NDEKLER

Sayfa No

Ksaltmalar Cetveli...1 1. Ayp Kavram ve eitleri2 2. Satcy Maldaki Ayptan Sorumlu Tutmann Maddi artlar.3 2.1. Zikir ve Vaad Edilen Vasflarn Yokluu...4 2.2. Maldaki Ayp nemli Olmal..6 2.3. Ayp, Maln Nefi ve Hasarnn(Yarar ve Zarar) Alcya Getii Anda Var Olmal.7 2.4. Tketici Ayb Varln Bilmeden Mal Satn Almal..8 2.5. Satcnn Aybn Varln Bilmesi Gerekmez...9 2.6. Szleme ile Sorumluluun Kalkmas ya da Snrlanmas Geerli Deildir..10 3. Yargtay Kararlar11 Kaynaklar..28

Ksaltmalar Cetveli

B.K. T.K.H.M T.K.H.K m.

Borlar Kanunu Tketicinin Korunmas Hakkndaki Mevzuat Tketicinin Korunmas Hakkndaki Kanun Madde

1. Ayp Kavram ve eitleri TKHM. 4. maddesinde, aypl maln veya hizmetin sunulmas halinin tketiciye ne gibi haklar salayaca dzenlenmitir. Baka bir deyile tketici satn ald bir mal veya hizmetin aypl kmas halinde neler yapabilir, bu nedenle urad zararlar nasl ve kime tazmin ettirebilir sorusunun cevab esas olarak bu maddede verilmektedir.burada sadece aypl mal nedeniyle tketicinin sahip olduu haklar ve bunlarn kullanm koullar zerinde durulmaktadr1. TKHM. 4. maddesinin 1. fkrasnda aybn niteliklerinin ne olduu belirtilmektedir. Buna gre Ambalajnda, etiketinde, tantma ve kullanma klavuzunda yer alan veya satc tarafndan vaat edilen veya standardnda tespit edilen nitelik ve/veya niceliine aykr olan ya da tahsis veya kullanm amac bakmnda deerini veya tketicinin ondan bekledii faydalar azaltan veya ortadan kaldran maddi, hukuki veya ekonomik eksiklikler ieren mal veya hizmetler, aypl mal veya aypl hizmet olarak kabul edilmektedir2. Satlan aypl bir mal veya hizmetin belirtilen biimde aypl olmas halinde satc, bayi, acente, imalat-retici, ithalat, tketiciye kar mtereken ve mteselsilin sorumludur3. Yrrlkteki B.K. hkmlerini (madde 194 ve devam) gz nne alarak aypl mal ve hizmet kavramlarn yle tanmlayabiliriz: Satlan eyde, satc tarafndan aklanan ve vaad edilen vasflar bulundurmayan veya satlan eyin deerini yahut ondan szleme gerei beklenen faydalar azaltan veya ortadan kaldran noksanlklar bulunan mal veya hizmetler aypl mal veya hizmetlerdir4. B.K. 194. maddesinde ekonomik eksiklikler aka saylmamtr. Bununla birlikte doktrinde ekonomik eksikliklerin de ayp tekil edecei kabul ediliyordu.(viyana szlemesinde mallarn satn akdinde ngrlen miktar, kalite ve yine satm akdinde
1 2

.Ylmaz ASLAN, Tketici Hukuku ve ilgili mevzuat, 1.Bask, Ekin Kitapevi, BURSA, 1996, S.86-87 Aydn ZEVKLLER, Tketicinin Korunmas Hakkndaki Kanun, 2.Bas, Sekin kitapevi, ANKARA, 2001, S.59 3 mer Adil ATASOY, Tketiciyi Koruma Hukuku, Yarg Yaynevi, s.47 4 ATASOY, S.46

ngrlen eklinde ambalajlanm veya tertiplenmi olmas aranmaktadr. Buna uyulmamas halinde mallarn uygun olmad sonucuna ulalacaktr.(m.35) ) Miktar eksiklikleri bakmndan B.K. 194. maddesinde bir aklk olmamakla birlikte doktrinde bunlarn baz istisnalar dnda ayp kabul edilmemesi gerektii konusunda gr birlii bulunmaktadr. Ancak T.K.HM. almaktadr5. Tasarda ise tanm zde ayn olmakla birlikte ilan ve reklamlarda belirtilen zelliklerin bulunmamas da ayp olarak dzenlenmitir. Gerekten de tketicilerin tercihlerinin pek ou gnmzde reklamlarla belirlenmektedir. Reklamlarda belirtilen zelliklerin olmamas durumunda ise 4. maddeye gre haklarn kullanlabilmesi son derece yerinde bir dzenlemedir. Bir dier deiiklik de satcnn vaad ettii niteliklerin bulunmamas ifadesi kaldrlarak satcnn bildirdii niteliklerin bulunmamas ifadesi getirilmektedir. Tasarda sadece satc tarafndan bildirilen niteliklerde eksikliin ayp kabul, tketicilerin madur olmamalar bakmnda yerinde bir dzenlemedir6. Avrupa Topluluu Komisyonu ye lkelerin Aypl Mamulden Dolay malatnn Sorumluluu ile ilgili yasa, tzk ve idari dzenlemelerin uyumlatrlmas hakknda 25 Temmuz 1985 tarih ve 85/374 sayl Konsey Direktifinde aypl imalat kavramna yer verilmitir. Direktife gre bir mamul, tketicinin tm durumlar gz nne alarak o mamulden beklemeye mezun olduu gvenlii salamyorsa, o mamul aypl, bozuk mamul saylr7. 2. SATICIYI KOULLARI Ayba kar tekeffl: Satcnn, satlann deerini veya szleme gereince beklenen faydalar azaltan yahut tamamen kaldran bir takm bozukluklarn, eksikliklerin veya vasf noksanlklarnn bulunmasndan dolay alcya kar sorumlu saylmasdr. Bir baak tanma gre ayba kar tekeffl: Satlan eyin arzal, sakat, olmasna kar garanti, satlan eyde eksiklik, ayp, bozukluk olmadna ve eer varsa bunlarn ortadan kaldrlacana ilikin gvence. eyde satc tarafndan belirtilen ve vaad olunan niteliklerin bulunmamasndan veya MALDAK AYIPTAN SORUMLU TUTMANIN MADD aka miktar eksikliklerini de ayp olarak ele

5 6

ASLAN, S.88 ATASOY, S.46 7 ATASOY, S.47

satlan eyin deerini yahut szleme gereince ondan beklenen yararlar azaltan veya kaldran eksikliklerin bulunmasndan satcnn sorumlu tutulmasdr8. Satcnn teslim ettii maln aypl olmas halinde tketiciye baz haklar tannmtr. Bu haklarn kullanlabilmesi iin mal veya hizmetin aypl olmas gerekmektedir. Ayp vaad edilenmi vasflardaki bir eksiklikten, mal standardnda belirtilen vasflklardaki eksiklerden veya maln mahiyeti gerei sahip olmas gereken lzumlu vasflarndaki eksiklikten kaynaklanm olabilir. Maldaki ayplarn hangi anda malda bulunmas gerektiinin tespiti nemli bir sorundur. te yandan B.K. aybn nemli olmasn art kotuu halde T.K.H.M. aybn nemli olmasn aramamtr. Aybn sat annda tketici tarafndan bilinmesi halinde veya bilmesi gerektii hallerde uygulanacak hkmler farkldr. Bu hususlar aada ayr ayr incelenecektir9. Burada ele alnan maddi koullar, kural olarak lzumlu vasflardaki ayplar ynnden gz nnde tutulacaktr. Satc tarafndan belirtilen ve stlenen(zikir ve vaad edilen) ayplar ynnden, satcnn, alcy etkileyici biimde, malda bulunduunu ya da bulunmadn belirttii hususlarn aksinin kmas ile maddi koullar olumu saylr10. Lzumlu vasflardaki aybn maddi koullar yle sralanabilir; 2.1. Zikir ve Vaad Edilen Vasflarn Yokluu

Satc, satlanda baz vasflarn bulunduunu veya baz vasflarn bulunmadn vaad ve zikir etmi ise bunlarn yokluundan sorumludur. Zikir ve vaad satc tarafndan szlemenin yaplmas srasnda szl veya yazl olarak yaplabilecei gibi, zmmen veya aka da yaplabilir ya da maln etiketinde, kullanma ve tantma klavuzunda veya reklamlarnda baz zelliklerin gsterilmek suretiyle de yaplabilir. T.K.H.M. 4/1. maddesinde aka maln etiketinde, tantma ve kullanma klavuzunda yer alan vasflarn yokluu ayp olarak kabul edilmektedir. Baz hallerde bir maln ismi bile zmmi zikir ve vaad tekil edebilir. rnein bcek ldrme ilacnn zmmen bcekleri ldrc etkisi olduu vaad edilmi olmaktadr11. Satcnn zikir vaad ettii vasflardan doan sorumluluunun hukuki mahiyeti akdi sorumluluk, tek tarafl hukuki ilemden doan sorumluluk ve kanundan doan sorumluluk
8 9

