T.C.

MLL ETM BAKANLII

MEGEP
(MESLEK ETM VE RETM SSTEMNN GLENDRLMES PROJES)

METAL TEKNOLOJS

CNC APKANTTA BKME

ANKARA 2006

Milli Eitim Bakanl tarafndan gelitirilen modller;

Talim ve Terbiye Kurulu Bakanlnn 02.06.2006 tarih ve 269 sayl Karar ile onaylanan, Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda kademeli olarak yaygnlatrlan 42 alan ve 192 dala ait ereve retim programlarnda amalanan mesleki yeterlikleri kazandrmaya ynelik gelitirilmi retim materyalleridir (Ders Notlardr). Modller, bireylere mesleki yeterlik kazandrmak ve bireysel renmeye rehberlik etmek amacyla renme materyali olarak hazrlanm, denenmek ve gelitirilmek zere Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda uygulanmaya balanmtr. Modller teknolojik gelimelere paralel olarak, amalanan yeterlii kazandrmak koulu ile eitim retim srasnda gelitirilebilir ve yaplmas nerilen deiiklikler Bakanlkta ilgili birime bildirilir. rgn ve yaygn eitim kurumlar, iletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlik kazanmak isteyen bireyler modllere internet zerinden ulaabilirler. Baslm modller, eitim kurumlarnda rencilere cretsiz olarak datlr. Modller hibir ekilde ticari amala kullanlamaz ve cret karlnda satlamaz.

NDEKLER NDEKLER
NDEKLER..........................................................................................................................i AIKLAMALAR ....................................................................................................................ii GR ....................................................................................................................................... 1 RENME FAALYET1 .................................................................................................... 3 1.CNC APKANT ..................................................................................................................... 3 1.1.NC Apkantn Endstrideki Yeri ve nemi .................................................................... 3 1.2. CNC Apkantn alma Prensibi .................................................................................. 4 1.2.1. CNC Apkant Presin alma Sistemi ve Yardmc Elemanlar .............................. 5 1.3. CNC Apkantta Kontrol Paneli ve Bilgi Girii............................................................... 6 1.3.1. Dosya Ad .............................................................................................................. 7 1.3.2. Kalp Bilgileri ........................................................................................................ 7 1.3.3. Bklecek Malzeme Cinsi..................................................................................... 9 1.3.4. Bklecek Malzeme Kalnl ............................................................................... 9 1.3.5. Bkm lleri ..................................................................................................... 9 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 11 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 13 RENME FAALYET2 .................................................................................................. 15 2. CNC APKANTTA BKM YAPMAK ........................................................................... 15 2.1. CNC Apkantta alrken Dikkat Edilecek Hususlar ................................................. 15 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 19 MODL DEERLENDRME .............................................................................................. 21 CEVAP ANAHTARI ............................................................................................................. 22 KAYNAKA ......................................................................................................................... 23

NDEKLER AIKLAMALAR
KOD ALAN DAL/MESLEK MODLN ADI MODLN TANIMI SRE N KOUL YETERLK 521MMI254 Metal Teknolojisi elik Yaplandrmacl Cnc Apkantta Bkme Bu modl CNC apkantta bkm yapma bilgi ve becerilerinin ilendii bir renme materyalidir. 40/32 Salardan Profiller Bkme modln alm olmak CNC apkanta saclar bkmek Genel Ama: Bu modl ile gerekli ortam ve ekipman salandnda teknie uygun olarak CNC apkant tezgahlarnda eitli sac paralarn bkmn yapabileceksiniz. Amalar Teknie uygun olarak bklecek i iin CNC apkantta program yapabileceksiniz. Teknie uygun olarak CNC apkantta bkme yapabileceksiniz. Ortam Metal ileme atlyeleri, Donanm CNC apkant, kumpas ve a ler. Bu modl ierisinde her renme ve uygulama faaliyetinden sonra yaplan lme ve deerlendirmeler ile kendi kendinizi deerlendirebileceksiniz. Modl sonunda retmeniniz tarafndan yaplan uygulamal testlerle kazandnz bilgi ve beceriler deerlendirilecektir.

