TEKNK BLTEN Sayfa 1

Nisan 2005, Say 4

Istma, Hava Koullandrma, Bina Otomasyonu, Otomatik Kontrol, Su Basnlandrma, Su Artma, Enerji, Yedek Para
Sayn Okurumuz, Bu bltenle, alma alanmzda Alarko Carrier ve i ortaklarmzn teknik ve gelitirme almalarmzn akland makaleleri sizlerle paylamak istiyoruz. Amacmz bir sre sonra okurlarmzn bilgisayarlarnda her zaman ba vurabilecekleri bir Alarko Carrier ktphanesi oluturmaktr. Blten konusundaki dnceleriniz bizler iin yol gsterici olacaktr. Haberleme adresimiz aada verilmitir. Yararl grrseniz bltenimizi evrenizde duyurmanzdan memnun oluruz. Bltenle ilgilenmiyorsanz, zamannz gereksiz yere almak istemiyoruz, adresinizin silinmesi iin bu stunun altndaki e-posta adresimize tklamanz yeterlidir. Sayglarmzla. CARRIER HAVA KOULLANDIRMA SSTEM TASARIMI - Cilt 1 kitab yaynland. Kitap teknik eitim gren rencilere, retim yelerine ve mhendislere cretsiz gnderiliyor. www.alarko-carrier.com.tr adresinden kitap isteyebilir ve Alarko Carrier yaynlarna abone olabilirsiniz.

Soutucu Akkan Seimi ve Su Soutma Grubu Tasarm

Paket Tip Su Soutma Gruplarnda R410A Kullanm
Andrew Keogh
Mhendislik Mdr- Toshiba Carrier [Eyll 2004]

INDEKLER
Hava Koullandrmada Kullanlan Soutucu Akkanlarn Tarihesi evresel Etkenler Ozon Tabakasnn Anmas Kresel Isnma Toplam evresel Istma Etkisi (TEWI) evreyle lgili Yasal Dzenlemeler Montreal Protokol Avrupa Birlii Dzenlemeleri Kyoto Anlamas US Temiz Hava Bildirgesi Soutucu Akkan Performans Tek Bileenli Soutucu Akkanlar Soutucu Akkan Karmlar Karmlardaki ki Fazl Is Transferi R22'nin Alternatifleri R410A iin Su Soutma Grubu Tasarm Is Pompalar Gvenlik Tutuabilirlik Zehirlilik Solumaya Maruz Kalma Szntlar Isl Kararllk Standartlar Servisle lgili Konular Referanslar 1 2 2 2 2 3 3 3 4 4 4 4 5 6 6 7 8 8 9 9 9 9 9 9 9 10

AQUASNAP PURON: Yeni Seri

Kyoto Szlemesine Uygun Byk Kapasiteli Su Soutma Grubu
www.alarko-carrier.com.tr YARARLI BILGILER - Puron ve HFC407C- Uygulama Esaslar - Nem Niin nemlidir - Kombi Hakknda Herey www.alarko-carrier.com.tr DER ALARKO CARRIER BLTENLER Yeni rn, Gerek Konfor, Haberler ebulten@alarko-carrier.com.tr adresinden abone olabilirsiniz. Bu blteni almak istemiyorsanz ltfen ebulten@alarko-carrier.com.tr adresine bo e-posta gnderiniz. Haberleme Adresi: info@alarko-carrier.com.tr

HAVA KOULLANDIRMADA KULLANILAN SOUTUCU AKIKANLARIN TARHES

Willis H. Carrier, geen yzyln balarnda hava koullandrma ile ilgili nc almalarna baladnda soutucu akkan seenekleri olduka snrlyd. Piyasada bulunan slfr dioksit, metil klorr ve amonyak gibi bileiklerin zehirlilik ve/veya tutuma zellikleri uygulamada nemli zorluklar yaratyordu. Birinci Dnya Sava'ndan sonraki yllarda, bina ve evlerde kullanlan soutucularda mekanik soutmaya talebin artmas zerine, Carrier ve ortaklarndan R. W. Waterfill, soutucu akkan bileiklerinin ilk sistematik analizini stlendi. Amonyak, etil eter, karbondioksit, karbon tetraklorr, kkrt dioksit ve su zerinde yaptklar almalar ile bu almalarn bulgularndan bir ksm gnmzde hala geerlidir. Carrier ve Waterfill zerinde altklar maddeler iinde nceden tahmin edilen en dk performans karbondioksitin verdiini, amonyakta istenilen sistem koullarnn salanabilmesi iin ok sayda sktrma kademesi gerektiini ve suyun veriminin ok dk olduunu belirlediler. Ayrca, slfr dioksiti sala zararl, zehirli ve su ile birletiinde asit oluturduu iin gvenlik nedeni ile ve karbon tetraklorr de sulu ortamlarda metallerin korozyonuna neden olduu iin alma kapsam dnda braktlar.

TEKNK BLTEN

Sayfa 2

Uzun aratrmalar sonunda, 1922 ylnda retilen Carrier'n ilk santrifuj kompresrl soutma makinas iin soutucu akkan olarak, yeterli miktarda bulunup bulunamayaca belirsizken, dielen (1,2 dikloro etan) seildi. Carrier sonralar bu durumu yle aklad. "Dielenin bulunmas zordu, ama yine de onu denemeye karar verdik. svire'deki bir firmaya yazdmda, bana diele'in Almanya'da endstriyel miktarlarda retildiini ve temizleyici akkan olarak kullanldn bildirdiler". Daha iyi bir soutucu akkan bulma abalar srerken, Frigidaire iin alan yetenekli kimyager Thomas Midgely Jr., 60 yldan fazla bir sredir benzinin oktan derecesini ykseltmek iin kullanlan kurun tetraetil bileiinin, n ateleme ile ilgili sorunlar azaltmak iin de kullanlabileceini dnd. Midgley ve ortaklar Albert L.Henne ile Robert R. McNary, istenilen kaynama noktasna sahip kimyasallar bulmak iin zellik tablolarn aratrdlar. almalarn zehirli ve tutukan olmayan, kararl bileikler ile snrladlar. Rastlantsal olarak, organik florrler olarak bilinen bir grup madde dikkatlerini ekti. Flor tek bana zehirli bir madde olarak bilinirken, Midgley ve arkadalar flor'un dier elementlerle birletirilmesi yoluyla bu zelliinin giderilebileceini dndler. Midgley'in nc almas, bilinen btn elementlerden yalnzca sekiz tanesinin soutucu akkan bileiklerinin temel ta olabileceini ortaya kard. Bu sekiz element, karbon, nitrojen, oksijen, slfr, hidrojen, flor, klor ve brom'du. Dier btn elementler, kat olduklar ya da kat madde oluturmaya yatkn olduklar, karasz ya da zehirli olduklar iin ya da yalnzca, tek balarna uygun fiziksel zelliklere sahip olmadklar iin elendi. Midgley'in elde ettii sonular gnmzde hala geerlidir ve kullanlan btn soutucu akkanlar bu kk element grubundan gelmektedir. Midgley aratrma sonularn 1930 ylnda yaynlad ve Atlanta'da gerekletirilen Amerikan Kimya Dernei toplantsnda, R12'nin gvenirliini, yanan bir mumu cierlerini doldururcasna iine ektii bu gazla sndrerek arpc bir gsteriyle kantlad. O gnden beri zehirli ve tutukan olmayan soutucu akkanlar ok byk bir neme sahiptir. R12'nin ticari olarak retimi 1930 ylnda balad, bunu bir yl sonra R11 izledi. Bundan 10 yl sonra, R22 ortaya kt ve yzyln sonuna kadar, 60 yl boyunca hava koullandrma endstrisine hizmet edecek olan ana soutucu akkan ailesini tamamlad. 1988 yl toplam dnya tketiminin 1 milyar kg olduu tahmin edilen CFC (kloroflorokarbon) soutucu akkann baars buna rnektir.