ATASOY, S.52 ASLAN, S.98-99 10 ZEVKLLER, S.67 11 ASLAN, S.99

olmak zere farkl gr tarafndan aklanmaya allmsa da satcnn sorumluluunun bir tasavvur aklamas nedeniyle kanundan doan bir sorumluluk olduu kabul edilmektedir12. Eksikliin farkl ekillerde (maddi, hukuki veya ekonomik eksiklik eklinde) grnmesi mmkndr. Ayrca standardna aykr olarak satlma da satlan malda eksiklik olarak deerlendirilir. Burada sz konusu olan standart, ihtiyari olmayan (satc tarafndan zikir ve vaad edilmeyen) mecburi Trk standartlardr. Satc bir maln ihtiyari standarda uygun olduunu zikretmise bu durumda da zikredilen vasflara(standarda) aykrlk yine eksiklik olarak kabul edilmektedir. Fakat mecburi standartlarn ayrca zikredilmesine gerek olmadan uygunluk, kendiliinden aranacaktr ve standarda aykrlk halinde, bu durum lzumlu vasflarda eksiklik olarak deerlendirilecektir. Nitekim 132 sayl Trk Standartlar Enstits Kurulu Kanunu (RG. 22.1.1960, S. 10661) m. 1/II ve IVe gre ; Yalnz TSE tarafndan kabul edilen standartlar, Trk Standard adn alr. Bu standartlar, ihtiyari olup: standardn ilgili olduu Bakanln onay ile mecburi klnabilir. Bir standardn mecburi klnabilmesi Trk Standard olmas arttr. Mecburi klnan standartlar, Resmi Gazetede yaynlanr. Grld gibi yabanc standartlar(ISO 9000-9001) ancak ihtiyari standart dzeyinde kalabilir ve mecburi hale getirilemezler. Bunlar ancak zikredilmise zikredilen vasf olarak deerlendirilebilirler. Resmi Gazetede yaymlanan zorunlu standartlar ise, lzumlu vasflar kapsamna girmektedir. Nitekim Bakanlk, ayrca hangi mallara zorunlu olarak TSE Markas aranacana dair Tebli kartmtr. Bu Tebli Trk Standartlarna Uygunluk Belgesi ve TSE Markas Hakknda Teblidir(RG. 04.02.2000, S:23954 SG2000/13-14)13. Vasflarn zikir ve vaadi ciddi, yani akdin yaplmasn etkileyici olmaldr. Satcnn mal satmak iin teamlen olan ve genel bir mahiyet tayan gzel gsterme abalar vasf vaadi olarak gz nnde tutulamaz. Hukuki ilem kuram taraftarlarna gre yaplan beyanlarn hkm ifade edebilmesi iin, vasflarn bulunmamas halinde sorumluluu zerine alma niyeti yeter bir aklkta kendini gstermelidir. Hangi kuram kabul edilirse edilsin, srf reklam mahiyetindeki beyanlar tekeffl borcunu dourmaz. ( rnek olarak; kronometre gibi makine, emin olduu kadar sratli gibi kavramlar tekeffl niyeti oluturmazlarken, birinci snf motor deyimi bir tekeffl niyetini gsterebilir)14.
12

Haluk TANDOAN, Borlar Hukuku, 4.Bas, Banka ve Ticaret Hukuku Aratrma Enstits, ANKARA, S.165 13 ZEVKLLER, S.67-68 14 TANDOAN, S.166

2.2. Maldaki Ayp nemli Olmaldr Aybn nemli olmasndan anlalmas gereken, maddi, hukuki ya da ekonomik ayp eitlerinden birisi olarak ortaya kan ve alc tarafndan kullanlp yararlanlmas olanann azaltan ya da ortadan kaldran bir zrn bulunmasdr. Bu nedenle nemsiz ayplardan dolay satcnn sorumluluu yoluna bavurma olana genellikle yoktur. (rnein satlan bir kitabn sayfalarn birka kvrlm ve bu da sayfada iz brakm, fakat sayfann basmnda hibir hata bulunmuyor ve yazlar ak biimde okunabiliyorsa, artk ayp nemsidir). Aybn nemli olmas gerektiinden, maln aypl olup olmadn belirleme, alcnn kiisel eilim ve deerlendirmelerine deil objektif l niteliini tayan maln tahsis (kullanma) amac ynnden, mevcut eksikliin, maln deerini ya da kullanmaya elverililiini ortadan kaldrp kaldrmadna baklmaldr. Aksi halde nemiz ayplardan bile satcy sorumlu tutmak gerekecektir15. T.K.H.M. 4. maddesi ise, aybn nemli olmasn aramamtr. Gerekten B.K.nun uygulanmas asndan hangi ayplarn nemli hangilerinin nemsiz saylacan tespiti byk tartmalara yol ayordu. T.K.H.M. tketicin korunmas asndan bu tartmalara son vermitir. Maln deerini veya kullanmndan umulan faydalar azaltan her trl eksiklik ay kapsam iine alnmtr. Bylece B.K.nu ayp kavram tketici lehine olarak geniletilmitir16. Borlar Kanununa gre nemsiz ayplardan dolay satc sorumlu tutulamaz. nlenemeyecek kk lde kalite eksiklikleri(rnein ok miktarda satlan doal rnlerde olduu gibi) yahut kolaylkla giderilebilen ayplar( makinenin baz vidalarnn eksik olmas) hakknda durum byledir. Satc bunlardan tahsisen vaadde bunmadka veya hilesi bulunmadka sorumlu olmaz17.

2.3. Ayp, Maln Nefi ve Hasarnn (Yarar ve Zararnn) Alcya Getii Anda Var Olmaldr Tanr mallarn satmnda, maldaki yarar ve zararn geii an, B.K. nun 183. maddesinde dzenlenmitir. Bu dzenlemeye gre yarar ve zarar, kural olarak mal henz
15 16

ZEVKLLER, S.68 ASLAN, S.106 17 TANDOAN, S.173

alcya teslim edilmemi olsa da- szlemenin kurulduu anda alcya geer(B.K. 183/I) . Ancak B.Knun bu maddesinin ikinci ve nc fkralarnda, yarar ve zararn, szlemenin kurulduu tarihten daha sonraki bir tarihte geeceini dzenleyen istisnai haller yer almaktadr. Ancak bu aykrlk durumlar bir yana braklrsa, genel kurula gre yarar ve zarar szlemenin kurulduu srada alcya geeceinden, incelenen koul asndan, aybn, kural olarak szlemenin kurulduu anda varolmas gerektiini sylemek gerekir. Yargtayn bu dorultuda, yani aybn szlemenin kurulduu srada varolmas gerektii dorultusunda kararlara rastlanmaktadr18. eydeki eksiklik (ayp), hasarn gemesinden nce mevcut olmaldr. Hasarn intikalinden sonra ortaya kan ayplar, evvelce mevcut sebeplerden ileri gelmedike, satcy sorumlu klmaz. Mesela hayvan daha nceden hasta ise ve bu hastalk sonucu sakat kalmsa satc bundan sorumlu olur; buna karlm, meyveler hasarn gemesinden sonra normal olarak rrse tekeffl sz konusu olmaz19. Ferden belli mallarda hasar kural olarak szlemenin yaplmas annda alcya geer. Bu durumda aybn szleme yapld srada mevcut olmas gerekmektedir. eidiyle belli mallarda hasar, maln ferden belli edilmesine kadar alcya gemez. Mal ayrlma ya da baka bir yere gnderilecekse gnderilme annda ferden belli mal haline gelir( B.K. madde 183/2) taliki arta bal satlarda ise hasar artn gerekletii anda alcya geer(B.K. madde 183/3). Ancak mal alcya artn gereklemesinden nce teslim edilirse, bu durumda satcnn ayplardan sorumlu tutulabilmesi iin, aybn teslim annda var olmas gerekir20. Avrupa Konseyin 25 Temmuz 1985 tarihli Direktifinin 6. maddesinin (c) bendinde de, aybn, maln , piyasaya srld anda mevcut olmas gerektiini dzenlemitir. Ayp daha nce mevcut olmad halde, yarar ve zararn alcya geiinden sonra domusa, satc artk bundan sorumlu olmaz. Fakat bazen ayp daha sonra ortaya ksa da, aslnda yarara ve zararn gemesinden nceki bir nedenden kaynaklanabilir. rnein sipari verilen bir maln yapmnda rk malzeme kullanlmas, etkisini yarar ve zararn geiinden sonra gstermeye balayabilir. Aybn bu ekilde, daha nceki bir nedenden kaynaklandnn kantlanabildii hallerde yine satcnn sorumlu tutulmas olanak iindedir21. 2.4 Tketici Aybn Varln Bilmeden Mal Satn Alm Olmaldr
18 19

