪﻳﺪ‪ ،‬در ﺗﺌﻮرﻳﻬﺎﯼ دﻣﮑﺮاﺳﯽ در‬
‫ﻣﻐﺮب زﻣﻴﻦ درﺳﺖ ﻋﮑﺲ اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ را دارﻳﻢ ﮐﻪ اﻳﻨﺠﺎ هﻢ دوﺑﺎرﻩ ﻳﮏ ﮐﻔﻪ ﭘﺮ اﺳﺖ و ﮐﻔﻪ ﯼ دﻳﮕﺮ ﺧﺎﻟﯽ‪ .‬ﺗﺄﮐﻴﺪ ﺑﺮ‬
‫ﺁزادﻳﺨﻮاهﻴﻬﺎﯼ ﺑﻴﺮوﻧﯽ ﺟﺎﻳﯽ ﺑﺮ ﺗﻬﺬﻳﺐ ﻧﻔﺲ ﺑﺎﻗﯽ ﻧﮕﺬاﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺷﻤﺎ در ﺗﺌﻮرﻳﻬﺎﯼ ﺳﻴﺎﺳﯽ‪ ،‬در ﻋﻠﻢ اﺧﻼق در‬
‫اﻳﻦ ﺳﺮزﻣﻴﻦ در ﺁﻧﭽﻪ ﮐﻪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﻧﺴﺎن و اﻧﺴﺎﻧﺸﻨﺎﺳﯽ ﻣﻴﺸﻮد ﭘﺎﮎ ﻣﺒﺎﺣﺚ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺗﻬﺬﻳﺐ و ﺗﺰﮐﻴﻪ ﻧﻔﺲ‪،‬‬
‫ﺧﻮﻳﺸﺘﻨﺪارﯼ‪ ،‬ﺿﺒﻂ ﻧﻔﺲ‪ ،‬ﺗﻘﻮا‪ ،‬ﮐﻨﺘﺮل ﺧﻮد‪ ،‬ﮐﻤﺘﺮ ﺗﺄﮐﻴﺪ در اﻳﻦ زﻣﻴﻨﻪ هﺎ ﻣﯽ ﺑﻴﻨﻴﺪ‪ .‬ﺗﻘﺮﻳﺒﺎ هﻴﭻ‪ ،‬ﺗﻘﺮﻳﺒﺎ اﻳﻦ‬
‫ﻣﻘﻮﻟﻪ از ﻣﺒﺎﺣﺚ ﻏﺮﺑﻴﺎن ﭘﺎﮎ رﺧﺖ ﺑﺮﺑﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬و اﺛﺮﯼ از او ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺧﺼﻮﺻﺎ در ﻧﺴﺒﺖ ﺑﺎ ﺁﻧﭽﻪ ﮐﻪ‬
‫ﺁزادﻳﺨﻮاهﯽ ﺑﻴﺮوﻧﯽ ﻧﺎﻣﻴﺪﻩ و ﺷﻤﺮدﻩ ﻣﻴﺸﻮد‪ .‬اﮔﺮ ﺁﻧﺴﻮﯼ هﺰار ﺳﻄﺮ ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪ‪ ،‬از اﻳﻦ ﺳﻮﯼ ﻳﮏ ﺳﻄﺮ هﻢ‬
‫ﻧﻤﯽ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪ‪ ،‬اﮔﺮ هﻢ ﭼﻴﺰﯼ هﺴﺖ از ﮔﺬﺷﺘﮕﺎن ﻧﻘﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﮐﻪ اﮔﺮ ﻧﻘﻞ ﺑﮑﻨﻨﺪ‪ .‬اﺑﺪاء ﺗﺎزﻩ اﯼ‪ ،‬ﻧﮑﺘﻪ ﺳﻨﺠﯽ‬
‫ﺗﺎزﻩ اﯼ‪ ،‬ﮐﺸﻒ و ﺗﺤﻘﻴﻖ ﺗﺎزﻩ اﯼ در اﻳﻦ زﻣﻴﻨﻪ ﺻﻮرت ﻧﻤﯽ ﮔﻴﺮد‪ ،‬اﺻﻼ ﺧﺎﻃﺮهﺎ ﻣﻌﻄﻮف ﺑﻪ اﻳﻦ اﻣﺮ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫ﻋﺎﻟﻢ درون ﺁدﻣﻴﺎن ﮔﻮﻳﯽ ﺑﻪ ﺧﻮدﺷﺎن وا ﻧﻬﺎدﻩ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬و ﺗﻨﻬﺎ رﺳﺎﻟﺖ اﻳﻦ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻧﺴﺎﻧﻬﺎ در ﻋﺮﺻﻪ ﯼ‬