EVRESEL ETKENLER Ozon Tabakasnn Anmas

1974 ylnda M.J. Molina ve F.S. Rowland, CFC'nin yksek frekansl mor tesi k altnda ozonu katalitik olarak ayrtrma yeteneine sahip olduunu kantlayan bir laboratuar almas yaynlad. Daha ileri seviyedeki almalar, CFC'nin 60 yl ierisinde ozon tabakasn %7 orannda andracan ngryordu. Bu almalarn sonucuna dayanlarak 1978 ylnda Amerika'da aerosol spreylerde CFC kullanm yasakland. Zamanla dier lkeler de aerosollarda CFC kullanmn yasaklamaya balad. Ancak, sanayide CFC'nin soutucu akkan olarak kullanmna getirilen snrlamalara kar kld. 1985 ylnda Farman, Gardinar ve Shanklin tarafndan Doa dergisinde yaynlanan bir makale ile birlikte bu durum deiti. Makalede, ngiliz Antartik Aratrma Grubu tarafndan toplanan ve ozon konsantrasyonunun Antartika'da Ocak ay normal seviyesinin %10 altna dtn gsteren verilerin zerinde yaplan alma ve bu almann bulgularn aklanyordu. Ozon tabakasnn anmas sorununun temelinde, CFC'nin doas gerei sahip olduu ve onu bir soutucu akkan olarak avantajl klan "kararllk" zellii yatar. Paralanmalar son derece zor olduundan, CFC'ler stratosfere geene kadar uzun yllar boyunca atmosferde kalr. Burada, youn mor tesi solar radyasyonun varl ile molekller sonunda paralanr ve klor iyonu aa kar. Ozon molekllerini oksijen molekllerine dntrebilen bu serbest haldeki klor iyonlardr. Cl+O 3 ClO+O 2 ve sonra ClO+O2 Cl Tepkimeden grlecei gibi, klor ilem boyunca katalizr ilevi yapmaktadr. Sonu olarak, klor tepkimenin sonsuza kadar devam etmesini salayacak ekilde serbest kalmaktadr. Serbest haldeki bir klor atomunun, hidrojen klorr (HCl) gibi tepkimeye girme kabiliyeti daha az olan bir bileie dntkten sonra su buhar tarafndan emilip atmosferden ayrlmasna kadar, yaklak 100.000 ozon molekln oksijene dntrd tahmin edilmektedir. Klor ieren bir bileik, atmosfere salndnda ozon tabakasnn anmasna katkda bulunup bulunmayaca iki etkene baldr; ierdii klor miktar ve bilemin kararll. Kararsz ve tepkimeye girme kabiliyeti olan bileikler stratosfere gemeden nce atmosferde uzun bir sre kalmadklar iin daha az zarar verme potansiyeline sahiptirler. Bir maddenin zarar verme riski, "Ozon Andrma Potansiyeli" (ODP) ad verilen saysal bir terim ile ifade edilir. Deerler, ODP'si 1 olarak kabul edilen R11 molekl referans alnarak ifade edilir.

Kresel Isnma
Sera etkisi ilk olarak 1896 ylnda sve'li kimyac Svante Arrhenius tarafndan ortaya atld. Sera etkisi, atmosferin alt ksmlar ve troposferin belirli "sera gazlar" nedeni ile doal olarak snmasdr. Bu gazlar, yeryzne gelen ksa dalgal gne radyasyonunun tad s enerjisini geirerek bu enerjinin atmosferin alt ksmlar ile yeryz tarafndan emilmesine olanak verir. Bununla birlikte, yeryznden yaylan uzun dalga boyuna sahip radyasyonu geirmez ve bu enerjinin atmosferin alt ksmnda tutulmasna neden olur. Sera etkisi hi olmazsa, btn radyasyon atmosfere geri dner ve ortalama scaklk 0 0C olur. Bu da yeryzn souk ve yaanlmaz hale getirecektir. nsanln kar karya kald sorun sera etkisinin gittike oalmas, yani kresel snmadr. Bu etkiye neden olduu bilinen, aralarnda su buhar (H2O), karbon dioksit (CO2), metan (CH4), azot oksit (N2O), kloroflorokarbon (CFC), hidrokloroflorokarbon (HCFC) ve florokarbon'un (HFC) da bulunduu bir ok gaz vardr.

Toplam evresel Istma Etkisi (TEWI)

Neredeyse btn hava koullandrma donanmlarnda CFC, HCFC ve HFC gibi soutucu akkanlar kullanlr. Devrelerde kaak olmas durumunda, soutucu akkan atmosfere szar ve kresel snmaya katkda bulunur. Soutucu akkanlarn global snmaya dorudan neden olma potansiyeline sahip olduklar sylenebilir.