ZEVKLLER, S.69 TANDOAN, S.174 20 ASLAN, S.104 21 ZEVKLLER, S.69-70

Alc akdin kurulmas annda ayplar biliyorsa, bunlar kabul etmi saylr ve satc sorumlu tutulmaz(B.K. madde 197 1.fkras). yalnz alcnn bu aybn ilerdeki sonularn da yeterli derecede bilmesi lazmdr; mesela topal hayvann niin topalladn, ilerde iyileemeyeceini bilmelidir22. T.K.H.M. da, aypl olduu bilinerek satn alnan mallarda bu yasa hkmlerinin, yani tketicinin korunmasna ilikin hkmlerin uygulanmayacan belirtmitir(madde 4/IV). Tketici mal alrken aypl olduunu gryor ve biliyorsa bunu bile bile satn almsa, ark ayp yznden satcnn sorumluluu yoluna bavurulamaz. Maln aypl olduunu bile bile alan tketici, satcnn sorumluluu yoluna bavuramayacandan, kendisine Tketicinin Korunmas Hakknda Kanunun 4. maddesinin ikinci fkras ile tannm olan seimlilik haklarndan da yararlanamaz. Alcnn ayb bilmesi, maldaki eksiklikten (maddi, hukuki ya da ekonomik ayp hallerinden birinin bulunduundan) haberdar olmas demektir. Byle bir aybn somut olarak bilinmemesi halinde bir takm varsaym ve kuku uyandran olgulardan yola karak, alcnn ayb bildii ileri srlemez. rnein sat bedelinin dk olmas her zaman maln aypl olduu ve alcnn bunu bildii anlamn tamaz23. B.K. madde 197/IIye gre; Alcnn satlana olaan (yeterli) dikkati sarf etmekle farkna varabilecei ayplardan dolay da satc kural olarak sorumlu tutulamaz, meer ki bunlarn mevcut olmadn temin etmi olsun. Bu hkmn uygulanmas alcnn akitten nce eyi muayene etmesi halinde sz konusu olur. zel bir anlama veya adet olmadka alcnn satmdan nce usulne uygun muayene ykmll yoktur.; fakat muayene etmi olabilir veya eyi sadece grm bulunabilir veya eyi grmeden onun tanmayacan bilebilir. Dikkatin yeterlilik derecesi satm konusunun niteliine(mesela , orijinal ambalajn iine baklamaz) ve alcnn mesleine, bu gibi ilere alk olup olmadna gre deiir; bir kuma taciri kumataki veya tecrbeli bir makinist bir makinedeki ayb kolaylkla bulup anlayabilecei halde meslekten olmayan bir kii iin bu ayb bulmak g hatta imkansz olabilir. Alcdan yeterli dikkati gstermesinin beklenmesinin onun iin ar sonular dourmas, satcnn ayb kasten g izlemi olmas halinde alcnn ihmalinin gz nne alnmamas gerektii yolundaki Federal Mahkeme kararyla bir lde nlenmitir24. Doktrinde genellikle gizli ayp- grnr(ak) ayp ayrm yaplarak satcnn aybn gizli olmas halinde sorumlu tutulabilecei kabul edilmektedir. Gizli ayplar, szlemenin
22 23

TANDOAN, S.173 ZEVKLLER, S.70 24 TANDOAN, S.174

olumasnda, alcnn bilmedii ve satlan ey zerindeki mutad dikkati sarf etse bile bilemeyecei vasf noktalar olarak; grnr ayplar ise, gizli ayp tekil eden hallerin dnda kalan ve derin, etrafl bir muayene lzum hissettirmeyen baka bir deyimle, ilk bakta bilinebilen, grlebilen vasf noksanlar olarak tanmlanmaktadr. Fakat tketicinin muayene ykmll yoktur. Aksine satcya baz ykmllkler yklenmitir. Tketicinin maln aypl olduunu biliyor saymas iin satc veya imalat tarafndan kullanlm, tamir edilmi veya aypl mal zerine veya ambalajna, alcnn kolayca okuyabilecei ekilde zrldr ibaresini ieren bir etiket konulmas zorunludur. Bu durum, tketiciye verilen fatura, fi veya sat belgesi zerinde gsterilir(madde 4/7). Bu hkm karsnda B.K.nun 197. maddesinin tketim szlemelerinde uygulama kabiliyeti yoktur. Tketicinin satn ald maln aypl olduunu bildii veya bilmesi gerektii satc tarafndan ve ancak 4/7. maddeye gre fatura, fi gibi sat belgelerine akca yazmak suretiyle kantlanabilecektir25. 2.5. Satcnn Aybn Varln Bilmesi Gerekmez Tketicinin Korunmas Hakkndaki Kanunun 4. maddesinin ikinci fkrasnn son cmlesinde, Satlan maln aypl olduunun bilinmemesi, bu sorumluluu ortadan kaldrmaz denilmektedir. Borlar Kanunda da benzeri(satc, bu ayplarn mevcudiyetini bilmese bile onlardan mesuldr biiminde) bir dzenleme yer almaktadr(B.K. 194/II). Hatta Yargtay, bilmeme halini daha da genileterek, satcnn, aybn meydana gelmesinde kusuru bulunmasa bile bundan sorumlu olacana karar vermitir26. Ksacas satc aybn varln bilse de, bilmese de sorumlu tutulur. Bilmesi hilesi bakmndan nemlidir. Hile halinde sorumluluunu kaldran kaytlar geerler deildir, gecikmi ihbara ramen seimlilik haklar kullanlabilir, zamanam sresi uzundur, tazminat daha fazla olabilir27. 2.6. Szleme le Sorumluluun Kaldrlmas ya da Snrlanmas Geerli Deildir Borlar Kanunun 196. maddesine gre, satc ayb alcdan hile ile gizlemedii srece, sorumluluu kaldran ya da snrlayan koullar geerli olur. Yani satc ile alc arasndaki szlemede, satcnn ayptan sorumlu olmayaca ya da belirli koullar altnda,

25 26

ASLAN, S.107 ZEVKLLER, S.71 27 TANDOAN, S.174

10

belirli miktara kadar sorumlu olaca kararlatrlmsa, satc ayb hile ile gizlemedii srece, bu koullar gereince sorumlu olmaz28. Snrlama, rnein yalnzca belli ayplar iin tekeffl kabul etmemek suretiyle olabilir. Tekeffl aka kaldran mal, bulunduu hal zere satlmtr, hasarl mal kaytlar kullanlabilir. Tekeffl zmmen de bertaraf edilebilir: ok dk fiyatla sat, maln hurda olduu belirtilerek sat gibi. Buna karlk satlan mal geri alnmaz diye tek tarafl bir ilan yeterli deildir. Szlemede satc snrlar belirtilmi bir garanti verse de, bu yalnz bana tekeffl ortadan kaldrldn gstermez, byle bir kaldrma aka ifade edilmelidir29. T.K.H.M da byle bir dzenlemeye yer vermemitir ve bu yasann uygulanmas asndan sorumluluu kaldran ve snrlayan bu gibi artlar geerli deildir. Geri yasada bu dorultuda ak bir hkm yoktur. Fakat yasann genel gerekesinde, bu yasann hazrlanmasnda, Avrupa Birlii Konseyinin ve Avrupa Birlii Bakanlar Konseyinin program ve ilke kararlarnn temel alnd belirtilmitir. Avrupa Birlii Konseyinin benimsedii 25 Temmuz 1985 tarihli direktifin 8. maddesinde malda bulunan ve nc kiilerin eyleminden domu olsa bile, aybn yol at zararlardan sorumluluu kaldran ya da snrlayan koullarn geersiz olduu dzenlenmitir. Ayn dzenlemeye gre, ayp, tketicinin ya da eylemden sorumlu olduu kiilerin kusurundan domusa, bu gibi ayplardan sorumlu olunmayaca hakkndaki koullar geerli olur(madde 8/I,II). Sonu olarak, satcnn sorumluluunu kaldran ya da snrlayan koullar Borlar Hukukunun uygulanmas asndan geerli olduu halde, Tketicinin Korunmas Hakkndaki Kanunun uygulanmas, yani tketici szlemeleri asndan geerli deildir. Bu gibi koullar ngrlm bulunsa da, tketici yine de satcnn sorumluluu yoluna bavurulabilecektir30.