‫ﺑﻴﺮون ﺁزادﯼ ﻃﻠﺒﯽ ﺑﮑﻨﻨﺪ و ﺑﻴﮕﺎﻧﮕﺎن ﺑﻴﺮوﻧﯽ را دﻓﻊ ﺑﮑﻨﻨﺪ‪ .‬ﺗﺄﻣﻞ درﺑﺎب ﺑﻴﮕﺎﻧﮕﺎن دروﻧﯽ ﭘﺎﮎ ﻣﻌﻄﻞ و ﻣﻮﻗﻮف‬
‫ﻣﺎﻧﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ هﻢ اﻟﺒﺘﻪ دﻻﻳﻞ و اﺳﺒﺎب ﺧﻮدش را دارد و ﻧﻘﺼﺎﻧﻬﺎ و ﻧﺎﻣﻮزوﻧﻴﻬﺎ و اﻋﻮﺟﺎﺟﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺧﻮد‬
‫را ﮐﻪ ﺑﻬﺮﺣﺎل ﻣﺤﺎل اﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﭼﻴﺰﯼ در ﻋﻤﻞ ﺁﺛﺎر ﺧﻮدش را ﻧﺸﺎن ﻧﺪهﺪ و ﺑﺒﺎر ﻧﻴﺎورد‪ .‬هﻤﻪ ﭼﻴﺰ را ﺑﺪﺳﺖ‬
‫ﮐﻨﺘﺮل ﺑﻴﺮوﻧﯽ ﻧﻤﯽ ﺗﻮان ﺳﭙﺮد‪ ،‬هﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ هﻤﻪ ﭼﻴﺰ را ﺑﺪﺳﺖ ﮐﻨﺘﺮل دروﻧﯽ هﻢ ﻧﻤﯽ ﺗﻮان ﺳﭙﺮد‪ .‬ﻧﻤﯽ ﺗﻮان‬
‫ﻓﺎرغ ﺑﻮد ﮐﻪ ﭼﻮن ﮐﻨﺘﺮﻟﻬﺎﯼ ﺑﻴﺮوﻧﯽ وﺟﻮد دارد ﻣﺎ ﺣﺎﺟﺖ ﺑﻪ ﺗﻘﻮا ﻧﺪارﻳﻢ و در ﺻﺤﻨﻪ اﺟﺘﻤﺎع ﻋﺪاﻟﺖ را ﻣﻴﺘﻮاﻧﻴﻢ‬
‫ﺑﻪ ﻧﺤﻮ ﻣﻄﻠﻮب ﻣﺤﻘﻖ ﮐﻨﻴﻢ‪ .‬هﻤﭽﻨﺎن ﮐﻪ ﻧﻤﯽ ﺗﻮان ﻓﺎرغ دل ﺑﻮد ﮐﻪ ﺷﺨﺼﯽ ﮐﻪ از ﺗﻘﻮاﯼ دروﻧﯽ و از ﻋﺪاﻟﺖ‬
‫ﺷﺨﺼﯽ ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ اﺣﺘﻴﺎج ﺑﻪ ﮐﻨﺘﺮﻟﻬﺎﯼ ﺑﻴﺮوﻧﯽ ﻧﺪارد‪ ،‬و ﻟﺬا ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ دﺳﺖ از ﺁﺳﺘﻴﻦ ﻋﺪاﻟﺖ ﺑﻴﺮون ﺑﻴﺎورد‬
‫و ﮐﺴﯽ ﺑﺎ او ﻧﻤﻴﺘﻮاﻧﺪ درﭘﻴﭽﺪ‪ .‬ﻣﺎ از هﺮ دو ﺳﻮﯼ دﭼﺎر ﻣﺸﮑﻞ ﺑﻮدﻳﻢ‪ .‬ﺗﺌﻮرﻳﻬﺎﯼ ﺣﮑﻮﻣﺘﯽ ﻧﺰد ﻣﺎ ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از‬
‫ﺗﺌﻮرﯼ ﺣﮑﻮﻣﺘﯽ ﺷﺨﺺ ﻋﺎدل‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ ﻋﺪاﻟﺖ ﻓﺮدﯼ او را ﮐﺎﻓﯽ ﻣﻴﺪاﻧﻨﺪ ﺑﺮاﯼ اﺟﺮاﯼ ﻋﺪاﻟﺖ ﺟﻤﻌﯽ‪ .‬اﻣﺎ ﺗﺌﻮرﻳﻬﺎﯼ‬
‫ﺣﮑﻮﻣﺘﯽ در اﻳﻨﺠﺎ ﺻﺮف ﻧﻈﺮ ﻣﻴﮑﻨﺪ و ﻓﺮاﻏﺖ دارد از ﻋﺪاﻟﺖ ﺷﺨﺼﯽ ﺷﺨﺺ ﺣﺎﮐﻢ و ﺗﻤﺎم ﻋﺪاﻟﺖ ﭘﺮورﯼ و‬
