‫ﺑﻨﺎم ﺧﺪا‬

‫‪Sep. 1. 2007‬‬
‫ﻣﻘﺪﻣﻪ اﯼ ﺑﺮ ﻓﻬﻢ ﻣﺜﻨﻮﯼ‬
‫ﺧﻼﺻﻪ اﯼ از ﺑﻴﺎﻧﺎت ﺟﻨﺎب دﮐﺘﺮﻋﺒﺪاﻟﮑﺮﻳﻢ ﺳﺮوش‬
‫‪9‬‬
‫ﺑﺤﺚ ﻣﺎ اﻣﺸﺐ در ﺑﺎرﻩ ﯼ ﻋﻨﺼﺮ وﻻﻳﺖ از ﻋﻨﺎﺻﺮ اﺻﻠﯽ ﺗﻔﮑﺮ ﻋﺎرﻓﺎﻧﻪ اﺳﺖ‪ .‬در ﺑﻴﺎن ﻓﮑﺮ ﻋﺮﻓﺎﻧﯽ و ﻣﮑﺘﺐ‬
‫ﺗﺼﻮف ﺑﻮدﻳﻢ و ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﯽ ﺑﺮاﯼ ﺑﻬﺘﺮ ﻓﻬﻤﻴﺪن اﻧﺪﻳﺸﻪ هﺎﯼ ﻋﺎرﻓﺎن و ﺑﺨﺼﻮص ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺟﻼل اﻟﺪﻳﻦ روﻣﯽ را ﻇﺮف‬
‫ﭼﻨﺪ ﺟﻠﺴﻪ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻪ ﺳﻤﻊ ﺷﻤﺎ رﺳﺎﻧﺪﻳﻢ‪ .‬و ﻣﺴﺌﻠﻪ ﯼ وﻻﻳﺖ ﻳﮑﯽ از اهﻢ اﻳﻦ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻋﺮﻓﺎﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﺟﻨﺒﻪ ﯼ‬
‫ﻣﻘﺪﻣﻪ اﯼ ﻣﻬﻤﯽ داﺷﺘﻪ و در ﻓﻬﻢ اﻧﺪﻳﺸﻪ هﺎ و ﺁراء ﻋﺎرﻓﺎن ﺗﺄﺛﻴﺮ ﺑﺴﻴﺎرﯼ دارد‪.‬‬
‫ﻣﺴﺌﻠﻪ ﯼ وﻻﻳﺖ رﻳﺸﻪ هﺎﯼ دﻳﻨﯽ دارد‪ ،‬اﻣﺎ ﺗﻮﺳﻂ ﻋﺎرﻓﺎن و ﺻﻮﻓﻴﺎن ﭘﺮداﺧﺖ ﺑﺴﻴﺎر ﻗﻮﻳﯽ ﭘﻴﺪا ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ‪،‬‬
‫ﺑﻄﻮرﻳﮑﻪ ﺗﻤﺎم ﺳﻘﻒ اﻧﺪﻳﺸﻪ ﯼ ﻋﺎرﻓﺎﻧﻪ و ﺻﻮﻓﻴﺎﻧﻪ را ﭘﻮﺷﺎﻧﺪﻩ اﺳﺖ و ﺷﻤﺎ در ﻧﻮﺷﺘﻪ هﺎﯼ ﻋﺎرﻓﺎن هﻤﻪ ﺟﺎ ﻣﯽ ﺑﻴﻨﻴﺪ‬
‫ﮐﻪ ﺳﺨﻦ از اوﻟﻴﺎء ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﻴﺮود‪ .‬ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ارﺗﺒﺎط و اﺗﺼﺎﻻت وﻳﮋﻩ اﯼ ﺑﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ دارﻧﺪ و از ﻃﺮف او در ﺟﻬﺎن‬
‫واﺳﻄﻪ ﮔﺮﯼ ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﻬﻤﻴﻦ ﺳﺒﺐ هﻢ ﻓﻬﻤﻴﺪن اﻳﻨﮑﻪ ﻋﺎرﻓﺎن ﻣﺎ ﭼﻪ ﻣﻴﺨﻮاﺳﺘﻪ اﻧﺪ و ﭼﻪ ﻣﮑﺘﺐ ﺗﺮﺑﻴﺘﯽ و ﭼﻪ ﺟﻬﺎن‬
‫ﺑﻴﻨﯽ وﻳﮋﻩ اﯼ را ﺑﻨﺎ ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ ﺻﺪ در ﺻﺪ در ﮔﺮو اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﻈﺮ ﺁﻧﻬﺎ درﺑﺎب وﻻﻳﺖ داﻧﺴﺘﻪ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻼ ﻣﺪ ﻧﻈﺮ دارﻳﻢ‪ ،‬و ﺑﻪ ﺁن‬ ‫ﺑﺪﻳﻬﻴﺴﺖ وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﻣﺎ از وﻻﻳﺖ ﺳﺨﻦ ﻣﻴﮕﻮﻳﻴﻢ‪ ،‬ﻣﻌﻨﺎﯼ ﺑﺴﻴﺎر ﮔﺴﺘﺮدﻩ و ﻋﺎم او را ﻓﻌ ً‬
‫ﺗﻘﺴﻴﻤﺎﺗﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﻣﺬهﺒﯽ ﻧﺰد ﺷﻴﻌﻴﺎن و ﻳﺎ ﻧﺰد اهﻞ ﺳﻨﺖ وﺣﺘﯽ در ﻓﺮﻗﻪ هﺎﯼ ﻣﺴﻴﺤﯽ ﭘﻴﺪا ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ ﮐﺎرﯼ‬
‫ﻧﺪارﻳﻢ‪ ،‬هﻤﺎﻧﻄﻮرﻳﮑﻪ در ﺗﻌﺎﻟﻴﻢ و ﻣﻌﺎرف دﻳﻨﯽ ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ و ﻋﺎرﻓﺎن و ﺧﺼﻮﺻًﺎ ﻣﻮﻟﻮﯼ ﺑﻪ ﺁن ﭘﺮداﺧﺘﻪ اﻧﺪ را ﺑﻴﺎن‬
‫ﻣﻴﮑﻨﻴﻢ‪ .‬ﺑﺪ ﻧﻴﺴﺖ اﻳﻦ هﻢ اﺷﺎرﻩ ﺷﻮد ﮐﻪ ﻣﻮﻟﻮﯼ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻣﻴﺪاﻧﻴﺪ ﺷﻴﻌﯽ ﻧﺒﻮدﻩ اﻣﺎ از ﻧﻈﺮ اﻋﺘﻘﺎدﯼ و ﻓﮑﺮﯼ ﻗﺮاﺑﺘﯽ‬
‫ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺎ اﻧﺪﻳﺸﻪ هﺎﯼ ﺷﻴﻌﯽ داﺷﺖ و اﻳﻦ ﺳﺨﻦ ﻏﻴﺮ ﺗﺎرﻳﺨﯽ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬در ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻋﻘﺎﻳﺪ هﺮ ﻗﻮﻣﯽ ﺗﺪرﻳﺠًﺎ در ﻃﻮل‬
‫ﺗﺎرﻳﺦ ﺗﺜﺒﻴﺖ ﻣﻴﺸﻮد‪ .‬اﻣﺮوزﻩ ﺁﻧﭽﻪ ﮐﻪ ﺑﻨﺎم ﺗﺸﻴﻊ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮد و ﺧﻮاﻧﺪﻩ ﻣﻴﺸﻮد ﭼﻴﺰﯼ ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ در ﻗﺮون اوﻟﻴﻪ ﯼ‬
‫ﺗﮑﻮن ﺗﺸﻴﻊ هﻢ ﺑﻪ هﻤﻴﻦ ﺻﻮرت ﺑﻮدﻩ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬و ﻳﺎ ﺁﻧﭽﻪ ﮐﻪ اﻣﺮوز ﺑﻨﺎم ﺗﺴﻨﻦ ﮔﻔﺘﻪ و ﺧﻮاﻧﺪﻩ ﻣﻴﺸﻮد ﻋﻘﺎﻳﺪﯼ ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ‬
‫ﻟﺰوﻣًﺎ در ﻗﺮون اوﻟﻴﻪ و در ﺻﺪر اﺳﻼم وﺟﻮد داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﮑﺎﺗﺐ ﮐﻼﻣﯽ ﺗﺪرﻳﺠًﺎ هﻮﻳﺖ ﭘﻴﺪا ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ و درﺁﻧﻬﺎ ﻳﮏ‬
‫رﺷﺘﻪ ﻋﻘﺎﻳﺪ‪ ،‬ﻣﻘﺪس ﺑﻠﮑﻪ ﻣﺘﺤﺠّﺮ و دﺳﺖ ﻧﺨﻮردﻧﯽ ﻣﻴﺸﻮد‪ ،‬و رﻓﺘﻪ رﻓﺘﻪ ﺑﺼﻮرت دﮐﻤﻪ هﺎﻳﯽ در ﺁﻣﺪﻩ ﮐﻪ ﺗﻌﻠﻴﻢ‬
‫دادﻩ ﻣﻴﺸﻮد و ﻣﻮرد ﭼﻮن و ﭼﺮا هﻢ ﻗﺮار ﻧﻤﻴﮕﻴﺮد‪ .‬ﺷﻤﺎ هﺮ ﻳﮏ از ﻣﮑﺎﺗﺐ ﻣﻮﺟﻮد را ﺧﻮاﻩ در ﺣﻮزﻩ ﯼ اﺳﻼﻣﯽ‬
‫ﺧﻮاﻩ در ﺣﻮزﻩ ﯼ ﻏﻴﺮ اﺳﻼﻣﯽ اﮔﺮ ﺑﻪ ﭘﻴﺸﻴﻨﻪ هﺎﯼ ﺗﺎرﻳﺨﯽ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺮﮔﺮدﻳﺪ ﺧﻮاهﻴﺪ دﻳﺪ ﮐﻪ ﺑﺴﻴﺎرﯼ از ﭼﻴﺰهﺎ ﮐﻪ‬
‫ﺣﺎﻟﺖ ﺳﻴﺎل داﺷﺘﻪ اﺳﺖ و ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ و ﮔﻔﺘﮕﻮ ﺑﻮدﻩ رﻓﺘﻪ رﻓﺘﻪ از ﺣﺎﻟﺖ ﺳﻴﺎل ﺧﺎرج ﺷﺪﻩ و ﺑﺼﻮرت راﮐﺪ و ﺛﺎﺑﺖ‬
‫درﺁﻣﺪﻩ و ﻧﺴﻠﯽ ﺑﻪ ﻧﺴﻞ دﻳﮕﺮﯼ ﺁﻧﻬﺎ را هﻤﭽﻨﺎن اﻧﺘﻘﺎل دادﻩ و از ﺣﺎﻟﺖ ﭼﻮن و ﭼﺮا ﺑﺮدار ﺑﻮدن ﺑﻄﻮر ﮐﻠﯽ‬
‫ﺧﺎرج ﺷﺪﻩ اﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻧﺰدﻳﮑﯽ و ﻗﺮاﺑﺖ ﺗﺸﻴﻊ و ﺗﺴﻨﻦ در ﻗﺮون اوﻟﻴﻪ ﺑﺴﯽ ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﺁن ﺑﻮدﻩ ﮐﻪ اﻣﺮوز هﺴﺖ‪ .‬و ﺁن ﺧﻂ ﮐﺸﻴﻬﺎﻳﯽ ﮐﻪ‬
‫ﻼ ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺧﺼﻮﺻًﺎ ﻧﺰد هﺮ دو ﻋﻮام اهﻞ ﺗﺴﻨﻦ و ﺗﺸﻴﻊ‪ ،‬ﺁﻧﻬﺎ در اﺑﺘﺪا ﺑﺎﻳﻦ ﺻﻮرت ﻧﺒﻮدﻩ اﻧﺪ‪ ،‬دﺳﺖ‬ ‫ﻓﻌ ً‬
‫ﮐﻢ ﺗﺼﻮرﯼ ﮐﻪ ﻋﺎﻣﻴﺎن اﻳﻦ دو ﻧﺤﻠﻪ از ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ دارﻧﺪ ﺗﺼﻮر ﻧﺎﺻﻮاﺑﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﺼﺤﻴﺢ ﺑﺸﻮد‪ .‬ﻋﻠﯽ اﯼ اﻟﺤﺎل‬
‫ﮐﺴﯽ ﻣﺜﻞ ﻣﻮﻟﻮﯼ ﻧﻬﻨﮕﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺷﮑﺎر ﺗﻮرهﺎﯼ اﻳﻦ ﭼﻨﻴﻦ ﺧﺮد و ﮐﻮﭼﮏ ﻧﻤﻴﺸﺪ‪ ،‬ﭼﻪ در ﻣﮑﺘﺐ ﮐﻼﻣﯽ و ﭼﻪ در‬
‫ﻣﮑﺘﺐ ﻓﻘﻬﯽ ﺻﺎﺣﺐ ﻧﻈﺮ ﺑﻮد‪ ،‬و ﻧﻤﻴﺘﻮان او را ﺑﺮاﺣﺘﯽ ﭘﻴﺮو ﻳﮑﯽ از ﻧﺤﻠﻪ هﺎﯼ ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪﻩ ﯼ ﺗﺎرﻳﺨﯽ ﮐﻼﻣﯽ‬
‫و ﻓﻘﻬﯽ داﻧﺴﺖ‪ .‬اﻣﺎ اﮔﺮ ﺑﺨﻮاهﻴﻢ ﻗﺮاﺑﺘﻬﺎﯼ ﻓﮑﺮﯼ او را ﻣﺸﺨﺺ ﮐﻨﻴﻢ ﮔﺮاﻳﺸﻬﺎﯼ اﻋﺘﻘﺎدﯼ او را ﺑﺪﺳﺖ ﺑﺪهﻴﻢ‪ ،‬اﻟﺒﺘﻪ‬
‫ﺑﻪ اهﻞ ﺗﺴﻨﻦ و ﺑﻪ ﮔﺮاﻳﺶ اﺷﻌﺮﯼ و ﺑﻪ ﻣﮑﺘﺐ ﻓﻘﻬﯽ ﺣﻨﻔﯽ ﻧﺰدﻳﮏ ﺗﺮ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ ﺗﺎ ﺑﻪ ﮔﺮاﻳﺸﻬﺎﯼ ﺷﻴﻌﯽ‪ ،‬اﻋﻢ از‬
‫ﻻ‬
‫ﮐﻼم ﻳﺎ ﻓﻘﻪ‪ .‬وﻟﯽ ﺁﻧﭽﻨﺎﻧﮑﻪ در ﻣﺮﻳﺪ و ﻣﺮادﯼ رﺳﻢ اﺳﺖ ﮐﻪ هﻤﻴﺸﻪ ﻣﺮﻳﺪان ﻣﺬهﺐ ﻣﺮادان ﺧﻮد را دارﻧﺪ و اﺻﻮ ً‬
‫ﺗﺨﻠﻒ و ﺗﺨﻄﯽ از ﻣﺬهﺐ ﻣﺮاد ﺑﺮ ﻣﺮﻳﺪ ﺟﺎﻳﺰ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻬﻤﻴﻦ ﺳﺒﺐ ﺣﺴﺎم اﻟﺪﻳﻦ ﮐﻪ ﺷﺎﻓﻌﯽ ﺑﻮد و ﻣﻴﺨﻮاﺳﺖ ﻣﮑﺘﺐ و‬
‫ﻣﺬهﺐ ﺧﻮد را ﻋﻮض ﮐﻨﺪ و ﺑﻪ ﮐﻴﺶ ﺣﻨﻔﯽ درﺁﻳﺪ‪ ،‬ﻣﻮﻟﻮﯼ او را ﻣﻨﻊ ﮐﺮد و ﺑﻪ او دﺳﺘﻮر داد ﮐﻪ ﺑﺮهﻤﺎن ﮐﻴﺶ ﺧﻮد‬
‫ﺑﻤﺎﻧﺪ‪ .‬ﻳﻌﻨﯽ هﻤﺎن ﺁﺋﻴﻦ ﻓﻘﻬﯽ ﺧﻮد را ﻣﺤﺘﺮم ﺑﺪارد و ﺑﺮ وﻓﻖ او ﻋﻤﻞ ﮐﻨﺪ و ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﺬهﺐ ﻓﻘﻬﯽ ﻧﺪهﺪ‪ .‬ﺧﻮد هﻤﻴﻦ‬
‫ﺗﺨﻠﻒ از ﻳﮏ ﻗﺎﻋﺪﻩ ﯼ ﻋﺎم‪ ،‬اهﻤﻴﺖ ﻳﺎ ﻋﺪم اهﻤﻴﺖ اﻳﻦ ﻣﺮزﺑﻨﺪﻳﻬﺎﯼ ﻇﺎهﺮﯼ ﻓﻘﻬﯽ و ﻋﻘﻴﺪﺗﯽ را ﻧﺰد ﻣﻮﻟﻮﯼ ﻧﺸﺎن‬
‫ﻣﻴﺪهﺪ‪ .‬هﻤﭽﻨﻴﻦ اﺳﺖ ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﻋﻘﻴﺪﺗﯽ و ﮐﻼﻣﯽ ﻳﻌﻨﯽ ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﺗﺸﻴﻊ و ﺗﺴﻨﻦ و ﻳﺎ ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ اﺷﻌﺮﻳﺖ و اﻋﺘﺰاﻟﯽ‬
‫ﺑﻮدن‪ .‬ﻣﻮﻟﻮﯼ اﻟﺒﺘﻪ ﺑﻪ ﮔﺮاﻳﺶ اﺷﻌﺮﯼ ﻧﺰدﻳﮑﺘﺮ اﺳﺖ و در ﻣﺜﻨﻮﯼ از ﻣﻌﺘﺰﻟﻪ اﻧﺘﻘﺎد ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﮔﺎهﯽ هﻢ اﻧﺘﻘﺎدهﺎﯼ‬
‫درﺷﺘﯽ و ﺳﺨﺘﯽ از ﺁﻧﻬﺎ ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻊ اﻟﻮﺻﻒ ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﮐﻼﻣﯽ ﭼﻨﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮاﺣﺘﯽ او را ﻧﻤﻴﺘﻮان در ﻣﮑﺘﺐ‬
‫اﺷﻌﺮﯼ ﺑﺎ ﺗﻌﺎرﻳﻒ ﻣﺸﺨﺺ ﺗﺎرﻳﺨﯽ اش ﮔﻨﺠﺎﻧﻴﺪ‪.‬‬
‫از ﻧﻈﺮ ﻗﺮاﺑﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ اﻧﺪﻳﺸﻪ ﺷﻴﻌﯽ دارد‪ ،‬و ﺣﺮﻣﺘﯽ ﮐﻪ ﺧﺼﻮﺻًﺎ ﺑﻪ اﻣﺎم اول ﺷﻴﻌﻴﺎن ﻳﻌﻨﯽ اﻣﻴﺮاﻟﻤﺆﻣﻨﻴﻦ ﻋﻠﯽ‬