T.C. YARGITAY 13. HUKUK DARES BAKANLII

28 29

ZEVKLLER, S.72 TANDOAN, S.175 30 ZEVKLLER, S.72

11

ESAS

: 1998/477

KARAR :1998/2521 KONU :Aypl mal

Taraflar arasndaki tketiciyi koruma davasnn yaplan yarglamas sonucunda ilamda yazl nedenlerde dolay davann kabulne ynelik olarak verilen hkmn davallar avukatnca durumal olarak temyiz edilmesi zerine ilgililere ar kad gnderilmiti. Belli gnde daval vekili avukat Hasan Grel ile davas asil Mustafa Aksakaln gelmi olmalaryla durumaya balanlm ve hazr bulunan szl alamalar dinlenildikten sonra karar iin baka gne braklmt. Bu kez temyiz dilekesinin sresinde olduu saptanarak dosya incelendi gerei dnld: KARAR Davac, daval Zamanlar A.nden 17.10.1996 tarihinde dier daval A.. tarafndan imal edilip piyasaya srlen 1997 model ara satn aldn, arata sola ekme grldn, bu sorunun kabin montaj hatasndan kaynaklandn ileri srerek, satn ald 1997 model Reno 19 Kaloriferli Tip binek otonun ayn tip ve markada baka bir ara ile vergiler, sigortas, tat pulu harcamalar da yaplarak davallar tarafndan aynen deitirilmesine, bu mmkn olmad taktirde, otomobilin dava tarihindeki perakende sat deeri ile denmesine, imdilik 2.100.000.000 TL. ile 100.000.000 TL. manevi tazminatn davallardan dava tarihinden itibaren reeskont faizi ile birlikte alnmasn istemitir. Davallar, davann reddini dilemilerdir. Mahkemece, davallardan, Reno 19 DE RN. kaloriferli 1997 model aracn aynen deitirilmesine, plaka dahil davacnn satn almadan itibaren yapt masraflarn davallardan alnmasna, aracn aynen deitirilmesi ve masraflarn verilmesi mmkn olmad taktirde 2.088.273.610TL.nn dava tarihinden itibaren reeskont faizi ile birlikte davallardan alnp davacya verilmesine, davacnn manevi tazminat talebinin reddine karar verilmi, hkm davallar tarafndan temyiz edilmitir. Uyumazlk satlan maln aypl olmasndan dolay 4077 Sayl Tketicinin Korunmas Hakkndaki Kanuna gre alm bir davadr. Anlan kanunun 4. maddesi hkmne gre, satn alnan maln aypl olduunun anlalmas halinde, tketici mal teslim ald tarihten itibaren 15 gn iersinde, bu mallar satc firmaya geri vererek, deitirilmesini veya dedii bedelin iadesini veya aybn neden

12

olduu deer kaybnn bedelden indirilmesini ya da cretsiz olarak tamirini talep edebilir. Tketici bu taleplerden herhangi birini tercihte serbesttir. Alc bu seimlik haklardan aypsz eidiyle deitirilmesini istemitir. Daval, davacnn tercihini yerine getirmekle ykmldr, onu bir baka seenei tercih etmeye dorudan ya da dolayl olarak zorlayamaz. Davac arac dava sresince kullanmaya devam etmitir. Davacnn seimlilik hak olarak talep ettii, aracn deitirilmesini talep edebilmesi iin, aypl mal iade etmesi arttr. Davac, satlan aracn aybnn sonradan ortaya ktn ve aybn gizli olduunu ileri srerek tespit yaptrm olmasna ramen, maln aypl olduu anlaldktan sonra iade etmediinden veya daval tarafn arac geri almaktan imtina etme nedeni ileri srlerek, davac mahkemeden tevdii mahalli tayini talep ederek 4077 Sayl Tketicinin Korunmas Hakknda Kanunda kararlatrlan iade borcundan kurtulmamtr. Bu art, davac tarafndan yerine getirilmediine gre artk aracn aypsz ile deitirilmesi talebinde bulunamaz. Bu durumda, davac daha nce onarm ynnde tercihini belirtmi olduundan ve onarmn da sonu vermemesi halinde, aybn neden olduu deer kaybnn bedelden indirilmesini talep edebilir. Mahkemece, yasann bu hkm gzetilerek inceleme yaplmas ve ona gre hkmn kurulmas gerekirken, bu hkmler gzetilmeksizin genel hkmlere gre, davann kabul edilmi olmas da usul ve yasaya aykr olup, bozma nedenidir. 2-4077 Sayl Tketicinin Korunmas Hakkndaki Kanunun 23. maddesinin 3. fkrasnda tketici mahkemeleri nezdinde tketiciler, tketici rgtleri ve Bakanlka alacak davalarn her trl resim ve hartan muaf olduu belirtilmitir. Bu hkm tketicilerin ve tketici rgtlerinin kolaylkla dava amalarn salama amacna ynelik olup, dava aarken, kanunda ad geenler hartan muaf tutulmamlardr. Dava sonunda daval hkm edildii taktirde, davann deerine gre davalnn hartan sorumlu tutulmas gerekir. Davann reddi halinde ise, davaca hartan muaf olduu iin har alnmamas gerekir. Mahkemece, bu yn gzetilmeden har alnmasna gerek olmadna karar verilmesi de bozma nedenidir. SONU: Temyiz olunan kararn aklanan nedenle davallar yararna BOZULMASINA, 6.000.000 lira duruma avukatlk parasnn davacdan alnarak davallara denmesine, istek halinde pein harcn iadesine, 19.3.1998 gnnde oy birlii ile karar verildi. T.C. YARGITAY 13. HUKUK DARES BAKANLII

13

ESAS

:1998 2273

KARAR :1998/3034 KONU :Aypl mal

Taraflar arasndaki tazminat davasnn yaplan yarglama sonunda ilamda yazl nedenlerden dolay davann reddine ynelik olarak verilen hkmn sresi iinde davac avukatnca temyiz edilmesi zerine dosya incelendi gerei dnld: KARAR Davac, davaldan satn ald fayanslar evinin mteaddit yerlerinde kullandn, daha sonra bu fayanslarda atlama ve ufalanmalar bulunduunu, Hakem Heyetine bavurduunu, Hakem Heyeti Kararnda davalnn sorumlu bulunduunun tespit edildiini ileri srerek 300.000.000 TL. tazminatn davaldan tahsiline karar verilmesini istemitir. Daval, davann reddini dilemitir. Mahkemece, fayanslardaki atlamann binann esnemesinden kaynaklandn, ufalanmada ise fabrikasyon hatas olup, usta hatasnn bulunmadn gereke gsterilerek davann reddine karar verilmi; hkm, davac tarafndan temyiz edilmitir. Dava, dilekesine ekli olarak sunulan Erzurum Tketici Sorunlar l Mahkeme Heyeti kararnda da aka belirtildii zere fayanslarn atlamas binann esnemesi nedeniyle, ufalanmas ise fabrika hatasna balanmaktadr. Binann esnemesi sonucu oluan zarardan daval satcy sorulu tutmaya olanak yoktur. Ancak, fabrika hatasndan dolay ufalanma mevcut ise bu sat, 4077 Sayl Tketiciyi Koruma Hakkndaki Kanunun 4. maddesi hkmne gre aypl mal sat niteliinde olup bundan doan zarardan tketiciye kar bilirkii incelemesi yaptrlm ise de, bilirkii, zarar miktarn tespit etmekle yetinmi, zararn ne miktarnn atlamadan, ne miktarnn ufalanmadan meydana geldiini aklamamtr. O halde bu raporun hkme esas alnmasna olanak yoktur. Bu durumda mahkemece, yeniden bilirkii incelemesi yaptrlp sata konu fayanslarda ufalanmadan dolay bir zararn mevcut olup olmadn, zarar mevcut ise, miktarnn saptanlmas ve bunun detilmesine karar verilmesi gerekir. Mahkemece, bu ynn gzetilmemi olmas usul ve yasaya aykrdr. Bozma nedenidir. SONU: Yukarda aklanan nedenlerle temyiz olunan davac yararna BOZULMASINA , istek halinde pein harcn iadesine, 13.4.1998 gnnde oybirlii ile karar verildi.