‫ﺗﺤﻘﻖ ﻋﺪاﻟﺖ ﺟﻤﻌﯽ را ﺑﺪﺳﺖ ﭼﮑﻬﺎ و ﺑﺎﻻﻧﺴﻬﺎﻳﯽ ﻣﻴﮕﺬارﻧﺪ ﮐﻪ درﺟﺎﻣﻌﻪ ﺟﺎرﯼ هﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺟﻤﻊ ﺑﻴﻦ اﻳﻦ دوﺗﺎ ﮐﻤﺘﺮ‬
‫ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﻋﻠﯽ اﯼ اﻟﺤﺎل ﺁﻧﭽﻪ ﮐﻪ ﻧﺰد ﺻﻮﻓﻴﺎن دﻳﺪﻩ ﻣﻴﺸﻮد ﺗﺄﮐﻴﺪ أﮐﻴﺪ اﺳﺖ ﺑﺮ ﻋﺪاﻟﺖ دروﻧﯽ و‬
‫ﺗﻬﺬﻳﺐ ﻧﻔﺲ ﺑﺮﭘﻴﮑﺎر ﺑﺎ دﺷﻤﻦ دروﻧﯽ و ﻓﺮاﻏﺖ ﺗﺎم و ﺗﻤﺎم از ﻋﺎﻟﻢ ﺑﻴﺮون‪.‬‬
‫ﺣﻘﻴﻘﺖ اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻗﺘﻀﺎﯼ اﻳﻦ ﻣﮑﺘﺐ ﮐﻪ ﻣﮑﺘﺐ ﻧﻮادر اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﮑﺘﺐ اﻗﻠﻴﺖ اﺳﺖ ﺷﺎﻳﺪ هﻤﻴﻦ ﺑﺎﺷﺪ و ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ‬
‫ﻣﺴﺎﻳﻞ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪ ،‬ﺗﺌﻮرﯼ دادن ﺑﺮاﯼ ادارﻩ ﯼ اﺟﺘﻤﺎع ﮐﺎر اﻳﻦ ﻣﮑﺘﺐ ﻧﺒﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬اﻗﺘﻀﺎﯼ ﺗﻌﻠﻴﻤﺎت او هﻢ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫وﻟﯽ ﭼﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﮐﺮد‪ ،‬وﻗﺘﻴﮑﻪ ﻳﮏ ﻣﮑﺘﺒﯽ ﺑﻪ ﻋﺮﺻﻪ ﺗﺎرﻳﺦ و اﺟﺘﻤﺎع ﭘﺎ ﻣﻴﮕﺬارد و دﻟﻬﺎﻳﯽ را ﻣﯽ ﺑﺮد و ﺗﻮﺟﻪ هﺎﻳﯽ‬
‫را ﺑﻪ ﺧﻮد ﻣﻌﻄﻮف ﻣﻴﮑﻨﺪ ﻧﺎﭼﺎر ﺁﻓﺘﻬﺎﻳﯽ هﻢ درﮐﻨﺎر ﺑﺮﮐﺎت او ﭘﺪﻳﺪ ﻣﻴﺂﻳﺪ و ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ در اﺛﺮ‬
‫ﻋﻄﻒ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﻌﻠﻴﻤﺎت اﻳﻦ ﻣﮑﺘﺐ ﻏﻔﻠﺘﻬﺎﯼ ﻧﺎﺑﺨﺸﻮدﻧﯽ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ واﻗﻌﻴﺎت اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و ﺳﻴﺎﺳﯽ ﭘﻴﺪا ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﮐﻤﺎ اﻳﻨﮑﻪ‬