TEKNK BLTEN

Sayfa 3

Hava koullandrma sistemlerinin kresel snmaya etkisini etkin bir ekilde deerlendirmek iin dorudan ve dolayl etkileri birlikte dikkate almak gerekir. Buradan hareketle, aratrmaclar Toplam evresel Istma Etkisi (TEWI) kavramn gelitirmilerdir. TEWI aada akland gibi tanmlanr; TEWI = (GWP x L x n) + (GWP x m [1-gerikazanm] + (n x Eyllk x B)

Sznt

Geri Kazanm Kayplar Dorudan Kresel Isnma

Enerji Tketimi Dolayl Kresel Isnma [CO2 ile ilikili] [kg] [Yl] [kg] [kWs]

GWP L n m gerikazanm E yllk B

= = = = = = =

Kresel Istma Potansiyeli Yllk Sznt Miktar Sistemin alma mr Soutucu Akkan Miktar Geri Dnm Faktr Yllk Enerji Tketimi kWs elektrik bana CO2 emisyonu

Bir hava koullandrma fabrikas iin Toplam evresel Isnma Etkisi'ne olan dorudan ve dolayl katknn greceli nemini belirlemek amac ile bir ok alma yaplmtr. Gopalnarayanan (1999) R22 yerine kullanlabilecek sekiz deiik soutucu akkan zerinde deneme yapt. Deneme sonular, denenen btn akkanlar iin normal alma koullarnda soutucu akkann dorudan Kresel Istma Potansiyeli'nin (GWP), Toplam evresel Istma Etkisi'nin (TEWI) %7'sinden az olduunu ortaya kard. (Bu almalarda, 1 yl iinde kullanlan soutucu akkann %4'nn sznt nedeni ile kaybedildii varsayld). Bu demektir ki, Toplam Kresel Istma Etkisi'nin belirlenmesinde, sistemin enerji veriminin dolayl etkisi soutucu akkann dorudan Kresel Istma Potansiyeli'nden 13 kat daha nemlidir. Deiik yntem ve varsaymlar birbirinden, az da olsa, farkl sonular verse de mesaj ok aktr. Neredeyse btn hava koullandrma sistemlerinde, kresel snma etkisini azaltmak iin abalar sistemin enerji verimini arttrmak yolundaki almalar zerine younlatrlmaldr. Soutucu akkan seimi, sistem verimini etkiledii iin nemlidir. Soutucu akkann dorudan kresel stma potansiyeli ise ikinci derecede nemlidir.

EVREYLE LGILI YASAL DZENLEMELER Montreal Protokol

1983 ylnda Avrupa - skandinav lkeleri ile Amerika arasnda aerosol spreylerde CFC kullanm konusunda mzakereler balad. Montreal Protokol 1987 sonbaharnda imzaland. Protokol, bilim ve endstrideki gelimelere gre bir ok kez revize edildi. Her revizyona komitenin topland ehrin ad verildi. Aralk 1992'de Kopenhag'da yaplan ikinci revizyonda, CFC kullanmnn zaman iinde aamal olarak braklmas konusunda kesin karar alnd ve HCFC kullanmna da ilk kez kontrol getirildi. Bu anlama, dnya gncel CFC kullanmnn %95'ini temsil eden yzden fazla lke tarafndan imzaland. Protokol imzalamayan lkelere CFC ve halon ticareti yasa konuldu. Mays 1993'de metil klorr ve karbon tetraklorr gibi halokarbon zclerin ihracat da bu kapsama alnd. 1995 Viyana toplantsnda metil bromr retim ve kullanmnn 2010 ylna kadar aamal olarak braklmasna karar verildi. HCFC kullanm ile ilgili daha sk kontroller benimsendi. Ayrca, gelimekte olan lkelerde de 2010 ylna kadar CFC ve halon kullanmnn aamal olarak braklmas karar alnd. 1997 ylndaki dokuzuncu toplantda, gelimekte olan lkeler iin CFC ve ilgili halokarbonlarn kullanmnn 2030 ylna kadar aamal olarak braklmasna karar verildi. Ek olarak, CFC'nin baka bir soutucu akkan ile deitirilmesi ile ilgili teknolojilerin lkeler arasnda paylalmas zorunlu hale getirildi. Avrupa Topluluu dnda kalan gelimi lkeler iin HCFC kullanmnn aamal olarak braklmas gereken tarih, gncel olarak, 2030'dur.

Avrupa Birliinin Dzenlemeleri

Avrupa Birlii, toplulua ye lkelerde yasa hkmnde bir seri dzenleme ile Montreal Protokol'n yrrle koydu. Orijinal Montreal protokol Eyll 1988 tarihinde 3322/88 no'lu Avrupa Topluluu Yasas ile yrrle girdi. Ancak, toplulua ye lkeler Protokol'den daha hzl hareket ettiklerinden, yasalar o gnden bu yana bir ok kez gncelletirildi. Halen yrrlkte olan 2037/2000 no'lu yasa erevesinde, geri kazanlm ve temizlenmi CFC'nin mevcut cihazlarda yeniden kullanlmas Temmuz 2001'de yasakland. HCFC retiminin aamal olarak braklmas karar 2001 ylnda alnd ve son tarih 2010 olarak belirlendi. 2010 ylndan itibaren tesislerde yalnzca geri kazanlm ve temizlenmi olan HCFC kullanlabilecek ve 2015 ylnda HCFC kullanm tamamen yasaklanacaktr. 2037/2000 no'lu yasa ile HCFCli yeni sistem ve rnlerin satna da belirli snrlamalar getirildi. Bu snrlamalar;

Soutma kapasitesi 100 kW'dan byk olan yalnzca soutma yapan hava koullandrma santrallerinde HCFC kullanlmasnn yasaklanmas, yrrlk 1 Ocak 2001. Soutma kapasitesi 100 kW'dan kk olan yalnzca soutma yapan hava koullandrma santrallerinde HCFC kullanlmasnn yasaklanmas, yrrlk 1 Temmuz 2002. Ters evrimli s pompal hava koullandrma santrallerinde HCFC kullanmnn yasaklanmas, yrrlk 1 Ocak 2004.