14

T.C. YARGITAY 13. HUKUK DARES BAKANLII

ESAS

:1998/974

KARAR :1998/1603 KONU :Aypl hizmet

Taraflar arasndaki tazminat davasnn yaplan yarglanmas sonunda ilamda yazl nedenlerden dolay mahkemenin grevsizlii nedeniyle dava dilekesinin reddine ynelik olarak verilen hkmn daval avukat tarafndan temyiz edilmesi zerine dosya incelendi, gerei konuulup dnld. KARAR Davac, oturmakta olduu dairenin mutfak dolabnn aniden kmesi sonucu yaralandn, bir ksm eyalarnn krld, mutfak dolabnn ve krlan eyalarnn yenilenmesi ve yaralanmas dolaysyla urad, davalnn mteahhit firma olarak mutfak dolabnn montesine inaat ihmali ve zensizlii sebebiyle zararndan sorumlu olduunu ne srerek 1.000.000.000 TL. manevi 200.000.000 TL. maddi zararn fazlaya dair haklar sakl kalmak kaydyla detilmesine karar verilmesini istemitir. Daval Serakent sitesindeki inaatlarn kendisi tarafndan yapldn, bu site iindeki davacnn oturduu dairenin 25.11.1994 tarihinde Hrriyet Gazetecilik ve Matbaaclk A. ne satldn onun da Glbahar Hamamc adndaki kiiye temlik ettiini davacnn bu dairede hangi sfatla oturmakta olduunu bilemediini, davac ile aralarnda herhangi bir hukuki ilem bulunmadn kt bildirilen mutfak dolabnn kendisi tarafndan yaplp monte edilen mutfak dolab olmadn, beyanla davann reddine karar verilmesini savunmutur. Mahkemece, davann 4077 sayl tketicinin korunmasyla ilgili maddi ve manevi tazminata ilikin olmas gerekesiyle dava

15

dilekesinin grev ynnden reddine karar verilmi hkm daval tarafndan temyiz edilmitir. 8.3.1995 tarihli Resmi Gazetede yaynlanarak 8.9.1995 tarihinde yrrle giren 4077 sayl Tketicini Korunmas Hakkndaki Kanunun ama balkl 1. maddesinde yasann amac aklandktan hemen sonra kapsam balkl 2. maddesinde bu kanunun 1. maddede belirtilen amalarla mal ve hizmet piyasalarnda tketicinin taraflardan birini oluturduu her trl hukuki ilemi kapsar hkmne yer vermi, 3. maddesiyle de tketici mal ve hizmetin tanm yaplmtr. Hemen belirtelim ki, aksine bir hkm bulunmad taktirde yasalar, ancak yrrlnden sonraki olaylara uygulanabilirler. 4077 sayl yasaya da aksine bir hkm bulunmadna gre kapsamnda olan ve yrrlk tarihinden sonra gerekleen hukuki ilemlere uygulanabilecektir. Deiik bir anlatmla 8.9.1995 tarihinden nceki hukuki ilemlerden kaynaklanan uyumazlklara bu kanun hkmlerinin uygulanmasna hukuken olanak bulunmamaktadr. te yandan bir hukuki ilemin, 4077 sayl yasa kapsamna kapsamnda kabul edilebilmesi iin yasada tanmlanan mal ve hizmet olmas zorunludur. Yasann 3. maddesindeki tanmyla mal ticaret konusu tar veya hizmet ise bir cret veya menfaat karlnda yaplan bedeni ve/veya fikri faaliyettir. yle ise tanmaz mlkiyetin nakline ilikin hukuki ilemlerin tketicinin korunmas hakkndaki kanun kapsam dnda brakld aktr. Kald ki bu balamda M.K. nun 619 ve 621 madde hkmleri de gz ard edilmemektedir. Tketicinin Korunmas Hakkndaki Kanun kapsamnda bulunmayan hukuki ilemlerden kaynaklanan uyumazlklara bakma grevinin Genel Mahkemelere ait olduunda ise duraksamaya gerek yoktur. Somut olayda, davacnn mutfak dolabnn kt dairede malik ve ise tanmaz hangi tarihte kimden satn ald, satn alrken mutfak dolabnn dairede monteli olup olmad sonradan tanmaz zerinde bulunan binadan ve daireden tamamen ayr ve bamsz olarak yaptrlp monte edilip edilmedii sonradan monte ettirilmi ise kim kim tarafndan kime hangi tarihte yaptrlm montesi ile ilgisinin ne olduu konularnda dava dilekesinde ve mahkeme karar gerekesinde bir bilgi bulunmamaktadr. Oysaki, bu bilgiler Tketicinin Korunmas Hakkndaki Kanunun gerek zaman gerekse kapsam itibariyle davada ilem uygulanabilirlii dolaysyla mahkemenin grevini tespitte zorunludur. Hal byle olunca mahkemece belirtilen konularla ilikin olarak inceleme ve aratrma yaplmal, ileri srle gre davadaki uyumazln 4077 Sayl tketicin Korunmas Hakkndaki Kanun kapsamnda bir uyumazlk olup olmad saptanmal sonuca gre bir karar verilmelidir. Mahkemenin hibir aratrma yapmadan ve hibir gereke gstermeden yazl ekilde dava dilekesinin grev ynnden reddinde karar verilmesi usul ve kanuna aykr olup bozma nedenidir. SONU: Aklanan nedenlerle temyiz olunan mahkeme

16

kararnn temyiz eden daval yararna BOZULMASINA, pein harcn istek halinde iadesine, 23.2.1998 gnnde oybirlii ile karar verilmelidir.

T.C. YARGITAY 13. HUKUK DARES BAKANLII

ESAS

:1996/5334

KARAR :1996/5952 KONU :Aypl mal

Taraflar arasndaki 4077 Sayl tketicin korunmas yasasna aykrlk davasnn yaplan yarglamas sonunda ilamda yazl nedenlerden dolay davann reddinde ynelik olarak verilen hkmm sresi iinde davac tarafndan temyiz edilmesi zerine dosya incelendi gerei dnld.

KARAR Davac, 18.9.1995 tarihinde beden eitimi derslerinde kullanmak zere oluna davalnn Siperko marka 44 numaral ayakkab satn aldn, hemen iki gn sonra 20.9.1995 tarihinde beden eitimi dersinde ayakkabnn altndan aldn, davalya gtrldnde, davalnn yenisi ile deitirmeyip altn yaptrp iade ettiini, fakat yeniden skldn, davalya yine mracaat etmesi zerine bu defa altnn dikile tutturulduunu buna ramen yeniden sklp paralandn, yenisinin verilmesi veya bedelinin iadesi iin davalya bavurulduunda kovulduundu, ankr Sanayi ve Ticaret Mdrlne 10.11.1995 tarihinde yapt giriim sonucunda Tketici Sorunlar Hakem Heyeti tarafndan ayakkabnn 17

ayn marka ve kalitede yenisi ile deitirilmesine karar verildiini davalnn bu karara da uymadn ne srerek ayakkabnn ayn model ve kalitede yenisi ile deitirilmesini istemitir. Daval, ayakkaby kendisinin davacya sattn iki defa tamir ettiini savunmu, davann reddini dilemitir. Mahkemece, davann reddinde karar verilmitir, hkm davac tarafndan temyiz edilmitir. 1-8.3.1995 tarihli resmi gazetede yaynlanan ve 8.9.1995 tarihinde yrrle giren 4077 Sayl Tketicinin Korunmas Hakkndaki Kanunun ama balkl 1. maddesinde bu kanunun amac, ekonominin gereklerine ve kamu yararna uygun olarak tketicinin salk ve gvenlii ile ekonomik karlarn koruyucu, aydnlatc, eitici, Zaralarn tazmin edici, evresel tehlikelerden korunmasn salayc nlemleri almak ve tketicilerin kendilerini koruyucu giriimlerini zendirmek ve bu konudaki politikalarn oluturulmasnda gnll rgtlenmeleri tevik etmeye ilikin hususlar dzenlemektir szlerine yer verildikten hemen sonra Kapsam balkl 2. maddesinde bu kanun, 1. maddede belirtilen amalarla mal ve hizmet piyasalarnda tketicinin taraflardan birini oluturduu her trl hukuki ilemi kapsar denilerek anlan yasann kapsam belirlenmi, 3. maddesinde de bir mal veya hizmeti zel amalarla satn alarak nihai olarak kullanan veya tketen gerek veya tzel kiiye tketici Kamu Kurum ve Kurulular da dahil olmak zere tketiciye mal ve hizmet sunan gerek veya tzel kiiye de satc tanmlamas yaplm aypl mal ve hizmetler balkl 4. maddesinde ise Ambalajnda, etiketinde, tantma ve kullanma klavuzunda yer alan veya satc tarafndan vaat edilen veya standardnda tespit edilen nitelik veya nicelie aykr olan ya da tahsis veya kullanm amac bakmndan deeri veya tketicinin ondan bekledii faydalar azaltan veya ortadan kaldran maddi, hukuki veya ekonomik ieren mal veya hizmetler, aypl mal veya aypl hizmet olarak aka kabul edilmitir. Yine satlan maln aypl olduunun anlalmas halinde; tketici, mal teslim ald tarihten itibaren 15 gn ierisinde bu mallar satc firmaya geri vererek deitirilmesini veya dedii bedelin iadesini veya aybn neden olduu deer kaybnn bedelden indirimi veya cretsiz tamirini talep edebilir. Tketici bu taleplerden herhangi birisini tercihte serbesttir. Satc, tketicinin tercih ettii bu talebi yerine getirtmekle ykmldr. Hkmne yer verilmitir. Ayrca tketici mahkemeleri balkl 23. maddede bu konunun uygulanmas ile ilgili olarak karlacak her trl ihtilaflara Tketici Mahkemesinde baklr. Tketici Mahkemelerinin Yarg evresi Hakimler ve Savclar Yksek Kurulunca belirlenir. Tketici Mahkemeleri nezdinde tketiciler, tketici rgtleri ve Bakanlka alacak davalar her trl resim ve hartan muaftr. Tketici Mahkemelerinde grlecek davalar HUMK.nun yedinci bab, drdnc fasl hkmlerine