MODLN AMACI

ETM RETM ORTAMLARI VE DONANIMLARI

LME VE DEERLENDRME

ii

GR GR
Sevgili renci, Metal ileme sanayisinin ok nemli bir girdisi olan sac levhalar, endstriyel tasarm ve retimde en yaygn kullanlan malzemelerin banda gelmektedir. Salamlk, dayankllk, hemen her trl ekle girebilme zellii ve estetik grnm gibi avantajlar salayan sac, birok sanayi kolunda gerek zaruri olarak kullanlan gerekse tercih edilen bir malzeme cinsi olmutur. Sac malzemeyi ileyen ve ekil veren makineler, ekipmanlar ve prosesler sac ileme teknolojilerinin btnn oluturmaktadr. CNC apkant presler, saclara ok eitli ekiller verilebilmesini salayan zel makinelerdir. Bu modlde CNC apkant preslerde bkm ileminin nasl yapldn greceksiniz.

RENME FAALYET1 RENME FAALYET1

AMA
Bu faaliyet sonucunda gerekli ortam salandnda teknie uygun olarak CNC apkant tezghnda bklecek sac paralarn bkm programn yapabileceksiniz.

ARATIRMA
CNC apkant tezghlar nerelerde kullanldn aratrnz. Rapor haline getirip, snfta sununuz.

1.CNC APKANT
1.1.NC Apkantn Endstrideki Yeri ve nemi
Gelien teknolojiyle birlikte bilgisayarn makineler zerindeki kontrol hzla artmaktadr. Apkant tezghlarnda yaplan ilerin daha kaliteli, daha hzl ve daha kolay bir ekilde yaplabilmesi, retimin kalitesini ve rekabet gcn arttrmaktadr. Bu da apkant bkme makinesinin bilgisayar kontroll olmasyla mmkndr.

Resim 1.1 leri teknoloji ile donatlm CNC apkant

CNC Apkant presler kaliteli hammadde kullanlarak ar alma artlarna msait tasarlanp retilmektedir. En son teknolojinin kullanld CNC tezgahlarda ilenerek, dnyada kabul grm paralar ile donatlarak kullancya kolay ve modler zmler sunmaktadr. Apkant tezgah ile bilgisayar entegrasyonu sonucu CNC apkantn stnlkleri;

Birden fazla bkm ard arda yapabilme, lleri makine kontrol paneline girme, Dayama ayarlarnn otomatik ve hzl bir ekilde olmas, Bkm hznn ayarlanabilmesi, Makinenin daha emniyetli ve kullanl olmas, Bkm srasnn, bkm llerinin ve dier ayarlarn bir dosyada tutularak kayda alnmas, Makinede bulunan kontrol sistemine ve bkm yaplacak paralara gre dosya sisteminin yaplmas eklinde sralanabilir.

1.2. CNC Apkantn alma Prensibi

CNCde bklecek paralarn anm, arka dayama pozisyonlar, bkme sralar, bkme alar iin gerekli strok ve kalplar ile bklecek parann uyumluluu, malzeme bilgileri tanmlanmak art ile kontrol nitesi tarafndan otomatik olarak yaplr. Ayrca bkm esnasnda herhangi bir arpma olup olmad ve kontrol nitesinin tipine gre bkmleri boyutlu olarak izleyebilme imkn da vardr.

ekil 1.1 CNC apkantn ksmlar ve eksenlerinin ematik grnm

CNC apkantlar; programlama, programlar hafzada saklayabilme, istenildiinde tekrar geri arabilme, alma hzlarn deitirebilme, alt ve st kalp tanmlama ve saklama, tezgaha a balants ile bilgisayardan veya disket ile zerinden program transferi yapabilme gibi birok kolaylatrc zelliklere sahiptir.

