‫ﺑﻨﺎم ﺧﺪا‬

‫‪May.19.2007‬‬
‫ﻣﻘﺪﻣﻪ اﯼ ﺑﺮ ﻓﻬﻢ ﻣﺜﻨﻮﯼ‬
‫ﺧﻼﺻﻪ اﯼ از ﺑﻴﺎﻧﺎت ﺟﻨﺎب دﮐﺘﺮﻋﺒﺪاﻟﮑﺮﻳﻢ ﺳﺮوش‬

‫ﻋﺮﻓﺎﻧﻬﺎﯼ ﻣﻮﺟﻮد درﺟﻬﺎن را ﺑﻪ دو دﺳﺘﻪ ﻋﻤﺪﻩ ﻣﻴﺘﻮان ﺗﻘﺴﻴﻢ ﮐﺮد‪ ،‬ﻋﺮﻓﺎﻧﻬﺎﯼ ﺑﺎ ﺧﺪا ‪ ،‬و ﻋﺮﻓﺎﻧﻬﺎﯼ ﺑﯽ ﺧﺪا‪ .‬ﻣﺴﻠﻤًﺎ‬
‫ﻋﺮﻓﺎن اﺳﻼﻣﯽ‪ ،‬ﻋﺮﻓﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﭘﺮوردﻩ دﺳﺖ ﻋﺎرﻓﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ ﻋﺮﻓﺎن ﺑﺎﺧﺪاﺳﺖ‪ .‬هﻤﺎن ﻣﺤﻮرﻳﺘﯽ ﮐﻪ اﻧﺪﻳﺸﻪ‬
‫ﺑﺎﺧﺪا و ﻋﺸﻖ ﺑﻪ ﺧﺪا‪ ،‬ﺧﻮف ﺑﻪ ﺧﺪا در دﻳﻦ دارد‪ ،‬در ﻋﺮﻓﺎن دﻳﻨﯽ هﻢ دارد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﻣﺎ ﻋﺮﻓﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﯽ ﺧﺪا ﺑﺎﺷﺪ ﻧﺪارﻳﻢ‬
‫اﻻ ﺗﻔﺎوت دراﻳﻨﺠﺎﺳﺖ ﮐﻪ در ﭘﺎرﻩ اﯼ از اﻳﻦ ﻣﮑﺎﺗﺐ ﻋﺮﻓﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺗﺠﺮﺑﻪ ﺧﺪا ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻧﻤﻴﺸﻮد‪ ،‬و در ﭘﺎرﻩ اﯼ دﻳﮕﺮ از‬
‫ﻣﮑﺎﺗﺐ ﻋﺮﻓﺎﻧﯽ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﺧﺪا ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻣﻴﺸﻮد‪ .‬ﻳﻌﻨﯽ ﺷﺨﺺ ﻋﺎرف ﺑﺪرﺳﺘﯽ ﻣﻴﺪاﻧﺪ ﮐﻪ ﭼﻪ ﭼﻴﺰ را ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬وﻧﺎم ﺁﻧﭽﻪ‬
‫را ﮐﻪ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﺪرﺳﺘﯽ ﭼﻴﺴﺖ‪ .‬درﺣﺎﻟﻴﮑﻪ درﺑﻌﻀﯽ دﻳﮕﺮ از ﻣﮑﺎﺗﺐ ﻋﺮﻓﺎﻧﯽ‪،‬اﻧﺪﻳﺸﻪ ﻓﻨﺎ و اﻧﺤﻼل درﻳﮏ ﻣﻘﺎم ﺑﺎﻻﺗﺮﯼ‬
‫ﻣﻄﺮح ﻣﻴﺸﻮد‪ ،‬اﻣﺎ از ﺁن ﺣﻴﺺ ﮐﻪ ﻓﻨﺎ و اﻧﺤﻼل اﺳﺖ‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ ﺳﻠﺒﻴﺴﺖ‪ ،‬ﻣﺤﻞ ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار ﻣﻴﮕﻴﺮد‪ ،‬و ﺟﻨﺒﻪ اﺛﺒﺎﺗﯽ او‬
‫ﭼﻨﺪان ﮐﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﻋﻠﯽ اﯼ اﻟﺤﺎل ﻣﻔﻬﻮم ﺧﺪا‪ ،‬ﻣﺤﻮر ﻓﮑﺮ ﻓﻠﺴﻔﯽ و ﻓﮑﺮ ﻋﺮﻓﺎﻧﯽ در ﺣﻮزﻩ اﻧﺪﻳﺸﻪ‬
‫اﺳﻼﻣﯽ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻋﺎرﻓﺎن ﻣﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ را ﺑﻤﻨﺰﻟﻪ ﯼ ﻣﻮﺟﻮدﯼ ﮐﻪ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﺧﻮف وﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﻋﺸﻖ ﺁدﻣﻴﺎن ﻗﺮارﻣﻴﮕﻴﺮد ﻣﻄﺮح ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ‬
‫وﻟﯽ ﺑﺎﻻﺗﺮ و ﻣﻬﻤﺘﺮ از اﻳﻦ‪ ،‬ﻧﻪ ﻓﻘﻂ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﺧﻮف ﻳﺎ ﻣﺤﺒﺖ ﻗﺮار ﻣﻴﮕﻴﺮد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ از ﻧﻈﺮ ﻳﮏ ﻋﺎرف‪ ،‬ﺧﺪا‬
‫رﻳﺰش ﻣﺴﺘﻤﺮ در زﻧﺪﮔﯽ ﺁدﻣﯽ دارد‪ .‬ﺑﺮاﯼ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺁﺷﻨﺎﻳﯽ از ﻃﺮﻳﻖ ﻃﺎﻋﺖ و ﻣﻌﺼﻴﺖ ﺧﺸﮏ دارد‪،‬‬
‫ﺣﺴﺎب ﻣﺴﺠﺪ و ﺑﺎزارش ﺟﺪاﺳﺖ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ اﺻﻞ اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬اﻣﺎ درﻣﻘﺎم ﻋﻤﻞ ﻧﺰد ﮐﺜﻴﺮﯼ از ﻣﺘﺪﻳﻨﺎن ﭼﻨﻴﻦ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﺎ در ﺑﺎزار اﺳﺖ ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﮐﺎر ﺑﺎزار‪ ،‬داد و ﺳﺘﺪ‪ ،‬ﺳﻮد وزﻳﺎن ﻣﯽ ﭘﺮدازد‪ ،‬اﻣﺎ وﻗﺘﻴﮑﻪ ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ ﻣﻴﺮود ﺗﺴﺒﻴﺢ‬
‫ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ و ﺳﺠﺪﻩ ﺑﺪرﮔﺎﻩ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﻴﺒﺮد و ﺗﻮﺟﻪ و ﺗﻤﺮﮐﺰ ﻗﻠﺒﯽ ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻴﮑﻨﺪ‪ .‬ﺷﺎﻳﺪ در دﻳﺎﻧﺖ ﻣﺴﻴﺤﻴﺖ اﻳﻦ ﻣﻌﻨﺎ ﺣﺘﯽ‬
‫واﺿﺢ ﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ ﻋﺒﺎدت ﺗﻘﺮﻳﺒًﺎ ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﻪ ﻣﻌﺎﺑﺪ و ﮐﻠﻴﺴﺎهﺎ ﻣﻴﺸﻮد‪ ،‬ودر ﺑﻴﺮون ازﮐﻠﻴﺴﺎ هﻤﺎن ﺗﻘﺴﻴﻤﯽ ﮐﻪ ﺑﻴﻦ‬
‫ﻣﻘﺪس و ﻧﺎﻣﻘﺪس ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ ﺣﺎﮐﻢ ﻣﻴﺸﻮد و در ﺑﻴﺮون ﺷﺨﺺ ﻧﻪ اﻧﺪﻳﺸﻪ ﯼ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ و ﺟﺪﯼ ﻣﯽ ورزد و ﻧﻪ‬
‫ﻋﻤﻞ ﺟﺪﯼ دﻳﻨﯽ اﻧﺠﺎم ﻣﻴﺪهﺪ‪.‬‬
‫ﻻ درﻣﻘﺎﺑﻞ اﻳﻦ اﻧﺪﻳﺸﻪ‬‫ﺁن رواﻳﺘﯽ ﮐﻪ از ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ اﮐﺮم )ص( ﻧﻘﻞ ﺷﺪﻩ ﮐﻪ " ﺗﻤﺎم زﻣﻴﻦ ﺑﺮاﯼ ﻣﻦ ﻣﺴﺠﺪ اﺳﺖ " اﺣﺘﻤﺎ ً‬
‫ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻳﻌﻨﯽ ﺧﺪاوﻧﺪ هﻤﻪ زﻣﻴﻦ را ﺑﺮاﯼ ﻣﻦ ﻣﺴﺠﺪ ﮐﺮدﻩ‪ ،‬هﻤﻪ زﻣﻴﻦ ﺑﺮاﯼ ﻣﻦ ﻃﻬﻮر اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺎﮎ ﮐﻨﻨﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺗﻔﺎوت ﺟﺪﯼ و ﺟﻮهﺮﯼ ﺑﻴﻦ ﭘﺎرﻩ هﺎﯼ ﻣﺨﺘﻠﻒ زﻣﻴﻦ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬هﻤﻪ ﺟﺎ ﻣﻴﺘﻮان ﻋﺒﺎدت ﮐﺮد و هﻤﻪ ﺟﺎ ﻣﻴﺘﻮان‬
‫ﺑﺴﻮﯼ او ﺳﺠﺪﻩ ﺑﺮد‪ .‬در ﻗﺮﺁن هﻢ اﻳﻦ ﻣﻌﻨﺎ ﻣﻮرد ﺗﺄﮐﻴﺪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ " ﻣﺮدان ﺧﺪا ﮐﺴﺎﻧﯽ هﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺗﺠﺎرت‬
‫و ﺑﺎزرﮔﺎﻧﯽ ﺁﻧﺎن را از ﻳﺎد ﺧﺪاوﻧﺪ ﻏﺎﻓﻞ ﻧﻤﻴﮑﻨﺪ " ﻳﻌﻨﯽ در ﻋﻤﻖ و ﻣﺘﻦ زﻧﺪﮔﯽ ﻳﺎد ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺎﻳﺪ رﻳﺰش داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬
‫اﻳﻨﻬﺎ در ﻣﻘﺎم ﺗﻮﺻﻴﻪ ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ درﻣﻘﺎم ﺗﺤﻘﻖ ﮐﻤﺘﺮ ﮐﺴﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﺑﺎﺷﺪ و ﭼﻨﻴﻦ زﻧﺪﮔﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻳﻌﻨﯽ ﺧﺪا‬
‫هﻤﻴﺸﻪ ﺑﺮاﯼ او ﺣﺎﺿﺮ ﺑﺎﺷﺪ و ﻟﺤﻈﻪ اﯼ از او ﻏﻔﻠﺖ ﻧﻮرزد‪ .‬ﻋﺎرﻓﺎن ﻣﺎ از ﮐﺴﺎﻧﯽ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ اﻳﻦ ﻣﻌﻨﺎﯼ ﻣﻬﻢ را در‬
‫زﻧﺪﮔﯽ ﻣﺤﻘﻖ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ ﻧﻪ اﻳﻨﮑﻪ ﻓﻘﻂ اﺳﻤﯽ از ﺧﺪا درﻣﻴﺎن ﺑﺎﺷﺪ و ﻳﺎ ﺗﺮس ﻣﺠﻌﻮﻟﯽ از ﺧﺪا دل ﺁدﻣﯽ را ﭘﺮ ﮐﺮدﻩ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻳﺎ ﻳﮏ ﻧﻮع ﻣﺤﺒﺖ اﺣﺴﺎﺳﺎﺗﯽ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ در دل ﺁدﻣﯽ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻠﮑﻪ ﺣﻘﻴﻘﺘًﺎ اﻧﺴﺎن ﺧﺪا ﺑﺨﻮرد‪ ،‬ﺧﺪا‬