18

gre yrtlr eklinde grev belirlemesi de dzenlenmitir. Ayn yasann geici 1. maddesi hkm uyarnca Yksek Hakimler ve Savclar Kurulu 22.6.1995 gn ve 437 sayl karar ile, Tketici Mahkemeleri kuruluncaya kadar, Tketici Mahkemelerinin grevine giren ilere bakacak Mahkemeleri tespit etmi ve Adli Tekilata duyurmutur. Somut olay; deerlendirildiinde az yukarda aklanan yasa maddelerinin kapsam iinde dnlmesi gereken tketici davac ile daval satc arasnda aypl mal satmndan kaynaklanan bir uyumazlk bulunduunun kabul kanlmazdr. Taraflar arasndaki sat ilikisinin yasann yrrle girmesinden sonra kurulmu olmas nedeniyle uyumazln Tketicinin Korunmas Hakkndaki Kanun Hkmleri erevesinde zmlenecei ok aktr. Hal byle sz edilen yasann 23. maddesi uyarnca davann Tketici Mahkemesinde grlmesi gerekir. Grev sorunu Mahkemece dorudan gzetilmelidir. ankr ilinde henz Tketici Mahkemesi kurulmad iin Tketici Mahkemesi grevi de Hakimler ve Savclar Yksek Kurulunca ankr Asliye Hukuk Mahkemesine tevdi edilmitir. O nedenle Mahkemece bir ara karar alnarak Tketici Mahkemesi sfatyla davann yrtlmesine karar verilmelidir. 2- Tketici tarafndan alan bu dava her trl har ve resimden dolaysyla Yarg harcndan muaf olduu halde har alnmas da isabetsizdir. 3- 4077 Sayl Tketicinin Korunmas Hakkndaki Kanunun 22/4 maddesinde Tketici Sorunlar Hakem Heyetlerinin verecei kararlar Tketici Mahkemelerinde delil olarak ileri srlebilir hkmyle hakem heyetlerinin alaca kararlarn taraflar ynnden kuvvetli bir delil oluturacann amalandnda kuku ve duraksamaya yer olmamaldr. Davacnn mracaat ettii ankr Tketici Sorunlar Hakem Heyeti taraflar arasndaki soruna ilikin olarak Ayakkabnn 4077 Sayl Tketicinin Korunmas Hakkndaki Kanunun 4/2 maddesine gre deitirilerek ayn marka ve kalitede yenisi ile deitirilmesine karar vermitir. Davac davasnda bu karara delil olarak dayanmtr. Oysa daval davaya usulne uygun olarak cevap vermedii gibi, davacnn dayand bu delili hkm ve kuvvetten drecek gte baka bir delil sunmam, dahas Tketici Sorunlar Hakem Heyeti karar ve eki belgeler kendisine okunduunda bir diyeceinin olmadn da aka beyan etmitir. Bu durumda davacnn davasn ispatlad kabul edilmelidir. Mahkemece davada dayanlan maddi olgulara uygulanacak yasa maddelerini bulmak ve uygulamakta ve delillerin taktirinde hataya dlerek davann kabul yerine reddine karar verilmesi usule ve yasaya aykrdr. Bozma nedenidir. te yandan Tketici Sorunlar Hakem Heyet Kararnn gerek dayanan tekil eden raportr mer Erik tarafndan 27.11.1995 tarihinde dzenlenen rapor ile

19

Mahkemece grevlendirilen bilirkii grleri arasnda ok ak eliki giderilmeksizin sonuca kavuturulmas kabul ekli bakmndan bozma nedenidir. SOONU: Yukarda 1,2 ve 3 nolu bentlerde aklanan nedenlerle mahkeme kararnn temyiz eden davac yararna BOZULMASINA, 11.6.1996 gnnde oybirlii ile karar verildi.

T.C. YARGITAY 13. HUKUK DARES BAKANLII

ESAS

:1996/8477

KARAR :1997/3196 KONU :Aypl mal

Tafralar arasndaki alacak davasnn yaplan yarglamas sonunda ilamda yazl nedenlerde dolay davann ksmen kabulne ynelik olarak verilen hkmn daval vekilince durumal olarak temyiz edilmesi zerine ilgililere ar kad gnderilmii. Belli gnde davac vekili Av. Ahmet Klolu ile daval vekili Av. Zeki Beyterin gelmi olmalaryla durumaya balanarak, hazr bulunan avukatlarn szl aklamalar dinlendikten ve temyiz dilekesinin sresinde olduu anlaldktan sonra dosya incelendi, gerei konuulup dnld.

KARAR

20

Davac vekili, taraflar arasnda imzalana 31.1.1995 tarihli szlemeye gre davalnn 586.000 kg Granola, 9000 kg lana, 3250 kg Sandra tr tohumluk patatesi Mersin Limannda teslim etmeyi stlendiini, sat bedelinin akreditif almak suretiyle dendiini, daval tarafndan gnderilen patateslerin 13.3.1995 tarihinde Mersin Limanna geldiini, Mersin Zirai Karantina Mdrlnce yaplan kontrolde 586 ton Granola patateslerinde PS bakteriyel hastal saptandn, bu nedenle Trkiyeye giriine izin verilmediini, dier patateslerde hastala rastlanmadndan teslim alndn, davalnn iade edilen patateslerde hastalk bulunmadn, 259.76.20. DM. Bedelle bakalarna satldn bildirerek 249.660.90 DM. Gnderdiini, mvekkiline 412.426 DM. Daha demesini gerektiini ileri srerek bu miktarn yasal faizle birlikte aynen, mmkn olmamas halinde fiili deme tarihindeki kur zerinden Trk Liras olarak denmesine karar verilmesini talep ve dava etmitir. Daval vekili cevabnda, szlemenin Ankarada imzalandn, mvekkilinin ticari ikametgahnn Almanyada Hamburg ehri olduunu, davann yetkisiz mahkemede aldn, patateslerin C+F olarak satldn, Mersin Limannn teslim yeri deil, varma liman olduunu, bu sat eklinde satcnn mal ykleme limannda gemiye yklenmesinden sonra maln alcya teslim edildiinin kabul gerektiini, bu andan sonra malda meydana gelecek her trl hasar ve tm rizikolarn alc tarafa getiini, tohumlarn daha sonra Almanya ve Fransada Devlet Enstitlerinde yaplan testlerde hastalk bulunmadnn saptandn savunarak davann reddini istemitir. Mahkemece iddia, savunma ve toplanan deliller gre dava konusu patateslerin szlemenin 10. maddesi uyarnca T.C Tarm ve Ky leri Bankalnca istenen tm shhi artlar tayaca, szlemede belirtilen hastalk ve mikroptan arndrlm olmas gerektii, Zirai Mcadele ve Zirai Karantina Kanunu gereince yaplan kontrolde patateslerde Trkiyeye ithalini engelleyen PS. Hastalnn tespit edildii, szlemede ve 6968 Sayl Kanunun 10. maddesine gre Trkiyede yaplan incelemeye itibar edilmesi gerektiini, aypl mallarn daval tarafa geri alnd gerekesiyle davann kabulne karar verilmi, hkm daval vekilince temyiz edilmitir. Taraflar arasndaki sat szlemesinde sata konu olan mallarn fiyat C+F Mersin Liman olarak belirlenmi, mallarn T.C. Ziraat ve Ky leri Bakanlnn Fito-Saniter artlarna uygun olaca belirtilmitir. Gnderilen mallardan Granola tipi patates tohumlarnn aypl olduu Koruma ve Kontrol Genel Mdrl raporu ve el Karantina Mdrlnn 22.3.1995 tarihli yazsndan anlalmaktadr. Bu nedenle iade edilen mallarn nceden denilen bedelinin davacya iade edilmesi gerekmektedir. Davac bu bedelin tahsilini talep ettiine gre uyumazlk bir miktar para borcuna ilikin bulunduundan HUMK. nun 10 ve B.K.nun 73. maddesi uyarnca davac alacaklnn ikamet ettii Ankara Mahkemeleri yetkilidir. Mahkemece yetki itiraznn reddine, szleme uyarnca 21

aypl maln iade edilmeyen bedelinin davaldan tahsiline karar verilmesine bir isabetsizlik bulunmamaktadr. SONU: Yukarda aklanan nedenlerle hkmn ONANMASINA, vekili Yargtay durumasnda hazr bulunan davac yararna takdir olunan 9.000.000 TL. duruma vekalet cretinin davaldan alnarak davacya denmesine, aada yazl onama harcnn temyiz edenden alnmasna, 27.3.1997 gnnde oybirlii ile karar verildi.