1.2.1. CNC Apkant Presin alma Sistemi ve Yardmc Elemanlar

st ene yukarda iken kendi arlnn etkisi ile aa iner. Bu arada silindir ierisinde vakum oluur. Ya deposundan silindirlere ya dolar. Daha sonra elektrikli motor tahrikli pompa silindirlere basnl ya basar ortaya kan kuvvet ile kalplar arasndaki sac bklr. st enenin aaya ini mesafesi CNC niteden kontrol edilir. Bkme ilemi tamamlandktan sonra hidrolik sistemdeki yn kontrol vanasnn yn deitirmesi ile basnl ya silindirlerin alt hattna gnderilir. Pistonlarla birlikte st ene yukarya kar. st ve Alt Kalplar Sacn bkld elemanlardr. stee bal olarak deiik ekil ve konumlarda olabilirler. levine uygun olarak anmaya dayankl malzemelerden yaplrlar. stee bal olarak paral imal edilebilirler.

ekil 1.2 CNC apkantta kullanlan paral st ve alt kalplar

Arka Dayama Sistemi Arka dayama bklecek sacn istenen lde bklmesini salar. CNC niteden kontrol edilir. Ayakl Kumanda Makinede bkm yaparken makinenin uzaktan kumandasn salar. zerinde genellikle adet eleman vardr. Bunlar; Tehlike dmesi Sa pedal Sol pedal : Acil durumlarda kullanlr. : st enenin aaya inmesini salar. : st enenin yukar kmasn salar.

CNC apkant tezgahlarnn ematik olarak grnm ve programlanabilir ksmlar gelien imalat teknolojisine paralel olarak gelimektedir.

1.3. CNC Apkantta Kontrol Paneli ve Bilgi Girii

CNC apkantla iletiimi salamak iin kullandmz ara o makinenin kontrol panelidir. Kontrol panelinden makineye komutlar vererek iletiimi salarz. Tpk bilgisayarlarda olduu gibi makineye hangi komutu verirsek onu yapar. Bu nedenle CNC apkantla alrken neyi nasl yapacamz ve ilem srasn ok iyi bilmemiz gerekir.

ekil 1.3 CNC apkant kontrol panelinin ematik grnm

CNC apkantlarda eitli kontrol panelleri kullanlmakta ve bu kontrol panelleri makinelerin zelliklerine gre ve makineyi imal eden irketlerin kullandklar yazlmlara gre deimektedir. CNC apkantlarn ortak bir veri girii vardr. Bu nedenle makine hangi marka olursa olsun bu modlde bu ortak makine veri giri prensipleri zerinden gideceiz. Kontrol paneline girilen bilgiler bir dosyada tutulur. Hangi ii yapyorsak her iin bir dosyas olmak durumundadr. Bu dosya ierisinde bklecek para bilgileri, i iin gerekli kalp bilgileri ve dier parametreler bulunmaldr. CNC apkanta girilmesi gerekli veriler; 1- Dosya ad 2- Kalp bilgileri 3- Bklecek malzeme cinsi

4- Bklecek malzeme kalnl 5- Para adedi 6- Dier zel parametreler, eklinde sralanr. 7- Bkm satrna girilen veriler a. Bkm ls b. Bkm as c. Bkm hz d. Ayn bkm lsnden varsa says e. Dier

1.3.1. Dosya Ad
Dosya ad verirken i parasnn dier i paralar ile karmayacak ekilde bir dosyalama yoluna gidilmelidir. Dosya adnda harf veya rakam ya da her ikisi birden kullanlabilir. nerimiz, harf (kk veya BYK) ve rakamlardan oluan dosya isimleri kullanmaktr. rnein; KUTU, kutu, Kutu, 10, Kutu10, 10 Kutu, Kutu-1 vb.

1.3.2. Kalp Bilgileri

CNC apkantta i paralarnn bklmesinde i parasnn zelliklerine gre farkl kalplar kullanlmaktadr. Kalplar zerlerinde bulunan numaralara gre anlrlar. Bu kalp numaras o kalpla ilgili tm bilgileri ieren dosyann ismidir. Standart ve zel kalp numaralarnn bir ksm makinenin hafzasnda mevcuttur. Fakat zel bir kalp makineye tantmamz gerekiyorsa o kalp iin gerekli parametreleri makineye girmemiz gerekir. Yukarda da belirttiimiz gibi CNC apkantlarda kullanlan kalplar belirli numaralarla dosyalanmlardr. Kalplar zerinde o kalp iin gerekli bilgiler mevcuttur. Bunlar; st Kalp in Numaras Yarap Ykseklii (mm) Emniyetli alma tonaj (m/ton) As

ekil 1.4: st kalbn ematik grnm

ekil 1.5: st bkme kalbnn lleri

Alt Kalp in Numaras Ykseklii Az genilii Emniyetli alma (m/ton) As

tonaj

ekil 1.6: Alt kalbn ematik grnm

ekil 1.7: Alt bkme kalbnn lleri

Bu bilgiler, kontrol panelinde bulunan kalp bilgileri ksmnda yeni kalp tantm ksmndan kalp numaras yazlarak dosyas oluturulur ve kalp zerindeki dier bilgiler girilerek kalp dosyas oluturulmu olur.

