T.C.

MLL ETM BAKANLII

MEGEP
(MESLEK ETM VE RETM SSTEMNN GLENDRLMES PROJES)

MAKNE TEKNOLOJS

YETERL GRN ZM VE KTPHANE

ANKARA 2005

Milli Eitim Bakanl tarafndan gelitirilen modller; Talim ve Terbiye Kurulu Bakanlnn 02.06.2006 tarih ve 269 sayl Karar ile onaylanan, Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda kademeli olarak yaygnlatrlan 42 alan ve 192 dala ait ereve retim programlarnda amalanan mesleki yeterlikleri kazandrmaya ynelik gelitirilmi retim materyalleridir (Ders Notlardr). Modller, bireylere mesleki yeterlik kazandrmak ve bireysel renmeye rehberlik etmek amacyla renme materyali olarak hazrlanm, denenmek ve gelitirilmek zere Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda uygulanmaya balanmtr. Modller teknolojik gelimelere paralel olarak, amalanan yeterlii kazandrmak koulu ile eitim retim srasnda gelitirilebilir ve yaplmas nerilen deiiklikler Bakanlkta ilgili birime bildirilir. rgn ve yaygn eitim kurumlar, iletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlik kazanmak isteyen bireyler modllere internet zerinden ulalabilirler. Baslm modller, eitim kurumlarnda rencilere cretsiz olarak datlr. Modller hibir ekilde ticari amala kullanlamaz ve cret karlnda satlamaz.

II

NDEKLER
AIKLAMALAR................................................................................................................... iii GR........................................................................................................................................1 1. ZM KTPHANES ......................................................................................................3 1.1 Ktphane Oluturmak (Block).......................................................................................3 1.2. Ktphane Dzenlemek .................................................................................................5 1.2.1.Blou Kaydetme (Wblock) ....................................................................................5 1.3. Bloun izime Eklenmesi (nsert) .................................................................................8 1.4. oklu blok arma (Mnsert) .....................................................................................10 UYGULAMA FAALYET ................................................................................................11 LME VE DEERLENDRME......................................................................................12 PERFORMANS DEERLENDRME................................................................................13 RENME.............................................................................................................................14 2. MAKNA PARALARININ MALAT RESM................................................................14 2.1. Antet Oluturma ...........................................................................................................14 2.1.1 Para Yapm Antedinin izilmesi........................................................................14 2.1.2. Yaz (Text) Ekleme ve Yaz Stillerini Ayarlama ...............................................17 2.2. ki Veya Daha Fazla Grnlerin izimi ...................................................................20 2.3. izim Aamalar ...........................................................................................................21 2.3.1. izim Ayarlarnn Yaplmas ve Ana Eksenlerin izilmesi ...............................21 2.3.2. Ana erevenin izilmesi ..................................................................................21 2.3.3. Kanal Detaynn izilmesi ..................................................................................22 2.3.4. Eksen izgisinin Krlmas .................................................................................23 2.3.5. Kanal Detaynn oaltlmas .............................................................................24 2.3.6. Tama izgilerinin Oluturulmas .....................................................................24 2.3.7. Kavis ve Pahlarn oluturulmas..........................................................................27 2.3.8. P ve R kelerine pah krlmas iin....................................................................28 2.3.9. Tarama Yaplmas ...............................................................................................28 2.3.10. izimin llendirilmesi ..................................................................................29

2.3.10.1. Yarap ve ap llerinin Verilmesi............................................. 29 2.3.10.2. Dorusal llerin Verilmesi ......................................................... 29 2.3.10.3. A llerinin Verilmesi............................................................... 30
2.3.11. Kesit Blgesini Gsteren Oklarn Oluturulmas ve Kesit Yazsnn Yazlmas ......................................................................................................31 2.3.12. Tolerans Ekleme ...............................................................................................32 2.4. kt Alma (Plot) ..........................................................................................................33 2.5. kt Alma Ayarlar ......................................................................................................34 2.5.1. Yazc veya Plotter Seimi ..................................................................................34 2.5.2. Kat Boyutlar ve Birimi seimi .......................................................................35 2.5.3. Kadn Konumu................................................................................................35 2.5.4. izimin leklendirilmesi ..................................................................................35 2.5.5. izim Alan .........................................................................................................36 2.5.6. izdirme seenekleri..........................................................................................36 2.5.7. izimin n Grnmleri ...................................................................................37 2.5.8. izimin Konumlandrlmas (Plot offset)............................................................37

2.6. Yazdrma Stilleri (Plot styles) ......................................................................................37 2.7. Kalnlk ve izgi Tipi Ayarlarnn Yaplmas ..............................................................38 UYGULAMA FAALYET ................................................................................................40 LME VE DEERLENDRME......................................................................................41 PERFORMANS DEERLENDRME................................................................................42 CEVAP ANAHTARLARI .....................................................................................................43 MODL DEERLENDRME...............................................................................................44 KAYNAKLAR .......................................................................................................................45

ii

AIKLAMALAR AIKLAMALAR
KOD ALAN DAL/MESLEK MODLN ADI DERSN ADI MODLN TANIMI 482BK0011 Makine Teknolojisi Bilgisayar Destekli Makine Ressaml Bilgisayar Destekli Endstriyel Modellemecilik Makine malatl Endstriyel Kalplk Yeterli Grn izimi ve Ktphane Bilgisayar Destekli ki Boyutlu izim Bilgisayar ortamnda kullanlacak bloklarn oluturulmas ve teknik resim kurallarna uygun olarak yeterli grn izimi, ve yazdrma ayarlarn yaplp kat zerine aktarlmasn kapsayan retim metaryelidir. 40/32 Bilgisayar destekli iki boyutlu izim dersinin iki nolu zellik ve tanmlama modln alm olmak. Bilgisayarda yeterli grn izmek ve ktphane oluturmak. GENEL AMA Gerekli ktphaneyi oluturulabilecek, ortam salandnda bu modl ile; teknik resim kurallarna uygun imalat resimlerini izebileceksiniz ve kat zerine kt alabileceksiniz. AMALAR 1.Teknik resim kurallarna gre oluturabilecek ve kullanabileceksiniz. izim ktphanesi