‫ﮔﺎﻩ ﭼﻨﻴﻦ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ و ﭘﻴﺪا ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ‪.‬‬
‫ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﮐﺘﺐ ﺻﻮﻓﻴﺎن را‪ ،‬ﺁﺛﺎر ﻣﻨﺴﻮب و ﻣﻨﻈﻮم ﺻﻮﻓﻴﺎن و ﻋﺎرﻓﺎن را ﻣﻴﺨﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﮑﺘﻪ هﺸﻴﺎر‬
‫و ﺣﺴﺎس ﺑﺎﺷﻨﺪ و در ذهﻦ ﺧﻮدﺷﺎن ﺁن ﻧﻴﻤﻪ ﯼ دﻳﮕﺮ را ﮐﻪ ﻣﻐﻔﻮل و ﻣﺘﺮوﮎ ﺁن ﺑﺰرﮔﺎن ﻣﺎﻧﺪﻩ اﺳﺖ را ﺑﺎو ﺑﻴﻔﺰاﻳﻨﺪ‬
‫ﺗﺎ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﺁﻧﻬﺎ از واﻗﻌﻴﺎت اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و از وﻇﺎﻳﻒ ﻓﺮدﯼ و ﺷﺨﺼﯽ ﺧﻮدﺷﺎن ﺗﺼﻮﻳﺮ ﺻﺤﻴﺢ و ﮐﺎﻣﻠﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻌﻼوﻩ‬
‫اﻳﻦ را هﻢ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻴﻔﺰاﺋﻴﻢ ﮐﻪ اوﺻﻮﻻ ﭘﻴﮑﺎر ﻓﺮدﯼ و دروﻧﯽ ﮐﺎﻣﻞ ﻧﻤﻴﺸﻮد ﻣﮕﺮ در ﮐﻨﺎر ﻳﮏ ﭘﻴﮑﺎر ﺑﻴﺮوﻧﯽ‪ .‬ﺗﻬﺬﻳﺐ‬
‫ﻧﻔﺲ ﺑﻪ ﻧﺤﻮ ﻣﻄﻠﻮب ﺣﺎﺻﻞ ﻧﻤﻴﺸﻮد‪ ،‬ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻧﻤﻴﺸﻮد ﻣﮕﺮ در ﻳﮏ ﻣﺤﻴﻄﯽ ﮐﻪ ﺑﻠﺤﺎظ ﺁزادﻳﻬﺎﯼ ﺑﻴﺮوﻧﯽ هﻢ ﺁدﻣﯽ‬
‫ﻓﺮاﻏﺘﻬﺎﻳﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬هﻴﭽﮑﺪام از اﻳﻨﻬﺎ ﺑﺪون دﻳﮕﺮﯼ در واﻗﻊ و ﻧﻔﺲ اﻻﻣﺮ ﺗﻤﺎم ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺑﻪ هﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ هﻢ ﺑﻮد‬
‫ﮐﻪ ﮔﺎهﯽ ﻧﺰد ﺻﻮﻓﻴﺎن اﻳﻦ ﻣﺠﺎهﺪﺗﻬﺎﯼ دروﻧﯽ ﭼﻮن در ﺷﺮاﻳﻂ و وﺳﺎﻳﻂ ﺑﻴﺮوﻧﯽ اﻧﺠﺎم ﻧﻤﯽ ﮔﺮﻓﺖ ﺳﻮﺧﺖ و‬