Bkme kalp bilgilerinin bulunduu kalp kataloglarndan da kalpla ilgili verilere ulalabilir. Burada dikkat edilmesi gereken kalp bilgilerinin doru ve hatasz girilmesidir.

1.3.3. Bklecek Malzeme Cinsi

Malzeme bilgisi CNC apkantta girilmesi gerekli bilgilerden biridir. Makine bilgisayarnn uygulanacak basnc, uzama hesab, kalp uygunluu vb ilemleri hesaplayabilmesi iin malzeme cinsinin mutlaka girilmesi gerekir. Malzeme cinsleri makine bilgisayarnn hafzasnda mevcuttur. Malzeme bilgilerini kontrol panelinden bkm dosyasn olutururken karmza seenek olarak kacaktr. Bkeceimiz malzemenin cinsine gre listeden seim yaplr. Bklecek malzeme, bkmde kullanlacak kalplarn alarnn uygunluu iin nemli bir kriterdir. Sert bir malzeme (DKP, ANSI 304 vb) iin kullanlacak st ve alt kalp alar 880, yumuak malzemeler (alminyum, bakr) iin 900 olmaldr. Bu da yumuak malzemelerin esneme miktar sert malzemelere gre daha az olduundan ileri gelmektedir. CNC kontrol nitesine malzeme bilgisini girdiimizde kalp uyumluluu, bkmek iin gerekli g vb hesaplamalar iin gereklidir.

1.3.4. Bklecek Malzeme Kalnl

Malzeme kalnl, malzeme bilgisi gibi nemli verilerden biridir. Malzeme kalnlnn girilmesiyle bilgisayar, kalplarn uygunluunu, makinenin malzemeye uygulayaca basn gibi hesaplar yaparak uygunluunu ve hatalar bize bildirmesinde rol oynar.

1.3.5. Bkm lleri

Bklecek malzeme llerini girmeden nce bkm yapacamz parann bkm srasn, bkm llerini, dayama pozisyonlarn gibi gerekli bilgileri nceden tespit etmeliyiz. CNC apkantn dier apkantlardan stn klan zelliklerinden biri birden fazla farkl ldeki bkmleri art arda yapabilmemizdir.

ekil 1.4. Bkm yaplm bir sac paras

CNC apkantta bkm yaplacak parann bkm llerinin tamam kontrol paneline girilerek birden fazla bkm art arda yaplabilir (Tablo 1.1) .
Tablo 1.1. Yukardaki parann bkm llerinin yazm

Bkm ls A B

Bkm a () 1 2

Bkm yaplan ksmn uzunluu L1 L2

Dier parametreler

Bklecek para adedi, tekrarlanacak bkm satr gibi baz girdiler makinenin zelliine gre bulunurlar. Bu deerlerin bazlarn aklayalm. Tekrarlanacak bkm satr; bkm yaptmz para zerinde birbirini takip eden ayn lde bkm deerleri varsa bunlarn tek bkm satrnda olan ifadesidir. Bklecek para adedi; birbirinin ayn olan paralarn ka adet bklecei konusunda makineye deer girersek makine bilgisayar bunlar bizim yerimize sayar. Bununla birlikte say tamamlannca bize bildirir. Bkm hz; zellikle byk paralarda bkm yaparken parann yava hareket edeceinden bkm hznn da yava olmas gerekir. Aksi taktirde bkm yaplan ksmda para arlnda istenmeyen izler kalabilir.

10

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

Aadaki resme gre CNC apkant preste bkmek iin gerekli olan verileri girerek bkm programn yapnz.