‫)ع( ﻣﯽ ﻧﻬﺪ ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ و ﺑﺎرز اﺳﺖ و اﻳﻦ ﺣﺮﻣﺖ ﻧﻬﺎدن ﻧﺰد ﻣﻮﻟﻮﯼ ﺷﺎﻳﺪ او را در ﻣﻴﺎن ﮐﺜﻴﺮﯼ از ﺑﺰرﮔﺎن و‬
‫ﻣﺘﻔﮑﺮان اهﻞ ﺳﻨﺖ ﻣﺘﻤﺎﻳﺰ ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺷﻤﺎ در ﻣﺜﻨﻮﯼ ﻣﯽ ﺑﻴﻨﻴﺪ ﮐﻪ ﻣﻮﻟﻮﯼ از ﭼﻬﺎر اﻣﺎم ﺷﻴﻌﻴﺎن ﻳﻌﻨﯽ از اﻣﺎم‬
‫ﻋﻠﯽ‪ ،‬اﻣﺎم ﺣﺴﻦ‪ ،‬اﻣﺎم ﺣﺴﻴﻦ و اﻣﺎم زﻳﻦ اﻟﻌﺎﺑﺪﻳﻦ )ع( ﻧﺎم ﻣﻴﺒﺮد و ﻧﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ‪ ،‬و اﻟﺒﺘﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﺗﺄﮐﻴﺪ و ﺗﻤﺮﮐﺰ او ﺑﺮ‬
‫اﻣﺎم اول ﺷﻴﻌﻴﺎن اﺳﺖ ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ اﻳﻨﮑﻪ ﺧﻠﻴﻔﻪ ﯼ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ هﻢ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ و ﻣﻮرد ﻗﺒﻮل اهﻞ ﺳﻨﺖ هﻢ هﺴﺖ و اﺣﺘﺮام او‬
‫را ﺁﻧﺠﺎ هﻢ ﻣﺮﻋﯽ اﺳﺖ‪ .‬وﻟﯽ ﻗﺼﻪ ﭼﻴﺰﯼ ﺑﻴﺶ از اﺣﺘﺮام ﻋﺎدﯼ و ﺻﻮرﯼ ﻧﻬﺎدن اﺳﺖ‪ .‬ﺷﻴﻌﻴﺎن هﻢ ﺑﻪ اﺋﻤﻪ‬
‫ﺧﻮدﺷﺎن اﺣﺘﺮام ﻣﻴﮕﺬارﻧﺪ‪ ،‬و اﻟﻘﺎب ﺣﺮﻣﺖ ﺁﻣﻴﺰ ﺑﺮاﯼ ﺁﻧﻬﺎ ﻧﻘﻞ ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ اﺳﻼم هﻢ هﻤﻪ ﯼ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‬
‫اﺣﺘﺮام ﻣﻴﮕﺬارﻧﺪ و ﺁﻧﭽﻪ ﮐﻪ در ﺧﻮر ﺷﺨﺼﻴﺖ ﺑﺰرگ اﻳﺸﺎن اﺳﺖ ﺑﺠﺎ ﻣﻴﺂورﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ اﺣﺘﺮام ﻧﻬﺎدن ﻳﮏ ﭼﻴﺰ اﺳﺖ ‪،‬‬
‫و ﺷﻨﺎﺧﺘﻦ ﻳﮏ ﭼﻴﺰ دﻳﮕﺮﻳﺴﺖ‪ .‬ﭼﻮن ﺣﺮﻣﺘﯽ ﮐﻪ از ﺷﻨﺎﺧﺖ ﺑﺮ ﻣﻴﺨﻴﺰد اﻟﺒﺘﻪ ﻧﻮﻋﻴﺘﺶ ﻓﺮق دارد ﺑﺎ ﺣﺮﻣﺖ ﻧﻬﺎدن‬
‫ﺗﻘﻠﻴﺪﯼ و ﮐﻮرﮐﻮراﻧﻪ و رﺳﻤﯽ‪ .‬ﺁﻧﭽﻪ ﮐﻪ ﻣﺎ ﻧﺰد ﻣﻮﻟﻮﯼ ﻣﻴﺎﺑﻴﻢ هﻤﻴﻦ ﺣﺮﻣﺖ ﻧﻬﺎدن از ﺳﺮ ﺷﻨﺎﺧﺖ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻻ ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪﻩ‬ ‫ﻣﺴﻠﻤًﺎ ﻣﻮﻟﻮﯼ ﮐﻠﻤﺎت اﻣﻴﺮاﻟﻤﺆﻣﻨﻴﻦ ﻋﻠﯽ )ع( را ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﻴﮑﺮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻬﺞ اﻟﺒﻼﻏﻪ را اﺣﺘﻤﺎ ً‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮاﯼ اﻳﻨﮑﻪ ﺁﻧﻘﺪر ﻧﮑﺎت در ﻣﺜﻨﻮﯼ هﺴﺖ ﮐﻪ ﻣﻨﻘﻮل و ﻣﻘﺘﺒﺲ از ﻧﻬﺞ اﻟﺒﻼﻏﻪ ﻣﻴﺒﺎﺷﻨﺪ ﮐﻪ ﺁﻧﻬﺎ را ﺣﻤﻞ‬
‫ﺑﺮﺗﻮارد ﻧﻤﻴﺘﻮان ﮐﺮد‪ ،‬ﻧﻤﻴﺘﻮان ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﮔﺎهﯽ ﻧﮕﺎﻩ او ﺑﻪ ﻧﻬﺞ اﻟﺒﻼﻏﻪ و ﮐﻼم اﻣﻴﺮاﻟﻤﺆﻣﻨﻴﻦ اﻓﺘﺎدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﻳﺎ ﺑﺮﺣﺴﺐ‬
‫اﺗﻔﺎق ﭼﻴﺰﯼ ﺑﻪ ﻳﺎد او ﺑﺮ زﺑﺎن او در ﺳﺨﻦ او ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﮐﺜﺮت اﻳﻦ ورودهﺎ و اﻳﻦ اﻗﺘﺒﺎﺳﺎت ﻧﺸﺎن ﻣﻴﺪهﺪ اهﺘﻤﺎم‬
‫و اﺷﺘﻐﺎل ﻣﻮﻟﻮﯼ را ﺑﻪ ﻣﻌﺒﺮ ﻧﻬﺞ اﻟﺒﻼﻏﻪ و ﺗﺄﻣﻞ او را ﺑﺮ ﮐﻠﻤﺎت ﻣﻮﻻ و اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﯼ ﺑﺠﺎ از ﺁن ﻣﻌﺎﻧﯽ و ﺗﻌﺎﻟﻴﻢ‬
‫را در ﮐﻠﻤﺎت ﺧﻮد‪ .‬و ﺣﺮﻣﺖ ﻧﻬﺎدن‪ ،‬ﭼﻴﺰﯼ ﻏﻴﺮ از اﻳﻦ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﻳﮑﺠﺎ وﻗﺘﯽ ﮐﻪ راﺟﻊ ﺑﻪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺳﺨﻦ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ ﺑﺎ‬
‫اﺷﺎرﻩ ﯼ ﺑﻪ اوﺿﺎع زﻣﺎن ﺧﻮد و ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﯼ از ﺗﻌﺒﻴﺮات ﻗﺮﺁﻧﯽ )اﻟﻤﺰﻣﻞ( ﭘﺲ از ﺗﻌﺪادﯼ ﺧﻄﺎب و دﻳﮕﺮ ﺳﺨﻨﻬﺎ‬
‫ﮐﻪ ﺑﺎ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ دارد در اﻧﺘﻬﺎ ﺗﻌﺒﻴﺮاﺗﯽ را ﻣﻴﺂورد ﮐﻪ ﻗﻄﻌًﺎ ﺁن ﺗﻌﺒﻴﺮات را ﺑﺎﻳﺪ از ﻧﻬﺞ اﻟﺒﻼﻏﻪ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫در ﻧﻬﺞ اﻟﺒﻼﻏﻪ در وﺻﻒ دوران ﺟﺎهﻠﻴﺖ اﻋﺮاب ﻳﻌﻨﯽ ﭘﻴﺶ از ﺑﻌﺜﺖ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ اﺳﻼم‪ ،‬اﻣﻴﺮاﻟﻤﺆﻣﻨﻴﻦ ﭼﻨﺪ ﺳﺨﻦ ﻧﺎب‬
‫و ﻧﻐﺰ دارد‪ .‬ﻳﮑﯽ اﻳﻨﮑﻪ ﻣﻴﻔﺮﻣﺎﻳﺪ درﺁن دوران اﻋﺮاب ﺷﻌﺎرﺷﺎن ﺧﻮﻧﺮﻳﺰﯼ و ﺑﺴﺎرﺷﺎن ﻓﺘﻨﻪ و ﻓﺴﺎد ﺑﻮد‪ .‬و ﺑﻌﺪ‬
‫ﻣﻴﻔﺮﻣﺎﻳﺪ ﮐﻪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ در ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﺳﺮزﻣﻴﻨﯽ ﺑﺪﻧﻴﺎ ﺁﻣﺪ ﮐﻪ ﮐﻌﺒﻪ ﻣﻘﺪس در ﺁﻧﺠﺎ ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺎ در ﻣﻴﺎن ﺑﺪﺗﺮﻳﻦ هﻤﺴﺎﻳﮕﺎن و‬
‫ﺳﺎﮐﻨﺎن‪ ،‬ﮐﻪ ﺁن اﻋﺮاب ﺟﺎهﻞ و ﺧﻮﻧﺮﻳﺰ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬و ﺑﻌﺪ ﻣﺸﺨﺼﻪ ﯼ اﻳﻦ اﻋﺮاب را ﺑﻴﺎن ﻣﻴﮑﻨﺪ ﮐﻪ ﭼﺮا ﺁن دوران‬
‫دوران ﺟﺎهﻠﻴﺖ ﺑﻮد‪ ،‬ﻋﺮﺑﻬﺎ ﮔﺮﻓﺘﺎر ﭼﻪ اوﺻﺎف و اﺣﻮاﻟﯽ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ وﺻﻒ ﺟﺎهﻠﻴﺖ ﺑﺮ ﺁﻧﻬﺎ ﺻﺎدق ﻣﻴﺂﻣﺪ‪ .‬ﻣﻴﻔﺮﻣﺎﻳﺪ‬
‫ﺁﻧﺠﺎ ﺳﺮزﻣﻴﻨﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ از ﻟﺤﺎظ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ واﺟﺪ دو ﺻﻔﺖ ﺑﻮد‪ ،‬ﻳﮑﯽ اﻳﻨﮑﻪ داﻧﺸﻤﻨﺪان و ﻋﺎﻟﻤﺎن درﺁﻧﺠﺎ دهﺎﻧﺸﺎن‬
‫ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮد و دﻳﮕﺮ اﻳﻨﮑﻪ ﺟﺎهﻼن درﺁﻧﺠﺎ ﻣﮑﺮم ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺑﻨﺪﯼ‪ ،‬اﻳﻦ ﺧﻂ ﮐﺸﯽ و اﻳﻦ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﺸﺨﺺ از‬
‫ﻳﮏ ﺟﺎﻣﻌﻪ دادن ﮐﻪ وﺻﻒ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﯼ ﺟﺎهﻠﻴﺖ اﻋﺮاب ﻗﺒﻞ از ﺑﻌﺜﺖ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ اﺳﺖ ﻋﻴﻦ اﻳﻦ ﺗﻌﺒﻴﺮ را ﺷﻤﺎ ﻣﯽ ﺑﻴﻨﻴﺪ‬
‫ﮐﻪ ﻣﻮﻟﻮﯼ هﻢ ﺁوردﻩ اﺳﺖ ‪:‬‬
‫ﻋﺎﻗﻼن ﺳﺮهﺎ ﮐﺸﻴﺪﻩ در ﮔﻠﻴﻢ‬ ‫ﺟﺎهﻼن ﺳﺮور ﺷﺪﺳﺘﻨﺪ و ز ﺑﻴﻢ‬
‫ﻋﺎﻗﻼن ﭘﻨﻬﺎن ﺷﺪﻩ اﻧﺪ و ﺟﺎهﻼن ﺳﺮور و ﻋﺰﻳﺰ ﺷﺪﻩ اﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺗﻌﺒﻴﺮ ﻋﻴﻦ اﻗﺘﺒﺎس از ﻧﻬﺞ اﻟﺒﻼﻏﻪ اﺳﺖ و ﺣﮑﺎﻳﺖ از‬
‫ﺁﺷﻨﺎﻳﯽ اﻳﻦ ﺑﺰرﮔﻮار ﺑﺎ ﻧﻬﺞ اﻟﺒﻼﻏﻪ ﻣﻴﮑﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎﻻﺗﺮ از اﻳﻦ ﻣﻮﻟﻮﯼ در وﻗﺘﻴﮑﻪ داﺳﺘﺎن ﺧﺪو )ﺁب دهﺎن( اﻧﺪاﺧﺘﻦ ﺁن‬
‫ﺟﻨﮕﺠﻮ ﺑﺮ روﯼ اﻣﻴﺮاﻟﻤﺆﻣﻨﻴﻦ )ع( را ﻧﻘﻞ ﻣﻴﮑﻨﺪ‪ ،‬در ﺁﻧﺠﺎ هﻢ ﻧﮑﺘﻪ هﺎﻳﯽ ﺑﺴﻴﺎر ﺷﻨﻴﺪﻧﯽ ﻣﻴﺂورد‪ ،‬اﻟﺒﺘﻪ اﻳﻦ ﻗﺼﻪ‬
‫ﻗﺼﻪ ﯼ ﻏﻴﺮ ﺗﺎرﻳﺨﻴﺴﺖ‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ ﺟﺰ در ﮐﻴﻤﻴﺎﯼ ﺳﻌﺎدت اﻣﺎم ﻏﺰاﻟﯽ اﻳﻦ داﺳﺘﺎن در هﻴﭻ ﮐﺘﺎب ﺗﺎرﻳﺨﯽ دﻳﮕﺮﯼ ﺑﻪ‬
‫اﻳﻦ ﺻﻮرت ﻧﻴﺎﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺁﻧﭽﻪ ﮐﻪ در ﺗﻮارﻳﺦ ﺁﻣﺪﻩ اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺟﻨﮓ اﺣﺰاب اﻣﻴﺮاﻟﻤﺆﻣﻨﻴﻦ )ع( ﺑﺎ ﻳﮑﯽ از‬
‫ﭘﻬﻠﻮاﻧﺎن و ﻗﻬﺮﻣﺎﻧﻬﺎﯼ ﻋﺮب روﺑﺮو ﺷﺪ و ﻧﻬﺎﻳﺘًﺎ او را ﺷﮑﺴﺖ داد و ﮐﺸﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﺁﻧﭽﻪ در ﮐﻴﻤﻴﺎﯼ ﺳﻌﺎدت ﮐﻪ‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ هﻤﺎن ﮐﺘﺎب اﺣﻴﺎﯼ اﻟﻌﻠﻮم اﺳﺖ ﺁﻣﺪﻩ و ﻣﻮﻟﻮﯼ ﺁﻧﺮا ﺑﻪ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﮐﺸﻴﺪﻩ اﺳﺖ ﻗﺼﻪ ﺟﻮر دﻳﮕﺮﻳﺴﺖ‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ ﺑﻪ‬
‫ﺻﻠﺢ و ﺧﻮﺷﯽ ﺑﭙﺎﻳﺎن ﻣﻴﺮﺳﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﺗﻌﺒﻴﺮ ﻣﻮﻟﻮﯼ اﻣﻴﺮاﻟﻤﺆﻣﻨﻴﻦ ﺑﺎ ﺣﻠﻢ ﺧﻮد ﺑﺮ دﺷﻤﻦ ﺧﻮد ﭘﻴﺮوز ﻣﻴﺸﻮد ‪:‬‬
‫ﺑﻞ ز ﺻﺪ ﻟﺸﮑﺮ ﻇﻔﺮ اﻧﮕﻴﺰﺗﺮ‬ ‫ﺗﻴﻎ ﺣﻠﻢ از ﺗﻴﻎ ﺁهﻦ ﺗﻴﺰﺗﺮ‬
‫و اﻳﻦ ﭘﺎﻳﺎن داﺳﺘﺎن اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ اﺑﺘﺪاﯼ داﺳﺘﺎن اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺁن ﺟﻨﮕﺠﻮ وﻗﺘﻴﮑﻪ اﻣﻴﺮاﻟﻤﺆﻣﻨﻴﻦ )ع( روﯼ ﺳﻴﻨﻪ اش‬
‫ﻣﯽ ﻧﺸﻴﻨﺪ ﺗﺎ ﺳﺮ از ﺗﻨﺶ ﺟﺪا ﺳﺎزد‪ ،‬او ﺁب دهﺎن ﺑﻪ روﯼ اﻳﺸﺎن ﭘﺮﺗﺎب ﻣﻴﮑﻨﺪ‪ ،‬اﻣﻴﺮاﻟﻤﺆﻣﻨﻴﻦ هﻢ از روﯼ ﺳﻴﻨﻪ ﯼ‬
‫وﯼ ﺑﺮﻣﻴﺨﻴﺰد و ﮐﻨﺎر ﻣﻴﺮود‪ .‬و وﻗﺘﯽ از او ﭘﺮﺳﻴﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ ﭼﻪ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﯽ ؟ ﻣﻴﻔﺮﻣﺎﻳﺪ " درﺁن ﻟﺤﻈﻪ ﻣﻦ ﺑﻪ ﺧﺸﻢ‬