‫ﺑﭙﻮﺷﺪ‪ ،‬ﺧﺪا ﺑﻨﻮﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎ او ﺑﻨﺸﻴﻨﺪ و ﺑﺎ او ﺑﺮﺧﻴﺰد و ﺑﺎ او زﻧﺪﮔﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ اﻧﺪﻳﺸﻪ اﯼ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻧﺰد اﻳﻦ ﺑﺰرﮔﺎن ﺑﻮدﻩ و‬
‫از ﻃﺮﻳﻖ ﺗﻌﻠﻴﻤﺎﺗﺸﺎن ﺁﻧﺮا ﺑﻪ ﻣﺸﺘﺮﻳﺎن‪ ،‬ﻣﺮﻳﺪان و ﭘﻴﺮوان ﺧﻮد ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﻴﮑﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻟﺬا وﻗﺘﻴﮑﻪ از ﺧﺪا در ﻋﺮﻓﺎن ﺳﺨﻦ‬
‫ﻣﻴﮕﻮﻳﻴﻢ هﻤﺎن ﺧﺪاﯼ ﺁﺷﻨﺎﺳﺖ ﮐﻪ در ادﻳﺎن هﻢ او را دﻳﺪﻩ اﻳﻢ و ﻣﯽ ﺷﻨﺎﺳﻴﻢ‪ ،‬اﻣﺎ در اﻳﻨﺠﺎ ﺑﻨﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ او هﻤﻨﺸﻴﻨﯽ و‬
‫هﻤﺰﻳﺴﺘﯽ ﺑﮑﻨﻴﻢ‪ ،‬و ﺑﻤﻨﺰﻟﻪ ﯼ ﻳﮏ اﻧﺪﻳﺸﻪ ﻣﺠﺮد ﻓﻠﺴﻔﯽ ﮐﻪ ﺑﮕﻮش ﻣﺎ ﺧﻮردﻩ اﺳﺖ و ﺑﻪ ﺣﻘﻴﻘﺘﺶ اﻧﺘﻘﺎد دارﻳﻢ ﻧﻤﺎﻧﺪ‪،‬‬
 ‫ﺑﻠﮑﻪ ﻓﺮاﺗﺮ و ﻓﺮاﺧﺘﺮ از او ﺑﺸﻮد و هﻤﻪ ﯼ زواﻳﺎﯼ زﻧﺪﮔﯽ و ﺿﻤﻴﺮ ﻣﺎ را ﻓﺮا ﺑﮕﻴﺮد‪.‬‬
‫ﻳﮑﯽ از ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﻧﺸﺎﻧﻪ هﺎﯼ اﻳﻦ اﻣﺮ ﮐﻪ هﻢ در ﮐﺎر ﻣﻮﻟﻮﯼ ﺗﺠﻠﯽ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ و هﻢ در ﮐﺎر ﺷﺎﻋﺮان و ادﻳﺒﺎن دﻳﮕﺮ ﻣﺎ‬
‫و ﺗﻘﺎﺑﻞ ﻣﻌﻨﯽ دارﯼ را ﺑﺮاﯼ ﻣﺎ ﻣﺠﺴﻢ ﻣﻴﮑﻨﺪ هﻤﻴﻦ اﺳﺖ‪ ،‬در ﻣﺜﻨﻮﯼ ﻣﻮﻻﻧﺎ هﻴﭽﮕﺎﻩ ﺑﻄﻮررﺳﻤﯽ ﺁﻧﭽﻨﺎن ﮐﻪ ﺷﺎﻋﺮان‬
‫دﻳﮕﺮ ﻣﻴﺂورﻧﺪ‪ ،‬ﻧﺎم ﺧﺪا دراﺑﺘﺪاﯼ دﻓﺘﺮهﺎﯼ ﺷﺸﮕﺎﻧﻪ اش ﻧﻴﺎﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﮐﻨﻴﺪ اﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐ را ﺑﺎ ﺁﺛﺎرﺷﺎﻋﺮان دﻳﮕﺮ‬
‫ﻣﺜﻞ ﮔﻠﺴﺘﺎن وﻳﺎ ﺑﻮﺳﺘﺎن ﺳﻌﺪﯼ‪ ،‬ﺑﺎ دﻓﺘﺮهﺎﯼ دﻳﮕﺮ ﺳﺮودﻩ ﻧﻈﺎﻣﯽ و ﻳﺎ هﺮﮐﺪام از ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎن و ﺷﺎﻋﺮان ﻣﺎ‪ .‬اﻳﻨﻬﺎ ﺑﻪ‬
‫ﻧﺴﺒﺖ اﺣﺘﺮاﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﻨﺎم ﺧﺪا و ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﻣﯽ ﻧﻬﺎدﻧﺪ در ﻣﻘﺎم ﺑﻨﺪﮔﯽ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺁﻏﺎز ﮐﺘﺎﺑﺸﺎن را ﻣﺰﻳﻦ ﺑﻨﺎم ﺧﺪاوﻧﺪ‬
‫و ذﮐﺮ و ﻧﻌﺖ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﻣﻴﮑﺮدﻧﺪ و ﭘﺲ از ﺁن وارد ﻣﻮﺿﻮع اﺻﻠﯽ ﮐﺘﺎب ﻣﻴﺸﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺷﻴﺦ ﺳﻌﺪﯼ در اﺑﺘﺪاﯼ ﮔﻠﺴﺘﺎن ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ " ﻣﻨﺖ ﺧﺪاﯼ را اﻋﺰوﺟﻞ ﮐﻪ ﻃﺎﻋﺘﺶ ﻣﻮﺟﺐ ﻗﺮﺑﺖ اﺳﺖ و ﺑﻪ ﺷﮑﺮ اﻧﺪرش‬
‫ﻣﺰﻳﺪ ﻧﻌﻤﺖ " اﻟﯽ ﺁﺧﺮ‪ ،‬و ﻳﺎ در اﺑﺘﺪاﯼ ﺑﻮﺳﺘﺎن ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫ﺣﮑﻴﻢ ﺳﺨﻦ در زﺑﺎن ﺁﻓﺮﻳﻦ‬ ‫ﺁﻓﺮﻳﻦ‬ ‫ﺟﺎن‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ‬ ‫ﺑﻨﺎم‬
‫ﺑﺮاﻳﻦ ﺧﺎن ﻳﻐﻤﺎ ﭼﻪ دﺷﻤﻦ ﭼﻪ دوﺳﺖ‬ ‫ﻗﺪﻳﻢ زﻣﻴﻦ ﺳﻔﺮﻩ ﻋﺎم اوﺳﺖ‬
‫ﻳﺎ وﻗﺘﯽ ﺷﻤﺎ وارد ﺁﺛﺎر ﻧﻈﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻣﻴﺸﻮﻳﺪ‪ ،‬ﺁﻏﺎزهﺎﻳﯽ ﺑﺴﻴﺎر ﺑﻠﻨﺪ و ﻣﺘﻮاﻟﯽ ﮐﻪ دﻓﺘﺮهﺎﯼ ﺧﻤﺴﻪ ﻧﻈﺎﻣﯽ دارد‪ ،‬هﻤﻪ‬
‫ﻼ اﺑﺘﺪاﯼ ﻟﻴﻠﯽ و ﻣﺠﻨﻮن ‪:‬‬‫ﺣﮑﺎﻳﺖ از ﺣﮑﻴﻢ و ﻓﻴﻠﺴﻮف ﺑﻮدن او ﻣﻴﮑﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺜ ً‬
‫ﺑﯽ ﻧﺎم ﺗﻮ ﻧﺎﻣﻪ ﮐﯽ ﮐﻨﻢ ﺑﺎز‬ ‫اﯼ ﻧﺎم ﺗﻮ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﺳﺮ ﺁﻏﺎز‬
‫ﻧﺎم ﺗﻮ ﮐﻠﻴﺪ هﺮ ﭼﻪ ﺑﺴﺘﻨﺪ‬ ‫اﯼ ﮐﺎر ﮔﺸﺎﯼ هﺮﭼﻪ هﺴﺘﻨﺪ‬
‫ﻋﺎﻟﻢ ز ﺗﻮ هﻢ ﺗﻬﯽ و هﻢ ﭘﺮ‬ ‫ﺗﺤﻴﺮ‬ ‫ﻣﺤﺮم ﻋﺎﻟﻢ‬ ‫اﯼ‬
‫از ﺷﺮﮎ و ﺷﺮﻳﮏ هﺮ دو ﺧﺎﻟﯽ‬ ‫راﻩ ﺗﻮ ﺑﻪ ﻧﻮر ﻻﻳﺰاﻟﯽ‬
‫ﺑﺎز دراﺑﺘﺪاﯼ ﺧﺴﺮو و ﺷﻴﺮﻳﻦ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ ‪:‬‬
‫ﻓﻠﮏ ﺟﻨﺒﺶ زﻣﻴﻦ ﺁرام ازو ﻳﺎﻓﺖ‬ ‫ﺑﻪ ﻧﺎم ﺁﻧﮑﻪ هﺴﺘﯽ ﻧﺎم ازو ﻳﺎﻓﺖ‬
‫ﮔﻮاهﯽ ﻣﻄﻠﻖ ﺁﻣﺪ ﺑﺮ وﺟﻮدش‬ ‫ﺧﺪاﻳﯽ ﮐﺂﻓﺮﻳﻨﺶ در ﺳﺠﻮدش‬
‫ﮐﻪ ﺧﻮاﻧﻨﺪش ﺧﺪاوﻧﺪان ﺧﺪاوﻧﺪ‬ ‫ﺗﻌﺎﻟﯽ اﷲ ﻳﮑﯽ ﺑﯽ ﻣﺜﻞ و ﻣﺎﻧﻨﺪ‬
‫ﺧﺮد را ﺑﯽ ﻣﻴﺎﻧﺠﯽ ﺣﮑﻤﺖ ﺁﻣﻮز‬ ‫ﻓﻠﮏ ﺑﺮﭘﺎﯼ دار و اﻧﺠﻢ اﻓﺮوز‬
‫ﺑﻪ روز ﺁرﻧﺪﻩ ﺷﺐ هﺎﯼ ﺗﺎرﻳﮏ‬ ‫ﺟﻮاهﺮﺑﺨﺶ ﻓﻄﺮﺗﻬﺎﯼ ﺑﺎرﻳﮏ‬
‫ﮔﻮا ﺑﺮ هﺴﺘﯽ او ﺟﻤﻠﻪ هﺴﺘﯽ‬ ‫ﻧﮕﻪ دارﻧﺪﻩ ﺑﺎﻻ و ﭘﺴﺘﯽ‬
‫وﻳﺎ در ﺷﺮﻓﻨﺎﻣﻪ اﻳﻨﭽﻨﻴﻦ ﺁﻏﺎز ﻣﻴﮑﻨﺪ ‪:‬‬
‫ز ﻣﺎ ﺧﺪﻣﺖ ﺁﻳﺪ ﺧﺪاﻳﯽ ﺗﺮاﺳﺖ‬ ‫ﺧﺪاﻳﺎ ﺟﻬﺎن ﭘﺎدﺷﺎﻳﯽ ﺗﺮاﺳﺖ‬
‫هﻤﻪ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ ﺁﻧﭽﻪ هﺴﺘﯽ ﺗﻮﻳﯽ‬ ‫ﭘﻨﺎﻩ ﺑﻠﻨﺪﯼ و ﭘﺴﺘﯽ ﺗﻮﻳﯽ‬
‫و ﻳﺎ ﻣﺨﺰن اﻻﺳﺮار و ﻳﺎ ﮐﺘﺎب هﺎﯼ دﻳﮕﺮ او از اﻳﻦ دﺳﺖ ﻓﺮاوان ﻣﻴﺘﻮان ذﮐﺮ ﮐﺮد‪ .‬وهﻤﻪ ﻧﺸﺎن دهﻨﺪﻩ ﻳﮏ ادﺑﻴﺴﺖ‬
‫ﮐﻪ ادﻳﺒﺎن و ﺷﺎﻋﺮان ﻣﺎ ﮐﺘﺎب ﺧﻮد را ﺑﺎ ﻧﺎم ﺧﺪاوﻧﺪ ﺁﻏﺎز ﮐﻨﻨﺪ و ﺑﻨﺪﮔﯽ و ﻋﺒﻮدﻳﺖ ﺧﻮد را ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ او اﺑﺮاز ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ هﻤﺎن ﺷﮑﻞ ﺗﻔﮑﻴﮏ ﻣﺴﺠﺪ از ﺑﺎزار اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺴﺠﺪ از زﻧﺪﮔﻴﺴﺖ‪ .‬ﻧﻤﻴﺨﻮاهﻴﻢ ﺑﮕﻮﻳﻴﻢ ﮐﻪ اﻳﻦ ﺑﺰرﮔﺎن ﻟﺰوﻣًﺎ ﭼﻨﻴﻦ‬
‫ﻣﯽ اﻧﺪﻳﺸﻴﺪﻧﺪ‪ ،‬و ﭼﻨﻴﻦ ﻋﻤﻞ ﻣﻴﮑﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻴﮕﻮﻳﻴﻢ ﮐﻪ اﮔﺮ ﺑﺨﻮاهﻴﻢ ﺳﻤﺒﻠﻴﺰﻣﯽ ﻣﻌﺮﻓﯽ ﮐﻨﻴﻢ و ﻧﺸﺎن ﺑﺪهﻴﻢ ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ‬
‫ﺁدﻣﯽ ﺑﺨﺸﯽ از ﺟﺎ و ﺣﻴﺎط و ﮐﻼم ﺧﻮد را ﺑﺮاﯼ ﺧﺪا ﻣﻴﮕﺬارد و ﺑﺨﺸﯽ دﻳﮕﺮ را ﺑﺮاﯼ ﭼﻴﺰهﺎﯼ دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﻧﻤﻮﻧﻪ و‬
‫ﻣﻌﺮﻓﯽ ﺑﻬﺘﺮ ازاﻳﻦ ﻧﺤﻮﻩ ﯼ ﻋﻤﻠﮑﺮد ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﻴﻢ ﺑﺪﺳﺖ ﺑﺪهﻴﻢ‪ .‬اﻣﺎ وﻗﺘﻴﮑﻪ ﺷﻤﺎ وارد ﻣﺜﻨﻮﯼ ﻣﻴﺸﻮﻳﺪ ﭼﻨﻴﻦ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺑﻨﺪﯼ‬
‫ﻣﺼﻨﻮﻋﯽ و ﻳﺎ ﺷﺒﻪ ﻣﺼﻨﻮﻋﯽ را در ﺁﻧﺠﺎ ﻧﻤﯽ ﺑﻴﻨﻴﺪ‪.‬‬
‫اﺑﺘﺪاﯼ ﺑﯽ ﻧﻈﻴﺮ دﻓﺘﺮهﺎﯼ ﺷﺸﮕﺎﻧﻪ ﻣﺜﻨﻮﯼ هﻴﭽﮑﺪام در ﻣﻘﺎم ﻣﺨﺎﻃﺒﻪ ﯼ ﺑﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﺁن ﺷﮑﻞ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺗﻘﺮﻳﺒًﺎ ﺗﻤﺎم ﺁﻧﻬﺎ‬
‫ﻣﻨﻬﺎﯼ اوﻟﻴﻦ دﻓﺘﺮ‪ ،‬هﻤﻪ ﯼ روﯼ ﺳﺨﻦ ﺑﺎ ﺣﺴﺎم اﻟﺪﻳﻦ اﺳﺖ و ﻧﺸﺎن ﻣﻴﺪهﺪ ﮐﻪ ﻣﻮﻟﻮﯼ در ﻣﻘﺎم ﻣﻮاﺟﻬﻪ ﺑﺎ او ﻧﻬﺎﻳﺖ‬