TEKNK BLTEN

Sayfa 4

Kresel Isnma ve klim Deiimi ile ilgili Kyoto Protokol

1980'lerin sonlarndaki kaotik ortam iklim deiimi ile ilgili uluslararas bilinci harekete geirerek 1922 ylnda Brezilya Rio De Janeiro'da Dnya Zirvesi olarak da anlan Birlemi Milletler evre ve Kalknma Konferans (UNCED)'nn toplanmasn salad. Dnya Zirvesi'nde 154 lke, Rio Anlamas olarak bilinen klim Deiimi ile lgili Birlemi Milletler ereve Anlamas (UNFCCC) onaylad. Bu anlama ile gelimi lkeler CO2 ve dier sera gaz emisyon oranlarn 2000 ylna kadar 1990 seviyesine ekecekleri konusunda gnll olarak taahhtte bulundular. Ancak, bu anlama gnll olduu iin baarszla urad. Aralk 1997'de 161 lkeden 2200 delegenin katlm ile Japonya, Kyoto'da daha baarl bir anlama yaplmas iin bir giriimde daha bulunuldu. Kyoto Protokol'nde, 38 gelimi lkeden sera gaz emisyonlarn 2008-2012 yllar arasnda ortalama olarak 1990 seviyesinin %5,2 altna indirmeleri istendi. Protokolde gelimekte olan lkelerden azaltma beklenmiyor, ancak emisyon alveriine izin veriliyordu. rnein, bir lke sera gaz emisyon limitinin altnda ise ekstra emisyon limitini kendi limitini am olan bir lkeye satabilir. Sera gaz emisyonuna en fazla katks olan Amerika Birleik Devletleri'nin, Kyoto anlamasn reddetmesi nedeniyle baarl olaca phelidir.

US Temiz Hava Bildirgesi

Aralk 1990'da dzeltilmi federal Temiz Hava Yasas yrrle girdi. Bu dzenleme ile "Stratosferik Ozon Koruma" olarak adlandrlan blm (Balk IV) yasaya eklendi. Bu blmle, evresel Koruma Ajans'na (EPA) 1. ve 2. snf halokarbon kullanan endstrileri etkileyecek dzenlemeler yazma grevi verildi. Bileikler, ozon andrma etkisine gre 1. ya da 2. snfa dahil edilir. Yasada 1.snf bileiklerin kullanmnn 2000 ylna kadar aamal olarak braklmasn iin ngrlen US program akland ve 2.snf bileiklerin geri kazanm ve dkmantasyonu ile ilgili dzenlemeler de daha sk hale getirildi. Buna ek olarak 1989, 1990 ok Maddeli Uzlama Yasas ve 1990 Taban Stok Vergisi Kongreleri ile listelenmi CFC ve halonlarn ithalat, stoklanmas ve kullanlmas ile ilgili ek vergiler getirildi. Deiik Yasalar Vergisi, kullanlan maddenin miktar ve ierdii ozon andrma etkisine gre belirlendi. Bylece reticiler ozon tabakasna daha az zararl halokarbon kullanmaya zendirildiler.

SOUTUCU AKIKAN PERFORMANSI Tek Bileenli Soutucu Akkanlar

Bir soutucu akkann termofiziksel zelliklerinin analiz edil-mesi ile teorik performansn nceden tahmin etmek mmkndr. Her soutucu akkann saysal zellik deerlerinin dierlerinden farkl olmasna ramen, hepsi basn-entalpi diyagramnda benzer karakterde doyma erisine sahiptir. Byle tipik bir basn-entalpi (p-h) diyagram ekil 1.'de gsterilmitir. Soldaki doymu sv erisi ile sadaki doymu buhar erisi "kritik nokta"da akr. Bu noktada scaklk ve basn sabittir. Temel ve ideal soutma evrimi p-h diyagramnda ekil 2'de gsterildii gibi st ste getirilebilir. Doymu buhar kompresr emiine 1. noktadan ekilir. Bu buhar sktrlr, basn ve scakl artrlr ve 2. noktadan youturucuya gnderilir. Buharn ar scakl alnr (3. noktaya kadar) ve doymu buhardan doymu svya dntrlr (4. nokta). Akkan sabit entalpide youturucu basncndan buharlatrc basncna doru bir genlemeye maruz kalr. Buharlatrcya doymu buhar ve doymu sv karm olarak ular (5. nokta). evrimi tekrarlamak iin kompresre geri dnen doymu svy buharlatrmak iin s ilavesi gerekir. deal evrimin alma scaklklar sabit tutulurken, soutucu akkann kritik noktas ykseltilirse, doyma erisi p-h diyagramn evrime oranla daha yukarya karr. Emme basnc kritik noktadan daha uzaa kayaca iin bu durum soutucu akkan buharnn kompresre girdii noktada daha dk bir younlua neden olur. Soutucu kompresrlerin ou pistonlu, vidal, spiral, dner kompresrler gibi sabit hacimlidir. Bu nedenle, azaltlm younluk ktlesel akn azalmasna ve buna bal olarak soutma kapasitesinin azalmasna neden olur. Bunun tersine, daha dk kritik noktaya sahip bir soutucu akkan seilmesi durumunda younluk artacandan, ktlesel ak ve buna bal olarak soutma kapasitesi de artar.

Basn (P)
Kritik basn Soutulmu Sv

Ar Kzdrlm Buhar Kritik Nokta

Basn (P)
Ar Kzdrlm Buhar Kritik basn Soutulmu Sv

Doymu Sv Erisi

Doymu Buhar Erisi

ki faz blgesi
Soutma Etkisi (dh)

Entalpi (h) ekil 1. Soutucu Akkan Basn-Entalpi Diyagram

Entalpi (h) ekil 2. deal Soutma evrimi Diyagram

TEKNK BLTEN

Sayfa 5

Basn (P)
Kritik basn Soutulmu Sv Ar Kzdrlm Buhar

Basn (P)
Ar Kzdrlm Buhar Kritik basn Soutulmu Sv

Arttrlm Soutma Etkisi Soutma Etkisi

Azaltlm Soutma Etkisi Soutma Etkisi

Kompresr giriinde yksek basn ve younluk

Entalpi (h) ekil 3. Yksek Kritik Noktal Soutucu Akkan

Entalpi (h) ekil 4. Dk Kritik Noktal Soutucu Akkan

Kritik noktadan uzaklatka akkan doyma erisinin eimi artar. evrimin kritik noktadan uzakta devam ettirilmesi, youturucu basncndan buharlatrc basncna izentalpik genleme srasnda ani basn dm nedeniyle (flash) daha az miktarda gaz oluumuna neden olur. Bu durum, ktlesel akn her birimi iin soutma etkisini arttrr. Bylece evrimin verimi artar. Kritik noktaya yakn bir mesafede alma ise ters bir etki yaparak verimin azalmasna neden olur. Bu etki ekil 3 ve ekil 4'de grafik olarak gsterilmitir. Sonu olarak, soutucu akkan verimi ile kapasitesi arasnda bir iliki olduu genellemesi yaplabilir. Bunlardan birincisi akkann kritik basnc (ve scakl) ile orantlyken dieri ters orantldr. Dolaysyla, btn uygulamalar iin uygun olan tek bir akkan yoktur (Didion 1999, McLinden 1988). Tablo 1'de gsterilen zellikler izelgesini gz nne alnrsa, bu basit tahminlerin geree olduka yakn olduklarn grrz. R410A en dk kritik noktaya, en dk teorik evrim verimine, ancak en yksek soutma kapasitesine sahiptir. R134a en yksek kritik noktaya, en yksek teorik verime ancak en dk soutma etkisine sahiptir. R22 Kritik Scaklk Kapasite (R22ye gre) COP (R22ye gre) 96 C
0