‫ﺁﻣﺪم و اﮔﺮ در هﻤﺎن ﺣﺎل او را ﻣﻴﮑﺸﺘﻢ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺧﺸﻤﻢ ﻣﯽ ﺑﻮد و ﻧﻪ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺧﺪاوﻧﺪ‪ .‬و ﻟﺬا او را ﺗﺮﮎ ﮐﺮدم و از‬
‫ﺻﺤﻨﻪ ﺟﻨﮓ ﺧﺎرج ﺷﺪم ﺗﺎ ﺧﺸﻤﻢ ﻓﺮو ﺑﻨﺸﻴﻨﺪ " و ﺁن ﻗﻬﺮﻣﺎن ﻋﺮب هﻢ وﻗﺘﯽ اﻳﻦ ﺣﻠﻢ را و اﻳﻦ ﺧﻮﻳﺸﺘﻨﺪارﯼ را از‬
‫ﻋﻠﯽ )ع( دﻳﺪ او هﻢ ﺑﺨﻮد ﺁﻣﺪﻩ و اﻳﻤﺎن ﻣﻴﺂورد‪ .‬اﻳﻨﺠﺎ ﻣﺎ ﺑﻪ داﺳﺘﺎن ﺧﻴﻠﯽ ﮐﺎرﯼ ﻧﺪارﻳﻢ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺳﺨﻨﺎن ﺑﺴﻴﺎر ﺑﻠﻨﺪﯼ‬
‫را ﮐﻪ ﻣﻮﻟﻮﯼ در ﺿﻤﻦ داﺳﺘﺎن ﻣﻴﺂورد و ﻋﻠﯽ )ع( را ﺗﻮﺻﻴﻒ ﻣﻴﮑﻨﺪ ﻣﺪﻧﻈﺮ دارﻳﻢ‪ .‬ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ ‪:‬‬
‫ﺳﺠﺪﻩ ﺁرد ﭘﻴﺶ او هﺮ ﭘﺎدﺷﺎﻩ‬ ‫او ﺧﺪو اﻧﺪاﺧﺖ ﺑﺮ روﻳﯽ ﮐﻪ ﻣﺎﻩ‬
‫ﻳﮑﯽ اﻳﻦ ﺗﻮﺻﻴﻒ اﺳﺖ‪ ،‬و از اﻳﻦ ﺑﺎﻻﺗﺮ‪ ،‬ﺧﻄﺎب ﻣﻴﮑﻨﺪ ﺑﻪ اﻣﻴﺮاﻟﻤﺆﻣﻨﻴﻦ ﮐﻪ ‪:‬‬
‫ﻣﯽ ﻓﺸﺎﻧﯽ ﻧﻮر ﭼﻮن ﻣﻪ ﺑﯽ زﺑﺎن‬ ‫از ﺗﻮ ﺑﺮ ﻣﻦ ﺗﺎﻓﺖ ﭼﻮن دارﯼ ﻧﻬﺎن‬
‫ﭼﻮن ﺑﮕﻮﻳﺪ ﺷﺪ ﺿﻴﺎ اﻧﺪر ﺿﻴﺎ‬ ‫ﻣﺎﻩ ﺑﯽ ﮔﻔﺘﻦ ﭼﻮ ﺑﺎﺷﺪ رهﻨﻤﺎ‬
‫ﻇﺎهﺮًا از زﺑﺎن ﺁن ﺟﻨﮕﺠﻮ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﺳﺨﻦ ﺳﺨﻦ ﺧﻮد ﻣﻮﻟﻮﻳﺴﺖ‪ ،‬ﺧﻄﺎب ﻣﻴﮑﻨﺪ ﺑﻪ ﻋﻠﯽ )ع( ﮐﻪ ﺗﻮ ﻣﺴﺘﻘﻴﻤًﺎ‬
‫در ﻣﻦ ﺗﺎﻓﺘﻪ اﯼ‪ ،‬ﻣﺜﻞ ﺁﻳﻨﻪ روﺑﺮوﯼ ﺗﻮ اﻳﺴﺘﺎدﻩ ام و ﭘﺎرﻩ اﯼ از ﺗﺎﺑﺸﻬﺎﯼ ﺗﻮ را ﮔﺮﻓﺘﻪ ام‪،‬‬
‫اﯼ ﺳﭙﺎﻩ اﻓﮑﻨﺪﻩ ﺧﻮد ﻧﯽ ﺑﺎ ﺳﭙﺎﻩ‬ ‫ﺑﺎزﮔﻮ اﯼ ﺑﺎز ﻋﺮش ﺧﻮش ﺷﮑﺎر‬
‫ﺗﻮﺻﻴﻒ دﻳﮕﺮﯼ از ﻋﻠﯽ )ع( ﻣﻴﮑﻨﺪ ﮐﻪ ﺷﺎﻳﺪ هﻴﭻ ﺷﺎﻋﺮ ﺷﻴﻌﯽ ﭼﻨﻴﻦ ﺗﻮﺻﻴﻔﯽ از اﻳﺸﺎن ﻧﮑﺮدﻩ ﺑﺎﺷﺪ ‪:‬‬
‫ﺑﻞ زﻣﺎﻧﻪ هﺮ ﺗﺮازو ﺑﻮدﻩ اﯼ‬ ‫ﺗﻮ ﺗﺮازوﯼ اﺣﺪ ﺧﻮ ﺑﻮدﻩ اﯼ‬
‫در ﻣﺮوت ﺧﻮد ﮐﻪ داﻧﺪ ﮐﻴﺴﺘﯽ ؟‬ ‫ﺷﻴﺮ رﺑﺎﻧﻴﺴﺘﯽ‬ ‫در ﺷﺠﺎﻋﺖ‬
‫ﺑﺒﻴﻨﻴﺪ ﺗﺤﻮﻻت ﺗﺎرﻳﺨﯽ و ﺗﺄﺛﻴﺮاﺗﯽ ﮐﻪ ﺷﺨﺼﻴﺘﻬﺎ ﺑﺮ روﯼ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ ﻣﻴﮕﺬارﻧﺪ ﺑﺴﻴﺎر ﻏﺮﻳﺐ اﺳﺖ و ﺣﺴﺎب ﻧﺸﺪﻧﯽ‪،‬‬
‫در ﻋﻴﻦ ﺣﺎل دﻟﭙﺬﻳﺮ اﺳﺖ و اﻣﻴﺪﺑﺨﺶ‪ .‬ﺑﺨﺎﻃﺮ اﻳﻨﮑﻪ ﮔﺎهﯽ ﮐﺎرﯼ ﮐﻪ ﮐﺴﯽ ﻣﻴﮑﻨﺪ در ﻣﺠﺎرﯼ ﭘﻴﭽﺎﭘﻴﭻ و ﭘﻴﺶ ﺑﻴﻨﯽ‬
‫ﻧﺸﺪﻩ اﯼ ﺑﻪ ﮐﺴﯽ دﻳﮕﺮﯼ ﻣﻴﺮﺳﺪ ﮐﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ او ﻣﻴﺮﺳﻴﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬و او هﻢ ﺑﺎز ﺑﻪ ﻧﺤﻮ دﻳﮕﺮﯼ ﺑﺪون اﻳﻨﮑﻪ ﺧﻮد ﺑﺪاﻧﺪ‬
‫ﺑﻪ ﮐﺲ دﻳﮕﺮﯼ ﺁﻧﺮا ﻣﯽ ﺳﭙﺎرد‪ ،‬و اﻳﻦ اﻧﺘﻘﺎﻻت ﺑﻪ ﻧﺤﻮ ﻧﺎﺁﮔﺎهﺎﻧﻪ و ﻧﺎ ﻣﺨﺘﺎراﻧﻪ و ﭘﻴﺶ ﺑﻴﻨﯽ ﻧﺸﺪﻩ در ﻃﻮل ﺗﺎرﻳﺦ‬
‫ﺻﻮرت ﻣﻴﮕﻴﺮد و ﻓﮑﺮﯼ و اﻧﺪﻳﺸﻪ اﯼ و ﺑﻴﻨﺸﯽ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺷﮑﻞ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﻴﺸﻮد و زﻧﺪﻩ و ﻣﺎﻧﺪﮔﺎر ﻣﻴﻤﺎﻧﺪ‪ .‬ﻣﻮﻟﻮﯼ ﺑﻪ‬
‫ﮐﺴﯽ ﮐﻪ هﻔﺖ ﻗﺮن ﭘﻴﺶ از ﺧﻮدش ﻣﻴﺰﻳﺴﺘﻪ ﺧﻄﺎب ﻣﻴﮑﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﻦ ﻣﺴﺘﻘﻴﻤًﺎ از ﺗﻮ ﻣﻴﮕﻴﺮم و ﺗﺎﺑﺶ ﺗﻮ در ﻣﻦ ﻣﻨﻌﮑﺲ‬
‫ﻣﻴﺸﻮد‪ .‬ﺷﻤﺎ ﭼﻨﺪ ﻗﺮن ﺑﻌﺪ ﻣﻴﺂﻳﻴﺪ درﺟﺎﻳﯽ ﺑﻪ ﻧﺎم هﻨﺪ و ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن ﻳﮏ اﻗﺒﺎل ﻻهﻮرﯼ ﻣﺘﻮﻟﺪ ﻣﻴﺸﻮد و او از ﻣﻮﻟﻮﯼ‬
‫اﻳﻦ ﺗﺎﺑﺸﻬﺎ را ﻣﻴﮕﻴﺮد‪ .‬اﻗﺒﺎل ﻻهﻮرﯼ ﺷﺎﮔﺮد ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻣﻮﻟﻮﯼ ﺑﻮد در ﻋﺎﻟﻢ ﻣﻌﻨﺎ‪ ،‬ﭼﻮن ‪:‬‬
‫در ﻣﻌﺎﻧﯽ ﺗﺠﺰﻳﻪ و اﻓﺮاد ﻧﻴﺴﺖ‬ ‫در ﻣﻌﺎﻧﯽ ﻧﺴﺒﺖ و اﻋﺪاد ﻧﻴﺴﺖ‬
‫ﺗﻮ ﺑﻤﻌﻨﯽ ﮔﻴﺮ ﺻﻮرت ﻧﺎﺧﻮﺷﺴﺖ‬ ‫اﺗﺤﺎد ﻳﺎر ﺑﺎ ﻳﺎران ﺧﻮﺷﺴﺖ‬
‫او هﻤﻨﺸﻴﻦ ﻣﻮﻟﻮﯼ ﺑﻮد و ﺑﺨﻮﺑﯽ اﻳﻦ هﻤﻨﺸﻴﻨﯽ را در ﮐﻠﻤﺎت او ﺣﺲ ﻣﻴﮑﻨﻴﺪ‪ .‬روح او ﻓﺮﺑﻪ و ﻣﻌﻄﺮ ﺑﻮد از‬
‫اﻧﺪﻳﺸﻪ هﺎﯼ ﻣﻮﻟﻮﯼ و ﺑﺨﻮﺑﯽ ﺁﻧﻬﺎ را ﻣﻨﻌﮑﺲ ﻣﻴﮑﺮد‪ .‬و ﺑﻌﺪ ﻳﮏ ﺷﺮﻳﻌﺘﯽ در اﻳﺮان ﻣﺘﻮﻟﺪ ﻣﻴﺸﻮد و ﻗﻴﺎم ﻣﻴﮑﻨﺪ‬
‫ﮐﻪ از اﻗﺒﺎل ﻻهﻮرﯼ ﻣﺘﺄﺛﺮ اﺳﺖ‪ ،‬اﻳﻦ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﺗﺄﺛﻴﺮات ﺑﻪ اﻳﻦ ﺷﻴﻮﻩ هﺎﯼ ﻧﺎﺧﻮاﺳﺘﻪ و ﭘﻴﺶ ﺑﻴﻨﯽ ﻧﺸﺪﻩ هﻤﻴﺸﻪ ﻳﮑﯽ از‬
‫ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت ﺑﺴﻴﺎر دل اﻧﮕﻴﺰ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﺗﺎرﻳﺨﻴﺴﺖ و ﻧﺸﺎن ﻣﻴﺪهﺪ ﮐﻪ ﻳﮏ ﻓﮑﺮﯼ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﺸﺘﺮﯼ ﺧﻮدش را و‬
‫ﺧﺮﻳﺪار ﺧﻮدش را ﭘﻴﺪا ﻣﻴﮑﻨﺪ‪ .‬ﺑﻘﻮل ﺧﻮد ﻣﻮﻟﻮﯼ ‪:‬‬
‫ﺗﻮ ﺑﻨﺎم هﺮ ﮐﻪ ﺧﻮاهﯽ ﮐﻦ ﺳﻨﺎ‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﯼ ﺧﻮد را ﺷﻨﺎﺳﺪ ﺧﻮد دﻋﺎ‬
‫ﺗﻮ ﺣﺮف ﺧﻮدت را ﺑﺰن ﺗﺤﺖ هﺮ ﻟﻮا‪ ،‬ﺗﺤﺖ هﺮ ﻋﻨﻮاﻧﯽ و او ﺟﺎﯼ ﺧﻮدش را و ﺧﺮﻳﺪار ﺧﻮدش را و ﻣﺘﻌﻠﻖ‬
‫ﺧﻮدش را ﭘﻴﺪا ﺧﻮاهﺪ ﮐﺮد و در ﺟﺎﻳﺶ ﺧﻮاهﺪ ﻧﺸﺴﺖ‪ .‬و ﻋﺎﻟﻢ اﻓﮑﺎر ﭼﻨﻴﻦ ﻋﺎﻟﻢ ﺑﯽ ﺣﺴﺎﺑﯽ ﻧﻴﺴﺖ و ﺟﻬﺎن اﻳﻦ‬
‫ﭼﻨﻴﻦ ﺑﯽ ﻗﺎﻋﺪﻩ ﺁﻓﺮﻳﺪﻩ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬از ﻳﮏ ﻣﺠﺎرﯼ ﻧﺎﺷﻨﺎﺧﺘﻪ اﻧﺪﻳﺸﻪ هﺎ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﻴﺸﻮﻧﺪ و ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ را درﻣﻴﺎﺑﻨﺪ‪ ،‬و‬
‫در ﺟﺎﯼ ﺧﻮدﺷﺎن ﻣﯽ ﻧﺸﻴﻨﻨﺪ و ﺿﺎﻳﻊ ﻧﻤﻴﺸﻮﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺑﺬرﯼ ﮐﻪ ﮐﺴﯽ در ﺧﺎﮎ ﺗﺎرﻳﺦ ﻣﻴﭙﺎﺷﺪ روزﯼ ﺳﺒﺰ ﺧﻮاهﺪ‬
‫ﮔﺸﺖ‪ ،‬و ﻣﻌﻨﯽ ﺗﻮﮐﻞ ﺑﺮﺧﺪاوﻧﺪ هﻢ هﻤﻴﻦ اﺳﺖ‪ .‬ﻳﻌﻨﯽ ﺷﺨﺺ ﮐﺎرﺧﻮدش را ﻣﻴﮑﻨﺪ و ﺧﺪا هﻢ ﮐﺎر ﺧﻮدش را ﻣﻴﮑﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻨﻄﻮر ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ هﺮﮐﺴﯽ ﮐﺎر ﺧﻮدش را ﻧﮑﻨﺪ و ﺑﻪ ﺧﺪا واﮔﺬارد‪ ،‬ﭘﻴﭽﯽ ﮐﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺻﻔﺖ ﮐﻨﺪ را ﺻﻔﺖ ﻧﮑﻨﺪ و ﺷﻞ‬
‫ﺑﮕﺬارد و ﺑﮕﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﺧﺪا ﺻﻔﺖ ﺧﻮاهﺪ ﮐﺮد‪ ،‬اﻳﻨﻄﻮر ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺗﻮﮐﻞ ﻳﻌﻨﯽ واﻧﻬﺎدن ﮐﺎر ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﻧﻪ ﮐﺎر‬
‫ﺧﻮد ﺑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ‪ .‬ﭘﺎرﻩ اﯼ از ﮐﺎرهﺎ ﺗﺎرﻳﺨﻴﺴﺖ و ﺑﻠﻨﺪ ﻣﺪت اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻌﻬﺪﻩ ﯼ هﻴﭻ اﻧﺴﺎﻧﯽ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬در ﻗﺪرت هﻴﭻ‬
‫اﻧﺴﺎﻧﯽ هﻢ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬اﻳﻦ را ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ او ﻧﻬﺎد و اﮔﺮ واﻗﻌًﺎ ﭼﻨﻴﻦ اﻣﻴﺪهﺎﻳﯽ ﻧﺒﻮد و ﻧﺒﺎﺷﺪ زﻧﺪﮔﯽ ﻧﺎﻣﻤﮑﻦ ﻣﻴﺸﻮد‪ ،‬ﻣﻼل‬
‫اﻧﮕﻴﺰ ﻣﻴﺸﻮد‪ .‬ﺷﺨﺺ ﮐﺎرﯼ را ﺁﻏﺎز ﻣﻴﮑﻨﺪ و هﻴﭻ اﻣﻴﺪ ﻧﺪارد ﮐﻪ اﻳﻦ ﺑﻪ ﺟﺎﻳﯽ ﻣﻴﺮﺳﺪ و ﻳﺎ ﻧﻤﻴﺮﺳﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﺑﺬرﯼ ﮐﻪ‬
‫ﻣﯽ ﮐﺎرد‪ ،‬ﺑﺮﻣﻴﺪهﺪ ﻳﺎ ﺑﺮ ﻧﻤﻴﺪهﺪ ؟ ﻳﺎ ﺑﺎدﯼ ﻣﻴﻮزد و ﻃﻮﻓﺎﻧﯽ‪ ،‬زﻟﺰﻟﻪ اﯼ ﻣﻴﺂﻳﺪ‪ ،‬ﻳﺎ ﺳﺘﻤﮑﺎرﯼ و ﺟﺒﺎرﯼ ﭘﺎﮎ ﺁﻧﺮا‬
‫از ﺻﺤﻨﻪ ﯼ وﺟﻮد ﺣﺬف ﻣﻴﮑﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ وﻗﺘﯽ ﺑﺪاﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﺸﺘﺮﻳﺎﻧﯽ در ﺑﻄﻦ ﻏﻴﺐ ﻧﺸﺴﺘﻪ اﻧﺪ‪ ،‬و روزﯼ و روزﮔﺎرﯼ‬
‫اﻳﻦ ﻣﺘﺎع را ﺧﺮﻳﺪارﯼ ﺧﻮاهﻨﺪ ﮐﺮد‪ ،‬هﻤﻴﻦ اﻣﻴﺪ او را زﻧﺪﻩ ﻧﮕﻪ ﺧﻮاهﺪ داﺷﺖ‪.‬‬
‫ﻻ ﻣﻮاﺟﻪ ﯼ ﮐﺴﯽ‪ ،‬ﺑﺰرﮔﯽ‪ ،‬ﻣﺘﻔﮑﺮﯼ‪ ،‬ﻋﺎرﻓﯽ ﻣﺜﻞ ﻣﻮﻟﻮﯼ ﺑﺎ وﻟﻴﯽ از‬ ‫ﺑﺎرﯼ اﻳﻦ ﻣﻘﺪﻣﻪ اﯼ ﺑﻮد ﺑﺮاﯼ اﻳﻨﮑﻪ اﺟﻤﺎ ً‬
‫ﻻ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ و هﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﺧﻮد ﻣﻮﻟﻮﯼ ﻣﻴﮕﻔﺖ اوﻟﻴﺎء ﺧﺪاوﻧﺪ هﻤﻪ‬ ‫اوﻟﻴﺎء ﺧﺪاوﻧﺪ ﻳﻌﻨﯽ اﻣﻴﺮاﻟﻤﺆﻣﻨﻴﻦ اﺟﻤﺎ ً‬
‫ﻳﮏ ﺗﻦ اﻧﺪ ﮔﺮﭼﻪ ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺎﺷﻨﺪ ‪:‬‬
‫هﻢ ﻳﮑﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ و هﻢ ﻳﮑﺼﺪ هﺰار‬ ‫ﮔﺮ ﻳﮑﯽ ﺑﻴﻨﯽ از اﻳﺸﺎن ﻳﺎ دو ﻳﺎر‬
‫در ﻋﺪد ﺁوردﻩ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺎدﺷﺎن‬ ‫اﻋﺪادﺷﺎن‬ ‫ﻣﻮﺟﻬﺎ‬ ‫ﻣﺜﺎل‬ ‫در‬