‫ﻼ ﺑﻈﺎهﺮ ذﮐﺮﯼ از ﺧﺪاوﻧﺪ و ﻳﺎدﯼ از او‬ ‫ﻏﺮﻗﮕﯽ و اﻧﺠﺬاب در او‪ ،‬و از ﻃﺮﻳﻖ او در ﺷﻤﺲ را داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬و اﺻ ً‬
‫درﻣﻴﺎن ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬اوﻟﻴﻦ دﻓﺘﺮ ﻣﺜﻨﻮﯼ ﮐﻪ درواﻗﻊ ﺑﻴﺎن اﺻﻠﯽ ﺗﺮﻳﻦ اﻧﮕﻴﺰﻩ ﯼ ﻋﺮﻓﺎﻧﯽ ﻣﻮﻻﻧﺎ و هﻤﻪ ﻋﺎرﻓﺎن دﻳﮕﺮ اﺳﺖ‪،‬‬
‫ﺑﺤﺚ از ﺟﺪاﻳﯽ ﺳﺖ ‪:‬‬
‫از ﺟﺪاﻳﯽ هﺎ ﺣﮑﺎﻳﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‬ ‫ﺑﺸﻨﻮ اﻳﻦ ﻧﯽ ﭼﻮن ﺷﮑﺎﻳﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‬
‫در ﻧﻔﻴﺮم ﻣﺮد و زن ﻧﺎﻟﻴﺪﻩ اﻧﺪ‬ ‫ﮐﺰ ﻧﻴﺴﺘﺎن ﺗﺎ ﻣﺮا ﺑﺒﺮﻳﺪﻩ اﻧﺪ‬
‫ﺗﺎ ﺑﮕﻮﻳﻢ ﺷﺮح درد اﺷﺘﻴﺎق‬ ‫ﺳﻴﻨﻪ ﺧﻮاهﻢ ﺷﺮﺣﻪ ﺷﺮﺣﻪ از ﻓﺮاق‬
‫ﻳﻌﻨﯽ ﻧﻪ ﻣﻦ از اﻳﻦ ﺟﺪاﻳﯽ ﻧﻔﻴﺮ ﺑﺮﻣﻴﺪارم و ﺑﺎﻧﮓ ﻣﻴﺰﻧﻢ و اﻇﻬﺎر ﮔﻠﻪ و ﻧﺎﻟﻪ ﻣﻴﮑﻨﻢ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ هﻤﻪ ﯼ ﮐﺴﺎن دﻳﮕﺮﯼ ﮐﻪ‬
‫از ﺁن ﻧﻴﺴﺘﺎن ﺑﺮﻳﺪﻩ ﺷﺪﻩ اﻧﺪ و ﺑﺎﻧﮕﯽ ﻣﻴﺰﻧﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻧﮕﺸﺎن در ﺻﺪاﯼ ﻣﻦ ﻣﻀﻤﺮ اﺳﺖ‪ ،‬و ﺻﺪاﯼ ﻣﻦ هﻢ در ﺑﺎﻧﮓ ﺁﻧﻬﺎ‬
‫ﻣﻀﻤﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺲ از اﺗﻤﺎم دﻓﺘﺮاول‪ ،‬ﻣﻮﻟﻮﯼ اﺣﺴﺎس ﻣﻴﮑﻨﺪ ﮐﻪ ﺁب ﺷﻌﺮ ازﭼﺎﻩ ﻃﺒﻊ او ﺑﻪ زﻻﻟﯽ و ﺻﺎﻓﯽ ﭘﻴﺸﻴﻦ ﺑﻴﺮون ﻧﻤﯽ ﺁﻳﺪ‪،‬‬
‫و ﺑﻪ هﻤﻴﻦ ﺳﺒﺐ ﺑﺨﻮد ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﺑﺎﻳﺪ اﻧﺪﮐﯽ ﺻﺒﻮرﯼ ورزﻳﺪ ﺗﺎ دوﺑﺎرﻩ اﻳﻦ ﺁب ﺻﺎف و زﻻل ﺷﻮد و ﻣﺜﻞ ﭘﻴﺶ‪،‬‬
‫ازﭼﺎﻩ ﻃﺒﻊ ﺑﺠﻮﺷﺪ؛ و ﻟﺬا ﺑﺎ اﻳﻦ اﺑﻴﺎت دﻓﺘﺮاول را ﺑﭙﺎﻳﺎن ﻣﻴﺒﺮد ﮐﻪ ‪:‬‬
‫ﺁب ﺗﻴﺮﻩ ﺷﺪ‪ ،‬ﺳﺮ ﭼﻪ ﺑﻨﺪ ﮐﻦ‬ ‫ﺳﺨﺖ ﺧﺎﮎ ﺁﻟﻮد ﻣﻴﺂﻳﺪ ﺳﺨﻦ‬
‫او ﮐﻪ ﺗﻴﺮﻩ ﮐﺮد هﻢ ﺻﺎﻓﺶ ﮐﻨﺪ‬ ‫ﺗﺎ ﺧﺪاﻳﺶ ﺑﺎز ﺻﺎف و ﺧﻮش ﮐﻨﺪ‬
‫ﺻﺒﺮ ﮐﻦ‪ ،‬اﷲ اﻋﻠﻢ ﺑﺎﻟﺼﻮاب‬ ‫ﺻﺒﺮ ﺁرد ﺁرزو را ﻧﯽ ﺷﺘﺎب‬
‫اﺑﺘﺪاﯼ دﻓﺘﺮ دوم را ﺑﺎ اﺑﻴﺎﺗﯽ ﺁﻏﺎز ﻣﻴﮑﻨﺪ ﮐﻪ ﺣﮑﺎﻳﺖ از ﻋﻠﺖ ﺗﺄﺧﻴﺮ ﺷﺮوع دﻓﺘﺮ دوم ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ دﻓﺘﺮ اول دارد‪ .‬ﭘﺲ‬
‫از دو ﺳﺎل ﮐﻪ دﻓﺘﺮ دوم ﺁﻏﺎز ﻣﻴﺸﻮد ﻣﻮﻟﻮﯼ ﺑﺪون ﻣﻘﺪﻣﻪ ﺷﺮوع ﻣﻴﮑﻨﺪ ﮐﻪ ‪:‬‬
‫ﻣﻬﻠﺘﯽ ﺑﺎﻳﺴﺖ ﺗﺎ ﺧﻮن ﺷﻴﺮ ﺷﺪ‬ ‫ﻣﺪﺗﯽ اﻳﻦ ﻣﺜﻨﻮﯼ ﺗﺄﺧﻴﺮ ﺷﺪ‬
‫ﺧﻮن ﻧﮕﺮدد ﺷﻴﺮﺷﻴﺮﻳﻦ‪،‬ﺧﻮش ﺷﻨﻮ‬ ‫ﺗﺎ ﻧﺰاﻳﺪ ﺑﺨﺖ ﺗﻮ ﻓﺮزﻧﺪ ﻧﻮ‬
‫ﺑﺎز ﮔﺮداﻧﻴﺪ ز اوج ﺁﺳﻤﺎن‬ ‫ﭼﻮن ﺿﻴﺎء اﻟﺤﻖ ﺣﺴﺎم اﻟﺪﻳﻦ ﻋﻨﺎن‬
‫ﺑﯽ ﺑﻬﺎرش ﻏﻨﭽﻪ هﺎ ﻧﺎ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد‬ ‫ﭼﻮن ﺑﻤﻌﺮاج ﺣﻘﺎﻳﻖ رﻓﺘﻪ ﺑﻮد‬
‫ﭼﻨﮓ ﺷﻌﺮ ﻣﺜﻨﻮﯼ ﺑﺎ ﺳﺎز ﮔﺸﺖ‬ ‫ﭼﻮن ز درﻳﺎ ﺳﻮﯼ ﺳﺎﺣﻞ ﺑﺎزﮔﺸﺖ‬
‫ﺑﻬﺮ ﺻﻴﺪ اﻳﻦ ﻣﻌﺎﻧﯽ ﺑﺎز ﮔﺸﺖ‬ ‫ﺑﻠﺒﻠﯽ زﻳﻨﺠﺎ ﺑﺮﻓﺖ و ﺑﺎزﮔﺸﺖ‬
‫ﺑﺎز در اﺑﺘﺪاﯼ دﻓﺘﺮﺳﻮم روﯼ ﺳﺨﻦ ﺑﺎ ﺣﺴﺎم اﻟﺪﻳﻦ اﺳﺖ و ﺣﮑﺎﻳﺖ از اﻳﻦ دارد ﮐﻪ وﯼ ﺑﻴﻤﺎرهﻢ ﺑﻮدﻩ و ﻣﻮﻟﻮﯼ ﺑﺎو‬
‫اﺷﺎرﻩ ﻣﻴﮑﻨﺪ ﮐﻪ اﻳﻦ ﺑﻴﻤﺎرﻳﻬﺎ ﺿﻌﻒ ﺁور ﻧﻴﺴﺖ ﭼﻮن ﻗﻮت ﺗﻮ از ﻗﻮت ﺣﻖ ﻣﻴﺰهﺪ ﻧﻪ از ﻋﺮوﻗﯽ ﮐﻪ از ﺣﺮارت‬
‫ﻣﯽ ﺟﻬﺪ ‪:‬‬
‫اﻳﻦ ﺳﻮم دﻓﺘﺮ ﮐﻪ ﺳﻨﺖ ﺷﺪ ﺳﻪ ﺑﺎر‬ ‫اﯼ ﺿﻴﺎء اﻟﺤﻖ ﺣﺴﺎم اﻟﺪﻳﻦ ﺑﻴﺎر‬
‫ﻧﻪ از ﻋﺮوﻗﯽ ﮐﺰ ﺣﺮارت ﻣﯽ ﺟﻬﺪ‬ ‫ﻗﻮﺗﺖ از ﻗﻮت ﺣﻖ ﻣﯽ زهﺪ‬
‫ﻧﻪ از ﻓﺘﻴﻞ و ﭘﻨﺒﻪ و روﻏﻦ ﺑﻮد‬ ‫اﻳﻦ ﭼﺮاغ ﺷﻤﺲ ﮐﻮ روﺷﻦ ﺑﻮد‬
‫ﻧﻪ از ﻃﻨﺎب و اﺳﺘﻨﯽ ﻗﺎﻳﻢ ﺑﻮد‬ ‫ﺳﻘﻒ ﮔﺮدون ﮐﻮ ﭼﻨﻴﻦ داﻳﻢ ﺑﻮد‬
‫ﺑﻮد از دﻳﺪار ﺧﻼق وﺟﻮد‬ ‫ﻗﻮت ﺟﺒﺮﻳﻞ از ﻣﻄﺒﺦ ﻧﺒﻮد‬
‫هﻢ زﺣﻖ دان ﻧﻪ از ﻃﻌﺎم واز ﻃﺒﻖ‬ ‫هﻤﭽﻨﺎن اﻳﻦ ﻗﻮت اﺑﺪال ﺣﻖ‬
‫ﺗﺎ ز روح و از ﻣﻠﮏ ﺑﮕﺬﺷﺘﻪ اﻧﺪ‬ ‫ﺟﺴﻤﺸﺎن را هﻢ زﻧﻮر اﺳﺮﺷﺘﻪ اﻧﺪ‬
‫در اﺑﺘﺪاﯼ دﻓﺘﺮ ﭼﻬﺎرم هﻢ ﺑﺎز ﻣﻮﻟﻮﯼ ﺧﻄﺎﺑﺶ ﺑﺎ ﺣﺴﺎم اﻟﺪﻳﻦ اﺳﺖ و ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ ‪:‬‬
‫ﮐﻪ ﮔﺬﺷﺖ از ﻣﻪ ﺑﻨﻮرت ﻣﺜﻨﻮﯼ‬ ‫اﯼ ﺿﻴﺎء اﻟﺤﻖ ﺣﺴﺎم اﻟﺪﻳﻦ ﺗﻮﯼ‬
‫ﻣﯽ ﮐﺸﺪ اﻳﻦ را ﺧﺪا داﻧﺪ ﮐﺠﺎ‬ ‫هﻤﺖ ﻋﺎﻟﯽ ﺗﻮ اﯼ ﻣﺮﺗﺠﺎ‬
 ‫ﻣﯽ ﮐﺸﯽ ﺁن ﺳﻮﯼ ﮐﻪ داﻧﺴﺘﻪ اﯼ‬ ‫ﮔﺮدن اﻳﻦ ﻣﺜﻨﻮﯼ را ﺑﺴﺘﻪ اﯼ‬
‫ﻧﺎﭘﺪﻳﺪ از ﺟﺎهﻠﯽ ﮐﺶ ﻧﻴﺴﺖ دﻳﺪ‬ ‫ﻣﺜﻨﻮﯼ ﭘﻮﻳﺎن ‪ ،‬ﮐﺸﻨﺪﻩ ﻧﺎﭘﺪﻳﺪ‬
‫ﺣﮑﻢ دارﯼ هﻴﻦ ﺑﮑﺶ ﺗﺎ ﻣﯽ ﮐﺸﻴﻢ‬ ‫ﺑﺎ ﺗﻮ ﻣﺎ ﭼﻮن رز ﺑﻪ ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ﺧﻮﺷﻴﻢ‬
‫اﯼ اﻣﻴﺮ ﺻﺒﺮ ﻣﻔﺘﺎح اﻟﻔﺮج‬ ‫ﺧﻮش ﺑﮑﺶ اﻳﻦ ﮐﺎروان را ﺗﺎ ﺑﺤﺞ‬
‫و در اﺑﺘﺪاﯼ دﻓﺘﺮ ﭘﻨﺠﻢ ﺑﻬﻤﺎن ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺧﻄﺎب ﺑﻪ ﺣﺴﺎم اﻟﺪﻳﻦ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ ‪:‬‬
‫ﺳﻔﺮ ﭘﻨﺠﻤﺴﺖ‬ ‫ﻃﺎﻟﺐ ﺁﻏﺎز‬ ‫ﺷﻪ ﺣﺴﺎم اﻟﺪﻳﻦ ﮐﻪ ﻧﻮر اﻧﺠﻤﺴﺖ‬
‫اوﺳﺘﺎد‬ ‫را‬ ‫ﺻﻔﺎ‬ ‫اوﺳﺘﺎدان‬ ‫اﯼ ﺿﻴﺎء اﻟﺤﻖ ﺣﺴﺎم اﻟﺪﻳﻦ راد‬
‫ور ﻧﺒﻮدﯼ ﺣﻠﻘﻬﺎ ﺗﻨﮓ و ﺿﻌﻴﻒ‬ ‫ﮔﺮ ﻧﺒﻮدﯼ ﺧﻠﻖ ﻣﺤﺠﻮب و ﮐﺜﻴﻒ‬
‫ﻏﻴﺮ اﻳﻦ ﻣﻨﻄﻖ ﻟﺒﯽ ﺑﮕﺸﺎدﻣﯽ‬ ‫در ﻣﺪﻳﺤﺖ داد ﻣﻌﻨﯽ دادﻣﯽ‬
‫ﭼﺎرﻩ اﮐﻨﻮن ﺁب و روﻏﻦ ﮐﺮدﻧﻴﺴﺖ‬ ‫ﻟﻴﮏ ﻟﻘﻤﻪ ﺑﺎز ﺁن ﺻﻌﻮﻩ ﻧﻴﺴﺖ‬
‫ﮔﻮﻳﻢ اﻧﺪر ﻣﺠﻤﻊ روﺣﺎﻧﻴﺎن‬ ‫ﻣﺪح ﺗﻮ ﺣﻴﻔﺴﺖ ﺑﺎ زﻧﺪاﻧﻴﺎن‬
‫هﻤﭽﻮ راز ﻋﺸﻖ دارم در ﻧﻬﺎن‬ ‫ﺷﺮح ﺗﻮ ﻏﺒﻨﺴﺖ ﺑﺎ اهﻞ ﺟﻬﺎن‬
‫ﭘﻴﺶ ازﺁن ﮐﺰﻓﻮت ﺁن ﺣﺴﺮت ﺧﻮرﻧﺪ‬ ‫ﻣﻦ ﺑﮕﻮﻳﻢ وﺻﻒ ﺗﻮ ﺗﺎ رﻩ ﺑﺮﻧﺪ‬
‫ﺧﻠﻖ در ﻇﻠﻤﺎت وهﻢ اﻧﺪ و ﮔﻤﺎن‬ ‫ﻧﻮر ﺣﻘﯽ و ﺑﻪ ﺣﻖ ﺟﺬاب ﺟﺎن‬
‫و هﻤﻴﻨﻄﻮر در اﺑﺘﺪاﯼ دﻓﺘﺮ ﺷﺸﻢ هﻢ روﯼ ﺑﻪ ﺣﺴﺎم اﻟﺪﻳﻦ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ ‪:‬‬
‫ﻣﻴﻞ ﻣﯽ ﺟﻮﺷﺪ ﺑﻘﺴﻢ ﺳﺎدﺳﯽ‬ ‫اﯼ ﺣﻴﺎت دل ﺣﺴﺎم اﻟﺪﻳﻦ ﺑﺴﯽ‬
‫در ﺟﻬﺎن ﮔﺮدان ﺣﺴﺎﻣﯽ ﻧﺎﻣﻪ اﯼ‬ ‫ﮔﺸﺖ از ﺟﺬ ب ﭼﻮ ﺗﻮ ﻋﻼﻣﻪ اﯼ‬
‫ﻗﺴﻢ ﺳﺎدس در ﺗﻤﺎم ﻣﺜﻨﻮﯼ‬ ‫ﭘﻴﺶ ﮐﺶ ﻣﯽ ﺁرﻣﺖ اﯼ ﻣﻌﻨﻮﯼ‬
‫ﻣﻘﺼﺪ او ﺟﺰ ﮐﻪ ﺟﺬب ﻳﺎر ﻧﻴﺴﺖ‬ ‫ﻋﺸﻖ را ﺑﺎ ﭘﻨﺞ ﺑﺎ ﺷﺶ ﮐﺎر ﻧﻴﺴﺖ‬
‫ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ در ﻣﺜﻨﻮﯼ ﺑﻠﮑﻪ در دﻳﻮان ﺷﻤﺲ هﻢ ﮐﺎر ﻣﻮﻟﻮﯼ هﻤﻴﻨﻄﻮر اﺳﺖ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ اﻵن ﮐﻪ ﻏﺰﻟﻬﺎﯼ ﻣﻮﻟﻮﯼ را ﺑﺮﺣﺴﺐ‬
‫ﺣﺮوف اﻧﺘﻬﺎﯼ اﺑﻴﺎت ﺗﺮﺗﻴﺐ و ﺗﻨﻈﻴﻢ ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ‪ ،‬اوﻟﻴﻦ ﻏﺰﻟﯽ را ﮐﻪ در ﺑﻌﻀﯽ از دﻳﻮاﻧﻬﺎﯼ ﺷﻤﺲ ﻣﯽ ﺑﻴﻨﻴﺪ ﻏﺰﻟﻴﺴﺖ‬
‫ﮐﻪ از ﻗﻀﺎ اﺷﺎرﻩ ﺑﻪ ﻣﻘﺎم ﻧﺴﺒﺘﯽ ﮐﻪ اﻧﺴﺎن ﺑﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ دارد ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫زان ﺳﻮﯼ او ﭼﻨﺪان وﻓﺎ‪ ،‬زﻳﻦ ﺳﻮﯼ ﺗﻮ ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺟﻔﺎ‬ ‫اﯼ دل ﭼﻪ اﻧﺪﻳﺸﻴﺪﻩ اﯼ در ﻋﺬر ﺁن ﺗﻘﺼﻴﺮهﺎ‬
