4.

NTE YAAMIMIZDAK ELEKTRK

6.SINIF

KONULAR; 1-ELEKTRK ENERJS NASIL TAINIR? 2-LETKEN DETR,AMPULN PARLAKLII DESN 1-ELEKTRK ENERJS NASIL TAINIR? ELEKTRK ENERJS NASIL TAINIR? Evimizde,odamzda ,snfmzda elektrik dmesini kullanarak bulunduumuz ortamn aydnlanmasn salarz.ok kolay olan bu i sayesinde karanlk ortamda almaktan kurtuluruz.Peki gerekten elektriin bu dmeye kadar gelmesi bu kadar kolay m? Aslnda anlatmas kolay Cep telefonu,kk mzik alarlar,basit bir kumanda ,uzaktan kumandal oyuncaklar vb.az elektrik enerjisi ile altklar iin pil,ak,batarya kullanmak yeterli olacaktr ,ama daha fazla enerji isteyen cihazlar iin gnlk yaamamzda ehir cereyan kullanrz. Bulunduumuz ortamda kullandmz elektrik enerjisinin kayna elektrik santralleridir.Buralarda retilen elektrik

Okulumuza ulaan ana kablolar, her snfa daha ince kablolarla datlr. Her snfa ayrlan kablolar, duvarlarn iinden lambalara, prizlere ve anahtarlara balanr.

enerjisi ya direkler zerinde tellerle ya da yer altndan zel denerek tanrlar.

Duvardaki elektrik anahtarn ap kapatarak bu enerjiyi kontrol edebiliriz. Ik ak kapakl ifadesi ile anahtarn ak kapal olmas yani devrenin ak veya kapal olmas farkl ifadelerdir.Bunu 4.ve 5.snflarda renmitik. Devre kapal ,yani anahtar kapal iken lambalar yanar,anahtar ak yani devre akken lambalar yanmaz ,nk akm geecek yol bulamaz. Kullandmz elektrik enerjisi binalarda zel izilmi planlara uygun olarak duvar ilerinden geirilir. Bu akn salanabilmesi iin kullanlan malzemeler iletkenlerdir. Kullandmz kablolarn ilerindeki iletken teller genellikle bakr ya da alminyum metalleridir.Bunlar olduka iyi iletken olmalarnn yannda ilenmesi kolay yani ekil verilmesi kolay malzemelerdir.Kablo dnn kapland plastik malzemeler ise esnek olmalar nedeniyle kullanlrlar.Tabi nemli zellikleri yaltkan olmalardr.

V KONU: YAAMIMIZDAK ELEKTRK

6. SINI F

ELEKTRK DEVRES VE DEVRE ELEMANLARI Basit bir elektrik devresinde bir elektrik enerjisi kayna,iletken bir kablo ,bir ampul ve bir anahtar bulunur.

LETKEN Elektrii ileten maddelere iletken denir. - Btn metaller iyi iletkendir. - Bakr ve alminyum iletken olarak en ok kullanlan metallerdendir. - Altn, gm,bakr,inko,demir,

alminyum,nikel vb. -Metaller iinde en iyi iletken gm ve

Devre eleman Pil Anahtar Ampul letken tel

Devre elemann grevi Elektrik enerjisi kaynadr Devreyi ap kapamaya yarar Elektrik enerjisini k enerjisine dntrr Elektrik enerjisini ampule iletir

sonra altndr. - Tuzlu su, limonlu su, deniz suyu, asitli su, maden suyu, sirke gibi zelti ad verilen karmlarda iletken zellik gsterirler. - Toprak, insan vcudu, kurun kalem ii de yine iletkendir. letkenlik maddenin yapsal bir zelliidir.Bu zellik sayesinde hayatmzn pek ok alannda iletkenleri kullanyoruz. Gelimi teknoloji rnlerinin gnlk yaantmzdaki nemini biliyoruz.Bu rnler evlerimizde ,okullarda ,hastanelerde,i yerlerinde,fabrikalarda ,arabalarda ,oyuncaklarda vb. her yerde kullanlyor. Kiminin kullanlmas iin kk

enerji kaynaklar, gerekirken kimi iin olduka byk enerji kaynaklar gerekiyor.