R134a 101.1 C
0

R407c 86 C
0

R410A 72.5 0 C 144 93.7

100 100

63 101

104 97

Tablo 1 - Soutucu Akkan Verimi ve Kritik Scaklk

Bu bulgu yeni deildir. Gemite de genellikle farkl ilemsel gereksinimler iin uygun soutucu akkan, tek bileen alternatifleri arasndan seilebiliyordu (R11, R12, R22 vs). Ne yazk ki artk elimizdeki uygun akkan seenekleri ile bu pek mmkn olmadndan soutucu akkan karmlarnn kullanm sz konusudur.

Soutucu Akkan Karmlar

Soutucu akkan karmlar kesinlikle yeni deildir. Bir ou, R502 rnei gibi, yllardan beri sanayide kullanlmaktadr. Ancak R502 her bakmdan tek bileen zelliklerine sahip olduka az rastlanan bir karm rneidir. Bu zelii gsteren karmlar iin "azeotrop" terimi kullanlr. Buna karlk, karmlarn byk ounluu tek bileene benzerlik gstermez. Bunlar iin de "zeotrop" terimi kullanlr. Verilen bir basntaki sabit scaklkta faz deitiren saf bileiklerin ve azeotroplarn tersine btn zeotroplar bir scaklk aral boyunca faz deitirirler. Yani, zeotroplar i noktas scakl (younlama srasnda ilk sv damlasnn olutuu scaklk) ile kabarck noktas scakl (kaynama srasnda ilk gaz kabarcnn olutuu scaklk) arasnda bir fark gsterirler. Bu scaklk farkna "scaklk kaymas" denilir. Scaklk kaymas, zeotropik karmdaki bileenlerin kaynama noktalarnn farkl olmasnn bir sonucudur. Bu sonu zeotropik karm faz deitirdiinde bileim orannn da deiecei anlamna gelir. Bu eilim en iyi ekilde bileim faz izelgesi zerinde gsterilebilir. ekil 5'de karmn ilk bileimi ile balantl olarak T1 scakl kabarck noktas, T2 scakl ise i noktasdr. T1 ve T2 noktas arasndaki fark ise kaymadr.

Scaklk

Scaklk

Saf B Kabarck Noktas T1 T1

T2

Saf A Kabarck Noktas

Bileim
%0 A %100 B x Balang Bileimi y %100 A %0 B

ekil 5. Faz Denge Diyagram

TEKNK BLTEN

Sayfa 6

Faz deiimi srasnda, herhangi bir T1 ara scaklk deerinde faz denge izelgesine baklrsa, kalan sv iindeki en uucu bileenin oran x deerine inerken, en az uucu bileenin orannn y deerine kt grlecektir. Bileim oranndaki bu deiim nedeni ile hem sv hem de buhar ieren bir sistemin herhangi bir yerindeki bir sznt, karmn ilemsel bileimini ve dolays ile sistemin performansn kalc olarak deitirir. Zeotroplarn bileim oran deime zellii, alma srasnda akkann byk ksmnn sv halde kald uygulamalarda da zorluklara neden olur. Yani, belli bir zaman iinde ykn sadece kk bir ksm sistemde dolayorsa, dolaan akkann bileiminin ve dolaysyla sistem performansnn tahmin edilmesi zor olur. Bu sorun, byle bir sistemin deiken bir ykle almasnn beklendii ve ilem srasnda sv havuzunun bir deiken haline geldii durumlarda daha da byr. Bu nedenle zeotroplar tamal buharlatrc kullanan niteler (santrifuj soutma gruplar gibi) iin uygun deildir.

Karmlarda ki Fazl Is letimi

Temel fiziksel zelliklerden s iletim performansnn tahmin edilmesi yanl bir yntemdir. Ancak s iletim katsaysnn ilevsel eklinin zelliklere bal olarak ifade edildii Dittus-Boelter eitliinden genel sonular elde edilebilir.

Dittus-Boelter Eitlii

Bu formlde: h k Cp = = = = = Is iletim katsays (W/m2-K) Svnn sl iletkenlii (W/m-K) Sabit basnta zgl s (kJ/kg-K) Akkanlk (uPa-s) Younluk (kg/m3)

Tablo 2'de bir grup soutucu akkan iin hesaplanm s iletim katsaylar gsterilmitir. Bu tabloda R410A'nn zellikle yksek zgl s kapasitesi ve dk akkanl ile en uygun performans gsterdii aka bellidir. ekil 6'da gsterildii gibi, bal tahmini randman deerleri, R407C dnda llen deerlere mantksal bir uygunluk gsterir. Btn zeotropik karmlarn faz deitirirken bileenlerin oranlar da deiecei iin fazlarn her birinde, zellikle sv-buhar ara faznda, bileenler dzgn olmayan bir dalm gsterir. Daha nce de iaret edildii gibi, buharlama srasnda buhar ara fazna yaklaldnda sv iindeki en uucu bileenin orannda bir azalma olur. Daha uucu olan akkan buharlamadan nce daha az uucu olan bileenin iinden yaylmak zorunda kalr ve bu da buharlama ilemini yavalatr (Ross, et.al. 1987). Zeotropik karmlarn bu temel dezavantaj, s deitirici (eanjr) yapsnn seimi ile giderilebilir. Buharlama srasnda scaklk kaymas, soutucu akkann ortalama scakln, s deitirici iindeki basn kaybndan doan scaklk dmesini dengeleyerek ykselmeye ynelir. Youturucuda scaklk kaymas, ortalama scakln basn kayb nedeni ile dmesine katkda bulunur ve soutucu akkann ortalama scakln belirgin bir ekilde azaltr. Is deitiricinin geometrisine (d akkann scaklk deiimine gre kar akl ya da paralel akl) bal olarak ilave i scaklk kaymalar sistem performansna zararl ya da faydal olabilir. ekil 7'de su soutmal soutucu akkan youturucusu iin bu etki aklanmtr. Bu olay, R407C iin uygun bir ekilde optimize edilen bir cihaz iin neden paralel akl plakal s deitiricilerin kullanmnn uygun olduunu aklar. Soutucu Akkan K (W/m-K) Cp (kJ/kg-K) (uPa-s) (kg/m )
3

