Sot Ay

S TAY CHNG KHON
KIN THC CHNG KHON C BN ................................................. 3

Tng quan v Th trng Chng khon....................................................................3 Gii thiu v tri phiu v c phiu............................................................................5 Cc c tnh ca tri phiu chuyn i ...................................................................10 Pht hnh CK ln u ra cng chng (IPO) ...........................................................13 Cc h s hot ng...................................................................................................15 Cc h s ti chnh .....................................................................................................17 Tm hiu ch s P/E.....................................................................................................19 nh gi t l ROE .....................................................................................................20 Ch s NAV (Net Asset value) l g? ........................................................................21 Chuyn nhng c phn v th trng chng khon...........................................22 Bo gi chng khon: Cch bo gi v hiu lc ca gi.....................................25 Cc ch s chng khon "ni" g? ............................................................................26 Bn co bch ...............................................................................................................26 Qu u t v Cty qun l qu ................................................................................31 Cn phn bit r khi nim c phiu thng .........................................................36 Nghip v tch, gp c phiu....................................................................................38 Cm c chng khon .................................................................................................39 Mt s iu cn bit v lu k chng khon..........................................................40 Cc cng c phi sinh ................................................................................................42 Kin thc v giao dch khp lnh lin tc ...............................................................46 Tip cn th trng OTC............................................................................................50
KIN THC CHNG KHON NNG CAO ......................................... 58

Tham gia vo h thng giao dch chng khon .....................................................58 nh gi c phiu.........................................................................................................65 Phn tch - d bo gi c phiu................................................................................68 Phng php tnh ch s gi c phiu.....................................................................70 Phng php bnh qun nhn gin n .................................................................73 S dng biu d bo gi c phiu................................................................82 Phn tch ch s Yield u t chng khon ......................................................83 La chn c phiu theo nguyn tc CAN SLIM.....................................................85 Tiu chun mitcel trong nh gi v phn tch ......................................................88 Qun tr ri ro trong u t chng khon................................................................90 Khi no nn bn ra c phiu? ...................................................................................93 Xy dng h thng thng tin CTNY v CTCK....................................................95 Tm hiu kinh nghim QT v pht hnh tng vn v chi tr c tc bng CP....97 Thng tin v ngnh KD ca Cng ty ......................................................................103 Phn tch k thut: H tr v khng c, ng xu th......................................103 Xy dng danh mc u t chng khon ............................................................108
Nhm nghin cu chng khon
KINH NGHIM CHI CHNG KHON .............................................. 120