GULAMA FAALYET

Not: Tm bkmler 900 dir.

Tablo 1.2: Bkm program oluturmada girilmesi gerekli veriler

Para Ad (Part Name) Yan Panel 01 Sra No (No) 1 2 3 4 Bkm boyu (Length) 30 40 50 80

Malzeme (Material) DKP A (Angle) 880 88 88

0 0

Kalnlk (Thickness) (mm) 2 Para boyu (Part Length) 400 400 400 400

Para Adedi (Part Piece) 15 Bkm Dier zel Hz parametreler (Bending Speed)

Bkm satrlar

880

11

lem Basamaklar Bkm iin gerekli parametreleri ve bkm llerini bir kada yaznz. CNC apkantn ana alterini anz ve makineye g geldikten sonra kontrol panelini anz. Bkm iin gerekli st ve alt bkme kalplarn makineye balaynz ve makineyi kalplara gre sfrlaynz. Kontrol panelinden yeni bir bkm dosyasna isim (Baknz Tablo 1.2) oluturunuz. Oluturduunuz bkme programna makinede bal bulunan alt ve st kalplarn numaralarn giriniz. Malzeme seimini yapnz. Bklecek sacn kalnln giririz. Bkm l ve parametrelerinin her bkm ilemi iin giriini yapnz. Bkm programna girilen deerleri kontrol ediniz. Hazrlanan program kaydediniz.

neriler CNC hidrolik apkant presi altrmadan nce bkme kalplarnn zerindeki toz, metal paracklar vb istenmeyen maddeler temizlenmelidir. Pres alr durumda iken, alandan bakas prese yaklamamaldr. Bkm iin gerekli hesaplamalar dikkatli bir ekilde yaptktan sonra kontrol paneline giri yapnz. Kontrol panelinde program yaptktan sonra gerekli artlar uygunsa makinenin motorunu anz. Bilgi girii yaparken dikkatinizi ie veriniz.

12

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

Bu faaliyet kapsamnda hangi bilgiler kazandnz aadaki sorular cevaplandrarak belirleyiniz.

A- OBJEKTF TESTLER (LME SORULARI) oktan Semeli Sorular

1. CNC apkant presin hareket ederek bkme ilemini gerekletiren paralar hangileridir? A) Gvde hareketli st tabla B) st tabla hareketli st tabla C) Alt kalp st kalp D) Alt tabla alt kalp CNC hidrolik apkant presin kontrol panelinden hangi ilemleri yaplamaz? A) Arka dayamann l ayarn B) n dayamann l ayarn C) Presin altrlp durdurulmasn D) Sac kalnlk ayarnn girilmesi Aadakilerden hangisi bkm dosyasnda olmas gereken verilerden deildir? A) Malzeme bilgisi C) st kalp numaras B) Alt kalp numaras D) Makine numaras CNC hidrolik apkant preslerde kullanlan kalplar iin aadakilerden hangisi doru deildir. A) Bklecek sacn arlna gre seilirler. B) Kalp zerinde o kalp iin geerli bir numara/kot bulunur. C) Bklecek sacn profil ekline gre seilirler. D) eitli geometrik ekillerde ve paral olanlar da mevcuttur. Bkme iin gerekli bkme kuvvetini etkileyen faktr aadakilerden hangisi deildir? A) Sac kalnl C) V kanal genilii B) Sac arl D) Sac genilii Aadakilerden hangisi bkm dosyasnda olmas gereken verilerden deildir? A) Bkm ls C) Sac kalnl C) Alt kalbn konumu D) Sac genilii

2.

3.

4.

5.

6.

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz. Doru cevap saynz belirleyerek kendinizi deerlendiriniz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt yaadnz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrar inceleyiniz.

13

B. UYGULAMALI TEST
Yaptnz uygulamay kontrol listesine gre deerlendirerek, eksik veya hatal grdnz davranlar tamamlama yoluna gidiniz.

