7 bi ton thin nin k (Millennium Problems)

ng bi 2Bo02B 18.03.2009 2 phn hi Filed Under 7 bi ton ca th k 21, 7 bi ton triu

Mt triu la dnh cho ai gii c bt k b n no trong s by b n ton hc. chnh l phn thng do mt t chc t nhn nu ra nhm a ton hc tr li v tr xng ng ca n. V d nhin, cng tr li nhng cu hi ln vn lm au u cc nh ton hc by lu nay. 7 bi ton Clay t ra cho thin k cng theo tinh thn Hilbert, ngha l bao gm ton b cc lnh vc ton hc. Ngi ta c th thy hi k : ngi ra khng phi l mt c quan chnh thc nh Lin hip quc t ton hc hay Hi ton hc Php, m li l mt c s t nhn. S tht l ngy nay khng c, khng th c mt nh ton hc ph qut na _ ton hc tr thnh qu mnh mng. Khng cn minh ch c qun hng mt lng tn vinh, th li cng nn trnh n ra nhng cuc xung t gia cc mn phi. V li, kim u ra my triu $, nu khng g ca t nhn? D sao, Hi ng khoa hc ca Vin Clay (tp hp nhng chuyn gia kit xut trong tt c cc ngnh ton hc, v u tin phi k tn Andrew Wiles, ngi chng minh nh l cui cng ca Fermat ) nh liu tip ni con ng ca Hilbert nu ra 7 bi ton cho th k 21. 1. Gi thuyt Poincar Henri Poincare (1854-1912), l nh vt l hc v ton hc ngi Php,mt trong nhng nh ton hc ln nht th k 19. Gi thuyt Poincar do ng a ra nm 1904 l mt trong nhng thch thc ln nht ca ton hc th k 20. Ly mt qu bng (hoc mt vt hnh cu), v trn mt ng cong khp kn khng c im ct nhau, sau ct qu bng theo ng va v: bn s nhn c hai mnh bng v. Lm li

nh vy vi mt ci phao (hay mt vt hnh xuyn): ln ny bn khng c hai mnh phao v m ch c c mt. Trong hnh hc topo, ngi ta gi qu bng i lp vi ci phao, l mt v mt lin thng n gin. Mt iu rt d chng minh l trong khng gian 3 chiu, mi b mt lin thng n gin hu hn v khng c bin u l b mt ca mt vt hnh cu. Vo nm 1904, nh ton hc Php Henri Poincar t ra cu hi: Liu tnh cht ny ca cc vt hnh cu c cn ng trong khng gian bn chiu. iu k l l cc nh hnh hc topo chng minh c rng iu ny ng trong nhng khng gian ln hn hoc bng 5 chiu, nhng cha ai chng minh c tnh cht ny vn ng trong khng gian bn chiu. 2. Vn P chng li NP Vi quyn t in trong tay, liu bn thy tra ngha ca t thn ln d hn, hay tm mt t ph thng din t loi b st c bn chn, da c vy nh kim, thng b bi d hn? Cu tr li hu nh chc chn l tra ngha th d hn tm t. Nhng cc nh ton hc li khng chc chn nh th. Nh ton hc Canada Stephen Cook l ngi u tin, vo nm 1971, t ra cu hi ny mt cch ton hc. S dng ngn ng lgic ca tin hc, ng nh ngha mt cch chnh xc tp hp nhng vn m ngi ta thm tra kt qu d hn (gi l tp hp P), v tp hp nhng vn m ngi ta d tm ra hn (gi l tp hp NP). Liu hai tp hp ny c trng nhau khng? Cc nh lgic hc khng nh P # NP. Nh mi ngi, h tin rng c nhng vn rt kh tm ra li gii, nhng li d thm tra kt qu. N ging nh vic tm ra s chia ca 13717421 l vic rt phc tp, nhng rt d kim tra rng 3607 x 3808 = 13717421. chnh l nn tng ca phn ln cc loi mt m: rt kh gii m, nhng li d kim tra m c ng khng. Tuy nhin, cng li cha c ai chng minh c iu . Nu P=NP, mi gi thuyt ca chng ta n nay l sai Stephen Cook bo trc. Mt mt, iu ny s gii quyt c rt nhiu vn tin hc ng dng trong cng nghip; nhng mt khc li s ph hy s bo mt ca ton b cc giao dch ti chnh thc hin qua Internet. Mi ngn hng u hong s trc vn lgic nh b v c bn ny! 3. Cc phng trnh ca Yang-Mills Cc nh ton hc lun chm chn hn cc nh vt l. Nu nh t lu, cc nh vt l s dng cc phng trnh ca Yang-Mills trong cc my gia tc ht trn ton th gii, th cc ng bn ton hc ca h vn khng th xc nh chnh xc s nghim ca cc phng trnh ny. c xc lp vo nhng nm 50 bi cc nh vt l M Chen Nin Yang v Robert Mills, cc phng trnh ny biu din mi quan h mt thit gia vt l v ht c bn vi hnh hc ca cc khng gian si. N cng cho thy s thng nht ca hnh hc vi phn trung tm ca th gii lng t, gm tng tc tc yu, mnh v tng tc in t. Nhng hin nay, mi ch c cc nh vt l s dng chng 4. Gi thuyt Hodge Euclide s khng th hiu c g v hnh hc hin i. Trong th k XX, cc ng thng v ng trn b thay th bi cc khi nim i s, khi qut v hiu qu hn. Khoa hc ca cc hnh khi v khng gian ang dn dn i ti hnh hc ca tnh ng ng. Chng ta c