SRE N KOUL YETERLK

MODLN AMACI

2.Makine paralarnn yeterli grnlerini kullanarak teknik resim kurallarna gre imalat resimlerini izebileceksiniz ve kat zerine kt alabileceksiniz ETM RETM ORTAMLARI VE DONANIMLARI LME VE DEERLENDRME Bilgisayar destekli izim ortam, rnek model paralar ve resimleri, yazc Modl ierisinde yer alan her faaliyetten sonra size verilen lme sorularyla kazandnz bilgiyi deerlendirebilir ve rnek para resimlerini uygulayarak becerilerinizi gelitirebilirsiniz.

iii

iv

GR GR
Sevgili renci, Teknolojik gelimelere paralel olarak teknik ve meslek resim konular bilgisayar ortamnda renilip uygulanabilir hale gelmitir. Bylece ok daha hzl, dzenli, en az hata ile para imalat resimleri izilebilmektedir. Endstrinin ihtiya duyduu hz ve performansta izimler ok daha salkl bir ekilde yaplmaktadr. Ayrca CAD (Bilgisayar Destekli Tasarm) ortamnda izilen resimler CAM (Bilgisayar destekli imalat) programlar tarafndan kullanlabilir olduu iin CNC tezgahlarn programlanabilmesi ok daha kolay hale gelmitir. Bu modl aldktan sonra blok oluturabilecek makine paralarnn imalat resmini CAD ortamnda izebilecek ve yaptnz izimlerin ktsn yazcdan alabileceksiniz.

RENME FAALYET-1
RENME FAALYET-1

AMA
Teknik resim kurallarna gre izim ktphanesi oluturabilecek ve kullanabileceksiniz.

ARATIRMA
Makine sektrndeki kullanlan vidalar, rulmanlar, perinler, pimlerin standartlarn ieren brorleri aratrarak birer rnek getiriniz. izim ortamndaki ktphanede en ok kullanlan standart elemanlarn isimlerini aratrnz. Resimlerde ska kullanlan standart elemanlar veya tekrarlanan izimler vardr. Bunlarn blok haline getirilip kullanlmas izim hzmz arttracaktr.

1. ZM KTPHANES
1.1 Ktphane Oluturmak (Block)
Cvata, pabu gibi baz makine paralar imalat resimlerinde sklkla kullanlr. Bu resimler, bir kere izilip blok olarak kaydedilirse istendii kadar arlarak izime eklenebilir.

Bu komut altrldnda aadaki Block Definition iletiim penceresi ekrana gelecektir.

ekil 1.1: Blok Definition letiim Penceresi

Bu komuta Draw ara ubuundan, draw mensnden veya Command satrna block yazlarak ulalabilir. Bu iletiim penceresinde aada aklanan blmler vardr. Name: Oluturulacak bloa isim girilir. Base Point (Temel Nokta ): Bu blmde Pick Points (hedef nokta) seenei ile izimin tutulma noktas belirlenir. Select Objects: Bu blmden Select objects butonu ile blok haline getirilecek nesnelerin seilmesi salanr. Quick Select ise nesneleri baz kriterlere gre szme ilemi yapar. Preview Icon: Buradaki seenekler, oluturulan bir bloun n izlemesinin kaydedilip kaydedilmeyeceini belirler. Drag-and-drop units: Blok haline getirilecek izimde hangi birim sisteminin kullanlaca belirlenir (mm, in). Description: Yaplan blokla ilgili ipucu verecek aklamalar yazlabilir.

RNEK : Saplama Resminin izilerek Blok Haline Getirilmesi :

ekil1.2: Saplama TS 1025/1-M16X50-8.8

Yukarda ekil 1.2de verilen saplamay izerek, iziminizi blok olarak kaydediniz. Bunun iin,

Command: block veya b Blok definition iletiim penceresi ekrana geldiinde Name kutusuna saplama yaznz.

Select objects butonuna basnz iletiim penceresi kaybolacak ve seim iin gerekli imle iareti ekranda belirecektir. Sol st keden llendirme izgileri darda kalacak ekilde seiminizi yapnz.

ekil 1.3: Saplama Resminin Seilmesi

Seme ilemi onaylandktan sonra iletiim kutusu tekrar ekrana gelecektir. Pick point butonuna tklaynz. Pencere tekrar kaybolacak temel (yakalama) noktann seimi iin imle belirecektir. (ekil 1. 4de belirlenmi noktay seiniz)

ekil 1.4: Temel Noktanin Seimi

Pencere tekrar ekrana gelecektir. Aklama ksmna istediiniz taktirde standart saplama yaznz ve OK butonuna basnz. Bylece izim iinde bir blok oluturdunuz.

1.2. Ktphane Dzenlemek

1.2.1.Blou Kaydetme (Wblock) Block komutu ile oluturulmu bloklar sadece iine kaydedildii dosyada kullanlabilir. Bir bloun farkl izimlerde de kullanlabilmesi iin bloun kendi belirleyebileceimiz bir yere kaydedilmesi gerekir. Command: wblock veya w Wblock komutu altrdnda karmza Write Block iletiim penceresi gelecektir.

ekil 1.5: Write Block letiim Penceresi

Bu iletiim penceresinde blmlerin ilevleri unlardr: Blok: Daha nceden izimde oluturulmu bir blou kaydetmek istiyorsak alan listeden seilmesini salar. Entire drawing : Tm izimin blok olarak kaydedilmesini salar. Objects seenei: izim iersindeki herhangi bir nesnenin izim dosyas olarak kaydedilmesini salar. Destination: Bu blge kaydedilecek bloun hangi isimle ve nereye kaydedileceini salar. stenildii taktirde zel blok klasr alarak tm kaydedilen bloklarn bir yerde toplanmas salanr. Insert units: Kutucuunda alan men, oluturulan bloun yeni bir izime eklenirken kullanlacak birimin tesbit edilmesini salar.

rnek 2: Pim resminin izilerek write block komutuyla kaydedilmesi

ekil 1.6:TS 2337-1 EN ISO 2338-10m6x40

ekil 1.6daki standart bir pimi iziniz. Pim izimini wblock komutu ile blok oluturarak kaydediniz. Command:wblock veya w Pick point butonuna seilidikten sonra parann temel referans noktasn sol orta nokta olarak belirleyebilirsiniz.