KONTROL LSTES
DEERLENDIRME KRITERLERI Bkm iin gerekli parametreleri ve bkm llerini bir kada yazdnz m? CNC apkantn ana alterini atnz ve makineye g geldikten sonra kontrol panelini atnz m? Bkm iin gerekli st ve alt bkme kalplarn makineye balaynz ve makineyi kalplara gre sfrladnz m? Kontrol panelinden yeni bir bkm dosyasna isim oluturdunuz mu? Oluturduunuz bkme programna makinede bal bulunan alt ve st kalplarn numaralarn girdiniz mi? Materyal (malzeme) seimini yaptnz m? Bklecek sacn kalnln girdiniz mi? Bkm l ve parametrelerinin her bkm ilemi iin giriini yaptnz m? Bkm programna girilen deerleri kontrol ettiniz mi? Hazrlanan program kaydettiniz mi? Evet Hayr

DEERLENDRME Yaptnz deerlendirme sonunda hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz. Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Eksiklerinizi aratrarak ya da retmeninizden yardm alarak tamamlayabilirsiniz. Cevaplarnzn tamam evet ise bir sonraki faaliyete geiniz.

14

RENME FAALYET2

AMA

RENME FAALYET2

Bu faaliyet sonucunda uygun atlye ortam salandnda teknie uygun olarak CNC apkant tezghnda bkm yapabileceksiniz.

ARATIRMA
CNC apkanta kullanlan bkme kalplarn ve balama ekillerini aratrnz. Rapor haline getirip, snfta sununuz.

2. CNC APKANTTA BKM YAPMAK

Bklecek i parasnn programnn yaplan programlar ksmndan, programnn adn bularak o program arlr. Program aktif hale getirmeden nce aadaki ilemleri yapmalyz. Programn ad Kalp numaralar Sac kalnl Malzeme cinsi Bklecek para says Para resmine bakarak bkm lleri Dier zel parametreler varsa kontrol edilmelidir. Yaplan bkm programn kontroln yaptktan sonra bkm yapacamz paralar da hazrsa bkm ilemine geebiliriz. parasnn ilk bkme balanacak ksmndan itibaren tamamn makineye herhangi bir ayar yapmadan srasyla bkebiliriz. Bkm yaparken zellikle dikkatimizi yaptmz ie vermeliyiz.

2.1. CNC Apkantta alrken Dikkat Edilecek Hususlar

parasn makinenin her iki tarafna eit uzaklkta gelecek ekilde (ortal) bkme ilemini yapnz.

15

ekil 2.1: parasnn ortal ekilde bklmesi

parasn makinenin arka dayamasna dayandna dikkat ediniz. Aksi taktirde istenen lde bkm elde edemezsiniz.

ekil 2.2: parasnn ara dayamaya dayanmas

16

zellikle ksa kalan i parasn elimizle bkerken ba parmamz kullanmalyz.

ekil 2.3: parasnn ortal ekilde bklmesi

Bkme ilemini yaparken zellikle byk paralarda bkme hz dk tutmal ve i parasnn bklrken zerimize arpmamasna dikkat etmeliyiz.

ekil 2.4: Byk i paralarnda dikkatsiz alma

17

Makinenin alt ve st kalp arasndan elinizi uzatarak anahtar ya da herhangi bir malzeme almaynz. Almanz gereken bir alet ya da para varsa makine etrafn dolaarak alnz.

ekil 2.5: Alt ve st eneler arasna uzanarak anahtar alma

parasn bkerken parann bkm sonras alaca ekle dikkat ederek i parasnn nasl tutmamz gerektiine doru karar vermeliyiz. zellikle ksa paralarda parann st ksmna parmaklarmzn gelmemesine dikkat etmeliyiz.

ekil 2.6: parasn tutma (doru yanl)

18

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

Aadaki ilem basamaklarna gre CNC apkant preste bkme ilemini yapnz.

GULAMA FAALYET
lem Basamaklar
Bklecek i parasnn programn kontrol panelinden bulunuz. Program aktif hale getirerek makinenin motorunu anz. Bklecek sac arka dayamaya dayanacak ekilde apkant kalbna yerletiriniz. Programda belirlenen sra dahilinde ilk bkm yapnz. Yaplan bkmn llerini ve bkm asn kontrol ediniz.

neriler
CNC hidrolik apkant presi altrmadan nce bkme kalplarnn zerindeki toz, metal paracklar vb istenmeyen maddeler temizlenmelidir.