‫زان ﺳﻮﯼ او ﭼﻨﺪان ﻧﻌﻢ‪ ،‬زﻳﻦ ﺳﻮﯼ ﺗﻮ ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺧﻄﺎ‬ ‫زان ﺳﻮﯼ او ﭼﻨﺪان ﮐﺮم‪ ،‬زﻳﻦ ﺳﻮ ﺧﻼف و ﺑﻴﺶ و ﮐﻢ‬
‫ﮐﺸﺘﯽ در اﻳﻦ ﮔﺮداﺑﻬﺎ‬ ‫ﻳﺎ ﺑﮕﺬرد ﻳﺎ ﺑﺸﮑﻨﺪ‬ ‫اﻳﻦ ﺳﻮ ﮐﺸﺎن ﺳﻮﯼ ﺧﻮﺷﺎن‪ ،‬وان ﺳﻮ ﮐﺸﺎن ﺑﺎﻧﺎﺧﻮﺷﺎن‬
‫وﻟﯽ ﺑﺴﻴﺎر ﺑﻌﻴﺪ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ ﮐﻪ اﻳﻦ اوﻟﻴﻦ ﻏﺰﻟﯽ ﺑﻮدﻩ ﮐﻪ ﻣﻮﻟﻮﯼ ﺳﺮودﻩ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻴﺪاﻧﻴﻢ ﮐﻪ اوﻟﻴﻦ ﻧﺒﻮدﻩ و ﻓﻘﻂ ﺑﺮﺣﺴﺐ‬
‫ﺣﺮوف اﻧﺘﻬﺎﯼ اﺑﻴﺎت اﺳﺖ ﮐﻪ در اﺑﺘﺪا ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﮔﺰارش ﻣﺨﺘﺼﺮ واﺟﻤﺎﻟﯽ از وﺿﻊ ﺁﻏﺎزﻳﻦ دﻓﺎﺗﺮ ﺷﺸﮕﺎﻧﻪ ﻣﺜﻨﻮﯼ ﻧﺸﺎﻧﺪهﻨﺪﻩ ﻋﺪم ورود رﺳﻤﯽ و ﻣﺼﻨﻮﻋﯽ ﺑﻨﺎم‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ و ﻳﺎ ﻧﻌﺖ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ )ص(‪ ،‬و ﺣﮑﺎﻳﺖ ﮐﻨﻨﺪﻩ از اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﻮع ﻧﺴﺒﺖ وارﺗﺒﺎﻃﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ ﻣﻮﻟﻮﯼ ﺑﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ‬
‫ﻣﺘﺼﻮر اﺳﺖ ﺑﻄﻮرﮐﻠﯽ ﺑﺮاﯼ ﺳﺎﻳﺮﻋﺎرﻓﺎن ﺑﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﻮع و ﻧﺴﺒﺖ دﻳﮕﺮﯼ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻳﮑﯽ از ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ و زﻳﺒﺎﺗﺮﻳﻦ و ﮔﻮﻳﺎﺗﺮﻳﻦ ﺳﻤﺒﻠﻬﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﻧﺰد ﻣﻮﻟﻮﯼ ﺑﺮاﯼ ﺑﻴﺎن اﺣﻮال ﻋﺎرﻓﺎن هﺴﺖ‪ ،‬ﺳﻤﺒﻞ ﻣﺎهﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫ﺗﻌﺒﻴﺮ ﻣﺎهﯽ در ﺗﻤﺎم دﻓﺘﺮهﺎﯼ ﻣﺜﻨﻮﯼ زﻳﺎد ﺑﮑﺎر رﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬و اﻳﻦ اﻟﺒﺘﻪ ﻋﺠﻴﺐ ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ اﮔﺮ ﻧﺰد ﻋﺎرﻓﺎن دﻳﮕﺮ اﻳﻦ‬
‫ﺳﻤﺒﻞ ﻣﺎهﯽ ﮐﺎرﺑﺮد ﮐﻤﺘﺮﯼ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻮض ﻣﻔﻬﻮم ﺁب‪ ،‬ﻣﻔﻬﻮم درﻳﺎ ﺳﻤﺒﻞ ﻋﺎﻣﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﻋﻤﻮم ﻋﺎرﻓﺎن ﻣﺎ‬
‫از او اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻣﻴﮑﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮاﯼ ﻣﺜﺎل ﺣﺘﯽ ﭘﺎرﻩ اﯼ از ﺗﻔﺴﻴﺮهﺎﯼ ﻋﺮﻓﺎﻧﯽ ﮐﻪ از ﻗﺮﺁن ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‬
‫ﻋﺮش ﺧﺪاوﻧﺪ ) ﺗﺨﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ ( ﺑﺮ ﺁب ﻗﺮار دارد‪ ،‬ﺁﻧﺠﺎ ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻣﻴﺪهﻨﺪ ﮐﻪ ﻏﺮض از اﻳﻦ ﺁب‪ ،‬اﻳﻦ ﺁب ﺧﻮراﮐﯽ‬
‫ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ در درﻳﺎهﺎ هﺴﺖ و در ﺟﻮﯼ هﺎ اﺳﺖ و ﮐﻮزﻩ هﺎ و ﺳﺒﻮهﺎ هﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ اﻳﻦ ﺁب ﻣﻌﻨﺎﯼ رﺣﻤﺖ واﺳﻌﻪ اﻟﻬﯽ‬
 ‫اﺳﺖ و ﻳﮏ ﺳﻤﺒﻠﻴﺴﺖ از ﺧﻮد ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬و ﻓﺮاﮔﻴﺮﯼ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﻣﻮر اﻳﻦ ﻋﺎﻟﻢ‪ .‬ﻟﺬا هﻤﻴﺸﻪ ﺑﻪ ﺁب اﻳﻦ ﻣﻔﺴﺮان‬
‫ﺑﺸﮑﻞ ﺳﻤﺒﻠﻴﮏ ﻧﮕﺎﻩ ﻣﻴﮑﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎران ﻳﮑﯽ دﻳﮕﺮ از ﺳﻤﺒﻞ هﺎ ﺑﻮد‪ ،‬و ﻧﺸﺎﻧﻪ ﭘﻴﻮﺳﺘﻦ ﺁﺳﻤﺎن ﺑﻪ زﻣﻴﻦ و ﻓﺮورﻳﺨﺘﻦ‬
‫وﺣﯽ از ﺑﺎﻻ ﺑﻪ ﭘﺎﻳﻴﻦ و اﺗﺼﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺑﻴﻦ اﻳﻦ دو ﻣﻮﺟﻮد ﺑﺮﻗﺮار ﻣﻴﺸﺪ‪ .‬ﺑﻬﻤﻴﻦ ﺳﺒﺐ هﻢ ﻣﻔﻬﻮم ﺁب و هﻢ ﻣﻔﻬﻮم ﺑﺎران‬
‫ﺑﺮاﯼ ﻋﺎرﻓﺎن ﻣﺎ ﻣﻔﺎهﻴﻢ ﻓﻮق اﻟﻌﺎدﻩ ﻣﻘﺪس و ﻟﻄﺎﻓﺖ ﺁور وﺣﮑﺎﻳﺖ ﮐﻨﻨﺪﻩ از ﻳﮏ ﻋﺎﻟﻢ دﻳﮕﺮﯼ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬از ﻧﻈﺮﻋﻤﻮم‬
‫ﻋﺎرﻓﺎن اﻳﻦ ﻣﻔﻬﻮم ﺁب و ﻣﻔﻬﻮم ﻋﻄﺮ و ﻣﻔﻬﻮم ﻧﻮر‪ ،‬اﻳﻨﻬﺎ ﺳﻪ ﻣﻔﻬﻮم اﺳﺎﺳﯽ اﻧﺪ‪ ،‬ﺳﻪ ﻣﻮﺟﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﮔﻮﻳﯽ دراﻳﻦ ﻋﺎﻟﻢ‬
‫ﻏﺮﻳﺒﻪ اﻧﺪ‪ ،‬و از ﺟﺎﯼ دﻳﮕﺮﯼ ﺁﻣﺪﻩ اﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ هﺮﮔﺎﻩ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﻧﮕﺎﻩ ﻣﻴﮑﻨﻴﺪ ﺑﺎﻳﺪ ازﻃﺮﻳﻖ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺴﺮﻋﺖ ﺑﺴﻮﯼ‬
‫ﺑﻮاﻃﻨﯽ ﮐﻪ ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﻇﻮاهﺮﻧﺪ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺑﺸﻮﻳﺪ و ﭼﻴﺰ دﻳﮕﺮﯼ را وراﯼ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺨﻮاﻧﻴﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻮﻟﻮﯼ درﻣﻘﺎم ﺑﻴﺎن‪ ،‬ﺑﻮﯼ را ﺑﻪ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﺗﺸﺒﻴﻪ ﻣﻴﮑﻨﺪ‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ ﭼﻴﺰﯼ ﮐﻪ ﭘﻴﺎم ﻣﻴﺂورد و ﻣﺎرا ازاﻳﻦ ﻋﺎﻟﻢ ﺣﺲ ﺑﻪ ﻧﺸﺌﻪ ﯼ‬
‫دﻳﮕﺮﯼ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﻴﮑﻨﺪ‪ .‬درﺑﺎب ﻧﻮر هﻢ ﺳﺨﻦ ﺑﺴﻴﺎر اﺳﺖ‪ ،‬و ﻟﺬا ﺁب هﻢ ﻳﮑﯽ از اﻳﻨﻬﺎﺳﺖ‪.‬و ﻣﻮﻟﻮﯼ اﻳﻦ ﺗﻤﺜﻴﻞ را ﺑﺴﻴﺎر‬
‫ﺗﻮﺳﻌﻪ دادﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﺁب را درﻳﺎ را ﺑﺎران را ﺑﺴﻴﺎر ﻓﺮاوان ﺑﮑﺎر ﻣﻴﺒﺮد و درﮐﻨﺎر و ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ ﺁن‪ ،‬از ﺳﻤﺒﻞ ﻣﺎهﯽ و‬
‫ﻧﻬﻨﮓ هﻢ اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﺷﻤﺎ ﺳﺨﻦ از درﻳﺎ و ﺑﺎران ﻣﻴﮑﻨﻴﺪ ﻧﺎﭼﺎر ﺳﺎﮐﻨﺎن درﻳﺎ هﻢ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮاﯼ ﺷﻤﺎ‬
‫ﻣﻄﺮح ﺑﺸﻮﻧﺪ‪ ،‬و اﻳﻦ ﺳﺎﮐﻨﺎن درﻳﺎ هﺮﮐﺪام ﺧﺼﻮﺻﻴﺘﯽ دارﻧﺪ و هﻤﻴﻦ ﺧﺼﻮﺻﻴﺘﻬﺎ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﻮﻟﻮﯼ را ﺧﻴﻠﯽ ﺟﺬب‬
‫ﻣﻴﮑﺮد و ازﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﺗﻤﺜﻴﻞ هﺎﻳﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ ﺣﺎل ﻳﮏ ﻋﺎرف وﻗﺘﻴﮑﻪ در ﻗﺒﻀﻪ ﯼ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻗﺮار ﻣﻴﮕﺮﻓﺖ‪ ،‬و ﻳﺎ وﻗﺘﯽ‬