ekil 1.7: Pimin Temel Referans Noktasnn Seilmesi

Bu ilemden sonra tekrar iletiim penceresi ekrana gelecektir. Select object butonu ile parann ana boyutlarn belirleyen izgileri seiniz.

ekil 1.8: Pimin Seilmesi

Seim ileminden sonra File name and path kutusuna basarak ilemi tamamlaynz.

pim yazp okey butonuna

1.3. Bloun izime Eklenmesi (nsert)

Daha nce yaplm bloklar komuttur. yaplan izim ortamna eklemek iin kullanlan

Bu komut altrldnda aadaki iletiim penceresi ekrana gelecektir.

ekil 1.9:Insert letiim Penceresi

Insert iletiim penceresinde temel blge vardr. Bunlar; insertion point, scale, rotation dr. Bu blgelerdeki ilgili onay kutular iaretlenirse: blok izime yerletirilirken ayarlamalar aktif hale gelmeyecektir, parametreler snk kalacaktr. Eer onay kutular bo braklrsa parametreler tekrar aktif hale gelir. Insertion point: Bu blgedeki ayarlar bloun izime yerletirilecek noktann koordinatlarnn girilmesini salar. Scale: X,Y,Z eksenlerindeki lek katsaysn ayarlar. Rotation: Eklenecek bloun hangi ada yerletirileceini belirler. Explode: Bu seenek aktif hale getirildiinde getirilen blok veya izim bileenlerine ayrlm (patlatlm) olarak gelir.

rnek 3: nceden izilmi bloklarn insert komutuyla izime eklenmesi

ekil 1.10: Plaka Paralar

ekil 1.10daki i paralarnn izimini yapnz. Blok olarak nceden kaydettiimiz pim izimini A noktasn referans alarak izime ekleyelim.

Command: insert veya i Alan iletiim penceresinde Browse butonu tklanarak kaydettiimiz klasrden pim dosyasn aralm, izime uygun olarak pimin dndrlmesi gerekeceinden angle -90 deeri girilir. Okay butonu seildiinde pim ekranda belirecektir. Pimin temel noktas noktas A noktasna gelecek ekilde birletirilir.

ekil 1.11: Pimin izime Eklenmesi

1.4. oklu blok arma (Mnsert)

Bir blou izim ierisine ok sayda yerletirmek amacyla kullanlan komuttur. Command: MINSERT Bu komut altrldnda komut satrnda srasyla aadaki mesajlar gelecektir. Enter blok name or[?]:Bu mesaj sizden izime yerletirmek istediiniz bloun ismini istemektedir. ayet hatrlayamazsnz (?) soru iaretine basarak mevcut blok isimleri listelenir. Specify insertion point:Bloun hangi noktaya yerletirilicei sorulmaktadr. Enter X scale factr,specify opposite corner, or[Corner/xyz]<1>: Burada karmza farkl seenek kmaktadr. X scale factor; seenei x ekseni ynnde bloun lek katsaysn belirler Enter Y scale factor < use X scale factor >: Y lek katsaysnn girilmesini istemektedir. Eer buras enter tuu ile geilirse X ile Y eksenlerinin lek katsaylar eit olur. Specify rotation angle <0>: Bloun drdrme as girilmelidir. Enter number of rows (---) <1>: Yerletirilecek bloun satr saysn belirler. Enter number of columns (I I I ) <1>: Yerletirilecek bloun sutn saysn belirler. Enter distance between rows or specify unit cell (---): Satrlar arasndaki mesafeyi belirler. Specify distance between columns ( I I I ):Sutnlar arasndaki mesafeyi belirler.

10

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

Standart Alt ke bal cvatann izim ktphanesine kaydedilmesi ve yeni bir izime eklenmesi

Alt Ke Bal Cvata TS EN240 16 M8 X 30 4.8

ekil 1.12:Uygulama Faaliyeti 1

lem Basamaklar
Uygulama faaliyeti olarak verilen resmi teknik resim kurallarna gre iziniz. Block komutuyla blok haline getiriniz. Write block komutuyla blounuzu kendi belirlediiniz bir klasre kaydediniz. Insert komutuyla blou ekleyiniz.

neriler
izim esnasnda kullanlan izgi tiplerini ve llendirme ayarlarlarn yapnz. Temel noktay montaja uygun seiniz. Blok dosya ismini cvata, olarak kaydedin. Baka bir izim dosyas aarak cvata isimli blou yeni izimimize ekleyiniz.

11

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

LME SORULARI 1. Block oluturmak iin aadaki komutlardan hangisi kullanlr? A) Line B) Block C) Fillet D) Open

2. Oluturulan bir bloun tm izimlerde kullanlmasn salayabilmek iin, aadaki komutlardan hangisi kullanlmaldr? A) Wblock B) Bblock C) Insert D) Minsert

3. Mevcut bir izime blok eklemek iin kullanlmas gereken komut aadakilerden hangisidir? A) Wblock B) Bblock C) Insert D) Save

4. Minsert komutunun grevi nedir? A) B) C) D) Yeni bir blok oluturmak iin kullanlr. Oluturulan bir blou kaydetmek iin kullanlr. Oluturulan bir blokta deiiklik yapmak iin kullanlr. Bir blou izim ierisine ok sayda eklemek iin kullanlr.

5. Aadakilerden hangisi oluturulmu bir blou harddiskte istediimiz bir yere kaydetmemize imkan tanr? A) B) C) D) Wblock File / New File / Open Block

6. Aadaki seeneklerden hangisi Insert iletiim penceresinde yer almaz? A) Insertion point B) Scale C) Rotation D) Hatch

7. Block defination iletiim kutusunda bulunan Pick Points butonunun grevi nedir? A) B) C) D) Blou zelliklerine gre filtreler. Bloun tutulma noktasn belirler. Bloun llerini ayarlar. Blou siler.