Cm nang cho nh u t mi vo ngh .............................................................120 Nn quan tm n g trc khi u t? ................................................................121 Nhng nhn vt khng th thiu trn th trng chng khon .........................126 Cn trng khi giao dch vi cc Cng ty chng khon .......................................129 B quyt la chn chng khon cho danh mc u t ca bn .......................132 Mua chng khon mt cch khn ngoan..............................................................133 nh hng ti sn trong u t chng khon....................................................134 u t bt hp php, bit trnh!.......................................................................135 C nn chuyn i mc tiu u t tm kim li nhun khc?....................138 Gi c bin ng nguyn nhn t u ?............................................................140 Gim thiu thua l trong u t chng khon......................................................141 Cc phng php phn tch gip bn u t c hiu qu! ...............................143 Ba li thng gp khi u t...................................................................................145 Kinh nghim u t t mt cy i th .................................................................146 u t th no l hp l? ........................................................................................148 Nh u t nghip d cn phi quan tm iu g? .............................................151 Kinh doanh chng khon trn mng - c v mt ...........................................161 ng qun tip cn thng tin trong u t chng khon ..................................165 Th trng chng khon: Gi tr ca thng tin .....................................................166
KIN THC CHNG KHON C BN Tng quan v Th trng Chng khon Th trng chng khon trong iu kin ca nn kinh t hin i, c quan nim l ni din ra cc hot ng giao dch mua bn chng khon trung v di hn. Vic mua bn ny c tin hnh th trng s cp khi ngi mua mua c chng khon ln u t nhng ngi pht hnh, v nhng th trng th cp khi c s mua i bn li cc chng khon c pht hnh th trng s cp. Nh vy, xt v mt hnh thc, th trng chng khon ch l ni din ra cc hot ng trao i, mua bn, chuyn nhng cc loi chng khon, qua thay i ch th nm gi chng khon. Th trng chng khon c nhng chc nng c bn sau: 1. Chc nng c bn ca th trng chng khon Huy ng vn u t cho nn kinh t Cung cp mi trng u t cho cng chng To tnh thanh khon cho cc chng khon nh gi hot ng ca doanh nghip To mi trng gip Chnh ph thc hin cc chnh sch v m
2. Cc ch th tham gia th trng chng khon Cc t chc v c nhn tham gia th trng chng khon c th c chia thnh cc nhm sau: nh pht hnh, nh u t v cc t chc c lin quan n chng khon. a) Nh pht hnh Nh pht hnh l cc t chc thc hin huy ng vn thng qua th trng chng khon. Nh pht hnh l ngi cung cp cc chng khon - hng ho ca th trng chng khon. Chnh ph v chnh quyn a phng l nh pht hnh cc tri phiu Chnh ph v tri phiu a phng. Cng ty l nh pht hnh cc c phiu v tri phiu cng ty. Cc t chc ti chnh l nh pht hnh cc cng c ti chnh nh cc tri phiu, chng ch th hng... phc v cho hot ng ca h. b) Nh u t Nh u t l nhng ngi thc s mua v bn chng khon trn th trng chng khon. Nh u t c th c chia thnh 2 loi: nh u t c nhn v nh u t c t chc. Cc nh u t c nhn Cc nh u t c t chc
c) d) 3. -
Cc t chc kinh doanh trn th trng chng khon Cng ty chng khon Qu u t chng khon Cc trung gian ti chnh Cc t chc c lin quan n th trng chng khon C quan qun l Nh nc S giao dch chng khon Hip hi cc nh kinh doanh chng khon T chc lu k v thanh ton b tr chng khon Cng ty dch v my tnh chng khon Cc t chc ti tr chng khon Cng ty nh gi h s tn nhim... Cc nguyn tc hot ng c bn ca th trng chng khon Nguyn tc cng khai Nguyn tc trung gian Nguyn tc u gi
4. Cu trc v phn loi c bn ca th trng chng khon Th trng chng khon l ni din ra cc giao dch, mua bn nhng sn phm ti chnh (c phiu, tri phiu, cc khon vay ngn hng... c k hn trn 1 nm). Sau y l mt s cch phn loi TTCK c bn: a) Cn c vo s lun chuyn cc ngun vn
Th trng s cp: l th trng mua bn cc chng khon mi pht hnh. Trn th trng ny, vn t nh u t s c chuyn sang nh pht hnh thng qua vic nh u t mua cc chng khon mi pht hnh. Th trng th cp: l ni giao dch cc chng khon c pht hnh trn th trng s cp, m bo tnh thanh khon cho cc chng khon pht hnh. b) Cn c vo phng thc hot ng ca th trng Th trng chng khon c phn thnh th trng tp trung (S giao dch chng khon) v phi tp trung (th trng OTC). c) Cn c vo hng ho trn th trng Th trng chng khon cng c th c phn thnh cc th trng: th trng c phiu, th trng tri phiu, th trng cc cng c chng khon phi sinh. Th trng c phiu: th trng c phiu l th trng giao dch v mua bn cc loi c phiu, bao gm c phiu thng, c phiu u i.
Th trng tri phiu: th trng tri phiu l th trng giao dch v mua bn cc tri phiu c pht hnh, cc tri phiu ny bao gm cc tri phiu cng ty, tri phiu th v tri phiu chnh ph. Th trng cc cng c chng khon phi sinh
Th trng cc chng khon phi sinh l th trng pht hnh v mua i bn li cc chng t ti chnh khc nh: quyn mua c phiu, chng quyn, hp ng quyn chn...
Gii thiu v tri phiu v c phiu A. Tri phiu 1. Khi nim: Tri phiu l mt loi chng khon quy nh ngha v ca ngi pht hnh (ngi vay tin) phi tr cho ngi nm gi chng khon (ngi cho vay) mt khon tin xc nh, thng l trong nhng khong thi gian c th, v phi hon tr khon cho vay ban u khi n o hn. 2. c im: a. Mt tri phiu thng thng c ba c trng chnh: + Mnh gi. + Li sut nh k (coupon) + Thi hn. b. Tri phiu th hin quan h ch n con n gia ngi pht hnh v ngi u t . Pht hnh tri phiu l i vay vn. Mua tri phiu l cho ngi pht hnh vay vn v nh vy, tri ch l ch n ca ngi pht hnh. L ch n, ngi nm gi tri phiu (tri ch) c quyn i cc khon thanh ton theo cam kt v khi lng v thi hn, song khng c quyn tham gia vo nhng vn ca bn pht hnh. c. Li sut ca cc tri phiu rt khc nhau, c quy nh bi cc yu t: + Cung cu vn trn th trng tn dng. Lng cung cu vn li tu thuc vo chu k kinh t, ng thi chnh sch ca ngn hng trung ng, mc thm ht ngn sch ca chnh ph v phng thc ti tr thm ht . + Mc ri ro ca mi nh pht hnh v ca tng t pht hnh. Cu trc ri ro ca li sut s quy nh li sut ca mi tri phiu. Ri ro cng ln, li sut cng cao. + Thi gian o hn ca tri phiu. Nu cc tri phiu c mc ri ro nh nhau, nhn chung thi gian o hn cng di th li sut cng cao. 3. Phn loi tri phiu. 3.1. Cn c vo vic c ghi danh hay khng:
- Tri phiu v danh: l tri phiu khng mang tn tri ch, c trn chng ch cng nh trn s sch ca ngi pht hnh. Nhng phiu tr li nh theo t chng ch, v khi n hn tr li, ngi gi tri phiu ch vic x ra v mang ti ngn hng nhn li. Khi tri phiu o hn, ngi nm gi n mang chng ch ti ngn hng nhn li khon cho vay. - Tri phiu ghi danh: l loi tri phiu c ghi tn v a ch ca tri ch, trn chng ch v trn s ca ngi pht hnh. Hnh thc ghi danh c th ch thc hin cho phn vn gc, cng c th l ghi danh ton b, c gc ln li. Dng ghi danh ton b m ang ngy cng ph bin l hnh thc ghi s. Tri phiu ghi s hon ton khng c dng vt cht, quyn s hu c xc nhn bng vic lu gi tn v a ch ca ch s hu trn my tnh. 3.2. Cn c vo i tng pht hnh tri phiu: - Tri phiu chnh ph: l nhng tri phiu do chnh ph pht hnh nhm mc ch b p thm ht ngn sch, ti tr cho cc cng trnh cng ch, hoc lm cng c iu tit tin t.Tri phiu chnh ph l loi chng khon khng c ri ro thanh ton v cng l loi tri phiu c tnh thanh khon cao. Do c im , li sut ca tri phiu chnh ph c xem l li sut chun lm cn c n nh li sut ca cc cng c n khc c cng k hn. - Tri phiu cng trnh: l loi tri phiu c pht hnh huy ng vn cho nhng mc ch c th, thng l xy dung nhng cng trnh c s h tng hay cng trnh phc li cng cng. Tri phiu ny c th do chnh ph trung ng hoc chnh quyn a phng pht hnh. - Tri phiu cng ty: l cc tri phiu do cc cng ty pht hnh vay vn di hn. Tri phiu cng ty c c im chung sau: Tri ch c tr li nh k v tr gc khi o hn, song khng c tham d vo cc quyt nh ca cng ty. Nhng cng c loi tri phiu khng c tr li nh k, ngi mua c mua di mnh gi v khi o hn c nhn li mnh gi. Khi cng ty gii th hoc thanh l, tri phiu c u tin thanh ton trc cc c phiu. C nhng iu kin c th km theo, hoc nhiu hnh thc m bo cho khon vay. Tri phiu cng ty bao gm nhng loi sau: + Tri phiu c m bo: l tri phiu c m bo bng nhng ti sn th chp c th, thng l bt ng sn v cc thit b. Ngi nm gi tri phiu ny c bo v mt mc cao trong trng hp cng ty ph sn, v h c quyn i n i vi mt ti sn c th. + Tri phiu khng bo m: Tri phiu tn chp khng c m bo bng ti sn m c m bo bng tn chp ca cng ty. Nu cng ty b ph sn, nhng tri ch ca tri phiu ny c gii quyt quyn li sau cc tri ch c bo m, nhng trc c ng. Cc tri phiu tn chp c th chuyn i cho php tri ch c quyn chuyn tri phiu thnh c phiu thng ca cng ty pht hnh. Tu theo quy nh, vic chuyn i c th c tin hnh vo bt c thi im no, hoc ch vo nhng thi im c th xc nh.
Ngoi nhng c im trn, mi t tri phiu c pht hnh c th c gn km theo nhng c tnh ring khc na nhm p ng nhu cu c th ca mt bn no . C th l: + Tri phiu c th mua li cho php ngi pht hnh mua li chng khon trc khi o hn khi thy cn thit. c tnh ny c li cho ngi pht hnh song li bt li cho ngi u t, nn loi tri phiu ny c th c li sut cao hn so vi nhng tri phiu khc c cng thi hn. + Tri phiu c th bn li: cho php ngi nm gi tri phiu c quyn bn li tri phiu cho bn pht hnh trc khi tri phiu o hn. Quyn ch ng trong trng hp ny thuc v nh u t, do li sut ca tri phiu ny c th thp hn so vi nhng tri phiu khc c cng thi hn. + Tri phiu c th chuyn i cho php ngi nm gi n c th chuyn i tri phiu thnh c phiu thng, tc l thay i t cch t ngi ch n tr thnh ngi ch s hu ca cng ty. B. C phiu I. Khi nim Khi mt cng ty gi vn, s vn cn gi c chia thnh nhiu phn nh bng nhau gi l c phn. Ngi mua c phn gi l c ng. C ng c cp mt giy chng nhn s hu c phn gi l c phiu v ch c cng ty c phn mi pht hnh c phiu. Nh vy, c phiu chnh l mt chng th chng minh quyn s hu ca mt c ng i vi mt cng ty c phn v c ng l ngi c c phn th hin bng c phiu. Thng thng hin nay cc cng ty c phn thng pht hnh 02 dng c phiu: C phiu thng v c phiu u i. Cc c ng s hu c phiu thng thng c quyn hn v trch nhim i vi cng ty nh: c chia c tc theo kt qu kinh doanh; c quyn bu c, ng c vo b my qun tr v kim sot cng ty; V phi chu trch nhim v s thua l hoc ph sn tng ng vi phn vn gp ca mnh. Cc c ng s hu c phiu u i cng l hnh thc u t vn c phn nh c phiu thng thng nhng quyn hn v trch nhim hn ch nh: li tc c nh; khng c quyn bu c, ng c..v.v. II. Tc dng ca vic pht hnh C phiu: i vi Cng ty pht hnh: Vic pht hnh c phiu s gip cho Cng ty c th huy ng vn khi thnh lp hoc m rng kinh doanh. Ngun vn huy ng ny khng cu thnh mt khon n m cng ty phi c trch nhim hon tr cng nh p lc v kh nng cn i thanh khon ca cng ty s gim rt nhiu, trong khi s dng cc phng thc khc nh pht hnh tri phiu cng ty, vay n t cc t chc tn dng ...th hon ton ngc li. Tuy nhin, mi phng thc huy ng u c nhng u nhc im ring v nh qun l cng ty phi cn nhc,
la chn ty tng thi im v da trn nhng c th cng nh chin lc kinh doanh ca cng ty quyt nh phng thc p dng thch hp. i vi nh u t c phiu: Cc nh u t trn th trng sn sng mua C phiu c cng ty pht hnh. Giy chng nhn s hu c phn c pht hnh di dng chng th c gi v c xc nh thng qua vic chuyn dch, mua bn chng trn th trng chng khon gia cc ch th u t v c php lut bo v. Mt khc, ngi mua c phiu ngh rng ng vn h u t c cc nh qun l cng ty s dng c hiu qu, to ra nhiu li nhun hoc nh gi hot ng cng nh tim nng pht trin, sinh li ca cng ty d nh u t l cao, v ng nhin h s c hng mt phn t nhng thnh qu thng qua vic thanh ton c tc cho cc c ng, ng thi gi tr c phn s hu cng s gia tng trn c s thc ti v trin vng pht trin ca cng ty mnh chn. Thng thng, kh nng sinh li, thu hi vn u t c phiu t l thun vi gi c giao dch c phiu trn th trng. * C phiu ph thng Khi ni n hng ha trn th trng chng khon, ngi ta thng ngh ngay n c Phiu ph thng (common stock). Thc t ti nhiu nc trn th gii, th trng chng khon (the securities market) rt quen thuc i vi mi ngi dn. V d, M, trung bnh c 4 ngi trn 25 tui th c mt ngi s hu (own) c phiu ph thng, hoc trc tip, hoc gin tip thng qua cc qu tng h (mutual funds) . Vy bn cht ca c phiu ph thng l g? Mt c phiu ph thng i din cho quyn s hu mt phn cng ty (represent a proportional ownership interest in a corporaton). Nu mt cng ty c 100 c phiu ang lu hnh (outstanding stock) v bn s hu mt trong s th c ngha l bn s hu 1/100 cng ty. Nu cng ty c 1.000.000 c phiu ang lu hnh v bn nm gi 1.000 c phiu th bn s hu 1.000/1.000.000 hay 1/1.000 cng ty. Thng thng, mt cng ty c th thay i s lng c phiu ang lu hnh bng cch bn cc c phiu b sung (selling additional shares) hay mua li v hu b mt phn cc c phiu pht hnh trc (buying back and cancelling some of the shares previously issued). Trong c hai trng hp trn, t l s hu ca cc c ng c trong cng ty u thay i. V d, mt cng ty pht hnh 100 c phiu ra cng chng (issue 100 shares to the public) v bn mua mt trong s ny. Nh vy, bn s hu 1/100 cng ty. Sau , cng ty pht hnh thm 100 c phiu na th t l s hu ca bn gim xung cn 1/200. Ni cch khc, t l s hu ca bn trong cng ty b pha long (diluted) do vic pht hnh c phiu mi (the issuance of new shares). Mt v d khc, gi s mt cng ty c 1.000.000 c phiu ang lu hnh v bn mua mt c phiu ca cng ty. Sau , cng ty mua li v hu b 250.000 c phiu. Vy, t l s hu ca bn trong cng ty t 1/1.000.000 tng ln 1/750.000.
Lu l cn phn bit r c phiu ang lu hnh, c phiu c php pht hnh (authorized stock) v c phiu ngn qu (treasury stock). S lng c phiu c php php hnh, nh tn ca n ch ra, l s lng c phiu ti a m cng ty c th pht hnh. Quy nh ny t ra nhm trnh tnh trng pha long qu mc (excessive dilution) t l s hu trong cng ty ca cc c ng hin hu (current shareholders) . Trong thc tin, c nhiu cng ty khng pht hnh ht s lng c phiu m n c php . C phiu ang lu hnh l nhng c phiu m cng ty bn cho cc nh u t v cha mua li hu b hay cm gi. S lng c phiu ang lu hnh c s dng tnh ton t l s hu, t l n trn vn (debt-to-equity ratio). V nhiu l do khc nhau, mt cng ty c th mua li c phiu ca chnh mnh v nm gi nh cc nh u t bnh thng khc. Cc c phiu ny c gi l c phiu ngn qy v khng c tnh vo c phiu ang lu hnh. Ti sao c nhiu ngi u t vo c phiu? Khi mua c phiu, cc nh u t cng hng ti nhng mc tiu ging nh nhng ngi b tin ra mua hoc khi s doanh nghip: 1. H tm kim c tc (dividends), c ngha l h hy vng doanh nghip s to ra li nhun (generate profits) c th phn phi (distribute) cho cc ch s hu; 2. H tm kim li vn (capital gains), c ngha l h hy vng doanh nghip s tng trng v gi tr (grow in value) v do , h c th bn phn s hu ca mnh vi mc gi cao hn mc gi m h mua; 3. H tm kim nhng li ch v thu (tax benefits) m lut thu (tax code) dnh cho cc ch s hu doanh nghip. i vi cc nh u t khc nhau th tm quan trng ca mi yu t trn cng khc nhau bi v h khng c cng mt mc ch u t (investment objective). V d, nhng ngi v hu vn phi sng da ch yu vo thu nhp t cc khon u t s cao vai tr ca c tc trong khi mt s ngi khc li ch hn n kh nng thu li vn. * C phiu i chng Mt trong nhng yu t rt quan trng m nh u t nn cn nhc trc khi quyt nh u t l tnh i chng ca c phiu (CP). Vy CP i chng l g v nh hng ca CP i chng i i vi vic u t nh th no? CP i chng l g?
C th hiu CP i chng l CP c s lng cng chng tham gia u t ng o v chim mt t l nm gi cao trong tng s CP ph thng ca t chc pht hnh. Tnh i chng ca CP mt cng ty cng cao khi vn c phn cng ln, t l vn c phn pht hnh ra bn ngoi cao v c nhiu nh u t bn ngoi tham gia nm gi CP ca cng ty. Khi son tho Ngh nh 48/N-CP/1998 v chng khon v th trng chng khon (TTCK), cc nh lm lut rt ch ti kha cnh ny. Hai iu kin quan trng nht trong by iu kin mt cng ty c th pht hnh chng khon ra cng chng l: Mc vn iu l ti phiu l 10 t ng Vit Nam v Ti thiu 20% vn c phn ca t chc pht hnh phi c bn cho trn 100 ngi u t ngoi t chc pht hnh. Trng hp vn c phn ca t chc pht hnh t 100 t ng tr ln th t l ti thiu ny l 15% vn c phn ca t chc pht hnh. Trn thc t, mt cng ty hot ng tt, bn vng s c kh nng thu ht nhiu cng chng u t vo cng ty. C phiu i chng c u im g? Gi CP dao ng st hn vi gi tr ni ti ca chng: Gi CP dao ng ty thuc vo s phn on ca s ng m tm l s ng thng chnh xc hn tm l thiu s. Hn ch c hin tng u c, lng on th trng: Do s lng CP nhiu nn gi vn ho th trng (gi tr th trng ca cng ty) ln, nh u c kh m c tin lm khuynh o gi CP. Hot ng ca cng ty s minh bch hn: Hot ng ca cng ty, cc ng tnh ca cc nh qun l s c mt lng hng hu cc c ng mt ti nn c th hn ch c tiu cc xy ra. C tnh thanh khon cao: Do c s lng CP nhiu v c nhiu nh u t tham gia nn ti mt thi im no s c nhiu ngi bn v nhiu ngi mua... Ni chung, tnh i chng ca CP c quyt nh bi rt nhiu yu t. Nng cao tnh i chng ca CP l mt trong nhng cch doanh nghip qung b v bo v CP ca mnh.
Cc c tnh ca tri phiu chuyn i Tri phiu c tnh chuyn i (sau y gi tt l tri phiu chuyn i) l tri phiu c th chuyn thnh c phiu thng vo mt thi im c xc nh trc trong tng lai. Loi tri phiu ny c c im l c tr mt mc li sut c nh nn c v ging nh tri phiu nhng mt khc li c th chuyn i thnh loi c phiu thng ca cng ty v y cng chnh l im hp dn ca tri phiu c tnh chuyn i.
Khi th trng ang pht trin, nh u t thng quan tm nhiu n c phiu (CP) nn th trng tri phiu (TP) b sa st. tng tnh hp dn vi ngi u t, cc cng ty pht hnh TP c th thm vo c tnh chuyn i, v cng ty s tr li sut thp hn cho nh u t s hu loi TP chuyn i ny. Ngc li, khi th trng TP pht trin, TP c tnh chuyn i s pht huy tc dng nh mt phng tin tng vn c phn da trn c s tr hon tr n v khi TP chuyn i bin thnh CP, vn huy ng ca cng ty s thay i t n sang vn. i vi nh u t khi nm gi TP chuyn i, nh u t s c c li th l s u t an ton ca th trng, thu nhp c nh v s tng gi tr tim n ca th trng vn. C th, TP chuyn i hp dn nh u t mt s c im: 1. TP chuyn i cng ging TP thng, tc l cng c thanh ton tin li vi mt li sut c nh v s c mua li vi gi bng mnh gi vo lc o hn. Theo nguyn tc th thu nhp t li sut TP thng cao hn v chc chn hn thu nhp t c tc trn CP thng. 2. Ngi nm gi TP chuyn i c quyn u tin hn cc c ng nm gi CP thng khi cng ty ph sn v b thanh l. 3. Gi th trng ca TP chuyn i s c chiu hng n nh hn gi CP thng trong thi k th trng sa st. Gi tr ca TP chuyn i trn th trng s c h tr bi cc li sut hin hnh ca nhng TP cnh tranh khc. 4. V TP chuyn i c th c chuyn thnh CP thng nn gi tr th trng ca chng s c chiu hng tng nu gi CP tng. 5. Khi TP chuyn i c chuyn i sang CP thng th khng c coi l mt s mua bn nn s khng phi chu thu trong giao dch chuyn i. Nhng nh ph bnh th cho rng TP chuyn i khng a ra c cc mc li sut tng ng vi s thiu bo ton vn (nhng TP khng c tnh chuyn i a ra cc mc li sut cao hn) v c xu hng ko gi CP thng xung bi v nh hng ca s "pha long" c th xy ra. Khi TP c tnh chuyn i c pht hnh mi th bao gi gi chuyn i cng lun cao hn gi th trng hin hnh ca CP thng, iu ny s gip hn ch vic nh u t chuyn i TP ngay lp tc. Nhng yu t nh hng n t l chuyn i hoc gi chuyn i ban u l: 1. Gi CP ti thi im TP c pht hnh. 2. Thu nhp d tnh ca t chc pht hnh v nh hng ca n trn gi CP. 3. Xu hng th trng (TP chuyn i s tr nn a chung i vi cc nh u t trong mt th trng CP ang ln). 4. Thi gian chuyn i (thi gian cng di, t l chuyn i ban u cng t thch hp).
V TP chuyn i c th lm "pha long" vn nn cc c ng s c quyn u tin mua TP chuyn i c pht hnh mi vi gi u tin thp hn gi tr th trng ca TP . Khi TP chuyn i mi c pht hnh, cc c ng hin hu s nhn c giy chng nhn quyn u tin mua TP ny. Ngi nm gi quyn c th bn li quyn ny nu h khng s dng chng mua TP chuyn i. Tuy nhin nh u t cn lu mt iu l, nu cng ty phi ngng hot ng bi nhng tnh hung nh st nhp, hp nht hay gii th th nhng ngi nm gi TP chuyn i s b mt c quyn chuyn i ny. Cc TP u c gi tr u t d cho chng c tnh chuyn i hay khng. Gi tr u t ca TP khng c tnh chuyn i c cn c vo t l % li sut ca chng khi so snh vi nhng mc li sut ca cc u t khc c cng mc ri ro tng t. Gi tr u t c tnh ca mt TP c tnh chuyn i chnh l gi th trng m ti gi , TP s c bn nu TP khng chuyn i thnh CP thng. Khi nh u t mua TP c tnh chuyn i th phi lun xem xt hai gi tr u t ca TP ny, l thu nhp ca TP v vic chuyn i TP thnh CP. Gi tr chuyn i ca TP l tng gi tr th trng ca CP thng m TP c th chuyn i c. i khi cc cng ty t ra nhng iu kin khuyn khch s chuyn i ca TP, mc d iu ny c bit n nh l s chuyn i p buc nhng thc t cc nh u t khng th b p buc chuyn i. Tuy nhin, nh pht hnh lun thay i cc tnh hung khuyn khch s chuyn i hn. Mt trong nhng phng cch l thc hin mua li TP. Cng ty c th mua li TP ti mc gi v ngy mua c xc nh trc (gi nh rng TP chuyn i cng c kh nng mua li ging nh c tnh chuyn i) v khi cc iu kin th trng khin cho cc tri ch nhn thy s chuyn i TP c th c li nhun hn l bn chng li cho cng ty pht hnh ti gi mua li ca cng ty th lc h s thc hin vic chuyn i thnh CP thng. V d, mt TP chuyn i c mnh gi 1.000 USD c th c chuyn thnh CP thng ti gi 25 USD (t l chuyn i l 40 i 1) v TP ny c mua li mc gi 1.050 USD. CP thng trn th trng hin ang c giao dch mc gi 30 USD, bng vic chuyn i mt TP m nh u t c th tr thnh ch s hu 40 CP thng vi tng gi tr l 1.200 USD. Nh vy, tri ch chuyn i chng thnh 40 CP thng ri bn chng c 1.200 USD hn l bn li TP chuyn i ny mc gi 1.050 USD. V nguyn tc, nh pht hnh khng c p buc bt c tri ch no chuyn i m h ch c quyn to ra cc iu kin s chp nhn chuyn i s tr thnh s la chn ti u cho tri ch. Nu cng ty pht hnh c quy nh iu khon mua li ton b TP chuyn i pht hnh th cng ty s n nh trc gi v ngy mua li. Khi ngy gi mua li n gn, gi CP thng s c giao dch ngy cng gn hn vi gi mua li ca TP chuyn i ri cui cng gi ca CP thng s c giao dch ti gi th trng thp
hn cht t so vi gi gi mua li nhm trnh tnh trng tri ch chuyn i thnh CP thng.
Pht hnh CK ln u ra cng chng (IPO) Khi nim pht hnh ln u ra cng chng (IPO) ch c hiu i vi vic pht hnh c phiu. Do vy sau y, chng ta s ch yu cp n vic pht hnh c phiu ln u ra cng chng. 1. iu kin pht hnh chng khon ln u ra cng chng: Mi nc c nhng qui nh ring cho vic pht hnh chng khon ln u ra cng chng. Tuy nhin, pht hnh chng khon ra cng chng thng thng t chc pht hnh phi m bo nm iu kin c bn sau: - V qui m vn: t chc pht hnh phi p ng c yu cu v vn iu l ti thiu ban u, v sau khi pht hnh phi t c mt t l phn trm nht nh v vn c phn do cng chng nm gi v s lng cng chng tham gia. - V tnh lin tc ca hot ng sn xut kinh doanh: cng ty c thnh lp v hot ng trong vng mt thi gian nht nh (thng khong t 3 n 5 nm). - V i ng qun l cng ty: cng ty phi c i ng qun l tt, c nng lc v trnh qun l cc hot ng sn xut, kinh doanh ca cng ty. - V hiu qu sn xut kinh doanh: cng ty phi lm n c li vi mc li nhun khng thp hn mc qui nh v trong mt s nm lin tc nht nh (thng t 2-3 nm). - V tnh kh thi ca d n: cng ty phi c d n kh thi trong vic s dng ngun vn huy ng c. Tuy nhin, cc nc ang pht trin thng cho php mt s trng hp ngoi l, tc l c nhng doanh nghip s c min gim mt s iu kin nu trn, v d: doanh nghip hot ng trong lnh vc cng ch, h tng c s c th c min gim iu kin v hiu qu sn xut kinh doanh. Vit Nam, theo qui nh ca Ngh nh 48/1998/-N-CP v chng khon v th trng chng khon v Thng t 01/1998/TT-UBCK hng dn Ngh nh 48/1998/-N-CP, t chc pht hnh pht hnh c phiu ln u ra cng chng phi p ng c cc iu kin sau: - Mc vn iu l ti thiu l 10 t ng Vit Nam; - Hot ng kinh doanh c li trong 2 nm lin tc gn nht; - Thnh vin Hi ng qun tr v Gim c (Tng gim c) c kinh nghim qun l kinh doanh. - C phng n kh thi v vic s dng vn thu c t t pht hnh c phiu.
- Ti thiu 20% vn c phn ca t chc pht hnh phi c bn cho trn 100 ngi u t ngoi t chc pht hnh; trng hp vn c phn ca t chc pht hnh t 100 t ng tr ln th t l ti thiu ny l 15% vn c phn ca t chc pht hnh. - C ng sng lp phi nm gi t nht 20% vn c phn ca t chc pht hnh v phi nm gi mc ny ti thiu 3 nm k t ngy kt thc t pht hnh. - Trng hp c phiu pht hnh c tng gi tr theo mnh gi vt 10 t ng th phi c t chc bo lnh pht hnh. 2. Nhng im thun li v bt li khi pht hnh chng khon ra cng chng. a. Nhng im thun li - Pht hnh chng khon ra cng chng s to ra hnh nh p v s ni ting ca cng ty, nh vy cng ty s d dng hn v tn t chi ph hn trong vic huy ng vn qua pht hnh tri phiu, c phiu nhng ln sau. Thm vo , khch hng v nh cung ng ca cng ty thng cng s tr thnh c ng ca cng ty v do vy cng ty s rt c li trong vic mua nguyn liu v tiu th sn phm. - Pht hnh chng khon ra cng chng s lm tng gi tr ti sn rng, gip cng ty c c ngun vn ln v c th vay vn ca ngn hng vi li sut u i hn cng nh cc iu khon v ti sn cm c s t phin h hn. V d nh cc c phiu ca cc cng ty i chng d dng c chp nhn l ti sn cm c cho cc khon vay ngn hng. Ngoi ra, vic pht hnh chng khon ra cng chng cng gip cng ty tr thnh mt ng c vin hp dn hn i vi cc cng ty nc ngoi vi t cch lm i tc lin doanh. - Pht hnh chng khon ra cng chng gip cng ty c th thu ht v duy tr i ng nhn vin gii bi v khi cho bn chng khon ra cng chng, cng ty bao gi cng dnh mt t l chng khon nht nh bn cho nhn vin ca mnh. Vi quyn mua c phiu, nhn vin ca cng ty s tr thnh c ng, v c hng li trn vn thay v thu nhp thng thng. iu ny lm cho nhn vin ca cng ty lm vic c hiu qu hn v coi s thnh bi ca cng ty thc s l thnh bi ca mnh. - Pht hnh chng khon ra cng chng, cng ty c c hi tt xy dng mt h thng qun l chuyn nghip cng nh xy dng c mt chin lc pht trin r rng. Cng ty cng d dng hn trong vic tm ngi thay th, nh m to ra c tnh lin tc trong qun l. Bn cnh , s hin din ca cc u vin qun tr khng trc tip tham gia iu hnh cng ty cng gip tng cng kim tra v cn i trong qun l v iu hnh cng ty. - Pht hnh chng khon ra cng chng lm tng cht lng v chnh xc ca cc bo co ca cng ty bi v cc bo co ca cng ty phi c lp theo cc tiu chun chung do c quan qun l qui nh. Chnh iu ny lm cho vic nh gi v so snh kt qu hot ng ca cng ty c thc hin d dng v chnh xc hn. b. Nhng im bt li - Pht hnh c phiu ra cng chng lm phn tn quyn s hu v c th lm mt quyn kim sot cng ty ca cc c ng sng lp do hot ng thn tn cng ty. Bn cnh , c cu v quyn s hu ca cng ty lun lun b bin ng do chu nh hng ca cc giao dch c phiu hng ngy.
- Chi ph pht hnh chng khon ra cng chng cao, thng chim t 8-10% khon vn huy ng, bao gm cc chi ph bo lnh pht hnh, ph t vn php lut, chi ph in n, ph kim ton, chi ph nim yt Ngoi ra, hng nm cng ty cng phI chu thm cc khon chi ph ph nh chi ph kim ton cc bo co ti chnh , chi ph cho vic chun b ti liu np cho c quan qun l nh nc v chng khon v chi ph cng b thng tin nh k. - Cng ty pht hnh chng khon ra cng chng phi tun th mt ch cng b thng tin rng ri, nghim ngt v chu s gim st cht ch hn so vi cc cng ty khc. Hn na, vic cng b cc thng tin v doanh thu, li nhun, v tr cnh tranh, phng thc hot ng, cc hp ng nguyn liu, cng nh nguy c b r r thng tin mt ra ngoi c th a cng ty vo v tr cnh tranh bt li. - i ng cn b qun l cng ty phi chu trch nhim ln hn trc cng chng. Ngoi ra, do qui nh ca php lut, vic chuyn nhng vn c phn ca h thng b hn ch.20.700 .
Cc h s hot ng Cc h s hot ng xc nh tc m mt cng ty c th to ra c tin mt nu c nhu cu pht sinh. R rng l mt cng ty c kh nng chuyn i hng d tr v cc khon phi thu thnh tin mt nhanh hn s c tc huy ng tin mt nhanh hn. Cc h s sau y v vic tnh ton c thit lp da trn gi nh rng mt nm c 360 ngy. a. H s thu hi n trung bnh: Vic tm ra k thu hi n bn hng trung bnh ca mt cng ty s cho bn bit cng ty phi mt bao lu chuyn cc khon phi thu thnh tin mt. Lu rng doanh s bn thu tin ngay c loi khi tng doanh thu. K thu hi n trung bnh = Cc khon phi thu / (Doanh s bn chu hng nm /360 ngy). Cng nh cc h s khc, k thu hi n trung bnh phi c xem xt trong mi lin h vi cc thng tin khc. Nu chnh sch ca cng ty l bn chu cho khch hng trong vng 38 ngy th thi hn 45.8 ngy cho thy l cng ty gp kh khn trong vic thu hi n ng hn v cn xem xt li chnh sch bn chu ca mnh. Ngc li, nu chnh sch thng thng ca cng ty l n nh thi hn thu hi n l 55 ngy, th thi hn trung bnh 45.8 ngy cho thy chnh sch thu hi n ca cng ty l c hiu qu. Cn ch l h s thu hi n trung bnh ch l mt s trung bnh v c th dn n s hiu nhm. V d, xem xt cng ty A v b, c cng gi tr cc khon phi thu nhng c thi biu thu hi n khc nhau.
b. H s thanh ton trung bnh i lp vi cc khon phi thu l cc khon phi tr. tm ra thi hn thanh ton trung bnh i vi cc khon phi thu, ta chia cc khon phi tr cho tin mua hng chu mi nm Thi hn thanh ton trung bnh = Cc khon phi tr / (Tin mua chu hng nm/360 ngy). c. H s hng lu kho H s hng lu kho biu th s lng hng bn trn s hng cn lu kho, h s ny cho thy kh nng dng vn vo cc hng ho lun chuyn cao, trnh c lu kho bi cc mt hng km tnh lu hot. H s hng lu kho = Gi tr hng bn tnh theo gi mua / Gi tr hng lu kho trung bnh. d. H s n Phn nh tnh trng n hin thi ca cng ty, c tc ng n ngun vn hot ng v lung thu nhp thng qua chi tr vn vay v li sut khi o hn. Tnh trng n ca cng ty c th hin qua cc h s: h s n; h s thu nhp tr li nh k; h s trang tri chung. H s n hay t l n trn ti sn cho bit phn trm tng ti sn c ti tr bng n. H s n cng thp th hiu ng n by ti chnh cng t v ngc li h s n cng cao th hiu ng n by ti chnh cng cao. H s n = Tng s n/Tng ti sn e. H s n trn vn c phn H s n c phn nh thng qua h s n trn vn c phn (D/E) v h s n di hn trn tng ti sn (LD/TA). H s n trn vn c phn biu th tng quan gia n di hn v vn c phn. Mc cao thp ca h s ny ph thuc vo tng lnh vc kinh t khc nhau. H s n di hn trn tng ti sn (LD/TA) so snh tng quan n vi tng ti sn ca mt cng ty, v c th cho bit nhng thng tin hu ch v mc ti tr cho ti sn bng n di hn ca mt cng ty, h s ny c th dng nh gi hiu ng n by ti chnh ca mt cng ty. H s n trn vn c phn (D/E)= (N di hn + Gi tr ti sn i thu)/ Vn c phn.
f. H s thu nhp tr li nh k. H s thu nhp tr li nh k. Vic tm xem mt cng ty c th thc hin tr li n mc no cng rt quan trng, v ngi ta s dng h s thu nhp tr li nh k. H s ny nh gi kh nng s dng thu nhp hot ng (thu nhp trc thu v li- EBIT) tr li ca mt cng ty, h s ny cho bit cng ty c kh nng p ng c cc ngha v tr n li n mc no, thng thng h s thu nhp tr li nh k cng cao th kh nng thanh ton li ca cng ty cho cc ch n cng ln. H s thu nhp tr li nh k= EBIT/ Chi ph tr li hng nm..
Cc h s ti chnh Trn thc t ngi ta thng s dng mt s h s sau nh gi hiu qu sinh li ca doanh nghip: h s tng li nhun; h s li nhun hot ng; h s li nhun rng; h s thu nhp trn vn c phn; v h s thu nhp trn u t. H s tng li nhun cho bit mc hiu qu khi s dng cc yu t u vo (vt t, lao ng) trong mt quy trnh sn xut ca doanh nghip. H s tng li nhun= (Doanh s-Tr gi hng bn tnh theo gi mua) / Doanh s bn Trong thc t khi mun xem cc chi ph ny c cao qu hay khng l em so snh h s tng s li nhun ca mt cng ty vi h s ca cc cng ty cng ngnh, nu h s tng li nhun ca cc cng ty i th cnh tranh cao hn, th cng ty cn c gii php tt hn trong vic kim sot cc chi ph u vo. H s li nhun hot ng cho bit vic s dng hp l cc yu t trong qu trnh sn xut kinh doanh to ra li nhun cho doanh nghip. Mc li hot ng = Thu nhp trc thu v li ( EBIT)/doanh thu H s ny l thc o n gin nhm xc nh n by hot ng m mt cng ty t c trong vic thc hin hot ng kinh doanh ca mnh. H s bin li nhun hot ng cho bit mt ng vn b ra c th thu v bao nhiu thu nhp trc thu. H s li nhun hot ng cao c ngha l qun l chi ph c hiu qu hay c ngha l doanh thu tng nhanh hn chi ph hot ng. H s li nhun rng phn nh khon thu nhp rng (thu nhp sau thu) ca mt cng ty so vi doanh thu ca n.
H s li nhun rng = Li nhun rng/Doanh thu. Trn thc t mc li nhun rng gia cc ngnh l khc nhau, cn trong bn thn mt ngnh th cng ty no qun l v s dng cc yu t u vo (vn, nhn lc..) tt hn th s c h s li nhun rng cao hn. H s thu nhp trn vn c phn (ROE) phn nh mc thu nhp rng trn vn c phn ca c ng. ROE= Li nhun rng/Vn c ng hay gi tr ti sn rng hu hnh. H s ny thng c cc nh u t phn tch so snh vi cc c phiu khc nhau trn th trng. Thng thng, h s thu nhp trn vn c phn cng cao th cc c phiu cng hp dn, v h s ny cho thy cch nh gi kh nng sinh li v cc t sut li nhun ca cng ty khi em so snh vi h s thu nhp trn vn c phn ca cc cng ty khc. H s thu nhp trn u t (ROI) c s dng xc nh mc nh hng ca bin li nhun so vi doanh thu v tng ti sn. ROI= (Thu nhp rng/Doanh s bn) * (Doanh s bn/Tng ti sn). Mc ch ca vic s dng h s ROI l so snh cch thc to li nhun ca mt cng ty v cch thc cng ty s dng ti sn to doanh thu. Nu ti sn c s dng c hiu qu, th thu nhp v thu nhp trn u t s cao. H s gi trn thu nhp (P/E) l mt trong nhng ch s phn tch quan trng trong quyt nh u t chng khon ca nh u t. Thu nhp t c phiu s c nh hng quyt nh n gi th trng ca c phiu . H s P/E o lng mi quan h gia gi th trng (Market Price - PM) v thu nhp ca mi c phiu (Earning Per Share - EPS) v c tnh nh sau: P/E = PM / EPS
Trong gi th trng PM ca c phiu l gi m ti c phiu ang c mua bn thi im hin ti; thu nhp ca mi c phiu EPS l phn li nhun rng sau thu m cng ty chia cho cc c ng thng trong nm ti chnh gn nht. P/E cho thy gi c phiu hin ti cao hn thu nhp t c phiu bao nhiu ln, hay nh u t phi tr gi cho mt ng thu nhp bao nhiu. P/E c tnh cho tng c phiu mt v tnh trung bnh cho tt c cc c phiu v h s ny thng c cng b trn bo ch. Nu h s P/E cao th iu c ngha l ngi u t d kin tc tng c tc cao trong tng lai; c phiu c ri ro thp nn ngi u t tho mn vi t sut vn ho th trng thp; d on cng ty c tc tng trng trung bnh v s tr c tc cao. H s
P/E rt c ch cho vic nh gi c phiu. Gi s ngi u t c c phiu XYZ khng c giao dch si ng trn th trng, vy c phiu c gi bao nhiu l hp l? Chng ta ch cn nhn vo h s P/E c cng b i vi nhm cc loi c phiu tng t vi c phiu XYZ, sau nhn thu nhp ca cng ty vi h s P/E s cho chng ta gi ca loi c phiu XYZ.
Tm hiu ch s P/E P/E l mt ch s c cc nh u t s dng rt ph bin trong phn tch ti chnh. Tt nhin t l ny cng c nhng hn ch nht nh (chng ta s cp trong phn sau) nhng n c u im l d tnh v d hiu. Nu bn mun bit th trng sn sng tr bao nhiu cho mi la li nhun ca mt cng ty, chng ta hy xem xt P/E. P/E l mt t l phn trm gia th gi mt c phiu v thu nhp trn mt c phhiu. Nu gi mt c phiu cu IBM l 60 la v thu nhp ca mi c phiu l 3 la th t l P/E s l 20 (60/3). iu ny c ngha l nh u t sn sng tr 20 la cho mi la li nhun ca cng ty. Nu P/E gim xung cn18 c ngha l nh u t ch tr 18 la cho mi la li nhun. P/E truyn thng- tc l t l P/E m bn vn thy hng ngy trn cc tp ch chng khon- cn gi l P/E hin ti. tnh ch s ny ngi ta ly gi c phiu chia cho li tc c phiu ca 12 thng gn nht. Bn cnh cc nh u t cn s dng t l P/E tng lai bng cch ly gi c phiu chia cho li tc c phiu ca nm sau do Ph Wall c tnh. Ch s no tt hn? T l P/E truyn thng c u im l n phn nh tnh hnh thc t ca doanh nghip v mu s ( E) l con s thc t c kim ton v bo co cho U ban chng khon v hi oi. Tuy nhin, nhc im ca n l li nhun ny chc chn s thay i trong tng lai. Do , bng cch c tnh li nhun trong tng lai, ch s P/E tng lai d on c mc tng trng ca doanh nghip. Mc d con s c tnh ny c th khng chnh xc, t nht n cng gip cc nh u t c c s tham kho ra quyt nh u t. Gi s bn c c phiu ca 2 cng ty hot ng trong cng mt ngnh - v d Exxon v Texaco - cng c t l P/E l 20. Gi c phiu ca Exon l 60 la v thu nhp l 3 la trong khi gi c phiu ca Texaco l 80 la v thu nhp l 4 la. Dng nh 2 quyt nh u t ny l nh nhau nu bn khng xem xt ti t l P/E tng lai. Ph Wall c tnh thu nhp ca Exon s tng ti 3,75 la mt c phiu (tc 25%) cn c phiu ca Texaco ch tng ti 4,25 la( 6%). Trong trng hp ch s P/E tng lai
ca Exon gim xung cn 16 trong khi ch s P/E tng lai ca Texaco l 18,8. Nu d on ny l ng th hin nhin mua c phiu ca Exxon s c li hn. Nhc im ln nht ca c 2 ch s ny l i khi cc cng ty che giu thu nhp ca h bng cch cng b li nhiu hn thc t. Mt k ton vin c th a ra nhng con s khng v khai tng t l tng trng thu nhp ln mt vi im Mt thc t na l thu nhp c tnh c th thay i tu theo tnh hnh pht trin ca cng ty v tu theo mi nh phn tch Ph Wall. V vy, mc d c cc nh u t s dng ph bin nhng t l P/E cng ch l mt ch s tham kho m thi.
nh gi t l ROE Lm th no nh u t nh gi c kh nng sinh li ca ng vn s hu c ng c th thy c mt ng vn to kh nng bao nhiu ng li v t l sinh li ca n quyt nh u t cng ty X ny m khng u t vo cng ty Y khc c cng ngnh ngh? Chng ta tm hiu ch s EPS, c lin quan mt thit n vic xc nh kh nng sinh li ca cng ty trn mt c phn m nh u t mua vo. Ch s ny cha phn nh mt cch chnh xc kh nng sinh li t ton b vn s hu c ng m vn ny ngoi vn gp c ng di dng c phn cn bao gm c th l li nhun li cc qu pht trin kinh doanh, chnh lch pht hnh... Phn nh kh chnh xc cc kh nng chnh l ROE (return on equity) tr gi biu th bng t l phn trm (%). Tr gi ROE c tnh bng cch ly li nhun rng (net income) theo nin k ton (t 1 thng 1 n 31 thng 12) sau khi tr c tc cho c phn u i nhn c tc nhng trc khi chi tr c tc cho c phn thng chia cho ton b vn s hu ch, tc ti sn rng (xin xem bi ch s NAV l g?) vo lc u nin k ton. Ch s ny l thc o chnh xc nht bn nh gi mt ng vn ca c ng b ra v tch lu c (c th li nhun li) to ra bao nhiu ng li. T nh u t c c s tham kho khi quyt nh mua cng ty X hay cng ty Y c cng ngnh ngh vi nhau. T l ROE cng cao chng t cng ty s dng hiu qu ng vn ca c ng, iu ny c ngha cng ty cn i mt cch hi ho gia ng vn c ng vi ng vn vay (v nu vay nhiu th phi tr li vay lm gim li nhun) khai thc li th cnh tranh ca mnh trn th trng tng doanh thu, tng li nhun. T l ny gip cho nh u t nh gi cng ty gc nh sau:
* Khi cng ty ch t t l ROE tng ng vi li vay ngn hng (khong 10%/nm) th mc nh gi tng i, bn hy xem li kh nng sinh li ca cng ty ny v nu cng ty no cng ch sinh li mc ny th s khng c cng ty no i vay ngn hng v li nhun t vn vay ch tr li vay ngn hng. Tt nhin y ch t trng hp cng ty cha vay ngn hng. * Khi cng ty t t l ROE cao hn li vay ngn hng th bn nn tm hiu xem cng ty vay ngn hng v khai thc ht li th cnh tranh trn th trng cha c th nh gi cng ty c tim nng tng t l ny hay khng trong tng lai. Nu cn m rng c th phn th cn thm vn, vn ny c th vay v cng ty vn c th c li sau khi tr li cho khong vn vay ny. Tuy nhin, vay vn ngoi vic tr li cn phi tr gc cho nn nh hng rt nhiu n yu t thanh khon cng ty, v vy cn i vn vay v vn c ng cng l bi ton qun l ca cng ty. * Ngoi ra, t l ny cng gip cho nh u t nh gi cc cng ty trong cng mt ngnh ngh ra quyt nh la chn u t mt trong s cc cng ty c cng ngnh ngh , phng thc la chn tt nhin vn l t l ROE cao, v nh ni trn th ROE ca cng ty cng cao th c kh nng tng li th cnh tranh cng mnh, khi li th cnh tranh ca cc cng ty khc s b gim xung.
Ch s NAV (Net Asset value) l g? Ch s NAV c lin quan mt thit n vic xc nh gi tr ti sn cng ty v ti sn c ng. T nh u t s khng b nhm ln gia ci b th bn ngoi v ci bn cht tai sn tht bn trong ca cng ty. Thng thng ngun vn cng ty cu thnh chnh bi ngun vn s hu ca c ng v ngun vn vay. Cc ngun vn nay to cho cng ty cc ti sn nh: my mc thit b, nh xng... v cc ti sn lu ng khcphc v cho hot ng kinh doanh hng ngy ca cng ty. Do c lc cng ty c vn c ng (hay gi l vn iu l) thp nh ti sn th hin bn ngoi ln th cha chc l ti sn hnh thnh t vn c ng ng gp m c th mt phn t vn vay. Ngun vn s hu ca c ng c gi l Gi tr ti sn thun ca cng ty, gi tr ny chnh l chnh l ch s NAV (Net Asset Value). Gi tr ti sn thun NAV bao gm: Vn c ng (vn iu l) vn hnh thnh t li nhun li. Vn chnh lch do pht hnh c phiu ra cng chng cao hn mnh gi (Share Premlum) l trong hot ng kinh doanh v cc qu d tr pht trin d phng.
Ngi ta thng s dng ch s NAV/Share (gi tr thun ca mi c phiu pht hnh) nh gi tr c phiu trn s sch v gi c phiu mua vo ch s ny c tnh bng cch ly tng gi tr vn s hu (tng ti sn tr cho bt c ti sn v hnh no tr tt c n v chng khon tri phiu c quyn i u tin) chia cho tng s c phn pht hnh. Ch s ny gip cho nh u t dnh gi cng ty khi u t mt s kha cnh nh sau: - Gi s cng ty c phn mnh gi l 100.000 ng m NAV l 120.000 chng hn th c ngha l cng ty tch lu vn sn xut c th t ngun li nhun li pht hnh chnh lch... Nh vy nh u t mua c phn vi gi 120.000 ng th h vn mua ng vi gi tr tht trn s sch ca n. - Nu NAV l 120.000 ng nhng li nhun cng ty t c cao th nh u t cng c th mua c phiu vi gi cao hn NAV mong li nhun gia tng khi s c chia c tc c tch lu v NAV s tip tc tng na trong thi gian ti. - Nu NAV l 120.000 ng nhng cng ty vn ang l c ngha s tip tc gim NAV th bn c quyt mua vi 120.000 ng hay cao hn khng. y l quyt nh kh khn v ri ro nht n ph thuc nhiu vo vic nh gi phn tch ca nh u t v cng ty nhiu kha cnh thng tin chnh xc v cng ty tng lai quyt nh. y ch c mt nguyn tc n gin m nh u t chp nhn u t l "li nhun cao th ri ro cao". Ni tm li NAV l thc o bo th nht nh u t quyt nh mua c phiu ca cng ty theo gi tr thc ca cng ty. Trong thc t iu ch trng nht vn l vn "li nhun" lun c t ln hng u v l c s chnh nh gi kh nng sinh li ca vic s dng ng vn ca cng ty.
Chuyn nhng c phn v th trng chng khon Thnh lp cng ty c phn, mua bn c phiu l cng c hu hiu thc hin x hi ha u t. Nh nc to c ch thun li cho vic chuyn nhng c phiu; trong ch trng bo v li ch cho ngi mua. Cng ty c phn - x hi ha u t X hi ha u t l vic Nh nc to ra thi c thun li mi ngi, mi t chc c th thc hin c tng u t ca mnh, lm cho h tr thnh ch nhn tht s ca nn kinh t. X hi ha u t nhm khai thc tim nng sng to ca ton x hi, tim nng cht xm ca ton x hi c huy ng trong nn kinh t, lm cho kho tng cht xm ca x hi ngy cng phong ph.
X hi ha u t to nn c hi huy ng vn phong ph, a dng, to ra c hi s dng ngun lc x hi mt cch linh hot v hiu qu. X hi ha u t tht s l thc hin dn ch ha nn kinh t, ngi lao ng c c hi tr thnh ngi ch tht s, c c hi gim st cc hot ng qun l, cho php tm ra ngi qun l tt nht, hiu qu nht, to ra ng lc mi cho s pht trin ca ton x hi. Cng ty c phn l cng c hu hiu thc hin x hi ha u t, mi c nhn, t chc, khng tr mt ai u c c c hi nh nhau thc hin tng u t vi th tc ht sc n gin l mua c phn ca cng ty c phn, khi h l c ng v c kh nng th hin ch ca mnh thng qua i hi ng c ng. Chuyn nhng c phn vic mua c phn c d dng, thun li, lut php quy nh cc c ng c quyn t do chuyn nhng c phn cho ngi khc (tr mt s trng hp v iu kin php lut quy nh nhm bo v li ch ngi mua). Quy nh c ng t do chuyn nhng c phn to nn th trng vn, th trng chng khon. Lung vn u t x hi s c lun chuyn trn th trng, iu to ra c hi cho cc nh u t thay i, iu chnh mc tiu u t ht sc d dng, to cho nhng ai c tng u t vo mt lnh vc no , c iu kin thc hin tng u t ca mnh thng qua vic mua c phn n mc ln c th iu hnh c cng ty. Nu nh gi tr doanh nghip c xc nh chnh xc, hp l, th vic mt s ngi no c th tr gi rt cao c phn ca cng ty no c quyn s hu v iu hnh cng ty c phn l vic ht sc bnh thng. Vic thay i cc c ng trong cng ty c phn cng l iu bnh thng, l du hiu pht trin cng ty. Vic chuyn nhng c phn mt cch thun li chnh l to iu kin cho cng ty c phn thu ht c nng lc u t ca x hi: tin vn v tri thc. T thc t nu trn cho thy, Nh nc cn to c ch bn, mua c phn ht sc thun li cho ngi dn thc hin. Vic chuyn nhng c phn gia cc c ng c th c tin hnh bng hnh thc trc tip v gin tip. Chuyn nhng trc tip Cc c ng c th chuyn nhng c phn cho nhau, cho ngi khc ngoi cng ty thng qua vic trao i trc tip, y ngi mua c iu kin trc tip xc nh, nh gi cht lng hng ha, v trc tip tr gi cho ngi bn. Hnh vi chuyn nhng ny do hai bn mua bn t tha thun theo quy nh giao dch dn s. bo v li ch cho ngi mua c phn l ngi khng tham gia thnh lp cng ty c phn, khng bit c thc trng cng ty khi mi thnh lp, lut doanh nghip quy
nh iu kin hn ch i vi ngi bn l nhng c ng sng lp cng ty. Khon 1 iu 58 Lut doanh nghip quy nh: Trong thi hn ba nm u, k t ngy cng ty c cp giy chng nhn ng k kinh doanh, cc c ng sng lp phi cng nhau nm gi t nht 20% s c phn ph thng c quyn cho bn. C phn ph thng ca cc c ng sng lp c th chuyn nhng cho ngi khng phi l c ng nu c s chp thun ca i hi ng c ng. C ng d nh chuyn nhng c phn khng c quyn biu quyt v vic chuyn nhng cc c phn . Sau thi hn ba nm cc quy nh ny ht hiu lc. Quy nh cc c ng sng lp phi cng nhau nm gi t nht 20% s c phn ph thng c quyn cho bn l quy nh bt buc c tnh cng nhc rng buc ngha v vt cht ca cc c ng sng lp i vi ngi mua, trnh tnh trng tuyn truyn la o thu ht ngi mua. Quy nh chuyn nhng c phn cho ngi ngoi cng ty l quy nh mm mang tnh tha thun gia cc c ng trong cng ty. Vic tha thun ny c th c quy nh trong iu l cng ty hoc trong ngh quyt hp i hi ng c ng. Nh vy cc c ng sng lp c th quy nh mt s ngi phi gi 20% s c phn hoc quy nh mi ngi phi gi 20% c phn. Do vy khi nh gi s vi phm v vic chuyn nhng c phn trong ba nm u ca cng ty c phn cn xem xt ba iu kin sau: C ng sng lp l ai? Tng s c phn cc c ng sng lp s hu trong sut thi gian ba nm u c di 20% hay khng? Vic chuyn nhng c ng iu l khng? Nu cc cng ty c phn c thnh lp trc khi Lut doanh nghip c hiu lc th phi cn c vo iu l cng ty v lut cng ty, vic vn dng Lut doanh nghip khng c p t hi t m ch l mt s gii thch. Lut cng ty khng nh ngha sng lp vin th khng th p t khi nim sng lp vin trong Lut doanh nghip suy lun xc nh li ca cng ty hay li ca cc c ng. Khi ch cn c vo iu l xc nh vic chuyn nhng c phn c ph hp vi iu l hay khng. Vic chuyn nhng gin tip Cc cng ty c phn c bn c phn trn th trng chng khon phi tun th cc iu kin nghim ngt v tnh minh bch ti chnh, v kh nng sinh li, phi c y ban chng khon thm nh v phi tun th cc quy tc kim ton theo php lut v chng khon. Nhng quy nh cht ch ny nhm mc ch bo v li ch cho ngi mua, v khi cc cng ty nim yt bn c phn trn th trng th ngi mua khng c iu kin trc tip kim tra, nh gi cht lng hng ha. S can thip ca Nh nc trong vic thm nh cc cng ty c phn ng k bn c phn l mt chng thc tin cy ngi mua tr gi
mua hng. Ngi mua thc hin vic mua c phn ch qua cc thng tin c Nh nc kim nh, ngi mua khng nhn thy hng ha c th, nu cc thng tin ny b sai lch th c rt nhiu ri ro i vi ngi mua. iu ny cho thy php lut v chng khon cn phi ht sc c th, phi c thc hin y bo v li ch cng ng ngi mua.
Bo gi chng khon: Cch bo gi v hiu lc ca gi Mt bo gi in hnh c th din t theo cc cch nh: "thu vo l8.000 - bn ra l8.200", hoc "mua l8.000 - bn ra 18.200", hoc gn hn " l 8.000 - l 8.200). y ta thy khon lch gi l 200 - ta c th gi l lch hai gi theo cch ca Vit Nam. Gi nh ta c bn nh to gi ang bo gi cho Cng ty Thin Nam, nh minh ho di: Nh to gi Cty CK BVSC Cty CK BSC Cty CK ACBS Cty CK TDMS Thu vo 20.800 20.700 20.700 20.600 Bn ra 21.200 21.100 21.300 21.400 Quy m mua bn 1.000 x 1.000 2.000 x 2.000 2.000 x 3.000 200 x 4.000
Nu c mt lnh mua 800 c phn ca Thin Nam, nh kinh doanh CK s mua ca Cng ty CK BSC, v c gi bn ra thp nht, c th l 21.100. V lng mua t (ch c 800 c phn) trong khi quy m cho bn l 2.000 c phn, nn sau khi giao dch BSC vn cn li l.200 c phn c th s c bn theo gi nu nh c l 21.100 . Nu gi nh Cng ty CK kia nhn c tng lng t mua theo lnh khng phi l 800 m ln n 4.000 c phn, ta xem nh kinh doanh trn th trng OTC ny s hnh x th no? Trc tin h s lin h mua ca BSC trc s lng 2.000 vi gi 21.100 . Sau khi m gn lng cho bn ca BSC v cn n 2.000 c phiu cn mua h xoay sang Cng ty CK BVSC mua 1.000 c phn vi gi 21.200 . Nh vy gi th trng c phiu ca Thin Nam tng ln mt gi, t 21.100 ln 2l.200. Nhng vn cha xong, nh kinh doanh phi cy n Cng ty CK ACBS mua cho thm 1.000 c phn na, gi by gi l 2l.300 , giao dch cui cng ny y gi th trng ln thm mt gi na, ln 21.300 . Ta thy, kt thc giao dch ny CK c th nhanh chng vt ln hai gi. Vi yu cu mua 4.000 CP, m cng ty BSC c (hoc d) bn cho nh kinh doanh cng lc vi gi 21.100 , th h s chng g ca thm hai nh to gi khc, v gi th trng s chng tng. Trng hp ngc li, gi nh nu c mt lnh bn 4.000 CK trong th trng OTC, th theo bi cnh ang c minh ho, nh kinh doanh s thc hin bn theo th t: trc tin 1.000 c phn cho Cng ty CK BVSC, v ti y c gi thu vo cao nht: 20.800 . K h s bn ra cho cc cng ty ACBS v BSC 3.000 c phn cn li vi g 20.700 . Kt qu mua bn nh vy y gi thu vo (bid) ca th trng t 20.800 xung mt gi.
Cc ch s chng khon "ni" g? Ch s gi c phiu l thng tin rt quan trong i vi hot ng ca th trng, i vi nh u t v nh gi kinh t bi n th hin tnh hnh hot ng ca th trng chng khon. Tt c cc th trng chng khon u xy dng h thng ch s gi c phiu cho ring mnh. hn ch ri ro n mc thp nht, mt trong nhng li khuyn ca cc nh u t lo luyn l bn nn lun theo di st sao cc ch s gi c phiu trong ngy. Ch s gi c phiu l thng tin th hin gi chng khon bnh qun hin ti so vi gi bnh qun thi k gc chn. Gi bnh qun thi k gc thng c ly l 100 hoc 1.000. V d, khi thng bo v th trng chng khon cp n ch s gi chng khon Hn Quc KOSPI ngy 9/1/2003 l 440.78 im, tc l ng ni v ch s gi c phiu ca ngy ny so vi gc chn l ngy 4/1/1980 vi gi gc l 100. So snh gi tr ch s gia hai thi im khc nhau, ta c mc bin i gi gia hai thi im . Nu tr gi ch s KOSPI ngy 10/1/2003 l 445.28, c ngha l th trng Hn Quc c du hiu phc hi vi ch s KOSPI tng 5.5 im trong ngy. Nu em con s ny so snh vi gi ng ca hm trc v nhn vi 100, ta s c s bin i theo % (5.5/440.78) x 100 = 1.25%). Ch s gi c phiu c tnh cho tng c phiu v c nim yt trn bo ch: c th l ch s cho tt c c phiu trn th trng ca mt quc gia, nh ch s gi Hangseng ca Hng Kng, ch s gi c phiu tng hp ca Hn Quc (KOSPI); c th l ch s cho tng ngnh, nhm ngnh, nh ch s gi c phiu ngnh cng nghip ca M (DJIA) hoc cho trng quc t nh ch s Hangseng Chu (HSAI), ch s Dow Joness quc t (DJWSI) Mt s yu t sau cng thng c thng k, tng hp i vi ch s gi v thng bo rng ri: ch s gi ngy no , ngy so vi ngy trc , so vi u nm; ch s gi cao nht, thp nht trong nm, s c phiu c ch s tng trong k v gim trong k v phn tch bin ng theo ngnh Mt s ch s gi chng khon thng c thng bo trn cc phng tin thng tin i chng. Bn co bch 1. Bn co bch l g? Khi pht hnh chng khon ra cng chng, cng ty pht hnh phi cng b cho ngi mua chng khon nhng thng tin v bn thn cng ty, nu r nhng cam kt ca cng ty
v nhng quyn li c bn ca ngi mua chng khon... trn c s ngi u t c th ra quyt nh u t hay khng. Ti liu phc v cho mc ch gi l Bn co bch hay Bn cng b thng tin. Bn co bch chnh l mt li mi hay cho bn cng chng u t ng k hoc mua chng khon ca cng ty pht hnh. Bn co bch bao gm mi thng tin lin quan n t pht hnh. Do , thng tin a ra trong Bn co bch s gn vi cc iu khon thc hin li mi hay cho bn. Thng thng, mt cng ty mun pht hnh chng khon phi lp Bn co bch U ban Chng khon Nh nc xem xt, gi l Bn co bch s b. Bn co bch s b khi c U ban Chng khon Nh nc chp thun s c coi l Bn co bch chnh thc. Khi thc hin cho bn chng khon, ngoi Bn co bch chnh thc, cng ty pht hnh thng cung cp Bn co bch tm tt. Ni dung Bn co bch tm tt l tm gn li nhng ni dung chnh ca Bn co bch chnh thc nhng vn phi m bo tun th theo cc quy nh ca U ban Chng khon Nh nc. 2. Ti sao cn phi c Bn co bch Bn co bch l mt ti liu rt quan trng.Vi t cch l mt nh u t, Bn co bch l phng tin gip bn nh gi mc sinh li v trin vng ca cng ty trc khi bn quyt nh c u t vo cng ty hay khng. Mt quyt nh thiu thng tin c th lm bn phi tr gi t. Bi vy, bn nn c Bn co bch mt cch k lng v tm hiu r nhng may ri thc s ca cng ty trc khi ra quyt nh u t. Bn nn nh gi cn thn nhng yu t c bn ca cng ty ng k nim yt thng qua nghin cu cc thng tin trong Bn co bch. Mc d nhng t cho bn ln u ra cng chng thng l c hi u t tt v chng thng mang li li nhun ban u cao, do c phiu tng gi, nhng ri ro vn tn ti. 3. Bn co bch thng gm 8 mc chnh sau: Trang ba; Tm tt Bn co bch; Cc nhn t ri ro; Cc khi nim; Chng khon pht hnh; Cc i tc lin quan ti t pht hnh; Tnh hnh v c im ca t chc pht hnh; Ph lc. 4. Cch s dng bn co bch
Bn nn bt u phn tch mt cng ty pht hnh bng Bn co bch ca cng ty. Trong qu trnh thc hin bn nn t t ra cho mnh mt s cu hi quan trng. V d, vic kinh doanh ca cng ty c tin trin hay khng?, doanh s bn hng tng c ngha l li nhun cng tng v dn ti gi c phiu tng. Nhng cc con s cha phi ni ln tt c. Do vy, bn nn nghin cu k Bn co bch tm ra nhng du hiu tng trng ca cng ty. Bn cng nn tm hiu v Ban gim c ca cng ty pht hnh, cc sn phm ca cng ty v t t ra cu hi liu cc sn phn ny c tip tc bn c na khng? 5. Nhng thng tin cn xem Trang ba (mt trc v mt sau); Thi gian cho bn; Cc khi nim; Tnh hnh v c im ca t chc pht hnh; Bng mc lc; Tm tt Bn co bch; Tm tt v vn c phn, thng k s liu pht hnh / cho bn, s n v phng n s dng tin thu c t t pht hnh; Chng khon pht hnh; Thng tin v ngnh kinh doanh; Thng tin ti chnh; Thng tin v c ng, Hi ng qun tr v Ban gim c; Cc i tc lin quan ti t pht hnh; Cc nhn t ri ro lin quan n ngnh kinh doanh v trin vng ca cng ty; Ph lc; Th tc np h s v chp thun. 6. Thng tin chnh ca trang ba Cc chng khon s c bn; S lng chng khon s c bn; Gi bn cc chng khon; T chc lin quan n t pht hnh. 7. Tm tt bn co bch Phn ny gip bn tm hiu khi qut nhng thng tin tm tt v cng ty. Gii thiu chung v cng ty pht hnh, cc hot ng kinh doanh, ngi h tr pht hnh, cc c ng ln v Ban gim c ca cng ty; Tm tt v thng tin ti chnh ca cng ty pht hnh, k c trin vng ca cng ty;
Tm tt v cc yu t ri ro lin quan hoc nh hng ti hot ng kinh doanh v ti chnh ca cng ty pht hnh; Tm tt v vn c phn, thng k pht hnh hoc cho bn, s n, s tin thu c t t pht hnh v mc ch s dng s tin ny. Thng tin v ngnh kinh doanh - cng ty ang c nhng hot ng kinh doanh g? Thng tin a ra thng bao gm: Tnh hnh (cc) ngnh kinh doanh chnh m cng ty pht hnh tham gia; Trin vng ca (cc) ngnh lin quan c nh hng ti hot ng ngnh kinh doanh chnh ca cng ty pht hnh; Loi sn phm, dch v kinh doanh chnh ca cng ty; Khch hng v nh cung cp ca cng ty pht hnh; Cng ngh, phng thc sn xut v knh phn phi s dng; Cc nhn t thng mi nh h thng bn l, i l, h thng phn phi, nhn hiu sn phm, giy php kinh doanh, bng sng ch v kh nng nghin cu v pht trin. i vi cc cng ty ng k nim yt c hng chnh sch u i th phn thng tin v ngnh kinh doanh ny trong Bn co bch cng cn phi cng b chi tit cc vn v cng ngh ca nhng cng ty ny. 8. Thng tin ti chnh cng chng u t tham gia c lm li nhun gim? Thng tin ti chnh l mt phn quan trng trong Bn co bch v thng c chia thnh 2 phn: Thng tin ti chnh trong qu kh; Thng tin ti chnh trong tng lai. a) Phn thng tin ti chnh trong qu kh Thng bao gm tm tt cc bn bo co ti chnh c kim ton, v bng cn i k ton (trn c s tng hp) theo mu, c trch ra t Bo co ca kim ton trong phn ph lc ca Bn co bch. Mt s ngnh kinh doanh cn yu cu cung cp c thng tin v lung thu nhp. Vic cng b thng tin ti chnh trong qu kh thng c tnh t 2 nm ti chnh trc. Thng tin phi i km vi phn gii thch v phn tch hot ng ti chnh trong qu kh. Nu c bt c mt sai st no trong cc thng tin ti chnh c cng b m U ban Chng khon pht hin c th t chc kim ton cng nh t chc bo lnh pht hnh phi chu trch nhim lin i trc php lut cng vi t chc pht hnh. b) Phn thng tin ti chnh tng lai gm cc d tnh v: Doanh thu; Li nhun trc thu trc v sau khi tnh li cho c ng thiu s ngoi cng ty; Li nhun sau thu; Tng c tc v c tc rng. T d tnh v li nhun v gi cho bn c phiu ca cng ty pht hnh, bn c th tnh ra cc mc gi th trng ca mt c phiu tnh theo thu nhp trn mi c phiu trong nm
ca cng ty pht hnh (c k hiu l P /E). H s ny cho thy khi no th gi c phiu ph hp vi thu nhp. Tc l cc cng ty c nhiu c hi tng trng thng c P /E cao hn cc cng ty c t c hi tng trung. Tuy nhin, cng cn lu trng hp P /E cao c th l do mc thu nhp (E) thp. Cn c vo h s P /E, cng vi s phn tch v mt cht lng ca cng ty pht hnh, bn c th nh gi t pht hnh, cho bn c phiu ca cng ty so vi cc mc c phiu c nim yt ca cc cng ty trong cng ngnh. 9. C ng, Hi ng qun tr v Ban gim c nhng ai l ngi iu hnh t pht hnh Bn nn c danh sch cc c ng, Hi ng qun tr v Ban gim c. Mc d cc d liu a ra khng phi l con du m bo v cht lng k nng qun l ca h, nhng bn vn c th bit c trnh chuyn mn v kinh nghim qun l ca nhng con ngi ny. Bn cn ch cc quyn li ca cc c ng ln, Hi ng qun tr v i ng lnh o ch cht trong cc ngnh tng t hoc cc ngnh cnh tranh nu chng c nu trong Bn co bch. Bn cng nn ch cc giao dch trong qu kh hoc trong tng lai vi cc cng ty lin quan. Bn co bch s cung cp y cc nhm thnh vin sau: C ng ln v cc nh sng lp ca cng ty pht hnh, k c tn v c phn ca cc c nhn ng ng sau cng ty; Hi ng qun tr bao gm c phn m h i din, chi tit v trnh , kinh nghim v phn trch nhim ca mi gim c, v h c phi l cc gim c iu hnh hay khng; i ng cn b qun l di cp u vin Hi ng qun tr, chi tit v trnh , kinh nghim v phn trch nhim ca h; T l s hu c phiu, tri phiu ca tng thnh vin ni trn. 10. Cc yu t ri ro Cc ri ro chung bao gm: Vic tng, gim gi chng khon ph thuc vo cc iu kin ca th trng chng khon ni chung, ca tnh trng kinh t t nc v th gii; Nhng thay i trong chnh sch ca Chnh ph; Nhng ri ro v ngoi hi; Nhng thay i v t l li sut; Nhng ri ro c th xy ra ca cng ty bao gm: S ph thuc vo nhng cn b ch cht; S ph thuc vo mt s t cc khch hng, nh cung cp hoc cc d n trong ni b cng ty; Nhng thay i v gi nguyn liu th; S hp nht gi cc i th cnh tranh hoc cc cng ty mi tham gia vo ngnh; Tranh chp c th bt u pht sinh hoc b mang ra to.
Trong phn ny bn cn tm hiu xem Hi ng qun tr ca cng ty nh gii quyt hoc lm gim nh hng ca cc nhn t ri ro xc nh nh th no.
Qu u t v Cty qun l qu thc hin vic u t - kinh doanh chng khon trn th trng ti chnh, i hi cng chng v cc nh u t khng ch c kin thc v chng khon v th trng chng khon (TTCK) m cn phi thng xuyn quan tm, theo di, bm st thc trng, phn tch xu hng pht trin ca th trng vn. lm c iu ny i hi cc nh u t phi tin hnh kho st thc tin, thu thp thng tin, ti liu tin hnh phn tch tng chng khon c th, lp v qun l danh mc u t nhm hn ch ri ro, nng cao hiu qu vn u t. Vi lnh vc nghip v, chuyn mn c bit ny, ch nhng chuyn gia v cc nh u t chuyn nghip mi c th thc hin c. V vy, mu thun gia nhu cu u t vi kh nng hn ch v tri thc, thng tin v cng ngh c gii quyt bi qu trnh hp tc v phn cng lao ng x hi trong hot ng u t - kinh doanh chng khon. T nhu cu thc tin dn n s hnh thnh tng bc nhng mi quan h kinh t tt yu trn c s ca s phn cng v phi hp nhng quan h v s hu vn, qun tr v iu hnh vic s dng vn u t mt cch c t chc... Cng vi n, nhng ngi ch s hu vn u t thnh lp nhng t chc ti chnh di m hnh nh: qu u t, cng ty u t, cng ty qun l qu u t... Qu u t (QT) v cng ty qun l qu u t (CtyQLQ) ra i xut pht t nhu cu ni ti ca th trng ti chnh v khi TTCK pht trin mc nht nh. Thc tin chng minh rng, mc d TTCK xut hin t gia th k XV nhng cc QT, CtyQLQ mi ch bt u xut hin vo cui th k XIX v pht trin mnh m t gia th k XX n nay. QT v CtyQLQ thng c hnh thnh mt cch tun t, t n gin n phc tp, quy m t nh n ln v m hnh t chc - qun l ngy cng hon thin, phm vi hot ng t quc gia n quc t. Lch s pht trin ca cc QT, CtyQLQ cho thy, m hnh khi im l cc QT tp th, cha phi l php nhn, sau l thi k pht trin ca cc QT di dng cng ty theo m hnh ng ri mi xut hin v pht trin di m hnh m. T thc tin, s pht trin khng ngng ca cc QT v CtyQLQ trn th trng ti chnh l mt trong nhng kt qu trc tip ca s pht trin ca phn cng lao ng x hi trong lnh vc ti chnh. Cc QT v CtyQLQ u t c nhng nhim v ch yu nh sau:
Huy ng vn u t; Qun l v thc hin qu trnh u t trn c s cc ngun vn huy ng c; Lu k, bo qun ti sn v t chc gim st cc hot ng u t; thc hin nhng nhim v ny, QT v CtyQLQ u t phi gii quyt tt nhng mi quan h trn TTCK, th trng tin t. Trong , c nhng mi quan h vi cc ngn hng, cng ty ti chnh vi t cch l t chc bo lnh pht hnh, lu k, bo qun ti sn, gim st hot ng ca cc CtyQLQ u t hoc thc hin cc hp ng y thc huy ng vn, qun l danh mc u t cho cc QT. Nhng ni dung c bn ca hot ng u t: Hot ng u t l nhim v quan trng nht, gi vai tr quyt nh n s thnh cng hay tht bi i vi mi QT, CtyQLQ u t. V vy, tin hnh u t, cc QT, CtyQLQ u t phi t chc thc hin nghim tc quy trnh hot ng u t (theo S a) nghin cu u t, cc QT v CtyQLQ u t s dng cng c phn tch c bn, nhm tp trung gii quyt nhng vn v m nh: phn tch s tc ng ca li sut, t gi, chnh sch kinh t - x hi, cc quan h kinh t quc t tc ng ti hot ng u t - kinh doanh chng khon; pht hin, d on khuynh hng pht trin v nhng bin ng c th sy ra i vi ton b nn kinh t - c bit l i vi th trng ti chnh v trin vng pht trin ca tng ngnh, tng lnh vc c th. ng thi, tnh ton kh nng sinh li, trin vng tng trng, phn tch ri ro i vi tng loi chng khon c th; QT, CtyQLQ u t s dng cng c phn tch k thut thc hin iu ny. Mc tiu u t c xc nh v thit lp trn c s nhng kt qu nghin cu th trng v phn tch li nhun, ri ro theo quy trnh nh s 3. ng thi, phi xut pht t kh nng ti chnh, kh nng tham gia ca cc nh u t, nhng c im v mc tiu thnh lp qu... Trn c s , phi xc nh mc tiu u t l thu nhp, li vn hay kt hp c hai mc tiu ny bo tn v pht trin qu mt cch hiu qu nht. Mc tiu u t c thc hin thng qua cc chin lc u t. Ngha l, chin lc u t phi c thnh lp trn c s mc tiu u t. Cn c vo mc tiu u t ch ng xy dng chin lc u t xc nh c cu ti sn (phn b ti sn) v la chn chng khon theo hng nng ng hoc theo c cu n nh. T hnh thnh chin lc u t mang tnh ch ng hay th ng hoc s dng chin lc hn hp c hai thuc tnh ny hnh thnh danh mc u t. Chin lc u t mang tnh ch ng: p dng chin lc ny, danh mc u t thng tp trung vo cc cng c ti chnh mang tnh mo him, mc ri ro cao nh i vi vic u t - kinh doanh c phiu, cc cng c ti chnh phi sinh v lin quan nhiu n yu t to lp th trng.
Vi vic p dng chin lc ny, cc nh hoch nh k vng vo s tng trng v gi tr tng lai hoc vo s pht trin t bin la chn ngnh, lnh vc v cc chng khon c th. iu ny i hi phi s dng thun thc c hai loi cng c phn tch nu trn c th pht huy tnh ch ng, khng ngng chuyn ha c cu ti sn v i mi chng khon. Ngc li, chin lc u t mang tnh th ng thng dn tri ti sn v a dng ha chng khon trong danh mc u t; nhm b p gia li nhun v ri ro c c thu nhp n nh, hn ch ri ro n mc c th chp nhn c i vi tng chng khon c th. Vi vic p dng chin lc ny, cc nh hoch nh thng phn b ti sn ch yu vo cc cng c ti chnh c thu nhp tng i n nh nh tri phiu Chnh ph, hoc thit lp danh mc u t theo kt cu ch s. V bn cht, y ch l s sao chp li mt cch th ng mc li nhun ca ton th trng v khng k vng vo loi hnh chng khon v lnh vc kinh t c th no, cn kt qu hot ng u t th b l thuc vo din bin khch quan ca th trng. Trong nhng iu kin c bit, chin lc ny pht huy c hiu qu u t rt cao. V d, trong thi k Trung tm Giao dch Chng khon (TTGDCK) mi trin khai hot ng Vit Nam, mc d cc nh u t thc hin chin lc u t mt cch th ng theo ch s c phiu vi danh mc u t rt n iu v ch tp trung vo c phiu. Nhng, do gi c c phiu lin tc tng ln trong khong thi gian kh di nn vic p dng chin lc u t th ng l hp l, n gin v hiu qu nht. Cc QT v CtyQLQ cng c th p dng chin lc u t mang tnh hn hp trn c s phi hp c hai chin lc nu trn. V d, pht huy tnh ch ng trong vic phn b ti sn, thng xuyn thay i c cu chng khon trong danh mc u t nhng trong vic la chn chng khon th nm gi cc danh mc u t theo ch s i vi tng loi chng khon c th. Tnh cht hn hp ca chin lc u t cng c th c thc hin theo hng th ng trng tm. thc hin chin lc ny, trng tm ca danh mc u t l nhng chng khon c la chn theo ch s. B phn cn li ca danh mc u t c thc hin theo phng thc ch ng. nng cao hiu qu vn u t; vic qun tr, iu hnh QT, CtyQLQ u t phi lun lun hng vo cc ch tiu kinh t c bn nh: tng thu nhp, t l thu nhp, tng chi ph, t l chi ph v cht lng hot ng ca b my qun tr iu hnh. ng thi, cc QT, CtyQLQ u t khng ch khai thc v s l tt cc thng tin th trng, m cn phi cung cp thng tin mt cch chnh xc, kp thi, y v tnh hnh ti chnh v hot ng QT, CtyQLQ u t. Hi ng qun tr phi cung cp cho cc NT cc bo co v tnh hnh hot ng u t, tnh hnh ti chnh. Nu QT theo m hnh hp ng th phi cung cp cho nh u t cc ti liu bo co nh k ca CtyQLQ u t, bo co ca ngi th y v cc bo co ti chnh (bao gm: bo co v ti sn v cng n, thu nhp v chi ph, s thay i gi tr ti sn rng).
Danh mc u t th hin mt cch tng th mc tiu, chin lc u t, vic phn b ti sn v la chn chng khon khng ch i vi cc loi hnh chng khon, ngnh, lnh vc m QT, CtyQLQ u t quan tm; m cn th hin c mc tiu, phm vi hot ng ca chng trn th trng ti chnh th gii. Danh mc u t ca cc QT, CtyQLQ cc nc trn th gii trong nhng nm qua khng ch tp trung vic phn b ti sn v la chn nhng chng khon cc th trng vn pht trin m cn tranh th nhng c hi u t vo nhng TTCK ang phc hi nhng quc gia thc hin vic chuyn i m hnh kinh t (c bit l i vi TTCK ca mt s nc ng u, Nga v Trung Quc). Ti Vit Nam, cc nh u t nc ngoi (TNN) cng bt u quan tm, tin hnh u t, thnh lp CtyQLQ Vit Nam tn dng nhng c hi u t xut hin trn TTCK v trong qu trnh c phn ha (CPH) doanh nghip nh nc (DNNN). Nm 2003, ln u tin Vit Nam, CtyQLQ u t c thnh lp, l Cng ty Lin doanh QLQ u t chng khon Vit Nam- VietFund Management (VFM). y l mt lin doanh gia Cng ty Dragon Capital Management v Ngn hng Thng mi (NHTM) C phn Si Gn Thng Tn. Ni chung, QT v CtyQLQ u t l tt yu khch quan v l sn phm trc tip ca qu trnh pht trin ca phn cng lao ng x hi i vi th trng ti chnh. Hot ng ca QT, CtyQLQ u t khng ch trong phm vi quc gia, m cn pht trin trn phm vi quc t - mt trong nhng nhn t ca qu trnh hi nhp v ton cu ha th trng ti chnh hin i. V vy, s ra i v pht trin ca cc QT, CtyQLQ Vit Nam l sn phm tt yu ca ci cch t m hnh k hoch ha tp trung sang m hnh nn kinh t th trng. Cn c vo phng thc hot ng, cc QT c th c thnh lp theo m hnh ng hoc m, di dng hp ng hay cng ty. Tuy nhin, do nhng c im v cc nhn t ca vic thit lp qu c hnh thnh tng bc, cho nn, giai on u phi thnh lp cc QT di dng hp ng v t chc - qun l theo m hnh ng. ng thi, vic thnh lp CtyQLQ c th bt u t m hnh cng ty t vn u t chng khon. thc y qu trnh hnh thnh v pht trin ca cc TCty nh nc theo m hnh tp on kinh t, c th, mi TCty nh nc s thnh lp th im mt vi QT v chun b iu kin tin ti vic thnh lp CtyQLQ; cc TCty nh nc thnh cc tp on kinh t, cc TCty nh nc cn y nhanh tin CPH theo hng chuyn i sang m hnh tp on kinh t. m bo tnh chuyn nghip trong vic qun tr cc danh mc u t v nng cao hiu qu phn vn u t ca cc TCty ti cng ty c phn (CtyCP) - (cc doanh nghip trong ngnh), cc TCty nh nc c th giao cho cc QT hoc CtyQLQ thc hin vic qun tr kinh doanh v qun l tp trung vn c phn ca TCty ti cc CtyCP. * Cc loi hnh qu u t
Qu u t l mt nh ch ti chnh trung gian phi ngn hng thu ht tin nhn ri t cc ngun khc nhau u t vo cc c phiu, tri phiu, tin t, hay cc loi ti sn khc. Tt c cc khon u t ny u c qun l chuyn nghip, cht ch bi cng ty qun l qu, ngn hng gim st v c quan thm quyn khc. Ti sao nh u t s dng qu u t? Nh u t c nhn hay php nhn thng quyt nh u t thng qua qu bi 05 yu t: o Gim thiu ri ro nh a dng ha danh mc u t o Tit kim chi ph nhng vn t cc yu cu v li nhun o c qun l chuyn nghip o Gim st cht ch bi cc c quan thm quyn o Tnh nng ng ca qu u t. Mi nh u t tham gia u t vo qu s s hu mt phn trong tng danh mc u t ca qu. Vic nm gi ny c th hin thng qua vic s hu cc chng ch qu u t. Cc loi hnh qu u t Hin nay, trn th gii c rt nhiu loi hnh qu u t cn c theo cc tiu ch phn loi khc nhau. 1. Cn c vo ngun vn huy ng: + Qu u t tp th (qu cng chng): L qu huy ng vn bng cch pht hnh rng ri ra cng chng. Nh u t c th l c nhn hay php nhn nhng a phn l cc nh u t ring l. Qu cng chng cung cp cho cc nh u t nh phng tin u t m bo a dng ha u t, gim thiu ri ro v chi ph u t thp vi hiu qu cao do tnh chuyn nghip ca u t mang li. + Qu u t c nhn (Qu thnh vin): Qu ny huy ng vn bng phng thc pht hnh ring l cho mt nhm nh cc nh u t, c th c la chn trc, l cc c nhn hay cc nh ch ti chnh hoc cc tp on kinh t ln, do vy tnh thanh khon ca qu ny s thp hn qu cng chng. Cc nh u t vo cc qu t nhn thng vi lng vn ln, v i li h c th tham gia vo trong vic kim sot u t ca qu. 2. Cn c vo cu trc vn ng vn: + Qu ng: y l hnh thc qu pht hnh chng ch qu mt ln duy nht khi tin hnh huy ng vn cho qu v qu khng thc hin vic mua li c phiu/chng ch u t khi nh u t c nhu cu bn li. Nhm to tnh thanh khon cho loi qu ny, sau khi kt thc vic huy ng vn (hay ng qu), cc chng ch qu s c nim yt trn th trng chng khon. Cc nh u t c th mua hoc bn thu hi vn c phiu hoc chng ch u t ca mnh thng qua th trng th cp. Tng vn huy ng ca qu c
nh v khng bin i trong sut thi gian qu hot ng. Hnh thc qu ng ny mi c p dng ti Vit Nam, l Qu u t VF1 do cng ty VFM huy ng vn v qun l. + Qu m: Khc vi qu ng, tng vn ca qu m bin ng theo tng ngy giao dch do tnh cht c th ca n l nh u t c quyn bn li chng ch qu u t cho qu, v qu phi mua li cc chng ch theo gi tr thun vo thi im giao dch. i vi hnh thc qu ny, cc giao dch mua bn chng ch qu c thc hin trc tip vi cng ty qun l qu v cc chng ch qu khng c nim yt trn th trng chng khon. Do vic i hi tnh thanh khon cao, hnh thc qu m ny mi ch tn ti cc nc c nn kinh t v th trng chng khon pht trin nh Chu u, M, Canada v cha c mt ti Vit Nam. 3. Cn c vo c cu t chc v hot ng ca qu: + Qu u t dng cng ty: Trong m hnh ny, qu u t l mt php nhn, tc l mt cng ty c hnh thnh theo quy nh ca php lut tng nc. C quan iu hnh cao nht ca qu l hi ng qun tr do cc c ng (nh u t) bu ra, c nhim v chnh l qun l ton b hot ng ca qu, la chn cng ty qun l qu v gim st hot ng u t ca cng ty qun l qu v c quyn thay i cng ty qun l qu. Trong m hnh ny, cng ty qun l qu hot ng nh mt nh t vn u t, chu trch nhim tin hnh phn tch u t, qun l danh mc u t v thc hin cc cng vic qun tr kinh doanh khc. M hnh ny cha xut hin Vit Nam bi theo quy nh ca UBCKNN, qu u t khng c t cch php nhn. + Qu u t dng hp ng: y l m hnh qu tn thc u t. Khc vi m hnh qu u t dng cng ty, m hnh ny qu u t khng phi l php nhn. Cng ty qun l qu ng ra thnh lp qu, tin hnh vic huy ng vn, thc hin vic u t theo nhng mc tiu ra trong iu l qu. Bn cnh , ngn hng gim st c vai tr bo qun vn v cc ti sn ca qu, quan h gia cng ty qun l qu v ngn hng gim st c th hin bng hp ng gim st trong quy nh quyn li v ngha v ca hai bn trong vic thc hin v gim st vic u t bo v quyn li ca cc nh u t. Nh u t l nhng ngi gp vn vo qu (nhng khng phi l c ng nh m hnh qu u t dng cng ty) v y thc vic u t cho cng ty qun l qu bo m kh nng sinh li cao nht t khon vn ng gp ca h.
Cn phn bit r khi nim c phiu thng Trong thi gian gn y, chng ta c nghe thy ni nhiu n chnh sch thng c phiu. Nhm gip nh u t hiu thm v khi nim ny, xin a ra mt s kin v vn ny. C hai trng hp thng c phiu cn phi xem xt:
Trng hp th nht: thng cho ngi c ng gp ln Thng thng, khi ni n khi nim thng c ngha l vic u i thng l v vt cht cho mt s lng t ngi. Trong cc cng ty c phn, c th hiu thng c phiu l vic cng ty dng mt s c phiu (trc y l ca chung mi c ng) thng cho nhng ngi qun l, cn b cng nhn vin hay nhng ngi c ng gp ln i vi hot ng ca Cng ty. Ngun c phiu dng thng thng l c phiu ngn qu. Trong trng hp ny, tng gi tr s sch ca cng ty khng thay i, ci li ca ngi c thng l r rng: t l s hu cng ty ca h s tng ln. Cn i vi nhng c ng khng c thng, t l s hu cng ty ca h s gim i. Tuy nhin, y l mt cch cng ty khuyn khch tinh thn lm vic v s ng gp ca nhng ngi c thng, c bit i vi nhng ngi qun l, do vn c i hi c ng thng qua. Trng hp th hai: thng cho tt c cc c ng y l trng hp nhiu cng ty c phn trn th gii p dng v Vit nam trong thi gian gn y cng hay c nhc n. l vic tt c cc c ng ca cng ty c nhn thm c phiu mi theo mt t l nht nh (v d 5:1, c ng nm gi 5 c phiu c c s c nhn thm 1 c phiu mi). Khi , nh u t cn nm c mt s nguyn tc sau: Th nht, cng ty khng nhn c ngun vn gp mi t pha c ng hay t bt k ngun no, do vn ch s hu ca cc c ng khng thay i. Thc cht, y l vic lm tng vn iu l t ngun li nhun li, hay ni cch khc, y ch l vic chuyn i gia cc khon mc trong ngun vn c ng: t li nhun li sang vn iu l m khng lm thay i tng ngun vn c ng. Th hai, c phiu c pht thm cho c ng lm tng s lng c phiu ca cng ty (1/5 hay 20%). Khi s lng c phiu tng ln, ngun vn ch s hu khng i, gi tr s sch (=ngun vn ch s hu / tng s c phiu) ca c phiu s gim theo t l tng ng. T l s hu cng ty ca mi c ng trc v sau khi pht hnh thm c phiu l khng i. Th ba, y thng l cch cc cng ty trn th gii hin nay tr c tc cho c ng bng c phiu (stock dividend) thay v tr bng tin (cash dividend) bi cng ty mun gi li tin m rng sn xut kinh doanh hay u t vo d n mi. Vic c li hay khng ca chnh sch ny i vi c ng c quyt nh bi s thnh cng ca k hoch u t mi. Nu k hoch ny em li li nhun cao, lng tin u t ca c ng s c s dng hiu qu, tng gi tr ca cng ty s tng ln. Cn trong trng hp ngc li, iu ny s c nh hng khng ch ti phn c phiu mi c nhn thm m c phn c phiu cc c ng nm gi trc y.
Khi m mi c ng u c hng mt ch ng nht, trch t chnh ti sn ca h v vic c li cho h hay khng l cha r rng th vic s dng khi nim ''thng'' trong trng hp ny xem chng l cha hp l. Nghip v tch, gp c phiu Hin nay, nhiu nh u t rt quan tm n nghip v tch, gp c phiu. Tch v gp c phiu l vic lm tng hoc gim s c phiu ang lu hnh ca mt cng ty c phn m khng lm thay i vn iu l, vn c phn hay ton b gi tr th trng ti thi im tch hoc gp c phiu. Ty theo mc ch ca cng ty v tnh hnh th trng m cng ty c th tin hnh tch hay gp c phiu. Vic tch, gp c phiu thng c quy nh trong iu l cng ty v do i hi c ng quyt nh, nhng trong thc t thng th i hi c ng thng qua ch trng v y quyn cho Hi ng qun tr la chn thi im thch hp tin hnh vic tch hoc gp c phiu. Tch c phiu s lm tng s lng c phiu ang lu hnh v lm gim mnh gi c phiu tng ng vi t l tch, do gi c phiu trn th trng cng s gim tng ng v giao dch c thc hin d dng hn. Vic tch c phiu thng c thc hin khi gi c phiu trn th trng tng qu cao lm cho cc giao dch s kh thc hin v iu ny s lm gim tnh thanh khon ca c phiu. V vy, khi gi c phiu tng cao trn th trng th vic tch c phiu l cn thit to iu kin thun li cho vic giao dch c phiu, ng thi sau khi tch gi c phiu thng c xu hng tng ln. Mt khc, sau khi tch c phiu, s lng c phiu c giao dch trn th trng tng ln c th lm tng s lng c ng ca cng ty, qua gp phn lm hn ch kh nng cng ty b thu tm. V d, mt cng ty c phn ABC c 1 triu c phiu ang lu hnh, mnh gi 10.000 ng/c phiu (tng gi tr nim yt l 10 t ng) v gi th trng ti thi im hin ti l 100.000 ng/c phiu. Cng ty tin hnh tch c phiu theo t l 1:2 (ngha l ngi s hu 1 c phiu c s nhn c 2 c phiu mi, khi tng s c phiu mi ca cng ty s l 2 triu c phiu mnh gi 5.000 ng/c phiu, tng gi tr nim yt vn l 10 t ng nhng gi th trng ca c phiu mi s dao ng mc 50.000 ng/c phiu. Ngc li, trng hp gp c phiu s lm gim s lng c phiu ang lu hnh, mnh gi c phiu tng ln v gi th trng ca c phiu cng tng ln tng ng vi t l gp c phiu. Theo thng k cc nc th trng hp gp c phiu thng t khi xy ra i vi cc cng ty nim yt trn th trng chng khon bi v mc ch duy nht ca vic gp c phiu l lm cho c phiu c gi tr hn trn th trng v qua lm tng tnh thanh khon ca c phiu. V d, cng ty c phn DEF c 6 triu c phiu ang lu hnh, mnh gi 10.000 /c phiu, tng gi tr nim yt l 60 t ng v gi th trng ang mc 12.000 ng/c phiu. trnh cho gi c phiu ca cng ty gim xung thp hn mnh gi, cng ty c
phn DEF tin hnh gp c phiu theo t l 3:1 (ngha l c ng s hu 3 c phiu c s nhn c 1 c phiu mi). Nh vy sau khi gp, tng s c phiu mi ca cng ty l 2 triu c phiu, vi mnh gi 30.000 ng/c phiu v gi th trng ca c phiu mi s dao ng quanh mc gi 36.000 ng/c phiu. Cho n nay, nghip v tch, gp c phiu cha xy ra trn th trng chng khon Vit Nam. Vic tng vn iu l ca cng ty REE va qua v ca mt s cng ty nim yt khc d nh thc hin trong thi gian ti bng cch pht hnh thm c phiu khng phi l trng hp tch c phiu. chnh l trng hp cng ty dng cc khon thng d vn c phn, li nhun gi li v cc qu hin c chuyn thnh vn iu l thng qua hnh thc pht hnh thm c phiu thng cho cc c ng hin hu, ngha l vn iu l v s lng c phiu ca cng ty tng ln nhng trong thc t tng vn ch s hu ca Cng ty vn khng thay i v nh vy vic pht hnh thm c phiu ca Cng ty REE v mt s Cng ty d nh thc hin trong thi gian ti v thc cht chnh l iu chnh li gi tr s sch trn mt c phiu.
Cm c chng khon Trong kinh doanh CK, nh u t trc ht phi hiu bit v nm vng cc nguyn tc v phng thc cm c CK: 1. L mt nghip v kinh doanh CK - t nht c hai ch th tham gia: a/ Bn cm c l thnh vin lu k nhn danh chnh mnh hoc c ngi i vay u quyn giao CK cho bn nhn cm c; b/ Bn cm c l thnh vin lu k nhn danh chnh mnh hoc c ngi cho vay u quyn nhn cm c CK bn cm c. Vic thc hin cm c CK trn c s hp ng php l cm c CK ca hai ch th tham gia, trong quy nh r gi tr CK cm c, s tin vay, li sut v thi hn tr n, phng thc x l CK cm c. 2. TTGDCK sau khi kim tra th tc, nht l tnh hp php, hp l ca n th trung tm phi m ti khon cm c v chuyn CK vo ti khon cm c theo yu cu ca bn cm c. Trng hp bn cho vay (hoc bn vay) khng phi l thnh vin lu k, bn cho vay (hoc bn vay) phi u quyn vic nhn cm c CK (hoc vic giao CK cm c) cho mt thnh vin lu k khc. 3. Ti khon cm c phi tch bit vi ti khon lu k cc CK khc ca bn cm c. Sau khi ghi vo ti khon cm c CK, th phi nh ch vic rt, chuyn khon hoc chuyn nhng cc CK trn ti khon cm c trong thi gian cm c. TTGDCK gi thng bo bng cng vn cho bn nhn cm c v vic thc hin cm c CK.
4. Vic gii to cm c CK c thc hin theo cc nguyn tc: a/ Ngi gii to cm c CK phi l bn nhn cm c CK; b/ C th gii to ton b hoc mt phn CK cm c bng hnh thc rt chng ch hay chuyn khon; c/ C vn bn ngh gii to cm c CK ca bn nhn cm c. Trn c s , TTGDCK thc hin hu b vic cm c CK trong ng k ngi s hu CK v thng bo bng vn bn cho ngi nhn cm c vic hu b cm c CK v gii to ti khon cm c sang ti khon khc. Nu bn cm c CK thc hin khng ng theo tho thun th CK cm c c x l do cc bn tho thun hoc a ra bn u gi theo quy nh ca php lut
Mt s iu cn bit v lu k chng khon Lu k chng khon l mt trong nhng iu kin thc hin giao dch trn th trng chng khon. Trc khi thc hin giao dch chng khon, nh u t phi k hp ng m ti khon ti cc thnh vin lu k. Lu k l vic gi chng ch chng khon t c phiu, tri phiu, hoc cc loi giy t hp php chng minh quyn s hu chng khon vo h thng lu k chng khon. H thng lu k chng khon bao gm Trung tm lu k v cc thnh vin lu k. Chng ch chng khon ca nh u t s c ct gi an ton ti Trung tm lu k. Chng khon c lu k s c ghi nhn vo ti khon lu k chng khon ng tn nh u t. Khi chng khon c giao dch, ti khon ca nh u t s c ghi tng hoc gim m khng cn phi trao tay t chng ch chng khon. Lu k chng khon l bt buc trc khi mun chng khon c giao dch qua sn giao dch ca Trung tm giao dch chng khon. Trung tm giao dch chng khon hin nay ng vai tr l Trung tm lu k. Vic lu k chng khon ch c thc hin ti cc thnh vin lu k ca Trung tm giao dch chng khon. Cc thnh vin lu k bao gm cc cng ty chng khon v cc ngn hng thng mi c U Ban Chng Khon Nh Nc cp php hot ng lu k v ng k lm thnh vin lu k ca Trung tm giao dch chng khon. Trc y nh u t trong nc ch c lu k chng khon ti thnh vin lu k trong nc - l cc cng ty chng khon hoc cc ngn hng thng mi trong nc, nh u t nc ngoi ch c lu k ti thnh vin lu k nc ngoi - l cc cng ty chng khon lin doanh vi nc ngoi hoc cc ngn hng thng mi lin doanh vi nc ngoi hoc cc chi nhnh ngn hng nc ngoi ang hot ng hp php ti Vit Nam. Tuy nhin, quy nh ny c thay i, theo Quyt nh s 51/2003/Q-BTC ngy 15/04/2003 ca B Ti Chnh v vic sa i, b sung mt s iu ca Quy ch lu k,
thanh ton b tr v ng k chng khon, nh u t trong v ngoi c th m ti khon lu k chng khon bt k thnh vin lu k no. Vic lu k chng khon s c bt u bng cc th tc m ti khon lu k chng khon ti thnh vin lu k. Cc chng khon sau khi c lu k ti thnh vin lu k s c thnh vin lu k ti lu k ti Trung tm giao dch chng khon. Sau khi thnh vin hon tt vic ti lu k ti Trung tm giao dch chng khon th chng khon mi c php giao dch. Chng khon lu k ca nh u t c ct gi ti kho ca Trung tm giao dch chng khon di dng qun l tng hp. Chng khon ca nh u t lu k ti Trung tm giao dch chng khon c qun l ring bit vi chng khon ca chnh thnh vin lu k. Theo quy nh hin hnh, mi nh u t ch c m mt ti khon lu k ti mt thnh vin lu k. Do vy nh u t cn tm hiu trc la chn mt thnh vin lu k thch hp cho mnh. Trong trng hp mun i sang mt thnh vin lu k khc, nh u t s m ti khon lu k mi ti thnh vin lu k mi, ng thi phi lm cc th tc ng ti khon lu k ti thnh vin lu k c v yu cu thnh vin lu k ny chuyn s d chng khon sang ti khon lu k ti thnh vin lu k mi. Khi m ti khon lu k, nh u t nn cung cp a ch lin lc r rng, chnh xc v y cho thnh vin lu k. iu ny rt quan trng v nh u t c th gp phi nhng bt tin v thm ch thit hi sau ny. Chng hn, khi a ch trn cc loi giy t ty thn nh chng minh nhn dn c s dng lm cc th tc m ti khon lu k, trong khi a ch c tr hin ti khc vi a ch trn chng minh nhn dn. Cc th t lin lc ca t chc pht hnh, Trung tm giao dch chng khon v thnh vin lu k trong thi gian thc hin quyn s khng n ng ni nh u t . Vic ny c th a n v s bt tin trong qu trnh x l quyn t thnh vin lu k, Trung tm giao dch chng khon cho n t chc pht hnh nh chm tr, chnh sa h s thc hin quyn, hoc thm ch i khi nh u t b t chi phn b quyn. Ngi ng tn lu k chng khon phi chnh l ch s hu chng khon, k c c phiu v danh. S x-ri ca t chng ch chng khon cng phi ng l s x-ri ca ch s hu ng k quyn s hu ti t chc pht hnh. i vi c phiu ghi danh, nu ch s hu l ngi c chuyn nhng hp php trc khi c hot ng ca Trung tm giao dch chng khon, th mt sau ca t chng ch phi c ch k ca ngi chuyn nhng lin k trc v ch k ca ngi c thm quyn v con du ca t chc pht hnh xc nhn vic chuyn nhng . Nu cc yu t ny khng ng nh vy, chng khon s b t chi lu k Cc t chng ch chng khon b hng, b nhe khng th nhn din c cc thng tin c bn trn s b t chi lu k. Trong trng hp ny cn lin h vi t chc pht hnh xin c i li t chng ch chng khon mi. Cc chng ch chng khon thuc din b thng bo mt cp hoc gi mo s b tm gi giao cho t chc pht hnh hoc c quan c thm quyn x l.
C phiu ca c ng sng lp vn cn trong thi gian nm gi theo quy nh ca php lut, ca c ng mua chu cha thanh ton ht tin mua c phiu vn c lu k nhng khng c php giao dch. Cc c phiu ny ch c php giao dch khi cc iu kin hn ch c bi b v phi c xc nhn t t chc pht hnh. V d nh c phiu mua chu thanh ton ht, mun c giao dch phi c vn bn xc nhn ca t chc pht hnh. Cc ch s hu c phiu theo hnh thc ghi s mun lu k vn tin hnh cc th tc lu k bnh thng ti thnh vin lu k. D nhin trong trng hp ny khng c vic chuyn giao chng ch vt cht. Thnh vin lu k s gi tn ch s hu n t chc pht hnh. Sau khi kim tra, t chc pht hnh s gi tn ch s hu n Trung tm giao dch chng khon thc hin vic lu k. Lu k theo hnh thc ghi s l xu hng ch yu hin nay v nhng u im hn hn lu k chng ch vt cht, l khng phi qua kim m, kim tra tnh tht gi, v tn km cho cng tc bo qun. Trung tm giao dch chng khon l ngi c y quyn thay mt ngi ng s hu chng khon lu k nhn cc quyn c hng t t chc pht hnh nh c tc, li tri phiu, c phiu thng.
Cc cng c phi sinh I. Khi nim: Cng c phi sinh l nhng cng c c pht hnh trn c s nhng cng c c nh c phiu, tri phiu nhm nhiu mc tiu khc nhau nh phn tn ri ro, bo v li nhun hoc to li nhun. II. Cc loi cng c phi sinh: 1. Quyn la chn (Option) a. Khi nim: Quyn la chn l mt cng c cho php ngi nm gi n c mua (nu l quyn chn mua) hoc bn (nu l quyn chn bn) mt khi lng nht nh hng ho vi mt mc gi xc nh, v trong mt thi gian nht nh. Cc hng ho c s ny c th l c phiu, ch s c phiu, tri phiu, ch s tri phiu, thng phm, ng tin hay hp ng tng lai. b. Nhng yu t cu thnh mt quyn la chn - Tn ca hng ho c s v khi lng c mua theo quyn. - Loi quyn (chn mua hay chn bn). - Thi hn ca quyn. - Mc gi thc hin theo quyn. c. Nhng mc gi lin quan ti mt quyn la chn l: - Gi th trng hin hnh ca loi hng ho c s. - Gi hng ho c s thc hin theo quyn. - Gi quyn la chn.
i vi quyn chn mua, nu gi thc hin thp hn gi hin hnh ca chng khon c s, th quyn c gi l ang c tin (in the money), tc l ngi c quyn c th c li t vic thc hin quyn. Nu gi thc hin bng vi gi th trng, quyn ang trng thi ho vn ( at the money), v nu cao hn, gi l ang mt tin (out of money). i vi quyn chn bn th ngc li, ngi thc hin quyn s c li nu gi bn thc hin quyn cao hn gi th trng ca hng ho c s v s b mt tin nu gi thc hin quyn thp hn gi th trng ca hng ho c s. Gi tr m ngi nm gi quyn la chn s nhn c bng cch thc hin quyn c gi l gi tr ni ti (intrinsic value). Nu quyn trng thi b mt tin, gi tr ni ti bng 0. Gi th trng ca mt quyn thng t nht l bng gi tr ni ti. Gi bn quyn c gi l phn ph tri, chnh lch gia gi bn quyn vi gi tr ni ti (trong trng hp quyn ang c tin) c gi l phn ph tri gi tr theo thi gian. Ni cch khc, khi : Gi tr theo thi gian ca quyn chn mua = Gi quyn - (gi th trng - gi thc hin). V d 1: Gi ca mt quyn chn mua XYZ l 400.000 ng, gi th trng ca XYZ l 42.000 ng. Ngi gi quyn c th chim ly 200.000 ngay tc th bng cch thc hin quyn, tc l mua 100 c phn ( mc gi c quyn n nh) vi tng chi ph 4.000.000 ng, cng theo mc gi thc hin theo quyn l 40.000 mt c phn; sau bn ngay vi gi th trng, thu v 4.200.000 . Gi tr ni ti ca quyn l 200.000 . Mc ph tri gi tr theo thi gian = gi quyn gi tr ni ti = 400.000 - 200.000 = 200.000 Ngi mua vn sn sng tr phn ph tri cho cc quyn la chn v h nhn c nhiu li ch t mt quyn la chn. d. ng dng ca quyn la chn: Quyn la chn cho php nh u t thu c t l % li tc trn vn u t cao nht. V d 2: Gi s th trng hin nay ca c phiu XYZ l 42.000 VND/c phn, v bn d on sau na nm na, gi c phiu XYZ s tng mnh, ln ti 50.000 VND. Gi s cc quyn la chn c lin quan n giao dch c phiu XYZ c nim yt, bn c th mua mt quyn chn mua c phiu XYZ vi gi 40.000 VND/c phn. Trong vng 6 thng gi c phiu XYZ tng ln 50.000 VND/c phn. Bn c th buc ngi bn giao 100 c phn XYZ cho bn vi gi 40.000 VND/c phn, sau bn chng ra th trng vi gi 50.000 ng. Nh vy bn to ra mt li nhun ng k. Trn thc t bn thu c li nhun 60.000 ng trn khon u t 40.000 ng, vy li sut l 150%, trong khong thi gian l 6 thng.
Quyn la chn c s dng bo v li nhun V d 3: Vi XYZ ang c gi th trng l 44.000 ng, ngi s hu 100 c phn XYZ bn mt quyn chn mua XYZ 44.000 vi gi quyn l 400.000 ng. Nu gi th trng ca XYZ gim xung 40.000 ng, ngi bn s c bo v trc khon thua l nh c 40.000 ng nhn c t vic bn quyn chn. Nu XYZ tip tc gim gi th ng nhin ngi bn s mt tin. Nh vy khon thu 40.000 ng t vic bn quyn la chn to ra mt s bo v c b i vi tnh trng st gi. Nu trong 6 thng ti gi XYZ vn gi nguyn, quyn s khng c thc hin. Khon thu ph tri 40.000 ng l mt thu nhp b sung trn tng u t. 2. Quyn mua trc (right) Quyn mua trc l mt quyn la chn mua c thi hn rt ngn, c khi ch vi tun. Quyn ny c pht hnh khi cc cng ty tng vn bng cch pht hnh thm cc c phiu thng. Quyn cho php mt c ng mua c phiu mi pht hnh vi mc gi n nh trong mt khong thi gian xc nh. Loi quyn ny thng c pht hnh theo tng t, mi c phiu ang lu hnh c km theo mt quyn. S quyn cn mua mt c phiu mi c quy nh tu theo tng t pht hnh mi. Gi c phiu ghi trn quyn thng l thp hn gi hin hnh ca c phiu. Gi ca quyn tnh bng chnh lch gia gi th trng hin hnh ca c phn ang lu hnh v gi mua c phn mi theo quyn, chia cho s lng quyn cn c mua mt c phn mi. V d: c phiu bn theo quyn (gi thc hin) l 800.000 ng/c phn, nhng c gi th trng l 1.000.000 ng, nu c 10 quyn c mua mt c phn mi th gi ca quyn c xc nh theo cng thc Vr = P0 - Pn/r Trong : Vr l gi tr ca mt quyn, P0 l gi th trng ca c phiu ang lu hnh, Pn l gi thc hin c phiu mi v r l s quyn cn c mua mt c phiu mi. Vy, gi quyn y l Vr = (1.000.000 800.000)/10 = 20.000 ng. Nu khng mun thc hin quyn, c ng thng c th bn quyn trn th trng trong thi gian quyn cha ht hn. Gi quyn c th ln xung trong khong thi gian cho bn, tu thuc bin ng gi th trng ca c phiu. 3. Chng quyn (warrants) Chng quyn l quyn cho php mua mt s c phn xc nh ca mt c phiu, vi mt gi xc nh, trong mt thi hn nht nh. Quyn ny c pht hnh khi tin hnh t chc li cc cng ty, hoc khi cng ty mun khuyn khch cc nh u t tim nng mua nhng tri phiu hay c phiu u i nhng c nhng iu kin km thun li. chp
nhn nhng iu kin , nh u t c c mt la chn i vi s ln gi c th xy ra ca c phiu thng. Khc vi quyn mua trc, chng quyn c thi hn di hn, do cng ty pht hnh cng c c s pht hnh ng thi vi cng c c s. Khc vi quyn la chn (option), khi chng quyn c thc hin, n to thnh dng tin vo cho cng ty v tng thm lng c phiu lu hnh trn th trng. Chng quyn c th c giao dch tch ri vi tri phiu hay c phiu m n i km. Cc iu kin ca chng quyn c ghi r trn t chng ch: s c phiu c mua theo mi chng quyn (thngl 1:1); gi thc hin cho mi c phiu; ti thi im chng quyn c pht hnh, gi ny bao gi cng cao hn gi th trng ca c phiu c s, v gi c th c nh, c th c tng ln nh k; v thi hn ca quyn, a s trng hp l 5 n 10 nm. 4.Hp ng k hn Hp dng k hn l mt tho thun trong mt ngi mua v mt ngi bn chp thun thc hin mt giao dch hng ho vi khi lng xc nh, ti mt thi im xc nh trong tng lai vi mt mc gi c n nh vo ngy hm nay. Hng ho y c th l bt k th hng ho no; t nng sn, cc ng tin, cho ti cc chng khon. Theo hp ng ny th ch c hai bn tham gia vo vic k kt, gi c do hai bn t tho thun vi nhau, da theo nhng c tnh mang tnh cc nhn. Gi hng ho trn th trng giao ngay vo thi im giao nhn hng ho c th thay , tng ln hoc gim xung so vi mc gi k kt trong hp ng. Khi , mt trong hai bn mua v bn s b thit hi do cam kt mt mc gi thp hn (bn bn) hoc cao hn (bn mua) theo gi th trng. Nh vy bng vic tham gia vo mt hp ng k hn, c hai bn u gii hn c ri ro tim nng cng nh hn ch li nhun tim nng ca mnh. V ch c hai bn tham gia vo hp ng, cho nn mi bn u ph thuc duy nht vo bn kia trong vic thc hin hp ng. Khi c thay i gi c trn th trng giao ngay, ri ro thanh ton s tng ln khi mt trong hai bn khng thc hin hp ng. Ngoi ra, v mc gi t ra mang tnh c nhn v ch quan nn rt c th khng chnh xc. 5. Hp ng tng lai Hp ng tng lai, nh c tnh linh hot ca n, khc phc c nhng nhc im ca hp ng k hn, v thng c xem l mt cch thc tt hn ro chn ri ro trong kinh doanh. Nhng im khc bit cn bn ca hp ng tng lai so vi hp ng k hn l:
1. Nim yt trn s giao dch. Mt giao dch hp ng tng lai ni chung c x l trn mt S giao dch. im ny cho php gi c c hnh thnh hp l hn, do cc bn mua bn c cung cp thng tin y v cng khai. 2. Xo b ri ro tn dng. Trong cc giao dch hp ng tng lai c nim yt trn s giao dch, c hai bn bn v mua u khng bao gi bit v i tc giao dch ca mnh. Cng ty thanh ton b tr s phc v nh mt trung gian trong tt c cc giao dch. Ngi bn bn cho cng ty thanh ton b tr, v ngi mua cng mua qua cng ty thanh ton b tr. Nu mt trong hai bn khng thc hin c hp ng th vn khng nh hng g n bn kia. 3.Tiu chun ho. Cc hp ng k hn c th c tho ra vi mt hng ho bt k, khi lng, cht lng, thi gian giao hng bt k, theo tho thun chung gia hai bn bn, mua. Tuy nhin, cc hp ng tng lai nim yt trn s giao dch i hi vic giao nhn mt khi lng c th ca mt hng ho c th p ng cc tiu chun cht lng ti thiu, theo mt thi hn c n nh trc. 4. iu chnh vic nh gi theo mc gi th trng (Marking to market). Trong cc hp ng k hn, cc khon l, li ch c tr khi hp ng n hn. Vi mt hp ng tng lai, bt k mn li no cng c giao nhn hng ngy. C th l nu gi ca hng ho c s bin ng khc vi gi tho thun (gi thc hin hp ng) th bn b thit hi do s thay i gi ny phi tr tin cho bn c li t s thay i gi . Trn thc t, v khng bn no bit v i tc ca mnh trong giao dch, nn nhng ngi thua u tr tin cho cng ty thanh ton b tr, v cng ty ny s tr tin cho nhng ngi thng.
Kin thc v giao dch khp lnh lin tc chun b trin khai hot ng giao dch lin tc ti TTGDCK TP.HCM vo u thng 5-2007, TTGDCK TP.HCM gii thiu n nh u t mt s kin thc lin quan n giao dch lin lc nh sau: 1. Thi gian giao dch a. i vi c phiu, chng ch qu u t: - T 8h30 n 9h00 : Khp lnh nh k xc nh gi m ca - T 9h00 n 10h00 : Khp lnh lin tc - T 10h00 n 10h30 : Khp lnh nh k xc nh gi ng ca - T 10h30 n 11h00 : Giao dch tha thun - 11h00 : ng ca
b. i vi tri phiu - T 8h30-11h00 : Giao dch tha thun 2. Phng thc giao dch a. Phng thc khp lnh: - Khp lnh nh k: L phng thc giao dch c thc hin trn c s so khp cc lnh mua v lnh bn chng khon ti mt thi im xc nh. Phng thc khp lnh nh k c s dng xc nh gi m ca v gi ng ca ca chng khon trong phin giao dch. - Khp lnh lin tc: L phng thc giao dch c thc hin trn c s so khp cc lnh mua v lnh bn chng khon ngay khi lnh c nhp vo h thng giao dch. b. Phng thc tho thun: L phng thc giao dch trong cc thnh vin t tho thun vi nhau v cc iu kin giao dch v c i din giao dch ca thnh vin nhp thng tin vo h thng giao dch ghi nhn. - C phiu v chng ch qu u t c giao dch theo phng thc khp lnh v tho thun. - Tri phiu c giao dch theo phng thc tho thun. 3. Nguyn tc khp lnh a. u tin v gi: - Lnh mua c mc gi cao hn c u tin thc hin trc; - Lnh bn c mc gi thp hn c u tin thc hin trc; b. u tin v thi gian: Trng hp cc lnh mua hoc lnh bn c cng mc gi th lnh nhp vo h thng giao dch trc s c u tin thc hin trc; 4. n v giao dch v n v yt gi a. n v giao dch - n v giao dch khp lnh l chn: 100 c phiu, chng ch qu u t - Khi lng giao dch tha thun: t 20.000 c phiu, chng ch qu u t tr ln. - Khng quy nh n v giao dch i vi phng phc giao dch tha thun. b. n v yt gi: - i vi phng thc khp lnh: Mc gi
49.900 Nhm nghin cu chng khon
n v yt gi
100 ng
50.000 99.500 100.000
500 ng 1.000 ng
- Khng quy nh n v yt gi i vi phng thc giao dch tha thun. 5. Bin dao ng gi: a. Bin dao ng gi quy nh trong ngy giao dch i vi giao dch c phiu v chng ch qu u t l 5% b. Bin dao ng gi i vi c phiu, chng ch qu u t c xc nh nh sau: Gi ti a (Gi trn) = Gi tham chiu + (Gi tham chiu x Bin dao ng gi) Gi ti thiu (Gi sn) = Gi tham chiu (Gi tham chiu x Bin dao ng gi) c. Khng p dng bin dao ng gi i vi giao dch tri phiu. d. Bin dao ng gi khng p dng i vi chng khon trong mt s trng hp sau: - Ngy giao dch u tin ca c phiu, chng ch qu u t mi nim yt; - C phiu, chng ch qu u t c giao dch tr li sau khi b tm ngng giao dch trn 30 ngy; - Cc trng hp khc theo quyt nh ca TTGDCK TP.HCM. 6. Gi tham chiu a. Gi tham chiu ca c phiu v chng ch qu u t ang giao dch l gi ng ca ca ngy giao dch gn nht trc ; b. Gi ng ca ca c phiu, chng ch qu u t trong ngy giao dch l gi thc hin trong ln khp lnh nh k xc nh gi ng ca ca ngy giao dch. Nu trong ln khp lnh nh k xc nh gi ng ca khng c gi khp lnh th gi giao dch cui cng trong ngy ca c phiu, chng ch qu u t s c coi l gi ng ca ca c phiu, chng ch qu u t . c. Trng hp chng khon b tm ngng giao dch trn 30 ngy khi c giao dch tr li th gi tham chiu c xc nh tng t quy nh ti Khon b. d. Trng hp giao dch chng khon khng c hng c tc v cc quyn km theo, gi tham chiu ti ngy khng hng quyn c xc nh theo nguyn tc ly gi ng ca ca ngy giao dch gn nht iu chnh theo gi tr c tc c nhn hoc gi tr cc quyn km theo.
e. Trng hp tch hoc gp c phiu, gi tham chiu ti ngy giao dch tr li c xc nh theo nguyn tc ly gi ng ca ca ngy giao dch trc ngy tch, gp iu chnh theo t l tch, gp c phiu. f. Trong mt s trng hp cn thit, TTGDCK TP.HCM c th p dng phng thc xc nh gi tham chiu khc sau khi c s chp thun ca UBCKNN. Khp lnh lin tc s c nhiu quy nh mi Ngy 9/4, Trung tm Giao dch chng khon TPHCM gii thiu nhng quy nh mi s p dng khi chuyn sang khp lnh lin tc. y l mt s kin i mi ang c cc nh u t ch i. Theo , thi gian giao dch trong tun vn nh c, trong ngy c mt s thay i: T 8h30-9h l thi gian khp lnh nh k xc nh gi m ca, 9h-10h khp lnh lin tc, 10h-10h30 khp lnh nh k xc nh gi ng ca, 10h30-11h giao dch tho thun. S c 4 loi lnh c p dng: Lnh gii hn, lnh th trng, lnh giao dch ti mc gi khp lnh xc nh gi m ca, lnh giao dch p dng ti mc gi khp lnh xc nh gi ng ca. Trong lnh th trng (lnh mua ti mc gi bn thp nht hoc bn mc gi mua cao nht c trn th trng) ch p dng trong khp lnh lin tc. Nh u t khng c hu lnh nh k c t trong cng mt t khp lnh, nhng c hu lnh cha c thc hin ht trong ln khp lnh trc . Trong khp lnh lin tc, nh u t c hu b cc lnh cha thc hin. Gi tham chiu l gi ng ca ngy giao dch gn nht trc v bin dao ng gi p dng l 5%. Ngoi ra, giao dch ca nh TNN c mt s thay i. Lnh mua ca nh TNN nhp vo h thng, nu khng c khp hoc ch khp mt phn vo thi im khp lnh th phn cn li s b hu b (trong khi lnh mua ca nh u t trong nc c lu gi khp tip). Bn cnh , n v giao dch s c thay i: L chn s tng ln 100 c phiu, chng ch qu thay v ch c 10 nh hin nay, l ln tng ln 20.000 thay v 10.000. Vic p dng quy nh mi v l ln s thc hin t 7/5, cn l chn t 7/6, sau khi chuyn sang khp lnh lin tc 1 thng nh u t c thi gian lm trn l giao dch theo quy nh mi. Sau 7/6, nhng nh u t cha kp lm trn l c th bn li cho cc Cng ty chng khon. Khp lnh lin tc s c thc hin nh th no
Phng thc khp lnh lin tc hiu mt cch n gin l lnh sau khi c nhp vo h thng s c so khp v vic mua bn hnh thnh ngay tc th, tc gi c c xc nh lin tc ch khng phi a lnh vo ri ch n mt thi im nht nh no h thng giao dch mi khp lnh nh hin nay. Ni mt cch khc, sn chng khon TP.HCM s p dng mt cng c mi gi l lnh th trng, theo ngi ra lnh t gi trong phm vi bin +/-5% v chp nhn mua bn theo gi t ra (gi hin hnh trn th trng). Ch s VN s nhy lin tc, v ngi chi khng th ch c ai t gi th no mnh xui theo. Ngoi ra, khp lnh lin tc cng l mt bin php nhm gim thiu nhng tiu cc trong vic u tin lnh mt s cng ty chng khon hin nay. Nh vy, NT ang bc vo mt giai on th thch hn, chuyn nghip hn v phi quyt on tc th. V d th trng ang nh gi cao c phiu ny, nhng do khng bit nn NT bn vi gi sn, ngay lp tc s c ngi mua. Ngc li, th trng ang khng mn m c phiu kia nhng NT t mua gi trn, lp tc s c ngi nhy ra bn. Ri ro khi u t theo phng thc khp lnh lin tc kh cao, v th NT phi nghin cu tht k ri hy tham gia, nu khng s thng xuyn gp cnh mua t bn r. TTGDCK TP.HCM cng c vn bn yu cu cc cng ty chng khon phi hng dn cho NT cn k h c th nm r lut chi mi. Nguyn tc hot ng ca Lnh th trng im c bit l trong t khp lnh lin tc s c loi "lnh th trng" ln u tin c p dng. Lnh th trng l lnh mua hoc bn m khng cn t gi c th. Lnh mua s c khp dn ln t gi bn thp nht; lnh bn c khp dn t gi mua cao nht. NT mun p dng lnh th trng cn phi hiu c ht cc tnh nng ca n v trong trng hp cha hiu ht th khng nn s dng v d b mt tin. Lnh mua s khp s lng bn vi bt k gi no cho n khi s lng. Do vy, NT s dng lnh ny c th s phi mua CK mc gi cao vi s lng nhiu. Cng theo TTGDCK TP.HCM, phng thc khp lnh nh k hin ch khp c khong 60% s lnh c nhp vo h thng. Trong c mt phn lnh c mc gi khng ph hp. Vi phng thc giao dch mi, th trng c gi mua bn tt nht s gip cho NT t lnh chnh xc hn v s lng c khp s tng ln.
Tip cn th trng OTC
V nhiu nguyn do khc nhau, t iu kin tip cn cho n cc c hi tip nhn thng tin, nn hiu bit ca chng ta v TTCK cn thiu mt ci nhn ton cc v h thng. Tht ra, TTCK l chuyn ngnh c qu trnh hin thc vi mt hon cnh rng v su. Vic hiu r ton cnh gip ta khi nim vn d dng hn. T , khi c c hi tm hiu chuyn su hoc tip nhn thng tin mi, s theo di, lin lc s c "bi trn" bng nhy cm, nht l v c ch vn hnh. 4 th trng giao dch chng khon Khi nim "th trng" l mt khng gian giao dch hay mt h thng giao dch, theo n lm "h tng" cho vic mua bn CK din ra. Tuy vy, vic mua bn trong TTCK ch l ng tc thy c kt thc mt hnh vi. Tt c giao dch CK u c s tham gia ca dn chng, cc cng ty, t chc v Chnh ph, c din ra ti mt trong bn th trng sau. 1. Th trng sn giao dch: Th trng sn giao dch (exchange market) l mt th trng c t chc tp trung, c a im giao dch c nh. CK c mua bn l loi c nim yt ti s giao dch, vic mua bn c thc hin theo phng thc u gi hai chiu (t hai pha), gia i din (mi gii) ngi mua v i din ngi bn. C ch th trng ny c minh ho v chng ta c bit n kh nhiu khi tm hiu v cc s giao dch, c bit l NYSE (S giao dch chng khon New York). 2. Th trng phi tp trung: Th trng phi tp trung (over-the-counter - OTC market) l th trng c t chc khng da vo mt mt bng giao dch c nh nh th trng sn giao dch, m da vo mt h thng vn hnh theo c ch cho gi cnh tranh v thng lng, gia cc cng ty CK vi nhau, thng qua mt s tr gip quyt nh nhiu n hiu qu hot ng, l phng tin thng tin. Ti M, th trng OTC l nh ch ca mt th trng lin cng ty CK (interdealer market), trong h thng my tnh v in thoi kt ni khong 600 nh kinh doanh CK ton quc vi nhau, gip h d dng lm n vi nhau v cho khch hng ca h (cc nh u t). C hn 15.000 loi CK khc nhau c ng k giao dch trn th trng OTC ca Hoa K. Trong khi cng ht s lng CK nim yt ti 6 s giao dch ca nc ny th cng ch c trn di 4.500 loi CK. 3. Th trng th ba: Th trng th ba (third market - OTC-listed) l th trng giao dch cc CK nim yt ti s giao dch nhng theo c ch OTC. Th trng ny c lp ra do yu cu ca cc nh u t l t chc cn mua bn vi s lng ln, c th gi l "mua s" CK nim yt (exchange-listed), thng qua thng lng. Cc thng v c thu xp bi cc cng ty CK l nh to gi ca th trng OTC, cc cng ty ny phi ng k v c php mua bn l ln CK nim yt. Thng thng th tt c cc CK nim yt u c th c mua bn theo phng thc ny, nhng lun lun b rng buc phi thng tin cng khai trn h thng thng tin chnh thc trong thi gian rt ngn, M l trong vng 90 giy sau khi thc hin.
4. Th trng th t: to thun li cho cc t chc ti chnh chuyn nghip c iu kin trc tip mua bn CK cho t chc ca mnh, cc th trng ln c lp ra mt mng giao dch ni b gi l "instinet" phc v cho vic giao dch cc khi lng ln CK gia h vi nhau. C loi CK nim yt trn sn hoc loi mua bn OTC u c th em ra giao dch. Cc t chc tham gia vo mng ny thng l cc ngn hng, cc qu h tng u t, cc i din qun l qu hu tr, v nhiu t chc khc tu theo quy nh... v h lin h vi nhau trc tip mua bn qua li nn khng cn n cc nh mi gii. Tuy nhin, bn thn h thng instinet s ng k vi UBCKNN c ng vai tr nh mt cng ty mi gii v kinh doanh CK (Broker - Dealer). Cc iu kin v mua bn, xc nhn v thng tin s c quy nh c th bi lut l CK v cng ty CK ng vai tr iu phi ny. khng ln ln v d phn bit khi ta quan tm v mt loi th trng, cn xc nh cho r mt s im quan trng lm cn bn nhn dng. Phn II. Th trng nim yt tp trung V tr: th trng nim yt (listed market /exchange market) l th trng c v tr tp trung, c th l sn giao dch vi cc phng tin v mt bng v trang b nht nh. C ch gi c: th trng nim yt hot ng trn c s u gi t hai pha (doubleauction). Cc mi gii sn giao dch cng nhau tr gi cnh tranh v s thc hin giao dch khi c gi tho ng nht cho khch hng u t. ng lc chuyn hng gi : khi nh mi gii i din cho khch hng thc hin mt giao dch mua chng khon mt gi cho bn (offer) cao hn gi thc hin trc , th gi th trng s chuyn ln; trng hp thc hin giao dch bn chng khon cho khch hng, nu mi gii chp nhn bn vi mt gi rao mua (bid) thp hn gi thc hin trc , th gi th trng s i xung. Vai tr ch o th trng: i vi sn giao dch l cc chuyn gia trn sn, h chu trch nhim phi duy tr th trng n nh v phi lin tc cho gi cc chng khon m h m nhn. Khi c s mt cn i v cung v cu i vi mt loi chng khon h s liu cch m can thip, bng cch ng ra mua bn cho chnh ti khon ca h trong chng mc hoc l bnh n hoc l gi cho th trng lun c mua bn. Giao dch bn ngoi th trng chnh: theo quy lut, cc nh kinh doanh chng khon khng c mua tr ring cho mnh, hoc kinh doanh nh t cch ch nhn (principal) i vi cc chng khon c nim yt, ngoi tr khi h tham gia vo c ch giao dch ca th trng th 3 (th trng mua bn lng ln cc chng khon nim yt theo c ch giao dch OTC) . Tt c lnh mua bn ca khch u t s c cc nh mi gii (cng ty chng khon) thu xp chuyn n sn giao dch thc hin,v tu theo dch v phc v cho khch, cc nh mi gii s thu mt khon hoa hng. C bn v Th trng phi tp trung (OTC)
ng nh tn gi, th trng phi tp trung OTC khng c mt khng gian giao dch tp trung. Th trng ny c cc cng ty chng khon cng nhau duy tr trn phm vi c mt quc gia hay lnh th. Vic giao dch v thng tin c da vo h thng in thoi v internet vi s tr gip ca cc thit b u cui. C ch gi c: th trng OTC vn ng nh mt c ch to gi v duy tr hot ng gi l "mng li lin cng ty" (interdealer network). Cc nh to gi trong t chc s cnh tranh gia h vi nhau, lin tc a ra gi rao mua (bid) v gi cho bn (ask). Gi th trng c tham kho t mng li ny, giao dch s c gt li bng thng lng, nn ngi ta cn gi y l "th trng thng lng" (negociated market). ng lc chuyn hng gi: mt khi c nh to gi no mun khuyn khch ngi u t bn ra th h s a ra (quote) gi rao mua (bid) cao hn. iu ny li ko cc nh to gi khc bm theo nhp , v lm cho gi c chng khon tng ln. Ngc li khi h mun hp dn ngi mua mua vo, h s gim gi cho bn (ask) v khi xu th ny lan qua cc nh to gi khc s lm cho gi c gim xung. Vai tr ch o th trng: cc nh to gi (Market makers) l nhng ngi a ra gi rao mua v cho bn cho th trng. Gi tt nht t khch u t c th mua (best ask) v gi tt nht m h c th bn (best bid) c chn lc ti u trong mt tp hp cho gi trn h thng chung, gi l gi th trng ni b (inside market). Gi ny c xc nh chi tng loi chng khon OTC. Cc cng ty chng khon mun to gi cho mt chng khon OTC no s c t chc ch qun ( M l NASD) yu cu duy tr mt lng vn ti thiu. Giao dch bn ngoi th trng chnh: khng ging nh trong th trng tp trung, nhiu cng ty kinh doanh chng khon c th duy tr lng chng khon OTC tn kho ring cho mnh ch khng cn phi ng k lm nh to gi mi c. Hoc h cng c th sn sng t th mua hay bn chng khon OTC cho chnh ti khon ca h bt c lc no (gi l position trading). Cc cng ty chng khon hot ng trong th trng OTC ny c th tu chn cch thc hin lnh cho khch hng ca mnh, giao dch t doanh bng ti khon cng ty, hoc giao dch mi gii hng hoa hng bng cch ch thu xp mua bn cho ti khon ca khch hng. c im nhn dng v c s vn hnh Th trng OTC ( Over-the- Counter) cho php cc cng ty CK thng lng v giao dch trc tip vi nhau. Thut ng "over the counter" c ngha l "qua quy" theo cch din t nguyn thu. Ngy nay, nh s pht trin ca k thut truyn thng v vi x l th trng OTC hin i thot ly xa khi cc quy v hot ng theo mt c ch c t chc vi s tr gip v k thut in t rt tinh vi, c kh nng kt ni trn quy m rng ln gia cc nh mi gii v kinh doanh CK vi nhau.
S khc bit c bn gia th trng OTC v th trng sn giao dch c th ghi nhn nh sau: OTC Sn
a im kinh doanh phn tn. a im kinh doanh tp trung. iu hnh (thng l) do hip hi kinh iu hnh bi s giao dch. doanh chng khon. Gt gi bng u gi hai chiu. Gt gi bng thng lng. Th trng OTC l ni t kn CK giao dch hn th trng sn giao dch. Tuy nhin, CK giao dch vn phi l loi p ng cc chun mc v c php giao dch i chng. c bit, y l th trng m nhn vai tr bn ra cc CK pht hnh mi (new issues), k c chng ch ca cc qu h tng u t (qy m - mutual - cc qu h tng u t ch bn s cp trong th trng ny, ch khng c mua bn th cp, bi v cc chng ch ch c th c cc qu ny mua li theo mt c ch ring. Nh ta bit, CK pht hnh mi gii l loi do cng ty cho bn ban u (giao dch s cp) huy ng vn. D c th vic mua i bn li (hot ng th cp) ngay lp tc, th v nguyn tc, cc CK pht hnh nh vy xem nh c trao t tay ca ch th pht hnh, thng qua cc cng ty CK bo lnh, n tay ngi u t. c im ny tn ti cho n khi t pht hnh hon tt (thng l 90 ngy). Qu trnh cho bn s cp c da vo mt gi tham kho ban u (gi l gi IPO - initial public offering price) v thng c thc hin bn theo mt kt qu cho n (t mua) ca cc nh u t. Do m c ch u gi hai chiu (double auction), gia i din hai nh u t vi nhau nh trn sn giao dch, khng th p dng c i vi trng hp pht hnh ln u ra cng chng. Ti th trng sn giao dch, gi th trng c xc lp da trn kt qu u gi ca mi gii mua v mi gii bn, vi s can thip iu ho, nu cn, ca cc chuyn gia. Cn th trng OTC, gi th trng cho bi kt qu rao mua - cho bn cnh tranh (bid - offer hay ask) lin tc gia cc nh to gi. Cc bo gi (quotations) c a vo v th hin trn h thng lm bt ra gi tt nht cho th trng Vic thng lng c gi tt nht do cc cng ty CK, cc nh to gi (market maker) thc hin, h c th mc c vi nhau trong mt giao dch. Mi thng v c a ra kho gi gia nhiu nh to gi khc nhau tm gi tt nht (gi thu vo cao hay thp). Vic thng tin c th bng in thoi, khi mt cng ty nhn c lnh mua hay bn ca khch hng, h s gi n cc nh to gi m nhn loi CK thng lng gi giao dch cho khch. Kt qu mua bn cng c quy nh bt buc phi thng tin. Mua bn trn th trng OTC
Th trng sn giao dch c thun li c bn l thng tin v gi c v CK c mt n np ph bin trn nhiu phng tin, to d dng khi cn truy cp. iu ny li chng d dng cht no i vi cc giao dch trn th trng OTC. y l vn ln v ch ho gii c bng chnh kh nng t chc v qun xuyn, thm ch bng tt c uy tn ca t chc ch qun iu hnh ( M l NASD). K n phi cn s tr gip hiu qu ca cc thnh tu v thng tin vi cc phng tin trang b cng hin i cng tt. Th trng OTC, do vy s cho hiu qu hot ng tu thuc vo kh nng t chc v ng gp ca h thng thng tin. i vi ngi u t, vic giao dch cng gn ging nh th trng sn giao dch. Lnh mua bn ca ngi u t c cc i din hp php (mi gii) ca cng ty chng khon tip nhn. Tt nhin l cc lnh mua bn cc loi chng khon giao dch trong th trng phi tp trung. Lnh c chuyn n b phn kinh doanh ca cng ty chng khon. Nu l mt lnh mua chng hn, th b phn chuyn trch mua bn s lin h vi mt s nh to gi (cc dealers) thu xp giao dch (mua chng khon) cho khch hng vi gi cho bn (offer) thp nht. Cng ty chng khon c th thc hin lnh cho khch hng theo cc hnh thc sau: H c th thu xp hng hu hng, tng t nh giao dch chng khon nim yt trn sn, trng hp ny h mua cho ti khon ca khch. H cng c th mua vo ti khon ca h, k gi ln, ri bn li cho khch hng, theo cn bn t doanh nu cng ty c chc nng t doanh. Hoc cng ty c sn chng khon tn kho v mun bn ra, th trng hp ny c xem l bn "c k gi", ch khng c ni l thu xp "n hu hng". Khon k gi c quy nh r rng v cht ch, l chnh lch gia gi thc (net price) m khch u t phi tr so vi gi th trng ni b ti thi im c cc nh to gi nu ra lin tc trong h thng bo gi (gi l interdealer offering price - ta s tm hiu sau). Cc cng ty chng khon khng c va n k gi va hng hu hng. Lut l cng khng cho php cc cng ty kinh doanh chng khon (dealers) kinh doanh (t doanh) cc loi chng khon nim yt (listed) trn sn giao dch. Ngoi tr c quy nh khc v vic giao dch vi khi lng ln gia cc t chc (trong th trng th ba - third market/th trng mua bn chng khon nim yt theo c ch OTC). V cc th tc chi phi vic mua bn, giao nhn hng v tin... cng c p dng thng nht (ging nh cho s giao dch) theo lut l v CK v TTCK. V hng ho,CK mua bn trong th trng OTC, nh ni, l loi "hng hiu" phi qua ng k (c bit i vi loi c giao dch trn h thng Nasdaq) vi cc chun mc nht nh ch khng phi l bt k loi no.
Mi cui ngy giao dch, cc nh to gi trong th trng OTC s gi cc gi rao mua cho bn lin cng ty (interdealer quotations) ca mnh ln c quan tng hp gi th trng quc gia ni y ph bin thnh n bn. M, cc n bn nh vy c in trn cc giy mu hng, nn c gi l nhng trang hng (pink sheets), c cc c im ng lu nh sau: Cho gi ny phc v ring cho cc chng khon OTC. Gi c c nu cha hn l gi giao dch tht s thc hin cho khch hng. Gi nu ny c gi tr gia cc cng ty kinh doanh CK thi (gi l gi c lin cng ty interdealer - c ngha cha phi l gi thc hin cho ngi u t l. Gi nu ny ni chung thng l tu thuc, khng chc chn. i vi cc CK trn h thng giao dch Nasdaq c k hiu ring (ngay sau tn chng khon), v n c c ch c bit hn. K hiu "M" i trc tn chng khon c ngha l "marginable" (chng khon c th mua bn bng ti khon bo chng - Do ngn hng lin bang quy nh). L do chnh lu hnh cc "pink sheets" ny l v, M, phn ln cc chng khon OTC khng iu kin giao dch trn h thng Nasdaq. ng thi, gi c ca cc CK cng khng th tm thy trn chuyn trang ti chnh ca cc bo. Do cc "pink sheets" tr thnh mt nhu cu khng th thiu trong th trng OTC ngi quan tm tham kho. Mc d vic nu gi trn cc trang thng tin nh vy mang ngha tham kho, cc nh to gi cung cp cc s liu mc nhn rng gi nu l chc chn cho 100 c phn sn sng mua, bn. Cc "pink sheets" ny ghi tt c cc gi CKgiao dch trn th trng OTC ca ngy giao dch hm trc (chm hn mt ngy). Tng t, C quan tng hp gi ton quc (National Quotation Bureau) cng cng b thng tin v gi tri phiu cng ty trn cc trang mu vng (yellow sheets). Do c tnh lch s, s tin ho ca th trng v phng tin truyn thng hin i, ngy ny cc chng khon OTC khng hn l loi "khng tiu chun nim yt" theo nh cch nh gi lu v tng thnh np suy ngh trong qu kh. Rt nhiu cng ty ln ni ln t hn mt thp nin tr li y vn thch duy tr giao dch CK ca h trn th trng ny. c bit hu ht cc cng ty pht trin trong nn kinh t mi (kinh t tri thc) u c c phiu giao dch th trng OTC, c th hn l trong th trng qua mng Nasdaq m ta thng nghe hay c thy.
KIN THC CHNG KHON NNG CAO Tham gia vo h thng giao dch chng khon Hot ng giao dch mua bn chng khon c khi u bng vic t lnh mua bn ti Vn phng giao dch ca Cng ty chng khon t ti cc a im khc nhau trong c nc. Trc khi t lnh, khch hng phi lm th tc m ti khon ti Cng ty chng khon. Lnh ca khch hng c chuyn t Vn phng cng ty chng khon n ngi i din ca cng ty ti sn giao dch ca S giao dch chng khon. Cc lnh mua bn c u gi vi nhau. Kt qu giao dch s c thng bo li cho cng ty chng khon v khch hng ca cng ty. Nhng lnh c thc hin s chuyn sang h thng thanh ton v lu k chng khon lm cc th tc thanh ton chuyn giao chng khon v tin. I. M ti khon: Trc khi t lnh, khch hng m ti khon ti cng ty chng khon. Vic m ti khon phi c thc hin trn c s hp ng gia khch hng v cng ty chng khon. 1. Cc thng tin lin quan n ti khon: Khi m ti khon, khch hng phi cung cp cc thng tin sau cho cng ty chng khon: - Tn y - a ch thng tr. - S in thoi - S chng minh th. - Cc thng tin khc nh s ti khon ti ngn hng, s ti khon chng khon ti cng ty chng khon khc (nu c), thu nhp v kin thc v th trng chng khon. - Khi c bt k s thay i no lin quan n cc thng tin trn, khch hng phi thng bo ngay cho cng ty chng khon. 2. Loi ti khon: - Ti khon lu k: Hu ht ti khon ca khch hng l ti khon lu k. Khch hng mua v bn chng khon thng qua ti khon ny trn c s giao ngay. Nu khch hng khng thc hin c vic thanh ton vo ngy thanh ton quy nh, cng ty chng khon c quyn bn chng khon c trn ti khon ly tin thanh ton. - Ti khon k qu: Khch hng c th s dng ti khon ny vay tin hoc chng khon ca cng ty chng khon. - Ti khon u thc: L ti khon qua khch hng u thc cho nh mi gii quyn mua v bn chng khon m khng cn thng bo hoc c s ng ca khch hng. 3. Bo co ti khon: Hng thng, cng ty chng khon phi gi cho khch hng bn bo co v tnh trng ti khon ca khch hng. Bo co phi ghi r mi s thay i trn ti khon.
II. t lnh v loi lnh 1. t lnh: Khi khch hng mun giao dch, h phi t lnh bng mt trong cc hnh thc sau y: - t lnh trc tip ti phng lnh ca cng ty chng khon. - t lnh qua in thoi. - Qua mng vi tnh ni mng trc tip vi phng lnh ca cng ty chng khon. Ni dung ca mu lnh gm cc thng tin sau: - Lnh l Mua hay Bn, c in sn vi mu khc nhau. - S lng. - Tn chng khon, m s loi chng khon. - Tn ca khch hng v m s. - Ngy gi t lnh. - Thi gian c hiu lc ca lnh. 2. Loi lnh a. Lnh th trng (Market order): Ngi ra lnh chp nhn mua, bn theo gi hin hnh trn th trng. b. Lnh gii hn (Limit order): i vi vic cho bn, gi gii hn l gi thp nht sn sng bn. i vi vic cho mua, l gi cao nht sn sng mua. c. Lnh dng (Stop order) Lnh dng bn: Khch hng mua 100 c phn vi gi 12 ngn ng/c phn. Sau mt thi gian gi c phiu ny ln ti 20 ngn ng/c phn. Khch hng cha mun bn v ng ta cho rng gi cn tng na. Nhng phng trng hp gi khng tng m li gim, khch hng ny t lnh dng vi ngi i din cng ty chng khon bn vi gi 19 ngn ng/c phn chng hn. Nu thc t gi c phiu khng tng m li gim th gi c phiu gim ti 19 ngn, ngi mi gii s bn cho ng ta. Lnh dng mua: Lnh ny thng c dng trong trng hp bn khng gii hn s thua l. Chng hn khch hng vay ca cng ty chng khon mt s c phn v bn i vi gi 30 ngn ng/c phn vi hy vng gi c phiu gim xung ti 20 ngn ng/ c phn, ng ta s mua tr. Nhng phng trng hp gi c phiu khng gim m li tng, khch hng t mt lnh dng mua vi gi 35 ngn ng. Khi gi ln ti 35 ngn ng, ngi mi gii s mua c phiu cho ng ta v ng ta gii hn s thua l ca mnh mc 5 ngn ng / c phn. Mt lnh dng mua c a ra trn mc gi th trng hin hnh cn mt lnh dng bn c a ra thp hn gi th trng hin hnh.. Cc loi lnh khc: cc loi lnh c a ra nhm nhng mc ch nht nh