R410A 0,100 1,472 166 1170 10,80

R407C 0,102 1,371 230 1235 9,74

R22 0,100 1,152 234 1285 9,17

R134A 0,093 1,337 270 1295 8,87

h(W/m2-K)

Tablo 2 - Tahmini Is letim Performans

Buharlatrc Is letim Performans R22 R410A R134a R407C

R22'nin Alternatifleri
Paket tip hava koullandrma cihazlar ve soutma gruplarnda R22'nin yerine kullanlabilecek ideal bir akkan olmadn kabul ederek, seim R134a, R407c ve R410a potansiyel seenekleri arasndan yaplmaldr. R134a basit bir madde olma avantajna sahiptir ve yksek kritik scakl sayesinde iyi verim salar. Dezavantaj ise verilen bir soutma kapasitesi iin R22 ye gre olduka byk kompresr gerektirmesidir. Bu ilave kompresr kapasitesi ancak yaklak 500 kW zerindeki soutma kapasiteli bir soutma grubu sistemi iin ekonomik olarak karlanabilir. 500 kW'n altnda bu ekonomik deildir ve baka alternatifler aranmaldr.

Is letim Katsays

Miktar Sv ekil 6. llen Buharlatrc Is letim Katsays Gaz

TEKNK BLTEN Scaklk

Sayfa 7
Scaklk Scaklk R407C youma scakl R410A youma scakl

R22 youma scakl

Logaritmik ortalama scaklk fark

Azaltlm logaritmik ortalama scaklk fark

Maksimize edilen logaritmik ortalama scaklk fark

Soutma suyu scakl Paralel Ak Ak

Soutma suyu scakl Paralel Ak Ak Kar Ak Ak

ekil 7. Is Dntrc Scaklk Fark zerinde Kayma Etkileri R407c; R32, R125 ve R134a dan oluan l bir karmdr (% 23,% 25,% 52). Buhar basnc erisi R22'nin erisine ok yakndr. Ancak, 5 - 70C gibi greceli olarak daha yksek kaymaya sahiptir. Bu, temel s iletim performans ile uyuur ve eer performans doru bir ekilde optimize edilirse s dntrc tasarm zorlar. Faz deitirme srasnda bileim yapsndaki anlaml bir deiiklik, yani soutma sisteminde iki fazl blgeden bir szntnn olmas geri kalan soutucu akkan bileiminin nemli miktarda deiecei anlamna gelir. R410A, R32 ve R125 den oluan ikili bir karmdr (% 50, % 50). Buhar basnlar R22'nin olduka yksektir ve bu nedenle "drop in" olarak kullanlamaz. R410A'nn bileenlerinin kaynama noktalar arasnda sadece 3,6 C fark olduundan pratikte tek bileenli bir soutucu akkan gibi davranr. Kullanmda R410A'nn kaymas 0,1 C'dan kk olarak lld iin ihmal edilebilir. Faz deiimi srasnda belirgin bir bileim deiimi olmamas nedeni ile R410A mkemmel temel s iletim karakteristii gsterir. R410A, R407C'ye gre belirgin avantajlar salar. Ancak gemite uygun nitelikte kompresr ve soutma evrim elemanlar olmad iin yeni R410A sistemlerinin gelitirilmesine ihtiya duyulmutur. imdi bu engel ortadan kalktna gre, R410A'nn bir tasarm yarna yol amas beklenmelidir.

R410A iin Su Soutma Grubu Tasarm

R410A'nn avantaj yksek kapasite ve iyi s iletimine dayand iin sistemler bu faydalar oaltacak ekilde tasarlanacaktr. R410A'nn yksek kapasitesi, daha byk bir R22 nitesi ile ayn kapasiteye sahip daha kk (dolays ile potansiyel olarak daha ucuz) kompresr kullanlmasn mmkn klar.Tipik bir R22 ve R410A spiral (scroll) kompresr arasndaki fiziksel fark olduka kktr ve aadaki gibi zetlenebilir: - Daha kaln kompresr kasas - Farkl i basn tahliye vanas - Daha kk spiral ark seti - Daha kk kar denge arlklar Kompresrn izantropik verimi, R410A kullanan bir nite iin, daha kk spiral ark seti, azaltlm gaz srtnme kayplar ve daha dk basn oran nedeni ile yaklak % 2 - 3 daha yksektir (Tablo 3'e baknz). Soutucu Akkan R22 R407C R410A Basn Oran (tipik koullarda) 2,79 3,17 2,65 Daha kk kar denge arlklar Daha kaln gvde Yeni alt kapak Daha kaln st kapak Daha kk spiral ark seti

Yeni i basn tahliye vanas

Tablo 3 - Tipik Soutucu Akkan Basn Oranlar Is deitiricilerdeki deiikliklerden daha ok sz edilebilir. R410A'nn gelitirilmi s iletim katsays, s deitiricilerin fiziksel olarak daha kk olabilmelerine karn yine de daha stn performans gsterecekleri anlamna gelir. R410A'nn daha dk gaz ak, s deitiricilerin boru aplarnn 3/8"den 5/16"'e drlmesini salar. Hava soutmal bir youturucu bataryada bu klme, azaltlm hava taraf basn kayb ile daha kk batarya blou ve soutucu akkan hacminde nemli bir azalma salar. Doal olarak s dntrc tasarm, boru geometrisinin ve soutucu akkan dolamnn, ar basn dmesine yol amadan, akkann Reynold saysn maksimum yapacak e-

ekil 8. R410A Kompresr Deiiklikleri

TEKNK BLTEN

Sayfa 8
Soutucu Akkan R22 R134A R410A Doyma Scakl Deiimi 0.55 C / 0.1 bar 0.77 C / 0.1 bar 0.35 C / 0.1 bar

kilde (s iletim performansn korumak iin) dikkatle optimizasyonunu gerektirir. Bunlar, emme ve youma basnlar zerindeki ters etkileri nedeniyle evrim doyum scakln etkileyerek sistem performansna katkda bulunurlar. Tablo 4'de gsterildii gibi, daha yksek buhar basncna sahip soutucu akkanlar her bir birim basn dmesine karn daha kk doyma scaklk deiimine sahip olduklarndan, R410A elverili bir karakteristik sergiler (Kim et al. 1997).