‫ﺗﻌﺪد ﺁﻧﻬﺎ ﺗﻌﺪد ﻣﺠﺎزﻳﺴﺖ‪ .‬وﺣﺪت ﺁﻧﻬﺎ وﺣﺪت واﻗﻌﻴﺴﺖ‪ .‬و هﻤﻪ ﯼ اﻳﻦ اوﻟﻴﺎء درواﻗﻊ ﻳﮑﯽ هﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺜﻞ ﻳﮏ درﻳﺎ‬
‫ﮐﻪ ﺑﺮ ﺳﺎﺣﻞ او هﺮﺟﺎ ﻣﻴﺘﻮان ﻧﺸﺴﺖ‪ ،‬وﻟﯽ از هﻤﺎن درﻳﺎﺳﺖ ﮐﻪ اﻧﺴﺎن ﻣﻴﺘﻮاﻧﺪ ﺑﻬﺮﻩ ﺑﺠﻮﻳﺪ و ﺟﺮﻋﻪ ﺑﺮﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫اﻣﺎ در ﺑﺎرﻩ ﯼ ﺧﻮد ﻣﻔﻬﻮم وﻻﻳﺖ اﻳﻦ ﻧﮑﺘﻪ را هﻢ ﻋﺮض ﮐﻨﻴﻢ ﺗﺎ اﻳﻨﮑﻪ ﺳﺨﻦ ﻣﺎ در ﻣﻘﺎم ﻧﻘﻞ از اﻧﺪﻳﺸﻪ هﺎﯼ‬
‫ﻣﻮﻟﻮﯼ ﻧﺎﻗﺺ ﻧﻤﺎﻧﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬و ﺁن ﻧﮑﺘﻪ اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ اﺧﺘﺼﺎﺻﯽ ﮐﻪ در ﺗﺸﻴﻊ هﺴﺖ و وﻻﻳﺖ را ﺑﻪ اﻣﻴﺮاﻟﻤﺆﻣﻨﻴﻦ‬
‫ﻋﻠﯽ )ع( و ﻓﺮزﻧﺪان او ﻣﻨﺼﻮب ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ اﻟﺒﺘﻪ در ﺗﺴﻨﻦ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬اﻳﻦ درواﻗﻊ در ﻣﻘﺎم ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﺼﺪاق اﺳﺖ‪ .‬ﺷﻴﻌﻴﺎن‬
‫ﻣﺼﺪاﻗﻬﺎﯼ وﻟﯽ را ﻣﻌﻴﻦ ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻧﺰد ﻋﺎرﻓﺎن و ﺻﻮﻓﻴﺎن و اهﻞ ﺳﻨﺖ اﻳﻦ ﻣﺼﺎدﻳﻖ ﺑﺎ اﻳﻦ ﺗﻌﻴﻦ و ﺗﺸﺨﺺ‬
‫وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ .‬ﺧﻮد ﻣﻮﻟﻮﯼ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ ﮐﻪ ‪:‬‬
‫ﺑﯽ ﻣﺰاج ﺁب و ﮔﻞ ﻧﺴﻞ وﯼ اﻧﺪ‬ ‫ﮔﺮ ز ﺑﻐﺪاد و ﺣﺮﯼ ﻳﺎ از رﯼ اﻧﺪ‬
‫ﺧﻮاﻩ از ﻧﺴﻞ ﻋﻤﺮ ﺧﻮاﻩ از ﻋﻠﻴﺴﺖ‬ ‫ﭘﺲ اﻣﺎم ﺣﯽ ﻗﺎﺋﻢ ﺁن وﻟﻴﺴﺖ‬
‫و اﻳﻦ ﺗﻌﺒﻴﺮﻳﺴﺖ ﮐﻪ ﻣﻮﻟﻮﯼ دارد‪ ،‬ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﺑﻮدن وﻟﻴﯽ از اوﻟﻴﺎء ﺧﺪاوﻧﺪ درﻋﺎﻟﻢ ﻧﺎﮔﺰﻳﺮ اﺳﺖ‪ ،‬وﺟﻮد دارد‬
‫و اﻳﻦ ﻣﻨﻄﻘﻴﺴﺖ ﮐﻪ هﻤﻪ ﯼ ﻋﺎرﻓﺎن ﻣﺎ داﺷﺘﻪ اﻧﺪ‪ .‬ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ هﻤﻪ ﯼ اوﻟﻴﺎء ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﯽ ﻣﺰاج ﺁب و ﮔﻞ ﻧﺴﻞ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮﻧﺪ‬
‫وﻻﻳﺖ را ﺑﻄﺮﻳﻖ ﻣﻌﻨﻮﯼ از او ﺑﻪ ارث ﻣﻴﺒﺮﻧﺪ ﻧﻪ ﺑﻪ ﻃﺮﻳﻖ ﺳﻠﺒﯽ و ﻧﻪ از ﻃﺮﻳﻖ ﺁب و ﮔﻞ‪ .‬ﻧﻪ اﻳﻦ ﮐﻪ ﻓﺮزﻧﺪان‬
‫ﻧﺴﺒﯽ ﻣﻌﻴﻦ و ﺧﺎﮐﯽ او ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬از هﺮﺟﺎ هﻢ ﮐﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﻋﺮب ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﻋﺠﻢ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺳﺨﻦ ﻣﻮﻟﻮﯼ درﺣﻘﻴﻘﺖ در‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ اون ﻗﻮل ﺷﺎﻳﻊ اﺳﺖ ﮐﻪ از ﺑﺪو اﺳﻼم ﭘﺲ از وﻓﺎت ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ در ﻣﻴﺎن ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ راﻳﺞ ﺷﺪ اﻟﯽ زﻣﺎن ﻣﺎ‪ ،‬و ﺁن‬
‫ﻗﻮل اﻳﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ " اﻻﺋﻤﻪ اﻟﻘﺮﻳﺶ " اﻣﺎﻣﺎن هﻤﻪ از اهﻞ ﻗﺮﻳﺶ اﻧﺪ‪ .‬و ﻗﺮﻳﺶ ﻗﺒﻴﻠﻪ اﯼ از ﻋﺮب اﻧﺪ‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ هﻤﻪ ﯼ‬
‫اﺋﻤﻪ ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ ﺑﺎﻳﺪ ﻋﺮب و از ﻣﻴﺎن ﻗﺮﻳﺸﻴﺎن ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺳﻨﺨﻴﺖ ﮐﻪ ﺷﻴﻌﻴﺎن هﻢ ﺑﻪ ﺁن ﺗﻤﺴﮏ ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ و ﻗﺒﻞ از‬
‫ﭘﻴﺪاﻳﺶ ﺗﺸﻴﻊ هﻢ‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ ﻗﺒﻞ از ﺗﮑﻮن ﺗﺸﻴﻊ ﮐﻪ از اواﻳﻞ ﻗﺮن ﺳﻮم هﺠﺮﯼ ﺁﻏﺎز ﺷﺪ اﻳﻦ ﻗﻮل در ﻣﻴﺎن هﻤﻪ ﯼ‬
‫ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ راﻳﺞ ﺑﻮد‪ .‬اﻳﻨﮑﻪ اﻳﻦ رواﻳﺖ ﻣﻌﺘﺒﺮ اﺳﺖ ﻳﺎ ﻧﻴﺴﺖ ؟ ﻏﺮض از اﺋﻤﻪ ﭼﻴﺴﺖ ؟ ﺑﺮاﯼ ﭼﻪ ﺑﻮد ؟ داﺳﺘﺎن‬
‫ﺑﻠﻨﺪﻳﺴﺖ‪ ،‬وﻟﯽ هﻤﻪ ﯼ ﻣﻄﻠﺐ اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻳﻦ ﺳﺨﻦ ﻣﻮﻟﻮﯼ در اﻳﻨﺠﺎ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ ﮐﻪ ‪:‬‬
‫ﺑﯽ ﻣﺰاج ﺁب و ﮔﻞ ﻧﺴﻞ وﯼ اﻧﺪ‬ ‫ﮔﺮ ز ﺑﻐﺪاد و ﺣﺮﯼ ﻳﺎ از رﯼ اﻧﺪ‬
‫ﺧﻮاﻩ از ﻧﺴﻞ ﻋﻤﺮ ﺧﻮاﻩ از ﻋﻠﻴﺴﺖ‬ ‫ﭘﺲ اﻣﺎم ﺣﯽ ﻗﺎﺋﻢ ﺁن وﻟﻴﺴﺖ‬
‫رﺳﺘﻪ اﻧﺪ از ﻋﻨﺼﺮ ﺁب و ﮔﻠﺶ‬ ‫ﻣﻘﺒﻠﺶ‬ ‫زادﮔﺎن‬ ‫ﺧﻠﻴﻔﻪ‬ ‫ﺁن‬
‫ﺧﻠﻴﻔﻪ زادﮔﺎن ﻣﻘﺒﻞ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ از ﻋﻨﺼﺮ ﺁب و ﮔﻞ رﺳﺘﻪ اﻧﺪ‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ دﻳﮕﺮ ﺗﻌﻠﻘﯽ ﺑﻪ ﺁب و ﮔﻞ ﻧﺪارﻧﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﺧﺪا ﺗﻌﻠﻖ‬
‫ﻧﺴﺒﯽ ﺑﻪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﻧﺪارد‪ ،‬ﺗﻌﻠﻖ ﻧﮋادﯼ ﻧﺪارد‪ ،‬ﺗﻌﻠﻖ ﺁب و ﺧﺎﮐﯽ و ﺳﺮزﻣﻴﻨﯽ و ﻗﺒﻴﻠﻪ اﯼ ﻧﺪارد‪ ،‬و ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﻣﻌﻨﻮﯼ‬
‫ﺑﺎ او ﭘﻴﻮﻧﺪ ﺑﺮﻗﺮار ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ‪ .‬هﻤﻪ ﯼ اﻳﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﻧﺤﻮ واﺣﺪ زﻳﺮ ﺳﺎﻳﺒﺎن وﺟﻮد ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﻧﺸﺴﺘﻪ اﻧﺪ و از او اﺳﺘﻤﺪاد وﻻﻳﺖ‬
‫ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ‪ .‬و ﺑﺴﺎ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ارﺗﺒﺎط ﻧﺰدﻳﮏ و ﻧﺴﺒﯽ ﺑﺎ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ دارﻧﺪ و از وﻻﻳﺖ ﺑﻬﺮﻩ اﯼ ﻧﺪارﻧﺪ‪ ،‬و ﺑﺴﺎ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ‬
‫هﻢ ﻗﺒﻴﻠﻪ ﯼ او هﺴﺘﻨﺪ و ﭼﻨﻴﻦ ﺑﻬﺮﻩ اﯼ را ﻧﺪارﻧﺪ‪ ،‬و ﺑﺴﺎ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ دورﻧﺪ و اﻳﻦ ﺑﻬﺮﻩ را دارﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ اﻳﻨﮑﻪ در‬
‫هﺮ دوراﻧﯽ ﭼﻪ ﮐﺴﯽ وﻟﻴﺴﺖ و اﻳﻦ ﮔﻮهﺮ وﻻﻳﺖ ﺑﻪ ودﻳﻌﺖ ﻧﺰد ﭼﻪ ﮐﺴﯽ ﺳﭙﺮدﻩ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ اﻟﺒﺘﻪ داﺳﺘﺎن دﻳﮕﺮﻳﺴﺖ‬
‫اﻣﺎ اﻳﻨﮑﻪ ﺣﺘﻤًﺎ ﭼﻨﻴﻦ وﻻﻳﺘﯽ هﺴﺖ ؟ اﻳﻦ از ﻧﻈﺮ هﻤﻪ ﯼ ﻋﺮﻓﺎ ﺑﻼ اﺳﺘﺜﻨﺎء اﻣﺮ ﻣﺴﻠﻤﻴﺴﺖ‪ .‬و اﮔﺮ در ﻳﮏ ﻧﮑﺘﻪ‬
‫ﺗﻤﺎم ﻣﮑﺎﺗﺐ ﻋﺮﻓﺎﻧﯽ و ﺗﺼﻮﻓﯽ‪ ،‬ﺣﺘﯽ ﺧﺎرج از اﺳﻼم‪ ،‬در ﻣﺴﻴﺤﻴﺖ و ﻳﻬﻮدﻳﺖ‪ ،‬اﺗﻔﺎق ﻧﻈﺮ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺁن‬
‫در ﻣﺴﺌﻠﻪ ﯼ وﻻﻳﺖ اﺳﺖ و اﻳﻨﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ در اﻳﻦ ﻋﺎﻟﻢ ﮐﺴﺎﻧﯽ را دارد ﮐﻪ ﻗﺮاﺑﺘﻬﺎﯼ ﺧﺎص ﺑﺎ او دارﻧﺪ و دﺳﺖ او‬
‫و ﭼﺸﻢ او هﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬و واﺳﻄﻪ ﯼ او هﺴﺘﻨﺪ در ﻣﻴﺎن ﺧﻠﻖ و از اوﺻﺎف ﺧﺎﺻﯽ ﺑﺮﺧﻮردارﻧﺪ‪ .‬ﺑﺪون اﻳﻦ ﻋﻨﺼﺮ‬
‫وﻻﻳﺖ‪ ،‬ﻧﻪ دﻳﻨﯽ ﭘﺎﯼ ﻣﻴﮕﻴﺮد و ﻧﻪ ﻣﮑﺘﺐ ﺗﺼﻮف و ﻧﻪ ﻣﮑﺘﺐ ﻋﺮﻓﺎﻧﯽ ‪ .‬ﻟﺬا ﻋﻨﺼﺮﯼ ﺗﺮﻳﻦ‪ ،‬ﮔﻮهﺮﯼ ﺗﺮﻳﻦ‬
‫اﺟﺰاﯼ اﻧﺪﻳﺸﻪ ﯼ ﻋﺮﻓﺎﻧﯽ و دﻳﻦ هﻤﻴﻦ ﻣﻔﻬﻮم وﻻﻳﺖ اﺳﺖ‪ .‬هﻤﭽﻨﻴﻦ ﻣﻔﻬﻮم وﻻﻳﺖ ﺑﺮ ﻣﻔﻬﻮم ﻧﺒﻮت هﻢ ﺗﻘﺪم دارد‪،‬‬
‫ﻳﻌﻨﯽ ﺗﺎ ﮐﺴﯽ وﻟﯽ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﺒﺎﺷﺪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ هﻢ ﻧﻤﻴﺸﻮد‪ ،‬ﭘﻴﺎﻣﺒﺮﯼ ﻣﺘﺮﺗﺐ ﺑﺮ وﻻﻳﺖ اﺳﺖ‪ ،‬اﺑﺘﺪا ﺷﺨﺺ ﺑﺎﻳﺪ از ﺁن‬
‫ﻣﻘﺎم ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ دوﻣﯽ ﺑﺮﺳﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎز ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﺗﺎرﻳﺨﯽ ﺑﺮ اﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐ ﺑﻴﺎﻓﺰاﺋﻴﻢ ﮐﻪ ﻣﻮﻟﻮﯼ ﺑﻬﺮﺟﻬﺖ ﺷﺎﮔﺮد و ﺗﺮﺑﻴﺖ ﺷﺪﻩ ﯼ ﺷﻤﺲ ﺗﺒﺮﻳﺰﯼ ﺑﻮد‪،‬‬
‫و ﺷﻤﺲ ﺗﺒﺮﻳﺰﯼ ﺗﻌﻠﻘﺎت ﺷﻴﻌﯽ داﺷﺖ‪ .‬هﻢ ﺗﻌﻠﻘﺎت ﺷﻴﻌﯽ ﮔﺮﯼ و هﻢ ﺗﻌﻠﻘﺎت ﻣﻼﻣﺘﯽ ﮔﺮﯼ و اﻳﻦ هﺮ دوﺗﺎ را ﺑﻪ‬
‫ﻣﻮﻟﻮﯼ هﻢ اﻧﺘﻘﺎل دادﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﺗﺸﻴﻊ در اﻧﺪﻳﺸﻪ هﺎﯼ ﺷﻤﺲ ﺗﺒﺮﻳﺰﯼ ﺗﺎ ﺣﺪودﯼ ﻇﺎهﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﮔﻮ اﻳﻨﮑﻪ ﺁﻧﭽﻪ از او ﺑﻪ‬