- Lnh gii hn dng (stop limit): cng ging nh mt lnh dng nhng n s chuyn thnh mt lnh gii hn ch khng chuyn thnh mt lnh th trng khi t ti im dng. - Lnh thc hin ton b hay hu b (Fill or Kill): loi lnh ny c thc hin ngay ton b hoc hu b. - Lnh thc hin ngay hoc hu b (Immediate or cancel IOC): lnh c thc hin ngay mt phn no , phn cn li b hu b. - Lnh ton b hoc khng (All or None, AON): vi mt thi hn cho trc, chng hn mt ngy, lnh phi c thc hin ton b, nu khng khch hng s khng chp nhn vic thc hin . III. nh gi trn S giao dch: a. u gi nh k v u gi lin tc: u gi nh k l h thng trong cc lnh mua v lnh bn c tch t li trong mt khong thi gian nht nh, sau mi c ghp vi nhau hnh thnh mt mc gi duy nht ti im c khi lng mua v bn ln nht c thc hin. u gi lin tc l h thng trong cc lnh mua v lnh bn lin tc c ghp vi nhau nu c th. u gi nh k c u im l cho php hnh thnh gi c tt nht trn c s khi lng mua bn ln c tch t li. u gi nh k thch hp vi th trng c khi lng giao dch nh; n cho php gim bt s bin ng qu mc ca gi c. Tuy nhin, vic u gi lin tc li thch hp vi th trng c khi lng giao dch ln. N cho php hnh thnh gi c tc thi p ng c nhng thay i thng xuyn v thng tin trn th trng. Thng thng cc nc c th trng chng khon pht trin u p dng c phng thc u gi nh k v u gi lin tc. Mi ngy giao dch c th c 1 hoc 2 phin giao dch (bui sng v bui chiu). Vo u gi phin giao dch bui sng, ngi ta xc nh gi m ca theo phng thc u gi nh k. Sau vic giao dch c thc hin theo phng thc u gi lin tc. Cui ngy giao dch, ngi ta li xc nh gi ng ca theo phng thc u gi nh k. b. Nguyn tc ghp lnh - Gi mua cao hn gi c bn v gi bn thp hn gi c bn s c thc hin trc. - Phn b t bn c khi lng t sang bn c khi lng nhiu. - Nu sau khi khp lnh c nhiu mc gi cng tho mn th ly mc gi gn vi gi ng ca ca ngy hm trc hay mc gi ca ngay phin giao dch trc . c. Cc nguyn tc u tin trong vic so khp lnh - Nguyn tc u tin v gi: cc lnh c gi tt nht (cho mua cao nht v cho bn thp nht) c u tin thc hin trc. - Nguyn tc u tin v thi gian: trong nhng lnh c cng mc gi, lnh no n trc s c u tin thc hin trc.
- u tin v khch hng: c hai loi khch hng l khch hng c nhn v khch hng l nh u t c t chc nh cng ty chng khon, qu u tSGDCK thng p dng quy tc u tin khch hng l c nhn trc khch hng l nh u t c t chc. - u tin v khi lng: lnh no c khi lng ln hn s c u tin phn phi trc. - u tin ngu nhin : theo nguyn tc ny, ngi ta ch p dng u tin v gi. Sau cc lnh khi a vo h thng s c my tnh sp xp mt cch ngu nhin IV. Giao dch c bit 1. Giao dch khi: Nhng giao dch c khi lng ln (s c phiu v tr gi ln) c gi l l ln. Thng thng nhng giao dch c khi lng ln c giao dch theo cch thc ring gi l giao dch khi. C hai cch giao dch l: - T chc u thu. - Thng lng da trn gi ng ca. 2. Giao dch l l: L l l nhng l khi t: 1 ti 9 c phiu (trng hp l chn 10 c phiu); 1 ti 99 c phiu (trng hp l chn 100 c phiu); 1 ti 999 c phiu (trng hp l chn 1.000 c phiu). Gi giao dch l l thng c xc nh trn c s quyt nh ca Cng ty mi gii cn c vo gi ng ca ca ngy giao dch hm trc. Vic giao dch l l c thc hin ti cng ty chng khon v trong giao dch l l, cng ty mi gii thng thu ph cao hn. 3. Giao dch chng khon khng c c tc nh k, theo quyt nh ca Hi ng qun tr, cng ty c phn c th tr c tc bng tin hoc c phiu. Nhng c ng c danh sch vo ngy ng k cui cng s c nhn c tc. Nhng c ng s hu chng khon t sau ngy kho s s khng c nhn c tc. Nu ngy thanh ton l T+3 th chng khon khng c c tc s nh sau: 27/12 28/12 29/12 30/12 31/12 Ngy c c tc ex-divident Ngy ng k Ngy kho s cui cng (khng c c tc) Vo ngy chng khon khng c c tc, gi tham chiu s bng gi ng ca ngy hm trc tr i c tc. - Trng hp tr c tc bng c phiu Gi tham chiu = Gi ng ca ngy hm trc / 1 + t l tr c tc bng c phiu - Trng hp tr c tc bng tin v bng c phiu Gi tham chiu = Gi ng ca ngy hm trc c tc bng tin/ 1+ t l tr c tc bng c phiu 4. Giao dch khng hng quyn mua c phiu mi
Cng ty c phn thng u tin cho c ng hin ti quyn t mua c phiu trong trng hp pht hnh chng khon tng vn. Tng t nh vic nhn c tc, nhng c ng c danh sch vo ngy ng k cui cng s c hng quyn ny. Nh vy, nu ngy thanh ton l T+3 th ngy giao dch c phiu khng c hng quyn t mua s nh sau: 27/12 28/12 29/12 30/12 31/12 Ngy c c tc ex-divident Ngy ng k Ngy kho s cui cng (khng c c tc) 5. Giao dch chng khon ngn qu Chng khon ngn qu l phn chng khon do cng ty pht hnh mua li chnh chng khon do mnh pht hnh ra nhm chng li vic b thu tm, hp nht hoc hn ch gi chng khon b gim mnh. Vic mua li chng khon phi chu s qun l cht ch ca s giao dch chng khon (SGDCK). Cng ty pht hnh m mt ti khon ti 1 cng ty chng khon ch nh. Mt ngy trc ngy giao dch cng ty phi trnh cho SGD n xin mua chng khon (trnh by r s lng v gi t mua). S lng khng c qu 10% c phiu lu hnh. Lnh phi t trc khi m ca th trng v ch c t lnh mt ln trong mt ngy. Vic mua li ch c thc hin trong phm vi 3 thng v trong vng 6 thng khng c bn li chng khon ra th trng k t ngy mua li. Gi t mua chng khon ngn qu khng c vt qu gi ng ca ngy hm trc trong mt t l nht nh. 6. Giao dch k qu - Mua k qu: l vic khch hng vay tin ca cng ty chng khon mua chng khon. Vi phng thc mua k qu, khch hng c th tng lng li nhun c thu trn mt tng u t nht nh, v cng ty chng khon th thu c ph hoa hng do vic thc hin mt khi lng dch v ln hn, ng thi cng thu tin li trn tin cho khch hng vay. Loi giao dch ny c thc hin trn ti khon bo chng. V d: Bn d on c phiu thng ABC vi gi hin thi l 15.000 ng mt c phiu, s tng gi trong vng 1 nm, ln 30.000 ng. Vi s tin bn c l 1.500.000 ng, bn c th mua 100 c phiu ABC, nm gi trong mt nm v bn ra thu v 3.000.000 ng, t mc li tc trn u t l 100%. Tuy nhin, bn cng c th thc hin vic k qu bng cch tr 50% tng gi mua, 50% cn li s vay ti cng ty chng khon, ni bn m ti khon k qu. Trong trng hp ny, bn c th u t 3.000.000 ng v mua 200 c phiu. Nu d on ca bn l ng, gi th trng ca c phiu ABC tng ln 30.000 ng trong vng 1 nm, bn c th bn c phiu ra v thu v 6.000.000 ng. Tt nhin, trong s 6.000.000 ng thu v
ny bn phi tr li 1.500.000 vay ca cng ty chng khon, v tin li ca khon vay , gi s vi li sut 10% mt nm: 6.000.000 1.500.000 150.000 = 4.350.000 (ng) Li nhun ca bn s l chnh lch gia con s u t ban u 1.5 triu, tc l bng 2.850.000 ng, li tc so vi u t l 190%. Vy mua k qu lm tng t l li nhun ca bn ln ng k. Tuy nhin, mua k qu cng nh con dao hai li. Nu c phiu ln gi, bn s c li ng k, nhng nu c phiu gim gi, khon l ca bn cng tng ln. Ngay c khi c phiu vn gi nguyn mc gi, bn cng vn thua l, bi s li phi tr cho s tin vay trong sut thi gian k qu c ln dn ln. V hn na, khng phi chng khon no cng c php giao dch theo mc ny. Mc k qu ban u c thc hin theo lut nh, v d nh lut M l 50%. Sau , nu gi th trng ca c phiu thay i, t l ca s d k qu ca khch hng so vi s d n c th gim xung nhng khng xung thp hn 25% nu tt xung qu ngng ny, cng ty chng khon c th yu cu khch hng t thm tin k qu. * Giao dch t 25% tr ln s c phiu c qyn biu quyt Theo quy nh ti iu 58 Quy ch giao dch, thnh vin, nim yt v cng b thng tin ca UBCKNN, mt t chc hoc c nhn mun thc hin giao dch CK vi khi lng t 25% tr ln s c phiu c quyn biu quyt ca mt t chc nim yt phi t chc u thu cng khai, v vi khi lng giao dch t 25% tr ln thc cht l giao dch mua li cng ty (thu tm cng ty) dnh quyn kim sot cng ty. Tuy nhin, hin ti Vit Nam cha c nhng quy nh c th v vic u thu cng khai. V vy gip bn c hiu c cch thc u thu nh th no, xin gii thiu cch thc u thu m cc nc hin ang p dng. C phiu tham gia u thu l c phiu c quyn biu quyt. S lng c phiu cho mua t 25% hoc hn trong tng s c phiu c quyn biu quyt pht hnh. Thi gian thc hin u thu thng thng l 6 thng nhng ti a khng qu 1 nm. S lng bn tham gia bn t 10 tr ln. Vic u thu s c tin hnh bn ngoi S giao dch chng khon v theo cc bc sau: 1. Trc tin bn cho mua cn phi t chc i hi c ng, i din ban gim c iu hnh trnh by n thu tm v ly kin ca c ng. Trn c s xem xt nh gi hiu qu ca n, i hi s b phiu, theo HQT s ra ngh quyt. Nu kt qu b phiu ng h n thu tm th Ch tch HQT s ra ngh quyt tin hnh mua c phiu cng ty mc tiu, kim sot.
2. Sau khi Ch tch HQT ra quyt nh, cng ty gi bin bn hp i hi c ng ln UBCKNN v S giao dch chng khon km theo n ngh v vic tin hnh thu tm cng ty mc tiu, bng hnh thc u thu mua cng khai. Ni dung n ngh gm: mc ch ca vic thu tm, ngun ti chnh phc v cho vic thu tm, thi gian cho mua (thi gian tin hnh u thu), gi t mua, thi hn thanh ton, tnh hnh hot ng kinh doanh hin ti ca cng ty k c cc cng ty con, cc t chc ph tr c lin quan nh ngn hng, cng ty mi gii..., thc trng sn xut kinh doanh v tnh hnh ti chnh ca cng ty mc tiu, loi v s lng c phiu cho mua, phng php thc hin, phng n kinh doanh sau khi u thu thnh cng v cc vn khc. 3. Cng ty thu tm tho thun vi cng ty mi gii l thnh vin ca s giao dch chng khon v cc nghip v, u thc mua gia khch hng vi cng ty mi gii, bo qun chng khon, thanh ton v cc tho thun khc. 4. Cc loi ti liu np gm: h s ng k kinh doanh (ng k thnh lp v iu l hot ng ca cng ty), vn bn tha thun gia cng ty vi cng ty mi gii v cc nghip v ni trn, xc nhn ca t chc ti chnh v s tin k qu ca cng ty, bn sao v vic thng bo trn bo ch v cc ti liu khc c lin quan. 5. Gi thng bo ti cng ty mc tiu v vic tin hnh mua c phiu ca cng ty. 6. Thng bo ra cng chng trn cc phng tin truyn thng, bo ch c bit trn cc t bo pht hnh hng ngy. 7. Thi gian thc hin: 7 ngy sau khi trnh bn thng bo ln UBCKNN v s giao dch chng khon. 8. Lp v thuyt minh bn co bch gi ti cc c quan trn. Sau khi nhn c n ngh do cng ty cho mua gi ti, UBCKNN t chc xem xt h s a ra kt lun cui cng c cho php tin hnh thu tm hay khng, trong trng hp khng cho php th UBCKNN phi c gii thch r l do khng ng . Thi hn xt duyt khng qu 7 ngy lm vic, vic xt duyt phi da vo tnh kh thi ca n thu tm, trong yu t ti chnh v tnh hiu qu ca vic thu tm ny l hai yu t c bit quan trng. Phng thc giao dch tho thun ti TTGDCKHN Sn giao dch th cp ca Trung tm GDCK H Ni bt u hot ng t gia thng 7/2005. Trong thi gian u, Trung tm GDCK H Ni p dng phng thc giao dch tho thun. Mt s ni dung c bn v hot ng giao dch hin nay ti sn giao dch th cp ca Trung tm GDCK H Ni bao gm: Qui nh v giao dch
Thi gian giao dch: T 9h00-11h00 vo tt c cc ngy lm vic trong tun (tr cc ngy ngh theo qui nh ti B Lut Lao ng). Gi tham chiu: l bnh qun gia quyn ca cc mc gi giao dch ca ngy c giao dch gn nht. Bin giao ng gi: i vi c phiu: +/- 10% i vi tri phiu: khng qui nh bin n v yt gi: 100 ng n v giao dch: khng qui nh Khi lng giao dch ti thiu: i vi c phiu: 5.000 c phiu i vi tri phiu: 100 triu ng tnh theo mnh gi Hnh thc thanh ton: - Cc lnh c khi lng nh hn 100.000 c phiu hoc nh hn 10 t ng mnh gi tri phiu: hnh thc thanh ton a phng vi chu k T+3 - Cc lnh c khi lng ln hn hoc bng 100.000 c phiu hoc 10 t ng mnh gi tri phiu th c la chn 1 trong 3 hnh thc sau: * a phng vi chu k thanh ton T+3 * Song phng vi chu k thanh ton T+2 * Trc tip vi chu k thanh ton t T+1 n T+3
nh gi c phiu Nhiu th trng chng khon trn th gii i lc xy ra trng hp ch s c phiu tng vt nhiu ln so vi gi tr thc ca n. Vn ny i khi nh hng tiu cc n th trng cng nh tm l ca cc nh u t Rt nhiu cc chuyn gia v chng khon v ngi u t cho rng, vic tng gi nhanh nh vy l kt qu tt yu ca s mt cn i cung cu qu ln. Vic tng gi mnh ca cc c phiu trn th trng chng khon i khi c tc ng rt tt n s tin tng ca cc tng lp dn c vo th trng chng khon. Tuy nhin, vic tng gi lin tc s to ra mt p lc rt ln ln th trng chng khon. Bt chp vic nhiu chuyn gia ln ting cnh bo v hin tng tng gi qu cao so vi gi tr thc, gn y nht l mt s S giao dch chng khon trn th gii cnh bo cho ngi u t bit gi ca mt s c phiu ln ti mc qu cao nhng cc c phiu vn tip tc ln gi.
Bi vit ny s ln lt phn tch gi c phiu ca mt s cng ty nim yt tm xem u l phn thc, u l phn o. Trc ht tin cho vic theo di v phn tch gi c phiu, chng ta im qua mt s phng php tnh gi c phiu. Hin ti cc nh phn tch chng khon trn th gii dng kh nhiu phng php tnh v d on gi c phiu. Ngoi ra, n gin ho vn , tc gi s ly gi cao nht trong cc gi c phiu tnh theo cc phng php trn lm gi tr thc ca c phiu c phn tch. nh gi c phiu ph thng theo phng php chit khu lung thu nhp (DCF) Phng php nh gi chit khu lung thu nhp (DCF) c da trn mt nguyn l c bn l tin c gi tr theo thi gian, mt ng tin ca ngy hm nay lun c gi tr hn mt ng tin ca ngy mai, mt ng u t vo trong doanh nghip ny c mc sinh li khc vi mt ng u t trong doanh nghip khc, do , gi tr ca doanh nghip c xc nh bng cc lung thu nhp d kin m doanh nghip thu c trong tng lai c quy v gi tr hin ti bng cch chit khu chng bng mt mc li sut chit khu ph hp vi mc ri ro ca doanh nghip . Do vy, trong phng php DCF c 3 thng s c bn nht cn c xc nh, l lung thu nhp cng ty s thu v trong tng lai, mc li sut chit khu lung thu nhp v thi hn tn ti d tnh ca doanh nghip. Phng php ny c p dng ph bin nhng nc th trng chng khon pht trin, ni thng c y thng tin v lch s cng nh thng tin hin ti v d bo hp l v tnh hnh ti chnh v ri ro ca doanh nghip. Hin nay, vic p dng cng thc ny Vit Nam cng c nhiu ngi chp nhn bi gi c phiu tnh theo phng php ny phn nh c tng i y mi mt bn cht hot ng sn xut kinh doanh ca cng ty so vi cc phng php khc v ng trn quan im ca nh u t th, ngoi vic tnh ton theo phng php ny rt n gin, n cn p ng ng suy ngh, nguyn vng ca h khi u t vo mt doanh nghip. Tuy nhin, ti Vit Nam vic p dng cng thc ny c mt s kh khn lm cho vic c tnh ngun thu trong tng lai ca cc cng ty kh c th chnh xc nh: Tnh hnh mi trng kinh doanh c nhiu bin ng; Cc doanh nghip Vit Nam trong c cc cng ty ang nim yt u cha quen vi lp k hoch sn xut kinh doanh di hn, c bit l cn xa l vi vic d bo chi tit lung tin di hn ra, vo cng ty... Do , bi vit s iu chnh li cng thc ny theo hng 5 nm v cng gi tr ti sn rng c tnh vo thi im nim yt. Cng thc c iu chnh s l: P = Po + E1/(1+r) + E2/(1+r)2 + E3/(1+r)3 + E4/(1+r)4 + E5/(1+r)5 nh gi c phiu ph thng theo phng php h s P/E
y l phng php cng c p dng ph bin cc th trng chng khon pht trin. H s P/E l h s gia gi c phiu (th gi) v thu nhp hng nm ca mt c phiu em li cho ngi nm gi. Thng thng, d tnh gi ca mt loi c phiu, ngi ta thng dng thu nhp trn mi c phiu ca cng ty nhn vi h s P/E trung bnh ngnh hoc ca mt cng ty tng t v qui m, ngnh ngh v c giao dch trn th trng. Vic p dng h s P/E tnh gi c phiu ti Vit nam cn gp phi nhiu kh khn do thiu s liu v th trng chng khon cha pht trin. Ti cc th trng pht trin, theo s liu thng k v ch s P/E, h s ny t 8-15 l bnh thng, nu h s ny ln hn 20 th cng ty ang c nh gi rt tt v ngi u t trng i trong tng lai, mc thu nhp trn mt c phiu ca cng ty s tng nhanh. Trng hp cng ty c h s P/E thp c th l do th trng khng nh gi cao cng ty hoc cha hiu bit nhiu v cng ty. Khi tt c cc c phiu trn th trng u c gi qu cao so vi gi tr thc ca ca n th phn bong bng s vt qu phn thc v nht nh c ngy n tung, gy khng hong th trng nh tng thy cc nc pht trin. nh gi c phiu da trn c s ti sn rng c iu chnh . Quan im chung ca phng php ny cho rng, mt cng ty c gi tr khng km hn tng cc gi tr ca tng loi ti sn ring ca n tr i cc khon n ca n. Ti sn ring y c hiu bao gm c nhng gi tr li th ca cng ty. Gi c phiu ca cng ty c th c tnh theo phng php tng qut sau: Gi c phiu = (Gi tr ti sn rng + Gi tr li th)/Tng s c phiu nh pht hnh Phng php ny thng c s dng tnh ton gi tham chiu v so snh. Vit Nam, phng php ny c p dng ph bin cho cc doanh nghip nh nc thc hin c phn ho. Tuy nhin, gi tr ti sn rng ca cng ty d c nh gi chnh xc n u cng ch th hin gi tr thanh l ca cng ty, trong khi i vi ngi u t mua c phiu th tng lai ca cng ty mi l iu ng quan tm hn c. Trong cc doanh nghip c phn ho Vit Nam c nhiu loi ti sn m chng ta khng xc nh c gi do khng c th trng cho cc loi ti sn ny, nhng c mt loi ti sn m ai cng thy r l ang gp phn khin cho cc doanh nghip nh nc c phn ho c nh gi thp l gi tr quyn s dng t. Quan st cho thy, vic quyn s dng t trong cc doanh nghip nh nc c phn ho c nh gi thp hn gi c trn th trng nh t t 4 n 5 ln khng phi l hin tng c bit. Hn th na, trong nhiu doanh nghip, quyn s dng t l mt ti sn c gi tr cao nht, chim mt t trng rt ln trong tng ti sn ca cng ty. Trong khun kh hn hp ca bi vit ny v da trn mt s s liu v c phn ho, bi vit s tnh nhng thiu ht trong qu trnh nh gi ca cc doanh nghip nh nc c phn bng cch nhn tng gi tr ti sn rng ca cng ty ln 2 ln.
Da trn cc phng php c gii thiu trn v ch s dng mt cch my mc nhng con s ghi trn trn bo co ti chnh nm 1999 v 2000 c cng b ca cc cng ty nim yt, cc bn c th t tnh ton c gi tr c phiu ca cc cng ty. Tuy nhin, theo nhng tnh ton nu trn th gi c phiu vn cha th hin c hon ton v cc gi tr thc ca cng ty m n phn nh. c th hiu c mt cch r nt v ton din hn, chng ta cn phi i su vo phn tch nhng yu t phi nh lng khc nhng li nh hng rt ln n nhng kt qu tnh ton nu trn. Nhng yu t m bn cn phi tnh n khi phn tch v tnh gi c phiu ca mt cng ty bao gm: - tin cy ca s liu; - Mc ri ro trong hot ng ca cng ty bao gm c nhng yu t nh tnh hnh th trng v trin vng ca cng ty (iu ny s nh hng rt ln n thi hn hot ng cu cng ty, h s chit khu trong cng thc tnh DCF); - Nhng yu t lin quan n ti sn v hnh ca cng ty nh trnh qun l ca ban gim c, uy tn sn phm, nhn hiu thng mi, cht lng sn phm c th hin theo cc tiu chun ISO.
Phn tch - d bo gi c phiu Nh u t cn phi nm vng nhng vn bn cht nht ca phn tch v d bo gi c phiu, v do phi xem xt ton din, tng th cc ni dung chnh yu sau: 1. Tin hnh phn tch CP trn th trng vi mc tiu l a ra d bo v gi CP v xu hng gi CP trong tng lai, tm kh nng sinh li cao. l mt trong nhng ni dung quan trng - xc nh giai on no ca chu k CP tng trng - gip nh u t cn nhc i n quyt nh u t CK c hiu qu nht. 2. u t vo CP, vi tnh cht sinh li v ri ro cao, nh u t thng s dng mt lng tin kh ln hoc cc ln kinh doanh CK, do , h rt quan tm vic d bo din bin gi CP. Nu d on gi c din bin ng, s mang li thnh cng ln; v ngc li, s thua thit, thm ch c khi dn n ph sn. Chnh v vy, phn tch CP tr thnh mt ngnh kinh doanh ln v c xu hng ngy cng pht trin - theo i hi ngy cng cao ca nh u t - v th trng ngy cng pht trin a dng v phc tp hn. 3. Mun phn tch CP d bo tt v din bin gi c CP, nh u t cn phi xem xt, nghin cu v tm ra cu tr li tho ng cc vn c th: a/ Cc CP no s ln gi - v sao? b/ Cc CP ln gi bao nhiu - do u?
c/ Trong thi gian bao lu, th cc CP t mc tng nh vy - v u? Phi phn tch v tm ra mt u th cnh tranh nht nh so vi cc i th khc nh: c quyn v cng ngh, pht minh sng ch, chim lnh th trng hoc phng php qun l khoa hc, cht ch, nng cao hiu qu kinh doanh v.v... 4.Trong giai on th nghim ny, hu ht ch c s tham gia ca cc nh u t c nhn, sau 43 phin giao dch, gi lin tc tng qu cao, vt xa gi tr thc ca CP (c loi CP gi th trng hn 3 ln so mnh gi CP) - vi tc ng ca quan h cung - cu th trng v tm l nh u t - xu hng gi cn tip tc tng v gi tng, gim xen k, dn n ri ro v li nhun xen k, thc s cuc chi ", en", ngi c k mt trong kinh doanh CK. Hy cnh gic vi th trng! 5. Vn quan trng l phi xc nh v la chn CP tng trng - ngha l c phiu c th tip tc tng trng trong tng lai, theo cc tiu ch sau: a/ a ra cc sn phm mi hoc dch v mi, c o, c sc thu ht trn th trng, c kh nng chim lnh th trng, t tc tng trng trong thi gian di; b/ C chu k doanh thu n nh, tng mt cch lin tc u n; c/ trong giai on ca chu k tng trng c li nhun cao trong mt thi gian di; d/ v th dn u trong ngnh hot ng v c chin lc pht trin thch hp, d on ng xu hng pht trin trong tng lai; e/ C li nhun trn vn cao hn 15%, s dng mt phn li nhun cn li sau khi chi tr c tc tng vn ch s ca cc c ng - ti u t pht trin; f/ C s li t, hoc t nht l c t s n/vn c nh khong< 20% ngun vn da hn, s gp kh khn ti chnh trong qu trnh tng trng. 6. Cn c vo cc tiu ch trn, cn phn tch k nhng loi c phiu ang lu hnh - tnh hon thin cha . Mi loi c phiu: Sam, Ree, Hap- mang sc thi ring, tng tiu ch "m, nht" khc nhau - ni ln l: cng ngh, sn phm, th trng, ti u t, li tc, t s n v cc t chc qun l.vv..., c bit l chin lc pht trin trong tng lai. Cnh gic vi th trng, v th trng vn hot ng ch vi 4 loi CP giao dch, u t gn lin vi u c, gi tip tc bin ng. Cn tm ra cc gii hn khc nhau ca cc loi c phiu - xc nh mc tn nhim v snh li c chin lc u t c th i vi tng loi c phiu, bo m li nhun v thu nhp hp l l vn kh khn v gii quyt ng n ca cc nh u t, trnh ri ro thua thit. 7/ Trong thc t kinh doanh CK, vic d bo bin ng gi v xu hng gi ngn hn c nhiu thnh cng hn v chnh xc hn d bo xu hng di hn, v tnh nhy cm v phc tp ca th trng chng khon. Do , phi d on v x l cc vn sau: a/ Trong di hn, u t CP s mang li li tc vt xa cc loi u t khc, yu t quyt nh nht v duy nht n gi CP l li nhun v cht lng CP l quan trng nht; b/ Trong ngn hn, u t CP c th nh hng n tnh hnh ti chnh ca nh u t; c/ Li nhun v ri ro lun t l vi nhau, li nhun cao th ri ro cng ln; d/ Mc bin ng ca CP ln hn nhiu so vi tri phiu, li sut tng s nh hng n gi tri phiu;
/ Danh mc u t a dng s t ri ro hn danh mc u t tp trung; e/ Lm pht l mi e do ln nht i vi cc khon u t di hn. l nhng vn kinh t - ti chnh v nguyn tc kinh doanh phc tp, c tnh tng hp - nh hng do nhiu yu t khc nhau k c trnh hiu bit ca cc chuyn gia phn tch CK cng nh nh u t. 8/ Phn tch c bn CP nhm cung cp thng tin nh gi trin vng tng trng v li nhun trn c s d bo tng lai ca TCPH, ca ngnh hot ng, ca nn kinh t quc dn v trong tng lai ca c nn kinh t th gii. N bao gm cc ni dung: a/ nh gi mi trng kinh doanh tng lai; b/ D bo thu nhp tng lai ca TCPH; c/ D bo mc gi CP. Do , phn tch c bn l phng php tip cn di hn, cn c nhiu bin s phi tnh n v khng bit trc chc chn c. 9/ Phn tch k thut CP nhm nghin cu nhng din bin hay hnh vi th trng - thng qua vic nghin cu cc m hnh giao dch v cc hnh vi hin ti ca th trng, vn phc tp - c th bit c mt cch su sc cc hnh vi c th xy ra trong tng lai ca th trng. Nhng thng tin v mt CP, hoc mt ngnh, hoc mt th trng u c th c cc nh u t nghin cu, xem xt, v do , n phn nh vo trong gi, c tc, li nhun v m hnh giao dch. Nh u t c th u t vo mt TCPH khi phn tch c bn v phn tch k thut cng a ra kt lun chung v xu hng bin ng ca gi v ca TTCK.
Phng php tnh ch s gi c phiu Nm 1999, UBCKNN c mt ti nghin cu khoa hc cp b mang tn: C s khoa hc v thc tin xy dng ch s gi chng khon v mt s gi cho Vit Nam. ti c hi ng khoa hc do TS.L Vn Chu Ch tch UBCKNN lm ch tch Hi ng nghim thu, nh gi hon thnh mc xut sc. Trong bi vit nh ny chng ti ch xin gii thiu mt phn ca cng trnh nghin cu khoa hc trn, l cc phng php tnh ch s gi c phiu v vic vn dng n nc ta hin nay, nht l trong giai on u ca s pht trin th trng chng khon. Mc tiu c bn ca vic xy dng ch s gi ni chung l xy dng h thng ch tiu phn nh s bin ng ca gi theo thi gian. Ch s gi c phiu cng vy n l ch tiu phn nh s thay i ca gi c phiu theo thi gian. tng xuyn sut trong qu trnh xy dng ch s gi l phi c nh phn lng, loi b mi yu t nh hng v gi tr kho st s thay i ca ring gi. C nh vy ch s gi mi phn nh ng s bin ng v gi. Mi cng thc, phng php khng thc
hin c tng ny u sai vi l lun v chc chn ch s gi khng phn nh ng s bin ng ca gi. thc hin c mc tiu v tng trn, c 3 vn cn gii quyt trong qu trnh xy dng ch s gi c phiu, l: Chn phng php Chn r i din Tm bin php tr kh cc yu t v gi tr m bo ch s gi ch phn nh s bin ng ca ring gi. 1- Phng php tnh Hin nay cc nc trn th gii dng 5 phng php tnh ch s gi c phiu, l: Phng php Passcher: y l loi ch s gi c phiu thng dng nht v n l ch s gi bnh qun gia quyn gi tr vi quyn s l s lng chng khon nim yt thi k tnh ton. Kt qu tnh s ph thuc vo c cu quyn s thi k tnh ton: Ngi ta dng cng thc sau tnh. qt pt I p = ------------ qt po Trong : Ip : L ch s gi Passcher pt : L gi thi k t po : L gi thi k gc qt : L khi lng (quyn s) thi im tnh ton ( t ) hoc c cu ca khi lng thi im tnh ton. i L c phiu i tham gia tnh ch s gi n l s lng c phiu a vo tnh ch s Ch s gi bnh qun Passcher l ch s gi bnh qun gia quyn gi tr ly quyn s l quyn s thi k tnh ton, v vy kt qu tnh s ph thuc vo c cu quyn s (c cu chng khon nim yt) thi tnh ton. Cc ch s KOSPI (Hn quc); S&P500(M); FT-SE 100 (Anh) ; TOPIX (Nht) ; CAC (Php); TSE (i loan); Hangseng (Hng cng); cc ch s ca Thu S,.. v VnIndex ca Vit Nam p dng phng php ny. Phng php Laspeyres.
Ch s gi bnh qun Laspeyres l ch s gi bnh qun gia quyn gi tr, ly quyn s l s c phiu nim yt thi k gc. Nh vy kt qu tnh s ph thuc vo c cu quyn s thi k gc: qo pt I l = ------------ qo po Trong : IL : L ch s gi bnh qun Laspeyres pt : L gi thi k bo co po : L gi thi k gc qo : L khi lng (quyn s) thi k gc hoc c cu ca khi lng c (s lng c phiu nim yt) thi k gc i L c phiu i tham gia tnh ch s gi n l s lng c phiu a vo tnh ch s C t nc p dng phng php ny, l ch s FAZ, DAX ca c Ch s gi bnh qun Fisher Ch s gi bnh qun Fisher l ch s gi bnh qun nhn gia ch s gi Passcher v ch s gi Laspayres: Phng php ny trung ho c yu im ca hai phng php trn, tc l gi tr ch s tnh ton ra ph thuc vo quyn s ca c 2 thi k: K gc v k tnh ton IF = Trong : IP x I L
I F : L ch s gi Fisher IP : L ch s gi Passche I L : L ch s gi bnh qun Laspeyres V mt l lun c phng php ny, nhng trong thng k chng ti khng thy n p dng bt k mt quc gi no. Phng php s bnh qun gin n: Ngoi cc phng php trn, phng php tnh gi bnh qun gin n cng thng c p dng. Cng thc n gin l ly tng th gi ca chng khon chia cho s chng khon tham gia tnh ton: pi Ip = ------------n Trong : I p l gi bnh qun; Pi l gi Chng khon i; n l s lng chng khon a vo tnh ton.
Cc ch s h Dow Jone ca M; Nikkei 225 ca Nht; MBI ca p dng phng php ny. Phng php ny s tt khi mc gi ca cc c phiu tham gia nim yt kh ng u, hay lch chun (s ) ca n thp. Phng php bnh qun nhn gin n I p = P Pi Chng ta ch nn dng loi ch s ny khi lch chun kh cao, ( s) cao. Cc ch s: Value line (M); FT-30 (Anh) p dng phng php bnh qun nhn gin n ny. Tuy nhin v mt l lun, chng ta c th tnh theo phng php bnh qun cng hoc bnh qun nhn gia quyn vi quyn s l s chng khon nim yt. Quyn s thng c dng trong tnh ton ch s gi c phiu l s chng khon nim yt. Ring i Loan th h dng s chng khon trong lu thng lm quyn s, bi v t l u t ca cng chng rt cao y (80 .. 90%). 2. Chn r i din. Mt nhim v th hai quan trng trong vic xy dng ch s gi chng khon l vic chn r i din. S giao dch chng khon New york c trn 3000 c phiu nim yt, nhng ch s tng hp Dow Jone ch bao gm 65 c phiu. Trong ch s Dow Jones cng nghip (DJIA) ch bao gm 30 c phiu, Dow Jones vn ti (DJTA) bao gm 20 c phiu v Dow Jones dch v (DJUA) bao gm ch 15 c phiu. Tuy ch bao gm mt s lng c phiu nim yt rt nh nh vy trong tng th nhng cc ch s Dow Jones vn trng tn qua nm thng, v n phn nh c xu th, ng thi ca qu trnh vn ng ca gi c. R i din ny l tiu biu, i din c cho tng th v h thng xuyn thay nhng c phiu khng cn tiu biu na bng c phiu tiu biu hn. V d thng 11/1999 h thay 4 c phiu trong r i din, cng ty IBM cng c lc phi loi khi r i din khi th trng PC ni chung pht trin v ln t. Ba tiu thc quan trng xc nh s tiu biu ca c phiu chn vo r i din l s lng c phiu nim yt, gi tr nim yt v t l giao dch, mua bn chng khon trn th trng (khi lng v gi tr giao dch). i vi Vit Nam, hay bt k th trng no khi mi ra i, s lng cc c phiu nim yt cha nhiu, th r i din nn bao gm tt c cc c phiu. Tuy nhin cng nn ch n khi lng v gi tr giao dch. Nu mt c phiu no trong mt thi gian di khng c giao dch hoc giao dch khng ng k th nn tm loi khi phm vi tnh ton. C nh vy ch s chng ta tnh ra mi phn nh c ng thi vn ng thc s ca gi c th trng. 3. Vn tr kh nh hng ca cc yu t thay i v khi lng v gi tr trong qu trnh tnh ton ch s gi c phiu
Trong qu trnh tnh ton mt s nhn t lm thay i v khi lng v gi tr ca cc c phiu trong r i din s nh hng n tnh lin tc ca ch s. V d nh phm vi, ni dung tnh ton ca ngy bo co khng ng nht vi ngy trc v lm cho vic so snh b khp khing, ch s gi tnh ra khng phn nh ng s bin ng ca ring gi. Cc yu t l: Thm, bt c phiu khi r i din, thay c phiu trong r i din; nhp, tch c phiu; thng c phn, thng tin, tng vn bng cch pht hnh c phiu mi; bn chng quyn; c phiu trong r i din b gim gi trong nhng ngy giao dch khng c c tc... tr kh nh hng ca cc yu t thay i v khi lng v gi tr trong qu trnh tnh ton ch s gi c phiu, lm cho ch s gi c phiu thc s phn nh ng s bin ng ca ring gi c phiu m thi ngi ta dng k thut iu chnh h s chia. y l mt c th ring ca vic xy dng ch s gi chng khon. hiu bn cht ca k thut ny, chng ta hy xem xt mt v d n gin sau: Ch s tnh theo phng php bnh qun gin n (phng php Dow Jones). Gi 3 c phiu hnh thnh nh sau: C phiu A B C Tng gi Gi ngy giao dch 1 17 13 15 45 Gi ngy giao dch 2 19 13 16 48 Gi ngy giao dch 3 19 13 8 30
DJA ngy 1 l 45/3 =15 (ngn ng, hay im) DJA ngy 2 l 48/3 = 16 (ngn ng, hay im), tng 1 im hay 6.7% Ngy th 3 c phiu C tch lm hai v gi coi nh khng c g thay i (c phiu C gim cn 8 khng coi l gim gi, m ch v c phiu tch i). V nguyn tc nu gi khng c g thay i, th ch s vn gi nguyn. Ta khng th ly tng mi chia cho 3: 30/3=10 kt lun ch s gi gim 5 ngn (im) c. V thc cht gi khng h thay i . Bi vy ch s gi mi tnh ra phi bng 15 nh ngy 2. y l ct li ca k thut tnh ton li h s chia. K thut ht sc n gin: p dng quy tc tam sut m chng ta hc t lp 4 C th l: 48 == ====> H s chia l 3 (Do) 30 =======> H s chia l D1 T y suy ra D1 =(30 x 3)/48 = 1.875 v DJA ngy th 3 l 30/1.875 = 16 khng c g thay i. Ch s ny phn nh ng ng thi ca gi (khng i). Trong thc t gi thng c thay i nn ch s s c giao ng. Nhng khi tnh li h s chia ngi ta lun gi nh gi khng i. Tc l h s chia ca ngy giao dch c xc nh trc khi xy ra giao dch.
Chng ta cng c th tham kho thm v d sau v phng php tnh ch s gi gia quyn gi tr Passcher m nc ta ang p dng, cng thc tnh nh sau: qt pt I p = ------------ qt po Chng khon A B C => qt pt -------------Dt
Khi lng Gi ng ca Gi ng ca ngy Gi ng ca ngy nim yt 21/7 31/7 2/8 1000 10 12 13 2000 15 16 17 5000 18 20
- Ch s gi ngy giao dch u tin l 100% (im) = 100x(1000x10+2000x15)/(1000x10+2000x15) = SQoPo/Do =100 Phi nhn vi 100 bi v chng ta quy c ngy u l 100 im Do = 1000x10+2000x15 = 40000 Ch s gi ngy 31/7 l 110 % (im) tng 10% hay 10 im = 100x (1000x12 + 2000x16)/ (1000x10+2000x15) = SP1 Q1/D1 =110 Trong trng hp ny Do =D1 = 40000 v ngy ny c phiu C cha c tham gia vo vic tnh ch s gi (v mi c gi ban u cha c thay i). Do ch s gi ca ngy 31/7 ch l ch s gi tng hp ca 2 c phiu A v B m thi. Ch s gi ngy 2/8 l 120,67 im tng 10,67 im, phng php tnh nh sau:
= 100x(13x1000+17x2000+20x5000)/ D2 = SP2Q2/D2 = 120,67 tng 10,67 im Tnh D2 nh sau: ( 12x1000 + 16x2000) ==> H s chia l (10x1000+ 15x2000) ( 12x1000 + 16x2000 +18x5000) ==> H s chia l D2 T : (10x1000+ 15x2000)x( 12x1000 + 16x2000 +18x5000) D2 = --------------------------------------------------------------------= 121818,1818 ( 12x1000 + 16x2000) H s chia thay i t 40 000 (Do v D1) thnh 121 818,1818 (D2) Trong 2 phin giao dch ngy 21 v 31 h s chia khng c g thay i v u chia cho gc, v vy ch s thc s l tnh theo % so vi gc v v th hai ngy ny chng ta c th gi l im hay % cng ng. n phin giao dch 2/8 th iu ny khng ng na, bi v ta i h s chia v v vy kt qu tnh ton ln ny ch c th gi l im.
Gi tham chiu ca c phiu trong nhng ngy c bit Trong qu trnh theo di v tham gia th trng, thnh thong ngi u t nhn thy Trung tm Giao dch Chng khon Thnh ph H Ch Minh (TTGDCK Tp. HCM) khng ly gi ng ca ca mt c phiu no trong phin giao dch trc lm gi tham chiu cho c phiu ny trong ngy giao dch tip theo nh thng l. l trng hp nhng phin giao dch ngi u t giao dch khng c nhn c tc bng tin, khng c nhn thng bng tin, ngy giao dch khng c hng quyn mua c phiu mi trong t pht hnh thm c phiu tng vn hay trong ngy giao dch khng c hng phn pht thng bng c phiu, ngy khng c hng c tc bng c phiu hoc t hp no ca cc yu t trn. im qua mt s thng tin lin quan, chng ta thy vic pht hnh thm c phiu huy ng thm vn pht trin sn xut ca Cng ty c phn (CtyCP) giy Hi phng (Haphaco). Cng ty ny pht hnh tng vn ln gp i, t hn 10 t ln hn 20 t xy dng mt dy chuyn sn xut giy Craft. V c mi c phiu s hu nhn c mt quyn mua mt c phiu trong t pht hnh mi. Ti y xut hin nhu cu v nh gi chng khon phi sinh l quyn mua c phiu v lm c s nh gi bn c phiu cho ngi c quyn. Trong thi gian , gi c phiu Haphaco ang mc cao trn 6070 ngn ng/c phiu v th trng ang c xu hng suy gim. Cng ty Haphaco xc nh gi bn cho ngi c quyn l 50, sau l 40 v cui cng l 32 ngn ng/c phiu trong t pht hnh mi khi gi c phiu ny trn th trng gim xung trn di 50 ngn ng. V trn thc t xut hin ngy giao dch khng hng quyn mua c phiu ny v TTGDCK Tp. HCM iu chnh gi tham chiu. Ngoi ra, i vi nhng cng ty nim yt (CtyNY) khc, c mt s cng ty pht hnh thm c phiu thng hay c phiu dng tr c tc nh CtyCP Xut nhp khu Bnh Thnh, CtyCP Giao nhn kho vn ngoi thng, CtyCP nc gii kht Si gn, CtyCP cp v vt liu vin thngV vy, vic nh gi tham chiu ca c phiu trong ngy giao dch khng c thng, khng hng c tc bng c phiu cng c TTGDCK Tp. HCM tnh ton v thng bo... V d, nh Cng ty Haphaco pht c tc nm 2004 t 1 l 12% tng ng vi 1200/1 c phn v cng b pht c tc t 2 nm 2004 bng c phiu vi t l 100 c phiu c c nhn 12 c phiu mi ( tt nhin l sau khi c php ca y ban Chng khon Nh nc (UBCKNN)). CtyCP Xut nhp khu Khnh Hi (KHA) cng c php ca UBCKNN pht hnh thm c phiu tng vn di hnh thc thng c phiu, tng vn iu l t 20,9 t ln gp ri, tc l pht hnh thm thm 1.045.000 c phiu vi tr gi 10,450 t ng. Ngy cui cng c ng ng k quyn mua c phiu ny l ngy 15/10/2004. Ngy 18/10/2004 TTGDCK Tp. HCM c cng vn s 734/TTGDCK-LK gi cc thnh vin hng dn vic chuyn nhng quyn mua c phiu mi ca c ng CtyCP Xut nhp khu Khnh Hi. Theo , vic chuyn nhng quyn mua c phiu mi ca cng ty ny ch xy ra duy nht 1 ln i vi mi c nhn, t
chc c quyn mua c phiu t ngy 28/10 n ngy 17/11/2004. Vic chuyn nhng quyn c th c thc hin mt phn hay ton b s quyn v chuyn nhng cng c th cho mt hay nhiu khch hng. Tuy nhin, ngi i mua s khng c bn quyn k c quyn ca ring mnh v quyn va mi mua. Chng ta li thy y do TTCK phi sinh cha c t chc nn vic mua, bn quyn b bin php hnh chnh thu hp. CtyCP C in lnh (Ree) cng c UBCKNN cho php pht hnh ti a 1.462.500 c phiu tr c tc nm 2004. Tuy nhin, khi lng pht hnh cng ph thuc vo lng vn cng ty ny dnh tr c tc. Cng ty cng c php trn nguyn tc v pht hnh thm 1.125.000 c phiu thng t nay cho n nm 2008. C phiu u i chuyn i ca cng ty (chuyn i thnh c phiu thng) cng s n hn chuyn i vo nm 2009. Nhu cu nh gi tham chiu ca c phiu ny trong ngy khng hng quyn cng xut hin. Cng ty Gemadept tr c tc t 1 nm 2004 l 12% v cng b s tr c tc ln hai ca nm ny bng c phiu (h cng c php ca UBCKNN) vi t l 20:1. C ngha l, c ng c c 20 c phiu c (k c c phiu tr chm) s c pht thm 1 c phiu t ngun vn chia c tc nm 2004. Cng ty Haphaco c php ca UBCKNN chia c tc t hai bng c phiu (1200/c phiu), vi gi c tnh theo mnh gi l10.000/c phiu, tc l c ng c 100 c phiu s c nhn thm 12 c phiu, ng thi thng c phiu cho c ng tng vn vi t l 2:1, tc l c hai c phiu c c nhn thm 1 c phiu mi. Ngy giao dch khng hng quyn l ngy 6/12/2004. l gii v gi tham chiu ca c phiu trong nhng ngy c bit trn, chng ti xin gii thiu mt s kt qu ca cng trnh nghin cu lin quan n vn ny[1][1]. 1) Gi tham chiu (Ptc) ca c phiu trong ngy giao dch khng hng c tc c tnh theo cng thc: Ptc = Gi ng ca phin giao dch trc gi tr c tc Gi tham chiu ca c phiu trong ngy giao dch khng hng c tc ng bng gi ng ca ca c phiu ny trong phin trc tr i gi tr c tc. 2) Gi tham chiu ca c phiu (Ptc) trong ngy giao dch khng hng phn chia li bng tin Ptc = Gi ng ca phin giao dch trc gi tr tin thng Gi tham chiu ca c phiu trong ngy giao dch khng hng phn thng bng tin ng bng gi ng ca ca c phiu ny trong phin trc tr i gi tr tin thng. 3) Gi tham chiu ca c phiu trong trng hp pht hnh thm c phiu tng vn
Trong trng hp ny gi tham chiu ca c phiu ngy khng hng quyn mua c phiu mi (Ptc) c tnh theo cng thc: PR t-1 + (I x PR ) Ptc = -----------------------1+ I Trong : Ptc : l gi tham chiu c phiu trong ngy giao dch khng hng quyn mua c phiu trong t pht hnh mi tng vn, y l gi cn xc nh PRt-1 : l gi chng khon phin trc phin giao dch khng hng quyn. I : l t l vn tng PR : l gi c phiu s bn cho ngi nm gi quyn mua c phiu trong t pht hnh mi. V d: Gi s ta mun tnh gi tham chiu ca c phiu Haphaco vo ngy khng hng quyn mua c phiu mi trong t pht hnh thm c phiu ln u huy ng vn u t xy dng Nh my giy Craft. Thng tin chng ta c c nh sau: Tng vn huy ng mi l 20 t ng (tng vn Haphaco trc lc pht hnh quyn mua c phiu l 10 t ng). Tc l mi c phiu c c mua thm 2 c phiu mi. Gi tham chiu ca c phiu ny vo phin trc phin giao dch khng hng quyn l 50.000ng/c phiu (PRt-1). T l vn tng l gp 2 ln vn hin c ( I=2). Gi c phiu s bn cho c ng ghi trong quyn l 32.000ng/c phiu (PR). 5 Ptc = 0000 + ----------------------------1+ 2 = x 38 32000 ng 2
000
Nh vy, gi tham chiu c phiu trong phin giao dch khng hng quyn l 38.000 ng. Trong khi gi bn theo quyn ca c phiu (hay gi n nh) l 32. 000 ng. Trong trng hp ny gi ca quyn mua i vi mi c phiu l : 38.000 ng - 32.000 ng = 6.000 ng. Trong thc t, khi c mt c phiu ta c hai quyn mua c phiu mi v tng gi tr quyn cho vic s hu mt c phiu c l 12.000 ng y l thng tin ht sc quan trng trong qu trnh giao dch quyn mua c phiu ny. Bi ton ny c gp kh thng xuyn trong qu trnh vn hnh ca TTCK. Bi v, vic pht hnh thm c phiu huy ng vn u t pht trin sn xut l mc ch quan trng nht ca TTCK v cc doanh nghip s tranh th ti a ngun vn huy ng bng phng php ny.
4) Gi tham chiu ca c phiu trong ngy giao dch khng hng phn chia li, hay pht thng bng c phiu Thc tin TTCK Vit nam hin nay cho thy, rt nhiu doanh nghip nim yt mun thc hin vic chia c tc, chia li bng c phiu. Thc cht y l t pht hnh mi v bn cho c ng hin hu. Quyn mua c phiu tim n trong hot ng ny v coi nh ngi c quyn dng lun tin thng hay c tc mua c phiu mi. Thc cht, hot ng chia li, chia c tc v hot ng pht hnh thm c phiu cng xy ra cng mt lc. V d: CtyCP Xut nhp khu Khnh Hi (KHA) c php ca UBCKNN pht hnh thm c phiu tng vn di hnh thc thng c phiu, tng vn iu l t 20,9 t ng ln gp ri, tc l pht hnh thm 1.045.000 c phiu vi tr gi 10,450 t ng. Ngy cui cng c ng ng k quyn mua c phiu l ngy 15/10/2004 (Th 6). Ngy giao dch khng hng quyn l ngy Th 4 ngy 13/10. Cu hi y l, gi tham chiu ca c phiu ny ti ngy 13/10 ny l bao nhiu? Gi tr ca quyn bng bao nhiu? Bit rng gi c phiu ngy 12/10 ca KHA l 25.500ng. Trong trng hp ny, cng mt lc c 2 s kin xy ra: KHA pht thng v pht hnh thm c phiu tng vn. Mc thng l 5.000ng /c phiu; Pht hnh tng thm 50% vn v gi tnh cho ngi c quyn (c ng hin hu) vi gi 10.000ng /c phiu. Chng ta dng cng thc sau: PR + t-1 Ptc = -----------------------------1+ I (I x PR )-TTH
Trong : Ptc : l gi tham chiu c phiu trong ngy giao dch khng hng quyn nhn thng bng c phiu PRt-1 : l gi chng khon phin trc phin khng hng quyn nhn thng bng c phiu. (25.500) I: l t l vn tng: 50%=0,5 PR : l gi c phiu s tnh ton cho ngi c quyn nhn thng bng tin (10.000) TTH : Gi tr tin thng bng c phiu (5.000 ng) Thay s vo ta c: 25.500 + (0.5x 10.000 ) 5.000 P tc (ngy 13/10) = ------------------------------------- = 17.000 ng 1+ 0.5 Tc l, nu ngy 13/10 gi c phiu KHA hnh thnh l 17.000 ng/c phiu th c coi l khng c bin ng gi, khng c tc ng n Vn-Index. Vic gim gi t 25.500
ng /c phiu xung 17.000 ng/c phiu ch l s bin ng v gi tr, ch khng phi l bin ng v gi. Gi ca quyn y l 17.000ng - 10.000ng = 7.000ng 5) Gi tham chiu ca c phiu trong ngy giao dch khng hng phn chia li v ng thi chia c tc bng c phiu V d : Cng ty Haphaco c php ca UBCKNN chia c tc t hai bng c phiu (1.200/c phiu), vi gi c tnh theo mnh gi l10.000ng/c phiu, tc l c ng c 100 c phiu s c nhn thm 12 c phiu, ng thi thng c phiu cho c ng tng vn vi t l 2 :1, tc l c hai c phiu c c nhn thm 1 c phiu mi. Ngy giao dch khng hng quyn l ngy 6/12/04. Chng ta hy tnh gi tham chiu ca c phiu ny vo ngy 6/12/04 theo cng thc : Cng thc ca chng ta : PR + (I x t-1 Ptc (ngy 6/12) = ------------------------------------1+ I PR )-TTHDiv
Trong : Ptc (ngy 6/12) : l gi tham chiu c phiu trong ngy giao dich khng hng quyn nhn thng v nhn c tc bng c phiu PRt-1 : l gi chng khon trc khi pht hnh chng quyn. (Gi vo ngy 3/12/2004 l 39.300 ng) I: l t l vn tng: 50%+12%= 62%= 0,62 PR : l gi c phiu s bn cho ngi c quyn hng c tc v tin thng bng c phiu (=10.000 ng) TTH: gi tr tin thng (=5.000 ng) Div: l gi tr c tc (= 1.200 ng) 39.300 + (0.62x 10.000 ) 5.000-1.200 = -------------------- -------- -------------1+ 24.259 ng 0.62
P tc ngy 6/12
Trong trng hp ny gi tr quyn nhn c tc v tin thng bng c phiu l: 24.259- 1.0000 = 14.259 ng. Tuy nhin, trong thc t TTGDCK Tp. HCM quy nh gi tham chiu ca Haphaco phin giao dch u tin khng hng quyn (ngy 6/12/04) l 25.000 (cao hn gi tr thc hn 700 ng). L ra phi thng bo gi tham chiu ca Haphaco vo ngy 6/12/04 Phin giao dch 931 l 24.300 ng thay v 25.000 ng.
y l thng tin quan trng i vi ngi u t h c c s giao dch c phiu trong nhng phin trc ngy 6/12 v ngay ngy 6/12 Vic gim gi ca Haphaco t 39.300 ng vo phin giao dch 930 xung 24.300 ng vo phin th 931 khng coi l gim gi v khng tnh vo Vn-Index, v y l khon gim gi tr ca c phiu ch khng phi gim gi. 6) Tng qut ha Nu tt c cc yu t k trn cng xy ra mt lc th ta tnh gi tham chiu ra sao. V d cng mt lc c cc s kin nh sau xy ra : Cng ty c pht hnh thm chng quyn tng vn Cng ty c mt phn tin thng bng tin mt. Cng ty c chia mt phn c tc bng tin mt Cng ty c mt phn tin thng bng c phiu. Cng ty c chia mt phn c tc bng c phiu. ng thi gi c phiu tnh cho chng quyn, quyn nhn thng bng c phiu, quyn nhn c tc bng c phiu khc nhau. Cu hi t ra l vo ngy giao dch khng hng cc quyn trn gi tham chiu ca c phiu tnh ra sao? Thc t y l bi ton tng hp ca tt c cc bi ton trn. Chng ta hy dng cng thc tng qut sau: PR t-1 + (I1 x Pr1 ) + (I2 x Pr2 ) + (I3 x Pr3 ) TTHcp- Divcp- TTHt -Divt Ptc = --------------------------------------------------------------------------------------------1+ I1 + I2 + I3 Trong : Ptc : Gi tham chiu trong ngy khng hng cc quyn trn I1 : T l vn tng theo pht hnh quyn mua c phiu I2 : T l vn tng do pht thng bng c phiu I3 : T l vn tng do pht c tc bng c phiu TTHcp : Gi tr tin thng bng c phiu Divcp : Gi tr c tc bng c phiu TTHt : Gi tr tin thng bng tin Divt : Gi tr c t c bng tin Pr1 : Gi c phiu bn cho ngi c quyn mua c phiu Pr2 : Gi c phiu tnh cho ngi c thng bng c phiu Pr2 : Gi c phiu tnh cho ngi c nhn c tc bng c phiu
Trong thc t, chng ta c th dng cng thc tng qut ny tnh ton cho tt c cc trng hp. i vi nhng nhn t khng xy ra ta nh s 0. y l kt qu nghin cu
c kh nng ng dng thc tin kh cao, mong cc nh u t tham gia gp , bn lun thm. Vic iu chnh gi tham chiu theo nhng yu t k trn l nhng bin ng v gi tr c phiu (phi c loi b trong qu trnh tnh ton Vn-Index), khng nh hng n ch s gi Vn-Index. Trong mt s trng hp, mt s ngi khng hiu v phng php tnh Vn-Index nn gii thch vic gim Vn-Index l do ngy pht c tc, ngy pht hnh thm c phiu, ngy pht thng bng tin, bng c phiu... y ch l sai lm trong cch nhn bit v lin quan n mt s kin thc c bn v chng khon v TTCK. -----------------------------------------------------[1][1] nh gi cc cng c phi sinh v mt s gi p dng vo th trng chng khon Vit nam do TS. Tn Tch Qu UBCKNN lm Ch nhim ti.
S dng biu d bo gi c phiu Cc nh kinh t tng bc b vic s dng cc m hnh phn tch nhng d liu trong qu kh d on gi c phiu trong tng lai. Tuy nhin, thc t chng minh, cc biu gi c phiu m cc nh phn tch k thut thng p dng d on gi c phiu c th mang li nhiu thng tin gi tr. Nh phn tch k thut trn th trng chng khon l nhng ngi c th d on gi c phiu trong tng lai bng vic pht hin ra xu hng gi trong qu kh. Cc biu th trng ca h biu din cc m hnh c tn gi rt sng ng, nh m hnh nh u vai vi mt nh ln cng hai nh nh thp hn hai bn, hay m hnh y ln vi mt lot cc y, mi y sau li thp hn y lin trc... Nhng thng tin giao dch tuy rt n gin t cc biu ny nhng li l lc tri cho i vi nhng ngi bit c n. T mt th k trc y, Charles Dow - nh sng lp ra ch s Dow Jones hin nay pht minh ra l thuyt Dow d on xu hng gi c phiu. Cc biu c mt s nh u t ni ting th gii s dng nh Stanley Druckenmiller - ngi ang qun l Qu phng nga ri ro Quantum ca George Soros v Jeffrey Vinik - ngi tng qun l Qu tng h Magellan. Cc nh kinh t nghin cu th trng ti chnh vn xem phn tch k thut nh mt php thn ch v c nhiu mi quan h i vi phn tch c bn mang tnh kinh t chnh xc nh chim tinh vi thin vn hc. Nhng nh kinh t phn bc phn tch k thut cho rng, trong mt th trng hiu qu, gi c phn nh tt c cc thng tin hin ti v vic nghin cu cc m hnh gi trong qu kh s khng mang li mt thng tin b ch no nh liu gi c phiu trong tng lai s tng hay gim. C th, gi c s chuyn ng m khng th d on c hay thay i mt cch ngu nhin. Trong thp k va qua, mt s nh kinh t kim nghim l
thuyt th trng hiu qu bng cch tm ra mt s cc v d minh ha nhng chuyn ng trong gi c phiu c th d on c d dng. Tuy nhin, vn cn nhiu tranh ci v vic liu nhng chuyn ng ny c kh nng d on cho cc nh u t thu li trn c s nhng thay i gi mong i? Cu hi ny c cp mt cch chi ht trong cun "Th trng chng khon khng chuyn ng mt cch ngu nhin" (nh xut bn i hc Princeton, 1999) ca Craig MacKinlay thuc Trng Wharton School v Andrew Lo thuc Hc vin cng ngh Massachusetts. ng Andrew Lo v hai ng tc gi a ra nhng lun chng bo v m hnh phn tch k thut. Bng vic s dng gi c phiu ca M trong cc nm t 1962 n 1996, h kim tra kh nng d bo ca 5 cp m hnh phn tch k thut ang c s dng rng ri: nh u v vai, nh u v vai ln ngc, nh v y rng, ba nh v y, hai nh v y. Kt qu cho thy, cc m hnh phn tch k thut hu nh xy ra thng xuyn hn nu chng thc s l cc s kin ngu nhin. Nhn chung, cc biu cha ng cc thng tin b ch v gi c phiu trong tng lai. Tuy nhin, c mt s khc nhau rt ln gia cc kt qu ti cc th trng khc nhau. Vi nhng c phiu nim yt trn S giao dch chng khon New York (NYSE) v S giao dch chng khon M (AMEX), ch c 7 trong s 10 m hnh phn tch k thut c kh nng d bo thng k. i vi c phiu trn th trng Nasdaq th c 10 m hnh u c ngha quan trng v mt thng k. Nghin cu khng i su vo tm hiu iu g to ra cc m hnh nhng c mt kh nng l cc m hnh phn nh nhng thay i trong tm l nh u t. S ham thch ri ro ca nh u t c th thay i theo cch c th d bo tng ng vi nhng thay i c th trong mc gi. Nhng hin vn cha r rng, liu kh nng d on ca cc m hnh phn tch k thut s b mt i hay khng nu cc nh u t qu tn dng chng thc hin giao dch. Do cc nh u t s dng biu trong d on gi c phiu khong 100 nm nay v chng vn chng t c tnh hu dng ca mnh, nn kh nng d on ca cc m hnh s vn cn mi. Cc m hnh truyn thng c s dng trong phn tch k thut vn cn kh s si v c xc nh bi nhng ci c th nhn thy. V th, phn tch k thut vn thng c coi l mt ngh thut hn l mt mn khoa hc.
Phn tch ch s Yield u t chng khon Ch s Current Yield (T sut thu nhp trn thi gi c phn) l mt cng c gip nh u t t quyt nh cho mnh nn chn u t vo doanh nghip no?...
Ch s Current Yield (Hay ngi ta thng gi l Yield) l g? y l ch s dng phn nh mi quan h gia c tc nh u t nhn c t cng ty vi gi c phiu m nh u t mua vo n l t l c tc m c ng nhn c trn gi chng khon m c ng mua vo - Phn tch mi quan h gia c tc nh u t nhn c t cng ty v gi nh u t mua c phiu, chng ta thy c hai trng hp sau y + Trng hp 1: Nu nh u t mua chng khon xong ri ch chng khon ln gi hng chnh lch gi l li vn (capital gain) th nh u t s khng quan tm g nhiu n Yield. Lc ny Yield khng c ngh g thc s quan trng vi h so vi cc ch s P/E, EPS nh cp trong bi trc Trong trng hp ny, cc nh u t phn tch mi quan h gia Yield v EPS. Nu Yield thp, p cao th h hy vng cng ty s dng phn li nhun ti u t tng li nhun cho cc nm tip theo gip P/E gim. Lc ny h d dng bn li c phiu vi P/E cao c li vn + Trng hp 2: Nu nh u t mua chng khon u t lu di (nh mua lm ca) th tt nhin h s quan tm ti vic thu li nhun hng nm, hng qu. Lc ny ch c c tc h thu c. Khi Yield l mc tiu chnh h quan tm. Khi cng ty chia c tc cao c ngh l khng cn s dng li nhun li c th do: cng ty s dng vn vay cng ty cha c k hoch m rng sn xut hoc th phn cng ty bo ho. Khi li nhun khng c d on tng nhiu trong nm ti ng ngha P/E khng gim nhiu dn n vic cc nh u t khng hy vng s tng gi c phiu ca mnh trong tng lai. Thng thng li nhun thu c t c tc cng ty tr thp hn nhiu so vi li nhun thu c t vic bn c phiu. V d nh cng ty C in lnh (REE) t ngy c phn ho n nay c tc nh u t nhn c ch l 283% trn mnh gi c phn (mt trm ngn ng) trong kh tng gi c phiu l 1350% c ngha tng 4,7 ln. Do vy i vi cc nh u t chng khon trn th trng th iu quan tm duy nht ca h ch l li vn c ngha trong i hi c ng hng nm quyt nh chia c tc th h thng b phiu khng chia c tc nhiu. Ni tm li khi u t bn nn tm hiu v nh gi ht cc loi ch s phn tch c mt ci nhn tng th hn mi quan h ca cc ch s ny ra quyt nh u t cho chnh xc. K sau chng ti s gip bn i su phn tch thm cc mi quan h gia ti sn cng ty v ti sn c ng bn khng nhm ln gia ci b th bn ngoi v ci bn cht ti sn tht bn trong ca cng ty.
La chn c phiu theo nguyn tc CAN SLIM William J. ONeil l mt mu nh u t chng khon thnh cng ti M. Khi nghip bng ngh k ton vin, ng nhanh chng b cun vo cn st c phiu trn th trng chng khon, ri vi nhng cng thc u t ca ring mnh, ng tr thnh mt nh ph thu ti Wall Street khi thu v hng triu USD li nhun mi nm t c phiu. Hin William l ch tch kim gim c iu hnh hng nghin cu u t William J. ONeil & Company do chnh ng thnh lp. 300 USD l khon tin u tin William rt vo th trng chng khon vi c phiu ca Procter & Gamble khi cn phc v trong Khng lc hong gia. C trong tay tm bng c nhn ti chnh ca i hc Southern Methodist, William khi ng s nghip u t ca mnh trn cng v mt nh mi gii chng khon ti Los Angeles. Bit kinh nghim cn t i, William dnh rt nhiu thi gian nghin cu v thnh cng ca cc bc tin bi trn th trng chng khon. V ri, n lc ca ng c n p. William nghin cu v c kt c 7 yu t cn thit nhn dng nhng c phiu hin cn t c gii u t ch nhng li chnh l nhng ti sn sinh li ln trong tng lai. By yu t c bit n vi ci tn CAN SLIM. William tm s: Trn th trng chng khon c n hng chc nghn c phiu nim yt nn nhiu nh u t i khi rt lng tng trong vic la chn i tng u t. Vn quan trng i vi h l chn mt gi vng, ngha l phi tm ra mt s loi c phiu thc s c kh nng sinh li u t. Nhn nh ca William hon ton ph hp vi mt thc t hin nay l rt nhiu nh u t khng bit cc cng ty c nim yt c phiu trn th trng chng khon ang hot ng nh th no v u t vo c phiu ca cc cng ty no s c li? Di tc ng ca hiu ng m ng, h bt chc nhau, cng x i mua nhng c phiu ang tng gi. Nhiu ngi mua c phiu ri m vn cha c trong tay nhng ti liu v phng php cn thit tm hiu v mc sinh li ca c phiu . L cha ca phng php phn tch v la chn c phiu hiu qu CAN SLIM, William J. ONeil mang li tc tng trng bnh qun 40%/nm cho cc ti khon u t c nhn c ng t vn. Nhiu chuyn gia nh gi y l mt trong nhng phng php hiu qu nht trong v vn cc cng c phn tch chng khon hin nay. CAN SLIM th hin s kt hp hi ho gia phng php phn tch c bn vi phng php phn tch k thut u t chng khon- John Neff, mt cy i th ca ph Wall, cho bit. CAN SLIM l tp hp by ch ci u tin ca by yu t m theo William l rt hiu qu khi nh gi c phiu: C: Current Quaterly Earnings Per Share (li rng trn mi c phiu ca qu gn nht)
William nhn nh rng, hu ht cc c phiu tt u c s gia tng li nhun so vi cng qu nm trc v t l tng cng cao th chng t c phiu cng c nhiu trin vng. Theo ng, cc nh u t trc khi b tin ra mua c phiu cn xem xt ti s gia tng mnh m li nhun ca c phiu , c th l mc tng trng ca li rng trn mi c phiu trong 3 thng gn nht. Nhng phi tm hiu s gia tng li nhun ny u v nh th no? William cho rng nh u t c th nghin cu cc bo co ti chnh c kim ton ca cng ty nim yt, cng vi vic thm d cc cc knh thng tin khc nh bo ch, ngi quen... iu quan trng l cc nh u t cn coi trng tin cy v tnh ng nht ca thng tin, chng hn c th c iu g khng ng, nu doanh thu ca cng ty tng 20%, trong khi li rng ch tng 5%. A: Annual Earnings Increases (s gia tng li rng hng nm) Theo ONeil, c phiu tt l c phiu c mc gia tng li nhun u n trong vng 5 nm trc . Cc nh u t cn c bit lu ti cc c phiu c mc gia tng li nhun hng nm n nh v t trn 25%, tuy nhin nn ch ti chu k kinh doanh ca tng ngnh, tng cng ty. Theo ONeil, tiu ch ny c th gip bn loi b khong 80% cc c phiu ti. c c s chnh xc v mc gia tng li nhun, nh u t cn nghin cu tt c cc thng tin lin quan n cng ty m h mun u t. Cc thng tin ny bao gm lch s v c im ca cng ty, tnh hnh ti chnh, cc chi tit ca t pht hnh c phiu v t chc bo lnh pht hnh c phiu. Nh u t c th tm cc thng tin ny trong Bn thng co pht hnh, trong Bo co ti chnh ca cng ty hoc t cc cng ty dch v t vn u t. Cc quyt nh u t ch nn a ra khi bn c c s thng tin v c phiu cng nh v mc tng trng li rng hng nm. N: New Products, New Management, New Highs (sn phm mi, s qun l mi, mc gi trn mi) Nhng nghin cu ca William ch ra rng gi c phiu tng s bt ngun t mt s nhn t ni ti no . Nhng nhn t ny thng l sn phm mi ca cng ty, ban gim c mi, phng thc qun l mi hay mc gi trn mi ca c phiu trn th trng chng khon. Do vy, s khng bao gi tha nu cc nh u t quan tm n nhng nhn t ni ti ny. Nu xt thy nhng nhn t ny c s n nh, khng c biu hin t bin theo chiu hng xu, th s l mt c phiu c nhiu trin vng tng trng trn th trng chng khon. S: Supply and Demand (ngun cung v cu)
Trong kinh doanh, quy lut cung cu lun c nh hng rt ln n gi thnh sn phm, v u t chng khon cng khng phi l mt ngoi l. Gi c phiu cng chu tc ng t quy lut cung cu. William cho rng c phiu ca cc cng ty i chng, c quy m ln, sn phm cht lng khng phi lc no cng ng mua, bi lng cu ca nhng c phiu ny kh ln, trong khi ngun cung li t nn gi thng b y ln cao gi to, khng phn nh ng gi tr thc t ca c phiu cng nh rt kh sinh li nhun ln. Chnh nhng c phiu c s lng lu hnh thp trn th trng mi c nhiu trin vng v c kh nng tng gi hn so vi cc c phiu c s lng lu hnh ln. T suy ra, c phiu c cc nh qun tr hng u nm gi vi t l ln thng l nhng c phiu c an ton cao. William c bit lu ti cc c phiu c cng ty mua li v c phiu ca cc cng ty c t l n di hn trn vn t c va phi, bi theo ng th t l ny cng cao bao nhiu cng ty s cng phi ng u vi p lc tr li trong tng lai nhiu by nhiu. Cc nh u t nn so snh t s ny cng ty mnh d nh u t vi t s n bnh qun cc cng ty trong cng ngnh, ng thi phn tch thm kh nng thanh ton c nh gi xc thc hn v mc n ca cng ty. L: Leader and Laggard (c phiu u bng v c phiu tt hu) Theo ONeil, nh u t trn th trng ch nn mua 2 hay 3 c phiu tt nht trong nhm nhng c phiu u bng hin ti, cn li nn dnh tin cho nhng c phiu c kh nng sinh li trong tng lai. c bit, cc nh u t cn trnh mua nhng c phiu c mc tng trng cao nhng khng bn vng, chng hn nh c phiu ln gi theo tro lu, theo s kin ni bt bi v cc c phiu ny c nh gi l nhng c phiu tt hu, khng sm th mun cng mt gi. I: Institutional Sponsorship (s ng h ca cc nh ch ti chnh v u t) nh ch ti chnh u t y thng l cc c quan chc nng, cc c quan chnh ph chuyn v ti chnh u t. Cc c quan ny c th nm gi mt s lng c phiu nht nh ca cc cng ty no , nh vy m cng ty s c s ng h v tr gip mnh m t nhng c quan ny, mt iu kin v cng thun li cho hot ng kinh doanh, khin gi c phiu tng mnh. Tuy nhin, mt s lng qu ln cc nh ch ti chnh u t nm gi c phiu li tr thnh yu t bt li, v iu ng ngha vi vic ngun cung s hn ch bi cc c quan t khi mun bn tng phn c phiu ca mnh, y tnh thanh khon ca c phiu xung thp. M: Market Direction (nh hng th trng) Cho d bn hon ton chnh xc khi nhn nh v c 6 tiu ch k trn, nhng n tiu ch nh hng th trng bn mc phi sai lm th s c n 5 trong s 7 c phiu bn mua s mt gi v khin bn thua l. Yu t th trng l rt quan trng bi n nh hng mnh m n gi c phiu. Khi hng lot cc c phiu cng ngnh trn th trng b mt gi, th gi c phiu ca cng ty m bn la chn chc chn cng s st gim theo. Ngc
li, nu gi c phiu ca cc cng ty ny tng theo s pht trin ca th trng th c phiu bn mua vo cng c n theo nhng ch s tch cc . Do , William nhn mnh n tm quan trng ca vic nghin cu cc th bin ng gi chng khon theo ngy, theo tun v theo thng trc mi quyt nh u t c phiu. Mt trong nhng thnh cng ln nht ca William l u t vo c phiu ca hng dc phm Syntex. y l hnh ng to bo v liu lnh, theo nh gi ca cc nh u t chuyn nghip lc by gi, bi Syntex l hng sn xut thuc trnh thai u tin trn th gii. Nhng ri kt qu chng minh quyt nh ca William l ng. Ch mt thi gian ngn sau , Syntex cng b doanh thu hng qu tng trng trn 300% v c phiu ca Syntex t ch cn n danh vi mc gi 100 USD/c phiu tr thnh c phiu tng trng mnh m vi mc gi 550 USD/c phiu trong vng cha y su thng. Chnh nh khon li nhun kch s t Syntex m William c tin thnh lp cng ty William J. ONeil & Company ca ring mnh. Goerge Soros, mt trong nhng nh u t ln nht ti ph Wall, c kt rng: Khng c lnh vc no em li li nhun nhanh v ln bng u t chng khon. C kh nhiu ngi xem vic u t chng khon l cuc chi ngu hng vi hy vng s kim c nhiu tin mt cch nhanh chng. Tuy nhin, lnh vc u t y hp dn ny dng nh khng c ch cho nhng quyt nh theo cm tnh. i vi William ONeil cng nh nhiu cy i th khc ti ph Wall, cc quyt nh la chn c phiu cn c da trn s phn tch v phi kt hp gia cc yu t nh lng v nh tnh. Cha kho phn tch trong u t c phiu l tm ra nhng c phiu c tim nng tng trng ln nht trong thi im bn mua chng. Ni cch khc, bn phi c k nng phn on, xem xt v phn tch vn cng vi vic hoch nh mt k hoch u t thch hp xc nh thi im mua vo nhng c phiu mnh v bn i nhng c phiu yu.
Tiu chun mitcel trong nh gi v phn tch Hin nay, vic sp xp li hoc c phn ho cc doanh nghip Nh nc l mt vn ht sc quan trng, nhm pht huy c ht sc mnh ca nn kinh t v xy dng mt c ch th trng ngy mt hon thin hn. Th trng chng khon Vit Nam i vo hot ng, mi ngi cng cn c thng tin nh gi mt cch khch quan v chuyn nghip v tnh hnh sn xut kinh doanh cng nh c mt ci nhn khi qut nht v cc t chc nim yt trc khi h c nhng quyt nh u t ca mnh. Chnh v th cn c nhng phng php phn tch, nh gi. Vic phn tch cng yu cu nghim ngt v tnh cng khai v trung thc trong thng tin v chuyn mn ca nh phn tch. Tiu chun Mitcel c s dng phn tch v nh gi cc doanh nghip c bit khi doanh nghip tham gia kinh doanh hay nim yt trn th trng chng khon. Tiu chun ny nhm gip cho ngi u t d on c mc thu li cng nh d phng c ri ro. Ni mt cch n gin nht, ta c th a ra 6 yu t nh hng chnh l ni dung ch