Tablo 4 - Doyma Scakl / Basn Duyarl

R410A'nn avantajlar en iyi ekil 9'da gsterildii gibi grafiksel olarak zetlenebilir. Gelitirilmi s iletim performans, daha yksek buharlama scakl ve daha dk youma scakl sonucunu dourur. Daha dk emme ve basma hat kayplar, kompresr emme ve basma koullar arasndaki scaklk farkn daha da azaltr. Gelitirilmi kompresr verimi ile birlikte azaltlm scaklk ykselmesi kompresr iin daha kk bir enerji girii ve daha iyi nite verimi salar.

Scaklk D Hava Scakl

Basma Basn Dmesi Youma

Sktrma

Scaklktaki her 10C dme COPde yaklak %3 iyilemeye edeerdir.

kan Soutulmu Su Scakl Buharlama Emme Basn Dmesi ekil 9. R410A Sistem Avantajlar

ISI POMPALARI
Bir su soutma grubu tasarm iin sz konusu olan btn genel kriterler bir s pompas tasarm iin de geerlidir. R410A'nn iyi teorik performans, mkemmel s transferi, dk ak hacmi ve dk basn kayb gibi avantajlar birleerek onu s pompalarnda kullanm iin de ok uygun hale getirirler. Ancak, en byk yarar salayan, s dntrc tasarmnn basitliidir. Ticari olarak retilen s pompalarnn ounda, nite stma konumunda ters evrimle alr. Bu durum buharlatrcnn youturucu olarak almasn (ve tersini) gerektirir. Eer bu dntrcler daha nceden uygun bir kaymaya sahip bir soutucu akkan (bir zeotrop) ile asl ilevi iin kullanlmak zere optimize edilmise, ters evrim ileminde iyi bir performans salamak imkansz olmasa bile ok zordur. nemli bir kayma, havadan suya almal s pompalar iin baka ilemsel zorluk oluturur. Istma konumunda s havadan elde edilir, scaklk ykseltilir ve su evrimine iletilir. alma sresinin pek ounda buharlatrcnn bir ksm donma noktas veya altnda alr ve bu yzden batarya yzeyinde buzlanma olur. Genellikle evrimi tersine altrp s deitirici zerinden scak hava flenerek veya ek elektrikli stclar kullanarak, periyodik olarak bu buzlanma giderilmelidir. Bu ilem, stma kndaki d ve enerji giriindeki art nedeni ile efektif s pompa verimini tehlikeye sokar. Zeotropik bir soutucu akkan ile kayma buharlama scakln azaltr. Bu da buzlanma oluumunu arttrr ve niteyi buz zme ilemine (defrost) daha sk ve daha uzun sreler iin girmeye zorlar. R410A etkili bir zeotrop olarak buz zme ilemi iin daha seyrek ve daha az zaman gerektirir ve s pompasnn birletirilmi COP deerini anlaml bir ekilde iyiletirir.

GVENLK
Hava koullandrma endstrisinde 1920'de Thomas Midgley'in CFC'leri bulmasndan bu yana zehirli olmayan ve kolay tutumayan soutucu akkanlar kullanlyor. Bu durum, rn ve sistem tasarmclarnn bir kaza durumunda sonularnn kesinlikle snrl kalacann bilinmesinin salad rahatlkla, zgrce yeni ve etkili zmler gelitirmelerine olanak salad. Hava koullandrma ve soutucu akkanlarn evresel etkilerine kar giderek artan duyarlkla baz evreler, insan yapm, deimeyip ayn yapda kalan soutucu akkanlarnn (HFC'lerin) kullanmna snrlamalar veya yasaklar konulmasn savunmaya baladlar. HFC'lerin dorudan global stma etkisine kar btn dier yararlar gz ard edilerek ok sert nlemler alnmas yolundaki tartmalar gibi, ok gereki deiildir. Yasaklamalar savunanlar, evresel olarak daha kabul edilebilir akkanlarn okca mevcut olduunu ve HFC'lerin kullanlmasnn gereksiz olduunu belirtiyorlar.

TEKNK BLTEN

Sayfa 9

Midgley ve daha sonrakilerin almalarnn gsterdii gibi, soutucu akkan seimi doal olarak kesin bir ekilde snrlanmtr. Buhar sktrma sistemleri iin alternatifler sadece amonyak veya propan gibi hidrokarbonlardr. Bunlarn her ikisi de mkemmel soutucu akkanlardr. Ancak baz belirgin dezavantajlar vardr. Amonyak zehirleyici ve kolay tutuan bir maddedir. Propan ise patlaycdr (1 kg propan, 1 kg TNT ile ayn patlama etkisine sahiptir). Bu zellikler tasarmclara ciddi snrlamalar getirir. Bir Amerikal dava avukatnn szleriyle: "Sylemeliyim ki binanzn iine daha az tehlikeli bir alternatifi varken baka bir madde getiriyorsanz, bir sorun olduunda ciddi bir ekilde sorgulanmanz gerekir". Gerekte evresel ve gvenlik sorunlarnn zm tek ve ayndr. Soutucu akkan serbest brakmamak. HFC'ler serbest braklmad durumda dorudan kresel snmaya neden olmazlar. Amonyak sznt yapmazsa kimseyi zehirlemez. Hidrokarbonlar da yine serbest kalmazlarsa patlamaya yol amazlar. Bununla birlikte deiik opsiyonlarla balantl olarak risk deerlendirmesi iin tasarmclara destek olmak amacyla soutucu akkanlar ASHRAE tarafndan tutuabilirlik ve zehirleyici olma derecelerine gre snflandrlmlardr.

Tutuabilirlik
ASHRAE emas snf tutuabilirlik derecesi tanmlar; tutuucu olmayan, tutuucu ve yksek derecede tutuucu. Bu gruplar sras ile 1, 2 ve 3 olarak numaralandrlmtr. Her kategorinin snrlarn tanmlamak iin kullanlan tarifler ASHRAE tarafndan deitirilen ASTM E681 - 85 test prosedrne dayandrlmtr. ASHRAE standard 34, R410A'y 1.grup, yani tutuucu olmayan olarak snflandrr. Bu, maddenin 1 atmosfer basn altnda 17,80C'da herhangi bir konsantrasyonda tutuucu olmad anlamna gelir. Soutucu akkan R410A bir parlama noktasna sahip deildir ve bu nedenle parlama noktas ile ilgili US nakliye dzenlemeleri uygulanmaz. R410A'nn tutuma snr yoktur ve DOT bunu tutuucu olmayan madde olarak kabul eder. Underwriters Laboratory (UL) de R410A'y pratikte tutuucu olmayan olarak kabul eder.