‫اﺣﻮال ﺑﺴﻴﻄﯽ ﺑﺮاﯼ او دﺳﺖ ﻣﻴﺪاد‪ ،‬اﻧﮕﺎرﯼ ﮐﻪ ﺧﻮدش را درﺣﻀﻮر ﺧﺪاوﻧﺪ اﺣﺴﺎس ﻣﻴﮑﺮد‪ ،‬و ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﺗﻤﺜﻴﻠﯽ ﺑﻮد‬
‫ﮐﻪ ﺑﻪ او ﻳﺎرﯼ ﻣﻴﺪاد ﺗﺎ اﻳﻦ اﺣﻮال ﻋﺠﻴﺐ و ﭘﻴﭽﻴﺪﻩ و ﺑﻴﺎن ﻧﮑﺮدﻧﯽ را ﺑﻪ ﻗﺪر ﻣﻘﺪور ﺑﻴﺎن ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻻ ﺧﻮد ﺁب و ﺧﺸﮑﯽ ﻳﮏ ﻣﺮز ﻃﺒﻴﻌﯽ دارﻧﺪ ﮐﻪ ﮐﺴﺎﻧﻴﮑﻪ ﺧﺎﮐﯽ اﻧﺪ ﻧﻤﻴﺘﻮاﻧﻨﺪ‬ ‫ﻣﺎهﯽ در ﺁب اﺣﻮال ﺧﺎﺻﯽ دارد‪ ،‬او ً‬
‫ﻗﺪم درﺁب ﺑﮕﺬارﻧﺪ‪ ،‬و ﺁﻧﻬﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﺁﺑﯽ و درﻳﺎﻳﯽ اﻧﺪ ﻧﻤﻴﺘﻮاﻧﻨﺪ ﻗﺪم در ﺧﺎﮎ ﺑﮕﺬارﻧﺪ‪ ،‬و زﻧﺪﮔﯽ هﺎ اﻳﻨﻄﻮر ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺷﺪﻩ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺎهﯽ درﺁب ﺧﻮش اﺳﺖ اﻣﺎ درﺧﺎﮎ ﺑﻬﻼﮐﺖ ﻣﯽ اﻓﺘﺪ‪ ،‬ﻣﻮﺟﻮدات ﺧﺎﮐﯽ درﺧﺎﮎ ﺧﻮش اﻧﺪ اﻣﺎ ﺁب ﺁﻧﻬﺎ را‬
‫ﺑﻬﻼﮐﺖ ﻣﯽ اﻓﮑﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺎهﻴﺎن را ﺁب ﻧﮕﺬارد ﺑﺮون‬ ‫ﺧﺎﮐﻴﺎن را ﺁب ﻧﮕﺬارد درون‬
‫هﺮﮐﺪام از اﻳﻨﻬﺎ ﺟﺎﯼ ﻃﺒﻴﻌﯽ ﺧﻮدﺷﺎن را دارﻧﺪ و ﺑﺎﻳﺪ درﺁﻧﺠﺎ زﻧﺪﮔﯽ ﺧﻮدﺷﺎن را ﺑﮕﺬراﻧﻨﺪ‪ ،‬از اﻳﻦ ﺑﺎﻻﺗﺮ و ﻣﻬﻤﺘﺮ‬
‫در ﻣﻘﺎم ﺗﻤﺜﻴﻞ ﺑﺮهﻨﮕﯽ ﻣﺎهﻴﺎن اﺳﺖ‪ ،‬و ﻣﻮﻟﻮﯼ اﻳﻦ ﻣﻌﻨﺎ را هﻢ ﺑﺼﺮاﺣﺖ ﺑﺮاﯼ ﻣﺎ ﺑﻴﺎن ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬دراﻳﻦ ﺑﻴﺖ ﮐﻪ‬
‫در دﻓﺘﺮ دوم ﻣﺜﻨﻮﻳﺴﺖ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ ‪:‬‬
‫ﻣﺎهﻴﺎن را ﭘﺎﺳﺒﺎن ﺣﺎﺟﺖ ﻧﺒﻮد‬ ‫ﭘﺎﺳﺒﺎن ﺑﺮ ﺧﺎﺑﻨﺎﮐﺎن ﺑﺮﻓﺰود‬
‫ﺁﻧﻬﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﭼﻴﺰﯼ دارﻧﺪ و ﺑﺨﻮاب ﻣﻴﺮوﻧﺪ‪ ،‬هﻢ ﺗﻮاﻧﮕﺮﻧﺪ‪ ،‬هﻢ زﻳﻮر دارﻧﺪ‪ ،‬هﻢ ﺟﺎﻣﻪ دارﻧﺪ‪ ،‬هﻢ ﺧﺎﻧﻪ دارﻧﺪ‪ ،‬هﻤﻪ ﭼﻴﺰ‬
‫دارﻧﺪ و ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺁن ﭼﻴﺰهﺎ از دزد ﺑﺘﺮﺳﻨﺪ‪ ،‬اﻳﻨﻬﺎ اﮔﺮ ﺑﺨﻮاب ﺑﺮوﻧﺪ ﭼﻪ ﮐﺴﯽ ﺑﺠﺎﻳﺸﺎن از اﻣﻮال و ﻣﺘﻌﻠﻘﺎﺗﺸﺎن‬
‫ﭘﺎﺳﺒﺎﻧﯽ ﺑﮑﻨﺪ ؟ اﻣﺎ ﻣﺎهﻴﺎن را ﭘﺎﺳﺒﺎن ﺣﺎﺟﺖ ﻧﺒﻮد‪ .‬ﻣﺎهﯽ هﺎ هﻴﭻ ﭼﻴﺰﯼ ﻧﺪارﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﭘﺎﺳﺒﺎن ﺣﺎﺟﺖ ﺷﻮد‪ .‬و اﻳﻦ‬
‫ﺑﻴﺎن ﻋﺪم ﺗﻌﻠﻖ و ﺑﻴﺎن زوال ﺗﻌﻠﻘﺎت اﺳﺖ‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ واﺟﺪ و ﻣﺎﻟﮏ هﻴﭻ ﭼﻴﺰﯼ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺑﻴﺎد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﺪ ﮐﻪ‬
‫ﻳﮑﯽ از ﺗﻌﺎرﻳﻒ ﺗﺼﻮف ﻧﺰد ﺻﻮﻓﻴﺎن ﻣﺎ اﻳﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ " ﻧﻪ ﺗﻮ ﻣﺎﻟﮏ ﭼﻴﺰﯼ ﺑﺎﺷﯽ‪ ،‬و ﻧﻪ ﭼﻴﺰﯼ ﻣﺎﻟﮏ ﺗﻮ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻧﻪ ﺗﻮ‬
‫ﺑﻨﺪﻩ ﯼ ﭼﻴﺰﯼ ﺑﺎﺷﯽ و ﻧﻪ ﭼﻴﺰﯼ را ﺑﻨﺪﻩ و اﺳﻴﺮ و ﺗﺴﺨﻴﺮ ﺧﻮد ﮐﺮدﻩ ﺑﺎﺷﯽ "‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺳﻠﺐ ﻣﺎﻟﮑﻴﺖ ﺑﻪ هﺮدو ﻣﻌﻨﺎ‬
‫ﺟﺰو ارﮐﺎن ﺗﺼﻮف ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮ ﺗﻌﺮﻳﻔﯽ ﮐﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﻣﻴﺪادﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺣﺎﻻ ﻣﺎهﯽ ﺣﺘﯽ ﺟﺎﻣﻪ هﻢ ﻧﺪارد‪ ،‬ﻣﺎهﯽ ﻋﺮﻳﺎن درﺁب اﺳﺖ‪ ،‬هﻴﭻ واﺳﻄﻪ اﯼ ﺑﻴﻦ او وﺁب ﻗﺮار ﻧﺪارد وﺁب ﺑﯽ واﺳﻄﻪ‬
‫ﻧﺰد او ﺣﺎﺿﺮ اﺳﺖ‪ ،‬او هﻢ ﺑﯽ واﺳﻄﻪ درﺁب ﺣﺎﺿﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻧﺎن و ﺁب و ﺟﺎﻣﻪ و دارو و ﺧﻮاب‬ ‫ﻣﺎهﻴﺎن را ﻧﻘﺾ ﺷﺪ از ﻋﻴﻦ ﺁب‬
‫اﻧﺴﺎن در اﻳﻦ دﻧﻴﺎ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﭼﻪ دارد ؟ ﻧﺎن ﻣﻴﺨﻮاد‪ ،‬ﺁب ﻣﻴﺨﻮاد‪ ،‬ﺟﺎﻣﻪ ﻣﻴﺨﻮاد‪ ،‬ﺧﻮاب ﻣﻴﺨﻮاد‪ ،‬اﻳﻨﻬﺎ هﻤﻪ ﺣﺎﺟﺎ ت‬
‫زﻧﺪﮔﻴﺴﺖ و هﻤﻪ ﯼ ﻣﺎ ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﺣﺎﺟﺘﻤﻨﺪ‪ .‬ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ ﺁب ﺑﺮاﯼ ﻣﺎهﻴﺎن ﺟﺎﯼ هﻤﻪ ﯼ اﻳﻨﻬﺎ را ﮔﺮﻓﺘﻪ‪ ،‬ﻣﺎهﯽ ﺟﺰ ﺁب ﺑﻪ هﻴﭻ‬
‫ﭼﻴﺰ دﻳﮕﺮ ﻧﻴﺎز ﻧﺪارد‪ .‬داروﻳﺶ ﺁب‪ ،‬ﻧﺎﻧﺶ ﺁب‪ ،‬ﺧﻮاﺑﺶ ﺁب‪ ،‬ﺁﺑﺶ ﺁب‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺑﻬﻴﭻ ﭼﻴﺰﯼ وراﯼ ﺁب ﺣﺎﺟﺖ او‬
‫ﻧﻤﯽ اﻓﺘﺪ‪ .‬ﻋﺮﻳﺎن‪ ،‬ﺑﯽ ﺟﺎﻣﻪ‪ ،‬ﺑﺪون ﺗﻘﺎﺿﺎ درﻣﻴﺎن ﺁب ﻏﻮﻃﻪ ور و هﻤﻪ را از ﺁب ﻣﻴﮕﻴﺮد‪.‬‬
‫ﺑﺤﺮ ﻣﻴﺪاﻧﺪ‪ ،‬زﺑﺎن ﻣﺎ ﺗﻤﺎم‬ ‫ﻣﺎ هﻤﻪ ﻣﺮﻏﺎﺑﻴﺎﻧﻴﻢ اﯼ ﻏﻼم‬
‫ﺁﻧﻮﻗﺖ اﻳﻦ درﻳﺎ ﻳﮏ زﺑﺎن ﺧﺎﺻﯽ هﻢ دارد‪ .‬ﻣﻴﺘﻮان ﺗﻌﺒﻴﺮ ﮐﺮد ﮐﻪ ﺷﻨﺎ ﮐﺮدن در درﻳﺎ ﻗﻮاﻋﺪﯼ دارد‪ .‬ﺑﻌﻀﯽ را ﺁب‬
‫هﻼﮎ ﻣﻴﮑﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﻌﻀﯽ ﻣﻴﺘﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺎ ﺁب ﺑﻴﺎﻣﻴﺰﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﺁب زﻧﺪﮔﯽ ﺑﮑﻨﻨﺪ و در ﺁب ﻏﻮﻃﻪ ور ﺑﺸﻮﻧﺪ‪ .‬زﺑﺎن ﺧﺎﺻﯽ‬
‫دارد درﻳﺎ ﮐﻪ اﮔﺮ ﮐﺴﯽ اﻳﻦ زﺑﺎن را ﻧﺪاﻧﺪ از درﻳﺎ ﺑﻬﺮﻩ اﯼ ﻧﺨﻮاهﺪ ﺑﺮد‪ .‬ﻣﺮﻏﺎﺑﻴﺎن اﻳﻦ زﺑﺎن را ﻣﻴﺪاﻧﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ در‬
‫درﻳﺎ ﻣﻴﺘﻮاﻧﻨﺪ ﺷﻨﺎ ﺑﮑﻨﻨﺪ‪ .‬ﺣﺎﻻ اﻳﻦ ارﺗﺒﺎط و اﺗﺼﺎل ﺑﯽ واﺳﻄﻪ ﻣﺎهﯽ ﺑﺎ ﺁب و درﻳﺎ‪ ،‬وﻳﺎ ﺁدﻣﯽ ﺑﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ و هﻤﭽﻨﻴﻦ‬
‫اﺣﺎﻃﻪ اﯼ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮﺁدﻣﯽ و ﻳﮏ ﻋﺎرف دارد در اﻳﻨﺠﺎ ﻣﻌﻨﺎﻳﺶ روﺷﻦ ﻣﻴﺸﻮد‪ ،‬ﺁﻧﻬﻢ ﻧﻪ اﺣﺎﻃﻪ ﯼ ﻣﻔﻬﻮﻣﯽ ﺑﻠﮑﻪ‬
‫اﺣﺎﻃﻪ ﯼ وﺟﻮدﯼ‪ .‬از اﻳﻨﺠﺎ راﻩ ﻋﺎرﻓﺎن ﻣﺎ ﺑﺎ ﻓﻴﻠﺴﻮﻓﺎن ﺟﺪا ﻣﻴﺸﻮد‪ .‬ﺑﺮاﯼ ﻓﻴﻠﺴﻮﻓﺎن ارﺗﺒﺎط ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺑﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻳﮏ‬
‫ارﺗﺒﺎط ﻣﻔﻬﻮﻣﻴﺴﺖ‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ ﺑﻪ ذهﻦ و از ﻃﺮﻳﻖ ﻓﮑﺮ و ﺗﻌﻘﻞ ﻣﻴﺪاﻧﻨﺪ ﮐﻪ ﺧﺪاﻳﯽ هﺴﺖ‪ ،‬و ﺗﻌﺮﻳﻒ و اوﺻﺎف دﻗﻴﻖ او‬
‫ﭼﻴﺴﺖ و ﮐﺪام اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻪ اﻳﻨﮑﻪ اﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐ ﻣﻮرد اﻧﮑﺎر ﻋﺎرﻓﺎن ﻣﺎ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻨﺘﻬﺎ ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﻳﮏ ﻣﺮﺗﺒﻪ ﯼ ﺑﺎﻻﺗﺮﯼ از‬
‫ﺷﻨﺎﺧﺖ هﻢ ﺑﺮاﯼ ﺁدﻣﯽ ﻣﻴﺴﺮ اﺳﺖ‪ ،‬و ﺁن ﻣﺮﺗﺒﻪ ﯼ ﺑﺎﻻﺗﺮ ﻣﻮرد ﻣﻘﺼﻮد ﺁﻧﻬﺎﺳﺖ‪.‬‬