‫ﻣﺎ رﺳﻴﺪﻩ ﭼﻨﺪان زﻳﺎد ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬وﻟﯽ ﻣﻼﻣﺘﯽ ﮔﺮﯼ هﻢ در اﻧﺪﻳﺸﻪ هﺎﯼ او ﻇﺎهﺮ اﺳﺖ و ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﻣﻮﻟﻮﯼ هﻢ ﺳﺮاﻳﺖ‬
‫ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاﯼ اﻳﻨﮑﻪ اﻳﻦ ﺳﺨﻦ را ﺗﺤﮑﻴﻢ ﮐﻨﻴﻢ ﻋﺮض ﻣﻴﺸﻮد ﺷﺎﻳﺪ ﺗﻨﻬﺎ ﮐﺘﺎب ﻣﺤﺘﺮﻣﯽ ﮐﻪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻣﻘﺪﺳﯽ ﮐﻪ‬
‫در زﺑﺎ ن ﻓﺎرﺳﯽ وﺟﻮد دارد ﮐﺘﺎب ﻣﺜﻨﻮﯼ ﻣﻌﻨﻮﯼ ﻣﻮﻟﻮﻳﺴﺖ‪ .‬ﺑﻘﻮل اﻗﺒﺎل ﻻهﻮرﯼ ‪:‬‬
‫هﺴﺖ ﻗﺮﺁن در زﺑﺎن ﭘﻬﻠﻮﯼ‬ ‫ﻣﺜﻨﻮﯼ ﯼ ﻣﻌﻨﻮﯼ ﯼ ﻣﻮﻟﻮﯼ‬
‫ﻳﻌﻨﯽ در زﺑﺎن ﻓﺎرﺳﯽ‪ .‬اﻣﺎ اﻳﻦ ﮐﺘﺎب ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻘﺪس واﺟﺪ اﻟﻔﺎظ ﺑﺴﻴﺎر رﮐﻴﮑﯽ هﻢ هﺴﺖ ﮐﻪ در هﻴﭻ ﮐﺘﺎب‬
‫دﻳﮕﺮﯼ ﺷﻤﺎ ﺁﻧﻬﺎ را ﭘﻴﺪا ﻧﻤﻴﮑﻨﻴﺪ‪ ،‬ﺣﺘﯽ در ﮐﺘﺎﺑﻬﺎﯼ ﻏﻴﺮ ﻣﻘﺪس‪ .‬و اﻳﻦ از ﻏﺮاﺋﺐ اﺳﺖ‪ ،‬و اﻳﻦ ﻋﻈﻤﺖ ﺷﺨﺼﻴﺖ‬
‫ﮐﺴﯽ ﻣﺜﻞ ﻣﻮﻟﻮﯼ را ﻣﻴﺮﺳﺎﻧﺪ ﮐﻪ ﺳﺎﻳﻪ ﺧﻮدش را ﭼﻨﺎن ﺑﺮ اﻳﻦ ﮐﺘﺎب اﻓﮑﻨﺪﻩ ﮐﻪ اﻳﻦ ﮐﺘﺎب ﻋﻠﯽ رﻏﻢ دارا ﺑﻮدن ﭼﻨﻴﻦ‬
‫اﻟﻔﺎﻇﯽ هﻤﭽﻨﺎن ﻣﺤﺘﺮم ﻣﺎﻧﺪﻩ اﺳﺖ و هﻴﭻ ﮐﺴﯽ از اﻳﻦ ﺑﺎﺑﺖ ﻧﻪ اﻳﻦ ﮐﺘﺎب را ﺗﺮﮎ ﮐﺮدﻩ و ﻧﻪ ﺁن ﻣﻮاﺿﻊ را از‬
 ‫ﮐﺘﺎب ﺣﺬف ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻠﮑﻪ هﻤﭽﻨﺎن در اﻳﻦ ﮐﺘﺎب ﻣﺎﻧﺪﻩ اﻧﺪ و ﺧﻮاﻧﺪﻩ ﻣﻴﺸﻮﻧﺪ و ﭼﺎپ ﻣﻴﺸﻮﻧﺪ و ﺑﺎزﻧﻮﻳﺴﯽ ﻣﻴﺸﻮﻧﺪ‬
‫و اﺳﺘﻤﺴﺎق ﻣﻴﺸﻮﻧﺪ‪ ،‬و در ﻋﻴﻦ ﺣﺎل هﻤﻪ هﻢ ﻣﻴﺪاﻧﻨﺪ ﮐﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﭼﻴﺰﻳﺴﺖ ﮐﻪ در ﮐﺘﺎب دﻳﮕﺮان ﻳﺎﻓﺖ ﻧﻤﻴﺸﻮد و ﻗﺎﺑﻞ‬
‫ﺗﻘﻠﻴﺪ هﻢ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻳﻌﻨﯽ درﺳﯽ ﻧﻴﺴﺖ ﺑﺮاﯼ دﻳﮕﺮان ﮐﻪ ﺁن ﮔﻮﻧﻪ اﻟﻔﺎظ را ﺑﮑﺎر ﺑﺒﺮﻧﺪ‪ .‬ﺧﺼﻮﺻًﺎ در دﻓﺘﺮ ﭘﻨﺠﻢ اﻳﻨﻬﺎ‬
‫ﺧﻴﻠﯽ ﺑﺎرز اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻴﺸﺘﺮ اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ داﺳﺘﺎﻧﻬﺎ در ﺁﻧﺠﺎ ﺟﻤﻊ ﺷﺪﻩ اﻧﺪ‪ .‬وﻟﯽ اﺗﻔﺎﻗًﺎ ﺑﻠﺤﺎظ ﻋﺮﻓﺎﻧﯽ هﻢ ﺁن دﻓﺘﺮ ﺷﺎﻳﺪ ﭘﺮ‬
‫ﻣﻐﺰﺗﺮﻳﻦ دﻓﺎﺗﺮ ﺷﺸﮕﺎﻧﻪ ﯼ ﻣﺜﻨﻮﯼ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺧﺪا رﺣﻤﺖ ﮐﻨﺪ ﻋﻼﻣﻪ ﯼ ﻃﺒﺎﻃﺒﺎﻳﯽ را ﮐﻪ ﻣﻴﮕﻔﺖ ﻣﻦ اﻳﻦ دﻓﺘﺮ ﭘﻨﺠﻢ را‬
‫ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ دارا ﺑﻮدن ﻣﻄﺎﻟﺐ ﺑﺴﻴﺎر ﺑﻠﻨﺪش از دﻓﺎﺗﺮ دﻳﮕﺮ ﻣﺜﻨﻮﯼ ﺑﻴﺸﺘﺮ دوﺳﺖ دارم‪ .‬در اﻳﻨﺠﺎ ﭼﻨﺪ ﺗﻌﺒﻴﺮ ﻣﻴﺘﻮان ﮐﺮد‬
‫ﮐﻪ ﭼﺮا ﻣﻮﻟﻮﯼ ﭼﻨﻴﻦ ﺳﺨﻦ ﻣﻴﮕﻔﺖ‪ ،‬ﺧﺼﻮﺻًﺎ اﮔﺮ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﮑﻨﻴﺪ ﮐﻪ اﻳﻦ ﺳﺨﻨﺎن را ﻣﻮﻟﻮﯼ در ﺧﻠﻮت هﻢ ﻧﻤﯽ ﻧﻮﺷﺘﻪ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺳﺮودن ﻣﺜﻨﻮﯼ در ﺣﻀﻮر ﺟﻤﻊ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﮐﺴﺎﻧﯽ در ﺟﻠﺴﻪ ﻣﯽ ﻧﺸﺴﺘﻨﺪ و ﻣﻮﻟﻮﯼ هﻤﺎﻧﺠﺎ ﻣﺜﻨﻮﯼ را‬
‫اﺑﺪاء ﻣﻴﮑﺮدﻩ و ﻣﻴﮕﻔﺘﻪ و دﻳﮕﺮان هﻢ ﻣﯽ ﻧﻮﺷﺘﻨﺪ‪ .‬روﻳﺎروﯼ اﻳﻨﭽﻨﻴﻦ ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻦ دﺷﻮارﺗﺮ اﺳﺖ ﺗﺎ درﺧﻠﻮت و‬
‫ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﻳﯽ و روﯼ ﮐﺎﻏﺬ ﻧﻮﺷﺘﻦ‪ .‬اﻣﺎ او ﭘﺮوا ﻧﺪاﺷﺖ و در ﺟﻤﻊ ﺳﺨﻦ ﻣﻴﮕﻔﺖ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﻣﺎ اﻻن در ﻣﻘﺎم ﺑﺴﻂ اﻳﻦ ﺑﻴﺎن‬
‫ﻧﻴﺴﺘﻴﻢ و ﻓﻘﻂ ﺑﻪ اﺷﺎرﻩ ﻋﺮض ﻣﻴﮑﻨﻴﻢ ﮐﻪ ﻗﻄﻌًﺎ ﻳﮑﯽ از دﻻﻳﻞ اﻳﻨﮑﺎر ﻣﻼﻣﺘﯽ ﺑﻮدن ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺧﻮد ﺷﻤﺲ‬
‫ﺗﺒﺮﻳﺰﯼ هﻢ هﻤﻴﻨﻄﻮرﯼ ﺑﻮد‪ .‬ﺣﺎﻻ " ﻣﻼﻣﺘﯽ " ﻳﻌﻨﯽ ﭼﯽ ؟ ﻳﻌﻨﯽ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻧﻤﯽ ﺧﻮاهﺪ دﻳﮕﺮان ﺗﺤﺴﻴﻨﺶ‬
‫ﮐﻨﻨﺪ و ﺗﻌﺮﻳﻔﺶ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻋﻤﺪًا ﮐﺎرﯼ ﻣﻴﮑﻨﺪ ﮐﻪ از ﭼﺸﻢ دﻳﮕﺮان ﺑﻴﺎﻓﺘﺪ‪ .‬ﮐﺎرﯼ ﻣﻴﮑﻨﺪ ﮐﻪ دﻳﮕﺮان ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺪح او‬
‫را ﻧﮕﻮﻳﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ذم او را ﺑﮕﻮﻳﻨﺪ‪ .‬از اﻳﻦ ﻃﺮﻳﻖ ﻣﻴﺨﻮاهﺪ ﺑﺮ ﺧﻮدﺑﻴﻨﯽ و ﺧﻮدﭘﺴﻨﺪﯼ و ﻋﺠﺐ و ﮐﺒﺮ ﺧﻮﻳﺶ ﭘﻴﺮوز‬
‫ﺑﺸﻮد‪ .‬ﻋﻤﺪﻩ ﺗﺮﻳﻦ ﺑﻴﻤﺎرﯼ ﮐﻪ ﺻﻮﻓﻴﺎن در ﺁدﻣﯽ ﺗﺸﺨﻴﺺ دادﻩ ﺑﻮدﻧﺪ اﻳﻦ ﺑﻴﻤﺎرﯼ ﺧﻮدﺧﻮاهﯽ ﺑﻮد‪ ،‬ﮐﻪ هﻤﻪ ﯼ‬
‫رذﻳﻠﺘﻬﺎ از ﺁن ﻧﺸﺄت ﻣﻴﮕﻴﺮﻧﺪ‪ .‬و اﮔﺮ ﮐﺴﯽ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺑﺮ اﻳﻦ ﺧﻮدﺧﻮاهﯽ ﻓﺎﺋﻖ ﺑﻴﺎد‪ ،‬ﺑﺮ هﻤﻪ ﯼ رذاﻳﻞ اﺧﻼﻗﯽ دﻳﮕﺮ هﻢ‬
‫ﻓﺎﺋﻖ ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﻳﮑﯽ از ﺷﻌﺒﻪ هﺎ و ﺗﺠﻠﻴﺎت ﺧﻮدﺧﻮاهﯽ اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺁدﻣﯽ ﻣﻴﺨﻮاهﺪ در ﭼﺸﻢ دﻳﮕﺮان ﺑﺰرگ و‬
‫ﭘﺎﮎ ﺟﻠﻮﻩ ﺑﮑﻨﺪ‪ ،‬ﻋﻴﺒﻬﺎﻳﺶ را ﻧﺒﻴﻨﻨﺪ و ﺑﻠﮑﻪ ﺧﻮﺑﻴﻬﺎﻳﺶ را ﺑﺒﻴﻨﻨﺪ‪ .‬ذﻣﺶ ﻧﮑﻨﻨﺪ و ﻣﺪﺣﺶ ﺑﮑﻨﻨﺪ‪ .‬ﺧﻮﺷﻨﺎم ﺑﺎﺷﺪ و‬
‫ﻧﻨﮓ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬و ﻣﻼﻣﺘﯽ ﺑﻮدن دﻗﻴﻘًﺎ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻌﻨﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﺎرﯼ ﺑﮑﻨﻴﻢ ﮐﻪ ﻣﻼﻣﺖ ﻣﺮدم را ﺑﻪ ﺧﻮد ﺟﺬب ﮐﻨﻴﻢ‪.‬‬
‫ﮐﺎرﯼ ﺑﮑﻨﻴﻢ ﮐﻪ ﺁدﻣﻴﺎن و دوﺳﺘﺎن و ﻧﺰدﻳﮑﺎن ﻣﺎ ﺑﺠﺎﯼ اﻳﻨﮑﻪ ﻣﺎ را ﺗﺤﺴﻴﻦ ﮐﻨﻨﺪ ﻣﺎ را ﻣﻼﻣﺖ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬اﻧﺘﻘﺎد ﮐﻨﻨﺪ‪،‬‬
‫ﻣﺬﻣﺖ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬هﻤﺎﻧﻄﻮرﯼ ﮐﻪ ﻣﻴﺪاﻧﻴﺪ ﺣﺎﻓﻆ ﻳﮑﯽ از ﻣﻼﻣﺘﻴﺎن ﺑﺰرگ ﺗﺎرﻳﺦ اﻧﺪﻳﺸﻪ ﻣﺎﺳﺖ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ ‪:‬‬
‫ﮐﻪ در ﻃﺮﻳﻘﺖ ﻣﺎ ﮐﺎﻓﺮﻳﺴﺖ رﻧﺠﻴﺪن‬ ‫وﻓﺎ ﮐﻨﻴﻢ و ﻣﻼﻣﺖ ﮐﺸﻴﻢ و ﺧﻮش ﺑﺎﺷﻴﻢ‬
‫ﻣﺎ ﮐﺎرﯼ ﻣﻴﮑﻨﻴﻢ ﮐﻪ ﻣﻼﻣﺘﻤﺎن ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬واﻳﻦ ﻣﻼﻣﺖ را ﻣﯽ ﮐﺸﻴﻢ و ﺧﻮﺷﻴﻢ ﺑﺮاﯼ اﻳﻨﮑﻪ اﻳﻨﻄﻮرﯼ ﻣﺎ درﺳﺖ ﻣﻴﺸﻮﻳﻢ‪،‬‬
‫اﻳﻨﻄﻮرﯼ ﻣﺎ درﻣﺎن ﻣﻴﺸﻮﻳﻢ‪ .‬اﮔﺮ ﻣﺎ را از ﻣﺪح ﻓﺮﺑﻪ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺁن ﻓﺮﺑﻬﯽ‪ ،‬ﺁن ﺁﻣﺎس ﺑﻴﻤﺎرﻳﺴﺖ‪ .‬ﻣﻮﻟﻮﯼ در ﻣﻮرد‬
‫ﻓﺮﻋﻮن هﻤﻴﻦ را ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ ﮐﻪ او از ﺑﭽﻪ ﮔﯽ ﻓﺮﻋﻮن ﻧﺒﻮد‪ ،‬از ﻣﺎدرش ﮐﻪ ﻓﺮﻋﻮن ﻣﺘﻮﻟﺪ ﻧﺸﺪ‪ .‬او ﺧﺮدﻩ ﺧﺮدﻩ ﻓﺮﻋﻮن‬
‫ﺷﺪ‪ .‬هﯽ ﺗﻌﺮﻳﻒ و ﻣﺪﺣﺶ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬هﯽ ﺳﺠﺪﻩ و ﺳﺘﺎﻳﺸﺶ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﺧﻴﺎﻻت او را ﺑﺮداﺷﺖ و ﺗﺼﻮرش اﻳﻦ ﺷﺪ ﮐﻪ‬
‫ﺧﺒﺮﻳﺴﺖ‪ .‬از وﻓﻮر ﻣﺪح هﺎ ﻓﺮﻋﻮن ﺷﺪ‪ .‬ﻟﺬا از اﻳﻦ ﻣﺪاﺣﯽ هﺎ ﺁﻧﻬﺎ ﻳﮏ ﻓﺮﻋﻮﻧﯽ ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ‪ .‬و هﺮﮐﺴﯽ ﻣﺴﺘﻌﺪ‬
‫ﻓﺮﻋﻮن ﺷﺪن هﺴﺖ‪.‬‬
‫ﺗﺎ ﻧﻴﺎرد ﻳﺎد ﺁن ﺧﺼﻢ ﮐﻬﻦ‬ ‫ﻧﻔﺲ ﻓﺮﻋﻮن اﺳﺖ هﺎن ﺷﻴﺮش ﻣﮑﻦ‬
‫اﻳﻦ ﻧﻔﺲ را ﺑﺎﻳﺪ ﮔﺮﺳﻨﻪ ﻧﮕﻬﺪاﺷﺖ ﭼﻪ ﺑﻪ ﻟﺤﻠﻆ ﻏﺬاﯼ ﻣﺎدﯼ ﮐﻪ ﻣﻴﺨﻮرﻳﻢ‪ ،‬ﭼﻪ ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺑﻨﺪﻳﻬﺎﯼ ﺧﻠﻖ‪ ،‬و اﻻ‬
‫ﺳﺮ ﺑﻪ ﻓﺮﻋﻮﻧﻴﺖ ﺑﺮﺧﻮاهﺪ داﺷﺖ‪ .‬ﻣﻮﻟﻮﯼ ﺁﻧﮕﻮﻧﻪ رﻓﺘﺎر ﮐﻪ ﻣﻴﮑﺮد‪ ،‬و ﺁن ﺳﺨﻨﺎن زﺷﺘﯽ ﮐﻪ ﻣﻴﺰد‪ ،‬ﺑﺪﻳﻬﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ‬
‫ﻳﮏ ﻋﺪﻩ اﯼ را از دور ﺧﻮد رم ﻣﻴﺪاد‪ ،‬ﺑﺪﻳﻬﯽ ﺑﻮد ﻳﮏ ﻋﺪﻩ اﯼ او را دﻳﮕﺮ ﻳﮏ ﻋﺎﻟﻢ ﻣﻮﻗﺮ و ﺳﻨﮕﻴﻨﯽ ﻓﺮض‬
‫ﻧﻤﻴﮑﺮدﻧﺪ‪ .‬و اﻳﻦ ﭼﻴﺰﯼ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺧﻮدش هﻢ ﻣﻴﮕﻔﺖ ‪:‬‬
‫ﺑﺎزﻳﭽﻪ ﯼ ﮐﻮدﮐﺎﻧﻢ ﮐﻮﻳﻢ ﮐﺮدﯼ‬ ‫ﺳﺠﺎدﻩ ﻧﺸﻴﻦ ﺑﺎ وﻗﺎرﯼ ﺑﻮدم‬
‫اﻳﻦ هﻤﺎن ﻣﺸﯽ ﻣﻼﻣﺘﻴﺎن اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﺁدﻣﯽ از ﺁن وﻗﺎر ﻣﺼﻨﻮﻋﯽ و ﻣﺘﮑﻠﻔﺎﻧﻪ ﮐﻪ ﻣﺤﺼﻮل ﺧﻮﻳﺸﺘﻨﺪارﯼ هﺎ و‬
‫ﺧﻮدﻧﻤﺎﻳﯽ هﺎ و ﺳﺘﺎﻳﺶ ﻃﻠﺒﻴﻬﺎﯼ ﻣﻮﻗﺮاﻧﻪ و ﻋﺎﻟﻢ ﻧﻤﺎﻳﺎﻧﻪ اﺳﺖ دﺳﺖ ﺑﮑﺸﺪ و ﺧﻮد را در ﻣﻨﺰﻟﺘﯽ ﮐﻪ واﻗﻌًﺎ دارد‬
‫ﺑﻨﺸﺎﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻗﺪرﯼ از ﺁن هﻢ ﻓﺮوﺗﺮ‪ .‬و اﻳﻦ را ﺑﭙﺬﻳﺮد و ﺑﭙﺴﻨﺪد و ﺗﺤﻤﻞ ﺑﮑﻨﺪ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺁن ﻋﻼج روﺣﺎﻧﯽ و ﺁن ﻃﺐ‬
‫روﺣﯽ ﮐﻪ در اﻳﻨﺠﺎ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﻴﺪهﺪ و ﻋﻤﻞ ﻣﻴﮑﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎ ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﮔﺬاﺷﺘﻦ اﻳﻦ ﻣﻘﺪﻣﺎت ﺑﻪ ﺑﺤﺚ اﺻﻠﯽ ﻣﻴﺮﺳﻴﻢ ﮐﻪ هﻤﺎن ﻣﻔﻬﻮم " وﻻﻳﺖ " ﻧﺰد اﻳﻦ ﺑﺰرﮔﻮاران اﺳﺖ‪ .‬و‬
‫ﺑﺎ اﻳﻦ ﺁﻳﻪ ﻗﺮﺁن ﺷﺮوع ﻣﻴﮑﻨﻴﻢ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﻴﻔﺮﻣﺎﻳﺪ " اﷲ وﻟﯽ اﻟﺬﻳﻦ ءاﻣﻨﻮا ﻳﺨﺮﺟﻬﻢ ﻣﻦ اﻟﻈﻠﻤﺖ اﻟﯽ اﻟﻨﻮر واﻟﺬﻳﻦ‬
‫ﮐﻔﺮوا اوﻟﻴﺎؤهﻢ اﻟﻄﻐﻮت ﻳﺨﺮﺟﻮﻧﻬﻢ ﻣﻦ اﻟﻨﻮر اﻟﯽ اﻟﻈﻠﻤﺖ اوﻟﺌﮏ اﺻﺤﺐ اﻟﻨﺎر هﻢ ﻓﻴﻬﺎ ﺧﻠﺪون " ﺧﺪاوﻧﺪ وﻟﯽ‬
‫ﻣﺆﻣﻨﺎن اﺳﺖ و وﻻﻳﺖ او ﭼﻨﻴﻦ ﻣﺘﺠﻠﯽ ﻣﻴﺸﻮد ﮐﻪ دﺳﺖ ﻣﺆﻣﻨﺎن را ﻣﻴﮕﻴﺮد و از ﺗﺎرﻳﮑﯽ ﺑﻪ روﺷﻨﺎﻳﯽ ﻣﯽ ﺑﺮد‪ .‬ﻣﺎ‬
‫دو ﻣﻨﻄﻘﻪ در اﻳﻦ ﺟﻬﺎن دارﻳﻢ‪ ،‬ﻣﻨﻄﻘﻪ ﯼ روﺷﻨﺎﻳﯽ و ﻣﻨﻄﻘﻪ ﯼ ﺗﺎرﻳﮑﯽ‪ ،‬ﻳﺎ ﺑﻪ ﺗﻌﺒﻴﺮ ﻣﻮﻟﻮﯼ دو ﺑﺎﻧﮓ در اﻳﻦ ﻋﺎﻟﻢ‬
‫ﺑﻠﻨﺪ اﺳﺖ ‪:‬‬
‫ﺗﺎ ﮐﺪاﻣﻴﻦ را ﺗﻮ ﺑﺎﺷﯽ ﻣﺴﺘﻌﺪ‬ ‫در ﺟﻬﺎن دو ﺑﺎﻧﮓ ﻣﯽ ﺁﻳﺪ ﺑﻪ ﺿﺪ‬
‫وان ﻳﮑﯽ ﺑﺎﻧﮓ ﺳﻌﻮد اﻧﺒﻴﺎ‬ ‫ﺁن ﻳﮑﯽ ﺑﺎﻧﮓ ﻧﺸﻮر اﺷﻘﻴﺎ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ وﻟﯽ ﻣﺆﻣﻨﻴﻦ اﺳﺖ و اﻳﻦ وﻻﻳﺖ او ﮐﻤﮏ ﻣﻴﮑﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺆﻣﻨﺎن راﻩ روﺷﻨﺎﻳﯽ را ﭘﻴﺪا ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻘﺒﯽ ﺑﻪ ﻃﺮف ﻧﻮر‬
‫ﺑﺰﻧﻨﺪ و از ﺗﺎرﻳﮑﻴﻬﺎ ﻧﺠﺎت ﭘﻴﺪا ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻳﺎ ﺑﺮﻋﮑﺲ وﻻﻳﺖ ﻃﺎﻏﻮت هﻢ دارﻳﻢ ﮐﻪ او ﻋﻤﻠﺶ و اﺛﺮش اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ از‬
‫ﻧﻮر اﻓﺮاد را ﺑﻪ ﻇﻠﻤﺖ ﻣﯽ ﮐﺸﺎﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﻳﮏ ﻣﻔﻬﻮﻣﯽ ﺑﻨﺎم وﻻﻳﺖ دارﻳﻢ ﮐﻪ ﻋﻤﻠﮑﺮدش روﺷﻨﺎﻳﯽ ﺁور و ﻇﻠﻤﺖ ﮐﺶ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ روﺷﻨﺎﻳﯽ و ﻇﻠﻤﺖ هﻢ اﻟﺒﺘﻪ روﺷﻨﺎﻳﯽ و ﻇﻠﻤﺖ ﺑﻴﺮوﻧﯽ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬روز و ﺷﺐ ﻓﻴﺰﻳﮑﯽ ﻣﺎدﯼ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺧﻴﻠﯽ‬
‫واﺿﺢ اﺳﺖ اﻳﻦ روﺷﻨﺎﻳﯽ و ﺗﺎرﻳﮑﯽ دروﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﮐﺴﺎﻧﯽ از درون ﺗﺎرﻳﮑﻨﺪ و ﺑﺮاﻳﺸﺎن ﻧﻮر ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻴﺸﻮد‪ ،‬ﮐﻪ اﻳﻦ‬
‫ﻧﻮر‪ ،‬ﻧﻮر وﻻﻳﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺎل وﻻﻳﺖ ﺣﻖ اﺳﺖ‪ .‬ﮐﺴﺎﻧﯽ هﻢ روﺷﻦ هﺴﺘﻨﺪ واز روﺷﻨﯽ ﺧﺎرج و ﺑﺘﺎرﻳﮑﯽ ﻣﻴﺮوﻧﺪ‪ .‬و‬
‫اﻳﻦ هﻢ ﻣﻌﻠﻮل وﻻﻳﺖ ﻃﺎﻏﻮت اﺳﺖ‪ .‬ﻳﻌﻨﯽ در اﻳﻦ ﺟﻬﺎن هﻴﭻ ﮐﺴﯽ ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﺗﺤﺖ و ﻇﻞ وﻻﻳﺘﯽ زﻳﺴﺖ ﻧﮑﻨﺪ‪ .‬ﺑﻬﺮ‬
‫ﺣﺎل زﻳﺮ ﺳﺎﻳﻪ ﮐﺴﯽ ﻳﺎ ﭼﻴﺰﻳﺴﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻧﮑﺘﻪ ﯼ ﺧﻴﻠﯽ اﺳﺎﺳﯽ هﺴﺖ‪ ،‬هﺮﮐﺴﯽ در ﻇﻞ ﻳﮏ ﻣﻮﺟﻮد ﺑﺮﺗﺮﯼ از ﻧﻈﺮ‬
‫ﻋﺎرﻓﺎن زﻧﺪﮔﯽ ﻣﻴﮑﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺣﺮﮐﺘﻬﺎﯼ او هﺪاﻳﺘﻬﺎﯼ او‪ ،‬ﺗﺤﻮﻻت روﺣﯽ او‪ ،‬ﻗﺒﺾ و ﺑﺴﻂ دل او‪ ،‬اﻳﻦ ﺳﻮ و ﺁن ﺳﻮ‬
‫رﻓﺘﻨﻬﺎﯼ او هﻴﭽﮑﺪام ﺑﯽ ﺣﺴﺎب ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﻣﻮﻟﻮﯼ ﺧﻴﻠﯽ ﺑﻪ وﺿﻮح ﺑﻴﺎن ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ اﻳﻦ ﻓﻘﻂ ﺳﺨﻦ او ﻧﻴﺴﺖ‪،‬‬
‫ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ ‪:‬‬
‫ﺟﺎن ﻓﺮﻋﻮﻧﺎن ﺑﻤﺎﻧﺪ اﻧﺪر ﺿﻼل‬ ‫ﭘﺲ ﺑﻪ دﻓﻊ ﺧﺎﻃﺮ اهﻞ ﮐﻤﺎل‬
‫ﮐﺎﻩ هﺴﺘﯽ ﺗﻮ را ﺷﻴﺪا ﮐﻨﻨﺪ‬ ‫ﮐﻬﺮﺑﺎ دارﻧﺪ ﭼﻮن ﭘﻴﺪا ﮐﻨﻨﺪ‬
‫اﮔﺮ ﻳﮏ ﮐﺴﯽ از هﺪاﻳﺖ دور ﻣﻴﻤﺎﻧﺪ‪ ،‬اﻳﻨﻄﻮرﯼ ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﮐﺎرﯼ ﻧﮑﺮدﻩ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬او را ﻳﮏ وﻟﻴﯽ راﻧﺪﺗﺶ‪ ،‬ﺑﻴﺮوﻧﺶ‬
‫ﮐﺮدﻩ و ﮔﻔﺘﻪ ﮐﻪ راهﺖ ﻧﻤﻴﺪﻳﻢ ﺣﺎﻻ ﺑﻬﺮ دﻟﻴﻠﯽ‪ .‬ﭘﺲ ﺑﻪ دﻓﻊ ﺧﺎﻃﺮ اهﻞ ﮐﻤﺎل ﺟﺎن ﻓﺮﻋﻮﻧﺎن ﺑﻤﺎﻧﺪ اﻧﺪر ﺿﻼل‪ .‬اﮔﺮ‬
‫ﮐﺴﯽ در ﺿﻼﻟﺖ ﻣﻴﻤﺎﻧﺪ ﻓﺮﻋﻮﻧﻴﺘﯽ ﻣﻴﮑﻨﺪ‪ ،‬و ﭼﻨﺎن ﻣﻴﺸﻮد ﮐﻪ اهﻞ ﮐﻤﺎل او را ﻧﻤﯽ ﭘﺬﻳﺮﻧﺪ‪ ،‬دﻓﻊ ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ و ﻣﻴﺮاﻧﻨﺪ‪،‬‬
‫ﻟﺬا در ﺿﻼﻟﺖ ﻣﻴﻤﺎﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ از ﺁﻧﻄﺮف اﮔﺮ ﮐﺴﯽ ﻣﯽ ﺑﻴﻨﺪ ﮐﻪ راﻩ هﺎﯼ هﺪاﻳﺖ ﺑﺮاﯼ او ﺁﺳﺎن اﺳﺖ‪ ،‬درهﺎ ﺑﺮوﯼ‬
‫او ﺑﺎز ﻣﻴﺸﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺪاﻧﺪ ﮐﻪ در اﻳﻨﺠﺎ ﻳﮏ راﻧﻨﺪﻩ اﯼ هﺴﺖ‪ ،‬ﻳﮏ ﮐﺴﯽ هﺴﺖ ﮐﻪ او را ﺑﻪ ﺁﻧﻄﺮف ﻣﻴﺮاﻧﺪ‪ ،‬ﮐﻬﺮﺑﺎ‬
‫دارﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻐﻨﺎﺗﻴﺴﯽ دارﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺁن ﺁهﻨﻬﺎﯼ دل ﺷﻤﺎ را ﺟﺬب ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ و ﺑﺴﻮﯼ هﺪاﻳﺖ ﻣﻴﺒﺮﻧﺪ‪ .‬ﻳﻌﻨﯽ ﻳﮏ ﻧﻈﺎم ﺟﺬب و‬
‫دﻓﻌﯽ در اﻳﻦ ﻋﺎﻟﻢ ﺑﺮﻗﺮار اﺳﺖ و اﻳﻦ هﻤﺎن ﻧﻈﺎم وﻻﻳﺖ اﺳﺖ‪ .‬و هﻴﭽﮑﺴﯽ ﻣﺼﻮن از ﺗﺄﺛﻴﺮات اﻳﻦ ﺟﺬب و دﻓﻊ‬
‫ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬هﺮ ﮐﺴﯽ ﺑﻨﺤﻮﯼ در ﻣﻌﺮض ﺁﺛﺎر اﻳﻦ ﺟﺬب و دﻓﻊ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬و اﻳﻦ ﺟﺬب و دﻓﻌﻬﺎ هﻢ اﻟﺒﺘﻪ ﻣﻌﻠﻮل ﻗﺎﺑﻠﻴﺘﻬﺎ و‬
‫اﺳﺘﻌﺪاد اﻓﺮاد اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﺪﻳﺪ ﻣﻴﺂورﻧﺪ و ﮐﺴﺐ ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ‪ .‬ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ اﻳﻦ ﺑﻠﮑﻪ از ﻧﻈﺮ ﻣﻮﻟﻮﯼ ﺧﻮﺑﯽ هﺎ و ﺑﺪﯼ هﺎ در‬
‫اﻳﻦ ﻋﺎﻟﻢ هﻢ ﻣﻌﻠﻮل وﻻﻳﺖ اوﻟﻴﺎء ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻏﻴﺐ هﺎ از رﺷﮓ ﭘﻴﺮان ﻏﻴﺐ ﺷﺪ‬ ‫ﻋﻴﺐ هﺎ از رد ﭘﻴﺮان ﻋﻴﺐ ﺷﺪ‬
‫هﻤﻪ ﭼﻴﺰ در اﻳﻦ ﻋﺎﻟﻢ ﻣﻨﻮط ﺑﻪ ﺧﻮاﺳﺖ و ارادﻩ ﯼ اوﻟﻴﺎء ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﺁﻧﻬﺎ ﻳﮏ ﭼﻴﺰﯼ را ﻧﺨﻮاهﻨﺪ ﺁن ﭼﻴﺰ ﺑﺪ‬
‫ﻣﻴﺸﻮد‪ .‬ﻧﻘﺶ اﻧﺒﻴﺎء در اﻳﻦ ﻋﺎﻟﻢ هﻤﻴﻦ ﺑﻮدﻩ‪ ،‬ﻣﮑﺘﺒﻬﺎﯼ اﺧﻼﻗﯽ ﮐﻪ ﺁوردﻧﺪ ﺑﺮ اﻳﻦ اﺳﺎس اﺳﺖ‪ ،‬ﺁﻧﭽﻪ ﮐﻪ ﺷﺨﺼﻴﺖ‬
‫ﺁﻧﻬﺎ ﺗﺮد ﻣﻴﮑﺮدﻩ‪ ،‬ﺑﺪ و زﺷﺖ ﻣﻴﺸﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬وﺁﻧﭽﻪ ﮐﻪ ﺷﺨﺼﻴﺖ ﺁﻧﻬﺎ ﺟﺬب ﻣﻴﮑﺮدﻩ‪ ،‬ﺁن ﺧﻮب ﻣﻴﺸﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻴﺰﯼ‬
‫را ﮐﻪ ﻧﻤﯽ ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﻓﺎش ﺷﻮد ﺟﺰو رازهﺎ درﻣﻴﺂﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻴﺰﯼ را ﮐﻪ ﻣﻴﺨﻮاﺳﺘﻨﺪ ﻓﺎش ﺷﻮد‪ ،‬ﺁﺷﮑﺎر و داﻧﺴﺘﻨﯽ‬
‫ﻣﻴﺸﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﻳﻌﻨﯽ ﻳﮏ ﺣﺴﺎب دﻳﮕﺮﯼ دراﻳﻦ ﻋﺎﻟﻢ ﺟﺎرﻳﺴﺖ‪ ،‬ﻳﮏ ﺣﺴﺎﺑﯽ از ﭘﺸﺖ ﭘﺮدﻩ‪ .‬اﻳﻦ اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺮاﯼ ﮐﺴﺎﻧﯽ‬
‫ﮐﻪ ﺑﻪ ﭘﺸﺖ ﭘﺮدﻩ اﻋﺘﻘﺎد ﻧﺪارﻧﺪ ﻣﻌﻨﺎﻳﯽ ﻧﺪارد‪ .‬و از اﻳﻨﺠﺎ ﺷﺮوع ﻣﻴﺸﻮد ﮐﻪ ﮐﺴﯽ روﯼ ﭘﺮدﻩ و ﭘﺸﺖ ﭘﺮدﻩ را ﻗﺒﻮل‬
‫داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﺪاﻧﺪ ﮐﻪ ‪:‬‬
‫ﺗﺎ ﺧﻮد در ﺑﺮون ﭘﺮدﻩ ﭼﻪ ﺗﻘﺪﻳﺮ ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ‬ ‫ﻣﺎ در درون ﭘﺮدﻩ و ﻣﻐﺮور ﺻﺪ درﻳﻢ‬
‫ﭘﺸﺖ ﭘﺮدﻩ هﻢ ﻳﮏ ﺧﺒﺮهﺎﻳﯽ هﺴﺖ و اﻳﻦ ﻋﺎﻟﻢ ﻣﻌﻠﻖ از ﺟﺎﺋﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺑﺠﺎﻳﯽ ﺁوﻳﺨﺘﻪ اﺳﺖ و ﺑﺨﻮد وا ﻧﻬﺎدﻩ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫و هﻤﻪ ﯼ اﻳﻦ رﻳﺰ و درﺷﺖ ﺟﻬﺎن ﺗﺤﺖ ﻧﻈﺎم و ﮐﺘﺎﺑﻴﺴﺖ و ﺁن زﻣﺎم داران اﻳﻦ ﻋﺎﻟﻢ‪ ،‬و ﺳﺮ رﺷﺘﻪ داران ﮐﺴﺎﻧﯽ‬