Zehirlilik
ASHRAE standart 34 iki tip zehirlilik tanmlar. Birincisi (akut), bal olarak yksek konsantrasyonlu bir soutucu akkana ksa sreli ve bir kez maruz kalma ile ortaya kan muhtemel ksa dnem zararl etkilerle ilgilidir. Bu durum tipik olarak bir kaza sonucu serbest kalan soutucu akkana maruz kalma senaryosudur. kincisi ise (kronik) bal olarak kk konsantrasyonlu akkana sk sk ve tekrar eden bir ekilde uzun sreli, maruz kalnmas durumundaki muhtemel uzun dnemli salk etkilerini ele alr. Soutucu akkanlar A (az zehirli) yada B (ok zehirli) olarak snflandrlr. Bu snflamalar, havadaki, zamana gre ortalama 400 ppm'lik bir konsantrasyona sahip soutucu akkanla, sras ile 'zehirli olmad kantl' ve 'biraz zehirli olduu kantl' olarak tanmlanr. 410A zehirli olmad kantl yani grup A olarak snflandrlr.

Solumaya Maruz Kalma

Tablo 5'te solumaya maruz kalma durumunda neriler zetlenmitir.

Madde Diflorometan(R32) Pentaflorometan (R125) *Biyolojik maruz kalma indeksi

ACGIH TLV* (Not 2) Yok Yok

OSHA PEL (Not 3) Yok Yok

Dier Limitler (Not 1) 1,000 ppm 1,000 ppm

Kaak
R410A'nn buhar younluu havadan yaklak 3 kat daha fazladr. Kapal bir alanda serbest braklrsa soutucu akkan gaz tabana yakn alak yerlerde toplanr ve mevcut oksijenle yer deitirir. Dolaysyla byk bir soutucu akkan sznts ile ilgili en nemli risk boulmadr.

Notlar: 1 - Honeywell tarafndan yaynlanan 8 saatlik zamana gre ortalama limit 2 - ACGIH TLV : Amerikan Endstriyel Hijyenistler Konferans snr deeri 3 - OSHA PEL : Sal ve Gvenlik Ynetimi izin verilen maruz kalma snr 4 - Kaynak Honeywell 2003 Tablo 5 - Tipik Soutucu Akkan Basn Oranlar

Herhangi bir baka soutucu akkan gibi R410A kapal bir hacimde serbest kald zaman oras derhal boaltlp fanlarla havalandrlmaldr. Korunmasz personel, blgenin gvenli olduu belirlenmeden geri dnmemelidir.

Isl Kararllk
R410A btn normal alma koullarnda kararldr. Ak alevdeki gibi ok yksek scakla maruz kaldnda btn halokarbon soutucu akkanlarda olduu gibi zehirli ve/veya andrc bir yapya dnebilir.

Standartlar
R410A ile alan btn hava koullandrma cihazlarnn tasarm, kullanm ve bakm almalar ANSI / ASHRAE standart 15 ve BS EN 378'in uygulama artlarna uygun olmaldr.

SERVSLE LGL KONULAR

Servis teknisyeni iin R410A kullanlan bir sistemle herhangi bir dier HFC soutucu akkan kullanlan bir sistem arasnda ayrt edilebilen tek fark alma basncdr. Dolaysyla R410A sistemleri iin servis tekniklerinin dier bilinen soutucu akkanl sistemlerle benzerdir. Basnl gazlarn bulunduu btn alma ortamlarnda olduu gibi gsterilen uygun personel koruyucu ekipmannn kullanlmas gereklidir. Bunlar, zel gvenlik gzlkleri, eldivenler, koruyucu ayakkablar, i elbisesi ve kulaklklardr. Teknisyenler gereince eitilip nitelikli hale getirilmelidir. Kesin gereksinimler, yerel dzenlemelere gre deiebilir ama eitim minimum unlar iermelidir: - Salk ve gvenlik konularnda yeterli ve uygun eitim - Servis teknikleri ve alet kullanmnda gerekli yetenek gelitirici eitim - Soutucu akkanlarla ilgili gvenli alma konusunda sertifikalandrma

TEKNK BLTEN

Sayfa 10

Dier yaygn HFC soutucu akkanlar iin kullanlan lme cihazlar ve datclar, daha yksek alma basnlar nedeniyle R410A sistemlerinde kullanlmaya uygun deildir. Mutlaka uygun sertifikal bir set kullanlmaldr. ngiltere'de byle setlerde manifolt pembe rengine boyanmtr. Ar yke dayankl lme cihaz hortumlar tercih edilmelidir. Btn R410A sistemlerinde dier sistemlerde bulunan " lik yerine 5/16" lik balant elemanlar kullanlr. Bu farkllk, uygun olmayan hortum/lme cihazlarnn yanllkla R410A sistemlerine balanmasn nlemek iin zellikle alnan bir nlemdir. Bir R410A sisteminden akkan yk geri kazanlacaksa, bu ama iin doru bir ekilde test edilen ve etiketlenen geri kazanma silindirlerinin kullanlmas zorunludur. Btn HFC soutucu akkanlar iin uygun niteler ortaya kmaya balamasna ramen daha yksek alma basnc nedeniyle bu i iin gelitirilmi zel soutucu akkan toplama makinas kullanlmas gerekebilir. Teknisyenler ellerindeki ekipmann uygunluunun teyit edilmesini reticiden talep etmelidirler. Vakum pompalar, sznt dedektrleri, ek yapma aparatlar gibi soutma ve hava koullandrma ilerinde kullanlan dier genel aletler R410A ve dier HFC soutucu akkanlar iin ayndr.

REFERANSLAR
David A. Didion, The Influence of the Thermophysical Fluid Properties of the New Ozone-Safe Refrigerants on Performance, International Journal of Applied Thermodynamics, March 1999. M. O. McLinden, Thermodynamic Evaluation of Refrigerants in the vapour Compression Cycle using Reduced Properties, International Journal of Refrigeration, Vol.11, 1988. H. Ross et al., Horizontal Flow Boiling of Pure and Mixed Refrigerants, International Journal of Heat and Mass Transfer, Vol.30, 1987.

ERDE VE DIARIDA DAHA Y BR DNYA N....