4.NTE YAAMIMIZDAK ELEKTRK

6.SINIF

Elektrik enerjisini iletkenlerden az, yaltkanlardan daha fazla iletebilen maddelere yar iletken maddeler denir. Silisyum, germanyum, karbon (kmr), bakr oksit yar iletken maddelerdir. Elektrik enerjisini iletkenlerden daha iyi iletebilen maddelere sper iletken maddeler denir. Altn, gm, platin sper iletken maddelerdir. (Sper iletkenler scaklk azaldnda diren kld iin elektrik akmn daha iyi iletirler). YALITKAN Elektrii geirmeyen maddelere yaltkan denir.

ubuk,alkol, kauuk,

cam,

plstik,

hava, kat, karton, yaltkan maddedir. Tahta, porselen, Yaltkan olan svlar, yksek elektrik enerjisi altnda iletken hale geebilirler. Aslnda biliyor musunuz ki yaltkanlara uygun koullar salandnda az da olsa iletken olabiliyorlar! rnein yaltkan olarak bildiimiz hava nedense yldrm ve imek gibi doa olaylarnda iletken olabiliyor deil mi? Hatta oluan elektrik enerjisi miktar olduka fazla olduu iin yldrm dt yere ok zarar veriyor.Yeil bir alanda grdnz bir ksm yanm grnen aaca yldrm dm olabilir.

seramik, yamur suyu, saf su, ekerli su, ebonit

V KONU: YAAMIMIZDAK ELEKTRK

6. SINI F

Getiimiz yllarda yamur altnda oynanan futbol malarnda ne yazk ki yldrm isabet etmesinden dolay len sporcular olmutur.Bu rnekler yaltkan olarak tanmladmz hava ve yamur suyunun baz koullarda iletken hale geldiini gsterir.

Madde

Elektrii iletir iletken

Bir elektrik boalmas olan imek ve yldrm yaltkan havann iletken olmasna neden olur.Bu olay bize gazlarnda iletken olabildiini gsterir. Aydnlatmada kullanlan floresan

Cam Plastik Demir + elik + ekerli su + Asetonlu su + Islaktahta + inko + karbon Karbon yar iletken olarak bilinir.Kullandmz pillerin iini ap baktmzda asit zeltisi ile iletkenlii artrlm siyah karbonu grebiliriz.

Elektrii iletmez yaltkan + +

lambalar ve reklam tabelalarnda kullanlan

Yaltkanlar olmasayd: Elektrik ile direk olarak temas etmek bize zarar verir ,yaltkanlar bunu nlerler. Kullandmz kablolarn d ksm yaltkan olan plastikle kapldr.Evimizde elektrik ile ilgili yapacamz tamirat ilerinde kullandmz kontrol kaleminin

neon lambalar, gazlarn zel koullarda

iletkenlik kazanmasndan yararlanlarak yaplmtr.

sap sizce neden plastiktir? Yaltkanlar sayesinde bizi elektrik arpmaz. Elektrik arpmas, zerinden elektrik enerjisi geen bir iletkenle arada bir yaltkan olmadan dorudan temas edilmesi durumda meydana gelir. Bu yzden elektrikli aralarda kullanlan yaltkan ile elektrik enerjisinin vcudumuz zerinden

4.NTE YAAMIMIZDAK ELEKTRK

6.SINIF

topraa gemesi ve bunun sonucunda doabilecek lmcl kazalar da nlenmi olur. Elektrikli aletlerde ve elektrik kablolarnda bavurduumuz bunca yaltm nlemlerine ramen enerjinin yanl

Aadaki kurallara uymay alkanlk haline getirmeliyiz.

kullanmndan dolay baz elektrik kazalarnn yaandn zaman zaman duyarz. Yararl olan elektrik enerjisinin bizim ve evremizdekilerin gvenliini tehdit etmemesi iin tedbir almal dikkatli davranmalyz.

Ellerimiz slak iken elektrikli aletlerden uzak duralm. Banyo ve buna benzer slak ortamlarda elektrikli aletleri

kullanmaktan kanalm. Ypranm kablolar, krk fi ve prizleri kullanmayalm. Bir elektrik prizine ayn anda birden fazla fi takmayalm. Taklmas hlinde kablolar ar derecede snp

yangna neden olabilir. Elektrik enerjisi prizlerine, elektrik filerinden baka hibir ey

sokmayalm.

V KONU: YAAMIMIZDAK ELEKTRK

6. SINI F

Elektrik iletim hatlarndan uzak duralm. Yaknlarnda uurtma uurmayalm ve eitli nedenlerle koparak sarkan tellere yaklamayalm.

Frtnal ve yamurlu havalarda aa altnda durmayalm, ak alanda

oynamayalm ve suda yzmeyelim, nk yldrm arpabilir. f DENEY YAPMAYALIM! Elektrikle urarken kaln lastik tabanl ayakkablar giymeliyiz.