‫ﺳﻮزهﺎﯼ ﺑﺴﻴﺎر زﻳﺎد داﺷﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﺁﻓﺖ دﻳﮕﺮﻳﺴﺖ ﮐﻪ درﺟﺎﯼ ﺧﻮد ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻔﺼﻼ ذﮐﺮﺷﻮد‪ .‬ﺗﻠﻔﺎت در ﻋﺎﻟﻢ ﺗﺼﻮف‬
‫ﺑﺴﻴﺎر زﻳﺎد ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﻓﺮاوان ﺗﺎرﻳﺦ اﻳﻦ را ﮔﻮاهﯽ ﻣﻴﺪهﺪ‪ ،‬ﻓﻘﻂ ﻧﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ اﻧﺤﺮاف ﮐﺸﻴﺪﻩ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻧﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ‬
‫ﮐﻪ راﻩ را ﻏﻠﻂ ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ‪ ،‬و از ﻣﻴﺎﻧﻪ راﻩ ﺑﺪﻟﻴﻞ اﻳﻨﮑﻪ ﻃﺎﻗﺖ ﻧﻴﺎوردﻧﺪ‪ ،‬ﻳﺎ ﺧﺴﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻳﺎ دﭼﺎر راهﺰن ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬و‬
‫ﻳﺎ ﺷﻬﻮاﺗﺸﺎن و رﺳﻮﺑﺎت ذهﻨﯽ ﭘﻴﺸﻴﻨﯽ ﺷﺎن ﺑﺮ ﺁﻧﻬﺎ ﻏﻠﺒﻪ ﮐﺮد ﭘﺎﮎ ﺑﺮاﻩ ﻣﻨﺤﺮف و ﻣﻌﻮﺟﯽ رﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ‬
‫راﻩ را دﻧﺒﺎل ﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﻪ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻧﺮﺳﻴﺪﻧﺪ و ﺳﻮﺧﺘﻨﺪ ﺑﺴﻴﺎر ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﮑﺘﺒﻴﺴﺖ ﮐﻪ هﻢ ﺑﺮاﯼ ﻧﺨﺒﮕﺎن اﺳﺖ و هﻢ ﻧﺨﺒﻪ‬
‫ﭘﺮور اﺳﺖ‪ .‬ﻳﻌﻨﯽ از ﻣﻴﺎن ﺻﺪ ﻧﻔﺮ‪ ،‬از ﻣﻴﺎن هﺰار ﻧﻔﺮ ﻳﮑﯽ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺑﻪ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺑﺮﺳﺪ‪ .‬ﺧﻮد ﻣﻮﻟﻮﯼ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ‪:‬‬
‫ﺑﻴﺸﺘﺮ اﻳﻦ ﺻﻮﻓﻴﺎن ﺷﮑﻤﺨﻮارﻩ اﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻴﺸﺘﺮﺷﺎن اهﻞ ﺧﻮرد و ﺧﻮراﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫زان ﺳﺒﺐ ﺻﻮﻓﯽ ﺑﻮد ﺑﺴﻴﺎر ﺧﻮار‬ ‫دﻳﺮ ﻳﺎﺑﺪ ﺻﻮﻓﯽ ﺁز از روزﮔﺎر‬