yu ca tiu chun Mitcel v nh gi theo thang im gm bn cp: mnh - trung bnh mo him - ri ro cho tng yu t. Tiu chun nh gi: 1. Cng ngh (Technology): y l yu t quan trng nht. Bao gm vic c p dng cng ngh tin tin hay khng? Tnh hnh thay i cng ngh c nhanh chng v kp thi khng? C p dng mt cng ngh thch hp vi tm mc v v th ca mnh m bo hiu qu v cht lng cao? 2. Th trng (Market): Tim nng v xu hng pht trin ca th trng cng nh nhu cu trong tng lai... y bo gm c th trng trong nc cng nh vic xut khu v cc c hi bn hng tim nng khc. Pht trin c cng ngh dn u trong mt th trng tim nng v n nh l mt trong nhng yu t quyt nh s thng li. 3. u vo (Input): Bao gm con ngi, nguyn vt liu, vn c quy nh do quy m v tm quan trng ca cng ty (phn nh qua cc bo co v t s ti chnh, tnh trng lao ng...) i vi nn kinh t quc dn. 4. Lnh o (Leader): C ti v c c, c mi quan h rng... Vai tr ca ngi lnh o l rt quan trng trong vic nhn bit cc c hi kinh doanh cng nh cc nguy c. y chng ta thy mi quan h khng kht gia cng ngh - th trng - lnh o. Nh lnh o gii l ngi thy c tim nng ca th trng v t chn mt cng ngh ph hp pht trin mt mt hng kinh doanh. Ngc li, t nhng cng ngh siu hin i v nhng th trng khng l, nhng nh kinh doanh ln xut hin. 5. Cnh tranh (Competitive): Mc cnh tranh ca cc cng ty khc (c th trng trong nc v quc t). 6. Mi trng kinh t, chnh tr x hi (Environment of social, economy, political) v cc lut l, chnh sch qun l v m c ph hp vi vic khai thc v pht trin sc mnh ca cng ty hay khng? Mi trng ny cng l c s to ra cc lut chi, o c cng nh trit l kinh doanh c tnh lu di, vng chc hay thin v tnh cch c hi, chp git... Thang im nh gi: - Mnh: Mt yu t c nh gi l mnh khi n c ln, pht trin n nh v vng chc k c khi gp nhng bin ng v iu kin kinh t, chnh tr, x hi... C sc cnh trnh mnh m so vi cc i th khc. C kh nng bo ton vn v c li nhun r rng, chc chn. - Trung bnh: t c nhng tiu chun thp hn v sc mnh c th b yu i khi cc iu kin v kinh t, chnh tr - b thay i. C kh nng bo ton vn v c li nhun nht nh.
- Mo him: C tim nng v c hi pht trin nhanh nhng khng chc chn. Kh nng bo ton vn v thu c li nhun trong mt thi gian lu di l rt yu. - Ri ro: cc tiu chun rt yu km, c th dn ti tnh trng ph sn hoc gn ph sn. Phng php nh gi: T hp 6 yu t theo thang im nh gi ta s khai qut c v tnh hnh v chiu hng pht trin ca sn xut, kinh doanh ca i tng m ta nghin cu t rt ra cc quyt nh ng n v sng sut. Mt trong nhng u im ni bt ca phng php ny l n c tnh ton din v khi qut cao, nh gi c doanh nghip trn c s tim lc ni ti v thch nghi, thn thin ca doanh nghip i vi mi trng bn ngoi. Vic s dng 4 cp h s (mnh - trung bnh - mo him - ri ro) lm cho vic tnh ton c n gin ho; kt hp c cc u im ca phng php phn tch c bn (fundamental anlysis) v phn tch k thut (technical analysis) lm cho vic phn tch nhanh chng v tin li, giu tnh thuyt phc hn l s dng ring r tng phng php mt.
Qun tr ri ro trong u t chng khon Ri ro trong u t CK c nh ngha l s dao ng ca li nhun mong i, do vy t c t l li nhun cao trong u t chng khon, vn t ra l phi qun l c mc ri ro ny. Ri ro l kt qu khng mong i v n lun i cng vi nhng khon u t chng khon (CK). Ri ro trong u t CK c nh ngha l s dao ng ca li nhun mong i, do vy t c t l li nhun cao trong u t chng khon, vn t ra l phi qun l c mc ri ro ny. 1. Cc loi ri ro trong u t chng khon Ri ro h thng l ri ro tc ng n ton b hoc hu ht cc CK. S bp bnh ca mi trng kinh t ni chung nh s st gim GDP, bin ng li sut, tc lm pht thay i... l nhng minh chng cho ri ro h thng, nhng bin i ny tc ng n s dao ng gi c ca cc CK trn th trng.
Trong ri ro h thng trc ht phi k n ri ro th trng. Ri ro th trng xut hin do phn ng ca cc nh u t i vi cc hin tng trn th trng. Nhng s st gim u tin trn th trng l nguyn nhn gy s hi i vi cc nh u t v h s c gng rt vn. Phn ng dy truyn ny lm tng s lng bn, gi c CK s ri xung thp so vi gi tr c s. Tip n l ri ro li sut. Gi c CK thay i do li sut th trng dao ng tht thng gi l ri ro li sut. Gia li sut th trng v gi c CK c mi quan h t l nghch. Khi li sut th trng tng, ngi u t c xu hng bn CK ly tin gi vo ngn hng dn n gi CK gim v ngc li. Ngoi h qu trc tip i vi gi CK, li sut cn nh hng gin tip n gi c phiu (CP) thng. Khi li sut tng lm gi CP gim v cc nh u c vay mua k qu s b nh hng. Nhiu cng ty kinh doanh CK hot ng ch yu bng vn i vay th vi mc li sut tng cng lm cho chi ph vn tng. Mt yu t ri ro h thng khc khng km phn quan trng l ri ro sc mua. Ri ro sc mua l tc ng ca lm pht ti cc khon u t. Li tc thc t ca CK em li l kt qu gia li tc danh ngha sau khi khu tr i lm pht. Nh vy, khi c tnh trng lm pht th li tc thc th gim. Gii thch theo l thuyt hin ti ho, mt ng li tc ca hm nay th trong tng lai khng cn gi tr mt ng do tc ng ca lm pht. Ri ro khng h thng l ri ro ch tc ng n mt loi ti sn hoc mt nhm ti sn, ngha l ri ro ny ch lin quan n mt loi CK c th no . Ri ro khng h thng bao gm ri ro kinh doanh v ri ro ti chnh. Trong qu trnh kinh doanh, nh mc thc t khng t c nh theo k hoch gi l ri ro kinh doanh, chng hn li nhun trong nm ti chnh thp hn mc d kin. Ri ro kinh doanh c cu thnh bi yu t bn ngoi v yu t ni ti trong cng ty. Ri ro ni ti pht sinh trong qu trnh cng ty hot ng. Ri ro bn ngoi bao gm nhng tc ng nm ngoi s kim sot ca cng ty lm nh hng n tnh trng hoi ng ca cng ty nh chi ph tin vay, thu, chu k kinh doanh... Ri ro ti chnh cng l mt loi ri ro khng h thng. Ri ro ti chnh lin quan n n by ti chnh, hay ni cch khc lin quan n c cu n ca cng ty. S xut hin cc khon n trong cu trc vn s to ra ngha v tr n tr li ca cng ty. Cng ty phi thc hin ngha v tr n (gm tr n ngn hng v tr n tri phiu) trc vic thanh ton c tc cho c ng. iu ny nh hng khng nh n gi c CP cng ty. Ri ro ti chnh c th trnh c nu cng ty khng vay n cht no. 2. Xc nh mc b ri ro Mt trong nhng phng php nh lng ri ro v xc nh doanh li yu cu l s dng mc li sut khng ri ro cng vi mc b ca tng loi ri ro mt. u tin, chng ta
xc nh mc li sut khng ri ro (thng thng li sut tn phiu Kho bc c coi l li sut khng ri ro), sau xc nh mc b ri ro cho mi th trng. Tng s ri ro lin quan n CK bao gm ri ro h thng v ri ro khng h thng. Trong , ri ro khng h thng c th c loi tr thng qua vic a dng ho u t, cn ri ro h thng th khng th loi tr bng cch a dng ho. 3. Qun l ri ro Vic quan trng nht trong qun tr ri ro l phi xy dng c quy trnh qun l ri ro. Thng thng, qun l ri ro c chia thnh 5 bc: Bc 1: Nhn dng ri ro: y l bc u tin nhm tm hiu cn k v bn cht ca ri ro. Cch n gin v trc tip nht l lit k tng nhn t v cc bin c c th gy ra ri ro. Cch lm r bn cht ca ri ro l: - Th nht: Nhn dng nhng tc nhn kinh t c th gy ra ri ro, v d yu t li sut, lm pht, t gi hi oi, tng trng kinh t... - Th hai: Tm hiu xem chiu hng c th gy ra ri ro, v d vic Ngn hng Trung ng tng li s sut tc ng n gi c CK nh th no? - Th ba: Kim tra li xem biu hin ri ro ang phn tch c ph thuc vo bin c no khc hay khng, chng hn cng ty c biu hin ri ro trong trng hp khng c tn nhim ca khch hng... Bc 2: c tnh, nh lng ri ro: Bc ny s o lng mc phn ng ca cng ty i vi cc ngun gc ri ro xc nh trn. C th, dng mt phng php gi nh nu c nhn t ri ro th cng ty c g v mt g. Bc3: nh gi tc ng ca ri ro: nh gi ri ro ngi ta thng lm bi ton chi ph v li tc. i khi, vic qun l ri ro tiu tn nhiu ngun lc ca cng ty nh tin bc v thi gian, do cn phi cn nhc xem liu vic qun l ri ro nh vy c thc s em li li ch ln hn chi ph b ra thc hin n hay khng. Bc 4: nh gi nng lc ca ngi thc hin chng trnh bo him ri ro. qun l ri ro c hai chin lc: - Th nht: Da vo mt t chc ti chnh chuyn nghip, thu h thit k mt gii php qun l ri ro c th, thch hp vi chin lc qun l ca cng ty. - Th hai: T cng ty ng ra thc hin phng chng ri ro bng cch s dng cc cng c CK phi sinh nh chng quyn, chng kh, quyn chn, hp ng k hn, hp ng tng lai... ng thi xy dng mt i ng nhn vin ca cng ty c kh nng lp v thc hin hng ro chng ri ro. Vn ny i hi nhn vin cng ty va phi thit k ng li va phi thc hin tt chng trnh phng chng ri ro bi qun l ri ro cn phi c theo di thng xuyn v iu chnh kp thi vi s bin i ca thi gian.
Bc 5: La chn cng c v qun l ri ro thch hp: y l bc mu cht cui cng trong vic xy dng chin lc qun l rui ro. Trong bc ny nh qun l phi chn mt gii php c th. Chng hn, i vi cc cng c trn th trng hi oi, ngi ta c th s dng hp ng tng lai, hp ng quyn chn, swap... lm cng c phng chng ri ro, cng c ny c u im l c tnh thanh khoan cao v c hiu qu v gi. Tuy nhin, cng c ny khng linh ng, khng khc phc c ri ro c hu m chi ph theo di li kh tn km.
Khi no nn bn ra c phiu? C l l khng tn ti mt loi c phiu no thc s an ton. iu ct yu l cc nh u t cn nhn bit c thi im thch hp bn ra c phiu Trong tr chi chng khon, nhiu nh u t mt c ch ln chi ch v b qua thi im nn bn ra c phiu, ri khi gi c phiu st gim th mun bn cng khng th no bn c. Vic xc nh thi im tt nht bn ra c phiu c xem l kh kh khn i vi cc nh u t, cho d l nhng nh u t nghip d hay Soros hoc John Neff . Bt k nh u t chng khon no cng mong mun u t vo nhng cng ty m c phiu c kh nng sinh li cao, gi c phiu c xu hng tng mnh, hoc t nht cng phi n nh. Tuy nhin, s tht khng bao gi nh vy, gi cc c phiu trn th trng chng khon lin tc bin ng, cc ch s quan trng cng ln xung tht thng, lc qu cao, lc li qu thp khin cc nh u t lun trong trng thi bt an. Nhng thnh cng trong u t chng khon lun i hi cc nh u t phi nm vng kin thc v chng khon, cng nh c kinh nghim trong u t tm hiu r c phiu mnh ang gi c n nh khng v liu khi th trng chng khon tt dc th n b nh hng xu khng. c bit, cc nh u t cn bit r lc no khng nn nm gi c phiu na. Sau y l mt s du hiu gip nh u t trn th trng chng khon c th nhn bit c thi im no nn bn ra c phiu. 1. C cu t chc iu hnh cng ty c s xo trn: Nu nhng nh qun l cp cao, nhng ngi chu trch nhim v s thnh cng ca doanh nghip, bt u ri b cng ty th c th xem l du hiu bt li cho tng lai ca cng ty. Khi , cc nh u t cn phi theo di v pht hin xem ti sao li c nhng thay i nh vy. Nu pht hin ra nhng du hiu cho thy cng ty ang tr nn suy yu trong lnh vc kinh doanh chnh, th tt nht nn bn c phiu ca cng ty i v thay vo l tm mua c phiu ca cng ty khc trong cng lnh vc nhng mnh hn v c ban iu hnh n nh hn.
2. Li nhun v c tc gim st: Trong trng hp ny, cc nh u t nn iu tra cn thn trc khi quyt nh c nn bn c phiu hay khng. Nu l do ban qun tr cng ty quyt nh khng chia c tc tp trung vn cho vic pht trin v m rng quy m cng ty, th li l iu tt v c phiu s tng gi trong tng lai. Nhng thng thng th s st gim v li nhun v c tc l du hiu xu cho thy tng lai ca cng ty gp nhiu kh khn, khi a s nh mi gii u khuyn khch hng bn c phiu i. Cc cng ty nim yt c xu hng chi tr c tc kh cao (trn 10%/nm) nn nhiu nh u t cho rng y l du hiu tt tip tc nm gi c phiu, nhng khng nn coi y l cn c duy nht quyt nh mua hay bn chng khon. C tc ch th hin nhng kt qu trong qu kh, khng c g bo m vic s tip din trong tng lai. Aiko Musaki, mt nh u t c nhn ang cng tc ti b phn c phiu v th trng chng khon ca hng in t Matsushita, cho bit: Theo ti, cc nh u t chng khon ch nn nm gi c phiu ca nhng cng ty c c tc cao v n nh, vi iu kin cng ty c k hoch s dng vn pht trin ng hng. 3. Th gi c phiu ln hn nhiu ln so vi gi tr thc: Thomas Calvin, mt nh u t chin lc ca cng ty chng khon Lufkin & Jenrette, cho rng: Nhng tranh ci v gi c phiu ca cc cng ty nim yt u ch mang tnh mt chiu, iu quan trng l bn thn nh u t phi t mnh xc nh c gi tr thc ca chng. Hy cn trng vi nhng c phiu c th gi cao vt. Bong bng c phiu c th v bt c lc no. ng l c mt s nh u t d bit rng c phiu ca mnh vt qu gi tr thc hng chc ln nhng h vn cha bn i v mun tr hon vic chu thu thu nhp cng nh hy vng gi s cn tng na. Tuy nhin, nu cm thy th gi vt qua gi tr thc cht ca c phiu nhiu ln th nn bn c phiu i, bi v nu gi li nhng c phiu ny bn s phi chu ri ro rt cao v ch c th tr hon vic chu thu ch khng th khng np thu. Ngoi ra, khi bn ra c phiu ny th s c c hi u t vo c phiu khc a dng ha danh mc v gim thiu ri ro u t ca mnh. 4. Khng cn l do la chn c phiu : C th l do cc nh u t quyt nh mua c phiu ca Merck l bi cng ty ny cng b mt lot cc pht minh ra nhng loi thuc mi c hiu qu cao. t nhin, mt thi gian sau ngi ta pht hin ra mt trong s cc loi thuc ca Merck c nhng tc dng ph bt li cho sc khe. Th l th phn ca cng ty b st gim v li nhun ca cng ty trong tng lai cng s st gim. Khi , cc nh u t nn bn c phiu ca Merck i v c phiu ny khng cn tnh hp dn, cng nh khng cn nhng l do ban u la chn c phiu na. Mi nh u t trc nhng quyt nh u c cc phn tch, tnh ton k lng tm ra cc l do mua c phiu. Tuy nhin, thi gian tri qua, nu nhng l do khng cn ph hp na, mc d gi c phiu vn n nh th cc nh u t cng nn bn c phiu i, bi s n nh ny ch l nht thi v tim n mt tt dc trong tng lai. 5. S hi lng i vi danh mc u t hin ti khng cn na: C th trong danh mc u t s c cc c phiu khng ph hp vi cc mc tiu ti chnh t ra trc (mua
sm ti sn, chun b cho k hoch ngh hu...), khi tt nht nn bn cc c phiu ang c i v t chc li danh mc u t mi ph hp hn vi mong mun ca mnh. Mt danh mc u t a dng s t ri ro hn mt danh mc u t tp trung vo mt hay mt t loi u t. a dng ho - ngha l dn tri tin ca bn ra cc loi u t khc nhau - lm gim ri ro, bi v nu mt s khon u t ca bn i xung th s khc li i ln. Hy lm tnh ton mt cch n gin: nu bn mun nm gi s lng c phiu tr gi 100.000 USD, bn nn nm gi nm loi c phiu, mi loi tr gi 20.000 USD. Bn khng nn c gng nm gi mt s lng c phiu nht nh no , bn hy u t mt s tin nh cho mi loi c phiu. Cch y khng lu, Warren Buffet, mt cy i th trong gii u t ph Wall, tng ni: u t chng khon l hnh thc kinh doanh i hi s nhanh nhy v c phn on cao. Qu tht, khi tham gia vo th trng ny, ngoi vic phi nm bt y nhng thng tin t th trng, nh u t cn cn c kh nng phn tch v d bo trin vng pht trin ca cng ty, cng nh phi thc s tnh to nm bt c s thay i nhanh nhy ca bt c thng tin no c lin quan n giao dch trn th trng, t kp thi bit c lc no nn bn ra c phiu. Cc nh u t ang ngy cng tr nn tinh thng hn nhng khng v th m cc ri ro trong u t chng khon s gim bt. Trong mt bi pht biu ca mnh, John Markese, ch tch Hip hi cc nh u t c nhn ca M ni: Cht lng, tnh thi im v su rng ca thng tin trn th trng chng khon t ti mc cha tng c, nhng n vn khng cho php bn d on chnh xc c tng lai. Hy tnh to, phn tch k th trng t ra c nhng quyt nh cn thit v hp l.
Xy dng h thng thng tin CTNY v CTCK Thc tin hn 2 nm hot ng TTCK Vit Nam ch ra rt nhiu yu km ca h thng thng tin (HHTT). Cc nh u t khng tin tng vo cc thng tin trn th trng v c qu nhiu thng tin km tin cy, khng trung thc, thiu chnh xc hoc khng cp nht kp thi. Xt tm vi m th hon thin HNT cho TTCK thc cht l hon thin HTTT cc cng ty chng khon (CTCK) v cc cng ty nim yt (CTNY). Cc CTCK v cc CTNY c vai tr rt quan trng trong TTCK, l nhng ngi lm nn th trng, vi cc nghip v ca no. Tuy nhin cc CTCK Vit Nam u trit tiu nghip v t vn, m nghip v ny th c coi l rt c gi tr TTCK pht trin. Nghip v t vn b trit tiu do nhiu nguyn nhn ch quan cng nh khch quan, ch quan l pht sinh t nhng yu km ca
HTTT. c th pht trin hn na, h phi lm tng uy tn ca mnh ngay t by gi trong nhng gii hn c th lm c nhm p ng s pht trin ca TTCK trong tng lai. Th nht, cn qun trit y cc nguyn tc v thng tin chng khon. Khi thng tin cho khch hng ca mnh cng nh thng tin rng ri ra ngoi cng chng, cc CTCK cn phi phn nh trung thc cc thng tin v chng khon, v cc cng ty nim yt. Nu c thng tin tt v cng ty nim yt th phn nh, tuy nhin cn phi xc minh mt cch rch ri, chnh xc bng kh nng phn tch tng hp ca cc cn b chuyn mn, trnh tnh trng pht ngn da theo ngun thng tin khng chnh thng tri ni trn th trng, l iu rt nguy him. Nu c thng tin khng tt v cng ty nim yt phi thng bo cho khch hng ca mnh, khng nht thit phi thng bo rng ri khi cn e d, cha tin cy,... Khi thng tin trung thc hp thi th khch hng s tr thnh khch hng trung thnh ca mnh, hn na h s chnh l nhng ngi qung co hiu qu nht, uy tn nht ca mnh cho th trng, mi chnh l iu cn thit nht. Th hai, pht huy hn na nhng nng lc hin c ca cng ty mnh pht trin HTTT. Cc CTCK ca Vit Nam hin nay u l cc php nhn kinh doanh ra i t cc php nhn tng hot ng tt trn thi trng nh cc ngn hng, tng cng ty; cc t chc ny a trang b cho mnh HTTT kh hon chnh nh ni mng din rng gia cc chi nhnh. Nh vy vi th mnh sn c ny, cc CTCK nn c nhng gii php ring cho mnh: chng hn tip nhn thm, thu ht thm cc nh u t t cc chi nhnh v thng qua h thng mng thng tin ny, khu x l lnh ca cng ty tr nn n gin, ch khng nh cc cng ty khng c mng din rng, phm vi hot ng ca h rt hp. Th ba, v lu di, cc CTCK nn duy tr hot ng t vn ca mnh bng cch u t cng tc thng tin chng khon nh xy dng cc b phn mm phn tch d liu chng khon ph hp vi c th TTCK Vit Nam. Ngay trc mt, vi nhu cu cn nh v ngun ngn sch hn hp, cc cng ty cha th lm g hn, tuy nhin cc cng ty ny phi c nh hng v k hoch thc hin, chng hn ti tr cc sinh vin gii v cng ngh thng tin, v chng khon, hng dn h ngun ti liu nghin cu, gy thin cm v sau ny hoc c nhng quan h cng tc vi cc chuyn gia gii trong nhng lnh vc trn, nhng cha phc v ngay cng tc thng tin chng khon, sau ny khi cn th h c th gnh vc trch nhim cng cng ty. V pha cc CTNY, h phi t cu ly mnh ngay t lc ny. Khi cc CTNY chp hnh tt cc quy nh v thng tin chng khon th HTTT chng khon ca Vit Nam cng s c ci thin ng k. Th nht, cc CTNY phi chp hnh cc quy ch v cng b thng tin. Hin nay cc cng ty ang thc hin vic cng b thng tin. Theo cc quy nh trong chng IV - Quy ch thng tin ban hnh km theo Quyt nh 04/1999/Q-UBCKNN ca U ban chng khon
Nh nc. Quy ch hin hnh ny tuy s c nhng sa i cho ph hp hn nhng trc mt cc cng ty vn phi chp hnh v nu c nhng thc mc th phi np bo cn cho U ban chng khon Nh nc, Trung tm giao dch chng khon, m khng th li vo vic cha c ch ti x pht ca U ban chng khon Nh nc lm ba, khng chp hnh cng tc thng tin, bo co theo quy nh. Th hai, cc CTNY phi qun trit cc nguyn tc v thng tin chng khon. Ta bit cc thng tin chng khon phi trung thc, cng khai, r rng v minh bch. Nu thng tin c p p, m m, ai bit ti u th bit v cng ty th h s thiu i mt b phn cc nh u t di hn. Hn na, khi thng tin ra th trng v cc bo co ti chnh, cc phng n kinh doanh ca mnh cc cng ty cn phi ht sc thn trng, cn tnh ti mi kh nng pht sinh chi ph... khi thng tin khi (ra chnh thc c cng b th l thng tin chnh thc khng th c s gii thch no khc. Cc CTNY phi nhn thc c rng s trung thc v thng tin ca cng ty khng phi l s b mt thng tin m l ngha v v quyn li ca nh, nh u t s tm n cng ty no lm n hiu qu tht s v thng tin trung thc v h trn th trng, l cch cng ty tn ti lu di trn th trng, hn na s l i tng rt vn m rng sn xut ca nh u t nc ngoi trong tng lai . Th ba, cc CTNY nn chuyn mn ho b phn cung cp thng tin, khng cn b thng tin lm vic kim nhim nh hin nay m phi c cc cn b thc s lm vic trn. H hiu r quyn li v ngha v ca vic cung cp thng tin, hiu c cc nguyn tc thng tin ca TTCK, cng nh thi im ph hp u ra nhng ngun thng tin khc nhau, thng tin chin lc, thng tin tc nghip, thng tin qun tr, thng tin qun l... Hn na, l ngi ph trch thng tin chuyn nghip trong t chc, h cng bit r u l thng tin chnh thc, khng chnh thc v u tranh chng li nhng thng tin l ci, sai lch, nhng thng tin khng trung thc v t chc ca h.
Tm hiu kinh nghim QT v pht hnh tng vn v chi tr c tc bng CP A. Pht hnh tng vn: Doanh nghip sau khi thnh lp c th bt u huy ng vn. Vic tng vn c th c thc hin qua 2 hnh thc: Pht hnh c phiu mi c xem xt pht hnh quyn Pht hnh c phiu mi khng xem xt pht hnh thng a. Pht hnh c phiu mi c xem xt: Pht hnh c phiu mi c xem xt l phng thc thng c s dng bi cc cng ty ti Hn Quc, i Loan. Cc nh u t c th t mua c phiu mi c pht hnh thng qua 3 cch sau:
Thng qua pht hnh quyn cho cc c ng hin hu: Ty theo b lut thng mi, c ng c quyn nhng khng c ngha v mua cc c phn trc. Nu tt c cc c phn mi c pht hnh khng c mua ht trong thi hn nh trc, cng ty c th hon thnh t pht hnh mi bng vic phn b phn cn li cho tc i tc. Thng qua phn phi cho cc bn i tc: Quyn mua c phiu mi vi quyn u tin trc c th c cp cho cc bn i tc c quan h khng kht vi cng ty pht hnh v d nh: cc nhn vin, cc i tc kinh doanh, cc nh cung cp, cc c ng chnh. Thng qua pht hnh ra cng chng: c php ca hi ng qun tr, cng ty c th pht hnh ra cng chng theo mun, tuy nhin phi ngoi tr quyn mua ca cc ng hin hu. b. Pht hnh mi khng c xem xt: Pht hnh mi khng c xem xt dn ti vic tng tng s c phiu ng lu hnh ca cng ty, tuy nhin khng c s tng vn c ng hoc tng ti sn ca cng ty pht hnh ti thi im pht hnh. Kiu tng vn ny c phn thnh 2 loi: Chuyn i d tr: C phn mi c pht hnh khng c bt c s thu ht no cc khon tin t bn ngoi vo khi m thng d vn hoc li nhun gi li c chuyn thnh vn c phn. Chuyn li nhun thnh vn c phn nhm chi tr c tc bng c phiu: Li nhun ca cng ty c chuyn thnh c tc di dng c phiu v tr cho cc c ng hin hu. C tc c phiu c c l ty thuc vo t l phn b chng khon s hu ca doanh nghip ti cc c ng. Ngc li vi tr c tc bng tin mt, c tc ca c phiu c tr bng c phiu. Tm li, vic tng vn ca doanh nghip thng s xem xt ti hai kh nng xy ra, l: Tng c phn pht hnh ln bng cch pht hnh c phiu trn c s gii hn ca vn c ng. Tng vn c ng bng cch pht hnh thm c phiu huy ng vn lm tng vn iu l ca cng ty. Khi tng vn bng cch ny, vn ch s hu cng tng ln. Ngoi ra cn c mt s phng php pht hnh tng vn khc nh pht hnh ti mc gi th trng. Khng ging nh pht hnh theo mnh gi, y l mt phng thc m gi ca c phn c xc nh bi chnh th trng. Ti Hn Quc, trc khi vn dng phng php ny t 12/1983, vic tng vn ca cc cng ty c thc hin trn c s mnh gi. Vic hng dn h thng mi ny ch ra rng gi pht hnh c xc nh theo gi th trng theo mt t l trit khu nht nh do SEC Securities and Exchange Commision qui nh. Sau 8/1987, tt c cc cng ty nim yt ti S giao dch chng
khon Hn Quc mun tng vn u thng qua h thng ny. Sau , thng 6/1991, t l trit khu hon ton c th ni, mi quyt nh v t l trit khu c da trn quyt nh ca chnh ban gim c iu hnh cng ty pht hnh. Theo cc qui nh v qun l ti chnh ca cc cng ty nim yt, cc cng ty c php pht hnh c phn vn ti mc gi th trng ngoi tr gi khng bao gm quyn hoc gi c s gim xung di mc mnh gi. Gi pht hnh mi thng c xem xt gia 2 la chn, ly la chn no c gi thp hn: La chn th nht l trit khu t mc gi khng bao gm quyn mua trong 5 ngy trc ngy ghi s. La chn 2 c c bng vic trit khu gi c s 7 ngy trc ngy t mua. L do ca vic xc nh gi pht hnh theo cch ny l cung cp cho cc c ng c hi t mua cc c phiu mi pht hnh ti mc gi thp nu c th. Cc c ng hin hu thng to cc quyt nh mua hoc khng i vi cc c phiu mi trc ngy khng quyn. Vi l do thi gian t ngy khng quyn ti lc t mua thng ln hn 2 thng, cc c ng hin hu d b t vo cc tnh hung bin ng gi qu mc. iu ny c ngha l: trong giai on ny, nu gi chng khon gim v ai t mua c phiu mi s b l mt khon tng ng chnh lch gia gi th trng v gi pht hnh. t c li nhun, cn thit phi tnh ton ti chn la th 2 trn c s gi th trng gim. Theo tnh ton, khi gi th trng ca c phn hin hu tng, la chn 1 s tr thnh thc t gi cho vic pht hnh. Ngc li khi n gim, la chn 2 s l gi pht hnh thc t. Th d: La chn th nht.
Gi khng quyn = gi c s + gi la chn 1 x t l tng vn / 1 + t l tng vn. Trong gi c s c xc nh nh sau: Gi c s l trung bnh gi th trng hoc gi ng ca ca ngy giao dch trc ngy c s trc ngy ghi s 5 ngy 1 ngy ly gi thp. Ngha l gi c s c th l 1 trong 2 gi sau, ly gi no thp hn: gi ng ca trc ngy c s 1 ngy. gi trung bnh= a + b + c / 3 trong : + a : Trung bnh ng ca c trng s khi lng ca cc phin trc ngy c s 1 thng. + b : Trung bnh ng ca c trng s khi lng ca cc phin trc ngy c s 1 tun. + c : Gi ng ca ngy trc ngy c s 1ngy. Gi la chn 1 = gi khng quyn x 1 - t l trit khu La chn th hai. Gi la chn 2 = gi c s x 1 - t l trit khu. Trong : - Gi c s l trung bnh gi th trng hoc gi ng ca ca ngy giao dch sau ngy kha s 53 ngy 1 ngy ly gi thp. Trung bnh gi th trng=a+b/2 trong :
+a : trung bnh gi ng ca ca 1 tun gn ngy c s nht ngha l trc ngy t mua 7 ngy. +y : gi ng ca ca ngy giao dch trc ngy c s. V cui cng l gi pht hnh c th l 1 trong 2 gi trn vi gi nh hn. B. Tr c tc bng c phiu Tr c tc bng c phiu thc cht l nhm gi li cc khon li nhun, thng d hoc cc khon tin ca cc qu nhm cng c lng tin mt hin c trong vn ca c ng cng nh ca Doanh nghip thc y vic u t, kinh doanh sn xut ca doanh nghip. Khng c s thay tng gim no v vn c ng cng nh ti sn ca cng ty. V c bn, s lng c phiu s tng ln v lm cho t l vn c phn tng ln. cn tip Ti cc S giao dch chng khon ca cc nc c nn kinh t pht trin, vic p dng hnh thc chi tr c tc bng c phiu din ra rt lu. Ngoi vic tun th cc qui nh ca Lut p dng i vi cc cng ty c phn, cc qui nh v hng dn ca S giao dch, UBCK cc nc, vic chi tr c tc theo hnh thc nh th no s ty thuc vo quyt nh ca i hi c ng hoc ca Hi ng qun tr cng ty trn c s xem xt ca i hi c ng. Vit Nam, theo mc 1, iu 67, Lut Doanh nghip v chi tr c tc, cng ty c phn ch tr c tc cho c ng khi cng ty kinh doanh c li, hon thnh ngha v np thu v cc ngha v ti chnh khc theo qui nh ca php lut. Vic chi tr c tc do quyt nh ca i hi c ng cng ty. Thng thng mt cng ty lm n c li s chi tr c tc cho c ng di dng tin mt. Khon tin ny c trch t li nhun ca doanh nghip sau khi trch lp cc qu theo qui nh ca php lut doanh nghip, theo iu l ca cng ty v gi li mt phn nhm ti u t pht trin sn xut. Cng theo Lut Doanh nghip, C tc c nh ngha l s tin hng nm c trch t li nhun ca cng ty tr cho mi c phn. Nh vy trong cc vn bn php lut hin hnh ca chng ta cha h c qui nh no ni v vic chi tr c tc cho c ng bng c phiu. Tuy nhin ti cc th trng chng khon trn th gii, c rt nhiu trng hp cc cng ty khng chi tr c tc di dng tin mt. Thay vo , ty thuc vo tnh hnh cng ty v quyt nh ca i hi c ng, cc cng ty s chi tr c tc di dng c phiu. Khi , cc vn sau s c lu tm: a. Ngun c phiu dng chi tr c tc. Pht hnh mi: Vic pht hnh mi c phiu phc v chi tr c tc nh ni trn trong phn pht hnh tng vn. Tuy nhin vic pht hnh mi ny khng lm tng vn c ng do mt mt lng c phiu mi tng ln lm cho lng c phiu lu hnh tng ln v vn c phn theo tng ln nhng thc cht n c chuyn i t li nhun, thng d vn ca cng ty c gi li thay v em chi tr cho c ng di dng tin mt.
C phiu Ngn qu: C phiu Ngn qu l c phiu m cng ty mua li trn th trng. C nhiu l do cng ty mua li c phiu do chnh cng ty pht hnh trn th trng, nhng mc tiu ch yu l tng li nhun chi tr cho c ng do s c phiu mua li ny khng c quyn nhn c tc, ngn nga vic thu tm cng ty, tng li nhun t chnh vic mua bn li ny, phc v cho vic chi tr c tc bng c phiu.. Vit Nam, theo qui nh trong iu 65 v mua li c phn theo quyt nh ca cng ty ca Lut Doanh nghip, iu 54 Qui ch Thnh vin, Nim yt, Cng b Thng tin v Giao dch Chng khon, t chc nim nim yt c quyn v ch c php mua li khng qu 30% tng s c phiu ph thng, mt phn hoc ton b c phiu khc pht hnh v phi np n xin php theo qui nh ca TTGDCK. Do nu c php thc hin chi tr c tc bng c phiu, lng c phiu chi tr c tc cng s nm trong gii hn trn y. b. T l tr c tc bng c phiu: T l chi tr c tc bng c phiu l t l c tc bng c phiu nhn c trn s lng c phiu ang nm gi. V d: Nu t l chi tr c tc bng c phiu l 10%, nh vy nu 1 c ng nm gi 100 c phiu s c chi tr c tc tng ng vi 10 c phiu. c. Loi c phiu v s lng: Loi c phiu: Loi c phiu c chi tr c tc c th bao gm cc loi nh: c phiu thng; c phiu u i. S lng: Tng s lng c phiu dng chi tr c tc cho c ng do i hi c ng cng ty cng quyt nh cn c trn thc t li nhun ca cng ty v vic cn i cc khon tin cng nh nhu cu v tin mt ca cng ty. d. Phng php chi tr c tc bng c phiu
Ngy ghi tn vo danh sch c ng: Ngi ang nm gi c phiu mun nhn c c tc phi c tn trong danh sch c ng vo ngy cui cng ca nm ti chnh. Do , t chc nim yt thng s phi cng b thng tin vic chi tr c tc bng c phiu trc ngy kt thc nm ti chnh mt khong thi gian nht nh. iu ny cho php ngi u t c th la chn xem mnh c nn tip tc nm gi hay bn c phiu. Phng n chi tr i vi cc c ng nm gi s l c phiu: Nu s c tc chi tr bng c phiu l mt s l, c ng s nhn c s c phiu chn, phn l cn li s c qui i thnh tin mt v thanh ton cho c ng. V d: Mt c ng s hu 70 c phiu, t l chi tr c tc bng c phiu l 5%. Nh vy, s lng c phiu nhn c s l 3,5 c phiu. T chc nim yt s gom tt c nhng phn c phiu l v bn ra th trng sau thanh ton bng tin cho c ng. Nh vy vn m bo c s lng pht hnh m tha mn nhu cu ca nh u t. i
vi trng hp trn y, c ng nm gi 70 c phiu s nhn c 3 c phiu v phn tin qui i t 0,5 c phiu l. Cc thay i s xy ra i vi c phiu ang lu hnh: Trong khong thi gian nht nh nh ni trn y trc khi kt thc nm ti chnh, tng s c phiu ca t chc nim yt c th tng ln do mt s cc trng hp c bit nh : c ng thc hin cc quyn km theo c phiu hoc tri phiu chuyn i. iu ny dn n thay i t l chi tr c tc bng c phiu. Do , t chc nim yt s phi cng b r rng v cc cc kh nng xy ra thay i ny. e. Ngy thng qua ngh quyt ca Ban gim c v vic chi tr c tc bng c phiu
Thng thng, t l chi tr c tc c th thay i, vn ny quyt nh ra sao ty thuc vo i hi c ng. Cng ty phi thc hin cng b thng tin v vic chi tr c tc bng c phiu v cc vn lin quan ra cng chng trc khi thc hin chi tr mt khong thi gian nht nh. i vi th trng chng khon Vit Nam, vic xem xt v nh hng trc v chi tr c tc di hnh thc c phiu ang c xem xt. c th thc hin c nhim v , cn gii quyt cc vn sau y: 1. Xem xt b sung cc qui nh v vn ny i vi cc vn bn php lut lin quan, trong quan trng nht l Lut Doanh nghip, Ngh nh 48 ca CP, cc qui nh, qui ch lin quan ca UBCKNN v vic pht hnh tng vn i vi vic chi tr c tc bng c phiu, cc qui nh v iu l Doanh nghip. 2. Khn trng xy dng v nghin cu cc qui trnh hng dn th tc lin quan n vic chi tr c tc bng c phiu cho cc t chc nim yt, trong lu ti cc vn nh sau: Ngoi tr vic tun th cc qui nh trong iu l cng ty, Ban gim c cng ty xem xt cc vn lin quan ti vic chi tr c tc bng c phiu nh: ngun chi tr, t l chi tr, ngy ng k cui cng, ngy chi tr, bin php gii quyt i vi cc phn l ca c phiu.. Hng dn cng b thng tin v gi thng bo cn thit ti S giao dch cng nh UBCK. Hng dn np h s xin php pht hnh b sung tng vn trong ghi r mc tiu nhm chi tr c tc bng c phiu theo cc qui nh mi. Cc qui trnh kt hp vi S giao dch, UBCK trong vic thc hin ng s c ng, xc nh ch s hu thc s c php chi tr c tc, thng bo cho c ng, nhng ngi s nhn c c tc bng c phiu. - ng k thay i vn vi c quan c thm quyn. - Hng dn Chun b v trnh cc ti liu, n lin quan n nim yt b sung.
Trong trng hp cc th tc trn tin hnh xong, S giao dch cn c l trnh c th cn c trn thng bo ca t chc nim yt, cc giy php cp thng bo v ngy giao dch khng c tc, tin hnh tnh ton ch s chng khon trn c s thay i v s lng c phiu b sung nim yt ca cng ty.
Thng tin v ngnh KD ca Cng ty Nhn t quan trng quyt nh thnh cng ca vic u t vo cng ty pht hnh l thng qua vic tm hiu cng ty thc hin nhng hot ng kinh doanh no v cc i th cnh tranh ca cng ty l ai. Bn cng c th nu ra cu hi liu cng ty pht hnh c ng k bng sng ch cho sn phm ca mnh khng, v iu ny s gip cng ty c li th hn cc i th cnh tranh ca mnh. Cng ty pht hnh c s dng cng ngh cao khng? Cng ty c kh nng iu tit gi c khng? Hay y cng ch l mt cng ty na trong mt lnh vc kinh doanh vn rt trn ngp? Nhng vn ny cng nhng vn lin quan khc s c gii p trong phn Thng tin v ngnh kinh doanh. Tuy nhin bn hy chun b tinh thn phi c rt nhiu y. Nhng ngi chun b Bn co bch c th t ra gi thit ngi c l nhng ngi ln u tin tm hiu v cng ty v do h a ra cc yu t v lch s, c cu v cc hot ng ca cng ty nhm to nn mt bc tranh ton cnh v cng ty. Thng tin a ra thng bao gm: - Tnh hnh cc ngnh kinh doanh chnh m cng ty pht hnh tham gia: - Trin vng ca cc ngnh lin quan c nh hng ti hot ng ngnh kinh doanh chnh ca cng ty pht hnh; - Loi sn phm / dch v kinh doanh chnh ca cng ty; - Khch hng v nh cung cp ca cng ty pht hnh; - Cng ngh, phng thc sn xut v knh phn phi s dng; - Cc nhn t thng mi nh h thng bn l, i l, h thng phn phi, nhn hiu sn phm, giy php kinh doanh, bng sng ch v kh nng nghin cu v pht trn. i vi cc cng ty ng k nim yt c hng chnh sch u i th phn thng tin v ngnh kinh doanh ny trong Bn co bch cng cn phi cng b chi tit cc vn v cng ngh ca nhng cng ty ny.
Phn tch k thut: H tr v khng c, ng xu th a. Khi nim h tr v khng c
H tr v khng c l mt tip cn khc hon ton vi tip cn nh dng trnh by trc y v hnh vi ca th trng. N cho php a ra quy tc la chn c phiu mua hoc bn, trong vic nh gi din bin gi c ca c phiu v xc nh vng c vn . Mt s nh phn tch xy dng cho mnh mt h thng ring ch da vo khi nim h tr v khng c v khng cn n cc nh dng gi c v khi lng nu trn. H tr c hiu nh sau: v d, mt m ng h tr c phiu A ti gi 60, tc l sn sng mua tt c cc c phiu A vi gi thp hn 5 im so vi 60. H tr l vic mua mt khi lng c phiu ln ngn chn xu hng gim gi trong mt giai on no . Khng c c hiu l ngc li vi h tr: bn c phiu vi khi lng ln p ng tt c cc khon cho mua, v do ngn chn khng cho gi tng ln. Nh vy, h tr v khng c gn nh c hiu l cu v cung tng ng. Mc h tr l mc gi ti c mt khi lng cu mua c phiu ngn chn xu hng gim gi, hoc c th tng gi. Mc khng c l mc gi ti c chng khon cung ra ngn chn xu hng tng gi. Vy vng h tr th hin s tp trung ca cu v vng khng c th hin s tp trung ca cung. V d, ng bin pha trn ca hnh thang l mc khng c, cn ng bin pha di l mc h tr. ng bin pha trn ca tam gic i ln l mc khng c. C s ca d on t l thuyt h tr v khng c l khi lng giao dch ca mt loi c phiu c xu hng tp trung ln ti mt s mc gi, ti c nhiu c phiu c trao tay nhau. V bt k mc gi no m ti c khi lng ln giao dch xy ra thng l im o chiu ca xu th cp mt, cp hai, cp ba, v vy o chiu ti cc mc gi lun lun c th xy ra. Tuy vy, cn ch rng cc mc gi ny thng xuyn thay i vai tr t h tr sang khng c v ngc li. Mt nh, khi gi c phiu vt qua, c th tr thnh vng y ca xu th i xung giai on sau ny, v mt y c, mt khi gi tt qua n, c th tr thnh vng y ca giai on tng gi sau ny. b. V d gii thch Gi s gi tng, t 65, 68, 70. Ch s hu c phiu cho rng h nhn nh ng, v vy h vn ch i. Nhng sau giai on gi tng chm dt v gi bt u tt xung 67, 65, 62, 60. Ch s hu s lo lng nhng h vn tin s c c hi thu li. Ti 60 gi bt u chng li mt thi gian, sau gi gim t ngt. Ngi ta vn hy vng vic gim t ngt ny ch l s iu chnh, nhng hy vng s tiu tan khi xu th i xung vn tip tc. Cc ch s hu c phiu bt u lo thc s: c ci g sai tri y? Khi gi tt n 55 th khng cn hy vng thu li nhun. H lp lun rng phi kin nhn ch gi quay tr li 60 v ti h s rt lui khi th trng.
By gi ta xt trng hp xu th i ln. Gi c phiu t 12, sau tng n 24 v do ngi s hu c phiu bn ra thu li nhun. C phiu phn ng, tt xung 21 v ngi u t thy mnh gp may. Nhng sau gi li vt ln 30. Ngi ch s hu c phiu trc y cm thy b h, do h li mun mua li c phiu, nhng h s khng mua vi gi cao hn 24. l din bin chung ca tm l th trng. Nh vy chng ta gii thch nguyn l c bn ca mc h tr v khng c. Cn ch rng s cn bng cung v cu trn th trng l vn t nh. Ch cn c mt mc cung d tha nh l c th kim ch s tng gi, v ch cn mt mc cu d tha l c th km hm s gim gi. Tt c cc nh giao dch u theo di st sao th trng v c th nhn ra ngay mt s thay i ca tnh hnh, v h sn sng tham gia vo cuc chi khi s thay i ca xu th xut hin. V vy ch cn thm mt t cc lnh mua hoc lnh bn c phiu l c th ko theo s chuyn giao hng nghn c phiu. Cc nh giao dch v cc nh u t khi h to nn mc h tr hoc khng c u l nhng ngi c kinh nghim v thng thi trong vic tham gia vo hot ng th trng. V d, nh trn nu ra, nhng ngi mua ti gi 60 chc chn l thng minh hn nhng ngi mua ti nh 70 hoc ti cc im trong giai on gim gi xung 60. Nh vy c th ni rng h nh gi tnh hnh sau ny mt cch thn trng v khn ngoan hn nhng ngi bo th quyt nh ra khi cuc chi bng cch bn ra khi th trng ang hi phc. Tc l khi th trng chuyn sang xu th gim v h mua c phiu vi gi cao th nay h ch i c hi bn ra vi gi thp hn l mc khng c. Nhng ngi thng minh sn sng chu hy sinh vi im trnh ri vo tnh th thua l qu ln. Cng vy, ti th trng con b tt nh u t sn sng tr thm hai ba im thay th cc c phiu bn ra trc y. Nh vy c mt c trng phn ng i vi th trng con b tt l gi ch gim n mt mc gii hn ca h tr - v i vi th trng con gu th t tng gi ch t mc thp nht ca vng khng c. c. nh gi cng ca h tr - khng c Nguyn l u tin l khng c trong giai on tng gi phi c p ng ti mi mc gi bi s lng c phiu tn ng ln trc - s c phiu mua trc ti mc gi ny v ngi s hu chng mun bn ht ra trnh b l. V vy, khi lng c phiu l tiu chun u tin nh gi sc mnh ca vng khng c. Ti mt y m ch c 400-500 c phiu trao tay khng th lm mc khng c i vi t tng gi sau ny, nhng nu ti y m c khng kh bn c phiu mc hng nghn s to ra mc cung tim nng sau ny, sau khi gi gim di y trc v sau gi li tng hng vt qua y trc y. SHnh bnh hnh hoc tam gic i xung c mt s y bng nhau. Chng ta c th nh gi s b v mc khng c ny bng cch cng tt c cc giao dch ti cc y ny. Nu
ch c mt y vi khi lng giao dch kh ln th c nhiu kh nng l mc khng c hn l trng hp c nhiu y vi tng khi lng giao dch bng trng hp trn. Tiu chun th hai l mc gim gi sau , tc l gi phi tng trong mt khong bao nhiu t mc y c, l mc ta d kin nh gi khng c. Nu khong cch cng ln th kh nng mc khng c cng nhiu. V d c phiu bn ra trong giai on gim gi t 30 xung 20, sau ngp ngng ti 20 trong vi ngy, tng ln 24 v sau gim xung 19. Ngi u t mua c phiu gi 20 s khng lo lng v tnh hnh ny. Nu gi bt u tng t 19 th s c mt t s ngi quan tm n vic bn ra ti 20. Nu gi tt xung 18 sau tng tr li, th c nhiu ngi hn mun bn ra c phiu ti gi 20. Cn nu l tng t gi 17 th 20 s l mc khng c. Nh vy, khng th tm c nhiu c phiu bn ra cung ti y trong khong 20 n 35 nu nh khng c mc gi thp hn 10% di khong trn. Quy tc 10% khng p dng ng u cho mi c phiu. V d, c phiu c gi 3 n 4 khc vi loi c phiu gi t 20 n 35. Mt khc, cn ch n mc gim gi. Nu gi t 20 n 24 gim xung 12 th khng nhng cc nh u t mua vo vi gi 20 sn sng bn ra vi mc gi , m cc nh u t mua vi gi 12 cng sn sng bn ra vi gi 20. Nhng nh u t nu mua c phiu ti gi 18 th khng sn sng bn ra vi gi 20. Tiu chun th ba nh gi cng ca khng c ti mt y trc y l khong thi gian di hay ngn tnh t lc xut hin y ny tr i v bn cht ca din bin th trng sau . V d y ca xu th cp hai hnh thnh trong giai on u ca th trng con b tt s c mc khng c thp nu sau gi gim trong mt thi gian di mt nm sau n dn tng ln sau bn nm. Vic bn ra c phiu sau mt hai nm s c nhiu kh nng hn l vic bn ra c phiu sau bn nm. Nu vng khng c b tn cng mt ln v sau gi li gim th cng khng c sau ny s yu i. V mt s c phiu tn ng trc bn ra, do t tn cng th hai s c t c phiu trong tay c th tung ra khng c li xu th tng gi. Nh vy, chng ta ra ba tiu chun v cng khng c: khi lng, khong cch v thi gian. Tuy vy, s suy on ca bn thn ngi u t l nhn t c bit quan trng. d. nh gi mc gi c th Trong thc t mua bn chng khon, vic xc nh chnh xc vng h tr v khng c khng phi d dng. Vn l xt loi th c ch nht trong vic xc nh mc h tr hoc khng c. i vi cc din bin cp ba th th theo ngy l ngun thng tin duy nht, v th theo ngy ko di trong mt nm s c ch cho vic xc nh mc h tr v khng c ca xu th cp hai. Tuy vy, th theo ngy khng cho mt bc tranh ton cnh v trin vng di hn xc nh mc h tr v khng c ca xu th cp mt v hai.
th theo tun, gm mc gi v khi lng giao dch, ko di trong c mt thi k ca th trng con b tt v th trng con gu l hu ch i vi vic xc nh mc h tr v khng c. Nu ni v xu th chung, th chng l mt cch biu din l tng ca tt c din bin thc t c th. Nu n l xu th i ln th n bao gm cc t ln xung m mi t mc ln li cao hn mc i xung trc . V d tng n 10, gim xung 6, tng ln 15, gim xung 10, tng ln 20. V vy, vic xc nh mc h tr v khng c phi qua kinh nghim phn tch cc th c th. e. S din bin ca mt xu th Gi s c phiu ang xu th th trng con b tt, tng t 12 ln 24, v ti khi lng bn ra kh ln. Kt qu l xut hin phn ng: c s iu chnh xu th cp hai t 24 xung 18, hoc mt dy cc dao ng nh hnh thnh nn trng thi iu chnh, t 24 xung 21. Tip theo s iu chnh l mt giai on tng gi xut hin, t ti 30 trc khi vp phi khi lng cung c phiu tp trung. Vy xut hin mt t phn ng mi, hoc l iu chnh cp ba hoc cp hai. Nu vy th sau mc h tr u? Tt nhin l ti 24, l mc ca nh ln u. Nh vy, trc nh ny lm chc nng khng c, v nay lm chc nng h tr. Gi s c xu th cp mt gim gi. V d nh ca xu th cp mt gim t 70 xung 50. Ti 50 xut hin khng kh bn tm thi c phiu. Ti 50 c khi lng ln c phiu c giao dch, tip gi tng n 60. Ti 60 nhu cu mua c phiu chm dt, gi gim v khi lng giao dch tng ti 42. Mt ln sng mua xut hin, v s hi phc t hai xut hin, gi t mc 50. Mc gi. lm chc nng h tr giai on mt ca xu th cp mt gim gi by gi chuyn sang lm vai tr khng c giai on hi phc th hai. NG XU TH a. ng xu th Trc y cp nhiu n xu th. xem xt k xu th, v vy, cn tm cch v ng xu th mt cch c hiu qu nht. C mt nhn xt chung l hu ht cc xu th cp hai v cp ba hu nh i theo ng thng. Cc ng thng trn ng xu th gim cp mt thng l ng ni cc y ca cc xu th cp ba. Ngc li, trn ng tng xu th cp mt ng thng ni cc nh ca xu th cp ba l ng xu th cp mt. Nh vy, ng thng i ln nu trn ca xu th cp mt ni vi ng thng i xung ca xu th cp mt l ng c bn ca xu th. C th v thm ng kp xu th cp mt bng cch ni cc y khc hoc cc nh khc ca xu th cp mt. Gi s xu th cp mt i ln c th v ng xu th i qua cc y ca xu th. ng thng i qua cc nh ca xu th cp ba lc c gi l ng thu hoch return line. Vng gia ng thu hoch v ng xu th c gi l vng knh channels.
b. Cc ng xu th cp hai Vi xu th chung tng gi, chng ta c cc giai on cp hai tng, tc l ng xu th cp hai nm trn xu th cp mt tng gi trong th trng con b tt. Xu th cp hai gim gi nm trong th trng con gu c khc vi xu th cp hai trong th trng con b tt. ng xu th cp hai gim trong th trng con gu khng c quy lut u n nh i vi trng hp th trng con b tt. Gc dc ca ng xu th cp hai thng l ln, c bit trong thi k hong lon c trng ca giai on hai ca th trng ny. Mt khc, gi c xu hng tt xa khi ng xu th l ng thng i qua hai nh u tin ca th trng con gu. Gi c c xu hng gim mt thi gian, ngp ngng mt thi gian ti y, chuyn sang giai on r ngang, v xu th s khng o chiu i ln cho n khi i qua ng xu th cp mt. Cng v vy m ng thu hoch t khi c s dng n. Mt c trng na l giai on cui cng ca th trng con gu, giai on xu th cp hai i xung ln cui cng sau o chiu ni chung l tun theo quy lut chung mt cch r nt. V vy, khi nhn bit xu th cp hai i xung theo mt quy lut r nt th l s bo hiu kt thc ca th trng con gu. Sau khi th trng con gu i c mt qung thi gian v tri qua giai on bn tho, th trng i vo giai on t hot ng t giao dch nhng c xu hng gim gi mt cch c trt t hn. Nu ng xu th cp hai ny gim gi nhng khng qu mc v tip xc nhiu ln vi cc t tng gi ca xu th cp ba th gi s khng c kh nng gim t ngt na. Tip vic gi i ln xuyn qua ng xu th cp mt s l tn hiu o chiu chuyn sang th trng con b tt.
Xy dng danh mc u t chng khon Hiu mt cch khi qut nht th danh mc u t l mt tp hp gm t nht hai loi chng khon tr ln. Mc ch c bn nht ca vic xy dng v qun l mt danh mc u t l a dng ho nhm trnh cc khon thua l qu ln Khi bn ng thi u t vo nhiu loi chng khon khc nhau, s thua l ca mt loi chng khon ch c tc ng nh n ton b danh mc, thm ch nhiu khi bn c th b l bng li nhun thu c t cc chng khon khc trong cng mt danh mc . Tuy nhin, vic hn ch thua l bng cch a dng ho danh mc u t cng c mt ci gi ca n: bn cng khng th thu c cc khon li nhun ln. Rt t ngi u t c th thu c khon li nhun cao t vic u t tt c s tin ca h vo mt loi chng khon tt nht hin c trn th trng. Do , i a s cng chng u t chn hnh thc
u t th hai l gim thiu ho thua l bng cch a dng ho u t. V suy cho cng th vic t b nhng mn hi ln, bng lng vi nhng khon thu nhp va phi trnh thua l qu mc l mt ci gi va phi v hon ton hp l. Bi vit ny s hng dn bn tng bc trong vic xy dng mt danh mc u t ph hp vi c tnh cng nh mc ch m bn chn. Bc 1: Xc nh bn l ngi u t tch cc hay th ng? Khi bt tay vo xy dng danh mc u t, iu quan trng trc tin m bn phi xc nh l xem mnh thuc dng no: tch cc hay th ng? y l mt vic lm ht sc cn thit, v n s quyt nh n ton b cch thc u t ca bn sau ny. Ngi u t tch cc l ngi lun sn sng b ra rt nhiu thi gian v cng sc qun l danh mc u t ca mnh. Cn ngi u t th ng th ch mun b ra mt khong thi gian ti thiu cn thit theo di cc khon u t v bng lng vi cc khon li khim tn c c. Cn lu rng quy m u t l khng quan trng m iu ct yu l bn tiu tn bao nhiu thi gian v cng sc cho danh mc u t ca mnh. Chng ta c th thy rng a s cc nh u t u thuc dng th ng, bi v h l nhng ngi khng chuyn nghip, thiu k nng chuyn su cng nh b cc cng vic hng ngy chim mt qu thi gian. Bc 2: Quyt nh c cu ca danh mc u t iu th hai cn tnh n l t trng c phiu v tri phiu trong danh mc . y l mt quyt nh mang tnh cht c nhn v tu theo quan im mi ngi. Mt s ngi khng thch u t qu nhiu vo c phiu, cn mt s khc li khng thch s hu qu nhiu tri phiu. Cho n nay vn cha c tiu chun c th v t l ny. Hin nay, a s kin nghing v t l 50/50, tc l 50% s tin ca danh mc c s dng u t vo c phiu, phn cn li s c s dng mua tri phiu. Nhiu nh t vn ngh tng t l tri phiu trong danh mc khi ch s hu sp n tui v hu. Tuy nhin, mt s c nhn khc li c quan im cho rng, trc sc p ca lm pht cng nh kh nng kim tin s suy gim khi v gi, ch s hu danh mc nn tng dn t l c phiu theo thi gian. H lp lun l khng nn gim t l s hu c phiu trong danh mc u t v lng hu v bo him x hi s khng th tng nh lm pht. Chnh v vy m c phiu l mt trong nhng la chn c u tin hng u chng li nh hng ca lm pht. Tuy nhin, cng c khi thu nhp do c phiu em li khng theo kp vi t sut li nhun ca tri phiu cht lng cao. Trong trng hp ny, u t vo cc tri phiu cht lng cao v dnh mt khon tit kim i ph vi lm pht c xem l mt bin php kh thi. Ngoi ra cn mt trng hp khc m chng ta cng cn cp ti, l t trng ca danh mc u t c cn phi iu chnh theo s bin ng ca th trng khng? Gi s rng bn ang c trong tay mt danh mc u t vi t l 50/50. Nu th trng c phiu
tng gi v lm cho danh mc ca bn c t l 65% c phiu v 35% tri phiu th bn c nn bn bt mt s c phiu a danh mc tr v t l 50/50 hay khng? Xung quanh vn ny vn cn nhiu kin khc nhau nhng nhn chung i a s cc nh u t s khng bn i c phiu phng trng hp khi c phiu gim gi th danh mc s tr v mc cn bng 50/50. Bc 3: a dng ho danh mc u t 1. a dng ha t chc pht hnh. Nu danh mc u t ca bn ch bao gm ton b cc tri phiu Chnh ph th bn khng cn phi a dng ho chng loi cc ch th pht hnh, bi v tri phiu Chnh ph hon ton khng c ri ro. Tuy nhin, nu bn mua tri phiu cng ty, tri phiu a phng hoc c phiu th vic a dng ho ch th pht hnh l mt vn cn c cn nhc, bi v cc loi chng khon ny lun tim tng mt s ri ro nht nh. Vn t ra l nn a dng ha n mc no? iu ny cn tu thuc vo quan im ca mi c nhn. Chng hn nh nu bn mua c phiu ca 20 nh pht hnh khc nhau v khi mt nh pht hnh chng may b ph sn th danh mc u t ca bn ch b suy gim 5%. Mi nh u t s t a ra quyt nh cho danh mc u t ca mnh da vo c tnh bn thn, tim lc ti chnh cng nh mc ri ro m h c th chu ng. 2. Bn cnh vic a dng ho cc t chc pht hnh, bn cng cn a dng ho cc lnh vc kinh doanh, a dng ha cc ngun thu hoc c th a dng ho theo v tr a l. Bn cn ch rng, cng a dng ho th s cng hn ch c ri ro, tuy nhin ng nn a dng ho qu nhiu v nh vy s tn rt nhiu cng sc qun l v n mt lc no th danh mc s vt qu tm kim sot ca bn. * ng dng l thuyt hin i trong qun l danh mc u t Ti Vit Nam vic ng dng cc l thuyt hin i vo qun l danh mc u t cn l mt vn kh mi v cha tht s mang tnh chuyn nghip. Trong qu trnh pht trin ca nn kinh t, tt yu s tn ti cc doanh nghip lm n rt hiu qu. ng vn d tha ca h s c xu hng chy vo nhng lnh vc u t hp dn hn. u t chng khon ra i gii quyt nhu cu . Khi u t vo lnh vc chng khon, nh u t c th u t cng mt lc vo nhiu sn phm khc nhau ch khng nht thit h phi ph thuc vo mt vi sn phm c nh nh khi h u t thc. u t chng khon khng ch lm m rng mi trng u t cho cc nh u t m t thn n len li vo tng ng ngch trong nn kinh t thu ht u t dng vn cc nh cho n ngun lc di do nht. Ti Vit Nam vic ng dng cc l thuyt hin i vo qun l danh mc u t cn l mt vn kh mi v cha tht s mang tnh chuyn nghip.
Tt c cc quyt nh u t u c cn nhc di gc ri ro v t sut sinh li mong i v nhng tc ng ca chng trn gi chng khon cng nh kt qu ti chnh cui cng t c trong quyt nh u t. mt s quc gia c th trng chng khon pht trin, t rt lu nh u t bit p dng nguyn tc khng b trng vo cng mt r, thng qua m hnh qun l danh mc u t hiu qu kt hp l lun c lin quan n ri ro v t sut sinh li mong i (M hnh nh gi ti sn vn - CAMP) v l thuyt nh gi chnh lch (APT) la chn tp hp chng khon hiu qu nht t c mc tiu ti a ha li nhun ca danh mc, nh u t phi nh gi da trn hai yu t quan trng: l ri ro v t sut sinh li. Tt c cc quyt nh u t u da trn hai yu t ny v nhng tc ng ca chng i vi vn u t. Ri ro c xem nh l kh nng xut hin cc khon thit hi v ti chnh. Nhng chng khon no c kh nng xut hin nhng khon l ln c xem nh c ri ro cao hn chng khon c kh nng xut hin nhng khon l thp hn. V vy, ri ro c m t bng s bin i ca cc t sut sinh li ca chng khon trong thi k nghin cu. T sut sinh li ca chng khon chu tc ng ca rt nhiu yu t ri ro, nhng yu t ny c th b trit tiu hon ton thng qua vic kt hp danh mc u t hiu qu ca nhiu chng khon c gi l ri ro khng h thng, phn li nhun mong i b p cho loi ri ro ny chnh l phn b ri ro chng khon bx (Xm Xf). Loi ri ro khng th trit tiu c gi l ri ro h thng, phn li nhun mong i tng ng vi loi ri ro ny chnh l t sut sinh li phi ri ro Xf. M hnh APT Vo thp nin 1970 S.A Ross trin khai m hnh APT (Arbitrage pricing theory) trong vic mua bn cc loi chng khon hng ho khi lng ln, ngoi t gia cc th trng hng chnh lch gi..L thuyt APT cho rng t sut sinh li ca chng khon l mt hm s tuyn tnh ca tp hp cc yu t c kh nng xy ra ri ro n t sut sinh li ca chng khon. CAPM (Capital asset pricing model) c pht trin trong u thp k 60. Thay th cho CAPM, l thuyt kinh doanh chnh lch gi (APT) c pht trin trong thi gian gn y. V mc ch ca nh u t, nhng khc nhau gia hai m hnh xut pht t cch x l ca APT i vi s ph thuc gia t sut sinh li ca cc chng khon. APT cho rng t sut sinh li ca chng khon c to bi mt s cc nhn t ca ton ngnh v ton th trng. Mi tng quan gia mt cp chng khon xy ra khi hai chng khon ny b nh hng bi cng mt hay nhiu nhn t. Ngc li, CAPM cho php cc chng khon tng quan ln nhau, n khng ch r cc nhn t to ra s tng quan ny. C APT v CAPM hm mi quan h thun chiu gia t sut sinh li k vng v ri ro. Theo kin (c phn hi thin lch) ca chng ti, APT cho php mi quan h ny c pht trin theo mt cch thc trc quan ring bit. Ngoi ra APT nhn nhn ri ro mt
cch khi qut hn ch khng thun ty l lch chun hay beta ca chng khon tng ng vi danh mc th trng. V vy chng ti a ra cch tip cn ny nh l mt s thay th cho CAPM. Thnh phn ca m hnh: Thng tin c cng b, s t bin, v t sut sinh li mong i. c th hn, gi s chng ta xem xt t sut sinh li c phiu ca cng ty F. iu g s xc nh t sut sinh li ca c phiu ny trong thng ti? T sut sinh li ca bt k c phiu no giao dch trn th trng ti chnh cng bao gm 2 phn. Phn th nht gi l t sut thng thng hay t sut k vng ca c phiu m cc c ng trn th trng tin on hay mong i. T sut ny ph thuc vo tt c cc thng tin gn lin vi c phiu m cc c ng tip cn c, v n s dng tt c nhng hiu bit ca chng ta v nhng yu t s tc ng ln c phiu vo thng tip theo. Phn th hai c gi l t sut sinh li ri ro hay khng chc chn ca c phiu. Thnh phn ny do nhng thng tin c h m trong thng. Khng th lit k ht nhng thng tin ny, v d: - Tin tc v nghin cu mi ca cng ty. - S liu thng k v GNP c chnh ph cng b. - Pht hin sn phm cng loi ca i th cnh tranh. - Thng tin v s tng trng doanh s ca cng ty cao hn d kin. - S st gim t bin ca li sut. Cn thn trng khi nghin cu nhng tc ng ca nhng thng tin k trn hay nhng tin tc khc i vi t sut sinh li. n c nh chnh ph phi cung cp s liu v GNP hay t l tht nghip cho thng ny, nhng hin nay cc c ng nm c n mc no v nhng thng tin trn? Chc chn rng vo u thng cc c ng ch c th tin on GNP thng ny l bao nhiu. Trong phm vi tin on ca cc c ng v cc cng b ca chnh ph th nhng tin on ny l nhn t ca t sut sinh li mong i vo u thng. Mt khc, mc cc cng b bt ng ca chnh ph v trong phm vi tc ng n li nhun ca c phiu, cc cng b s l mt phn ca U, phn khng th tin liu ca t sut sinh li. Bt k mt cng b no c th c chia lm 2 phn, phn d on hay mong i v phn t bin: Cng b = Phn mong i + t bin Phn mong i ca bt k mt cng b no l mt phn ca thng tin m th trng s dng to lp t sut sinh li k vng ca c phiu (R). Phn t bin ca thng tin tc ng n t sut sinh li khng mong i ca c phiu (U)... Cn lu rng ri ro trong mt danh mc ln v phn tn ha ng mc l cc ri ro h thng bi v ri ro phi h thng b phn tn ha hon ton. C mt s ngm hiu rng
khi mt c ng s dng phn tn ha y quan tm n vic nm gi mt c phiu no th anh ta c th b qua ri ro phi h thng ca chng khon Cc danh mc v cc m hnh nhn t Chng ta hy xem iu g s xy ra vi mt danh mc c phiu khi mi c phiu thnh phn tun theo m hnh mt nhn t. bn lun, chng ta s chn mt thng k tip v quan st t sut sinh li. L ra chng ta cng c th s dng mt ngy hay mt nm hay mt khong thi gian bt k. Tuy nhin nu l khong thi gian nm gia nhng quyt nh chng ta nn chn khong thi gian ngn, mt thng l khung thi gian l tng cn chn. Chng ta s to nhng danh mc t n c phiu, v s dng m hnh mt nhn t o lng ri ro h thng. Do c phiu th i trong danh sch s c t sut sinh li l Ri = Ri + b iF + e (1) trong i i din cho c phiu th i. Ch rng yu t F khng c ch s di. Nhn t i din cho ri ro h thng c th l s t bin trong GNP, hay chng ta c th s dng m hnh th trng v chnh lch gia t sut sinh li ca S&P 500 v k vng ca chng ta v t sut ny, RS&P500 - RS&P500 lm nhn t. Trong c hai trng hp, nhn t c chn p dng cho tt c cc c phiu. bi c t ch s di bi v n th hin mt cch n nht m nhn t tc ng n c phiu. tm tt bn lun ca chng ta, nu bng khng, t sut sinh li ca c phiu th i s l : Ri = Ri + ei Vi ngha rng t sut sinh li ca c phiu th i khng b tc ng bi nhn t, F, nu bi bng khng. Nu bi dng nhng bin ng tng gim ca nhn t s lm tng gim t sut sinh li ca c phiu i. Ngc li nu bi m t sut li nhun v nhn t s vn ng ngc chiu. By gi chng ta hy xy dng mt danh mc trong mi c phiu tun theo m hnh mt nhn t v xem iu g s xy ra. Cho Xi l t l chng khon i trong danh mc. Do X th hin phn u t ca chng ta vo mi c phiu nn s c tng s l 100% hay 1. Ta c: X1 + X2 +......+ XN =1 Chng ta bit rng t sut sinh li ca danh mc bng trung bnh trng s ca cc t sut sinh li ca tng chng khon cu thnh danh mc. Ta c th vit li theo i s nh sau: RP = X1R1 + X2R2 + X3R3 + ..... XNRN (2) Chng ta thy trong phng trnh (1) mi c phiu li b tc ng bi c nhn t F v ri ro khng h thng ei. Do thay th mi Ri t phng trnh (1) vo phng trnh (2) ta c: Rp = X1(R1 + b1F + e1) + X2 (R2 + b2F + e2) + X3(R3 + b3F + e3) + ... ... + XN(RN + bNF + eN) (3) .
Phng trnh cho chng ta thy rng t sut sinh li ca danh mc c xc nh bi ba tp hp cc tham s: 1. T sut sinh li k vng ca mi chng khon thnh phn, Ri 2. Tch s gia Beta v nhn t F, biF 3. Ri ro phi h thng ca mi chng khon, ei. Chng ta c th vit li phng trnh (3) theo tp hp 3 tham s nh sau: Rp = X1R1 + X2R2 + X3R3 + ...... + XNRN + (X1b1 + X2b2 + X3b3 +......+ XNbN)F + X1e1 + X2e2 + X3e3 + .......+ XNeN (4) Phng trnh tuy kh di dng nhng d hiu. Hng u tin l trung bnh trng s t sut sinh li k vng ca mi chng khon. Cc phn t trong ngoc n ca hng th hai l trung bnh trng s cc beta ca cc chng khon. S trung bnh ny c nhn vi nhn t F. Hng th ba biu hin trung bnh trong s ri ro phi h thng ca cc chng khon. Cc danh mc v s phn tn ri ro Do cc nh u t thng cm gi cc danh mc phn tn ha ri ro nn phng trnh (4) s nh th no trong trng hp mt danh mc ln hay phn tn ha ri ro. Mc d chng ta ang ni n u t chng khon khng phi may ri nh tr chi quay s nhng mt s nguyn l chung vn c p dng. Mi chng khon c ri ro phi h thng ring trong s t bin khng tng quan vi s t bin ca chng khon khc. Bng cch u t chia nh trong cho mi chng khon, ri ro phi h thng trung bnh s tin n khng i vi mt danh mc ln. Cho d hng th ba s trit tiu hon ton trong mt danh mc ln, khng c g bt thng i vi hng th nht v hng th hai. Hng th nht vn l trung bnh trong s t sut sinh li k vng ca cc chng khon c chn vo danh mc. Do khng c s t bin no hng th hai nn chng ta khng th phn tn ha nhm trit tiu hng ny. Cc phn t trong ngoc n ca hng th hai vn l trung bnh trng s ca cc beta. Chng vn khng b trit tiu khi chng ta tng s lng cc chng khon. Bi v nhn t F khng b nh hng bi s gia tng cc chng khon trong danh mc nn hng th hai khng th b trit tiu. Ti sao hng th ba b trit tiu trong khi hng th hai th khng mc d c hai hng u biu hin s khng chc chn? im mu cht l c nhiu ri ro phi h thng hng th 3. Do bi nhng ri ro ny c lp vi nhau nn tc ng ca phn tn ha cng ln khi chng ta chn thm nhiu chng khon vo danh mc. Danh mc ny cng t ri ro hn v t sut sinh li tr nn chc chn hn. Tuy nhin ri ro h thng tc ng n mi chng khon do n nm ngoi ngoc n trong hng th hai. Do nh u t khng th trnh c nhn t ny khi u t vo nhiu chng khon nn s phn tn ha khng th din ra trong hng ny.