12

PERFORMANS DEERLENDRME PERFORMANS DEERLENDRME

Aada resmi verilmi olan mil resmini izip blok olarak kaydediniz.

ekil 1.13:Kademeli Mil

KONTROL LSTES LEM BASAMAKLARI

1. Yukarda lleri verilen resmi izebildiniz mi? 2-Block Definition iletiim penceresi ekrana getirilerek gerekli ilemleri yaptnz m? 3-Parann seimini ve temel noktay uygun bir ekilde belirlediniz mi? 4-izimi baka izimlerde de kullanlmak zere blok halinde kaydettiniz mi? 5-Blok izimi, mevcut veya herhangi bir izime ekleyebildiniz mi? DEERLENDRME lem basamaklar ile ilgili cevaplar olumsuz ise ilgili bilgi konularna geri dnnz. EVET HAYIR

13

RENME FAALYET-2
AMA

RENME

Makine paralarnn yeterli grnlerini kullanarak teknik resim kurallarna gre imalat resimlerini izebileceksiniz ve kat zerine kt alabileceksiniz.

ARATIRMA
Daha nce bir resim atlyesinde izilmi imalat resimlerini inceleyerek resimdeki izgi, sembol ve grn eitlerini rapor ediniz. Snfa bir tane imalat resmi rnei getirerek arkadalarnzla tartnz. Resimler zerindeki standart paralar ve standartlarn dikkatle inceleyiniz.

2. MAKNA PARALARININ MALAT RESM

2.1. Antet Oluturma
Meslek resim kurallarna gre yaplan izimlerde deiik antet ile karlarz. Bunlar mstakil paralar iin para yapm antedi, detay paralar iin detay antedi, komple resimler iin montaj resmi antedi olarak sralanabilir. 2.1.1 Para Yapm Antedinin izilmesi Bir A4 kadnda (210,297) standart para yapm antedine ait d ller aadaki gibidir.

ekil 2.1: Standart A4 Para Antedinin D lleri

14

Bu antedin d ana erevesini oluturmak iin Command: line veya l Specify first point: izim alan ierisinde balang noktas belirlenir. (0,0 belirlenebilir) Specify next point or [Undo]: @210,0 Specify next point or [Undo]:@0,297 Specify next point or [Undo]:@-210,0 Specify next point or [Undo]: c (kapat) 210 ila 297 llerinde d ereve izimi tamamlanm olur. ereve, d ana erevenin izgilerinden faydalanlarak ekil 2.2de verilen llere gre offset komutuyla paralel oaltlr. Command: offset veya o Specify offset distance or [Through] <Through>: 20 ( A izgisi 20 mm paralel oaltlaca iin) Select object to offset or <exit>: (A izgisi seilir ) Specify point on side to offset: A izgisi hangi ynde paralel oaltlacaksa imle yardmyla o ynde iaretleme yaplr. Dier izgilerde ayn komut yardmyla verilen llere gre paralel oaltlr. Bylece i ereve oluturulmu olur.

ekil 2.2: Standart A4 Kadnn izim Alannn Oluturulmas

15

Oluturulan ekil 2.2 deki izimin fazlalklar trim komutuyla budayalm. Command: trim veya tr Select objects: Sonradan oluturulmu i izgilerin tamam seilir. (). Select object to trim or shift-select to extend or [Project/Edge/Undo]: Budama ilemi yaplacak ksmlar seilir Budama ilemi tamamlanarak ekil 2.1 deki izim elde edilir. Antet detaynn oluturulmas iin aadaki ekil 2.3 deki llerden faydalanlr.

ekil 2.3: Para Yapm Antedinin Standart lleri ,

Bu ller offset komutunu kullanrken paralel oluturma mesafesi olarak alnacaktr.

ekil 2.4:Antet Taslann Oluturulmas

Bundan sonra antet taslanda gerekli budamalar trim komutuyla yaplr. Command:trim veya tr Select objects: A, B, C izgileri srayla iaretlenir ve onaylanr (). Select object to trim or shift-select to extend or [Project/Edge/Undo]: (1,2,3,4,5,6,7 izgileri seilerek budama gerekletirilir.)

16

ekil 2.5: Antet Taslandaki Fazla izgilerin Budanmas

Budama ileminden sonra antet ekil 2.6 da ki gibi olacaktr.

ekil 2.6: Para Yapm Antedinin Son Hali

2.1.2. Yaz (Text) Ekleme ve Yaz Stillerini Ayarlama Antedimize bundan sonra gerekli yazlar ekleyiniz. Bunun iin ilk olarak Format Men ubuundan Text style seeneini kullanarak yazyla ilgili ayarlamalarmz yapalm. . Command:style Karnza Text Style iletiim penceresi gelecektir. Bu pencerede srasyla u ayarlar yapnz Font Name kutusunda yaz stili olarak ISOCPEUR seiniz. (Seilen yaz stili TS10841 EN ISO 3098-2 de belirlenen standarda uygun olmaldr.) Font Style kutusunda yazy isterseniz eik italic seebilirsiniz. Height(ykseklik) kutusuna 3 yaznz. Apply butonuna basarak yeni ayarlarnz oluturunuz.

17

ekil 2.7:Text Style letiim Penceresi

Antedin doldurulmas Command: mtext veya t Specify first corner: Specify apposite corner or Beliren imle iareti ile yaz yazdrlacak alann birinci kesi belirlenir. Kolay olmas bakmndan nesne kenetleme modlarndan intersection kullanlarak izgilerin kesiim noktalarn seilir. Daha sonra dier alt ke nokta seilerek yazdrlacak alan belirlenir. Bu ilemlerden sonra karnza Text Formatting editr karmza kar. Yaznn seim blgesinde yatay ve dikey olarak ortalanaca iin yaz alanna farenin sa tuu tklanarak alan menden justification middle center seenei iaretlenir. Daha sonra bu alana yaznz yaznz.

ekil 2.8:Yaz Alannn Seilmesi

18

Resim 2.9: Text Formatting Editr

ekil 2.10: Yaz Yerleimi

Ayn yntemle antedimizin dier yazlarn da oluturun.

ekil 2.11: Standart Para Yapm Antedinin Doldurulmas

Not: Her izim iin yeni bir antet oluturmak pratik deildir. Sonraki izimlerinizde kullanacanz bu antedi blok haline getirebilirsiniz. Yeni izimlerinize bu blou ekleyebilirsiniz. Ayrca mevcut iziminizi Farkl kaydet (Save As) seenei ile kaydetip antet ismini vererek bundan sonraki izimlerinizde ablon olarak kullanabilirsiniz.