‫ﺳﻴﺮ ﺧﻮرد او ﻓﺎرﻏﺴﺖ ازﻃﻤﻊ و دق‬ ‫ﺟﺰ ﻣﮕﺮ ﺁن ﺻﻮﻓﻴﯽ ﮐﺰ ﻧﻮر ﺣﻖ‬
‫ﺑﺎﻗﻴﺎن در دوﻟﺖ او ﻣﯽ زﻳﻨﺪ‬ ‫از هﺰاران ﺗﻦ ﻳﮑﯽ زﻳﻦ ﺻﻮﻓﻴﻨﺪ‬

‫ﺣﺎﻻ ﭼﻮن اﻳﻦ ﺑﺤﺚ ﺑﺮاﯼ ﺷﻤﺎ ﺷﺎﻳﺪ ﺧﻴﻠﯽ ﺧﺴﺘﻪ ﮐﻨﻨﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ اﻧﺸﺎاﷲ دﻧﺒﺎﻟﻪ اش را در ﺟﻠﺴﺎت ﺑﻌﺪﯼ اداﻣﻪ ﺧﻮاهﻴ‬
‫م‬
‫داد‪ .‬و اﻣﺎ ﭼﺮا اﻳﻦ ﺑﺤﺚ را ﻣﻄﺮح ﻣﻴﮑﻨﻴﻢ ؟ اﻳﻨﻬﻢ ﺷﺎﻳﺪ ﺑﺎز ﺳﺌﻮاﻟﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺮاﯼ ﺷﻤﺎ !‬
‫اﺻﻮﻻ از ﺁﻧﺠﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﻣﺤﺘﻮاﯼ ﻣﻄﺎﻟﺐ و ﻣﻔﺎهﻴﻢ اﻳﻦ ﺟﻠﺴﺎت دراﻳﻦ ﻣﮑﺎن ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺳﺒﻘﻪ ﯼ ﺗﺼﻮﻓﯽ ﻋﺮﻓﺎﻧﯽ دارد ﺗﺎ‬
‫ﺻﺮف دﻳﻨﯽ ﻣﺬهﺒﯽ و ﻣﻨﺴﻮب اﺳﺖ ﺑﻪ ﻳﮏ ﺳﻠﺴﻠﻪ از ﺗﺼﻮف‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ رﺳﻴﺪ ﺟﺎﯼ ﺁن دارد ﮐﻪ اﻳﻦ ﺑﺤﺚ ﻣﻄﺮح‬
‫ﺷﻮد ﮐﻪ هﻢ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ اﻳﻨﺠﺎ ﺣﻀﻮر ﭘﻴﺪا ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ و ﻗﺪم ﺑﺮ دﻳﺪﮔﺎن ﻣﺎ ﻣﻴﮕﺬارﻧﺪ ﺗﮑﻠﻴﻒ ﺧﻮدﺷﺎن را ﺑﺪاﻧﻨﺪ‪ ،‬و هﻢ ﺑﻪ‬
‫ﭘﺎرﻩ اﯼ از ﺳﺌﻮاﻻﺗﯽ ﮐﻪ در اذهﺎن هﺴﺖ و ﮐﻢ و ﺑﻴﺶ ﺑﺎﻋﺚ ﻣﺨﺪوش ﺷﺪن ﺗﺼﻮرﻣﺎن ازاﻳﻦ ﻣﮑﺎﺗﺐ ﻣﻴﺸﻮد ﭘﺎﺳﺨﯽ‬
‫دادﻩ ﺑﺎﺷﻴﻢ ﺗﺎ هﻢ ﺑﺮاﯼ ﺗﮑﻤﻴﻞ اﻳﻦ ﺗﺼﻮر و هﻢ ﺑﺮاﯼ دﻓﻊ ﭘﺎرﻩ اﯼ از ﺁﻓﺎت ﻣﺤﺘﻤﻞ ﺑﺮﺁن‪ ،‬ﻋﻼوﻩ ﺑﺮ ﻧﻈﺮ ﮐﺮدن‬
‫ﺑﺮ ﺟﻮاﻧﺐ ﻧﻮراﻧﯽ‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﻮاﻧﺐ ﻇﻠﻤﺎﻧﯽ او هﻢ ﻧﻈﺮ ﮐﺮدﻩ ﺑﺎﺷﻴﻢ و اﻧﺸﺎاﷲ اﺳﺘﻮارﺗﺮ ﻗﺪم در اﻳﻦ راﻩ ﺑﺮدارﻳﻢ‪.‬‬
‫واﻟﺴﻼم و ﻋﻠﻴﮑﻢ و رﺣﻤﺘﻪ اﷲ و ﺑﺮﮐﺎﺗﻪ‬