T.C. YARGITAY 13. HUKUK DARES BAKANLII

ESAS

:1998/6654

KARAR :1998/8835 KONU :Aypl mal-garanti

Taraflar arsndaki tazminat davasnn yaplan yarglamas sonunda ilamda yazl nedenlerden dolay davann reddine ynelik olarak verilen hkmn davac avukatnca durumal temyiz edilmesi zerine ilgililere ar kad gnderilmiti. Belli gnde davac ve vekili avukat Zeynep amc gelmi, dier taraftan kimse gelmemi olduundan onun yokluunda durumaya balanlm ve hazr bulunan avukatn szl aklamas dinlendikten sonra karar iin baka gne braklmt. Bu kez temyiz dilekesinin sresinde olduu saptanarak dosya incelendi, gerei konuulup dnld.

KARAR

22

Davac, davaldan satn ald otomobilin arzalarnn giderilmemesi zerine yenisi ile deitirilmesini istediini, davalnn bu hakl talebini kabul etmediini, Tketici Sorunlar Hakem Heyeti kararna da uymadn ne srerek aracn yenisi ile deitirilmesine ve fazlaya dair haklar sakl kalmak kaydyla arac kullanamamaktan doan 250.000.000 TL. maddi zararnn en yksek reeskont faizi ile detilmesine karar verilmesini istemitir. Daval,davacnn onarm ynnde tercih hakkn kullandn, artk yenisi ile deitirilmesini isteyemeyeceini, olayda ayn arzann 2 den fazla veya farkl arzann 4 den fazla ortaya kmas ve arac kullanamamasnn sreklilik kazanmas koulunun da gereklemediini, ufak tefek arzalarn bertaraf ederek yeni ara istemesinin hakkn ktye kullanm saylacan beyanla davann reddine karar verilmesini dilemitir. Mahkemece, davann reddine karar verilmi, hkm davac tarafndan temyiz edilmitir. Davaya konu otomobilin 6.2.1996 tarihinde davacya teslim edildii, satm ilikisinin 4077 Sayl Tketicinin Korunmas Hakkndaki Kanun kapsamnda bulunduu, satm konusunun garanti belgeli bir mal olduu, garanti sresi ierisinde arzaland, davacnn onarm tercih hakkn kullanarak onarmn yaplmas iin davalnn yetkili servisine bavurduu iddia savunma ve toplanan delillerden anlalmtr. Esasen yanlar arasnda bu konulara ilikin davada zmlenmesi gereken bir uyumazlk seim hakkn onar ynnde kullanan tketicinin bundan dnerek yenisi ile deitirme hakkn kullanp kullanlamayacan, kullanabilecek idiyse kullanabilme koullarnn gerekleip gereklemedii konularnda toplanmaktadr. 4077 Sayl Tketicinin Korunmas Hakkndaki Kanunun 4. maddesinde aypl mal tanm yapldktan sonra, maln aypl olduunun anlalmas halinde tketicinin sresinde ayb ihbar etmek suretiyle satcdan maln yenisi ile deitirilmesini veya dedii bedelin iadesini veya aybn neden olduu deer kaybnn bedelinden indirimini ya da cretsiz tamirini isteyebilecei hkmne balanmtr. Tketici bu haklardan istedii birini semekte hrdr. Satc tketicinin bu konudaki talebini yerine getirmekle ykmldr. Kural olarak belirtilen seimlilik haklarndan birini kullanan tketici sonradan bundan dnerek dier seimlilik haklarndan birisini kullanamaz. Kural byle olmakla birlikte anlan yasann 13. maddesiyle garanti belgeli mallar ynnden tercih hakkn onarm ynnde kullanan

23

tketiciye maln yenisi ile deitirilmesini isteme hakk, belirli koullarn gereklemesi durumunda ayrca verilmitir. Yasann 13. maddesi hkmleri ile yine yasann verdii yetkiye dayal Sanayi ve Ticaret Bakanlnca yaymlanan Garanti Belgesi ile Tantma ve Kullanma Klavuzunun Uygulama Esaslarna Dair Tebli(TRKGM-95/116-117) hkmlerine gre satc, maln garanti sresi iinde gerek malzeme ve iilik, gerekse montaj hatalarndan dolay arzalanmas halinde mal iilik masraf, deitirilen para bedeli ya da baka herhangi bir ad altnda hibir cret talep etmeksizin, maln onarm iin teslim edildii tarihten itibaren 1 ay ierisinde tamir etmekle ykmldr. Satc, bu ykmlln sresi iinde gerei gibi yerine getirmez veya tamir sresini uzatr veyahut ta onarm yaplmakla birlikte ayn arzann ikiden fazla veya farkl trden arzalarn drtten fazla ortaya kmas ve mal kullanmamann sreklilik kazanmas ya da maln onarmnn mmkn olmad tespit edilmesi hallerinde tketici balangta onarm hakkn kullanm olsa bile yenisi ile deitirilmesini isteme hakk doar. Yeri gelmi iken hemen belirtelim ki, tketicinin genel tercih haklarndan birini ya da 13. maddeden kaynaklanan yenisi ile deitirilmesini isteme hakkn kullanabilmesi, satn ald maln iadesi n kouluna balanmamtr. Yasadaki(tketici mal teslim ald tarihten itibaren 15 gn ierisinde firmaya geri vererek) szleri alcnn iade borcuna iaret eden, ayp ihbar iin gerekli sreyi belirleyen bir dzenleme olarak deerlendirilmelidir. Aksine bir dnce, Borlar Kanunu hkmlerine tabi bir alc iin ngrlmeyen bu nitelikteki ar bir koulun, amac tketiciyi korumak ve kollamak olan Tketicin Korunmas Hakkndaki Kanunla gelitirilmi olduu kabul etmek olur.bununda benimsenmesi mmkn deildir. Tketicinin iade borcu Borlar Kanunu hkmleri uyarnca, satcnn borcu ile ayn anda ve karlkl olarak yerine getirilecektir. Somut olayda: Davac tketicinin satn ald motordan sesler geldiini, vites deiikliinde sarsnt ve titremelerin olduunu aracn kendisine teslimi tarihinden itibaren 15 gn ierisinde rendii anlalmaktadr. Bu durumda davac, 15 gnlk sre iinde ayb tespit ile yetinip, ayb satc firmaya ihbar ederek aracn yenisi ile deitirilmesini isteyebilecekken aracn onarmna izin vermekle ve sresinde de ihbar yapmamakla garanti kapsamnda tercih hakkn onarm ynnde kullanm olduunu kabul gerekir. yle ise yasann amacna uygun olarak davacnn bu halde aracn yenisi ile deitirilmesini isteme hakknn doup domadn irdelemesi gerekir.