Cn lu rng ri ro trong mt danh mc ln v phn tn ha ng mc l cc ri ro h thng bi v ri ro phi h thng b phn tn ha hon ton. C mt s ngm hiu rng khi mt c ng s dng phn tn ha y quan tm n vic nm gi mt c phiu no th anh ta c th b qua ri ro phi h thng ca chng khon . Cc c phiu cng nh mt danh mc khng c ri ro phi h thng. Cng nh chng ta khng ni rng ri ro phi h thng s khng tc ng g n t sut sinh li ca chng. C phiu lun c ri ro phi h thng v t sut sinh li thc t ca n ph thuc vo ri ro phi h thng. Tuy nhin do ri ro ny trit tiu ln nhau trong mt danh mc c phn tn ng mc cc c ng c th b qua ri ro phi h thng ny khi h quan tm n vic c hay khng chn mt c phiu vo danh mc. Do nu cc c ng b qua ri ro phi h thng ch cn ri ro h thng ca mt c phiu c lin h vi t sut sinh li ca n. Mt danh mc ln, phn tn khng c ri ro phi h thng bi v ri ro phi h thng ca mi chng khon c phn tn hon ton. Gi nh c chng khon danh mc th trng c phn tn ng mc v khng c chng khon no c t l p o trn th trng, danh mc ny c phn tn hon ton v khng c ri ro phi h thng. Ni cch khc, danh mc th trng c tng quan hon ton vi nhn t n, ngha l danh mc th trng l phin bn to hoc nh hn v quy m ca nhn t. Sau khi m phng vi t l thch hp chng ta c th xem danh mc th trng nh l nhn t. Trong qun l danh mc u t M hnh nh gi chng khon vn v l thuyt kinh doanh chnh lch gi CAPM v APT l hai m hnh c th thay th ln nhau ca ri ro v t sut sinh li. Tht quan trng nu ta quan tm n s khc nhau gia hai m hnh c v l lun ln ng dng trong thc t. Cc c tnh ca c phiu ngoi vic c s dng lm nn tng cho vic c lng t sut sinh li k vng chng cn c s dng rng ri nh l mt cch m t phong cch qun l vn u t. V d mt danh mc c t s P/E vt mc trung bnh ca th trng c th c m t nh danh mc P/E cao hay danh mc c phiu tng trng. Khc nhau v l lun M hnh CAPM mang n cho chng ta l thuyt v nhng tp hp hiu qu. Cch hnh x ny bt u t trng hp ca hai chng khon ri ro cho n trng hp nhiu chng khon v kt thc khi mt chng khon phi ri ro c kt hp vi nhiu chng khon ri ro c gi tr rt ln v mt trc gic. Cch trnh by ny khng d g t c i vi APT. Tuy nhin, APT cng c mt li im i trng. M hnh cng thm cc yu t cho n khi ri ro phi h thng ca bt k mt chng khon khng tng quan vi ri ro phi h thng ca mi chng khon cn li. Vi cng thc ny, n d dng c ch ra rng (1) ri ro phi h thng gim u (v cui cng trit tiu) khi s lng cc chng khon trong danh mc tng nhng (2) ri ro h thng khng tng. iu ny cng c ch ra trong
CAPM mc d v mt trc gic c m nht hn do cc ri ro phi h thng c th tng quan ln nhau gia cc chng khon. Khc nhau trong ng dng Mt trong nhng li th ca APT l n c th x l a nhn t trong khi CAPM b qua chng. Mc d rt nhiu cc trnh by ca chng ti trong chng ny tp trung vo m hnh mt nhn t nhng m hnh a nhn t c l phn nh thc t nhiu hn. C ngha rng ta phi ly ra t cc nhn t ca ton th trng v ton ngnh trc khi ri ro phi h thng ca mt chng khon tng quan vi ri ro phi h thng ca cc chng khon khc. dng a nhn t ca APT, mi quan h gia t sut sinh li v ri ro c th c biu hin nh sau: R = RF + (R1 - RF) b1 + (R2 - RF) b2 + (R3 - RF) b3 + ...... + (RK - RF) bK ( 5) Trong phng trnh ny b1 k hiu cho beta ca chng khon ng vi nhn t th nht, b2 k hiu cho beta ca chng khon ng vi nhn t th hai v tip din nh vy. V d nu nhn t th nht l GNP th b1 l beta GNP ca chng khon. K hiu l t sut sinh li k vng ca chng khon (hay danh mc) m c beta ng vi nhn t th nht l 1 v c beta ng vi cc nhn t khc bng 0. Do th trng b p cho ri ro nn (R1-RF) s dng trong trng hp bnh thng. Phng trnh ny th hin t sut sinh li k vng ca chng khon lin quan n beta ca chng khon tng ng vi mi nhn t. ngha ca phng trnh (5) rt n gin. Mi nhn t i din cho mt ri ro khng th phn tn ha hon ton. Beta ca chng khon tng ng vi mt nhn t cng cao th ri ro ca chng khon phi gnh chu cng cao. Phng trnh trn th hin t sut sinh li l tng ca li sut phi ri ro cng vi phn n b cho mi loi ri ro m chng khon phi gnh chu. Do rt nhiu nhn t xut hin APT c kh nng tim n o lng t sut sinh li k vng chnh xc hn CAPM. Tuy nhin nh chng ti cp ta khng th xc nh d dng u l nhn t thch hp. Cc nhn t ca v d trn c s dng v c hai l do thun tin v d hiu. Chng khng c suy ra t l thuyt. Cch tip cn thc nghim i vi nh gi chng khon Cc m hnh thc nghim CAPM v APT khng lm gim i cht no cc m hnh v cc phng php s dng trong thc t o lng t sut sinh li k vng ca chng khon. C CAPM v APT l nhng m hnh da vo ri ro. Mi m hnh o lng ri ro ca chng khon bng beta ca n tng ng vi mt nhn t h thng v lun gii rng t sut sinh li k vng phi t l vi beta. Mc d chng ta nhn thy iu ny c mt sc ht hin nhin v c nn tng vng chc v l thuyt, nhng vn cn nhng cch tip cn khc. Hu ht cc cch tip cn c th c gp chung li di mt tn gi chung l nhng phng php tham s hay thc nghim. Thut ng thc nghim cp n mt thc t rng nhng cch tip cn ny t da vo cc l thuyt v s vn ng ca th trng ti
chnh m ch n thun da vo cc trng thi lp li v cc lin h trong qu kh ca d liu th trng. Trong cc cch tip cn ny nh nghin cu nh r nhng tham s hay cc c tnh lin i vi cc chng khon ri kho st trc tip d liu nhm tm mi lin h gia nhng c tnh ny v t sut sinh li k vng. n c nh c rt nhiu cc nghin cu c thc hin v mi lin quan gia t sut sinh li k vng ca cng ty v quy m ca n. C ng hay khng nhng cng ty nh c t sut li k vng cao hn nhng cng ty ln? Nhng nh nghin cu kho st cc t s ti chnh khc nhau nh t s gia gi c phn v thu nhp gi li, P/E, v t s c quan h gn gi l t s gia gi tr th trng v ca chng khon v gi tr s sch ca cng ty, M/B. T y c th c mt tranh lun rng nhng cng ty vi t s P/E hoc M/B thp b nh gi thp v c th c k vng c t sut sinh li cao hn trong trng lai. Nhm s dng cc tip cn thc nghim xc nh t sut sinh li k vng, chng ta phi c lng phng trnh sau: Ri= RF + kP/E (P/E)i + kM/B(M/B)i + ksize(size)p trong l t sut sinh li k vng ca cng ty i, v cc h s k l h s tng quan m chng ta c lng t d liu ca th trng, Ch rng y l mt dng tng t phng trnh trn trong cc c tnh ca cng ty ng vai tr beta v h s k trong vai tr nhn t chnh lch t sut sinh li ca danh mc. Khi chng ta kim chng s liu , cc phng thc tip cn tham s t ra vn hnh rt tt. Tht vy, khi so snh gia vic s dng cc tham s v vic s dng beta d on t sut sinh li k vng cc tham s nh P/E v M/B t ra hu hiu hn. C nhiu gii thch kh d cho cc kt qu ny, v vn vn cha c lun gii hon ton. Nhng nh ph bnh v cch tip cn thc nghim rt thn trng i vi ci m h gi l s o bi d liu. Nhng tham s m nh nghin cu s dng thng c chn bi v chng c bit c lin quan n t sut sinh li. Chng ta thy rng bt k nhng mi lin h no nh vy l do ngu nhin nhng nu bn tm kim lu v c cc chn la bn c th tm thy ci m thm ch nh khng phi nh vy. N cng kh ging vi vic nhn ln cc m my. Sau mt lc bn s thy cc m my trng ging bt k th g bn mun nh anh h, gu, hay bt k th g, nhng tt c nhng g bn ang lm l gi l o bi d liu. Khng cn phi ni nhng nh nghin cu cc vn trn bo v cng vic ca h bng tranh lun rng h khng h o bi d liu v h rt cn thn trnh nhng cm by qua vic chi mi vo d liu xem vic g s xy ra. D nhin, nh l mt vn v l thuyt thun ty, v bt k ai trn th trng c th d dng truy tm c t s P/E ca cc cng ty, anh ta chc chn s khng mong i nhng cng ty vi P/E thp hot ng tt hn nhng cng ty c t s ny cao n gin ch v cc cng ty ny b nh gi thp. Trong mt th trng hon ho, nhng tnh ton ca cng chng v nh gi thp s nhanh chng b ph v v khng trong mong c th tn ti. C l gii php tt hn cho s thnh cng ca phng thc tip cn thc nghim nm s tng hp gia cc cch tip cn da vo ri ro v bn thn phng thc thc nghim.
Trong th trng hon ho, ri ro v t sut sinh li c lin h vi nhau, do c th cc tham s hoc nhng c tnh th hin lin quan n t sut sinh li cng ng thi l cng c o lng ri ro tt hn. V d, nu gi s chng ta tm thy rng cc cng ty vi P/E thp li hot ng tt hn cc cng ty c P/E cao v iu ny thm ch ng cho cc cng ty c cng beta, th chng ta c th c t nht hai cch gii thch. Mt l, chng ta c th n thun vt b cc l thuyt da trn ri ro v chng khng ng. Hn na chng ta c th tranh lun rng cc th trng khng hon ho v mua c phiu ca cng ty c P/E thp cho chng ta c hi kim li nhiu hn t sut sinh li d kin. Hai l, ta c th tranh lun rng c hai cch nhn u ng v P/E tht s ch l cch tt hn o lng ri ro h thng hn l c lng beta trc tip t d liu. Cc kiu danh mc Cc c tnh ca c phiu ngoi vic c s dng lm nn tng cho vic c lng t sut sinh li k vng chng cn c s dng rng ri nh l mt cch m t phong cch qun l vn u t. V d mt danh mc c t s P/E vt mc trung bnh ca th trng c th c m t nh danh mc P/E cao hay danh mc c phiu tng trng. Tng t, mt danh mc c hnh thnh vi P/E trung bnh thp hn nhiu so vi P/E ca mt ch s th trng c th c coi l danh mc P/E thp hay danh mc c gi. nh gi mt nh qun l danh mc lm vic tt ra sao, thng hiu qu ca anh ta c so snh vi kt qu ca vi ch s c bn. V d t sut sinh li danh mc ca mt nh qun l mua c phiu mnh gi ln ca cc cng ty M c th c so snh vi ch s S&P 500. Trong trng hp ny ch s S&P 500 c xem l ct mc so snh vi nhng hiu qu c tnh ton. Tng t nh vy hiu qu ca mt nh qun l quc t c th c so snh vi ch s ca cc c phiu quc t. Trong vic chn la mc so snh thch hp cn thn trng xc nh ct mc so snh ch cha ng nhng loi c phiu m nh qun l hng n nh l i din cho phong cch ca anh ta v c sn mua. Mt nh qun l c bo rng khng mua bt k chng khon no c trong ch s S&P 500 th khng c l do g b so snh vi ch s ny. Hn na cc nh qun l khng ch b so snh vi ch s m cn vi nhng nhm cc nh qun l tng ng. Hiu qu ca mt qu u t nh qung co l mt qu tng trng c th c so snh vi hiu qu ca mt mu ln cc qu tng t. n c nh hiu qu trong mt giai on thng c phn chia thnh bn nhm. Cc qu thuc nhm 25% trn cng trong phn t th nht, 25% k tip nm phn t th hai, 25% k n nm phn t th ba, v nhm cc qu c hiu qu km nht nm phn t cui cng. Nu mt qu c xem xt c hiu qu nm trong nhm phn t th hai th ta gi nh qun l l nh qun l cp phn t th hai.Cng ging nh vy, chng ta gi mt qu mua c phiu c M/B thp l qu c gi v s so snh hiu qu ca n vi mu cc qu c gi tng ng. Cc cch tip cn ny v vic o lng hiu qu l tng i mi, v chng l mt phn ca nhng c gng tch cc v th v nhm tinh lc kh nng xc nh v s dng cc k nng u t ca chng ta.
KINH NGHIM CHI CHNG KHON Cm nang cho nh u t mi vo ngh Trn th trng chng khon (TTCK) c nhiu nh u t giao dch c phiu (CP) xut pht t nhng mo do bn b mch bo, cc c in thoi ca nh mi gii hay nhng xut ca mt nh phn tch no . H thng mua CP khi th trng ang trong giai don nng bng, n lc th trng tr lnh, h rt d hong lon, bn tho s CP nm gi ri hng chu mt khon thua l. l cu chuyn rt in hnh v nhng nh u t mi vo ngh. u t chng khon v c bn l mt qu trnh bao gm 4 bc nh sau: Bc 1: Chn la CP Bc u tin trong vic chn la mt CP l bt u theo di din bin cc CP. t mt CP vo danh sch theo di (Watch list) s lm tng s ch ca bn i vi CP . Tht him khi bn tm c mt CP no ri mua ngay tc th. Mt danh sch quan st l mu cht la chn CP thnh cng. Nu bn theo trng phi phn tch k thut, th khi din bin gi CP l l do chnh ca vic la chn mt CP theo di. Cn nu bn theo trng phi phn tch c bn, th tin tc v thu nhp hay bt k mt tin tc no khc v cng ty li l l do chnh bn quan tm n CP ny. Mt khi CP nm trong danh sch theo di, bn c th so snh din tin gi c ca CP vi din tin gi c ca cc CP khc. Bn cng c th tm thy cc thng tin khc lin quan n CP nhm gip bn c c s ra quyt nh. Nh u t theo trng phi phn tch k thut c th quan tm n vic tm kim cc thng tin c tnh k thut v CP. Liu CP c din bin gi c ging nh trong qu kh khng? Xu hng gi CP trong 13 tun, 26 tun hay 52 tun gn y nht l i ln hay i xung? So vi lc bt u c a vo danh sch, CP tng hay gim bao nhiu phn trm? Nh u t theo trng phi phn tch c bn s tm kim tin tc, cc bn bo co thu nhp, bo co ngnh hay bo co ca nh phn tch nhm tm kim thng tin. Tuy nhin, khi chn la CP theo di, cch tt nht l cc nh u t nn kt hp cc thng tin v phn tch c bn ln phn tch k thut xem liu CP c ng c theo di hay khng. May mn lm bn cng ch chn c 2 n 3 CP tt trong s 10 ln chn. Bi vy, bn ng ngc nhin khi thy cc CP gim gi s chim a s trong danh sch theo di. Cn
lu rng, ch nn a nhng CP tt nht trong danh sch theo di vo danh mc u t ca bn. Bc 2: Chp nhn v th Chp nhn v th l cng vic kh n gin, bn ch cn lin h vi nh mi gii v thc hin giao dch. Tuy nhin cng cn lu mt s iu. Trc tin l loi giao dch m bn thc hin: on hay trng (short or long). Mc d xu hng chung ca gi CP l di ln nhng bt k ai d tng mc phi mt v th thua l u c th hiu rng, trong ngn hn CP c nhiu kh nng i xung hn l i ln. Nhn chung, bn nn trnh nhng v th on (v th bn non). Chng ngn rt nhiu thi gian v cng sc nhng c hi dnh cho v th on li rt him hoi. Nu bn thc hin v th on, bn cn phi gim st v th cn thn gp i so vi v th trng. K n l vic chn la nh mi gii. Nu bn l mt nh u t t nhn bn c l ch cn n mt nh mi gii phn dch v (discount broker). y l nh mi gii cung cp dch v c bn nht cho bn, tc l ch thc hin lnh gip bn v n hoa hng. Bc 3: Gim st v th Gim st cc v th thc hin l phn quan trng nht ca qu trnh u t. Tt c nhng thng tin v s iu tra nghin cu a bn n ch ra quyt nh giao dch. Gim st v th l lc bn theo di v nh gi quyt dnh u t ca mnh. Khi v th nm v tr bp bnh gia l v li, bn cn phi ht sc ch n nhng v th ny. Khi CP m bn chn tng gi u u v bn c c s tin rng, l CP tt th bn nn tnh n chuyn mua thm CP ny. Nu CP m bn chn gim gi lin tc bn cng nn cn nhc bn i CP nhm hn ch thua l. Bc 4: Kt thc v th Nh u t thng bn CP khi gi CP t n mc gi mc tiu (target price) hay CP khng din bin theo nh mong i ca anh ta. Tuy nhin, rt nhiu nh u t khng bit bn khi no v bn nh th no kt thc mt v th v mang li kt qu tt nht. Thng thng, bn nn bn CP khi nhng nhn t c bn cho thy s sa st ng k, chng hn nh, thu nhp v li nhun cng ty gim st trong nhiu nm lin, th phn thu hp dn do cnh tranh gay gt hay ni b ban gim c lun lc c...
Nn quan tm n g trc khi u t? Ti u t vo hng nghn cng ty khc nhau trn th trng chng khon. Thnh cng khng bao gi n t nhng iu thn k hay s n lc t i. Lun c mt cng thc
hng ti li nhun. iu quan trng l bn cn bit nhn vo u trc mi quyt nh u t. l nhn nh ca Doug Richard, mt trong nhng nh u t chng khon hng u trn th gii. Nm 2004, Doug Richard c tp ch BBC bu chn l nh u t c ci nhn sc so nht trong gii u t chng khon Anh. Nhng khon u t c phiu tri phiu ca Doug lun c t l sinh li trn 20%. Mc d la chn phng thc u t mo him nhng dng nh cha bao gi Doug phi ng u vi thua l. Nhiu ngi bn khon t hi: u l ngi bo v cho nhng khon u t mo him ca Doug Richard? S tht rt n gin! Doug Richard dnh kh nhiu thi gian phn tch k lng trong giai on tin u t. Vi Doug, lun c 5 nhn t then cht cn phi quan tm trc khi u t tin bc vo mt loi c phiu no : 1. m bo an ton vn k hoch u t khng ng u vi ri ro ln, iu u tin m cc nh u t cn quan tm l m bo ng vn ca mnh c an ton, khng b gim st. Cc nh u t nn xy dng danh mc u t a ng. u t i khi cng c nhm ln, s nhm ln ny c th lm cc nh u t ph sn. V vy khi u t chng khon nn trnh tp trung vo mt loi chng khon m cn chia ra nhiu loi chng khon khc nhau, tc l phn tn ri ro. Mi ngi bit rng nhng cng ty ln nht trn th trng cng c th ph sn, v vy mt danh mc u t cng a dng bao nhiu cng tt by nhiu, nhng c phiu thng cuc s b p cho nhng c phiu thua cuc. Nu s tin t th nn mua chng khon ca cng ty m chng ta ang lm vic, gia nhp cc hi u t hoc l mua c phiu ca cc Qu h tng. Khng ch c vy, gi c phiu tng lin tc trong mt thi gian nht nh s mang li cho cc nh u t nhng khon li ln hn rt nhiu. Tuy nhin, chnh s tng gi ny y gi cc loi c phiu ln mc gi qu cao. Vy nn mua vo hay bn ra c phiu no vo thi im ny? Khng nn tham qu khi c gm gi c phiu ch n tng gi cao hn na. Ci quan trng l phi bit khi no n chun b mt gi kp thi bn ra, ch khi gi xung thp th cho d c mun bn cng chng c ai mua, Doug cho bit. 2. S i mi v cch tn S i mi khng ch n thun l nhng pht minh sng ch. N c th l nhng cch thc mi tin hnh cc hot ng kinh doanh c. Mt cng ty nhit huyt vi s i mi th c phiu ca nhng cng ty s ha hn tim nng tng trng rt ln. Trong khi, mt cng ty qu bo th vi nhng phng thc truyn thng th c phiu ca cng ty cng tr nn tr tr v km nng ng.
iu quan trng chin lc u t c thnh cng l vic nm bt r tnh nng ng ca c phiu. Do , cc nh u t nn tm hiu xem cng ty m mnh d nh u t c thc s hng n nhng phng php kinh doanh mi khi gp kh khn hay khng. 3. Tnh hnh nhn s Hot ng kinh doanh u do con ngi thc hin. Do vy, vic nm bt tnh hnh nhn s ca cng ty m bn d nh u t l rt cn thit, Doug ni. Theo ng, vic tm hiu tnh hnh nhn s khng phi l cng vic qu kh khn. Khng ai c tt c nhng k nng, kinh nghim v danh ting iu hnh cc hot ng kinh doanh, iu quan trng chnh l ch h c nhit huyt vi cng vic hay khng. Khi ti nhn vo tnh hnh nhn s, ti mun thy s n lc cng vic ca cc nhn vin trong cng ty m ti d nh u t, Dough ni, Mt cng ty c tnh hnh nhn s khng n nh, thng xuyn thay i nhn vin khng phi l mt cng ty tt u t. Hn th na, vi Doug, tnh hnh nhn s cng l yu t quyt nh bn c phiu. Nu nhng nh qun l hng u ca cng ty (nhng ngi chu trch nhim v s thnh cng ca cng ty) bt u ri b cng ty th c th xem l du hiu bt li cho tng lai ca cng ty. Khi cn phi theo di v pht hin xem ti sao li c nhng thay i nh vy. c bit, khi pht hin ra nhng du hiu cho thy cng ty ang tr nn suy yu trong lnh vc kinh doanh chnh th tt nht nn bn c phiu ca cng ty i v thay vo l tm mua c phiu ca cng ty khc trong cng lnh vc nhng mnh hn v c Ban qun tr n nh hn. 4. Bn co bch Bn co bch lun c xem nh mt ti liu then cht. i cc nh u t, Bn bo bch l phng tin gip h nh gi mc sinh li v trin vng ca cng ty trc khi quyt nh c u t vo cng ty hay khng. Mt quyt nh thiu thng tin c th lm cc nh u t phi tr gi t. Bi vy, cc nh u t nn c Bn co bch mt cch k lng v tm hiu r nhng may ri thc s ca cng ty trc khi ra quyt nh u t. Nn nh gi cn thn nhng yu t c bn ca cng ty d nh u t thng qua vic nghin cu cc thng tin trong Bn co bch. Mc d nhng t cho bn ln u ra cng chng dng nh l c hi u t tt v chng thng mang li li nhun ban u cao, tc l tin chnh lch, do c phiu tng gi; nhng ri ro vn tn ti v khng c g bo m l s thu c tin chnh lch hoc tin chnh lch s c nh mc m bn trng i. Ti lun bt u phn tch mt cng ty pht hnh bng Bn co bch ca cng ty. Trong qu trnh thc hin, ti t t ra cho mnh mt s mc ch quan trng nh tm hiu xem vic kinh doanh ca cng ty c tin trin hay khng, li nhun trung bnh nh th no, n
nn ra sao,... Doanh thu tng c ngha l li nhun cng tng v dn ti gi c phiu tng. Nhng cc con s cha phi l ni ln tt c. Do vy, s rt cn thit khi nghin cu Bn co bch mt cch k lng tm ra nhng du hiu tng trng ca cng ty, Doug ni. Cc nh u t cng nn tm hiu v cc sn phm cng ty kinh doanh, khch hng ca cng ty, t ra cu hi liu cc sn phm ny c tip tc bn c na khng. Cc thng tin chnh v cc vn ny nm trong cc phn khc nhau ca Bn co bch. 5. K hoch kinh doanh Nu cng ty m bn d nh u t khng c nhng k hoch kinh doanh tt th trin vng li nhun ca c phiu gn nh bng khng. Bn ng mc phi sai lm ny, kinh doanh l mt cuc chin. kim li t c phiu bn cn hiu c phiu ang lm nhng g v c k hoch nh th no, Doug ni. Tt c cc hot ng kinh doanh u c nhng k hoch v mc tiu. K hoch kinh doanh s to ra nhng trng im m cng ty cn tp trung vo. Cc nh u t khng th b qua vic nghin cu cc k hoch kinh doanh nu mun c c nhng khon u t sinh li. Vic tm hiu k hoch kinh doanh ca cc cng ty khng qu d nhng cng khng qu kh. Cc nh u t c th tm hiu t chnh nhng nh u t nm gi c phiu ca cng ty . H l nhng ngi am hiu v c phiu ny hn ai ht. Tp ch BBC c mt cuc phng vn ngn vi Doug Richard v cng vic u t chng khon ca ng: BBC: Gii u t chng khon n rng, khi bt u, mi "chi" c phiu c hn 5 thng m ng li c triu bng Anh? Doug Richard: Ti khng tranh ci chuyn thin h n i v mnh, bn b vn quen gi ti l "trm c phiu". iu m ti cm thy yn tm v hi lng sau mt thi gian tham gia u t c phiu l chn ng nh mi gii. Ti cho rng, t c s h tng n i ng nhn vin mi gii ca Cng ty mi gii Nicleway, ni ti ang m ti khon l ng tin cy. BBC: C s no to cho ng s tin cy ny? Doug Richard: Theo nh gi ca ti, Nicleway kh nng ca nh mi gii l vt tri. iu ny th hin qua cch tr li chnh xc, d hiu, mc tinh thng nghip v, tnh trung thc, tinh thn phc v v tnh bo mt khch hng ca i ng nhn vin lm vic y. Nh vy, kh nng truyn thng gia cc nhn vin mi gii ti sn ca cng ty chng khon v ti S Giao dch chng khon thng rt nhanh chng, chnh xc. Ngoi
ra, Nicleway cn c nhng dch v h tr khc nh c th cho khch hng th chp chng khon ngn hng m vay tin mua chng khon hoc lm vic khc... BBC: C phi ng gin tip cho rng trong u t chng khon th iu u tin cn quan tm l vic chn cng ty chng khon? Doug Richard: iu ny tng c cc chuyn gia v chng khon khuyn co. Thc t trong thi gian qua li khuyn ny l hon ton chnh xc. C th thy, trong iu kin t lnh giao dch qua nhn vin mi gii ti cc cng ty chng khon nh hin nay, kh nng x l lnh nhanh nhy ca nhn vin mi gii l ht sc quan trng, bi v nu bn t lnh cng vi gi ca ngi khc m nhn vin mi gii li nhp lnh chm hn i th cnh tranh th bn mt quyn u tin v kh nng lnh ca bn c thc hin r rng nh hn ngi kia. BBC: Vic chn ng nh mi gii l mt li th nhng mua hoc bn c c phiu mc gi va li do nh u t quyt nh. Vi kinh nghim ca mnh, ng c th "bt m" mt vi b quyt? Doug Richard: Phng php m ti s dng xy dng "danh mc u t ca mnh l da vo nhng nhn nh ca bn thn. Nhn nh ny c tnh theo mc li tc k vng cho mi gi nh u t ca mnh v so snh chng vi nhau tm ra danh mc ti u v mt s lng v chng loi chng khon (tc l danh mc c k vng cao nht). Ti cho rng, phng php tnh li tc k vng ny ph thuc ch yu vo nh gi ch quan ca mi nh u t da trn cc thng tin v hot ng ca doanh nghip hng thng, hng tun, thm ch hng ngy. Vic nh gi xc sut v t l li nhun c chia tuy cng da trn c s thc t l bn co bch, bo co v vic phn chia c tc, thng tin i chng, thng tin khng chnh thc m nh kinh doanh thu thp c nhng ngi no c nhiu thng tin chnh xc v c kh nng d on tt hn s c nhiu c hi thnh cng. iu ny i hi ngi tham gia hot ng kinh doanh chng khon phi lun ng no, cn kh nng t duy, thm ch i hi h c ch v bn lnh. BBC: Nh u t c nn mt lc u t vo nhiu loi c phiu? Doug Richard: C mt nguyn tc c bn trong kinh doanh chng khon l ng bao gi "b tt c trng vo mt r". Tuy vy, vic u t dn tri vo qu nhiu danh mc u t cng c th khng mang li hiu qu mong i. Ngi u t va mt sc lc li va khng kim sot c i tng u t ca mnh. Theo ti, nh u t nn tm hiu nhiu loi chng khon nhng ch nn u t vo mt s loi chng khon m h tin tng nht. BBC: Li khuyn no vi cc nh u t chng khon mi vo ngh? Doug Richard: Trong mua bn chng khon, iu quan trng l nh u t phi bit t bo v mnh v a ra nhng phng php u t ph hp nht vi tng loi chng khon.. Mt s bin php an ton c bn m cc chuyn gia chng khon khuyn co
c th c tham kho nh hy cnh gic vi nhng tin n, nhng ngi bn ang gy sc p buc mnh phi hnh ng tc thi hoc nhng s bo m hay li ha v li nhun nhanh chng; phi chc chn hiu r v s mo him, ri ro pht sinh trong mua bn chng khon. Ngoi ra cng cn hiu bn cht ca th trng chng khon l lun bin ng, iu quan trng m cc nh u t nn nh l thnh cng trc y khng phi l s bo m cho thnh cng trong tng lai i vi mt phi v u t. BBC: Xin cm n ng! c mnh danh l mt nh u t c coi l "c mu mt" ti Anh, kinh nghim v nhng li khuyn ca Doug Richard chc chn s rt hu ch trong thi bui th trng c nhiu bin ng nh hin nay, c bit l i vi nhng nh u t mi vo ngh. ri, chnh s cn trng v nhanh chng nm bt kinh nghim u t chng khon s a n b quyt thnh cng trn th trng chng khon, Doug Richard nhn nh.
Nhng nhn vt khng th thiu trn th trng chng khon Tri qua hng trm nm lch s hnh thnh, th trng chng khon n nay vn khng ngng pht trin v ngy cng khng nh l mt knh huy ng vn hu hiu ca nn kinh t. Cng vi nhng tin b ca khoa hc k thut v yu cu v s a dng trong cc hot ng u t, n nay nhiu loi th trng ra i vi cc hnh thc t chc th trng t n gin (th trng chng khon phi tp trung) n hin i v ht sc cht ch (th trng chng khon tp trung). Th trng chng khon khng th thiu nhng thnh vin hot ng ca mnh. Khi cp n cc hnh thc t chc th trng khng th khng nhc n vai tr ca cc chuyn gia v cc nh to tp th trng trong vic to lp s cng bng, hiu qu v trt t trn mi th trng ny. Vai tr ca chuyn gia chng khon trn th trng chng khon giao dch tp trung. Mc tiu ca cc S giao dch l to lp mt mi trng giao dch chng khon (chng khon) an ton v hiu qu, trong cc nh u t phi c i x cng bng, c cung cp thng tin tng xng nhm h tr kp thi cho cc quyt nh u t. Trn th trng chng khon giao dch tp trung, chuyn gia chng khon l nhng ngi hot ng chuyn mn nhm duy tr s cng bng, cnh tranh v hiu qu v mt loi chng khon nim yt. Ngoi ra, cc chuyn gia cn l s kt ni gia cc nh mi gii vi cc lnh t mua v bn trn th trng chng khon, h tr cho cc giao dch c thc hin an ton v hiu qu.
Mt giao dch c thc hin khi gi c hp l, t c mc gi hp l th cc lnh u phi chuyn qua cc chuyn gia ph trch. Vai tr ca cc chuyn gia c th hin qua cc hot ng sau: - Vai tr l i l ca cc nh mi gii: Cng vic ca chuyn gia l thc hin lnh cho cc nh mi gii i vi loi chng khon m h ph trch. Nu mt khch hng tin hnh t lnh thng qua nh mi gii, trong trng hp lnh gii hn khng th thc hin c, nh mi gii s chuyn lnh ny sang cc chuyn gia, cc chuyn gia s tr thnh ngi i din cho nh mi gii i vi lnh ti sn giao dch. - Vai tr l nh u gi: Trong ton b phin giao dch, cc chuyn gia s a ra mt mc gi cho mua - cho bn tt nht, trn c s n u mi phin giao dch h thit lp mt mc gi giao dch hp l i vi tng loi chng khon trn c s cung - cu v loi chng khon . Hot ng ny nhm bo m trt t th trng i vi tng loi chng khon m h ph trch, ng thi hn ch s dao ng v gi c ca chng khon . - Vai tr l nh kinh doanh: Cc chuyn gia thc hin giao dch ti mt mc gi nm trong khong gi cho mua cao nht v gi cho bn thp nht. H l ngi chu trch nhim gim thiu s chnh lch gia lnh mua v lnh bn. Vic mua v bn ny c thc hin theo hng ca th trng cho n khi s chnh lch c cn bng tr li. Trong trng hp xy ra bin c v lnh, v gi c... ti th trng giao dch tp trung, vai tr ca cc chuyn gia tr nn rt quan trng trong vic ch ng iu chnh cc bin c v trng thi cn bng v n nh. Vai tr ca cc nh to lp th trng trn th trng phi tp trung. Nh to lp th trng l ngi thc hin chc nng duy tr th trng cho mt loi chng khon. Chng hn, i vi chng khon A l chng khon khng nim yt v c mua bn trn th trng phi tp trung (OTC). Nh to lp th trng l ngi t ra mc gi bn chng khon A cho bn mua vi s thch gi trn c s tng ng vi mc gi m bn bn (khch hng ca h) yu cu. Sau khi nh u t t lnh mua bn chng khon A trn th trng OTC, nh mi gii s chuyn lnh ny ti nh kinh doanh (thuc b phn kinh doanh ca cng ty mi gii). Nh kinh doanh s tm kim ngi c th bn s chng khon A (nh mi gii bn bn). Lc ny, nh mi gii bn bn ng vai tr l ngi to lp th trng cho chng khon A. Thc t l c nhiu nh mi gii sn sng bn chng khon A v nh vy s c rt nhiu nh to lp th trng i vi chng khon A tng ng vi cc mc "thch gi" khc nhau. Nh kinh doanh bt u tin hnh thng lng v gi c ca chng khon A vi cc nh to lp th trng c th t c mc gi ti u. Giao dch s c thc
hin khi nh kinh doanh tm c nh to lp th trng bn s chng khon A vi mc gi thp nht. Thng thng cc nh to lp th trng l nhng nh mi gii c ng k. Tuy nhin, khng phi tt c cc nh mi gii ng k u l nhng nh to lp th trng. c th tr thnh mt nh to lp th trng th ngi mi gii phi thc s quan tm n vic to dng th trng cho mt loi chng khon. Vai tr ca cc nh to lp th trng c th hin thng qua cc hot ng sau: - Duy tr tnh linh hot ca th trng i vi mt loi chng khon khi chng khon c pht hnh ra th trng. - Tng kh nng thc hin giao dch mt loi chng khon c th sinh li do s cnh tranh v gi c t ra gia cc nh to lp th trng khc nhau i vi cng loi chng khon . - Thu ht s quan tm ca cc nh u t ti mt loi chng khon khng nim yt trn th trng. - Tng tnh linh hot ca th trng i vi mt loi chng khon khi tng s lng cc nh to lp th trng. Cc chuyn gia cng c th tr thnh "nh to lp th trng" i vi mt loi chng khon c th trong iu kin phi chu s kim sot cht ch. S kim sot ny s hn ch c cc sai phm nu h lm dng quyn hnh c quyn ca mnh ti S giao dch. Bn cnh , cc nh to lp th trng c xu hng cnh tranh vi nhau do lun c nhiu nh to lp th trng i vi mt chng khon, do th trng OTC c nh gi l c kh nng t iu chnh tt hn th trng giao dch chng khon tp trung. C chuyn gia chng khon v nh to lp th trng u c tip cn vi cc thng tin c bit do h thng xuyn tip cn trc tip vi cc thng tin trn s lnh, v vy h c nhiu kh nng b "r r" thng tin khi c s bin ng th trng. Nu khng b cm, cc chuyn gia v cc nh to lp th trng c th s dng cc thng tin ny (bao gm cc thng tin ni b) thc hin kinh doanh cho chnh h nhm thu li nhun. cng chnh l l do ti sao nhng i tng ny b kim sot cht ch. Mt yu cu khc na l h phi cng bng vi tt c cc nh u t, khng c php thin v bt c bn no. Ngy nay, trn th gii c nhiu loi th trng mi ra i nh th trng c phiu, th trng tri phiu, th trng tng lai, th trng quyn chn... cng vi s h tr ca cc phng thc giao dch a dng khng ngng thc y s pht trin ca h thng th trng chng khon, gp phn vo s cng bng, hiu qu v trt t i vi cc giao dch ti cc th trng ny... V vy vai tr ca cc chuyn gia v cc nh to lp th trng l lun c khng nh.
Cn trng khi giao dch vi cc Cng ty chng khon Hin ti, cch tip cn d nht ca nh u t vi th trng chng khon l qua cc cng ty chng khon. Ti cc th trng chng khon ln trn th gii, cc hnh thc u t chng khon cng "xm nhp" vo t duy ca mi ngi. Trn nhng th trng ny, c th thy lng khch hng n cc cng ty chng khon m ti khon giao dch ni ring hay lng ngi quan tm n chng khon ni chung ngy mt tng Cc cng ty chng khon c lm i l pht hnh chng khon nim yt hoc khng cho cc t chc pht hnh. Ngoi ra, nhng n v ny c thc hin t vn c phn ha, xc nh gi tr doanh nghip v cung cp cc dch v ti chnh khc ph hp. Khi tin hnh t vn u t chng khon trc tip cho khch hng, cc cng ty ny phi chu trch nhim trc php lut v hot ng ca mnh v bi thng thit hi cho ngi s dng nu vi phm cc cam kt. Trong trng hp thc hin t vn cho doanh nghip trong vic nim yt chng khon, cc cng ty phi lin i chu trch nhim v ni dung trong h s xin nim yt. Tuy nhin, vn c rt nhiu cng ty chng khon li dng nhng khe h ca php lut tin hnh cc hnh vi tiu cc m nu khng cn thn cc nh u t rt d gp ri ro. 1. T vn v li ch c nhn ca cc cng ty chng khon: Do c nhn, cng ty chng khon c th s t vn u t khng ph hp vi nhu cu, khn nng ti chnh v mc tiu ca khch hng. Do , khch hng cn nhn thc rng, mnh mun c hng dn u t ph hp vi bn thn mnh ch khng phi ph hp vi ngi mi gii. Mi khon u t c t vn u cn c li gii thch cn k, gm c vic khuyn co cc ri ro. 2. Vi phm quy nh giao dch cng bng: Cc hot ng sau y ca cc cng ty chng khon b xem l vi phm nhng quy nh lin quan n giao dch cng bng: + ngh thc hin vic u c chng khon m khng xem xt tnh hnh ti chnh ca khch hng v m bo khch hng khng chu ri ro. + M ti khon khng ch thc hin vic kinh doanh chng khon tri php. + Thc hin cc giao dch ngoi thm quyn c giao. + ngh mua chng khon khng thch hp vi kh nng chi tr ca khch hng. + Cc hot ng la o (chng hn nh gii mo v cung cp khng y hoc khng cung cp s liu thc t). 3. Giao dch thi qu:
Hnh vi giao dch thi qu c ngha l giao dch thng xuyn v vi s lng ln trn ti khon ca khch hng nhm mc ch nhn hoa hng m khng nhm t c cc mc tiu khch hng ra. y l hnh vi lm dng trch nhim u quyn ca khch hng. Mt trong nhng bin php ngn chn hnh vi lm dng ny l nh u cn phi yu cu rt c ti khon m mnh u quyn cho cng ty chng khon phi c gim st vin ca cng ty chng khon xem xt thng xuyn. 4. Vay v cho vay tin v chng khon: + Vay tin v vay chng khon ca khch hng: Cc cng ty chng khon b cm vay tin hay chng khon t khch hng tr phi khch hng l ngn hng hay cc t chc ti chnh c chc nn thc hin vic cho vay tin v chng khon. + Cho khch hng vay tin v chng khon: Cc cng ty chng khon cng b cm cho khch hng vay tin hay chng khon. Quy nh ny khng p dng cho nghip v vay bo chng ca cc cng ty chng khon hay vic cc nh mi gii chng khon cho vay theo nghi v thng thng. 5. Xuyn tc: Cc cng ty chng khon c th xuyn tc, ni khng ng v bn thn hay v cc dch v ca cng ty mnh i vi khch hng tim nng. Do , theo quy nh, Cng ty chng khon khng c php xuyn tc v: - Trnh , kinh nghim v hc vn. - Loi hnh dch v phc v khch hng. - Cc loi ph. Vic cng b khng chnh xc hay khng cng b cc s kin quan trng lin quan n nhng vn trn cng b coi l xuyn tc. Khch hng s phi kh khn khi so snh cht lng dch v gia cc cng ty chng khon nu khch hng khng c cung cp thng tin y , chnh xc lin quan n vn chuyn mn. 6. S dng cc bo co, cng trnh nghin cu ca cng ty hoc c nhn khch: Cng ty chng khon khng c php s dng cc nghin cu phn tch hay ngh do c nhn hay cng ty khc tin hnh m khng cng b rng, cc bo co ny khng phi do chnh h thc hin. Cng ty chng khon c th s dng cc kt qu nghin cu trong cc bo co hay phn tch ca ngi khc nhng khng c t nhn rng, cc bo co, nghin cu l ca mnh. C th ni, nh u t n bt k Cng ty chng khon no cng u d dng c tip cn vi nhng thng tin th trng, nhng li khuyn ca nh mi gii, hoc t vn ca cc chuyn gia... l ti nhng th trng lu i nh ph Wall, Nht Bn, Hng Kng.
Tuy nhin, ti nhng th trng chng khon cn rt mi v s khai nh th trng Vit Nam, cc ch th hot ng trn th trng vn trong giai on va lm va b sung v cng c nn nh u t cha th c c s t nim tin tuyt i vo bt k mt nh ch ti chnh no. Nh u t cn thc rng d c bit c mt tin tc tt lnh n u i na th quyt nh mua hay bn vn cn cn nhc k bi mua chng khon l mua bng tin ca chnh mnh, c hay mt u tc ng trc tip n ngn sch ca nh u t. c bit cn thn trng vi tro lu th trng v trong tro lu th trng hin ti, nh u t b tin mua chng khon nhn chung vn theo xu hng k vng gi ln ch khng my ai c nhng phn tch st thc tnh hnh hot ng ca cng ty nim yt tm ra mt mc gi hp l. Nhiu chuyn gia chng khon cho rng rt kh d on xu th bin chuyn ca gi chng khon v hai nguyn nhn: Th nht, cc thng tin v cng ty nim yt cha thc s c cng b thng xuyn v y . Th hai, do hnh thc u t chng khon cn rt mi m i vi cng chng nn vic quyt nh mua, bn chng khon ca nhiu nh u t vn mang tnh t pht theo tro lu, cha c s phn tch nh gi nn khng n nh trong tm l u t. C mt vi iu nh u t cn lu khi giao dch vi cc Cng ty chng khon, c th: - Hy yu cu Cng ty chng khon cho bn bit v tnh hnh th trng hin ti, bn cng c th yu cu h cung cp cc ti liu v tnh hnh ca cc cng ty nim yt. Hy quan tm n nhng quy nh c bn v hot ng ca cng ty v th trng nh gii hn khon tin m ti khon, mc ph mi gii, bin dao ng gi... - Cn thn trng i vi nhng nh t vn u t cung cp thng tin khng khp vi cc thng tin trong ti liu. Trong trng hp c nhiu im khng ging hy xin t vn di dng vn bn v nhng gi u t v l do u t. iu ny s h tr bn trong trng hp pht sinh cc vn sau khi bn c t vn. - Cc Cng ty chng khon ha hn li nhun nhanh chng v d dng cng l iu bn cn cn nhc Hy nh l iu g qu tt, qu thun li u cn phi xem li. Nn cn nhc k cng, nu bn cn bn khon iu g hy tm li khuyn ca ngi t vn khc. - ng b thuyt phc dn n nhng quyt nh hp tp da trn cc thng tin "ni gin", thng tin "tuyt mt", "kh nng hp nht" hoc "b thu tm" hay nhng tin v "sn phm mi hp dn"... - Khi u t vo chng khon, nn hiu rng cc iu kin cp php do U ban Chng khon Nh nc t ra l nhm bo m cho cc Cng ty chng khon, cng ty qun l qu cng nh cc nhn vin c cp php c kh nng hot ng trong lnh vc c cp php. Tuy nhin, iu ny khng c ngha l cc loi giy php do U ban Chng khon
Nh nc cp s m bo tnh trung thc i vi hnh vi ca ngi hoc n v c cp php hay cht lng dch v m h cung cp.
B quyt la chn chng khon cho danh mc u t ca bn Mi y, Lane Jack v Peter Huge l hai ngi bn lu nm, h cng gp khon tin dnh khong hn 200.000 USD u t vo th trng chng khon nhm tm kim li nhun. Theo mt s nh mi gii chng khon, h u t vo c phiu ca hng Chamber Lych, mt cng ty cng ngh ang ni ti min trung nc M m khng u t vo mt cng ty lu nm cng trong lnh vc cng ngh l TechTech v cho rng cng ty ang tht th. Trong hai thng u tin u t, c phiu ca Lych lin tc tng gi v c phiu ca TechTech th h gi dn. Nhng ch sau thi gian , t nhin c phiu ca TechTech li tng gi rt cao, trong khi c phiu ca Chamber li ng yn thm ch c tin n l s xung gi nn khng ai dm mua na. Kt qu, s tin ca hai ngi bn Lane Jack v Peter Huge khng pht sinh li nhun, thm ch c nguy c mt sch. C Lane Jack v Peter Huge u tic nui v khng u t vo c phiu ca TechTech. Trong u t chng khon vic la chn c phiu s l rt quan trng. N s quyt nh vic thnh bi ca c qu trnh u t. Nhiu khi nh u t khng nn nghe theo nhng g nh mi gii chng khon ni m hy da vo chnh s phn tch v suy xt ca mnh. Mua loi c phiu no Khi quyt nh u t vo c phiu thng phi nghin cu xem loi c phiu no l hiu qu nht. y chnh l lc cn nhng thng tin v phn tch chng khon v tnh hnh cng ty v t c cch no mt tin nhanh hn l mua phi chng khon khng tt. Mt s tiu thc so snh v la chn: - Chn ngnh c phiu: ngnh cng nghip, nng nghip, giao thng vn ti, ti chnh hay dch v cng cng... C th i vo nhiu ngnh chi tit hn, v d trong cng nghip c th l cng nghip khai thc, cng nghip ch bin hoc cng nghip sn xut. Phn tch tng ngnh kinh t v tnh cht, th trng, kh nng pht trin, tng trng bnh qun, kh nng cnh tranh, nh hng c tnh cht chu k; - Chn bt c cng ty no trong ngnh no th cng nn phn tch tnh hnh cng ty trn cc mt: tnh hnh ti chnh, li nhun, li tc c phn, nhu cu vn, tnh hnh huy ng vn v nhng loi chng khon ch yu ca cng ty, nh gi tnh hnh c phiu ca cng ty v mt ti chnh, v tr ca cng ty trong ngnh, trnh ban qun tr, ban
iu hnh v chnh sch qun tr ca cng ty, a im, vn ti, lao ng, nguyn liu, bng sng ch pht minh, v.v... Mun phn tch thu o gi tr c phiu ca mt cng ty th phi xem xt nhng nhn t k trn, ng thi phi tham kho s nh gi ca cc Trung tm phn tch chng khon, cc t chc xp loi doanh nghip. Ngoi ra, cn ch n vic a dng ha c phiu u t trnh c s vn ng ca chu k kinh doanh, s thay i v tr ca mt doanh nghip... C th a dng ha theo nhiu cch nh: mua c phiu ca nhiu ngnh khc nhau; mua c phiu ca cc cng ty khc nhau; mua c phiu ca nhiu khu vc khc nhau; mua c phiu ca cc cng ty c nhng thnh phm khc nhau; mua nhng thi im khc nhau... Tuy nhin, nu a dng ha u t qu mc cng s c nhng nhc im nh: lm cho vic qun l kh khn, tn nhiu cng sc iu tra v phn tch, lm tng chi ph mua bn, lm gim bt c hi t li nhun cao. Khi no mua? Mt cu tr li rt n gin l khi no cn thy c th mua. Bi v mt s khng t nhng nh kinh doanh chng khon cho rng h thng sai lm trong vic nh gi v th trng ni chung v mt s c phiu ni ring. Ni theo mt ngha no th nhng ngi kinh doanh chng khon l nhng ngi u t gi tr, do vy c nhng ngi khi thy cng ty trong giai on hng thnh th mua c phiu v thm ch c nhiu ngi thch mua c phiu ca nhng cng ty ang giai on tht th. T u th k XVIII th trng chng khon Ty u v th trng chng khon M sau ny a ra hc thuyt u t ngc dng. Thuyt ny a ra li khuyn rng vn c th li ngc dng sng. Thc t cho thy, u t ngc dng c kh nng ri ro rt cao nhng cng c c may a n li nhun khng l bi v rt c th thi gian tht th ca mt cng ty s c khi phc trong tng lai. C nhiu ngi c cng d on lc quan nn s ngi u t ngc dng tng ln. Chnh hnh ng c nhiu ngi c cng nhn nh, cng mua c phiu lm cho gi tr c phiu c phc hi uy tn ngay khi cng ty ny cn tht th. Do vy, khng nht thit c phi mua c phiu khi cng ty ang c uy tn tt m vn c th mua c phiu khi cng ty ang tht th.
Mua chng khon mt cch khn ngoan Bt u hot ng u t vo th trng chng khon qu l khng my d dng. M ti khon hng t vn u t s rt tn km. Mua cc loi chng khon khc nhau cng i hi phi xy dng mt danh mc u t a dng. Cch tt nht bt u "bun" chng khon l dng chin lc gi l bnh qun gi chi ph la (dollar-cost averaging). y l mt thut ng thng dng thc hin cc
khon u t vo mt chng khon thng xuyn v c h thng m khng tnh n yu t gi c. Cc cuc nghin cu cho thy rng cc nh u t theo chin lc thng c khuynh hng phi tr mc gi thp hn nhng ngi mua chng khon theo s lng ln. Chin lc ny kh hu hiu, c bit i vi ngnh c giao ng cao nh ngnh cng ngh. S d nh vy l bi v cng 100$ mt thng c th mua c nhiu chng khon hn khi gi xung v s mua c t chng khon hn khi gi ln. C rt nhiu cch thit lp nn nhng khon u t chng khon theo h thng. Cch th nht c th l thc hin vic mua vo chng khon lin tc thng qua mt nh mi gii gim gi trn mng. Hoc l nh u t c th s dng dch v ca cc nhm h tr nh u t v chng khon. Nguyn tc quan trng nht khi u t chng khon l phi chp hnh nghim chnh nhng quy tc ra v thit lp nhng khon u t thng xuyn trong qu chng khon ca bn mi thng, bt k l khon u t y nh n mc no. V sau , bn hy bnh tnh vt qua nhng "th thch cam go" ca th trng. nh hng ti sn trong u t chng khon Th no l ti sn thc v th no l ti sn ti chnh? Nh u t nn u t vo loi ti sn no trn th trng chng khon? l cu hi m cc nh u t chng khon cn tr li trc khi tin hnh cc hot ng u t chng khon. C mt s nh u t nhm ln khi tr li cu hi trn. Kt qu l h phi chu nhng khon thua l khng ng c. Ti sn thc l cc loi ti sn trc tip tham gia qu trnh sn xut hng ha - dch v ca nn kinh t nh: t ai, nh xng, my mc thit b, cht xm,... Ngc li, ti sn ti chnh l cc loi ti sn khng tham gia trc tip qu trnh sn xut hng ha dch v, nh tin, chng khon v cc loi giy t c gi,... Cc loi ti sn ny ch l nhng chng ch bng giy hoc c th ch l nhng d liu trong my tnh, s sch. Ti sn ti chnh yu cu cao v li tc m cc ti sn thc to ra. Ni cch khc, ti sn thc to ra li tc thun cho nn kinh t, cn ti sn ti chnh th nh ra s phn phi li tc hoc ca ci gia cc nh u t. Cc nh u t em ca ci ca mnh i mua cc loi chng khon (ti sn ti chnh). Nhng ngi pht hnh chng khon (cng ty, chnh ph,...) s dng s tin huy ng c t vic pht hnh chng khon u t mua ti sn thc nh nh xng, my mc thit b, cng ngh, hng ho v thng quyn. Khi , thu nhp t chng khon ca cc
nh u t ch yu t li tc do cc ti sn thc to ra v cc ti sn thc ny th c ti tr ch yu bng vic pht hnh chng khon. Hng ha giao dch trn th trng chng khon l cc ti sn ti chnh, khng l ti sn thc. Ty theo ch v mc ch u t, cc nh u t c th la chn u t vo cc loi chng khon sau: Chng khon li tc c nh: Chng khon ny c tr li tc c nh hng nm nh tri phiu chnh ph, tri phiu cng ty,... Thng thng, li tc thp do ri ro rt thp nu tnh hnh ti chnh ca cng ty tt v lnh mnh. Chng khon vn (c phiu thng): C tc ty thuc vo kt qa hot ng kinh doanh ca cng ty hng nm. Nu cng ty hot ng hiu qu, gi tr c phn vn tng, ngc li nu hiu qu km th gi tr c phn vn s gim. Do vy, u t vo loi chng khon ny lun gn lin vi hiu qu kinh doanh v ti sn thc ca cng ty. Do , mc ri ro kh cao. Tuy nhin, nu phn tch v d on chnh xc hiu qu hot ng kinh doanh ca cng ty th mc li nhun thu c t c tc v gi tr c phn u t c th rt cao, i khi trong khong thi gian rt ngn. Chng khon c iu kin: Chng khon ny l cc hp ng quyn la chn (option) v cc hp ng tng lai (future), cung cp nhng khon thanh ton c xc nh trc theo gi ca cc ti sn khc nh gi tri phiu, c phiu hay hng ho. Loi chng khon ny hin nay rt thng dng trn th trng chng khon cc nc do c s dng linh ng v thun tin trong cc giao dch trn th trng.
u t bt hp php, bit trnh! m bo mt mi trng u t lnh mnh, th trng chng khon cn c xy dng trn nn tng thi hnh trung thc v cng bng. Nh u t phi c bo v ti a. S an ton chnh l nhn t thuyt phc cho th trng tn ti v c duy tr bi: mt hnh lang php lut, mt h thng quy chun v nghip v c chun ho chi li v nhng iu cm k c tnh nguyn tc. Trn th trng c mt s hot ng bt hp php m iu ny i khi nh hng n quyn li ca nhng nh u t. Nhng nh u t kinh nghim thng bit hn ch
ti a ri ro cho mnh. Tuy nhin i vi nhng nh u t mi vo ngh th vn ny vn cn rt mi m. V nu khng cn thn, nh u t s sp by trn th trng chng khon Giao dch gi to Tng t nh vic a ra cho mua, cho bn o, vic dng ln cc giao dch ngu to c th c mt s ngi s dng nhm to cc t bin th trng cho mt loi chng khon no ng hu phc v cho dng c nhn. Cc ng tc gi (artificial transactions) ny d c vn dng di bt c hnh thc no u b nghim cm. Gi th Cng nhm ngy to cm gic th trng ca mt chng khon no si ng, cng lc c hai ngi a ra hai lnh mua v bn ging ht nhau thng qua cng mt cng ty mi gii v c thc hin. Kt qu mua bn c bo co trn cc h thng thng tin nhng k thc y ch l mt mt mnh kho to xung ng gi ch khng c mua bn theo cung cu trung thc. Cc c nhn cng c th t thc hin th thut ny hoc do cc nhm cng cnh lm n bt chnh to ra. Cc cng ty chng khon buc phi lu v pht hin cc lnh i ng kiu ny v khng c thc hin nghip v khi bit rng l mt hot ng gi th (matching). V d mua v bn cng loi chng khon, cng s lng, gn nh cng gi ti cng thi im, Mua bn t bin Mua bn t bin tng ln c xc nh khi mt thnh vin c th cu kt vi khch hng - thc hin cc lng mua bn mt lng chng khon vt tri, ti mt thi im no , khc xa vi din bin bnh thng, hoc vt qu s cn i ngun ti chnh ca mnh mt cch l liu. Hot ng ny c th b kt ti hoc b truy cu gy nhiu lon th trng. Dng cc phng tin truyn thng gy nh hng th trng Cc cng ty chng khon, hoc cc c nhn, n v lin quan, khng c dng tin mua chuc v to ra cc bi vit, cc nhn nh thun li theo mnh hoc cc cp c dng khc trn bo ch, cc n phm ti chnh,... Tt nhin iu cm k ny khng bao gm cc qung co bnh thng trn cc phng tin truyn thng v c phn bit r nh vy. Phao tin tht thit hay gy lc hng
Cc nh kinh doanh giao dch chng khon b cm s dng v th ca mnh to ra cc trung tm nh hng v ni a ra kin nhm lung lc khch hng bng vic truyn b hoc cung cp cc thng tin sai lc hoc tht thit phc v cho mc tiu li ko qun chng mua hay bn mt loi c phiu c th no . Chy trc Hnh ng chy trc lin quan ti nhng tnh hung theo mt nh kinh doanh mi gii chng khon trong khi ang gi mt lnh mua hay bn ca khch hng c bit l cc khi lng ln c chiu hng lm bin i th trng li thc hin mua hoc bn cho mnh cng pha vi lnh ca khch hng, trc khi a lnh ra th trng. Nu l lnh mua, nh kinh doanh mi gii khng c mua ring cho mnh vi gi bng hay thp hn gi sau s thc hin cho khch hng. Tng t trng hp khch hng ra lnh bn th cng ty khng c bn chng khon cng loi cho ti khon cng ty mnh bng hoc cao hn gi sau s thc hin cho khch hng. p gi, tr gi, cht gi Bt c n lc ch quan no nhm to mt p lc lm cho gi mt chng khon no b hm li mc thp, hoc y gi xung thp hn, c xem l hnh ng p gi. iu ny b ln n v cm k trong th trng chng khon. Tng t cc tc ng ch nhm duy tr mt gi cao gi to hoc cht gi n nh mt cch khng bnh thng i vi mt chng khon u l cc hnh vi sai phm v b cm. Bn cnh cc bin php gim st v duy tr s tun th cc iu cm c th trn y, c th ni, ton b th trng chng khon c vn hnh da vo mt h thng nghip v, k thut, quy phm,... c chun ho cao . Cc hot ng trong th trng chng khon hu nh tt c u da trn nhng 'ng ray' theo mt trt t n khp nhau. S tinh t v nhy cm pht i t hiu lc ca h thng. .. gip cho ngi ta c th o c trung thc theo yu cu fair play cho c nhng thng v cc k ngn d phi tnh bng giy. Tnh k lut trong th trng chng khon do c th hin t cc chun mc chuyn su v cng k nh vy, ngi u t khi giao dch trong th trng ny cn thit phi nh n chuyn vin t vn hoc cc broker.
C nn chuyn i mc tiu u t tm kim li nhun khc? Chuyn i mc tiu u t tm kim nhng khon li nhun khc ln hn lun l l thng trong hot ng ca cc nh u t. Th trng chng khon khng phi lc no cng d dng nh mong mun: c nhng lc th trng chng khon ln gi khin nhiu nh u t mng ra mt, nhng cng c khi th trng st gim lm khng t nh u t mt n mt ng. Nhiu ngi chuyn hng u t trnh thua l. Nhng liu nhng hnh ng nh vy c phi vo thi im no cng c coi l thch hp? Cu hi t ra vi cc nh u t chng khon l h c nn rt tin u t mua tri phiu, vng hoc ngoi t mnh trc vic gi c phiu st gim khng? Cu tr li khng d dng cht no, bi v c mt iu khng th ph nhn l yu t bt n tm l lun l k th ca cc nh u t. Mt quyt nh mua hay bn th trng chng khon c th nh hng rt ln n ton b qu trnh u t ca bn. Ti M v chu u, rt nhiu nh u t c nhn tm n cc chuyn gia t vn, nhng nh mi gii chuyn nghip trc khi quyt nh u t. iu ny gn nh tr thnh ng nhin, bi nu bn c mt quyt nh u t khng sng sut th vic khc phc hu qu s lm bn au u hn nhiu. Tt nhin, khi b thua l th nhiu nh u t t ra chn nn vi th trng chng khon. Thc t, nu th trng chng khon c th em li li nhun ln trong mt thi gian ngn th cng c th lm cho nh u t chng khon thua l ln cng trong mt thi gian nh vy. Do vy, nhng nh u t tham gia vo th trng cn phi chp nhn lut chi . Patrick W Cabe, ph tng gim c Citibank, ngn hng ln nht nc M, khi nhn xt v s tng gim gi cc loi c phiu trn th trng chng khon cho bit: Th trng bin ng qu nhanh v tnh n nh km. y l nhng nhn t nh hng n kh nng huy ng vn thng qua th trng chng khon ca cc cng ty nim yt. Mt s nh u t rt tin khi ti khon mua vng khi gi vng tng kh mnh trong thi gian gn y. Ti cho rng, cc nh u t ny nu bt chc mt s khch hng ca ngn hng rt la M (USD) bn ly ng ni t ri i mua vng, th h s b thua thit. D tr vng c iu bt li l khng sinh li nh kiu cho vay. N c iu li duy nht l trong thi gian di va qua gi vng tng ln ng k. Vy u t vo vng nhiu hay t l tu thuc vo s tin on v bin chuyn ca gi vng trn th trng quc t. Bin ng ny thay i tu theo ba thi k nh sau: - T nm 1930-1968: gi vng trn th trng th gii gn nh n nh mc 35 USD/Ounce = 35 USD / 31,103 gr. Bt c ai tch tr vng cng u mt mt khon tin li v nhng khon li tc, trong khi h c th dng vn u t vng vo vic u t th khc. Trong thi k ny u t vng bt li hn so vi u t ngoi t.
- T 1968 - thng 7 nm 1973: Gi vng bt u chuyn bin mnh, nht l t ngy 15-08-1971 khi M quyt nh th ni ng USD, cho gi vng bin chuyn theo lut cung cu trn th trng. V vy, gi vng t di 40 USD/ ounce ln ti 130 USD/ounce vo thng 7 nm 1973, ri c th thng trm theo chiu hng i ln theo mt gi ca ng M kim, xut pht t tnh trng lm pht v thm thng trong cn cn thanh ton ca M. Tnh trng ko di ti 1980 vi gi gn 700 USD/ounce. - T nm 1988 cho ti nay di tc ng ca s ho du gia ng v Ty, gi vng gim mnh, t 460 USD (thng 5 nm 1988) li thng trm theo chiu hng i xung ti mc ch cn 370 USD (thng 5 nm 1989), tng ln 400 USD vo cui nm 1989 v u nm 1990 nhng ri dn dn gim xung mc 350 USD vo thng 6 nm 1998, n nay gi vng ang trong xu hng tng tr li. Gi vng trong nm 2006 ny c nhiu kh nng s ph v cc k lc trc . Hin nay mc cn k thut 575 USD/ounce b ph v v th trng ang nhm n mc 600USD/ounce. Tuy nhin, d on trong tng lai gi vng khng th ln cao c nh trc y m s c khuynh hng n nh lu di Gi vng tng ch l nht thi do yu t tm l, do vy khi c sc tm l qua i th s bnh n tr li v c th gi vng s thp hn thi im hin nay. Nhng ngi rt tin i mua vng s chu thit bi phi mua t bn r v thit hi ny s ln hn bnh thng khi h mua ng vo thi im vng ang st. i vi vic u t ngoi t, hnh thc ny c im li hn so vi u t vng l c th dng ngoi t mua nhng tri phiu ngn hn trn th trng quc t. S thng d ngoi t dng vo mc ch sinh li ni trn bao gm nhng ngoi t mnh c t do chuyn i. Cn c mi din bin ca thanh ton quc t, cc nh u t s phn tch, tnh ton c th chuyn i t mt th ngoi t ang mt gi sang th ngoi t mnh khc ang tng gi. Khng nn u t vo nhng ngoi t khng chuyn i t do c. Patrick khuyn rng hn ch bt ri ro, nhng nh u t nh cn quan tm n cc loi tri phiu v tri phiu c an ton v tnh n nh cao hn. Thut ng Corporate bond khng cn xa l vi nhiu nh u t ngy nay, bi y l mt trong nhng phng thc u t an ton v hiu qu. Hin nay, tri phiu ngoi t m cc ngn hng thng mi ang pht hnh c th coi l mt c hi rt tt cho nhng nh u t mun tm kim mt cng c u t ti chnh thch hp. Mc d vy, theo Patrick th mc d u t vo tri phiu khng th em li li nhun nh u t c phiu, nhng cc nh u t cn hiu rng, li nhun ln lun i km vi mc ri ro cao v trong mt th trng c tnh n nh km th ri ro s cng ln, chng hn nh ri ro v li sut th trng, gi ca mt tri phiu cng ty s thay i theo hng ngc li vi li sut th trng. Khi li sut th trng tng, gi tri phiu s gim v ngc li. Hay khi bn mt tri phiu trc ngy o hn, th khi li sut th trng tng, nh u t s l vn, c ngha l bn tri phiu thp hn gi mua vo. Tri phiu cn vng phi ri ro v lm pht. Ri ro ny xut hin khi tr gi lu lng tin mt ca mt tri phiu thay i do lm pht. V d, nu nh u t mua mt tri phiu c li sut
8%/nm, nhng t l lm pht l 9%/nm, th thc t, sc mua lu lng tin mt gim. Ngoi tr tri phiu li sut th ni, cn u t vo tt c tri phiu khc u chu ri ro lm pht, v mc li sut c cng ty pht hnh cam kt s c nh trong sut k hn ca tri phiu. C th ni, khng c hnh thc u t no l an ton v hiu qu tuyt i c. Trc y, khi ni v kinh nghim u t ca mnh, cc nh u t thnh t nht trn th gii nh W.Buffet hay G.Soros... u hay nhc n hai k th m h cho rng khng th i tri chung, l lng tham v ni s hi. Hai k th ny nm ngay trong con ngi cc nh u t m chnh h li khng bit, hay c bit th cng ht sc ch quan khng cho n khi tht bi xy ra. iu quan trng nm chnh l s bnh tnh, bit kim ch c nhng tnh ton hp l ca cc nh u t. S l qu mun nu cc nh u t khng nhn ra rng th trng chng khon khng phi l ni tiu tin nhanh v v b nht, cng nh khng phi l ni kim tin d dng v nhn nh nht. V ch c nhng nh u t bit c ci u lnh v sng sut mi trnh c s hi tic, nu mt ngy kia gi chng khon tng tr li.
Gi c bin ng nguyn nhn t u ? Gi chng khon thay i hng ngy bi cc lc lng th trng tc ng t hai pha: cung v cu. Nu c nhiu ngi mun mua (cu) hn mun bn (cung), gi s tng. Ngc li, nu c nhiu ngi mun bn hn l mun mua (cung ln hn cu), gi chng khon s gim. Hiu c cung v cu l iu khng c g l kh khn. iu kh khn l nhn bit c ci g l nguyn nhn khin ngi ta thch mt c phiu c th hoc khng thch mt c phiu khc. Kt qu l, kh khn trn tr li vn : thng tin no l tch cc, thng tin no l tiu cc vi mt cng ty. C rt nhiu cu tr li cho vn ny v ch xoay quanh vic bt c nh u t no bn gp cng c quan im v chin lc ring. Ngi ta ni rng, nguyn tc l thuyt l vn ng ca gi c mt c phiu cho thy iu g khin nh u t cm thy cng ty mnh la chn l hp l. Khng nn co bng gi tr cng ty vi gi c phiu. Gi tr cng ty chnh l gi tr th trng (bng gi c phiu nhn vi s c phiu pht hnh). Gi c phiu khng ch phn nh gi tr hin ti ca cng ty, m cn phn nh mc (tc ) tng trng m nh u t k vng trong tng lai. Nhn t quan trng nht phn nh gi tr cng ty l li nhun thu c trong di hn, khng mt cng ty no c th tn ti m khng cn ti n. Cc cng ty c phn phi c
trch nhim bo co thng k tnh hnh li nhun ca mnh. T , nu kt qu t hay vt k vng, gi c phiu s tng, v ngc li. Tt nhin, khng phi ch c li nhun mi c th khin d cm v mt c phiu thay i (nhn t khin gi c phiu thay i). Chng hn, c hng t cng ty coi Internet l mt thnh t quan trng trong hot ng kinh doanh (dot-com company) c th gia tng gi tr th trng ln hng t USD m thm ch khng kim c mt ng li nhun no. Tt c chng ta u bit rng, nhng gi tr trn khng th ko di mi, v hu ht cc cng ty nh vy nhn thy gi tr ca h gim mnh. Cho n gi, s tht l gi c khng bin ng ph thuc vo nhiu nhn t ch khng ch c li nhun hin ti. Cc nh u t hnh thnh hng trm bin s, t l v ch s. Nhiu ch s bn tng bit ti, nh P/E, Chaikin Oscillator hoc MACD. Vy th ti sao gi c phiu thay i ? Cu tr li tho ng nht l, khng ai bit chc chn. Nhiu ngi tin rng, khng th d on gi c phiu s bin ng ra sao, trong khi nhng ngi khc cho rng, bng vic xy dng cc biu v nhn vo xu hng gi trong qu kh, bn c th xc nh khi no th nn mua, khi no nn bn. iu duy nht chng ta bit chc chn l gi c thay i ht sc mau l. C nhiu l thuyt nhm gii thch cch thc gi c phiu bin ng, nhng chng c l thuyt no c th gii thch tt c.
Gim thiu thua l trong u t chng khon Khi bn ng thi u t vo nhiu loi chng khon khc nhau, s thua l ca mt loi chng khon ch c tc ng nh n ton b danh mc u t, thm ch nhiu khi bn c th b l bng li nhun thu c t cc chng khon khc trong cng mt danh mc . Hiu mt cch khi qut nht th danh mc u t l mt tp hp gm t nht hai loi chng khon tr ln. Mc ch c bn nht ca vic xy dng v qun l mt danh mc u t l a dng ho nhm trnh cc khon thua l qu ln. Tuy nhin, vic hn ch thua l bng cch a dng ho danh mc u t cng c mt ci gi ca n: bn cng khng th thu c cc khon li nhun ln. Rt t ngi u t c th thu c khon li nhun cao t vic u t tt c s tin ca h vo mt loi chng khon tt nht hin c trn th trng. Do , i a s cng chng u t chn hnh thc u t th hai l gim thiu ho thua l bng cch a dng ho u t. V suy cho cng th vic t b nhng mn hi ln, bng lng vi nhng khon thu nhp va phi trnh thua l qu mc l mt ci gi va phi v hon ton hp l.
Bi vit ny s hng dn bn tng bc trong vic xy dng mt danh mc u t ph hp vi c tnh cng nh mc ch m bn chn. Bc 1: Xc nh bn l ngi u t tch cc hay th ng? Khi bt tay vo xy dng danh mc u t, iu quan trng trc tin m bn phi xc nh l xem mnh thuc dng no: tch cc hay th ng? y l mt vic lm ht sc cn thit, v n s quyt nh n ton b cch thc u t ca bn sau ny. Ngi u t tch cc l ngi lun sn sng b ra rt nhiu thi gian v cng sc qun l danh mc u t ca mnh. Cn ngi u t th ng th ch mun b ra mt khong thi gian ti thiu cn thit theo di cc khon u t v bng lng vi cc khon li khim tn c c. Cn lu rng quy m u t l khng quan trng m iu ct yu l bn tiu tn bao nhiu thi gian v cng sc cho danh mc u t ca mnh. Chng ta c th thy rng a s cc nh u t u thuc dng th ng, bi v h l nhng ngi khng chuyn nghip, thiu k nng chuyn su cng nh b cc cng vic hng ngy chim mt qu thi gian. Bc 2: Quyt nh c cu ca danh mc u t. iu th hai cn tnh n l t trng c phiu v tri phiu trong danh mc . y l mt quyt nh mang tnh cht c nhn v tu theo quan im mi ngi. Mt s ngi khng thch u t qu nhiu vo c phiu, cn mt s khc li khng thch s hu qu nhiu tri phiu. Cho n nay vn cha c tiu chun c th v t l ny. Hin nay, a s kin nghing v t l 50/50, tc l 50% s tin ca danh mc c s dng u t vo c phiu, phn cn li s c s dng mua tri phiu. Nhiu nh t vn ngh tng t l tri phiu trong danh mc khi ch s hu sp n tui v hu. Tuy nhin, mt s c nhn khc li c quan im cho rng, trc sc p ca lm pht cng nh kh nng kim tin s suy gim khi v gi, ch s hu danh mc nn tng dn t l c phiu theo thi gian. H lp lun l khng nn gim t l s hu c phiu trong danh mc u t v lng hu v bo him x hi s khng th tng nh lm pht. Chnh v vy m c phiu l mt trong nhng la chn c u tin hng u chng li nh hng ca lm pht. Tuy nhin, cng c khi thu nhp do c phiu em li khng theo kp vi t sut li nhun ca tri phiu cht lng cao. Trong trng hp ny, u t vo cc tri phiu cht lng cao v dnh mt khon tit kim i ph vi lm pht c xem l mt bin php kh thi. Ngoi ra cn mt trng hp khc m chng ta cng cn cp ti, l t trng ca danh mc u t c cn phi iu chnh theo s bin ng ca th trng khng? Gi s rng bn ang c trong tay mt danh mc u t vi t l 50/50. Nu th trng c phiu tng gi v lm cho danh mc ca bn c t l 65% c phiu v 35% tri phiu th bn c nn bn bt mt s c phiu a danh mc tr v t l 50/50 hay khng? Xung quanh vn ny vn cn nhiu kin khc nhau nhng nhn chung i a s cc nh u t s khng bn i c phiu phng trng hp khi c phiu gim gi th danh mc s tr v mc cn bng 50/50.
Bc 3: a dng ho danh mc u t. 1. a dng ha t chc pht hnh. Nu danh mc u t ca bn ch bao gm ton b cc tri phiu Chnh ph th bn khng cn phi a dng ho chng loi cc ch th pht hnh, bi v tri phiu Chnh ph hon ton khng c ri ro. Tuy nhin, nu bn mua tri phiu cng ty, tri phiu a phng hoc c phiu th vic a dng ho ch th pht hnh l mt vn cn c cn nhc, bi v cc loi chng khon ny lun tim tng mt s ri ro nht nh. Vn t ra l nn a dng ha n mc no? iu ny cn tu thuc vo quan im ca mi c nhn. Chng hn nh nu bn mua c phiu ca 20 nh pht hnh khc nhau v khi mt nh pht hnh chng may b ph sn th danh mc u t ca bn ch b suy gim 5%. Mi nh u t s t a ra quyt nh cho danh mc u t ca mnh da vo c tnh bn thn, tim lc ti chnh cng nh mc ri ro m h c th chu ng. 2. Bn cnh vic a dng ho cc t chc pht hnh, bn cng cn a dng ho cc lnh vc kinh doanh, a dng ha cc ngun thu hoc c th a dng ho theo v tr a l. Bn cn ch rng, cng a dng ho th s cng hn ch c ri ro, tuy nhin ng nn a dng ho qu nhiu v nh vy s tn rt nhiu cng sc qun l v n mt lc no th danh mc s vt qu tm kim sot ca bn.