19

2.2. ki Veya Daha Fazla Grnlerin izimi

Bilgisayar destekli izim ortamnda iki veya daha fazla grnn izim aamalar klasik yntemlerle yapm olduunuz aamalarla benzeir. lk olarak grnleri verilmi bir izimi bilgisayar ortamnda aama aama izimi gsterilecektir.

ekil 2.12: ki Grnle fade Edilen Flan Yapm Resmi

20

2.3. izim Aamalar

2.3.1. izim Ayarlarnn Yaplmas ve Ana Eksenlerin izilmesi izime balamadan nce kullanacanz izgi tiplerini properties men ubuuna ykleyiniz. Ykleme ilemini ubuk zerinden yapabileceiniz gibi, komut satrndan da yapabilirsiniz. Komut satrna LINETYPE girildikten sonra Linetype Manager iletiim penceresi ekrana gelir. Bu pencerede Load butonuna basldnda Load or Reload Linetypes iletiim penceresinden gerekli izgiler (center vs) yklenir. izgi tipini eksen izgisi olarak belirleyiniz ve ana eksenleri oluturarak kendinize referans noktalar oluturunuz. nce yatay dorultuda geliigzel bir izgi daha sonra ona dik geecek ekilde eksen izgilerini oluturunuz. 150 lik daire circle komutuyla yatay ve dey eksenlerin kesiim noktas merkez kabul edilerek izilir.

ekil 2.13:Ana Eksenlerin Belirlenmesi

2.3.2. Ana erevenin izilmesi izgi tipini srekli izgi olarak belirleyiniz Paramzdaki daireleri circle komutuyla (200, 80, 50, 20) merkezleri eksen izgisinin kesiimi olacak (nesne kenetleme modlarndan intersection kullanlarak) ekilde iziniz.

21

ekil 2.14: Dairelerin izilmesi

2.3.3. Kanal Detaynn izilmesi Kanal detay izilirken line komutu altrlarak 20lik dairenin A noktas quadrant kenetlenme modu ile yakalanr yukar ynde 200 lk daireyi kesecek ekilde izgi izilir. Ayn ilem karsndaki dier izgi iinde tekrarlanr.

ekil 2.15: Kanal Detaynn izilmesi

Daha sonra trim (budama ) komutuyla kanal detay budanarak kanal detay ekil 2.16 de grld gibi elde edilir.

22

ekil 2.16: Kanal Detaynn Tamamlanmas

2.3.4. Eksen izgisinin Krlmas Dikey dorultuda nceden oluturulmu eksen izgisi break komutuyla kralm

Command: break veya br Select objects: (Dikey dorultudaki eksen izgisi seilir) Specify second break point or [First point]: (A noktas seilir.)

ekil 2.17: Eksen izgisinin Krlmas

23

2.3.5. Kanal Detaynn oaltlmas ekil 2.12 de kanal detaynn evrede eit ada ve sekiz adet olduu grlmektedir. Tm kanal detaylarn oluturmak iin array komutu altrlr. Command: array veya ar Karmza kan iletiim penceresinden polar array seimi yaplr. Select objects: Dizilimi yaplacak kanal detay krlan eksen izgisi ile birlikte seilir. Center point (Merkez noktas) : Daire merkezi seilir. Total number of items : oaltlacak nesne says 8 girilir. Angle to fill : A deeri 360 olarak girilir. oaltlan kanal detay trim komutuyla budanarak ekil 2.18 deki grn elde edilir.

ekil 2.18:Kanal Detaynn oaltlmas

2.3.6. Tama izgilerinin Oluturulmas eklimiz zerinden tama izgileri sol yan grne hazrlk yapalm. Daha sonra uygun mesafeden line komutuyla K izgisini oluturalm.

24

ekil 2.19: Sol Yan Grn in Tama izgilerinin Oluturulmas

ekilde grm olduunuz K izgisini oluturalm.

offset komutu ile 25mm ve 75mm paralelini

ekil 2.20: Offset Komutuyla Sol Yan Grn in Paralel izgilerin Oluturulmas

Sol Yan grnn ana erevesini elde etmek iin ilgili budamalar Trim komutu ile gerekletiriniz.

25

ekil 2.21: Trim Komutuyla Sol Yan Grnte lgili Budamalarn Yaplmas

Sonraki aamada L ve M izgilerini break komutuyla krarak eksen izgisine hazrlk yaplr. Krlan L ve M izgilerinin mevcut eksen izgilerine dntrmek iin match properties nesne zelliklerini aktarma komutu kullanlr(izgi rengi ve izgi tipi deiiklii ayn anda yaplacaktr). Command: Matchprop veya ma Select source object: Kaynak olarak mevcut herhangi bir eksen izgisi seilir. Select destination object(s) or [Settings]: zellikleri aktarlacak nceden krlm olan L ve M izgileri seilir. (krmz para izgiler eksen izgisine dnm olacaktr) Bu komut yardmyla sol yan grnteki krmz renkte kalan dier izgileri de siyah ve continous (srekli izgi ) haline dntrebilirsiniz.