‫در دﻓﺘﺮﺳﻮم‪ ،‬ﻣﻮﻟﻮﯼ ﺑﺮاﯼ ﺷﺮح ﺑﻴﺸﺘﺮ اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع‪ ،‬اﺣﻮال ﺣﻀﺮت ﻣﺮﻳﻢ را ﺑﻴﺎن ﻣﻴﮑﻨﺪ و داﺳﺘﺎن را اﻟﺒﺘﻪ ﻧﺎﺗﻤﺎم‬
‫ﻣﻴﮕﺬارد ﭼﻮن ﻣﻘﺼﻮد او ﺷﺮح داﺳﺘﺎن ﻧﻴﺴﺖ ﺑﻠﮑﻪ ﻧﺘﻴﺠﻪ اﯼ ﮐﻪ از ﺁن ﺑﺮاﯼ اﻧﺘﻘﺎل ﻣﻄﻠﺐ ﺧﻮد دارد اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻣﻴﮑﻨﺪ‬
‫ﻋﻠﯽ اﯼ اﻟﺤﺎل هﻤﺎﻧﻄﻮرﻳﮑﻪ ﻣﻴﺪاﻧﻴﺪ و در داﺳﺘﺎﻧﻬﺎ ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ ﻣﺮﻳﻢ‪ ،‬دﺧﺘﺮ ﭼﻬﺎدﻩ ﺳﺎﻟﻪ اﯼ ﺑﻮدﻩ ﮐﻪ هﻨﮕﺎم ﺷﺴﺘﺸﻮﯼ‬
‫ﺧﻮد ﻧﺎﮔﻬﺎن ﻣﯽ ﺑﻴﻨﺪ ﻳﮏ ﺟﻮان زﻳﺒﺎ روﯼ درﺁﻧﺠﺎ ﺣﺎﺿﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﻓﻮق اﻟﻌﺎدﻩ ﻣﯽ ﺗﺮﺳﺪ‪.‬‬
‫ﺟﺎن ﻓﺰاﻳﯽ دﻟﺮﺑﺎﻳﯽ در ﺧﻼ‬ ‫دﻳﺪ ﻣﺮﻳﻢ ﺻﻮرﺗﯽ ﺑﺲ ﺟﺎن ﻓﺰا‬
‫ﭼﻮن ﻣﻪ و ﺧﻮرﺷﻴﺪ ﺁن روح اﻻﻣﻴﻦ‬ ‫ﭘﻴﺶ او ﺑﺮ رﺳﺖ از روﯼ زﻣﻴﻦ‬
‫ﺁﻧﭽﻨﺎن ﮐﺰ ﺷﺮق روﻳﺪ ﺁﻓﺘﺎب‬ ‫از زﻣﻴﻦ ﺑﺮ رﺳﺖ ﺧﻮﺑﯽ ﺑﯽ ﻧﻘﺎب‬
‫ﮐﻮ ﺑﺮهﻨﻪ ﺑﻮد و ﺗﺮﺳﻴﺪ از ﻓﺴﺎد‬ ‫ﻟﺮزﻩ ﺑﺮ اﻋﻀﺎﯼ ﻣﺮﻳﻢ اوﻓﺘﺎد‬
‫ﮔﻔﺖ ﺑﺠﻬﻢ در ﭘﻨﺎﻩ اﻳﺰدﯼ‬ ‫ﮔﺸﺖ ﺑﯽ ﺧﻮد ﻣﺮﻳﻢ و در ﺑﯽ ﺧﻮدﯼ‬
‫در ﻗﺮﺁن ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ وﻗﺘﯽ ﺁن ﺟﻮان را دﻳﺪ ﮔﻔﺖ " ﻣﻦ ﺑﺨﺪا ﭘﻨﺎﻩ ﻣﻴﺒﺮم از ﺗﻮ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻦ ﻧﺰدﻳﮏ ﻧﺸﻮ و ﺑﻪ ﻣﻦ دﺳﺖ‬
‫ﻧﺰن "‪ ،‬واو درﺟﻮاب ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ ﮐﻪ " ﻣﻦ ﻓﺮﺳﺘﺎدﻩ ﯼ ﺧﺪاوﻧﺪم و ﺁﻣﺪﻩ ام ﺑﺮاﯼ ﻣﺄﻣﻮرﻳﺘﯽ "‪ ،‬ﻣﻮﻟﻮﯼ هﻢ اﻳﻦ داﺳﺘﺎن را‬
‫اﻳﻨﻄﻮر ﻧﻘﻞ ﻣﻴﮑﻨﺪ و ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ ﺁن ﻓﺮﺷﺘﻪ ﮐﻪ ﺑﺮ ﻣﺮﻳﻢ ﻇﺎهﺮ ﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺮﻳﻢ ﻣﺸﻐﻮل اﺳﺘﻌﺎذﻩ ﻣﻴﺸﻮد ) ﭘﻨﺎﻩ ﺑﺮدن ﺑﺨﺪاوﻧﺪ و‬
‫ﻳﺎرﯼ ﺟﺴﺘﻦ از او ( و ﺁن ﻓﺮﺷﺘﻪ ﺑﺎ او وارد ﮔﻔﺘﮕﻮ ﻣﻴﺸﻮد ‪:‬‬
‫ﮐﻪ اﻣﻴﻦ ﺣﻀﺮﺗﻢ‪ ،‬از ﻣﻦ ﻣﺮم‬ ‫ﺑﺎﻧﮓ ﺑﺮ وﯼ زد ﻧﻤﻮدار ﮐﺮم‬
‫ازﭼﻨﻴﻦ ﺧﻮش ﻣﺤﺮﻣﺎن ﺧﻮد درﻣﮑﺶ‬ ‫از ﺳﺮاﻓﺮازان ﻋﺰت ﺳﺮ ﻣﮑﺶ‬
‫در ﻋﺪم ﻣﻦ ﺷﺎهﻢ و ﺻﺎﺣﺐ ﻋﻠﻢ‬ ‫از وﺟﻮدم ﻣﯽ ﮔﺮﻳﺰﯼ در ﻋﺪم‬
‫ﺗﻮ اﻋﻮذ ﺁرﯼ و ﻣﻦ ﺧﻮد ﺁن اﻋﻮذ‬ ‫ﺁن ﭘﻨﺎهﻢ ﻣﻦ ﮐﻪ ﻣﺨﻠﺼﻬﺎت ﺑﻮذ‬
‫ﮔﻔﺖ از ﻣﻦ ﺑﮑﺠﺎ ﻣﻴﺨﻮاهﯽ ﭘﻨﺎﻩ ﺑﺒﺮﯼ ؟ ﺑﻪ ﻋﺎﻟﻢ ﺑﺎﻻ ؟ ﻣﻦ از هﻤﺎن ﻋﺎﻟﻢ ﺑﺎﻻ و ﻋﺪم هﺴﺘﻢ‪ .‬هﻤﺎن ﭘﻨﺎهﮕﺎهﯽ ﮐﻪ ﺗﻮ‬
‫ﻣﯽ ﺟﻮﻳﯽ ﻣﻦ ازهﻤﺎن ﺟﺎ ﺁﻣﺪﻩ ام‪ ،‬ﻣﻦ ﻋﻴﻦ هﻤﺎﻧﺠﺎ هﺴﺘﻢ‪ ،‬ﻣﻦ ﻣﻮﺟﻮد ﺧﻴﻠﯽ ﭘﻴﭽﻴﺪﻩ اﯼ هﺴﺘﻢ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ اﻳﻨﻬﺎ ﺗﻔﺴﻴﺮهﺎﯼ‬
‫ﻣﻮﻟﻮﻳﺴﺖ‪ ،‬اﻳﻦ دﻳﺎﻟﻮﮔﻬﺎ ﻣﺎل اوﺳﺖ‪ ،‬ﺣﺘﻤًﺎ اﻳﻦ ﺳﺨﻨﺎﻧﯽ ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ در ﺁﻧﺠﺎ رد و ﺑﺪل ﺷﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻳﺎ ﮐﺴﯽ ﺑﺪاﻧﺪ ﮐﻪ ﭼﻪ‬
‫ﭼﻴﺰﯼ رد و ﺑﺪل ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬اداﻣﻪ ﻣﻴﺪهﺪ ﮐﻪ ‪:‬‬
‫هﻢ هﻼﻟﻢ ‪ ،‬هﻢ ﺧﻴﺎل اﻧﺪر دﻟﻢ‬ ‫ﻣﺮﻳﻤﺎ ﺑﻨﮕﺮ ﮐﻪ ﻧﻘﺶ ﻣﺸﮑﻠﻢ‬
‫هﺮ ﮐﺠﺎ ﮐﻪ ﻣﯽ ﮔﺮﻳﺰﯼ ﺑﺎ ﺗﻮاﺳﺖ‬ ‫ﭼﻮن ﺧﻴﺎﻟﯽ در دﻟﺖ ﺁﻣﺪ ﻧﺸﺴﺖ‬
‫ﺗﻮ ﺑﺮ ﻳﺎر و ﻧﺪاﻧﯽ ﻋﺸﻖ ﺑﺎﺧﺖ‬ ‫ﺁﻓﺘﯽ ﻧﺒﻮد ﺑﺘﺮ از ﻧﺎﺷﻨﺎﺧﺖ‬
 ‫ﺷﺎدﻳﯽ را ﻧﺎم ﺑﻨﻬﺎدﯼ ﻏﻤﯽ‬ ‫ﻳﺎر را اﻏﻴﺎر ﭘﻨﺪارﯼ هﻤﯽ‬
‫ﭼﻮﻧﮏ ﻣﺎ دزدﻳﻢ ﻧﺨﻠﺶ دار ﻣﺎﺳﺖ‬ ‫اﻳﻦ ﭼﻨﻴﻦ ﻧﺨﻠﯽ ﮐﻪ ﻟﻄﻒ ﻳﺎر ﻣﺎﺳﺖ‬
‫ﭼﻮﻧﮏ ﺑﯽ ﻋﻘﻠﻴﻢ اﻳﻦ زﻧﺠﻴﺮ ﻣﺎﺳﺖ‬ ‫اﻳﻦ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﺸﮑﻴﻦ ﮐﻪ زﻟﻒ ﻣﻴﺮ ﻣﺎﺳﺖ‬
‫ﭼﻮﻧﮏ ﺑﺎ او ﺿﺪ ﺷﺪﯼ ﮔﺮدد ﭼﻮ ﻣﺎر‬ ‫ﻳﺎر ﺑﺮدﺑﺎر‬ ‫ﺗﻮ ﻧﻤﯽ ﺑﻴﻨﯽ ﮐﻪ‬
‫ﮔﻔﺖ ﻣﻦ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﻋﺎﻟﻢ ﻣﻌﻠﻘﻢ ‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ ﺧﻴﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺑﻴﺮون از ﺁدﻣﻴﺎن وﺟﻮد ﻋﻴﻨﯽ و ﺧﺎرﺟﯽ دارد‪ .‬اﻳﻦ ﺗﻮﺿﻴﺤﺎت را‬
‫ﻣﻮﻟﻮﯼ ﻣﻴﺪهﺪ و داﺳﺘﺎن را ﻧﻴﻤﻪ ﮐﺎرﻩ رهﺎ ﻣﻴﮑﻨﺪ و وارد داﺳﺘﺎن ﺑﺨﺎراﻳﯽ ﻋﺎﺷﻖ ﺻﺪرﺟﻬﺎن ﻣﻴﺸﻮد‪.‬‬
‫ﮐﻪ ﺑﺨﺎرا ﻣﻴﺮود ﺁن ﺳﻮﺧﺘﻪ‬ ‫ﺷﻤﻊ ﻣﺮﻳﻢ را ﺑﻬﻞ اﻓﺮوﺧﺘﻪ‬
‫و درهﻤﻴﻦ ﺟﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻮﻟﻮﯼ ﭼﻮن ﺑﺤﺜﯽ از ﻋﺪم در داﺳﺘﺎن ﻣﺮﻳﻢ ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ اﻳﻦ را ﺑﮕﺬارﻳﻢ و وارد ﻗﺼﻪ‬
‫ﺧﻮدﻣﺎن ﺑﺸﻮﻳﻢ و وارد ﻧﺴﺒﺖ اﻳﻦ ﻋﺎﻟﻢ ﺑﻪ ﻋﺎﻟﻢ ﺑﺎﻻ ﻣﻴﺸﻮد‪ .‬ﺿﻤﻨًﺎ اﻳﻦ را ﻋﺮض ﮐﻨﻴﻢ ﮐﻪ در ﻣﺜﻨﻮﯼ وﻗﺘﯽ ﺷﻤﺎ ﺑﺎ‬
‫ﮐﻠﻤﻪ " ﻧﻴﺴﺘﯽ " ﻳﺎ " ﻋﺪم " روﺑﺮو ﻣﻴﺸﻮﻳﺪ ﺑﺪاﻧﻴﺪ ﮐﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﻋﺎﻟﻢ ﻣﺎوراء ﻃﺒﻴﻌﺖ اﺳﺖ و ﻧﻪ ﺑﻤﻌﻨﺎﯼ هﻼﮐﺖ و‬
‫ﻧﺎﺑﻮدﯼ‪ .‬ﻋﺪم ﻳﻌﻨﯽ ﺧﺪا‪ ،‬ﻋﺪم ﻳﻌﻨﯽ ﻣﺎوراء ﻃﺒﻴﻌﺖ‪ ،‬ﺁﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﺟﺒﺮوت اﻟﻬﻴﺴﺖ‪ .‬ﭼﺮا اﻳﻦ ﺗﻌﺒﻴﺮ ﻋﺪم را ﺑﮑﺎر ﻣﻴﺒﺮد؟‬
‫دو دﻟﻴﻞ دارد‪ ،‬ﻳﮑﯽ اﻳﻨﮑﻪ در اﺻﻄﻼﺣﺎت ﻧﻮاﻓﻼﻃﻮﻧﻴﺎن ﮐﻠﻤﻪ ﻋﺪم ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻌﻨﺎ ﺑﮑﺎر ﻣﯽ رﻓﺘﻪ و ﻣﻮﻟﻮﯼ ﻣﺘﺄﺛﺮ از‬
‫ﻻ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﻧﺒﻮدن ﻣﺎدﻩ و رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﻋﺎﻟﻢ ﻣﺎوراء ﻣﺎدﻩ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮد‪ .‬اﺑﻴﺎﺗﯽ‬ ‫ﺁﻧﻬﺎﺳﺖ‪ ،‬و دوم اﻳﻨﮑﻪ ﻋﺪم در اﻳﻨﺠﺎ اﺻﻮ ً‬
‫ﮐﻪ در هﻤﻴﻦ دﻓﺘﺮ ﺳﻮم ﻣﺜﻨﻮﯼ هﺴﺖ و هﻤﻪ ﺷﻨﻴﺪﻩ اﻳﺪ دﻗﺖ ﮐﻨﻴﺪ ‪:‬‬
‫وز ﻧﻤﺎ ﻣﺮدم ز ﺣﻴﻮان ﺳﺮ زدم‬ ‫از ﺟﻤﺎدﯼ ﻣﺮدم و ﻧﺎﻣﯽ ﺷﺪم‬
‫ﭘﺲ ﭼﻪ ﺗﺮﺳﻢ ﮐﯽ زﻣﺮدن ﮐﻢ ﺷﻮم‬ ‫ﻣﺮدم از ﺣﻴﻮاﻧﯽ و ﺁدم ﺷﺪم‬
‫ﺗﺎ ﺑﺮ ﺁرم از ﻣﻼﺋﮏ ﺑﺎل و ﭘﺮ‬ ‫ﺣﻤﻠﻪ ﯼ دﻳﮕﺮ ﺑﻤﻴﺮم از ﺑﺸﺮ‬
‫ﮐﻞ ﺷﻴﺌﯽ هﺎﻟﮏ اﻻ وﺟﻪ هﻮ‬ ‫از ﻣﻠﮏ هﻢ ﺑﺎﻳﺪم ﺟﺴﺘﻦ ز ﺟﻮ‬
‫ﺁﻧﭽﻪ اﻧﺪر وهﻢ ﻧﺎﻳﺪ ﺁن ﺷﻮم‬ ‫ﺑﺎر دﻳﮕﺮ از ﻣﻠﮏ ﻗﺮﺑﺎن ﺷﻮم‬
‫ﮔﻮﻳﺪم ﮐﯽ اﻧﺎ اﻟﻴﻪ اﻟﺮاﺟﻌﻮن‬ ‫ﭘﺲ ﻋﺪم ﮔﺮدم ﻋﺪم ﭼﻮن ارﻏﻨﻮن‬
‫در ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺳﻴﺮ ﺗﮑﺎﻣﻠﯽ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﻣﻦ ﻋﺪم ﻣﻴﺸﻮم‪ ،‬و ﻧﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﮐﻪ ﻧﻴﺴﺖ و ﻧﺎﺑﻮد ﻣﻴﺸﻮم‪ ،‬اﮔﺮ ﺁدم در ﻧﻬﺎﻳﺖ‬