‫هﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﺎم ﺁﻧﻬﺎ اوﻟﻴﺎء ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ‪ .‬و اﻳﻦ ﻗﺪرت ﺑﺮ ﺗﺼﺮف را هﻢ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ دادﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﮔﻮ ﻧﺸﻴﻨﺪ در ﺣﻀﻮر اوﻟﻴﺎ‬ ‫هﺮ ﮐﻪ ﺧﻮاهﺪ هﻤﻨﺸﻴﻨﯽ ﺑﺎ ﺧﺪا‬
‫ﺳﺮ زﻧﺪ ﺑﺮ دل ز ﭘﻴﺮان ﺻﻔﯽ‬ ‫ﻣﻌﺠﺰاﺗﯽ و ﮐﺮاﻣﺎﺗﯽ ﺧﻔﯽ‬
‫ﮐﻤﺘﺮﻳﻦ ﺁﻧﮑﻪ ﺷﻮد هﻤﺴﺎﻳﻪ ﻣﺴﺖ‬ ‫در دروﻧﺸﺎن ﺻﺪ ﻗﻴﺎﻣﺖ ﻧﻘﺪ هﺴﺖ‬
‫اﻳﻦ اوﻟﻴﺎء ﺧﺪاوﻧﺪ ﮐﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﻋﻈﻤﺘﯽ دارﻧﺪ‪ ،‬درﺣﻘﻴﻘﺖ ﻣﻌﻨﯽ ﺟﺎﻧﺸﻴﻦ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮ روﯼ زﻣﻴﻦ را ﭘﻴﺪا ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻄﻮرﯼ‬
‫ﮐﻪ دﻳﺪن ﺧﺪا‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ دﻳﺪن ﺁﻧﻬﺎ‪ .‬ﻧﺸﺴﺘﻦ درﭘﻴﺶ ﺧﺪا‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ ﻧﺸﺴﺘﻦ درﭘﻴﺶ ﺁﻧﻬﺎ‪ .‬ﮔﺮﻓﺘﻦ از دﺳﺖ ﺧﺪا‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ ﮔﺮﻓﺘﻦ‬
‫ﭼﻴﺰﯼ از دﺳﺖ ﺁﻧﻬﺎ‪ .‬ﺑﺰﻳﺎرت ﺧﺪا رﻓﺘﻦ‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ ﺑﺰﻳﺎرت ﺁﻧﻬﺎ رﻓﺘﻦ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﻣﻔﻬﻮم وﻻﻳﺘﯽ ﮐﻪ ﻋﺎرﻓﺎن ﻣﻄﺮح ﮐﺮدﻧﺪ‬
‫ﻣﻔﻬﻮم ﺧﺪا درﺟﻬﺎن ﺧﻴﻠﯽ ﻋﻴﻨﯽ ﻣﻴﺸﻮد‪.‬‬
‫ﻣﻴﺪهﺪ ﺣﻖ ﺁرزوﯼ ﻣﺘﻘﻴﻦ‬ ‫ﭼﻮن ﺗﻮ ﻣﻴﺨﻮاهﯽ ﺧﺪا ﺧﻮاهﺪ ﻳﻘﻴﻦ‬
‫اﻳﻦ را ﻣﻮﻟﻮﯼ ﺧﻄﺎب ﺑﻪ ﺣﺴﺎم اﻟﺪﻳﻦ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ ﺧﻮاﺳﺖ ﺧﺪا ﺧﻮاﺳﺖ ﻣﺆﻣﻨﻴﻦ اﺳﺖ‪ ،‬ارادﻩ ﯼ ﺧﺪا ارادﻩ ﯼ‬
‫اوﻟﻴﺎء ﺧﺪاﺳﺖ‪ .‬ﻧﻪ اﻳﻨﮑﻪ اﻳﻨﻬﺎ ﺧﺪا هﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ از ﺷﺪت ﻗﺮاﺑﺖ ﺑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ اﻳﻦ ﺻﻔﺖ را دارﻧﺪ‪ .‬ﻳﮏ ﻣﻔﻬﻮﻣﯽ را‬
‫ﻋﺎرﻓﺎن ﺧﻴﻠﯽ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ و اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻗﺮار دادﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻌﺪًا هﻢ ﺗﺤﺖ اﺻﻄﻼح " ﻗﺮب ﻧﻮاﻓﻠﯽ " در ﻋﺮﻓﺎن ﻧﻈﺮﯼ‬
‫ﻣﻄﺮح و ﻣﺸﻬﻮر ﺷﺪ و اﻗﺘﺒﺎس از ﻳﮏ رواﻳﺖ ﻗﺪﺳﯽ از ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ )ص( اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻀﻤﻮن ﮐﻪ " ﺧﺪاوﻧﺪ ﻓﺮﻣﻮدﻩ‬
‫ﮐﻪ ﺑﻨﺪﻩ ﻣﻦ در اﺛﺮ ﻧﻮاﻓﻞ ) ﻳﻌﻨﯽ اﻋﻤﺎل ﻣﺴﺘﺤﺒﯽ‪ ،‬ﭼﻴﺰهﺎﻳﯽ ﮐﻪ واﺟﺐ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﮐﺎرهﺎﯼ داوﻃﻠﺒﺎﻧﻪ( ﺑﻪ ﻣﻦ ﭼﻨﺪان‬
‫ﻧﺰدﻳﮏ ﻣﻴﺸﻮد و ﺑﺠﺎﻳﯽ ﻣﻴﺮﺳﺪ ﮐﻪ ﻣﻦ دﺳﺖ او ﻣﻴﺸﻮم‪ ،‬ﭼﺸﻢ او ﻣﻴﺸﻮم و ﮔﻮش او ﻣﻴﺸﻮم‪ .‬اﻳﻦ ﻣﻔﻬﻮم وﻻﻳﺖ را‬
‫ﻋﺎرﻓﺎن از هﻤﻴﻦ ﺟﺎ اﺳﺘﺨﺮاج ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﻨﺎ ﺑﺮاﻳﻦ ﻣﻴﺸﻮد ﮐﺴﯽ ﭼﺸﻢ ﺧﺪا ﺑﺸﻮد‪ ،‬ﮔﻮش ﺧﺪا ﺑﺸﻮد‪ ،‬و دﺳﺖ ﺧﺪا‬
‫ﺑﺸﻮد‪ .‬و ﺑﻪ هﻤﻴﻦ ﺳﺒﺐ هﻢ ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ ﮐﻪ در ﻋﺎﻟﻢ ﺧﺎرج ﭼﻨﻴﻦ ﭼﻴﺰﯼ واﻗﻌﻴﺖ دارد و ﺗﺤﻘﻖ ﻣﯽ ﭘﺬﻳﺮد‪.‬‬
‫ﭘﺲ اوﺻﺎﻓﯽ ﮐﻪ اﻳﻦ اوﻟﻴﺎء ﺧﺪاوﻧﺪ دارﻧﺪ و وﻻﻳﺘﯽ ﮐﻪ ﻧﺰد ﺁﻧﻬﺎ هﺴﺖ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از ‪:‬‬
‫ﻳﮏ ‪ -‬اﻳﻨﮑﻪ واﺳﻄﻪ ﯼ ﺣﻖ هﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫دوم ‪ -‬اﻳﻨﮑﻪ هﻤﻨﺸﻴﻨﯽ ﺑﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ دارﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺳﻮم ‪ -‬اﻳﻨﮑﻪ ارادﻩ ﯼ ﺁﻧﻬﺎ ارادﻩ ﯼ ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭼﻬﺎرم ‪ -‬اﻳﻨﮑﻪ دﻓﻊ و ﺟﺬﺑﯽ ﮐﻪ در اﻳﻦ ﻋﺎﻟﻢ ﺑﺮﻗﺮار ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ ﺟﺮﻳﺎن هﺪاﻳﺖ و ﺿﻼﻟﺖ را دراﻳﻦ ﻋﺎﻟﻢ ﻣﺤﻘﻖ ﻣﻴﮑﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﻨﺠﻢ ‪ -‬اﻳﻨﮑﻪ ﺑﺎ رد ﺁﻧﻬﺎ و ﻳﺎ ﻗﺒﻮل ﺁﻧﻬﺎ ارزﺷﻬﺎﯼ اﺧﻼﻗﯽ‪ ،‬ﺣﺴﻦ و ﻗﺒﺢ در اﻳﻦ ﻋﺎﻟﻢ ﭘﻴﺪا ﻣﻴﺸﻮد‪.‬‬
‫اﻳﻨﻬﺎ ﻣﻘﺎﻣﺎت ﺧﻴﻠﯽ ﺑﻠﻨﺪﻳﺴﺖ‪ ،‬ﻣﻨﺘﻬﺎ ﺧﻴﻠﯽ ﻓﻮق اﻟﻌﺎدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ ﭼﻨﻴﻦ ﻧﺴﺒﺘﻬﺎﻳﯽ را ﺑﻪ ﮐﺴﯽ دادن ﻳﺎ ﺑﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ‬
‫دادن ﻣﻘﻮﻟﻪ ﯼ ﺑﺴﻴﺎر زﻳﺎدﯼ ﻣﻴﺨﻮاهﺪ‪ .‬ﻳﻌﻨﯽ ﺣﺮﻓﻬﺎﯼ ﮐﻮﭼﮑﯽ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ادﻋﺎهﺎﯼ ﮐﻮﭼﮑﯽ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﻬﺮ ﺻﻮرت‬
‫ﻣﻌﻨﺎﯼ وﻻﻳﺖ هﻤﻴﻦ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﻧﮑﺘﻪ را هﻢ ﺑﮕﻮﺋﻴﻢ ﮐﻪ ﻳﮑﻮﻗﺘﯽ اﺷﺘﺒﺎﻩ ﻧﺸﻮد‪ ،‬در روزﮔﺎر ﺧﻮدﻣﺎن ﺑﺤﺚ وﻻﻳﺖ ﻓﻘﻴﻪ را دارﻳﻢ‪ ،‬و اﻳﻦ ﺑﺤﺜﯽ ﮐﻪ‬
‫ﻼ ﮐﺎرﯼ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع‬ ‫اﻣﺸﺐ ﻣﻴﮑﻨﻴﻢ هﻴﭻ دﺧﻠﯽ ﺑﻪ وﻻﻳﺖ ﻓﻘﻴﻪ ﻧﺪارد‪ .‬وﻻﻳﺖ ﻓﻘﻴﻪ ﻳﮏ ﻣﻔﻬﻮم ﺳﻴﺎﺳﻴﺴﺖ‪ ،‬اﺻ ً‬
‫ﻧﺪارد‪ .‬در اﻳﻨﺠﺎ ﻣﺎ دارﻳﻢ ﻣﻌﻨﺎﯼ وﻻﻳﺖ ﻋﺮﻓﺎﻧﯽ ﻣﻴﮑﻨﻴﻢ‪ ،‬وﻻﻳﺘﯽ ﮐﻪ ﭘﺸﺘﻮاﻧﻪ ﯼ ﻧﺒﻮت اﺳﺖ و واﺟﺪ اوﺻﺎﻓﻴﺴﺖ ﮐﻪ‬
‫ذﮐﺮ ﮐﺮدﻳﻢ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﻧﻈﺎم وﻻﻳﺖ ﮐﻪ در ﻋﺎﻟﻢ ﺟﺎرﻳﺴﺖ‪ ،‬هﻢ ﻧﻴﮑﯽ هﺎﻳﯽ ﭘﺪﻳﺪ ﺁوردﻩ اﺳﺖ‪ ،‬و هﻢ ﻣﺸﮑﻼﺗﯽ ! ﻟﺬا ﺑﺎﻳﺪ در واﻗﻌﻴﺖ‬
‫ﻼ ﺁﻓﺎﺗﺶ از اﻳﻦ ﮐﻤﺘﺮ ﺧﻮاهﺪ ﺑﻮد‪ ،‬و‬ ‫ﻳﮏ ﺟﺎﻣﻌﻪ‪ ،‬ﻧﻈﺎﻣﯽ را ﻃﺮاﺣﯽ ﮐﻨﻴﻢ ﮐﻪ اﮔﺮ ﺑﺮﮐﺎﺗﺶ از اﻳﻦ ﮐﻤﺘﺮ اﺳﺖ‪ ،‬اﻗ ً‬
‫اﻳﻦ ﻳﮏ درس ﮐﻠﯽ ﺑﺮاﯼ ﺧﻴﻠﯽ ﭼﻴﺰهﺎﺳﺖ‪ .‬ﻳﻌﻨﯽ ﻧﺒﺎﻳﺪ دﻟﺨﻮش ﺑﻮد ﺑﻪ اﻳﻨﮑﻪ ﻣﺎ ﻳﮏ ﻣﻴﻮﻩ ﯼ ﺧﻴﻠﯽ رﺳﻴﺪﻩ و ﺁﺑﺪارﯼ‬
‫دارﻳﻢ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﻧﮕﺮان ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﻴﻮﻩ ﯼ ﺧﻴﻠﯽ رﺳﻴﺪﻩ و ﺁﺑﺪار ﺧﻴﻠﯽ زود هﻢ ﻟﮏ ﻣﻴﺨﻮرد و ﺁﻓﺖ ﻣﻴﺰﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎﻳﺪ هﺮدو ﺳﻮﯼ‬
‫ﻗﻀﻴﻪ را دﻳﺪ‪ ،‬ﻳﮏ ﻣﻘﺎﻣﯽ ﺑﺎ اﻳﻦ ﺑﺮﮐﺎت و ﺣﺴﻨﺎت ﻣﺜﻞ ﻣﻘﺎم وﻻﻳﺖ‪ ،‬ﺣﮑﻢ هﻤﺎن ﻣﻴﻮﻩ ﯼ ﺁﺑﺪارﻳﺴﺖ ﮐﻪ در ﻣﻌﺮض‬
‫هﻤﻪ ﮔﻮن ﺁﻓﺖ و ﮐﺮم و اﻧﮕﻠﻬﺎﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا ﺑﺎﻳﺪ ﺧﻴﻠﯽ ﻣﺤﺎﻓﻈﺘﺶ ﮐﺮد و ﺧﻴﻠﯽ ﺁﺳﺎن هﻢ ﻧﺒﺎﻳﺪ اﻳﻦ را از ﮐﺴﯽ ﻗﺒﻮل ﮐﺮد‪.‬‬
‫داﺳﺘﺎن ﺷﻬﺮﯼ و روﺳﺘﺎﻳﯽ را در اﺑﺘﺪاﯼ دﻓﺘﺮ ﺳﻮم ﻣﺜﻨﻮﯼ اﮔﺮ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﮐﻨﻴﺪ ﻧﺎﻇﺮ ﺑﻪ هﻤﻴﻦ ﻣﻄﻠﺐ اﺳﺖ‪ .‬در ﺁﻧﺠﺎ‬
‫ﻣﻮﻟﻮﯼ ﺗﺼﺮﻳﺢ ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬و ﭼﻨﻴﻦ ﺁوردﻩ ﮐﻪ ﻳﮏ روﺳﺘﺎﻳﯽ ﻳﮏ ﺷﻬﺮﯼ را ﻣﺎت ﻣﻴﮑﻨﺪ‪:‬‬
‫روﺳﺘﺎﻳﯽ ﺷﻬﺮﻳﯽ را ﻣﺎت ﮐﺮد‬ ‫ﭼﻮن ﻗﻀﺎ ﺁهﻨﮓ ﻧﺎرﻧﺠﺎت ﮐﺮد‬
‫زان ﺳﻔﺮ در ﻣﻌﺮض ﺁﻓﺎت ﺷﺪ‬ ‫ﺑﺎ هﺰاران ﺣﺰم ﺧﻮاﺟﻪ ﻣﺎت ﺷﺪ‬
‫ﮔﺮﭼﻪ ﮐﻪ ﺑﺪ ﻧﻴﻢ ﺳﻴﻠﺶ در رﺑﻮد‬ ‫اﻋﺘﻤﺎدش ﺑﺮ ﺛﺒﺎت ﺧﻮﻳﺶ ﺑﻮد‬
‫ﺳﺎﻟﻬﺎ ﻳﮏ روﺳﺘﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﻃﺮف ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ و ﺧﺮﻳﺪار اﺟﻨﺎس ﻳﮏ ﺗﺎﺟﺮ ﺷﻬﺮﯼ ﺑﻮد‪ ،‬هﺮ ﺑﺎرﯼ ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ ﺧﺮﻳﺪ ﺑﻪ ﺷﻬﺮ‬
‫ﻼ ﺑﺮ ﺳﺮ ﺳﻔﺮﻩ ﮐﺮﻳﻤﺎﻧﻪ او ﻣﯽ ﻧﺸﺴﺖ و هﺮﺑﺎر هﻢ دﻋﻮت ﺧﻮدش‬ ‫ﻣﻴﺂﻣﺪ ﻣﺪﺗﻬﺎ در ﻣﻨﺰل اﻳﻦ ﺗﺎﺟﺮ ﻣﻴﻤﺎﻧﺪ‪ ،‬و ﮐﺎﻣ ً‬
‫را از ﺗﺎﺟﺮ ﺗﮑﺮار ﻣﻴﮑﺮد ﮐﻪ ﺷﻤﺎ هﻢ ﻳﮑﻮﻗﺘﯽ ﻃﺮف ﻣﺎ ﺗﺸﺮﻳﻒ ﺑﻴﺎورﻳﺪ و ﻣﺎ ﺁﻧﺠﺎ ﺁﻣﺎدﻩ ﭘﺬﻳﺮاﻳﯽ هﺴﺘﻴﻢ و از اﻳﻦ‬
‫ﺗﻌﺎرﻓﺎت و هﺮﺑﺎرهﻢ اﻳﻦ ﺟﻨﺎب ﺗﺎﺟﺮ ﻋﺬر ﻣﻴﺂورد ﮐﻪ ‪:‬‬
‫ﮔﺮ ﺑﻴﺎﻳﻢ ﺁن ﻧﮕﺮدد ﻣﻨﺘﻈﻢ‬ ‫ﮔﻔﺖ اﻳﻦ دم ﮐﺎرهﺎ دارم ﻣﻬﻢ‬
‫زاﻧﺘﻈﺎرم ﺷﺎﻩ ﺷﺐ ﻧﻐﻨﻮدﻩ اﺳﺖ‬ ‫ﺷﺎﻩ ﮐﺎر ﻧﺎزﮐﻢ ﻓﺮﻣﻮدﻩ اﺳﺖ‬
‫ﺗﺎ در اﺑﺮو اﻓﮑﻨﺪ ﺳﻠﻄﺎن ﮔﺮﻩ‬ ‫ﺗﻮ روا دارﯼ ﮐﻪ ﺁﻳﻢ ﺳﻮﯼ دﻩ‬
‫ﺗﺎ ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ ﺑﻌﺪ از دﻩ ﺳﺎل‪ ،‬روزﯼ ﺑﭽﻪ هﺎﯼ ﺟﻨﺎب ﺗﺎﺟﺮ ﺑﺠﺎن ﭘﺪر اﻓﺘﺎدﻧﺪ ﮐﻪ ﻳﮑﺒﺎر هﻢ ﺷﺪﻩ دﻋﻮت ﺁن روﺳﺘﺎﻳﯽ‬