Cc phng php phn tch gip bn u t c hiu qu! bao gi bn nghe mt ai ni rng 75% s dao ng ca gi c phiu l do nhng thay i chnh ngay t bn trong ngnh kinh doanh ? Tuy kh c th a ra con s d on chnh xc nhng mt iu chc chn rng nhng xu hng trong mt ngnh c nh hng rt ln n nhng li nhun v gi c phiu ca mi cng ty trong chnh ngnh . Chnh v vy, chng ta cng nn nghin cu v tm hiu khng ch ring c phiu m cn c nhng xu hng trong cc ngnh kinh doanh . Cc nh u t thng dn tin u t vo nhng khu vc c u th hn ca th trng, c gi l chuyn i u t ngnh. S chuyn i u t ny thng xuyn b tc ng bi nhng s kin m c th nh hng khng ch n mt cng ty m n ton b ngnh . V d, khi gi du tng, cc nh u t s khng u t tin mua c phiu ca ngnh hng khng v vn ti m u t vo cc cng ty khai khc du hay cc cng ty du ln. Khi , gi ca cc hng ho v sn phm ca nhiu ngnh c lin quan cng thay i theo. i khi, tin cn c u t vo nhiu khu vc khc nhau trn th trng l do nhng bin ng trong nn kinh t. Chng hn nh, nhng thay i trong t l li sut c th dn vic chuyn i u t vo mt s khu vc nhy cm v li sut trn th trng nh ngn
hng v mi gii chng khon, nhng i khi cng c th l khng. Do , vic chuyn i u t ngnh tr thnh vn c bit quan trng trong sut qu trnh thay i ca nn kinh t. Chnh v vy, quyt nh xem nn tip tc u t vo ngnh no, cc nh u t c th s dng cc phng php phn tch khc nhau nghin cu tng yu t m c th nh hng n mi ngnh. Sau y l mt vi nt c bn v ba phng php phn tch vn hay c s dng: 1) Phng php phn tch trc quan Trong phng php ny, vic phn tch s tp trung nhiu hn vo tng ngnh v li nhun thu c ca chnh ngnh . T , c th xc nh c c phiu ngnh no l c phiu c tim nng nht. V d, cc cuc bo lc din ra Trung ng l l do chnh khin gi du tng, lc cc nh u t s ch n ngnh nng lng tm c hi v gi c phiu ca ngnh ny tng cao v khi d nhin gi c phiu ngnh hng khng s gim. Nhiu cng ty mi gii chng khon a ra cc bn bo co thng xuyn v cc ngnh, v sau p dng cc phng php phn tch ny a ra nhng nh gi. 2) Phng php phn tch k thut Phng php ny c coi nh l mt cch tip cn khc i vi vic chuyn i u t ngnh. l cch chung nht c s dng lp v nghin cu nhng biu ca cc ch s ngnh khc nhau. Chng hn nh chng ta c th dng phng php ny lp biu v chng khon v t xc nh cc du hiu giao dch. V c bn, vic phn tch ny thng s dng cc ch s ngnh khc nhau thy nhng thay i ang din ra trn th trng. Sau , vic la chn chng khon v cc nhm ngnh u t s c da trn nhng nghin cu . Phng php ny c tp on Chartcraft New York s dng trong nhiu nm qua xc nh phn trm c phiu ang c du hiu c mua vo so vi phn trm c phiu c bn ra v t tm cc nhm ngnh c tim nng nht cng nh t c tim nng nht. 3) Phng php phn tch nh lng y l phng php t c s dng nht. Mt s cng ty s dng cc m hnh xp hng cc nhm ngnh da vo li nhun thu c, t l li sut, thay i v gi v.v. Cc con s ny c a vo mt cng thc v sau cc ngnh c xp hng da vo cc kt qu va thu c. C l cng c ph bin nht l h thng xp hng Value Line Invesment Survey. H thng ny c p dng cho c chng khon v nhiu nhm ngnh khc.
Nhn chung, nhiu nh kinh doanh thng kt hp ba phng php trn nghin cu cc ngnh hoc nhm ngnh c th. Nhng iu quan trng l tm ra cc khu vc th trng c tim nng nht hoc khu vc t c tim nng nht c cc chnh sch u t mt cch hiu qu. Vic s dng kt hp ny s gip bn mt cch ng k trong vic la chn c phiu v lch s t trc ti nay cho thy vic gi c phiu c nhn dao ng thng l do nhng thay i khng ch trong cng ty m cn do c cc nhm ngnh khc c lin quan.
Ba li thng gp khi u t vo thi im nn kinh t ang pht trin rt nhanh chng nh ngy nay, ngy cng c nhiu ngi c mc thu nhp cao hn. Hu ht mi ngi u mun s tin ca mnh sinh li vi mc ri ro thp. Cch tt nht c c li nhun nh vy l u t, nhng bn phi bit cch u t sao cho c hiu qu nht. Mc d mi ngi u bit cch u t sao cho c hiu qu nhng vn c rt nhiu ngi khng bit cch gim ti thiu nhng ri ro khi tin hnh u t. a dng ho danh mc vn u t s gip cng vic u t t ri ro hn. C rt nhiu ngi u t tin ca mnh mt cch m qung. Tuy bn lun lun hc c t nhng ngi thnh cng trong vic u t nhng bn cha bao gi nghe thy hng trm v u t lm mt cc khon tin tit kim ln v thm ch l c cn nh v h khng a ra c k hoch trc khi u t. Hy bo v s tin ca mnh bng cch trnh nhng li thng gp m cc nh u t hay mc phi: 1. Ch nhn gi c phiu mt cch phin din Nhiu ngi tin vo s may mn trong cuc sng. Khi h thy gi c phiu ang t 0.75 USD ln 40 USD qua mt m, ngay lp tc h s u t cc khon tin tit kim mong c c hi giu ln mt cch nhanh chng. Khi bn hi h v cng ty m h ang u t, h ch bit l mua c phiu ch khng bit mt cht g v lnh vc m cng ty ang m nhim. Kiu u t ny khng khc g l chi tr nh bc. Trn thc t, bn ng vai tr nh l ngi lm ci trong mt tr chi sng bc. Hy tng tng xem, bn s cm thy nh th no nu gi c phiu ca cng ty ny gim 0,15 USD/c phiu. Nu bn mun c c hi vi vic mua bn c phiu th t nht bn cng phi tm hiu v sau a ra nhng kt lun chnh xc. - Cng ty ny c thuc ngnh ang pht trin khng? - Cng ty ny c gp vn g rc ri trc y khng? - Cng ty ny lm n c li nhun cao khng?
- Cng ty ny c vn u t thp hay cao v c k hoch pht trin thm hay khng? - Cng ty ny c t l P/E cao hay khng? - Nhng lnh vc hot ng hay kinh doanh chnh ca cng ty ny l g? y ch l nhng cu hi rt cn thit m bn nn t t ra cho mnh trc khi mun u t s tin ca mnh vo bt c mt ngnh ngh hay lnh vc no. Nu mt ngi a cho bn nhng c phiu c gi cao m khng c nhng cu tr li tho ng cho nhng cu hi trn th bn cng ng nn u t tin qu nhiu mua c phiu ca cng ty ny. 2. Khng bit c nhng tnh hung xu nht u t trong trng hp ny c bo m khng? Bn s phi ng nhng loi thu v ph g nu bn rt tin? Phi lun m bo rng bn thy c nhng tim nng trc khi mun u t vo bt c lnh vc hay ngnh ngh g? 3. Khng a dng ho ngnh ngh u t Khng nn ch tp trung vo mt kiu u t? Hy u t s tin mnh c vo cng tri hay mt s c phiu th an ton hn l u t vo mt ngnh hay mt cng ty. Khi u t nh vy s gim mc ri ro cho bn v c th mt vi ngnh tng trong khi mt vi ngnh khc li gim. Nhn chung, bn khng th mua mt chic t m khng kim tra k trc khi mang n v nh. u t cng vy, bn cng phi xem xt v phn tch k trc khi b tin ra u t vo bt c lnh vc hay ngnh ngh no.
Kinh nghim u t t mt cy i th Ti khng bao gi mua c phiu n l m s mua ton b cng ty. C th bn s ngc nhin nhng l cng thc u t ca ti, Warren Buffet, mt trong nhng nh u t ti chnh thnh cng nht th gii ni nh vy khi nhn nh v cc cuc u t ca mnh. Nhiu ngi t hi khng bit nhng chin thut u t nh vy ca Warren Buffet c hiu qu hay khng? Trong sut s nghip u t ca mnh, Warren Buffet thng quan tm nhiu ti cc thng s c bn mt ca cng ty nh tc tng trng doanh s v li nhun, t rt ra nhng kt lun v gi tr thc t ca c phiu cng nh ca c cng ty. Sau , bng cch so snh th gi c phiu vi gi tr thc t, ng quyt nh c nn mua cng ty hay khng. V thay v mua c phiu, Warren Buffet chuyn qua mua cc cng ty (thng l ca nn kinh t c v a dng ho t nhn) c bn vi gi r trong thi k bng n cng ngh. Vi trong s ny thuc cc loi hnh hot ng bo him, nhng cng ty khc thuc cc ngnh khc nhau nh hng sn Benjamin More, hng kinh doanh thm Shaw, hng dch v cng cng MidAmerican Energy v gn y nht l hng Pampered Chef, mt hng t nhn chuyn tip th trc tip dng bp nc. Kt qu l nhng c ng ni
ting kh tnh ca Berkshire phn no c gim nh p lc vi danh mc u t gn y t khong 26 triu USD. Thng qua nhng v mua li nh vy (khong 20 cng ty trong vng 5 nm), i ng nhn vin ca Berkshire tng ln mnh m. Ngy nay, 145.000 ngi dn nc M c th t ho ng ln m khoe rng ti lm vic cho Warren Buffet. y cng l cng ty t nhn ln th 25 nc M, vi thu nhp bnh qun trn u ngi cao hn c PepsiCo v Marriott. Vy bng cch no m Warren Buffet tm v mua c cc cng ty mi khuych trng thm s ln mnh ca Berkshire? Mt cch in hnh, chng t n vi ng. ng ni Ngy nay, ngi bn xut hin trong hai trng hp. Mt l bn lin h c vi ni ngi ta cn bn (tc h mun cng ty h thnh mt phn ca Berkshire). Hai l, bn nhn c nhng cuc gi t nhng ni ngi ta cn tin mt v cn tin mt nhanh. Berkshire Hathaway t ho l nhng ngi mua c th cung cp tin mt trong vng mt tun. Tp trung vo cc k hoch u t ca a con cng Trung tm cuc i Warren Buffet khng phi l th trng chng khon rng ln m l Berkshire Hathaway, cng ty con cng ca ng. Cng d hiu c rng hot ng ca Berkshire chnh l cha kho dn n nhng b quyt u t ti chnh ca Warren Buffet. Theo cng s Charlie Munger (cng l hi vin chi golf cng vi Tom Murphy, cu gim c CapCities v Don Graham, CEO ca Washington Post Co) th: Berkshire c vn hnh cc oan n mc rt nhiu ngi khng hiu y v cng ty ny. Chng ti c tng ph thp hn v ra quyt nh u t vo th trng chng khon nhanh hn bt k cng ty no c tm c nh chng ti trn th gii. Thc kh m ni qu rng Berkshire khc nhng cng ty khc nh th no. y l mt tng cng ty vi nhng hot ng tm c trong lnh vc bo him, ng nhiu vn trong nhng cng ty khng l ca M nh Coke, Gillette v American Express. Berkshire cng thng lnh ngnh kinh doanh ng dn ga v cc dch v cng cng quan trng, ngoi ra hng cn s hu nhiu n k l cc loi hnh hot ng bnh thng nh i l bn l c, hiu trang sc, nh my giy... Berkshire pht trin khng vi mt k hoch quy m hay bn ch dn chin lc no nhng cu trc hu hnh ca n c th mang ti cho cc nh u t mt gc nhn tt vo t tng Warren Buffet. Chng hn: Nhiu nm nay, Berkshire c bit ting nht nh mt cng ty bo him vi nhng gi tr c ng ln k trn. Pampered Chef - v u t thc hin trong vng vi pht Pampered Chef, v mua li gn y nht ca Warren Buffet c th em li cho mi ngi nhiu iu v nhn quan u t ca ng. Nu l nam gii hoc khng thch nu n, c th bn cha bao gi nghe ni n cng ty ny. Nu khng, rt c th bn bit n ting t
cc chuyn gia Pampered Chef chuyn bn gia dng bp nc ti cc ba tic trong nh h. 20 nm trc, sng lp vin Doris Christopher vay 3000 USD t mt hp ng bo him sinh mng khi s cng ty ny, nh th b c th linh ng thi gian dnh cho hai a con gi nh. Ngy nay, cng ty ny c trn 700 triu USD doanh thu n t 70.000 nh marketing trc tip, nhng ngi t chc trn 19000 cuc biu din trong nh mi tun. C th ni, kh nng sinh li ca Pampered Chef rt cao vi nhng li nhun m ngi khc phi m c. Nhng ngay c khi thnh vng nh vy, Christopher bit rng b cn c mt k hoch nh may b c qua i hay v tui cao m rt khi kinh doanh. B bit ting Warren Buffet t lu v t trong lng b cng thy tr thnh mt phn cng ty ca Warren Buffet l mt iu rt tuyt vi. Warren Buffet chp nhn mua li Pampered Chef gn nh ch sau my pht u ni chuyn. D ch hai thng trc , Warren Buffet cha h bit n h, ng c th nhn thy Doris v Sheila (CEO ca Pampered) rt yu thch kinh doanh. Hn na, cu chuyn ca h c tt c nhng dng cn thit ca mt ct truyn c hu: Pampered l mt cng ty c quyn li nhun cao ang pht trin, mt cng ty c th ni l tm c bt u. V tm c l mt vn i vi Warren Buffet. l bi Berkshire thc t ang pht trin rt nhanh v hin nhin l ln hn rt nhiu so vi n 10 nm v trc. Doanh thu hng nm tng t 3 t USD ln gn 38 t USD trong thi gian - vi a s tng trng n t cc v u t mua li c hiu qu nh Gen Re v Shaw trc y. Berkshire sc mua li Pampered Chef.
u t th no l hp l? Goerge Soros, mt trong nhng nh u t ln nht ti ph Wall, tng ni rng Khng c lnh vc no em li li nhun nhanh v ln bng u t chng khon. Qu tht, Soros khng h sai khi trn th trng chng khon c nh u t kim c c chc triu USD ch vng mt m vi mt k hoch u t hp l. Th trng chng khon ang ngy cng pht trin mnh m hn vi nhng khon u t khng l. Khng t ngi xem vic u t chng khon nh tham gia vo mt cuc chi ngu hng vi hy vng vic mua chng khon s kim c nhiu tin nhanh chng. Tuy nhin, lnh vc u t y hp dn ny dng nh khng c ch cho nhng quyt nh theo cm tnh. Mun thnh cng bn phi c k nng phn on, xem xt v phn tch vn . iu quan trng hn c l phi hoch nh c mt k hoch u t thch hp. Bn phi tm hiu qu trnh hot ng ca cng ty cng nh ngnh ngh kinh doanh lin quan n loi c phiu . ng thi cng cn theo di v tm hiu tro lu gi c ln xung trn th trng, quyt nh lc no nn mua, lc no nn bn. cho vn tr nn d hiu, bn c th quan tm ti mt s vn c bn di y:
Bt u sm. Vi hot ng u t, bn cng dnh thi gian cho n nhiu bao nhiu th bn s cng thu c nhiu li nhun by nhiu. Sau y l mt v d: Mt ngi u t 100 USD/thng bt u tui 25 trong vng 15 nm v sau dng thm tin vo c phiu ca mnh. Mt ngi khc cng u t 100 USD/thng trong vng 25 nm nhng bt u tui 40. Vy ai s v hu vi s lng li nhun nhiu hn tui 65? ng nhin l ngi u t sm hn. Xc nh r mc ch u t. Cng nh cc lnh vc u t khc, u t chng khon lun tn ti mi quan h t l thun gia mc thu nhp vi mc ri ro. Thu nhp cng cao th mc ri ro tim n cng ln. Khi u t vo c phiu, bn thng k vng vo hai loi thu nhp, l thu nhp t c tc v t mc tng th gi c phiu. Thu nhp t c tc thng khng c m bo v cn ty thuc vo tnh hnh kinh doanh ca cng ty v quyt nh ca Hi ng qun tr. Thu nhp t mc tng th gi c phiu l biu hin ca mi quan h trc tip gia trin vng kinh doanh ca cng ty vi nhu cu mua c phiu trn th trng. Mt khi cng ty c nhng biu hin cho thy trin vng s pht trin tt th cc nh u t s mua c phiu vi hy vng gi c phiu s tng trong tng lai. Ngoi ra, u t vo c phiu cha ng nhiu loi ri ro (bao gm ri ro v li sut, ri ro v tnh thanh khon, ri ro kinh doanh, ri ro lm pht...) trong khi thu nhp ch c hai hnh thc nh ni trn. Do vy bn cn phi xc nh mc ch u t mt cch r rng. y l mt yu t quan trng v l c s nh gi kt qu u t. Mc ch u t cn phn nh li sng v mong mun ca bn. Nu bn theo ui mc tiu thu nhp t c tc th nn u t vo c phiu ca cc cng ty kinh doanh dch v cng cng nh in, in thoi... hoc cc c phiu thng hng. Bn cng c th cc c phiu m th gi c xu hng tng v lu di to thu nhp tui gi. Cng c khi bn chn c phiu vi mc tiu c tnh cht u c thng qua vic mua bn cc c phiu m gi c bin ng mnh trong thi gian ngn. y l loi u t c mc ri ro cao nht. Tuy vy, nu bn l mi bt u bc vo th trng chng khon v mong mun hot ng u t n gin v d hiu th nn u t hn l u c. La chn cng ty tt. Cng ty tt thng l cng ty t n trong thi gian qua (thi gian cng di cng tt), v c li nhun cao, hin ti c li v trin vng tng lai sng sa. La chn thi im mua c phiu. Gi c phiu thng khng ng yn, m lc ln lc xung. Vy nu ta chu kh theo di tro lu, mua vo khi gi mc thp nht v bt u i ln, v bn ra lc th trng mc cao nht v bt u i xung th s c li cao. y cng l nguyn tc thng thng trong kinh doanh.
Gi mt loi c phiu lun lun chu nh hng ca nhng tro lu ln xung gi ca TTCK. Trong thi k ln gi, th trng thng ko theo 70-80% loi c phiu cng ln. Khi xung gi cng tng t. Bi v cng ging nh th trng hng ho, khi c nhiu ngi cng mua mt mn hng no th gi hng s ln, ko theo cc hng ha khc cng ln. Gi mt loi chng khon s ln khi c nhiu ngi cng mua, v gi s tt xung khi c nhiu ngi cng bn. Xy dng mt danh mc u t tt nht. Bn hy lm iu ny mt cch n gin, khi u nu bn mun u t 100.000 USD vo nm loi c phiu, mi loi s c u t 20.000 USD. Bn khng c gng mua mt s lng c phiu no , bn ch u t mt s tin nh cho mi loi c phiu. Nhng ng bao gi qu h hi trong vic mua c phiu, ng mua c nm loi c phiu mt ln. Hy thi hnh tng bc mt, hy c phiu ca bn t chng minh chng bng cch ch ra mt s pht trin no trc khi bn u t 100% s tin. Trnh nhng loi c phiu phc tp. Khi bn mi khi s u t, bn s c nghe rt nhiu v nhng c hi y kch thch c th tm kim nhng li nhun khng l. Danh sch nhng cm by dnh cho nhng con ngi ang h hi v c tin bc chn vo th trng bao gm chng khon nc ngoi, cc qu u t c nh, hp ng quyn chn, hng giao theo hn, tri phiu kh hon (convertible bonds), tri phiu cp thp v gi tr (junk bond), nhng loi chng khon min thu v cc cng ty bt ng sn. Nhng loi chng khon trn tuy li nhun cao nhng rt phc tp. Nu bn khng c kinh nghim bn rt d gp phi ri ro. Nhng ri ro kh ln l l do chnh nhng nh u t mi hoc nhng nh u t cha c kinh nghim nn trnh u t vo nhng th k trn. Khng mua nhng loi c phiu gi thp. Nhng loi c phiu gi thp thng thng hp dn mi ngi vi mt l do duy nht: r. Nhng trong khi n ang quyn r mi ngi mua chng vi gi r th hot ng ti chnh ca chng li rt km v chm chp so vi nhng loi c phiu khc trong ngnh. u t theo l tnh ch khng phi theo cm tnh. Trong u t chng khon, mt sai lm thng gp ca cc nh u t l h thng hy vng khi nn lo ngi v ngc li. Khi c phiu rt gi 8% di gi mua ban u v b thua l, cc nh u t thng hay hy vng chng tng gi tr li trong khi thc s h nn lo ngi rng c th s mt thm mt s tin na v nn phn ng bng cch bn c phiu i v chp nhn thua l thay v c mi th y nguyn. Khi c phiu tng gi v tm c li nhun, h li s rng c th nh mt li nhun y v bn chng qu sm. Nhng s tht c phiu ang tng gi l mt du hiu cho thy chng thc s mnh v c l quyt nh mua ban u ca h l hon ton chnh xc. William J.Oneil, mt chuyn gia chng khon ni ting trn th trng ph Wall, chia s nhng quan im: Theo kinh
nghim ca ti, cch tt nht l thnh lp nhng quy lut mua v bn t nhng nghin cu v lch s th trng - nhng quy lut da trn nn tng cu hi thc s th trng ang hot ng nh th no, v trong qu kh mi khi th trng gp hon cnh y th din bin nh th no, nhng quy lut da trn s thng k khoa hc ch khng phi da trn nhng kin hay thnh kin c nhn. Ti u t. Nu bn kim c 6% li nhun trn 1000 USD tri phiu v dnh ht s li ny trong nm. Sau 20 nm bn s nhn c 1200 USD. Nhng nu bn ti u t ht s li nhun ny, bn s c c 2662 USD trong cng thi gian. l sc mnh ca ti u t - li nhun m s to ra li nhun con. Cn trng khi th trng lin tc xung dc. Khi m th trng chng khon c nhng bin ng d di, ngi ta bt u t cu hi: liu bn c nn tip tc mua c phiu khi gi rt? Cc chuyn gia cng khuyn co rng, l mt hnh ng mang tnh ri ro cc k cao. Sut thp k 90, chin thut tactic - chin thut mua c phiu khi gi rt, t ra hiu qu. Trong thi gian , bt k khi no, mt c phiu no ni ring hoc th trng ni chung gim gi th cc nh u t li mc hu bao ra mua c phiu vo. V h kim c tin t chin thut u t ny. Th nhng, gi y khi m gi c phiu gim mnh trong mt thi gian di th khng phi bt c mt c phiu no cng c th tng gi tr li c. Song, cng c th c nhng vin ngc b che khut trong s nhng c phiu b rt gi. Nghin cu ca cho thy, nhiu c phiu sau khi b c sc rt gi li tip tc trt dc di. Cng c mt s c phiu sau c sc li cho mc li trung bnh d-ng trong mt s khong thi gian quan st. iu ny chng t rng nu bit la chn danh mc u t mt cch khn ngoan th thm ch ngay c vic u t vo cc c phiu b c sc rt gi cng s mang li li nhun. Mt s chuyn gia chng khon gi cc nh u t nn -a vo danh mc u t ca mnh t cc cng ty bn l; cc cng ty truyn thng qung co v cc cng ty dch v cho n cc cng ty ti chnh ln. Ngc li, nn trnh u t vo c phiu ca cc cng ty cng ngh cao, cng ty hng khng, du m,... Sau cng, xy dng c mt k hoch u t thch hp tht khng d dng i vi nhng nh u t mi bc chn vo th trng chng khon. Bn cn bit r bn thn mnh v th phn tch theo cc vn nu trn trc khi a ra quyt nh u t. Tuy nhin, bn cng khng nn p dng mt cch cng nhc m cn c s iu chnh mc tiu, chin lc mt cch linh ng cho ph hp vi nhng bin ng ca th trng.
Nh u t nghip d cn phi quan tm iu g?
Bn c i cht kin thc v ti chnh, nhng liu bn dng kh tham gia th trng u t? Bn bit vic u t s c th em li li nhun khng nh, nhng liu bn c chc chn rng mnh s khng gp cht vn en no? Nhng li khuyn m bn nhn c m bo bn tr thnh nh u t thnh cng? Bn c bit cn phi ch n nhng yu t no trong th gii u t khng? Nu bn cm thy cn i cht bn khon hay lng tng, cc chuyn gia u t ti chnh ca CNN/Money s gip bn. Phn 1: Sng sut v cn trng 1. i khi nh u t nghip d li c li th hn nh u t chuyn nghip. Nh u t chuyn nghip lun b m nh bi nhng d on rng liu h c nh bi th trng hay khng. H c th cm thy cng thng khi nm gi hay mua vo ti thi im c phiu ang trn ngp th trng. Cn cc nh u t nghip d s khng xem xt cn thn v nghin cu k lng n nh vy trong cc hot ng u t ca mnh. Khi th trng bt u no ng, kh kim sot, h ch cn ngi yn ti ch, bnh tnh tp trung vo nhng mc tiu di hn. 2. u t tin bc hp l l hnh ng quan trng hn rt nhiu so vi vic c gng tm kim nhng Microsoft tip theo. V di hn, li nhun m bn c c t vic u t c phiu v tri phiu s c xu hng tng thch vi mc bin ng trung bnh trn th trng. V vy, bn nn phn b ti chnh hp l quyt nh u t bao nhiu phn vo c phiu v bao nhiu vo tri phiu. 3. Bn c th chia tay vi hot ng u t vi khon tin ln v tm trng thoi mi m khng cn bit n vic hc th no kim c c phiu sinh li. Hy t 60% tng s tin ca bn vo th trng c phiu v 40% cn li vo th trng tri phiu. Ch trong vng 10 nm hay lu hn mt cht, bn s t kt qu tt hn phn ln cc nh u t khc trn th trng, c chuyn nghip ln nghip d. 4. Tt c cc hot ng u t u lin quan n ri ro. 5. a dng ho u t l mt loi thuc tr tim tuyt vi i vi cc nh u t. Vic tri rng dng vn ca mnh ra cc loi c phiu v tri phiu khc nhau l quyt nh khn ngoan. Vic ny s gim thiu t l ri ro v tng c hi thu thm li nhun. 6. Cc nh u t lo luyn u c chung mt kt lun l v di hn, c phiu s sinh li nhiu hn tri phiu v tri phiu hiu qu hn tin mt. Tuy nhin, bn cn cnh gic, khng phi lc no nhn nh ny cng ng. 7. Hy ch ti s thoi tro: Cc vn ng vin th thao gi l s xung phong . y l thi k m cc vn ng vin ri vo khng hong sau thi k nh cao. Trn th trng chng khon, nhng iu tng t thng xy ra vi cc cng ty tng trng qu
nng. Cc nh u t thng c xu hng vui mng lao vo nhng cng ty tng trng nhanh, tuy nhin khng ai c th i theo cuc chi ny mi mi, bi v thm ch nhng cng ty tng trng nhanh nht cng c th ri vo suy thoi bt c lc no. Bn hy dnh nhiu thi gian hn suy ngh v phn tch v nhng hin tng ny, t quyt nh xem lc no nn lao vo v lc no khng nn. 8. ng dng tin ca mnh u t vo th trng vi nhng mc tiu i loi nh c gng mua c nhng c phiu vi mc gi cao nht hay thp nht. Cc nh nghin cu hin vn cn ang tm kim mt cch thc xc nh chnh xc lc no th trng mc trn v lc no mc sn, nhng iu ny c th khng bao gi bit c. 9. T l trung bnh ng vn u t: u t vi lng tin nht nh hng thng hay hng qu trong nm l cch tt nht v duy nht c th gi bn trn con ng m mnh la chn. 10. Ti cn bng. Bn nn dnh 60% tin bc ca mnh u t vo c phiu v 40% vo tri phiu. Nu c phiu gp khng hong v chim ti 75% tng vn u t ca bn, bn nn bn bt chng i ti cn bng mc 60-40. Vi cch ny, bn s c th loi b nhng c phiu ang tr nn t tin hn v mua vo loi r tin hn. l cch mua r bn t. 11. Li nhun cao bao gi cng gn lin vi ri ro ln, tuy nhin khng phi bt c ri ro no cng tt yu dn ti li nhun cao. Trc sc hp dn ca cc khon li nhun khng l, mt nh u t thng minh s khng dn thn mt cch mo him vo nhng v u t nu anh ta khng nhn thy s an ton ti a. Trong qung thi gian ch b th trng chng khon c nui ln thi qu, bn c th mt tin t nim am m c phiu ca mnh, hay n gin l cng ty m bn cho rng s thnh cng c th n tung bt c lc no. 12. Bn c th khng bit mnh phi i mt vi nhng ri ro no, cho n khi bn hng chu nhng mt mt thc s. Cng ging nh cc trng hp ng c thc phm, ri ro l mt ci g rt kh hiu v mt l thuyt. Mt s tht kh nghe l Nasdaq chn vi khng bit bao nhiu nh u t cng ngh, nhng ngi ngh rng mnh khng th b tn thng. 13. Quy tc 72. Mt mnh khe tnh ton xem bn s cn bao nhiu thi gian nhn i s tin ca mnh. V d bn phi mt bao nhiu nm khon tin 1000 ng chuyn thnh 2000 ng mc li nhun 8%? Hy ly 72 chia cho 8, bn c 9 nm. T v d ny, bn c th tnh ton cho mnh khong thi gian sinh li nhun. 14. Ti u t. Nu bn kim c 6% li nhun trn 1000 ng tri phiu v dnh ht s tin li ny, th sau 20 nm, bn s c 1200 ng. Nhng nu bn ti u t ht s li nhun thu c, bn s c 2662 ng cng sau 20 nm. l sc mnh ca ti u t li nhun m s sinh ra li nhun con.
15. Bt u sm. i vi hot ng u t, bn cng dnh thi gian cho n nhiu bao nhiu, bn s cng thu c nhiu li nhun by nhiu. 16. Dnh dm nhiu hn: Mt cch khc tng thm li nhun l dnh dm thm mt khon tin nh nht nh mi thng u t. Cng vi thi gian, nhng ng tin s sinh si thnh hng nghn ng khc. 17. Khi bn t k hoch cho nhng mc tiu di hn, bn hy m bo rng ton b s vn u t ca bn s sinh li 5% n 6%/nm. 18. Khi bn mua mt c phiu, bn ngh n s em li li nhun cho bn, nhng bn cn nh rng bn mua nhng c phiu ny t mt ngi no cng ang cm thy mn nguyn khi bn c chng. 19. ng da vo cc c quan qun l. Cc nh u t cn c ci nhn tnh to v thc t v nhng g chnh ph c th lm v nhng g khng th. Cc c quan qun l chc chn s y mnh vic tm ra cc gian ln v buc cc cng ty phi phi by thng tin nhiu hn v minh bch hn. Nhng cc nh u t thng s dng mt cch khng hiu qu nhng thng tin m h c c t s cng khai . Bao nhiu nh u t tng thc s c v phn tch nhng tng trnh trong bn co bch IPO thng nin trc khi ra quyt nh u t? Khng c quy nh no buc cc nh u t phi quyt nh thn trng hay gi th trng khi suy thoi. 20. ng nhng mi quan tm v thu nh hng n quyt nh u t ca bn. 21. Bn mun tng li nhun kim c? Nu bn xem TV vo bui tra, tt hn ht bn ng nn xem nhng thng tin v ti chnh kinh doanh. Bn thc s khng cn bit nhng g xy ra vi c phiu ca cc cng ty, thay vo hy xem chng trnh m bn yu thch. n gin l v lc ny bn khng cn nhng ci nhn v phn tch bn trong nhm trnh cho bn nhng cm d li ko mnh vo nhng v u t mi vi ri ro cao hn nhiu. 22. y c s khc bit gia u t v u c: cc nh u t thng thch mua c phiu nh mt thng v kinh doanh v s nm gi trong thi gian di, cn cc nh u c nhn c phiu nh nhng t giy v h mua chng vi hy vng mt ai s tr gi cao hn. 23. Tnh hnh tng trng ca cng ty s iu khin gi c phiu. C th c s khc bit kh ln v gi c phiu t nm ny qua nm khc, nhng v lu di, gi c phiu s bin ng da trn doanh thu v li nhun ca cng ty - nu li nhun ngy mt thu hp th gi c phiu s gim, cn nu li nhun cng lc cng ln hn th ng nhin gi c phiu cng s tng cao.
24. Trc khi quyt nh mua mt c phiu no , bn hy chun b bi din vn tm tt thuyt phc chnh bn thn bn, c v a nghi, con ch ca bn, hay bt k ai v gii thch ti sao bn mun mua c phiu. c phi l mt c phiu tng trng nhanh, n nh v s to nn mt k tch v doanh thu? Liu chin lc u t bn a ra c hp l? Liu bn cn i ti chnh ca cng ty lnh mnh? Liu cng ty ny c thng th trc cc i th cnh tranh? n gin khi bn ni ra nhng iu ny, bn s phi tp trung hn vo nhng g bn ngh v nhng g bn nghin cu, phn tch. Cui cng, vic ny c th gip bn trnh nhng ri ro thua l. 25. Khi bn dnh vi pht suy ngh, bn hy dnh tip my pht na t hi ti sao bn khng nn mua c phiu . Liu cng ty c chm su trong n nn? Liu v CEO c ng tin cy khng hay s ln nh trch khi c rc ri? Liu gi c phiu c qu t mua? Vic nm bt nhng thng tin khng nhng s gip bn hiu hn v cng ty, m cn gip bn tnh ton c thi im nn bn c phiu i. 26. Nhng cng ty ln khng nht thit s to ra nhng c phiu ng mua. n gin l v nu bn ch u t vo nhng cng ty ang dn u th trng, th thu nhp ca bn c th s rt cao, tuy nhin, mt khi nhng cng ty ln ri vo khng hong, th thu nhp ca bn c th b khng hong nng n hn nhiu. 27. C phiu 20 ng c th qu t - C phiu 100 ng li c th qu r. Bn hy tnh ton, nhng khng ch l gi mi c phiu, m l lng tin bn thu c t mi ng tin trong doanh thu, li nhun, ti sn v tin mt lu thng ca cng ty m bn u t vo. iu ny bn c th bit c t cc t l nh gi c phiu sau y. 28-31. Bn cch nh gi mt c phiu - T l gi/li nhun (P/E): Cho n nay, y vn l t l nh gi c phiu c s dng ph bin nht, bi v n cho bit bn sn sng tr bao nhiu cho mi ng li nhun ca cng ty. - T l gi/doanh thu (P/S): Ch s ny c th c s dng nhn ra nhng cng ty c mng li kinh doanh n nh, nhng li nhun c th gim st sau qu trnh tng trng qu nng. - T l gi/lu lng tin mt (P/C). Con s doanh thu v li nhun m cng ty bo co l sn phm ca nhng quy tc tnh ton phc tp, do s liu c th b sai lch. Lu lng tin mt t cc hot ng kinh doanh c th v nn bc tranh chn thc hn. - T l gi/gi tr s sch (P/B): T l ny c dng nh gi ton b my mc, thit b v cc ti sn khc, thng c s dng khi nh u t tm kim cc mc tiu tip qun. 32. S khc bit gia ch s Forward P/E v Trailing P/E. Ch s Trailing P/E c da trn doanh thu trong nm hin ti hay bn qu gn nht ca cng ty. Cn ch s Forward P/E l c on da trn doanh thu mong i ca cng ty trong nm tip theo hay bn qu sp ti.
33. S khc bit gia c phiu tng trng v c phiu gi tr. Mt c phiu tng trng s ha hn mt li nhun ln hn trong tng lai, trong khi mt c phiu gi tr c tnh thanh khon cao, bn c th bn bt c lc no vi mc gi cao hn hay thp hn gi tr thc ca chng. C phiu tng trng thng l c phiu ca cc hng du m cn c phiu gi tr l c phiu ca cc hng tiu dng lun c doanh thu v li nhun n nh, mc tin cy cao. V di hn, c phiu gi tr c mc tng trng chm hn, mt phn v chng c chiu hng c mua u c trn th trng. 34. Cch tt nht tm kim c phiu tng trng gi r. tr li cu hi liu mt c phiu tng trng hin c c rao bn mc gi hp l hay khng, bn hy xem t l PEG. tnh ton t l PEG ca mt cng ty, bn hy chia t l P/E vi t l tng trng doanh thu d on. Nu t l PEG thp hn 1,2 ngha l c phiu l c hi tt u t. 35. Bn c th bt u xy dng danh mc u t cc c phiu di hn ch vi 9 cng ty. Khi xy dng mt danh mc u t c bn, bn hy bt u vi nhng cng ty ln c mt trong 5 lnh vc cng nghip tng trng nng ng nhanh nht. V d, bn c th la chn A trong lnh vc cng ngh, B trong lnh vc dc phm, C trong lnh vc dch v ti chnh 36. ng t qu 10% vn u t bn c vo c phiu ca chnh cng ty bn. Nu bn buc phi nm gi mt s lng ln hn 10% - c th do nhng quy nh ca cng ty bn hy c phn tn ri ro bng cch u t vo nhng lnh vc khc n nh hn lnh vc ca bn. V d, nu bn lm vic cho mt cng ty cng ngh cao, hy kim cho mnh nhng c phiu ca cc cng ty cng nghip tr c tc c nh. 37. ng t qu 10% vn u t c phiu ca bn vo mt cng ty. Nhng bi hc ln nh Enron v WorldCom l minh chng r nt cho nhn nh rng: mt danh mc u t qu tp trung s gi tng s mt n nh v tng ri ro thua l. 38. S phn tn c phiu cng khng lm bn tr nn giu c. Vic chia tch c phiu u t l cn thit, nhng vic phn tn qu rng li rt c th phn tc dng. Khi bn chia tch c phiu u t, bn cng s khng giu hn hay ngho hn chnh bn trc y. V d, sau khi phn tn c phiu, bn kt thc nm ti chnh vi s lng c phiu nhiu gp i, nhng chng c giao dch vi gi ch bng mt na. Tuy nhin, mt vi nh u t nhn nhn vic phn tn l du hiu ca vic a dng ho u t ti nhiu cng ty hp dn hn. Nhng ri, cc nghin cu cho thy rng c phiu c phn tn thng t em li li nhun hn so vi vic khng phn tn, nu thi gian u t ca bn ch t mt n hai nm. 39. Tm kim thng tin tm hiu v cng ty bng cch c cc bo co ti chnh hng qu hay hng nm. Bn cng c th tm kim cc thng tin v cc cng ty trn Internet hay trang web ca c quan qun l th trng chng khon.
40. Theo st ch s th trng chng khon. y l chin lc mua li nhng c phiu c gi tr sinh li cao nht vo mi thng 1 u nm. Bn gi chng trong mt nm, sau bn i nhng c phiu sa st nht trong bn danh sch v mua mt c phiu khc thay th. 41. IPO s khng nh mong i. Trong thi k hong kim ca cc cng ty Internet, mi ngi u mun lao vo cc t pht hnh chng khon ra cng chng (IPO). Tuy nhin, IPO khng em li kt qu v lu di. Nhng c phiu ny thng em li phn ln li nhun trong nhng nhng ngy giao dch u tin, sau , cc t pht hnh mi s ch ch trn th trng trong nhng nm tip theo. 42-45. Bn l do ng n bn c phiu. Bn ng bn c phiu ch v chng st gi hay v th trng c du hiu i xung. Nhng l do bn c phiu i l: - Th nht, mt vi yu t quan trng v hot ng kinh doanh hay trin vng li nhun ca cng ty thay i so vi thi im bn mua chng. - Th hai, bn nhn ra rng nhng nhn nh, nh gi trc y ca bn v hot ng kinh doanh v trin vng li nhun ca cng ty l sai lm. - Th ba, cng ty bn u t ang cho thy h hot ng qu tt so vi mong i gi c phiu tng trn mc m bn tin rng phn nh gi tr thc ca cng ty. - Th t, c phiu no hin ang chim mt phn qu ln trong danh mc u t ca bn khin ri ro tng cao. 46. Bn giao dch cng nhiu, li nhun bn thu c dng nh s cng t i. Bn mua v bn cng nhiu, danh mc u t ca bn s phi chu chi ph giao dch cng cao hn. Th ngh xem liu bn c nh bi th trng bng nhng tng thng minh khng? Mt nghin cu cho thy cc nh qun l qu thng khng tng li nhun bng cc giao dch trn th trng chng khon. Nu cc giao dch thng xuyn gy thit hi cho cc nh u t chuyn nghip, th n cng c th nh hng xu n bn. 47. u t qu gii hn cho php. Bn vay tin t nhng nh mi gii v tr li sut mua thm c phiu. iu ny dng nh s mang li li nhun nhiu hn, nhng ng thi thua l cng c th ln hn. Nu c phiu bn nm gi xung thp di mc no , nh mi gii ca bn s yu cu bn hon tr li mt phn hay ton b khon n ngay lp tc. Do , mua ngoi gii hn ca bn thn l mt ri ro m cc nh u t nghip d nn trnh xa. 48. Th no l u t short-selling?. Nh u t short-seller s mn c phiu t mt nh mi gii bn vi hy vng c phiu ny s xung gi v anh ta c th mua li vi gi thp hn. Tuy nhin, chi ph cao, tim nng thua l ln v thm ch gi c phiu tng sau mt thi k di ng bng s khin mong mun thu li c phiu ca nhng nh u t short-seller tr nn vin vng. y l mt iu m bn nn trnh.
49. S khc bit gia lnh th trng v lnh gii hn. Khi bn ra mt lnh trn th trng chng khon vi nh mi gii ca bn, bn ang yu cu bn hay mua c phiu mt mc gi khp lnh. Cn lnh gii hn hng nh mi gii mua v bn c phiu mc gi c th no , th mc gi ny c s dng nh mt bin php hu hiu bo v bn trong mt th trng thng xuyn bin ng. Nu c phiu khng t ti gi , s khng c giao dch no c thc hin. 50. Nhng quy tc c bn ca u t tri phiu. Gi tri phiu s gim khi t l li sut tng v ngc li. Ti sao? Nu bn s hu tri phiu c mc tr li 6% v t l li sut tng, lc ny, tri phiu s c mc tr li 7% , do vy tri phiu 6% ca bn s mt gi. 51. Nu bn u t tri phiu v gi chng cho n ng k hn thanh ton, bn s khng bao gi mt tin. Tri phiu chnh ph, ngn phiu khng bao gi v n. Tri phiu th v tri phiu cng ty cng him khi v n (t l v n di hn ch khong trn di 1% n 2%). 52. Bn c phiu trc khi n hn thanh ton c th l mt sai lm. C phiu khng nh tri phiu chng khng c giao dch mi ngy v cng s khng c nhiu ngi sn sng mua tri phiu khi bn mun bn chng i. V vy, nu bn buc phi bn tri phiu, bn c th phi chp nhn chu thit mt s tin nht nh. 53. Lm th no va c tin va khng thua l? Trong danh mc u t tri phiu, bn nn nm gi nhiu c phiu vi cc k hn thanh ton khc nhau bn c th c tin vo bt c nm no. iu ny cho php bn tn dng li ch t t l li sut cao mua tri phiu khc, ng thi gim thiu ri ro. 54. Bn c th mt tin nu u t vo cc Qu u t tri phiu. Hng ngy, gi tr ca cc c phiu trong danh mc u t tri phiu lun bin ng, ph thuc vo s dao ng ca t l li sut v cc yu t khc. Do , gi tr ti sn ton Qu u t tri phiu cng thay i theo. V vy, khi bn bn c phiu ca Qu u t tri phiu, gi c phiu s c th thp hn hay cao hn so vi thi im bn mua chng. 55. Th no l tri phiu Zero-coupon. Tri phiu Zero-coupon (cung phiu bng khng) s khng c li sut, thay vo , bn mua tri phiu vi mc gi thp hn gi danh ngha. Khi c phiu n hn, bn s nhn li khon tin bao gm khon tin u t ban u cng thm s tin chnh ra t gi gc c phiu so vi gi mua. V d, bn c th phi tr 6659 ng v nhn 10 ngn ng tri phiu zero-coupon c li tc 4,15% v hn thanh ton trong 10 nm. 56. Cung phiu (Coupon). y l mc li sut c nh m bn c th nhn c mi nm t s c phiu nm gi. 57. Gi tr trung bnh (Par value). Mc gi ny c hiu nh gi tr danh ngha ca tri phiu, l lng tin m mt nh pht hnh tri phiu ng tr khi n hn thanh
ton. Thng thng, tri phiu c giao dch mc cao hn hay thp hn gi tr trung bnh. 58. Ti sao cc Qu h tng lun thnh cng? Cu tr li l do khng c ni no khc xut nhng phng n u t a dng v tin li nh vy. Cc Qu ny cung cp mt hng u t chi ph thp cho cc nh u t c nhn mi vo ngh, gip h lm quen vi th trng, to cho h tr thnh nhng nh u t chuyn nghip sau ny. Vi cc Qu h tng, bn c th tin hnh cc v u t m khng cn b chi ph hoa hng mi gii, vic m bn khng th lm khi trc tip u t vo c phiu. 59. Vi thi gian, cc Qu u t nng c th s ngui lnh dn, nhng chi ph u t bao gi cng c gi mc thp. Thng thng, bn ch phi mt chi ph khong 2% n 2,5% mi nm. 60. Lm th no la chn mt Qu u t? Vic bn vi v bt tay mt Qu u t ch v biu tng trng mnh trong vi thng gn y dng nh l cch bn t t nhng ng tin ca mnh. Thay vo , bn hy tp trung nhiu hn vo cc Qu u t c th d on c xu hng pht trin trong tng lai. Tuy nhin, trc khi la chn mt Qu u t no , bn nn dnh cht t thi gian nghin cu v n, tm hiu hot ng v c cu t chc, cc c phiu m Qu s hu V chc bn s khng mun mt Qu u t m c mt vi nm li thay mt nh qun l mi. 61. Khi bn u t vo cc Qu h tng, s c mt khon bn phi chu l ph bn (sales charges). Nu bn mua c phiu ca qu u t thng qua mt nh mi gii hay do mt chuyn gia no khuyn bn nn lm nh vy, bn s phi tr chi ph c gi l ph bn, y l mc hoa hng dnh cho h v nhng li nhun bn c c. 62. Ph bn hot ng nh th no? Qu u t chung cho bn theo gi tr rng hoc gi tr rng cng vi mt khon ph bn, m trong ngnh thng gi l load (gnh nng). V vy m nhng qu ny c gi l qu c tnh ph bn (load-fund). Nhng c phn no cho bn theo gi tr rng (khng cng thm ph bn) th ngi phn phi ca qu u t trc tip m nhn vic thc hin. Cng c th vic ny c mt nhm ngi hng hi trong ban gim c lm. Nhng ngi ny khng c mt lc lng bn hng n hoa hng v h s u t ton b s tin nh u t k gi. V vy m nhng qu ny c gi l qu khng tnh ph bn (no load-funds), pht trin rt nhanh v s lng cng nh gi tr ti sn c qun l. 63. Cch tt nht s dng Qu u t theo khu vc chuyn ngnh (Sector funds): Nu bn c mt danh mc u t a dng, c ngha l bn ang s hu c phiu cng ngh, c phiu cng ty chm sc sc kho v c phiu ti chnh, Nu n thun tham gia vo nhng Qu u t theo khu vc chuyn ngnh, bn s lm mt cn bng cn cn u t ca mnh. Thay vo , bn hy dnh mt lng nh vn u t, t 5% n 10% chng hn, cho cc qu nh Qu u t bt ng sn.
64. S hu trong tay c phiu ca 10 Qu h tng khng ng ngha vi vic bn ang a dng ho danh mc u t ca mnh. a dng ho c ngha l nhiu c phiu trong cc lnh vc khc nhau. 65. Cc d tr lin bang M (FED) lm g? FED lun c gng m bo v duy tr s lnh mnh ca h thng ngn hng, gi c n nh v t l tht nghip thp. Mt trong nhng cng c quan trng nht ca FED l iu chnh li sut cho vay gia cc ngn hng v tng hay gim ngun cung tin quc gia. 66. Ti sao nhng g FED lm li rt quan trng? FED c nh hng ln n nh hng kinh t v t l li sut. T l li sut thp hay gim s lm tng gi tr c phiu. Nhng nu cc nh u t ngh rng FED c k hoch tng li sut, h s bn c phiu v mc li sut dn n xu hng lng tin gi ngn hng tng, nn kinh t tng trng chm v nh hng n li nhun ca h. Khi FED tng t l li sut, ngay lp tc gi c phiu ti ph Wall st gim, do t l li sut cao s hn ch vic cc cng ty vay tin u t cho nhng d n kinh doanh mi. V khi , tri phiu s c quan tm hn. 67. Bn s mt nhng khon tin no? Khi u t, bn phi tr mt khon tin nht nh cho cc s tr gip. Khon tin ny l hoa hng mi gii, ph bn ca qu u t hay chi ph t vn Trn th trng chng khon c nhiu chuyn gia sn sng gip bn lp k hoch u t, danh mc u t, nhng chuyn gia ny s ly i ca bn khong 1% n 2% tng s tin trong danh mc u t. 68. Phn nn v khiu ni nh th no? Nu nh mi gii hay nh kinh doanh chng khon lm vic cho mt cng ty no , u tin bn hy khiu ni bng vn bn ti cng ty ca anh ta. Nu bn nghi ng vic vi phm mt quy nh php lut v chng khon, bn hy lin h trc tip vi y ban chng khon nh nc. Bn c th vo trang nasaa.org. tm nhng hng dn khiu ni bng vn bn cng nhng ti liu cn thit cho vic chng minh. 69. Nhng trang web hu ch. Ni tt nht khi u cho vc tm kim v phn tch thng tin l trang www.money.com. Sau , p ng nhng nhu cu u t khc ca bn, bn c th vo tng trang ti chnh ring l c ni dung m bn quan tm. Ti cc a ch nh CNN/Money (money.cnn.com), MSN Money (moneycentral.com) hay Yahoo Finance (finance.yahoo.com) s c nhng thng tin ti chnh c cp nhp lin tc. Mi trang s cung cp nhng thng tin khc nhau v th trng ti chnh, ngun v cc cng c thc thi nh: tm kim danh mc u t, cho gi, tin tc v cc cng ty, phn tch th trng, biu , gi c phiu, d on doanh thu, thng bo kinh doanh ni b v d liu IPO... Bn cnh , nhiu nh u t cng rt thch trang ww.financenter.com v nhng cng c tnh ton v phn tch n tng ca n. Mt trang web ln cc nh u t lm quen vi cc quy nh v thut ng u t l trang www.investorwords.com, ni m c hn mt t in ti chnh vi trn 6000 nh ngha v nhiu mc t tham kho khc.
Kinh doanh chng khon trn mng - c v mt u t chng khon l ngh c th mang li cho bn nhiu li nhun, song, cng l ngh khin bn c th tr nn khnh gia bi sn trong mt thi gian nhanh nht. Hn bn cn nh v mt tn st nhn ti M git hi 12 ngi v sau t st ch v thua l trong u t chng khon trn mng Internet? u t chng khon l mt cuc chi khng d dng, nu khng mun ni l khc nghit .Tuy nhin, cng l ngh hp dn nhng ai c bn lnh, c u c phn tch tt v bit chp nhn ri ro, cn mt Gii kinh doanh ni chung v cc nh u t chng khon ni ring khng xa l g v mi tng quan t l thun gia mc ri ro v li nhun. Th nhng, khng phi c liu lnh l c.Vi lch s pht trin hng trm nm, th trng chng khon ton cu lun khng ngng thay i. Chng ta bit n nhiu loi th trng chng khon khc nhau nh th trng quyn chn, th trng tng lai, th trng cng c n... Tuy nhin, u t th no cho hiu qu l cu hi khin ngi chi chng khan au u. V ri, khi th trng pht trin cng vi mt lot cc quy nh mi v c bit l s ra i ca Internet, cu tr li xut hin. Ngy nay, mi ngi c th t do u t chng khon m khng cn c mt cng nh khng phi trc tip lin lc vi cc nhn vin mi gii u t. S tin li ny ang ngy cng thu ht nhiu nh u t hn vo th trng chng khon, t nhng c gi v hu vi ng lng t i n mt doanh nhn thnh t nhng vn mun lm giu thm na, mt sinh vin mi tt nghip i hc cho n mt cng nhn sa ng nc mun c thm tin lo gia cho gia nh. Bt k ai c quan tm n vn ny u c th tr thnh nh u t chng khon trn mng, min l h c mt s vn ti thiu. Thng th h tham gia vo vic kinh doanh c phiu qua Internet theo kiu mua t bn on ngay trong mt phin giao dchca th trng chng khon. Thng thng, hot ng ny ca h c qua mt cng ty cung cp dch v mi gii chng khon trn mng Internet. u t chng khon trn mng lun l mt hnh thc u t kh tin li. Thng tin v nhiu cng ty, cc nh mi gii chng khon, bn tin th trng cng li khuyn ca cc chuyn gia thng c cung cp hon ton min ph. Ch cn mt my vi tnh vi kt ni Internet, ngi bt k ti u trn th gii, bn cng c th lm mt cuc kinh doanh c phiu trn mng. Cn i vi nhng ai mun kim nhiu tin hn th c th b cng vic hin ti ca mnh tr thnh mt nh u t chng khon chuyn nghip. Nhng hot ng u t chng khon qua Internet ang ngy mt pht trin ti hu ht cc th trng chng khon trn th gii. u t chng khon trn mng lun l mt hnh thc u t kh tin li. Thng tin v nhiu cng ty, cc nh mi gii chng khon, bn tin th trng cng li khuyn ca cc
chuyn gia thng c cung cp hon ton min ph. Ch cn mt my vi tnh vi kt ni Internet, ngi bt k ti u trn th gii, bn cng c th lm mt cuc kinh doanh c phiu trn mng. Cn i vi nhng ai mun kim nhiu tin hn th c th b cng vic hin ti ca mnh tr thnh mt nh u t chng khon chuyn nghip. Nhng hot ng u t chng khon qua Internet ang ngy mt pht trin ti hu ht cc th trng chng khon trn th gii. Cng c u t ca nhng nh u t chng khon t do qua Internet khng khc my so vi cc nhn vin mi gii v kinh doanh chng khon chuyn nghip, bao gm my in thoi, mn hnh my vi tnh vi y cc thng tin v gi c, cc bn tin th trng, bn tin ti chnh, Vi cc cng c ny, mi ngi c th thc hin hng trm cuc mua bn chng khon ch trong vng mt ngy. D bn c ngi nh hay vn phng lm vic th bn vn c th tham gia giao dch chng khon trong ngy bng vic truy cp vo Internet. Cng c u t ca nhng nh u t chng khon t do qua Internet khng khc my so vi cc nhn vin mi gii v kinh doanh chng khon chuyn nghip, bao gm my in thoi, mn hnh my vi tnh vi y cc thng tin v gi c, cc bn tin th trng, bn tin ti chnh, Vi cc cng c ny, mi ngi c th thc hin hng trm cuc mua bn chng khon ch trong vng mt ngy. D bn c ngi nh hay vn phng lm vic th bn vn c th tham gia giao dch chng khon trong ngy bng vic truy cp vo Internet. Tuy nhin, sau mt s thnh cng nht nh trn Internet, bn t ho rng mnh l nh u t c nng lc, hiu bit v chng khon. S tht c ng nh vy khng? Bn hy nn cn thn bi chng khon l mt trong nhng cng c ti chnh phc tp v kh kim sot nht. Nhng cng thc tnh ton phc tp trong u t chng khon vn c th lm nhng nh u t lo luyn mc sai lm. Phng thc u t chng khon trn Internet theo nhiu chuyn gia nh gi l s rt d lm bn ngho i nhanh chng, i khi li nhun sau mt ngy mua bn trn th trng ch tr tin hoa hng cho cng ty Internet m bn m ti khon. Ngoi ra, do phng thc ny ch yu giao dch theo ngy nn bn thng khng c s gan l, nhanh nhn, s suy on thn tc v tnh kin nhn kp thi quyt nh bn lc no, mua lc no, V th nhiu khi bn mt kh nhiu tin trong mt ngy. C th ni, nu khng tnh to th khng t trng hp bn s st nghip hay mc n ln ch sau vi giy vi phng thc u t tin dng v y ma lc hp dn ny. Khi u t vo mt cng vic c qu nhiu ri ro, bn d c khuynh hng hnh ng theo cm tnh , mt nh kinh doanh chng khon chuyn nghip ti ph Wall nhn nhn nh vy v cc nh u t t do tc chinkhng thng qua s tr gip,ch dn ca cc chuyn gia mi gii chng khon. Mt nh tm l hc chng khon ti M cho bit: Cng ging nh tr en, thng khi thua thit trong u t c phiu, ngi ta li cng c dn ln hng g gc li nhng g mt, tuy nhin, nhiu khi, nu khng tnh to, bn
s tr thnh con nca chnh mnh. Mt lc no , bn s mt ht c ch ln chi, ti sn, tin tit kim, ...v ri vo cm gic tht bi, v dng...Bi kch ca nhng tay chi bn tri khng vn t thng din ra nh vy. Khi u t vo mt cng vic c qu nhiu ri ro, bn d c khuynh hng hnh ng theo cm tnh , mt nh kinh doanh chng khon chuyn nghip ti ph Wall nhn nhn nh vy v cc nh u t t do tc chinkhng thng qua s tr gip,ch dn ca cc chuyn gia mi gii chng khon. Mt nh tm l hc chng khon ti M cho bit: Cng ging nh tr en, thng khi thua thit trong u t c phiu, ngi ta li cng c dn ln hng g gc li nhng g mt, tuy nhin, nhiu khi, nu khng tnh to, bn s tr thnh con nca chnh mnh. Mt lc no , bn s mt ht c ch ln chi, ti sn, tin tit kim, ...v ri vo cm gic tht bi, v dng...Bi kch ca nhng tay chi bn tri khng vn t thng din ra nh vy. Lo ngi trc s bng n khng th kim sot c i vi hot ng u t mua t bn on qua Internet ca cc nh u t c lp thuc mi thnh phn, Hip hi quc gia cc nh mua bn chng khon M (NASD) yu cu cc cng ty cung cp dch v mi gii chng khon trn Internet cho cc nh u t c lp phi cng b r v mi ri ro ca vic t u t ny mi ngi c bit. Ngoi ra, nhiu nh qun l chng khon ti U ban hi oi v chng khon M (SEC) cng ngh cc cng ty cung cp dch v ny phi xem xt k cc iu kin tm l, ti chnh ca khch hng trc khi cho php h m ti khon gia nhp hng ng cc nh u t t do trn mng. Lo ngi trc s bng n khng th kim sot c i vi hot ng u t mua t bn on qua Internet ca cc nh u t c lp thuc mi thnh phn, Hip hi quc gia cc nh mua bn chng khon M (NASD) yu cu cc cng ty cung cp dch v mi gii chng khon trn Internet cho cc nh u t c lp phi cng b r v mi ri ro ca vic t u t ny mi ngi c bit. Ngoi ra, nhiu nh qun l chng khon ti U ban hi oi v chng khon M (SEC) cng ngh cc cng ty cung cp dch v ny phi xem xt k cc iu kin tm l, ti chnh ca khch hng trc khi cho php h m ti khon gia nhp hng ng cc nh u t t do trn mng. Cn v pha cc nh u t t do trn Internet, ngoi vic xc nh c cng ty tim nng, s kin tr cng l mt yu t quyt nh hiu qu ca cng vic u t-. Khi u t qua Internet, cc nh u t cng cn tp trung u t vo c phiu ca cc cng ty c tnh hnh ti chnh minh bch, c li nhun cao ng thi kin tr nm gi di hn, ch ng theo xu hng chung l mua t bn on. Mt cng ty tt s tip tc tng trng ngay c khi th trng chng khon c hong lon. Cc nh u t chng khon khng nn qu n bin ng gi hng ngy trn th trng cng nh nhng c im ca vic u t qua Internet m nn tp trung tm hiu v cc cng ty nim yt xc nh c u l cng ty tt v ng nm gi lu di. Cn v pha cc nh u t t do trn Internet, ngoi vic xc nh c cng ty tim nng, s kin tr cng l mt yu t quyt nh hiu qu ca cng vic u t-. Khi u t
qua Internet, cc nh u t cng cn tp trung u t vo c phiu ca cc cng ty c tnh hnh ti chnh minh bch, c li nhun cao ng thi kin tr nm gi di hn, ch ng theo xu hng chung l mua t bn on. Mt cng ty tt s tip tc tng trng ngay c khi th trng chng khon c hong lon. Cc nh u t chng khon khng nn qu n bin ng gi hng ngy trn th trng cng nh nhng c im ca vic u t qua Internet m nn tp trung tm hiu v cc cng ty nim yt xc nh c u l cng ty tt v ng nm gi lu di. Bn cnh , khi giao dch chng khon trn mng Internet, cc nh u t nn theo di tnh hnh ti khon giao dch mi ngy ch khng phi l mi pht, bi nh th nh u t s trnh c tc ng t nhng bin ng lin tc trn th trng em li. Nhiu trang web v cng ty mi gii chng khon trn mng Internet cho php nh u t theo di tnh hnh giao dch ca mnh. Thm ch mt s cng ty cn gi e-mail hng m thng bo cho nh u t kt qu giao dch chng khon trong ngy. Cn phi nh rng cm nang ny ch thc s c hiu qu khi bn nm r cc c phiu mnh u t cng nh chin thut u t nh s dng. Mun thnh cng cc nh u t phi lin tc thc hnh u t th mt s loi c phiu rn luyn cc k nng u t v s t tin trc khi thc s u t vo th trng chng khon qua mng Internet. Bn cnh , khi giao dch chng khon trn mng Internet, cc nh u t nn theo di tnh hnh ti khon giao dch mi ngy ch khng phi l mi pht, bi nh th nh u t s trnh c tc ng t nhng bin ng lin tc trn th trng em li. Nhiu trang web v cng ty mi gii chng khon trn mng Internet cho php nh u t theo di tnh hnh giao dch ca mnh. Thm ch mt s cng ty cn gi e-mail hng m thng bo cho nh u t kt qu giao dch chng khon trong ngy. Cn phi nh rng cm nang ny ch thc s c hiu qu khi bn nm r cc c phiu mnh u t cng nh chin thut u t nh s dng. Mun thnh cng cc nh u t phi lin tc thc hnh u t th mt s loi c phiu rn luyn cc k nng u t v s t tin trc khi thc s u t vo th trng chng khon qua mng Internet. Trng hp bn la chn u t vo quyn la chn c phiu (options) th mt trang ch v nh gi, bin ng ca cc options l khng th b qua c. Mt trang web kh ni ting l www.optionetics.com. Trang ny cung cp cho bn cc phn tch th trng trong ngy cng nh phn tch ton b th trng vo cui ngy, cp nht cc bi bo mi ngy v giao dch, u t c phiu v hp ng la chn. Trang web ny cn c nhng d liu th trng c cp nht lin tc v danh sch lit k nhng ngi thnh cng, tht bi trong u t chng khon trn mng cng nh gi cao nht, thp nht trong ngy. Trng hp bn la chn u t vo quyn la chn c phiu (options) th mt trang ch v nh gi, bin ng ca cc options l khng th b qua c. Mt trang web kh ni ting l www.optionetics.com. Trang ny cung cp cho bn cc phn tch th trng trong ngy cng nh phn tch ton b th trng vo cui ngy, cp nht cc bi bo mi ngy v giao dch, u t c phiu v hp ng la chn. Trang web ny cn c nhng
d liu th trng c cp nht lin tc v danh sch lit k nhng ngi thnh cng, tht bi trong u t chng khon trn mng cng nh gi cao nht, thp nht trong ngy. Mc d vy, hon ton khng sai khi cc chuyn gia phn tch chng khon nhn nh rng s rt nguy hi nu cc nh u t t do trn Internet qun rng th trng chng khon khng phi l ni tiu tin nhanh v v b nht cng nh khng phi l ni kim tin d dng v nhn nh nht, cho d c l phng thc u t tin dng qua Internet. V ch c nhng nh u t tnh to v bit kim ch mi trnh c s hi tic nu mt ngy kia gi c phiu tng tr li.
ng qun tip cn thng tin trong u t chng khon Rt nhiu nh u t khi quyt nh mua c phiu ca mt cng ty c phn ri, vn cn cha bit r v cng ty . Mt s cn t hn na l ch mi nghe ni ti l cng ty nghe n l tt, m khng c mt n lc no tm hiu cho bit ch xc. C nhiu nh u t cn ni l khng c cch no tip cn ly c thng tin ca cng ty , v c m khng hiu g c. Nh u t no cng mong mun k hoch u t ca mnh c thnh cng, em li li nhun cao. thc hin iu i hi cc nh u t kh nng nh gi v phn tch. Rt nhiu nh u t khi quyt nh mua c phiu ca mt cng ty c phn ri, vn cn cha bit r v cng ty . Mt s cn t hn na l ch mi nghe ni ti l cng ty nghe n l tt, m khng c mt n lc no tm hiu cho bit ch xc. C nhiu nh u t cn ni l khng c cch no tip cn ly c thng tin ca cng ty , v c m khng hiu g c. Nu vy ch c mt li khuyn duy nht l bn nn nh mt cng ty t vn no c uy tn gip nh u t v gii thch cn k cho h v cng ty bn d nh u t. Cn nu nh u t l ngi mun tm hiu k v mt cng ty c phn trc khi u t th cn phi tm hiu cng ty qua cc lnh vc sau y: 1. Doanh thu ca cng ty c tng khng: Nu tng th tng theo mc no. Doanh s ny s cn c vo hot ng chnh ca cng ty, ch khng th cn c vo cc hot ng ph nh u t ti chnh hay a c ca cng ty . 2. Li nhun trc thu v sau thu: Li nhun ny bt buc tng theo doanh s ca cng ty. Nu doanh s tng m li nhun khng tng! Hy coi chng v chi ph ca cng ty qu nhiu, nn li nhun khng th tng c. y l du hiu xu cho cng ty c phn. Nh vy bn cn phi xt ti li nhun bin (profit margin) ca chnh cng ty , trc khi c quyt nh u t.
3. Sn phm v th phn ca cng ty : u t vo mt cng ty c ngha l ng gp tin vo mt cng ty sn xut hay cung cp dch v, bn cn phi hiu r v sn phm ny hin nay c phi th mnh ca cng ty khng? V sn phm ny chim c bao nhiu th phn trn th trng. Thng thng bn nn chn nhng cng ty hng u ca mt lnh vc sn xut no . Bi v cng ty hng u c li th v kinh doanh hn nhiu so vi cc cng ty ng hng th hai th ba Nh vy yu t th phn cn c ch . 4. Chin lc kinh doanh ca cng ty: trong hin ti v tng lai. Theo mc nh gi ca bn th chin lc ny c kh thi khng? Mt khi chin lc cng ty sai s lm cho cng ty b thua l, v bn s l nn nhn ca cng ty khi gi c phiu i xung. 5. Thnh phn Hi ng Qun Tr v Ban Gim c cng ty c thc s gii hay khng? Nu khng th bn a tin u t nhm cng ty ri ! 6. P/E: T l gi th trng/tin li cng ty c qu cao khng? Nu t l ny cao th ri ro cho bn cng nhiu. Cn phi ch , t l thp th tt hn 7. Mc tr c tc ca cng ty nh th no: Bn cn hoch nh li chin lc ca bn, mua c phiu nhn c tc hay mua c phiu kim chnh lch gi? 8. Cc cng ty i th i vi cng ty bn nh u t nh th no? Mnh hn? Yu hn? Gii hn? Sn phm tt hn v gi bn r hn? Bn cn phi p dng ng cu ni trong bnh php Tn T Bit ngi bit ta, trm trn trm thng. 9. S lng c phiu ca cng ty bn u t nhiu hay t? Nu t s li v hi v im no? Nu cng ty c nhiu c phiu th li v hi im no? 10. Cui cng l thnh phn c ng ca cng ty m bn mun u t l ai? Cc nh u t ti chnh? Cc nh u t c t chc? Cc nh u t nh? Cng ty gi mt s ln c phiu. Nhng yu t ny rt quan trng cho gi th trng ca c phiu. Mt nguyn tc l nu c ng l php nhn giu c u t vo cng ty th s nh hng rt mnh ti gi c phiu, hn l nhng nh u t l t, t tin.
Th trng chng khon: Gi tr ca thng tin Th trng chng khon si ng l nh c thng tin. Nhng cng nn xem li c nhng loi thng tin no v c s dng nh th no?
Ch trong vng cha y mt nm, s ti khon ng k ti cc cng ty chng khon tng gp i, t khong 30.000 ln 60.000 ti khon vi hn 13 triu c phiu cc loi. c tnh c hn 90% s ti khon l ca cc c nhn. Th trng rt si ng. Ai c thng tin? Nh vt l lng t ni ting ngi an Mch, Niels Bohr, ng gp mt lun im l th v th trng chng khon: Trong s nhng ngi chi chng khon, nhm th nht l nhng ngi hon ton khng c thng tin, ch nhm mt mua bn. Theo l thuyt xc sut ngu nhin, bnh qun li hoc l ca nhm ny ng bng ca bnh qun th trng. Nhm th hai l nhng ngi c thng tin ring t bn trong (cn gi l thng tin ni gin), h s thu c siu li nhun. Nhng nu nhm th nht li hoc l theo bnh qun th trng, th khon siu li nhun ny c t u? chnh l khon l ca nhm th ba, nhng ngi c thng tin nhng khng y . Kt lun ca Niels Bohr l: khi khng chc mnh thuc nhm th hai th th nhm th nht cn hn. Nhng trn thc t, t ai chu chp nhn iu . C l trn th trng Vit Nam kh nhiu ngi thuc nhm th ba m vn inh ninh tin l mnh ang nhm th hai. Cn nhng ngi thc s thuc nhm th hai? t ngi bit n h. Khng ln ting bnh lun, h lng l thu li t nhng bin ng m h bit trc, thm ch do chnh h to ra. Mi ngi x l thng tin theo cch ring C th tm phn loi cc nh u t (hay ngi chi) theo cc th loi nh sau: Th nht, l nhng nh u t phn tch rt k mi thng tin v cng ty pht hnh c phiu, v cng ngh, v th trng u vo v u ra, v cc i th cnh tranh. H quyt nh u t theo thc cht ca cng ty. y l nhng nh u t bit b tin vo nhng cng ty c trin vng tt, v vy h gip cho nn kinh t pht trin tt hn. Loi th hai, nghin cu rt k thng tin ca chng khon thy gi bnh qun trong mt thi gian di. Khi gi tng ln trn bnh qun, h tin l gi s xung, nn h bn ra. Nh c nhiu ngi bn ra nn gi xung. Ngc li, khi gi xung di mc bnh qun, h tin l gi s ln, vy l h i mua vo. Nh hnh ng mua vo m gi ln. Nh vy, nhm ny gp phn lm n nh th trng. Loi th ba li c tm l ngc li. Khi thy gi mt c phiu ln, h gi nh l ngy mai s ln na. H x i mua. V h i mua m gi cng ln. Mt khi gi xung, h li
gi nh ngy mai s xung na, vy l vi vng i bn. V nhiu ngi bn m gi xung li cng xung. Nhm th ba ny thc y s bt n nh ca th trng. Loi th t l nhng ngi u t theo bnh qun th trng. H mua mt tp hp rt nhiu loi chng khon khc nhau, tin l c th ny xung th c th khc ln. V th ca h ty thuc vo bin ng ca chung th trng m t ph thuc vo mt vi c phiu c th no. Loi th nm l nhng nh u t tp trung mua c phiu ca mt cng ty nhm n khi c th t mt phn kim sot cng ty . H gn nh chung thy di hn vi cng ty v t quan tm n nhng bin ng nht thi theo tm l th trng. Loi th su l nhng nh u c rt ngn hn. H mua vo bn ra lin tc hng ngy theo tin n nhanh, c khi sng mua tra bn. Th trng gi nhm ny l gy nhiu. Tt nhin khng phi ai cng kin nh theo mt cch hnh x chn. V ranh gii gia cc loi trn khng phi bao gi cng r rng. Nhng nu quan st th trng thi gian qua, c th thy khng t ngi thuc loi th ba v loi th su. C nhiu loi thng tin C nhng li t vn ca nhng t chc chuyn mn, h kinh doanh bng cch a ra nhng li t vn. Tuy nhin, h li rt d dt trong nhng tnh hung nhy cm. Thng thng h khng a ra nhng khng nh chc chn v phi lo cho uy tn ca mnh. C nhng thng tin ca cc cng ty pht hnh ra chng khon. Theo lut, nhng thng tin ny phi c qua kim ton nn tin cy kh tt. Tuy nhin, khi m th trng ang st th t ai nhiu n nhng thng tin ny. M kh nng hiu ht c nhng thng tin ny khng phi ai cng c. C nhng thng tin ca nhng c quan qun l c nhim v chm lo s pht trin n nh ca th trng. Ngy 31/3 v 3/4/2006, y ban Chng khon c hai vn bn, gi cc trung tm giao dch chng khon v gi Ngn hng Nh nc. C hai u nhc nh v nhng ri ro tim n ca th trng v khuyn ngh cc nh u t thn trng. C nhng tin n trn th trng m chng bit t u ra. Tt nhin, nhng ngi tung ra tin ny chng phi chu trch nhim. Cng chng loi tr nhng tin n a ra vi ch ch y gi ln hay ko gi xung. Cui cng l nhng thng tin t bo ch. l nhng thng tin c a ch xc thc ca nhng ngi phi chu trch nhim trc lut php v ni dung ng ti. Hoc bo ch a ra nhng thng tin c ngun gc r rng. Hoc bo ch a ra nhng li cnh bo cho nhng ngi chi m khng bit thng tin.
Lin h vi ATP: (04)7755734, www.atpvietnam.com