26

ekil 2.22:Budamalar Yaplm Sol Yan Grn

2.3.7. Kavis ve Pahlarn oluturulmas N ve O Kelerinin R10luk kavislerin oluturulmas iin aadaki komut satr altrlr. Command: fillet veya f (N kesi iin) Select first object or [Polyline/Radius/Trim/mUltiple]: r (kavis yapmadan nce yaplacak yarap deeri ayarlanaca iin) Specify fillet radius <0.0000>: 10 (yarap deeri girilir) Select first object or [Polyline/Radius/Trim/mUltiple]: Kavis oluturulucak birinci ke seilir. Select second object: Kavis oluturulacak ikinci ke seilir. Bu ilemler O kesi iinde tekrarlanr.

ekil 2.23: Fillet ve Chamfer Komutlarnn Uygulanmas

27

2.3.8. P ve R kelerine pah krlmas iin Command: chamfer cha ( P kesi iin) Select first line or [Polyline/Distance/Angle/Trim/Method/mUltiple]: d ( pah krma ilemi yapmadan pah mesafeleri ayarlanaca iin) Specify first chamfer distance <10.0000>: 3 (Birinci pah mesafesi girilir) Specify second chamfer distance <3.0000>: 3 (kinci pah mesafesi girilir) Select first line or [Polyline/Distance/Angle/Trim/Method/mUltiple]: Pah krlacak birinci ke seilir. Select second line: Pah krlacak ikinci ke seilir. Bu ilemler R kesi iin de tekrarlanr. 2.3.9. Tarama Yaplmas Bundan sonra gerekli blgeleri tarayalm. Tarama ilemi iin; Command: bhatch veya h Komut altrldktan sonra Boundary Hatch and Fill iletiim penceresi ekrana gelecektir. Bu pencerenin hatch sekmesinde aadaki ayarlar yaplr. Pattern: Bu ksma ANSI31 (kullanacamz tarama tipi seilir) Angle: 0 (Tarama iin ayrca bir a verilmeyecei iin ). Scale: 2 ( Tarama deseninin biraz seyrek yaplmas uygun olduu iin ) Pick point dmesine tklanarak (Bu arada iletiim penceresi kaybolacaktr). Taranacak alan seilir. Enter tuuyula onaylandktan sonra tekrar iletiim penceresine dnlr. OK dmesi seilerek tarama ilemi tamamlanr.

ekil 2.24:Pick Point le Seim lemi.

28

2.3.10. izimin llendirilmesi llendirmeye balamadan nce DIMSTYLE (llendirme sitili) komutu kullanlarak gerekli ayarlar (l oku ve balama izgisi mavi, l yazs krmz vs) yaplmaldr 2.3.10.1. Yarap ve ap llerinin Verilmesi Command: dimdiameter veya ddi (ap 200n llendirmesi) Select arc or circle: ap ls verilecek yay veya daire seilir. Specify dimension line location or [Mtext/Text/Angle]: lnn yerini belirleyiniz. Dimension text = 200 (seilen dairenin ap ekranda belirecektir)

ekil 2.25: ap llerinin Verilmesi

Dier aplarn llendirilmesi de ayn yntemle tamamlanr.

Command: dimradius veya dra (R10 un llendirilmesi) Select arc or circle: Rads verilecek yay veya daire seilir. Specify dimension line location or [Mtext/Text/Angle]: lnn yerini belirleyiniz. Dimension text = 10 (seilen yayn yarap ekranda belirecektir)

ekil 2.26:Ke Kavislerinin llendirilmesi

2.3.10.2. Dorusal llerin Verilmesi Command: dimlinear veya dli (25 ls iin) Specify first extension line origin or <select object>: Birinci ke seilir Specify second extension line origin: kinci ke seilir

29

Specify dimension line location or [Mtext/Text/Angle/Horizontal/Vertical/Rotated]: llendirmenin yerini belirleyiniz.

ekil 2.27:Dorusal llendirme

Command: dimlinear veya (Pahn llendirilmesi iin) Specify first extension line origin or <select object>: Birinci ke seilir Specify second extension line origin: kinci ke seilir Specify dimension line location or [Mtext/Text/Angle/Horizontal/Vertical/Rotated]: t (yazlacak l bizim tarafmzdan belirlenecei iin) Enter dimension text <3>: 3x45%%d ( 3x45 yazsn belirlemek iin)

ekil 2.28:Pahlarn llendirilmesi

Dier boylarn llendirilmesi de bu yntemlerle yaplarak llendirme tamamlanr. 2.3.10.3. A llerinin Verilmesi Command: dimangular veya dan Select arc, circle, line, or <specify vertex>: a verilecek birinci eksen seilir Select second line: A verilecek ikinci eksen seilir.

30

Specify dimension arc line location or [Mtext/Text/Angle]: A izgisin yerini belirleyin. Dimension text = 45 (45 ekranda belirecektir)

ekil 2.29: Asal llendirme

2.3.11. Kesit Blgesini Gsteren Oklarn Oluturulmas ve Kesit Yazsnn Yazlmas Command: leader veya le Specify leader start point: Okun balang noktas iin eksen izgisinin ucuna yakn bir mesafeyi (nearest kenetleme moduyla) belirleyin. Specify next point: Okun bittii noktay (Ortho aktif iken) belirleyin. Specify next point or [Annotation/Format/Undo] <Annotation>: Enter first line of annotation text or <options>: A Enter next line of annotation text: Ayn ilem eksen izgisinin dier tarafna da uygulanr. Sol yan grnn altna aldnz aklama yazsn text komutuyla yaznz.

ekil 2.30:Kesite Ait Yaz ve Sembollerin Eklenmesi

31

2.3.12. Tolerans Ekleme izimimizde genel bir tolerans kullanld iin resim zerinde bunun ifade edilmesi yeterli olacaktr.Ancak resim zerindeki boyut toleranslarnn btn ller iin ayarlanmas da sz konusudur.Bunun iin Dimension Style penceresinde modify butonuna tklanr.Karmza Modify Dimension Style penceresi kacaktr.Buradan Tolerances sekmesi tklanr gerekli ayarlar yapldktan sonra izime tolerans eklenir.

ekil ve Konum Toleranslarnn Eklenmesi

Command: tolerance veya tol Komut altrldnda aadaki geometric tolerance iletiim penceresi gelecektir.

ekil 2.31:Geometric Tolerance letiim Penceresi

Burada gerekli alan doldurulup sembol seimi yaplarak OK butonuna baslr. Sonu olarak aadaki tolerans erevesi elde edilir.

ekil 2.32:Tolerans erevesi

32

ekil 2.33:Tolerans ve Yzey aretlerinin Eklenmesi

eklinizde tolerans erevesini kanal ap lsne bitiik bir konumda tespit ediniz. Referans eleman semboln ve yzey ileme iaretlerini ayrca izip izim zerine konumlandrnz.Bu izimleri ayrca blok olarak da kaydedebilirsiniz.Bu ilemden sonra resminiz tamamlanm oldu.