‫ﺗﮑﺎﻣﻞ ﻧﺎﺑﻮد ﺑﺸﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﮐﻤﺎﻟﯽ ﻧﺮﺳﻴﺪﻩ اﺳﺖ ! ﮐﻤﺎل ﺁﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﻤﺎﻧﺪ‪ ،‬ﮐﻤﺎل ﺁن ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﻧﻤﺎﻧﺪ‪ .‬اﮔﺮ از دﺳﺖ ﺑﺮود‬
‫ﻋﻴﻦ ﻧﻘﺺ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺮﮔﺸﺘﻦ ﺑﻪ ﺟﺎﯼ اول و ﻳﺎ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺗﺮاز ﺟﺎﯼ اول اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ ﺑﻌﺪ از اﻳﻨﮑﻪ از ﻣﻘﺎم ﺟﻤﺎدﯼ‬
‫ﺑﻪ ﻣﻘﺎم ﻧﺒﺎﺗﯽ )ﻧﺎﻣﯽ( ﻣﻴﺮﺳﺪ‪ ،‬واز ﻧﺒﺎﺗﯽ ﺑﻪ ﻣﻘﺎم ﺣﻴﻮاﻧﯽ‪ ،‬واز ﺣﻴﻮاﻧﯽ ﺑﻪ ﻣﻘﺎم اﻧﺴﺎﻧﯽ‪ ،‬و ﺑﻌﺪ از ﺁن ﺑﻪ ﻣﻘﺎم ﻣﻠﮑﯽ‬
‫و ﺁﻧﮕﺎﻩ از ﻣﻘﺎم ﻣﻠﮏ هﻢ ﻗﺮﺑﺎن ﻣﻴﺸﻮم‪ ،‬ﭘﺮان ﻣﻴﺸﻮم و ﻣﯽ ﺟﻬﻢ‪ ،‬ﺁﻧﭽﻪ اﻧﺪر وهﻢ ﻧﺎﻳﺪ ﺁن ﺷﻮم‪ .‬و ﺑﻌﺪ ﻋﺪم ﮔﺮدم ﻋﺪم‬
‫ﭼﻮن ارﻏﻨﻮن‪ .‬ﻋﺪم ﺷﺪن در اﻳﻨﺠﺎ ﻳﻌﻨﯽ ﭘﻴﻮﺳﺘﻦ ﺑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ ﺗﻤﺎم ﻣﺮاﺣﻞ ﻣﺤﺪودﻳﺘﻬﺎﯼ ﭘﻴﺸﻴﻦ را زﻳﺮ ﭘﺎ ﻧﻬﺎدن‬
‫و ﺑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﻘﺎم اﻃﻼق و ﻻﺣﺪﻳﺴﺖ ﭘﻴﻮﺳﺘﻦ‪.‬‬
‫در داﺳﺘﺎن ﻣﺮﻳﻢ هﻢ ﻣﻮﻟﻮﯼ ﺑﺎ ﻣﺮﻳﻢ هﻤﻴﻦ ﻣﻌﻨﺎ را درﻣﻴﺎن ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬از زﺑﺎن ﺁن ﻣﻠﮏ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ ‪:‬‬
‫در ﻋﺪم ﻣﻦ ﺷﺎهﻢ و ﺻﺎﺣﺐ ﻋﻠﻢ‬ ‫از وﺟﻮدم ﻣﯽ ﮔﺮﻳﺰﯼ در ﻋﺪم‬
‫ﺗﻮ دارﯼ از اﻳﻦ ﻋﺎﻟﻢ ﻣﺎدﻩ ﭘﻨﺎﻩ ﻣﯽ ﺑﺮﯼ ﺑﻪ ﻋﺎﻟﻢ ﻣﺎوراء ﻣﺎدﻩ ‪ ،‬ﻣﻦ در ﺁن ﻋﺎﻟﻢ ﻋﺪم ﺧﻮدم ﻣﻘﺎﻣﺎﺗﯽ دارم‪ ،‬ﺷﺎهﻢ و‬
‫ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻩ ام‪ ،‬در ﺣﻘﻴﻘﺖ دارﯼ از ﻣﻦ ﺑﻪ ﻣﻦ ﭘﻨﺎﻩ ﻣﯽ ﺑﺮﯼ‪ .‬ﺑﻪ هﻤﻴﻦ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺤﺚ ﺧﺪاوﻧﺪ را ﭘﻴﺶ ﻣﻴﮑﺸﺪ‬
‫و ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻣﻴﺪهﺪ ﮐﻪ درﮎ ﻣﻔﻬﻮﻣﯽ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻳﻌﻨﯽ ﭼﯽ ‪ ،‬و درﮎ ﻋﺎرﻓﺎﻧﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻳﻌﻨﯽ ﭼﯽ ‪ .‬درﮎ ﻣﻔﻬﻮﻣﯽ ﻳﻌﻨﯽ ﮐﻪ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ را ﺑﻪ ﺻﻔﺖ واﺟﺐ اﻟﻮﺟﻮدﯼ ﺷﻨﺎﺧﺘﻦ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ را ﺑﻪ ﺻﻔﺖ ﻋﻠﺖ اﻟﻌﻠﻞ ﺷﻨﺎﺧﺘﻦ و اﻣﺜﺎل اﻳﻨﻬﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﻣﺘﮑﻠﻤﺎن‬
‫ﺑﻴﺎن ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ و در ﻓﻠﺴﻔﻪ از ﺁﻧﻬﺎ ﺳﺨﻦ زﻳﺎد ﻣﻴﺮود‪ .‬ﻣﻮﻟﻮﯼ اﻳﻨﺠﺎ ﺑﻪ ﻣﺎ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ ﮐﻪ ‪:‬‬
‫ﺟﺰ ﮐﻪ ﻧﻮر ﺁﻓﺘﺎب ﻣﺴﺘﻄﻴﻞ‬ ‫ﺧﻮد ﻧﺒﺎﺷﺪ ﺁﻓﺘﺎﺑﯽ را دﻟﻴﻞ‬
‫اﻳﻦ ﺑﺴﺴﺘﺶ ﮐﻪ ذﻟﻴﻞ او ﺑﻮد‬ ‫ﺳﺎﻳﻪ ﮐﯽ ﺑﻮد ﺗﺎ دﻟﻴﻞ او ﺑﻮد‬
 ‫ﺟﻤﻠﻪ ادراﮐﺎت ﭘﺲ‪ ،‬او ﺳﺎﺑﻘﺴﺖ‬ ‫اﻳﻦ ﺟﻼﻟﺖ در دﻻﻟﺖ ﺻﺎدﻗﺴﺖ‬
‫او ﺳﻮار ﺑﺎد ﭘﺮان ﭼﻮن ﺧﺪﻧﮓ‬ ‫ﺟﻤﻠﻪ ادراﮐﺎت ﺑﺮ ﺧﺮهﺎﯼ ﻟﻨﮓ‬
‫ﻣﺎ ﻳﮏ ﻣﻘﺎم درﮐﯽ دارﻳﻢ ﮐﻪ از اداراﮎ ﻋﻘﻠﯽ ﺟﻠﻮ ﻣﯽ اﻓﺘﺪ‪ ،‬و اﻳﻦ ادراﮐﺎت ﻋﻘﻠﯽ ﻣﺜﻞ ﺧﺮهﺎﯼ ﻟﻨﮓ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺪﻧﺒﺎل او‬
‫روان ﺷﻮﻧﺪ ﺗﺎ او را ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ و ﺑﺎو ﺑﺮﺳﻨﺪ اﮔﺮ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ‪ .‬ﭘﺲ دو ﻣﻘﺎم ادراﮎ دارﻳﻢ‪ ،‬ﻳﮑﯽ ﻣﻘﺎم ادراﮎ ﻋﻘﻠﺴﺖ‪ ،‬و ﻳﮑﯽ‬
‫هﻢ ادراﮎ ﻓﻮق ﻣﻘﺎم ﻋﻘﻠﯽ‪ .‬ﻳﻌﻨﯽ ﻣﻘﺪم و ﺳﺎﺑﻖ ﺑﺮ ﻋﻘﻞ‪ .‬درﮐﯽ ﮐﻪ اﻳﻦ ﻋﺎرﻓﺎن از ﺧﺪا ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ هﻤﻴﻦ درﮎ‬
‫دوم اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﺑﻴﺎد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﺪ در اﺑﺘﺪاﯼ ﻣﺜﻨﻮﯼ در داﺳﺘﺎن ﭘﺎدﺷﺎﻩ و ﮐﻨﻴﺰﮎ درﺁﻧﺠﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﺑﺤﺚ از ﻋﺸﻖ ﮐﻨﻴﺰﮎ‬
‫ﻣﻴﺸﻮد‪ ،‬ﻣﻮﻟﻮﯼ ﻳﮏ رﺷﺘﻪ ﺗﻮﺿﻴﺤﺎت ﻣﺴﺘﻘﻠﯽ راﺟﻊ ﺑﻪ ﻋﺸﻖ ﻣﻴﺪهﺪ‪ .‬وﻗﺘﻴﮑﻪ ﺁن ﺣﮑﻴﻢ ﺁﻣﺪ و ﻧﺒﺾ ﮐﻨﻴﺰﮎ را ﮔﺮﻓﺖ‬
‫ﭼﯽ درﻳﺎﻓﺖ ؟ ﻓﻬﻤﻴﺪ ﮐﻪ ‪:‬‬
‫ﺑﻮﯼ هﺮ هﻴﺰم ﭘﺪﻳﺪ ﺁﻳﺪ ز دود‬ ‫رﻧﺠﺶ از ﺳﻮدا و از ﺻﻔﺮا ﻧﺒﻮد‬
‫ﺗﻦ ﺧﻮﺷﺴﺖ و او ﮔﺮﻓﺘﺎر دﻟﺴﺖ‬ ‫دﻳﺪ از زارﻳﺶ ﮐﻮ زار دل اﺳﺖ‬
‫و از اﻳﻨﺠﺎ وارد ﺑﺤﺚ ﻣﺴﺘﻘﻠﯽ ﻣﻴﺸﻮد ‪:‬‬
‫ﻧﻴﺴﺖ ﺑﻴﻤﺎرﯼ ﭼﻮ ﺑﻴﻤﺎرﯼ دل‬ ‫ﻋﺎﺷﻘﯽ ﭘﻴﺪاﺳﺖ از زارﯼ دل‬
‫ﻋﺸﻖ اﺻﻄﺮﻻب اﺳﺮار ﺧﺪاﺳﺖ‬ ‫ﻋﻠﺖ ﻋﺎﺷﻖ ز ﻋﻠﺘﻬﺎ ﺟﺪاﺳﺖ‬
‫ﻋﺎﻗﺒﺖ ﻣﺎ را ﺑﺪان ﺳﺮ رهﺒﺮ اﺳﺖ‬ ‫ﻋﺎﺷﻘﯽ ﮔﺮ زﻳﻦ ﺳﺮو ﮔﺮ زان ﺳﺮﺳﺖ‬
‫ﭼﻮن ﺑﻪ ﻋﺸﻖ ﺁﻣﺪ ﻗﻠﻢ ﺑﺮﺧﻮد ﺷﮑﺎﻓﺖ‬ ‫ﭼﻮن ﻗﻠﻢ اﻧﺪر ﻧﻮﺷﺘﻦ ﻣﯽ ﺷﺘﺎﻓﺖ‬
‫هﻢ ﻗﻠﻢ ﺑﺸﮑﺴﺖ و هﻢ ﮐﺎﻏﺬ درﻳﺪ‬ ‫ﭼﻮن ﺳﺨﻦ در وﺻﻒ اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ رﺳﻴﺪ‬
‫ﺷﺮح ﻋﺸﻖ و ﻋﺎﺷﻘﯽ هﻢ ﻋﺸﻖ ﮔﻔﺖ‬ ‫ﻋﻘﻞ درﺷﺮﺣﺶ ﭼﻮ ﺧﺮ در ﮔﻞ ﺑﺨﻔﺖ‬
‫ﮔﺮ دﻟﻴﻠﺖ ﺑﺎﻳﺪ از وﯼ رو ﻣﺘﺎب‬ ‫ﺁﻓﺘﺎب‬ ‫دﻟﻴﻞ‬ ‫ﺁﻣﺪ‬ ‫ﺁﻓﺘﺎب‬
‫ﺷﻤﺲ هﺮ دم ﻧﻮر ﺟﺎﻧﯽ ﻣﻴﺪهﺪ‬ ‫ﺳﺎﻳﻪ ﮔﺮ از وﯼ ﻧﺸﺎﻧﯽ ﻣﻴﺪهﺪ‬
‫اﻳﻦ ﺷﻴﻮﻩ ﯼ ﺧﺪاﺷﻨﺎﺳﯽ ﻋﺎرﻓﺎن اﺳﺖ‪ ،‬ﺁﻓﺘﺎب ﺁﻣﺪ دﻟﻴﻞ ﺁﻓﺘﺎب ‪ .‬ﻣﻴﮕﻮﻳﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ ﺷﻨﺎﺧﺘﻦ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ هﻴﭻ دﻟﻴﻠﯽ‬
‫ﺑﻐﻴﺮ از ﺧﻮد او ﺣﺎﺟﺖ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﻓﻘﻂ ﻳﮏ ﭼﺸﻤﺎن ﺑﺎز و ﺳﺎﻟﻢ ﻻزم دارد و ﺑﺲ‪ .‬و ﻃﻌﻨﻪ ﺑﺮﻋﺎﻗﻼن و ﻓﻴﻠﺴﻮﻓﺎن ﻣﻴﺰﻧﻨﺪ‬
‫ﮐﻪ اﻳﻨﻬﺎ ﭼﺮاغ ﺑﺮداﺷﺘﻪ اﻧﺪ در روز و ﻣﻴﺨﻮاهﻨﺪ ﺁﻓﺘﺎب را ﭘﻴﺪا ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﭼﺮاغ ﺑﺮاﯼ ﮐﺴﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺗﺎرﻳﮑﯽ وﺳﺎﻳﻪ هﺎ‬
‫ﺳﺮﮔﺮدان اﺳﺖ و ﻧﻤﻴﺪاﻧﺪ ﺁﻓﺘﺎب ﻳﻌﻨﯽ ﭼﯽ ؟‬
‫ﺟﻤﻠﻪ ادراﮐﺎت ﭘﺲ او ﺳﺎﺑﻘﺴﺖ‬ ‫اﻳﻦ ﺟﻼﻟﺖ در دﻻﻟﺖ ﺻﺎدﻗﺴﺖ‬
‫اﻳﻦ ادراﮐﺎت ﻓﻴﻠﺴﻮﻓﺎﻧﻪ از ﭘﺲ ﻣﻴﺂﻳﺪ‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ وﻗﺘﻴﮑﻪ اﻧﺴﺎن اﺑﺘﺪا ﻳﮏ درﮎ اﺟﻤﺎﻟﯽ ﺣﻀﻮرﯼ از ﺧﺪاوﻧﺪ ﭘﻴﺪا ﮐﺮد‪،‬‬
‫ﻼ ﺑﻪ ﻧﺤﻮ ﺷﻬﻮدﯼ ﺻﻴﺪ ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ از او‬ ‫ﺑﻌﺪ از او دﺳﺘﮕﺎﻩ ﻣﻔﻬﻮﻣﯽ را ﺑﮑﺎر ﻣﻴﺎﻧﺪازد‪ ،‬ﺑﺮاﯼ اﻳﻨﮑﻪ ﺁﻧﭽﻪ را ﮐﻪ ﻗﺒ ً‬