Resim 2.2: Kalplarn bkm ncesi temizlenmesi

CNC hidrolik apkant presin temizleme ve bakm kurallarna uyunuz. Bilgi girii yaparken dikkatinizi ie veriniz.
Resim 2.1: Bkm asnn kontrol

Dier bkmleri srasyla bkm ynleri dikkate alnarak bkmek ve i parasn istenilen biimde (profilde) tamamlaynz. Bklen paray resme gre kontrol ediniz. Makineyi kapatnz.

19

B. UYGULAMALI TEST
Yaptnz uygulamay kontrol listesine gre deerlendirerek, eksik veya hatal grdnz davranlar tamamlama yoluna gidiniz.

KONTROL LSTES
DEERLENDIRME KRITERLERI Program aktif hale getirerek makinenin motorunu atnz m? Bklecek sac arka dayamaya dayanacak ekilde apkant kalbna yerletirdiniz mi? Programda belirlenen sra dahilinde ilk bkm yaptnz m? Yaplan bkmn llerini ve bkm asn kontrol ettiniz mi? Dier bkmleri srasyla bkm ynleri dikkate alnarak bkmek ve i parasn istenilen biimde (profilde) tamamladnz m? Bklen paray resme gre kontrol ettiniz mi? Makineyi kapattnz m? Evet Hayr

1) 2) 3) 4) 5) 6) 7)

DEERLENDRME
Yaptnz deerlendirme sonunda hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz. Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Eksiklerinizi aratrarak ya da retmeninizden yardm alarak tamamlayabilirsiniz. Cevaplarnzn tamam evet ise bir sonraki faaliyete geiniz.

20

MODL DEERLENDRME MODL DEERLENDRME

PERFORMANS DEERLENDRME
Modl ile kazandnz yeterlii aadaki kriterlere gre lnz.

KONTROL LSTES
DEERLENDIRME KRITERLERI 1) Bkm iin gerekli parametreleri ve bkm llerini bir kada yazdnz m? 2) CNC apkanttn ana alterini atnz ve makineye g geldikten sonra kontrol panelini atnz m? 3) Bkm iin gerekli st ve alt bkme kalplarn makineye balayp makineyi kalplara gre sfrladnz m? 4) Kontrol panelinden yeni bir bkm dosyasna isim oluturdunuz mu? 5) Oluturduunuz bkme programna makinede bal bulunan alt ve st kalplarn numaralarn girdiniz mi? 6) Materyal (malzeme) seimini yaptnz m? 7) Bklecek sacn kalnln girdiniz mi? 8) Bkm l ve parametrelerinin her bkm ilemi iin giriini yaptnz m? 9) Bkm programna girilen deerleri kontrol ettiniz mi? 10) Hazrlanan program kaydettiniz mi? 11) Program aktif hale getirerek makinenin motorunu atnz m? 12) Bklecek sac arka dayamaya dayanacak ekilde apkant kalbna yerletirdiniz mi? 13) Programda belirlenen sra dahilinde ilk bkm yaptnz m? 14) Yaplan bkmn llerini ve bkm asn kontrol ettiniz mi? 15) Dier bkmleri srasyla bkm ynleri dikkate alnarak bkmek ve i parasn istenilen biimde (profilde) tamamladnz m? 16) Bklen paray resme gre kontrol ettiniz mi? 17) Makineyi kapattnz m? Evet Hayr

DEERLENDRME
Yaplan deerlendirme sonunda hayr cevaplarnz bir daha gzden geiriniz. Kendinizi yeterli grmyorsanz modl tekrar ediniz. Btn cevaplarnz evet ise modl tamamladnz, tebrik ederiz. retmeniniz size eitli lme aralar uygulayacaktr. retmeninizle iletiime geiniz.

21

CEVAP ANAHTARI CEVAP ANAHTARI

RENME FAALYET -1 CEVAP ANAHTARI
1 2 3 4 5 6 C B D A B D

22

KAYNAKA KAYNAKA
KUMRAL Sabri, Tesisat Teknolojisi ve lem Yapraklar 10 Snf, Y.E. ENS. MAT.2003

23