‫را ﺑﭙﺬﻳﺮ و ﻣﺎ را ﺑﻪ ﺁﻧﺠﺎ ﺑﺮدﻩ ﺗﺎ روﺳﺘﺎ را هﻢ ﺑﺒﻴﻨﻴﻢ‪.‬‬
‫ﻣﺎﻩ و اﺑﺮ و ﺳﺎﻳﻪ هﻢ دارد ﺳﻔﺮ‬ ‫ﮐﻮدﮐﺎن ﺧﻮاﺟﻪ ﮔﻔﺘﻨﺪ اﯼ ﭘﺪر‬
‫ﺑﻬﺮﺣﺎل ﺑﻨﺎ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﺮوﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺮغ ﻋﺰﻣﺶ ﺳﻮﯼ دﻩ اﺷﺘﺎب ﺗﺎﺧﺖ‬ ‫ﺧﻮاﺟﻪ در ﮐﺎر ﺁﻣﺪ و ﺗﺠﻬﻴﺰ ﺳﺎﺧﺖ‬
‫ﻳﺎر ﻣﺎ ﺁﻧﺠﺎ ﮐﺮﻳﻢ و دﻟﮑﺸﺴﺖ‬ ‫ﻣﻘﺼﺪ ﻣﺎ را ﭼﺮاﮔﺎﻩ ﺧﻮﺷﺴﺖ‬
‫ﺑﻬﺮ ﻣﺎ ﻏﺮس ﮐﺮم ﺑﻨﺸﺎﻧﺪﻩ اﺳﺖ‬ ‫ﺑﺎ هﺰاران ﺁرزوﻣﺎن ﺧﻮاﻧﺪﻩ اﺳﺖ‬
‫در اﻳﻨﺠﺎ ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻳﮏ ﻧﺼﻴﺤﺖ ﺑﺴﻴﺎر ﻋﺎﻟﻴﯽ ﻣﻴﮑﻨﺪ ﮐﻪ ‪:‬‬
‫او ﺑﻬﺎرﺳﺖ و دﮔﺮهﺎ ﻣﺎﻩ دﯼ‬ ‫ﺷﺎد از وﯼ ﺷﻮ ﻣﺸﻮ از ﻏﻴﺮ وﯼ‬
‫ﮔﺮﭼﻪ ﺗﺨﺖ و ﻣﻠﮑﺘﺴﺖ و ﺗﺎج ﺗﺴﺖ‬ ‫هﺮﭼﻪ ﻏﻴﺮ اوﺳﺖ اﺳﺘﺪراج ﺗﺴﺖ‬
‫اﻧﺪرﻳﻦ رﻩ ﺳﻮﯼ ﭘﺴﺘﯽ ارﺗﻘﺎﺳﺖ‬ ‫ﺷﺎد از ﻏﻢ ﺷﻮ ﮐﻪ ﻏﻢ دام ﻟﻘﺎﺳﺖ‬
‫ﻟﻴﮏ ﮐﯽ درﮔﻴﺮد اﻳﻦ در ﮐﻮدﮐﺎن‬ ‫ﻏﻢ ﻳﮑﯽ ﮔﻨﺠﻴﺴﺖ ورﻧﺞ ﺗﻮﭼﻮ ﮐﺎن‬
‫ﺑﻌﺪ از ﻳﮏ ﺳﻔﺮ ﻃﻮﻻﻧﯽ وﻗﺘﻴﮑﻪ ﺑﻪ دﻩ رﺳﻴﺪﻧﺪ و در ﻣﻨﺰل روﺳﺘﺎﻳﯽ را زدﻧﺪ‪ ،‬روﺳﺘﺎﻳﯽ در را ﺑﺎز ﮐﺮد و ﺟﻨﺎب‬
‫ﺗﺎﺟﺮ ﻣﻨﺘﻈﺮ ﺣﺴﻦ اﺳﺘﻘﺒﺎل ﺑﻮد و ﺗﻮﻗﻊ ﻧﺎﺑﺠﺎﻳﯽ هﻢ ﻧﺒﻮد ﭼﻮن ﺑﺎرهﺎ دﻋﻮت ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﺎ ﺑﺮﺧﻮرد ﺧﻴﻠﯽ ﺳﺮد و‬
‫ﻣﻨﮑﺮاﻧﻪ ﯼ روﺳﺘﺎﻳﯽ روﺑﺮو ﺷﺪ‪ .‬ﺑﻬﺮﺣﺎل روﺳﺘﺎﻳﯽ ﻣﻨﮑﺮ ﺷﺪ ﮐﻪ او را ﻧﺸﻨﺎﺧﺘﻪ و ﺑﺠﺎ ﻧﻤﻴﺂورد‪ .‬هﺮﭼﻪ ﮐﻪ ﺟﻨﺎب‬
‫ﻼ ﺣﺎﻟﻴﻢ‬
‫ﺷﻬﺮﯼ ﻧﺸﺎﻧﯽ داد ﮐﻪ ﺑﺎﺑﺎ ﻣﻦ ﻓﻼﻧﯽ هﺴﺘﻢ و ‪ ...‬روﺳﺘﺎﻳﯽ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﻣﻦ در ﻋﺎﻟﻢ ﺧﻠﻮت و ﻓﻨﺎ ﻣﺴﺘﻐﺮﻗﻢ و اﺻ ً‬
‫ﻼ ﻧﮕﺎهﻢ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺧﺎﮎ و دﻧﻴﺎ ﻧﻤﯽ اﻓﺘﺪ ﮐﻪ ﺷﻤﺎ را ﻳﺎد ﺑﻴﺎورم‪ .‬ﺑﻬﺮﺻﻮرت اﺻﺮارهﺎﯼ ﺟﻨﺎب ﺗﺎﺟﺮ هﻴﭻ‬ ‫ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬اﺻ ً‬
‫ﻣﺆﺛﺮ واﻗﻊ ﻧﺸﺪ و اﻳﻦ ﺑﻴﭽﺎرﻩ هﻤﺎﻧﺮوز ﮐﻪ ﻧﻤﻴﺸﺪ ﺑﻪ ﺷﻬﺮ ﺑﺮﮔﺮدد‪ ،‬ﺁﻧﻬﻢ ﺑﺎ راﻩ دراز و وﺿﻊ ﻣﺴﺎﻓﺮت درﺁن دوران‬
‫ﻗﺪﻳﻢ‪ .‬ﻟﺬا ﮐﻨﺎر هﻤﺎن ﮐﻮﭼﻪ ﺧﺎﮐﯽ ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ و ﭼﻨﺪ ﺷﺒﯽ را ﺁﻧﺠﺎ ﺳﭙﺮﯼ ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺗﺎ ﺷﺎﻳﺪ دل روﺳﺘﺎﻳﯽ ﻧﺮم ﺷﻮد و ﺑﺮﺣﻢ‬
‫ﺁﻳﺪ وﻟﯽ هﻴﭻ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻧﮑﺮد‪ .‬ﺷﺐ ﭘﻨﺠﻢ ﺑﺎران ﺳﺨﺘﯽ ﮔﺮﻓﺖ و ﺳﻴﻠﯽ ﺁﻣﺪ و ﺗﺎﺟﺮ دﻳﺪ ﮐﻪ دﻳﮕﺮ ﭼﺎرﻩ اﯼ ﻧﺪارد و رﻓﺖ‬
‫دوﺑﺎرﻩ در ﻣﻨﺰل روﺳﺘﺎﻳﯽ را زد و ﮔﻔﺖ ﮐﻪ اﻳﻦ ﭘﻨﺞ روز ﮐﻪ ﺑﺮ ﻣﺎ ﻣﺜﻞ ﭘﻨﺞ ﺳﺎل ﮔﺬﺷﺖ‪ ،‬اﻣﺸﺐ هﻢ ﺳﻴﻞ اﺳﺖ و‬
‫ﻧﻤﻴﺘﻮاﻧﻴﻢ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﮐﻨﻴﻢ ﺑﻴﺎ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺧﺪا ﮐﺎرﯼ ﮐﻦ ﮐﻪ ﺁﺧﺮﺗﺖ را ﺧﺮﻳﺪﻩ ﺑﺎﺷﯽ‪ ،‬ﺑﻤﺎ اﻣﺸﺐ ﻳﮏ ﺟﺎﻳﯽ ﺑﺪﻩ و ﻓﺮدا هﻢ‬
‫ﻣﻴﺮوﻳﻢ‪ .‬روﺳﺘﺎﻳﯽ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﻣﻦ ﺟﺎﻳﯽ ﻧﺪارم‪ ،‬وﻟﯽ ﻳﮏ اﺳﻄﺒﻠﯽ درﺑﺎغ هﺴﺖ ﮐﻪ ﻣﻴﺘﻮاﻧﯽ ﺑﭽﻪ هﺎﻳﺖ را ﺁﻧﺠﺎ ﺑﺒﺮﯼ و‬
‫ﺁﻧﻬﻢ ﻳﮏ ﺷﺮط دارد‪ .‬ﺷﺮﻃﺶ هﻢ اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻮ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺑﺨﻮاﺑﯽ و ﺑﺎﻳﺪ ﻧﮕﻬﺒﺎﻧﯽ از ﺑﺎغ ﻣﻦ ﺑﺎ اﻳﻦ ﺗﻴﺮوﮐﻤﺎن ﺑﮑﻨﯽ‪،‬‬
‫ﮐﻪ اﮔﺮ ﮔﺮﮔﯽ ﻳﺎ ﭼﻴﺰﯼ ﺧﻮاﺳﺖ ﺑﻪ ﺑﺎغ ﻧﺰﻳﮏ ﺷﻮد ﺁﻧﺮا ﺑﺰﻧﯽ‪ .‬ﺷﻬﺮﯼ هﻢ ﭼﻮن ﭼﺎرﻩ اﯼ ﻧﺪاﺷﺖ و ﭘﻴﺶ زن و‬
‫ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺶ ﺑﻴﺶ از اﻳﻦ ﻧﻤﻴﺘﻮاﻧﺴﺖ ﺷﺮﻣﻨﺪﻩ ﺷﻮد اﻳﻦ ﺷﺮط را ﭘﺬﻳﺮﻓﺖ‪ .‬ﻧﺼﻒ ﺷﺐ ﺷﺪ ﮐﻪ دﻳﺪ ‪:‬‬
‫ﺳﺮ ﺑﺮﺁورد از ﻓﺮاز ﭘﺸﺘﻪ اﯼ‬ ‫ﻧﺎﮔﻬﺎن ﺗﻤﺜﺎل ﮔﺮگ هﺸﺘﻪ اﯼ‬
‫زد ﺑﺮﺁن ﺣﻴﻮان ﮐﻪ ﺗﺎ اﻓﺘﺎد ﭘﺴﺖ‬ ‫ﺗﻴﺮ را ﺑﮕﺸﺎد ﺁن ﺧﻮاﺟﻪ ز ﺷﺴﺖ‬
‫روﺳﺘﺎﻳﯽ هﺎﯼ ﮐﺮد و ﮐﻮﻓﺖ دﺳﺖ‬ ‫اﻧﺪر اﻓﺘﺎدن ز ﺣﻴﻮان ﺑﺎد ﺟﺴﺖ‬
‫ﮔﻔﺖ ﻧﻪ اﻳﻦ ﮔﺮگ ﭼﻮن اهﺮﻣﻨﺴﺖ‬ ‫ﻧﺎﺟﻮاﻧﻤﺮدا ﮐﻪ ﺧﺮﮐﺮﻩ ﯼ ﻣﻦ اﺳﺖ‬
‫ﺷﮑﻞ او از ﮔﺮﮔﯽ او ﻣﺨﺒﺮﺳﺖ‬ ‫اﻧﺪراو اﺷﮑﺎل ﮔﺮﮔﯽ ﻇﺎهﺮﺳﺖ‬
‫روﺳﺘﺎﻳﯽ ﭘﺎﺳﺦ ﻣﻴﺪهﺪ ﮐﻪ ﺧﻴﺮ ﻣﻦ ﺑﺎد ﮐﺮﻩ ﺧﺮم را ﻣﻴﺸﻨﺎﺳﻢ ‪:‬‬
‫ﻣﯽ ﺷﻨﺎﺳﻢ ﭼﻮن ﻣﺴﺎﻓﺮ زاد را‬ ‫در ﻣﻴﺎن ﺑﻴﺴﺖ ﺑﺎد ﺁن ﺑﺎد را‬
‫ﺗﺎﺟﺮ ﺑﻪ او ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﺣﺎﻻ ﺷﻤﺎ دﻗﺖ ﺑﻴﺸﺘﺮﯼ ﮐﻨﻴﺪ ﭼﻮن اوﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﻦ دﻳﺪم ﮔﺮگ ﺑﻮد‪:‬‬
‫ﺷﺨﺼﻬﺎ در ﺷﺐ زﻧﺎﻇﺮ ﻣﺤﺠﺒﺴﺖ‬ ‫ﮔﻔﺖ ﻧﻴﮑﻮ ﺗﺮ ﺗﻔﺤﺺ ﮐﻦ ﺷﺒﺴﺖ‬
‫دﻳﺪ ﺻﺎﻳﺐ ﺷﺐ ﻧﺪارد هﺮ ﮐﺴﯽ‬ ‫ﺷﺐ ﻏﻠﻂ ﺑﻨﻤﺎﻳﺪ و ﻣﺒﺪل ﺑﺴﯽ‬
‫اﻳﻦ ﺳﻪ ﺗﺎرﻳﮑﯽ ﻏﻠﻂ ﺁرد ﺷﮕﺮف‬ ‫هﻢ ﺷﺐ و هﻢ اﺑﺮ وهﻢ ﺑﺎران ژرف‬
‫ﻣﯽ ﺷﻨﺎﺳﻢ‪ ،‬ﺑﺎد ﺧﺮﮐﺮﻩ ﯼ ﻣﻦ اﺳﺖ‬ ‫ﮔﻔﺖ ﺁن ﺑﺮﻣﻦ ﭼﻮروزروﺷﻦ اﺳﺖ‬
‫ﺧﻮاﺟﻪ ﺷﻬﺮﯼ دﻳﺪ ﮐﻪ دﻳﮕﺮ ﻧﻤﻴﺸﻮد ﺗﺤﻤﻞ ﮐﺮد و وﻗﺘﺶ رﺳﻴﺪﻩ اﺳﺖ ‪:‬‬
‫روﺳﺘﺎﻳﯽ را ﮔﺮﻳﺒﺎﻧﺶ ﮔﺮﻓﺖ‬ ‫ﺧﻮاﺟﻪ ﺑﺮﺟﺴﺖ و ﺑﻴﺎﻣﺪ ﻧﺎﺷﮕﻔﺖ‬
‫ﺑﻨﮓ واﻓﻴﻮن هﺮدو ﺑﺎهﻢ ﺧﻮردﻩ اﯼ‬ ‫ﮐﻪ اﺑﻠﻪ ﻃﺮار ﺷﻴﺪ ﺁوردﻩ اﯼ‬
‫ﭼﻮن ﻧﺪاﻧﯽ ﻣﺮ ﻣﺮا اﯼ ﺧﻴﺮﻩ ﺳﺮ‬ ‫در ﺳﻪ ﺗﺎرﻳﮑﯽ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﺑﺎد ﺧﺮ‬
‫ﭼﻮن ﻧﺪاﻧﺪ هﻤﺮﻩ دﻩ ﺳﺎﻟﻪ را‬ ‫ﺁﻧﮑﻪ داﻧﺪ ﻧﻴﻤﻪ ﺷﺐ ﮔﻮﺳﺎﻟﻪ را‬
‫ﺧﺎﮎ در ﭼﺸﻢ ﻣﺮوت ﻣﻴﺰﻧﯽ‬ ‫ﺧﻮﻳﺸﺘﻦ را ﻋﺎرف و واﻟﻪ ﮐﻨﯽ‬
‫در دﻟﻢ ﮔﻨﺠﺎﯼ ﺟﺰ اﷲ ﻧﻴﺴﺖ‬ ‫ﮐﻪ ﻣﺮا از ﺧﻮﻳﺶ هﻢ ﺁﮔﺎﻩ ﻧﻴﺴﺖ‬
‫هﺎﯼ و هﻮﯼ ﻣﺴﺘﻴﺎن اﻳﺰدﯼ‬ ‫ﻻف دروﻳﺸﯽ زﻧﯽ و ﺑﯽ ﺧﻮدﯼ‬
‫ﺑﺎد ﮐﺮﻩ ﯼ ﺧﻮد ﺷﻨﺎﺳﻢ ﻧﻴﻤﻪ ﺷﺐ‬ ‫ﮐﻪ ﺑﻨﺸﻨﺎﺳﻢ ﻋﻤﺮ از ﺑﻮﻟﻬﺐ‬
‫ﮔﻔﺖ ﺗﻮ ﻧﻴﻤﻪ ﺷﺐ ﻣﻴﺎن ﺑﺎد ﻣﻴﺎن ﺳﻴﻞ و ﻣﻴﺎن ﻃﻮﻓﺎن در ﺗﺎرﻳﮑﯽ ﺑﺎد ﮐﺮﻩ ﺧﺮ ﺧﻮدت را ﻣﻴﺸﻨﺎﺳﯽ‪ ،‬ﺁﻧﻮﻗﺖ ﻣﺮا‬
‫ﻧﻤﯽ ﺷﻨﺎﺳﯽ؟ ﺧﻮدت را زدﯼ ﺑﻪ اون راﻩ ؟ ﻣﻴﮕﻮﻳﯽ ﮐﻪ ﻣﻦ ﻋﺎرﻓﻢ‪ ،‬ﻣﺮا ﮔﻨﺠﺎﻳﯽ ﺟﺰ اﷲ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺑﻌﺪ اﻳﻨﺠﺎﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫ﻣﻮﻟﻮﯼ ﺳﺨﻦ ﺧﻮدش را ﺁﻏﺎز ﻣﻴﮑﻨﺪ ﮐﻪ ‪:‬‬
‫هﺮ ﮐﻪ ﮔﻮﻳﺪ ﻣﻦ ﺷﺪم ﺳﺮهﻨﮓ در‬ ‫ﺻﺪ هﺰاران اﻣﺘﺤﺎﻧﺴﺖ اﯼ ﭘﺴﺮ‬
‫اﻓﮑﻨﺪ در ﭘﻴﺶ او ﺷﻪ اﻃﻠﺴﯽ‬ ‫ﭼﻮن ﮐﻨﺪ دﻋﻮﯼ ﺧﻴﺎﻃﯽ ﺧﺴﯽ‬
 ‫زاﻣﺘﺤﺎن ﭘﻴﺪا ﺷﻮد او را دو ﺷﺎخ‬ ‫ﮐﻪ ﺑﺒﺮ اﻳﻦ را ﺑﻐﻠﻄﺎق ﻓﺮاخ‬
‫هﺴﺘﯽ ﻧﻔﯽ ﺗﺮا اﺛﺒﺎت ﮐﺮد‬ ‫ﺑﺎد ﺧﺮ ﮐﺮﻩ ﭼﻨﻴﻦ رﺳﻮات ﮐﺮد‬
‫ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ از اﻳﻦ ﻣﺪﻋﻴﺎن ﺑﺴﻴﺎرﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺜﻞ اون ﺧﻴﺎﻃﯽ ﮐﻪ ﭘﻴﺶ ﭘﺎدﺷﺎﻩ ادﻋﺎﯼ ﺧﻴﺎﻃﯽ ﺑﮑﻨﺪ‪ ،‬و ﭘﺎدﺷﺎﻩ هﻢ ﻳﮏ اﻃﻠﺴﯽ‬
‫ﻼ ﺧﻴﺎﻃﯽ‬‫ﭘﻴﺶ او ﻣﯽ اﻓﮑﻨﺪ ﮐﻪ اﻳﻦ را ﻳﮏ ﻗﺒﺎﻳﯽ ﺑﺒﺮ و ﺑﺪوز ﺗﺎ ﺑﺒﻴﻨﻴﻢ ﭼﻪ ﮐﺎرﻩ اﯼ و ﭼﻨﺪ ﻣﺮدﻩ ﺣﻼﺟﯽ‪ ،‬ﮐﻪ ﺗﻮ اﺻ ً‬
‫ﻣﻴﺪاﻧﯽ ؟ ﺑﻌﺪ هﻢ در اﻧﺘﻬﺎﯼ داﺳﺘﺎن ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻣﻴﺪهﺪ ﮐﻪ ﻏﺮض از ﺷﻬﺮ و روﺳﺘﺎ ﭼﻴﺴﺖ ‪:‬‬
‫دﺳﺖ در ﺗﻘﻠﻴﺪ ﺣﺠﺖ در زدﻩ‬ ‫دﻩ ﭼﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺷﻴﺦ واﺻﻞ ﻧﺎ ﺷﺪﻩ‬
‫ﺷﻴﺦ هﺎﻳﯽ ﮐﻪ هﻨﻮز وﺻﻞ ﻧﺸﺪﻩ اﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺪﻋﻴﺎن ﮐﺎذب و دروﻏﻴﻦ‪ ،‬ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺧﻮدﺷﺎن را ﺣﺎﻣﻼن وﻻﻳﺖ ﻣﻴﺸﻤﺎرﻧﺪ‬
‫و واﻗﻌًﺎ ﺣﻈﯽ و ﺑﻬﺮﻩ اﯼ از او ﻧﺪارﻧﺪ‪ .‬و اﻳﻦ هﻤﻴﺸﻪ ﺁﻓﺘﯽ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ ﺑﺮاﯼ ﻣﮑﺘﺐ ﺗﺼﻮف ﮐﻪ از اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻻﻓﺰﻧﺎن‬
‫در ﻣﻴﺎن ﺁﻧﻬﺎ ﻓﺮاوان ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ‪ ،‬و دل ﻣﺮدم ﻋﺎدﯼ را ﻣﯽ رﺑﻮدﻧﺪ و در ﺣﻘﻴﻘﺖ ادﻋﺎﯼ ﺧﺪاﻳﯽ ﻣﻴﮑﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺪﻟﻴﻞ ﻣﺪﻋﯽ‬
‫هﻤﻨﺸﻴﻨﯽ ﺑﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ‪ .‬وﻟﯽ اﻟﺒﺘﻪ هﻴﭽﮑﺪام اﻳﻨﻬﺎ ﻧﺒﺎﻳﺪ اﺻﻞ ﻣﻮﺿﻮع را ﻣﻮرد اﻧﮑﺎر ﻗﺮار ﺑﺪهﺪ‪ ،‬و ﻣﺎ را ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ‬
‫اﺻﻞ ﻣﺴﺌﻠﻪ وﻻﻳﺖ دﭼﺎر ﺗﺮدﻳﺪ ﺑﮑﻨﺪ‪.‬‬

‫اداﻣﻪ دارد‬
‫واﻟﺴﻼم و ﻋﻠﻴﮑﻢ و رﺣﻤﺘﻪ اﷲ و ﺑﺮﮐﺎﺗﻪ‬