2.4. kt Alma (Plot)

Bilgisayar destekli izim programnda yaplan tasarmlarn plotterda veya yazcda izdirmek iin kullanlan komuttur.

Bu komut altrldktan sonra aadaki iletiim penceresi gelecektir.

33

ekil 2.34:Plot letiim Penceresi

2.5. kt Alma Ayarlar

2.5.1. Yazc veya Plotter Seimi Plot Device sekmesi seilir. Buradaki Plotter configuration blmnden bilgisayar veya iletim sistemine daha nce tantlm yazc seilir.

ekil 2.35:Plot Device Sekmesi

34

2.5.2. Kat Boyutlar ve Birimi seimi Plot iletiim penceresindeki plot settings sekmesinden paper size and paper units (kat ls ve birimi) blgesinde;

ekil 2.36:Plot Settings Sekmesi

Atanm yazc ismi, kullanlacak kadn lleri ve birim ayarlar yaplabilmektedir. 2.5.3. Kadn Konumu Drawing orientation (izimin konumu) blgesinden , izimin kat zerine nasl yerleecei belirlenir. (Yatay, dikey veya 180 derece dndrlm)

ekil 2.37:Drawing Orientation Blm

2.5.4. izimin leklendirilmesi Plot scale (izdirme lei) blgesinde izdirme lei ayarlanr. Yaplan izim 1:1 kartlacaksa Plot scaleden 1:1 seimi yaplr. izilen resmin setiimiz kat boyutuna gre byk veya ok kk olmas durumunda ise scale to fit ( lei uydur) seimi yaplr.

ekil 2.38:Drawing Orientation Blm

ekil 2.39:lek Scaled to Fit

35

2.5.5. izim Alan Plot area (izim alan) blmnden izdirilecek alann snrlar belirlenir.

ekil 2.40:Drawing Orientation Blm

*Limits (snrlar) seilirse; daha nce limits komutuyla belirlenmi izim alan iinde kalan alan kada izdirilir. *Extends (kapsam) seilirse ; izimin tamamn kada izdirilir. *Display (Grnt) seilirse; ekranda grnen izimi kada izdirilir. *Window: Bunlarn iinde kullanclar tarafndan en ok tercih edilen seenektir. Bu seenekle yazdrlacak alann snrlar belirlenir . Belirlenen bu snrlar ierisindeki izim kada izdirilir. 2.5.6. izdirme seenekleri Plot options ( izdirme seenekleri ) blgesinden; *Plot object lineweights (objelerin izgi geniliklerine gre izilmesi) seenei iaretlenirse , izime daha nceden atanm izgi kalnlklarna gre resim izdirilir. *Plot with plot styles (izdirme stiline gre iz) seenei iaretlenirse; yazdrma esnasnda ayarlanm veya ayarlanacak yani plot device sekmesinin, plot style table blgesinden atanm izgi genilii stiline gre izdirme gerekletirilir.

ekil 2.41:Plot Option Blm

36

2.5.7. izimin n Grnmleri Preview (ngrnm) blgesi; resmin kat ortamnda nasl grntleneceini tespit etmek iin kullanlr.

ekil 2. 42:Window ve n Grnm Butonlar

izimin kata nasl yerletiini tm ayrntlaryla nceden grmek iin full preview (Tam grnm) butonu tklanr. izimin kat zerindeki yerleimini grmek iin partial preview (Ksmi grnm) butonu tklanr. izim blgesi mavi taranm izgilerle , izim alan ise kesikli izgilerle gsterilir. 2.5.8. izimin Konumlandrlmas (Plot offset) izimin kat zerindeki konumunun ayarlanmas iin kullanlan blgedir.

ekil 2.43:Plot offset Blm

izim eer kat zerinde ortalanmas isteniyorsa Center the plot kutusu iaretlenmelidir. Eer X ve Y kutularna deer girilirse yaplan izim kat ortamnda yatay ve dey olarak konumu ayarlanr.

2.6. Yazdrma Stilleri (Plot styles)

Teknik resim dersinden hatrlayacanz zere ana resim , llendirme, tarama vs. izgilerine gre daha belirgin ve anlalr (kaln) olmal, resmin ana izgileriyle l ve dier izgiler birbirine karmamaldr. izim esnasnda nceden yapm olduunuz ayarlamalar (izgi kalnlklar, izgi tipleri ve izgi renkleri) kullanlacak ise Plot device sekmesinin plot syle table blgesinden none seenei iaretlenir.

37

ekil 2.44:Plot Style Table Blm

Eer izim esnasnda herhangi bir stil ayar yapmamsanz yapmanz gerekecektir.

kt esnasnda ayar

ekil 2.45:Plot Style Table Ama Listesi

2.7. Kalnlk ve izgi Tipi Ayarlarnn Yaplmas

Yeni kt ayarlarn oluturmak iin nceden izim programnda kaytl yazdma stillerini dzenleyerek kullanabilir veya kendinize zg yeni bir stil oluturabilirsiniz. rnein eklimizde izgi renkleri farkl bir izim gryorsunuz. Bu izimde her farkl renkteki izgiye rengine bal olarak deiik izgi tipi , kalnl vs atanabilir.

ekil 2.46:Kademeli Mil (Renkli)

38

ekil 2.47:Plot Style Table Editr

Acad.ctb seildikten sonra edit (dzenleme) butuna baslarak yukardaki iletiimpenceresi ekrana getirilir. Buradan, karmza kan form view sekmesinin plot styles blgesinden zellik atamak istediimiz izginin rengi seilir. Properties blgesinde de izim esnasnda kullandmz o renge ait atamak istediimiz nitelikler seilir.