Sot Ay

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Sot Ay

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

S TAY CHNG KHON

KIN THC CHNG KHON C BN ................................................. 3

KIN THC CHNG KHON NNG CAO ......................................... 58

KINH NGHIM CHI CHNG KHON .............................................. 120

Nhm nghin cu chng khon

Nhm nghin cu chng khon

Nhm nghin cu chng khon

Nhm nghin cu chng khon

Nhm nghin cu chng khon

Nhm nghin cu chng khon

Nhm nghin cu chng khon

Nhm nghin cu chng khon

Nhm nghin cu chng khon

Nhm nghin cu chng khon

Nhm nghin cu chng khon

Nhm nghin cu chng khon

Nhm nghin cu chng khon

Nhm nghin cu chng khon

Nhm nghin cu chng khon

Nhm nghin cu chng khon

Nhm nghin cu chng khon

Nhm nghin cu chng khon

Nhm nghin cu chng khon

Nhm nghin cu chng khon

Nhm nghin cu chng khon

Nhm nghin cu chng khon

Nhm nghin cu chng khon

Nhm nghin cu chng khon

Nhm nghin cu chng khon

50.000 99.500 100.000

Nhm nghin cu chng khon

Nhm nghin cu chng khon

Tip cn th trng OTC

Nhm nghin cu chng khon

Nhm nghin cu chng khon

Nhm nghin cu chng khon

Nhm nghin cu chng khon

Nhm nghin cu chng khon

Nhm nghin cu chng khon

Nhm nghin cu chng khon

Nhm nghin cu chng khon

Nhm nghin cu chng khon

Nhm nghin cu chng khon

Nhm nghin cu chng khon

Nhm nghin cu chng khon

Nhm nghin cu chng khon

Nhm nghin cu chng khon

Nhm nghin cu chng khon

Nhm nghin cu chng khon

Nhm nghin cu chng khon

Nhm nghin cu chng khon

Nhm nghin cu chng khon

Nhm nghin cu chng khon

Nhm nghin cu chng khon

Nhm nghin cu chng khon

Nhm nghin cu chng khon

Nhm nghin cu chng khon

Nhm nghin cu chng khon

Nhm nghin cu chng khon

Nhm nghin cu chng khon

Nhm nghin cu chng khon

Nhm nghin cu chng khon

Nhm nghin cu chng khon

Phn tch k thut: H tr v khng c, ng xu th a. Khi nim h tr v khng c