24

Davac arac sarsnda ve ses ikayeti ile ilk defa daval satc servisine 26.2.1996 tarihinde teslim etmi serviste bir ksm para deiiklii yaplm paralarla ilgili ayn tarihli bir fatura dzenlenmitir. Ancak buna ramen sarsnt ve titremeler devam ettii sonraki bir ksm fatura ierikleri ile Tketici Sorunlar Hakem Heyeti kararna mesnet bilirkii raporu ile anlalmaktadr. yle ki, ayn arzann mahkemece dncesine bavurulan bilirkii kurulunun 27.3.1997 tarihli n raporunda da devam etmekle olduu, ancak bu bilirkii kurulu tarafndan yaplan neri ve verilen talimat dorultusunda mevcut arzann davann almasndan dahi ok sonra 4.6.1997 tarihinde giderildii grlmektedir. Daval satc, onarm servis istasyonlar eliyle yapmaktadr. Davalnn onarm ykml, salt servis istasyonlar amakla ortadan kalkmaz. Maln arzalanmas durumunda sresi iinde maldaki arzay tamamen giderip bu sre iinde arzasz ve ayptan ari olarak mal tketiciye iade etmesi gerekmektedir. Dier taraftan daval ayn zamanda servis istasyonlarnda, satlan maln teknik zellikleri itibariyle arza ve ayb doru ve tam olarak tehis edebilecek, mmkn olan en ksa srede bu ayp ve arzay giderebilecek yeteneklere sahip eleman da bulundurmak zorundadr. 14.8.1997 tarihli ek bilirkii kurulu raporunun 4. maddesinde iaret edildii gibi deneme-yanlma yoluyla arza belirlemeye ve para deitirmeye kalkan ve bu ekliyle arzay gideremeyen elemanlarn serviste bulundurulmasnn sonular hibir zaman tketiciye mal edilemez. Davalnn titreim ve sarsntl arzasn dava tarihinde bile gideremedii sabittir. Aracn servise girip, arza giderilmeden karlmas onarmn sresinde yapldn gstermez. yle ise onarm iin gerekli srenin ald bu koulun davac tketici lehine gerekletii bylece davacnn dava tarihi ve Tketici Sorunlar Hakem Heyeti bavuru tarihinde aracn yenisi ile deitirilmesini isteme hakknn domu bulunduunun kabul gerekir. Onarmn davadan sonra mahkemece dncesine bavurulan bilirkii kurulunun verdii talimat dorultusunda daval servisince yaplm olmas davacnn yasal olarak doan hakkn ortadan kaldrmaz. te yandan arza titreim ve sarsnt gerei gibi giderilmedii iin ayn arzadan ikiden fazla veya farkl arzann 4 kereden fazla tekrarlanmas koulu bu dava aratrmasna da gerek bulunmamaktadr. yle ise mahkemece yaplacak i, davacnn aracnn yenisi ile deitirilmesini isteme hakknn domu bulunduunu kabul ile bu kabuln sonucuna uygun bir karar vermekten ibarettir.

25

Mahkemece, konuya ilikin yasal dzenlemeler ile mevcut delillerin deerlendirilmesinde yanlgya dlerek olaya uygun dmeyen gerekelerle yazl ekilde davann reddine karar verilmesi usul ve kanuna gre aykr olup bozma nedenidir. SONU: Aklanan nedenlerle temyiz olunan mahkeme kararnn temyiz eden davac yararna BOZULMASINA, pein harcn istek halinde iadesine, 6.000.000 lira duruma avukatlk parasnn davaldan alnarak davacya denmesine, 9.11.1998 gnnde oybirlii ile karar verildi.

T.C. YARGITAY 13. HUKUK DARES BAKANLII

ESAS

:1997/9164

KARAR :1997/10305 KONU :Aypl mal

Taraflar arasndaki alacak davasnn yaplan yarglamas sonucunda ilamda yazl edenlerden dolay davann kabulne ynelik olarak verilen hkmn sresi iinde daval irket ve Oteks Tekstil Sanayi avukatnca temyiz edilmesi zerine dosya incelendi ve gerei dnld: KARAR Davac, daval Mais Motorlu Aralar mal ve Sat A. Hakknda at davada; 5.2.1996 tarihli fatura ile Renault MAS A.nden arac firma Oteks A. Firmas marifeti ile Renault 19 1.8:RTI; HD/AC/AB (Airbag-hava yast) metalik kristal renkli otomobil satn aldn, tarafna teslim edilen otomobilin fatura belirtilen zellikleri tamas gerekirken daha dk vasfl hava yast (Airbag/AB) olmayan nitelikteki bir otomobil teslim edildiini,

26

aypl maln deitirilmesi hususunda davalya yapt mracaatlarn sonusuz kaldn, bunun zerine stanbul li Tketici Sorunlar Hakem Heyeti Bakanlna kendisine teslim edilen otomobilin, faturada belirtilen nitelikteki arala deitirilmesi talebi ile mracaat ettiini, Hakem Heyeti Bakanl ikayet ve yapm olduu talebi dorulusunda aypl maln deitirilmesi hususunda karar verdiini, ancak bu karara ramen daval tarafndan aracn deitirilmediini ne srerek kendisine teslim edilmi bulunan aypl otonun geri alnarak faturada zellikleri belirtilen Renault 19 1.8: RTI; HD/AC: AB (Airbag- hava yast) metalik kristal renkli yeni (0 kilometre) otomobil ile deitirilmesine karar verilmesini istemitir. Daval, olayda aypl maln satnn sz konusu olmadn, davacnn arac Orteks A.nden satn aldn, kendilerine husumet dmeyeceini, davacnn arac halen kullandn savunmu, davann reddini dilemitir. Daval MAS A. 24.12.1996 tarihli dilekesi ile satc irket olan Orteks Tekstil San. A. Ne davay ihbar etmitir. Mahkemece; davann aynen kabulne karar verilmi, hkm daval irket ve dava kendisine ihbar olunana Orteks Tekstil Sanayi A. Tarafndan temyiz edilmitir. 1Karar temyiz eden Orteks Tekstil Sanayi A. Davada taraf deildir. Harcn vererek davaya asli mdahil olarak da katlmamtr. Bu nedenle mahkemem karar temyiz etmeye hakk yoktur. Temyiz dilekesi istenmeksizin reddi gerekir. 2Uyumazlk satlan maln aypl olmasndan dolay 4077 Sayl Tketicin Korunmas Hakkndaki Kanuna gre alm bir davadr. Anlan Kanunun 4. maddesi 2. fkras gereince aypl maln satndan dolay tketiciye kar satc, bayii acente, imalat-retici ve ithalat mtereken sorumludurlar. Daval MAS A. malat retici ile ithalat mtereken ve mteselsilen sorumludurlar. Daval MAS A. malatretici firma olarak satc ile birlikte meteselsil sorumlu bulunduundan husumet itiraz yerinde deildir. 4077 sayl kanunun 4. maddesinin 1. fkras gereince satc tarafndan vaad edilen niteliine aykr ekilde mal satlm olmas Tketicinin Hakem Heyetinin ve Mahkemenin de kabul ettii gibi aypl mal olduu kukusuzdur. Tketici satlan 27

maln aypl olduunu anladna gre maln teslim ald tarihten itibaren 15 gn ierisinde bu mallar satc firmaya geri vererek deitirilmesini veya dedii bedelin iadesini veya aybn neden olduu deer kaybnn bedelden indirilmesini ya da cretsiz olarak tamirini talep edebilir. Alc bu seimlilik haklarndan aypsz eidiyle deitirilmesini istemitir. Daval davacnn tercihini yerine getirmekle ykmldr. (TKHK 4/II) Onu bir baka seenei tercih etmeye dorudan ya da dolayl olarak zorlayamaz. Ancak davacnn bu seimlilik hakkn bildirip aypl maln 15 gn iinde daval tarafa iade etmesi gerekirken iade etmemitir, veya daval tarafn arac geri almaktan imtina etmesi nedeni ileri srlerek davac mahkemeden tevdi mahalli tayini talep ederek 4077 sayl TKHK da kararlatrlan iade borcundan kurtulmamtr. Davac arac dava sresince kullanmaya devam etmitir. Davacnn seimlilik hak olarak talep ettii aracn deitirilmesini talep edebilmesi iin aypl maln iade edilmesi zorunludur. Bu art davac tarafndan yerine getirilmediine gre artk aracn aypsz ile deitirilmesi talebinde bulunamaz. Bu durumda davac artk yalnzca ayp orannda sat bedelinde indirim yaplmasn isteyebilir. Mahkemece bu yn gzetilmeden aypl maln kullanldktan sonra yenisi ile deitirilmesine karar verilmi olmas yasaya aykrdr. SONU: 1. Bent gereince dava kendisine ihbar edilen Oteks Tekstil Sanayi A. Nn temyiz dilekesinin reddine, temyiz olunan kararn 2. bentte aklanan nedenle daval MS A. Yararna BOZULMASINA, istek halinde pein harcn iadesine, 11.12.1997 gnnde oybirliiyle karar verildi.

28

Kaynaklar

ASLAN, . Ylmaz, Tketici Hukuku, 1. Bask, Ekin Kitapevi Yaynlar, BURSA, 1996 ATASOY, mer Adil, Tketiciyi Koruma Hukuku (ilgili mevzuat ve Yargtay kararlar), Yarg Yaynevi TANDOAN, Haluk, Borlar Hukuku zel bor ilikileri, Cilt I/1, Banka ve Ticaret Hukuku Aratrma Enstits, ANKARA ZEVKLLER, Aydn, Aklamal Tketicinin Korunmas Hakkndaki Kanun, 2. Bas, Sekin Yaynevi, ANKARA, 2001 http://www.adalet.org

29