39

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

Perspektifi verilen parann yeterli grnlerini kartarak yapm resmini 1:1 leinde iziniz. (Yzey kalitesi N7, genel tolerans 0.05)

ekil2.48 :Uygulama Resmi

lem Basamaklar izim programnda yeni bir dosya aarak gerekli ayarlar yapnz. Perspektifi inceleyerek yeterli grn saysn ve yerlerini tesbit ediniz ekillerin kat zerine yerleim plann yapp ant et ekleyiniz Yeterli grnleri iziniz. llendirme yapnz. Yzey iaretleri ve tolerans ekleyiniz. Aklama ve yaz ekleyiniz. kt alnz

neriler htiya duyabileceiniz izgi tipi, izgi genilii ve katman ayarlarn yapnz. En fazla detay ve bilgi ierecek grn, n grn olarak tesbit ediniz. Burada blok haline getirdiiniz bir antet kullannz. izim zerinde baz izgileriniz istediiniz gibi gzkmyorsa ltscale komutunu kullannz. Standartlara uygun llendirme stili belirlemelisiniz. izdiiniz yzey iaretlerini blok olarak kaydedip dier izimlerinizde de kullannz Yaz sitilinizi standartlara uygun olarak ayarlaynz. iziminize uygun yazdrma stillerini seiniz.

40

LME DEERLENDRME LME VE VE DEERLENDRME

1. izime balamadan nce aadakilerden hangisinin yaplmas uygundur? A)Her izim iin bir antet oluturulur. B)Antet bilgileri doldurulur. C)izgi tipi ve genilii belirlenebilir. D)Kesinlikle katman oluturulur. 2. Antedi oluturulmu bir izim kad farkl kaydet(save as) seenei ile kaydedilerek nasl bir fayda salanr? A)Antede daha doru bilgiler yazlr. B)Grnler daha rahat kartlr. C)Her izim iin antet oluturma gerekmez. D)llendirme rahat yaplr. 3. Text editrnn yaz alan akken yaznn yerleimine ilikin ilemleri hangi seenekle gerekletirilir? A) paste B) indents and tabs. C)select all D)justification 4. Aadaki durumlarn hangisinde array komutunun kullanlmas uygun olur? a) Bir izimin simetrisinin oluturulmas. b) Bir objeyi belirli sayda oaltma. c) Bir izgiyi budama. d) Bir blou izime oklu olarak ekleme. 5. Bir objenin zelliklerini baka bir objeye aktarmak iin hangi komut kullanlr? A) Copy B) offset C) trim D) matchprop 6. Tarama ilemi aadaki komutlardan hangisi ile yaplr? A) Chamfer B) offset C)bhatch 7. izdirme esnasnda kadn konumu hangi blgeden ayarlanr? A) Plot/Plotter configuration B) Plot/ Paper size and paper units C) Plot/ Drawing orientation D) Plot/Plot scale 8. Plotter ayarlarnda kat boyutlar ve birimi seimi hangi blgeden yaplr? A) Plot options B) Plot scale C) Paper size and paper units D) Plot offset 9. izimin bir blgesini seerek belirleyerek kt alma ilemi aadakilerden hangisi ile gerekletirilir? A) Plot area/ limits B) Plot area/window C) Plot area/extents D) Plot area/ display 10. Aada verilen plot iletiim penceresine ait blgelerden hangisi izgi renklerinden faydalanarak izgilere deiik niteliklerin atanmasnda kullanlr? A) Plot style table B) Plot options C) Plot scale D) Plotter configuration D)trim

41

PERFORMANS DEERLENDRME PERFORMANS DEERLENDRME

Yukardaki eklin yapm resmini 1:1 leinde iziniz (Tm yzeyler N7 kalitesinde ve genel tolerans 0.05)

ekil2.49 :Performans Uygulamas

DEERLENDRME KRTERLER EVET 1. izim programnda yeni bir dosya aarak gerekli ayarlar yaptnz m? 2-Yeterli grn saysn tesbit ettiniz mi? 3-Kat dzeni iersinde yerleim plann yaptnz m? 4-Yeterli grnleri izebildiniz mi? 5-llendirme yapp yzey iaretleri ve tolerans eklediniz mi? 6-Aklama ve yaz eklediniz mi? 7-kt alabildiniz mi? DEERLENDRME

HAYIR

Gerekli davranlarla ilgili sorulara verdiiniz cevaplar olumsuz ise bilgi konularna geri dnnz. Cevaplarnz olumlu ise bundan sonraki teste devam ediniz.

42

CEVAP ANAHTARLARI CEVAP ANAHTARLARI

RENME FAALYET 1 CEVAP ANAHTARI 1 2 3 4 5 6 7 B A C D A D B

RENME FAALYET 2 CEVAP ANAHTARI 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 C C D B D C C C B A

DEERLENDRME Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz ve doru cevap saynz belirleyerek kendinizi deerlendiriniz. Yanl cevapladnz konularla ilgili renme faaliyetlerini tekrarlaynz.

43

MODL DEERLENDRME MODL DEERLENDRME

ekli verilen parann yeterli grnlerini kartarak yapm resmini 1:1 leinde oluturunuz. (Yzey kalitesi N7, genel toletans-,+0.05)

ekil2.50:Modl Deerlendirme Uygulamas

DEERLENDRME KRTERLER
1. izim programnda yeni bir dosya aarak gerekli ayarlar yaptnz m? 2-Yeterli grn saysn tesbit ettiniz mi? 3-Kat dzeni ierisinde yerleim plann yaptnz m? 4-Yeterli grnleri izebildiniz mi? 5-llendirme yapp yzey iaretleri ve tolerans eklediniz mi? 6-Aklama ve yaz eklediniz mi? 7-iziminizi blok olarak kaydettiniz mi? 8-kt alabildiniz mi?

EVET

HAYIR

DEERLENDRME Yukardaki sorulara cevaplarnz olumsuz ise ilgili bilgi konularn ve uygulamalar tekrarlaynz. Cevaplarnz olumlu ise bir sonraki modle geebilirsiniz.

44

KAYNAKLAR KAYNAKLAR
KOCABIAK, mit, AutoCAD 2000 ile Bilgisayar Destekli Teknik Resim, Deiim Yaynlar, 2001 EN, brahim Zeki - BORA Halil, Bilgisayar Destekli izim, Ege Reklam Basm Sanatlar, stanbul 2004 GLESN, Mahmut, GLL Abdlkadir, AVCI skan, AKDOAN Gkalp, AutoCAD ile izim ve Modelleme, Asil Yayn Datm, Ankara 2004

45