‫ﻋﮑﺴﺒﺮدارﯼ ﻣﻔﻬﻮﻣﯽ و ﻓﻴﻠﺴﻮﻓﺎﻧﻪ و ﺗﻌﻘﻠﯽ ﺑﮑﻨﺪ‪ .‬واﻻ اﮔﺮ از اﺑﺘﺪا ﺷﻤﺎ ﺑﺨﻮاهﻴﺪ از ﻃﺮﻳﻖ ﻣﻔﺎهﻴﻢ ﺗﻌﻘﻠﯽ وارد ﻣﻔﺎهﻴﻢ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺸﻮﻳﺪ ﺑﻪ ﺑﻦ ﺑﺴﺖ هﺎ‪ ،‬ﻧﺎهﻤﻮارﻳﻬﺎ‪ ،‬و دﺷﻮارﻳﻬﺎﻳﯽ ﺑﺮﺧﻮاهﻴﺪ ﺧﻮرد ﮐﻪ ﻗﺎﺑﻞ ﮔﺸﻮدن و رﻓﻊ ﮐﺮدن ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ ‪.‬‬
‫زﺣﻤﺎت ﻓﻴﻠﺴﻮﻓﺎن را اﻧﮑﺎر ﻧﻤﻴﮑﻨﻴﻢ‪ ،‬ﻣﺎ ﻣﺪﻳﻮن زﺣﻤﺎت ﺁﻧﻬﺎ هﺴﺘﻴﻢ‪ .‬ﺁﻧﻬﺎ در ﮔﺸﻮدن ﭘﺎرﻩ اﯼ از ﮔﺮﻩ هﺎﯼ ﮐﻼﻣﯽ‬
‫و زدودن ﭘﺎرﻩ اﯼ از ﻣﻮاﻧﻊ و ﭘﺎﺳﺦ ﮔﻔﺘﻦ ﺑﻪ ﭘﺎرﻩ اﯼ از ﺷﺒﻬﺎت و اﺷﮑﺎﻻت‪ ،‬ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻮﻓﻖ ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ و ازﻣﺎ دﺳﺘﮕﻴﺮﯼ‬
‫ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ و ﺳﻌﯽ ﺁﻧﻬﺎ ﻣﻌﺠﻮر و ﻣﺸﮑﻮر اﺳﺖ‪ .‬ﺁﻧﭽﻪ اﮐﻨﻮن ﺧﺼﻮﺻًﺎ درﻣﻘﺎم ﺑﻴﺎن ﺁن هﺴﺘﻴﻢ اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ازﻧﻈﺮ‬
‫ﻋﺎرﻓﺎن ﺷﻴﻮﻩ و ﻣﺴﻴﺮﯼ ﮐﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﭘﻴﻤﻮدﻩ اﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺎﮎ ﺑﺎ ﻣﺴﻴﺮ ﻓﻴﻠﺴﻮﻓﺎن ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ‪ ،‬ﮔﺮﭼﻪ ﻣﺘﻀﺎد و ﻣﺘﻨﺎﻗﺾ ﻧﻴﺴﺖ‬
‫ﻳﻌﻨﯽ اﻳﻦ ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﻳﮑﯽ ﺁن دﻳﮕﺮﯼ را ﻧﻔﯽ ﺑﮑﻨﺪ‪ ،‬وﻟﯽ اﻟﺒﺘﻪ ﻳﮑﯽ ﻏﻴﺮ دﻳﮕﺮﻳﺴﺖ‪.‬‬
‫داﺳﺘﺎﻧﯽ در دﻓﺘﺮ ﭘﻨﺠﻢ ﻣﺜﻨﻮﯼ هﺴﺖ ﮐﻪ ﻳﮏ ﮐﺴﯽ از ﺧﺪاوﻧﺪ هﻤﻴﺸﻪ ﻃﺎﻟﺐ ﮔﻨﺞ ﺑﻮد‪ ،‬ﺗﺎ اﻳﻨﮑﻪ ﺷﺒﯽ درﺧﻮاب دﻳﺪ ﮐﻪ‬
‫ﺑﻪ او ﮔﻔﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﻓﻼن ﻧﺸﺎﻧﯽ و ﻣﻐﺎزﻩ ﻓﻼن ﮐﺲ ﻣﻴﺮوﯼ‪ ،‬درﺁﻧﺠﺎ درﻣﻴﺎن ورق ﭘﺎرﻩ هﺎﯼ او ورﻗﯽ ﺑﺮﻧﮓ زرد ﺧﻮاهﯽ‬
‫دﻳﺪ ﮐﻪ روﯼ ﺁن ﻧﺸﺎﻧﻪ ﯼ ﮔﻨﺠﯽ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﻃﺒﻖ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻋﻤﻞ ﮐﻦ ‪ ،‬ﮔﻨﺞ را ﭘﻴﺪا ﺧﻮاهﯽ ﮐﺮد‪ .‬اﻳﻦ ﺷﺨﺺ هﻢ‬
‫ﺷﺎدﻣﺎن از اﺳﺘﺠﺎﺑﺖ دﻋﺎ از ﺧﻮاب ﺑﻴﺪار ﺷﺪ و ﺻﺒﺢ ﺑﻪ ﻣﻐﺎزﻩ اﯼ ﮐﻪ ﻧﺸﺎﻧﯽ دادﻩ ﺑﻮدﻧﺪ رﻓﺖ و در ﻣﻴﺎن ﮐﺎﻏﺬهﺎﯼ‬
‫ﻣﻐﺎزﻩ ﮐﺎﻏﺬ ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ را ﭘﻴﺪا ﮐﺮد و دﻳﺪ ﮐﻪ دراو ﻧﻮﺷﺘﻪ اﺳﺖ " ﺑﻪ ﻓﻼن ﻣﺤﻞ در ﺑﻴﺮون ﺷﻬﺮ ﻣﻴﺮوﯼ و رو ﺑﻪ ﻗﺒﻠﻪ‬
‫ﻣﯽ اﻳﺴﺘﯽ و ﺗﻴﺮﯼ ﺑﮑﻤﺎن ﻣﯽ ﻧﻬﯽ و رهﺎ ﻣﻴﮑﻨﯽ‪ ،‬وهﺮﮐﺠﺎ ﮐﻪ ﺗﻴﺮ اﻓﺘﺎد ﺁﻧﺠﺎ را ﻣﻴﮑﻨﯽ و ﮔﻨﺞ را ﻣﯽ ﻳﺎﺑﯽ "‪ .‬ﺁن‬
‫ﺷﺨﺺ اﻳﻦ ﮐﺎررا ﮐﺮد و ﮔﻨﺞ را ﻧﻴﺎﻓﺖ‪ .‬هﺮروز ﺑﻄﻠﺐ ﮔﻨﺞ درﺁن ﻧﻘﻄﻪ ﻣﻴﺮﻓﺖ و ﻣﯽ اﻳﺴﺘﺎد و ﺗﻴﺮ ﻣﯽ اﻓﮑﻨﺪ وزﻣﻴﻦ‬
‫را ﻣﯽ ﺷﮑﺎﻓﺖ اﻣﺎ ﮔﻨﺠﯽ ﻧﻤﯽ ﻳﺎﻓﺖ‪ ،‬ﺗﺎ ﺧﺒﺮ ﺑﻪ ﺣﺎﮐﻢ ﺷﻬﺮ رﺳﻴﺪ وﭼﻮن او ﺷﺨﺺ ﻃﻤﺎﻋﯽ ﺑﻮد ﻣﺄﻣﻮرﻳﻨﯽ ﮔﻤﺎﺷﺖ‬
‫و ﺁﻧﻬﺎ هﻢ ﻣﺸﻐﻮل ﺑﻪ هﻤﻴﻦ ﮐﺎر ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﭼﻴﺰﯼ ﭘﻴﺪا ﻧﻤﻴﮑﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺁن ﺷﺨﺺ دوﺑﺎرﻩ ﺑﻪ درﮔﺎﻩ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺗﻀﺮع ﮐﺮد‬
‫و ﭘﺲ از ﻣﺪﺗﯽ دوﺑﺎرﻩ ﺧﻮاب دﻳﺪ ﮐﻪ ﮐﺴﯽ ﺑﺎو ﮔﻔﺖ " ﺁﻧﭽﻪ ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻴﻢ ﺗﻮ ﻋﻤﻞ ﻧﮑﺮدﯼ‪ .‬ﺷﺨﺺ ﻣﺘﻌﺠﺐ ﺷﺪ و ﭘﺮﺳﻴﺪ‬
‫ﭼﻄﻮر ؟ ﮔﻔﺖ درﺁن ﺑﺮﮔﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺗﻴﺮﯼ ﺑﻪ ﭼﻠﻪ ﯼ ﮐﻤﺎن ﻣﯽ ﻧﻬﯽ و رهﺎ ﻣﻴﮑﻨﯽ‪ ،‬و ﻧﻨﻮﺷﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﻴﮑﺸﯽ‬
‫و ﺑﻌﺪ رهﺎ ﻣﻴﮑﻨﯽ‪ .‬اﻣﺎ ﺗﻮ داﻳﻢ ﮐﺸﻴﺪﯼ و ﺗﻴﺮ را دور اﻓﮑﻨﺪﯼ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺑﻪ ﮔﻨﺞ ﻧﺮﺳﻴﺪﯼ‪ .‬ﻓﺮدا ﺷﺨﺺ ﺑﻪ هﻤﺎﻧﺠﺎ‬
‫ﻣﻴﺮود و ﭼﻠﻪ را ﻧﮑﺸﻴﺪﻩ ﺗﻴﺮ را رهﺎ ﻣﻴﮑﻨﺪ وﺗﻴﺮ ﺟﻠﻮﯼ ﭘﺎﯼ ﺧﻮد ﻣﯽ اﻓﺘﺪ و ﮔﻨﺞ را زﻳﺮ ﭘﺎﯼ ﺧﻮﻳﺶ ﻣﯽ ﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻮﻟﻮﯼ از اﻳﻦ داﺳﺘﺎن ﭼﻨﻴﻦ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﻴﮕﻴﺮد و ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ ‪:‬‬
‫ﺻﻴﺪ ﻧﺰدﻳﮏ و ﺗﻮ دور اﻧﺪاﺧﺘﻪ‬ ‫اﯼ ﮐﻤﺎن و ﺗﻴﺮهﺎ ﺑﺮﺳﺎﺧﺘﻪ‬
‫ﮔﻮ ﺑﺪو ﮐﻮ را ﺳﻮﯼ ﮔﻨﺠﺴﺖ ﭘﺸﺖ‬ ‫ﻓﻠﺴﻔﯽ ﺧﻮد را از اﻧﺪﻳﺸﻪ ﺑﮑﺸﺖ‬
‫از ﻣﺮاد ﺧﻮد ﺟﺪاﺗﺮ ﻣﻴﺸﻮد‬ ‫ﮔﻮ ﺑﺪو ﭼﻨﺪان ﮐﻪ اﻓﺰون ﻣﯽ دود‬
‫ﻓﻴﻠﺴﻮﻓﺎن ازﻧﻈﺮ اﻳﻦ ﻋﺎرﻓﺎن ﮐﺴﺎﻧﯽ اﻧﺪ ﮐﻪ اﻳﻦ ﺗﻴﺮ و ﮐﻤﺎن هﺎ را ﺁﻣﺎدﻩ ﮐﺮدﻧﺪ ﺑﺮاﯼ ﺻﻴﺪ‪ ،‬ﺑﺮاﯼ ﺻﻴﺪﯼ ﮐﻪ ﺟﻠﻮﯼ‬
‫دﺳﺘﺸﺎن اﺳﺖ وﻟﯽ اﻳﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﻏﻠﻂ ﺗﻴﺮ را ﺑﻪ ﻣﺼﺎﻓﺘﻬﺎﯼ دور ﻣﯽ اﻧﺪازﻧﺪ‪ ،‬و ﻟﺬا ﺧﺪا را ﺑﭽﻨﮓ ﻧﻤﯽ ﺁورﻧﺪ‪ .‬ﺧﺪاﻳﯽ‬
‫را ﮐﻪ ﺑﺴﺎدﮔﯽ ﻣﻴﺘﻮان ﺷﮑﺎر ﮐﺮد‪ ،‬و ﻣﻴﺘﻮان ﺑﺎ او ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺖ و أﻧﺲ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬راﻩ را دور ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ و ﻣﺎ را در ﻣﻘﺎم‬
‫ﺷﻨﺎﺧﺖ ﺑﺠﺎهﺎﯼ دور و ﻧﺎﺷﻨﺎﺧﺘﻪ اﯼ ﺣﻮاﻟﻪ ﻣﻴﺪهﻨﺪ‪ .‬ﺑﻬﻤﻴﻦ ﺟﻬﺖ ﺣﻀﻮر او را در ﻣﺎ ﺗﻴﺮﻩ ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ‪ ،‬أﻧﺲ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻣﺎ‬
‫را ﺑﺎ او ﺗﻴﺮﻩ ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ و ﺧﺪاوﻧﺪ را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻳﮏ ﻣﻮﺟﻮد ﭘﻴﭽﻴﺪﻩ ﯼ رﻳﺎﺿﯽ ﻓﻠﺴﻔﯽ در ﻣﻴﺂورﻧﺪ ﮐﻪ اﮔﺮ هﻢ ﻗﺎﺑﻞ‬
‫ﺷﻨﺎﺧﺘﻦ ﺑﺎﺷﺪ ﻓﻘﻂ ﺑﺮاﯼ ﭘﺎرﻩ اﯼ از ﻧﺨﺒﮕﺎن‪ ،‬و ﻧﻮادرﯼ از ﻋﻘﻼ ﻗﺎﺑﻞ ﺷﻨﺎﺧﺘﻦ ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﺲ‪ .‬درﺣﺎﻟﻴﮑﻪ ﺧﺪاﻳﯽ را ﮐﻪ‬
‫ﭘﻴﺎﻣﺒﺮان ﻣﻌﺮﻓﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬وﺧﺪاﻳﯽ ﮐﻪ ﻋﺎرﻓﺎن ﺑﻪ ﺗﺒﻊ ﺁن ﭘﻴﺎﻣﺒﺮان ﻣﻌﺮﻓﯽ ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ ﺧﺪاﯼ ﺧﻴﻠﯽ ﻧﺰدﻳﮑﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺧﺪاﻳﯽ ﮐﻪ‬
‫ﻣﻴﺘﻮان دﺳﺖ را در دﺳﺖ او ﻧﻬﺎد و ﺑﺎ او ﻣﻴﺘﻮان زﻧﺪﮔﯽ ﮐﺮد‪ .‬واﻳﻦ هﻤﺎن ﭼﻴﺰﻳﺴﺖ ﮐﻪ ﺷﻤﺎ درﻋﺮﻓﺎن ﻣﻴﺘﻮاﻧﻴﺪ ﺑﺒﻴﻨﻴﺪ‬
‫و ﺗﻤﺎم ﮔﻔﺘﻪ هﺎﻳﯽ ﮐﻪ از ﻋﺎرﻓﺎن ﻧﻘﻞ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺑﻪ هﻤﻴﻦ ﻣﻌﻨﺎﺳﺖ‪.‬‬

‫واﻟﺴﻼم و ﻋﻠﻴﮑﻢ و رﺣﻤﺘﻪ اﷲ و ﺑﺮﮐﺎﺗﻪ‬

‫******‬