nhng tin b ng kinh ngc trong vic phn loi cc thc th ton hc, nhng vic m rng cc khi nim dn n hu qu l bn cht hnh hc dn dn bin mt trong ton hc. Vo nm 1950, nh ton hc ngi Anh William Hodge cho rng trong mt s dng khng gian, cc thnh phn ca tnh ng ng s tm li bn cht hnh hc ca chng 5. Gi thuyt Riemann 2, 3, 5, 7, , 1999, , nhng s nguyn t, tc nhng s ch c th chia ht cho 1 v chnh n, gi vai tr trung tm trong s hc. D s phn chia cc s ny dng nh khng theo mt quy tc no, nhng n lin kt cht ch vi mt hm s do thin ti Thy S Leonard Euler a ra vo th k XVIII. n nm 1850, Bernard Riemann a ra tng cc gi tr khng ph hp vi hm s Euler c sp xp theo th t. Gi thuyt ca nh ton hc ngi c ny chnh l mt trong 23 vn m Hilbert a ra cch y 100 nm. Gi thuyt trn c rt nhiu nh ton hc lao vo gii quyt t 150 nm nay. H kim tra tnh ng n ca n trong 1.500.000.000 gi tr u tin, nhng vn khng sao chng minh c. i vi nhiu nh ton hc, y l vn quan trng nht ca ton hc c bn Enrico Bombieri, gio s trng i hc Princeton, cho bit. v theo David Hilbert, y cng l mt vn quan trng t ra cho nhn loi. Bernhard Riemann (1826-1866) l nh ton hc c. Gi thuyt Riemann do ng a ra nm 1850 l mt bi ton c vai tr cc k quan trng n c l thuyt s ln ton hc hin i. 6. Cc phng trnh ca Navier-Stokes Chng m t hnh dng ca sng, xoy lc khng kh, chuyn ng ca kh quyn v c hnh thi ca cc thin h trong thi im nguyn thy ca v tr. Chng c Henri Navier v George Stokes a ra cch y 150 nm. Chng ch l s p dng cc nh lut v chuyn ng ca Newton vo cht lng v cht kh. Tuy nhin, nhng phng trnh ca Navier-Stokes n nay vn l mt iu b n ca ton hc: ngi ta vn cha th gii hay xc nh chnh xc s nghim ca phng trnh ny. Thm ch ngi ta khng th bit l phng trnh ny c nghim hay khng nh ton hc ngi M Charles Fefferman nhn mnh iu cho thy hiu bit ca chng ta v cc phng trnh ny cn ht sc t i. 7. Gi thuyt ca Birch v Swinnerton-Dyer: Nhng s nguyn no l nghim ca phng trnh ? c nhng nghim hin nhin, nh . V cch y hn 2300 nm, Euclide chng minh rng phng trnh ny c v s nghim. Hin nhin vn s khng n gin nh th nu cc h s v s m ca phng trnh ny phc tp hn Ngi ta cng bit t 30 nm nay rng khng c phng php chung no cho php tm ra s cc nghim nguyn ca cc phng trnh dng ny. Tuy nhin, i vi nhm phng trnh quan trng nht c th l cc ng cong lip loi 1, cc nh ton hc ngi Anh Bryan Birch v Peter Swinnerton-Dyer t u nhng nm 60 a ra gi thuyt l s nghim ca phng trnh ph thuc vo mt hm s f: nu hm s f trit tiu ti gi tr bng 1 (ngha l nu f(1)= 0), phng trnh c v s nghim. nu khng, s nghim l hu hn.

Gi thuyt ni nh th, cc nh ton hc cng ngh vy, nhng n gi cha ai chng minh c Ngi ta thy vng bng ngnh Gii tch hm (Functional analysis) vn c coi l lnh vc vng gi ca nghin cu ton hc. L do cng n gin : nhng bi ton quan trng nht ca Gii tch hm va mi c gii quyt xong, v ngi ta ang i tm c nhng bi ton mi. Mt nhn xt na : 7 bi ton t ra cho th k 21, m khng phi bi no cng pht sinh t th k 20. Bi ton P-NP (do Stephen Cook nu ra nm 1971) c nhin l bi ton mang du n th k 20 (lgic v tin hc), nhng bi ton s 4 l gi thuyt Riemann a ra t th k 19. V l mt trong 3 bi ton Hilbert cha c gii p ! Mt giai thoi vui: Vi ngy trc khi 7 bi ton 1 triu la c cng b, nh ton hc Nht Bn Matsumoto (sng v lm vic Paris) tuyn b mnh chng minh c gi thuyt Riemann. Kh mt ni, y l ln th 3 ng tuyn b nh vy. V cho n hm nay, vn cha bit Matsumoto c phi l nh ton hc triu ph u tin ca th k 21 hay chng Trong s 7 bi ton trn c 1 bi c chng minh. l gi thuyt Poincar. Cui nm 2002, nh ton hc Nga Grigori Perelman ti Vin ton hc Steklov (St. Petersburg, Nga) cng b chng minh Gi thuyt Poincar. V mi y, vo thng 6 nm 2004, tin tc v vic chng minh gi thuyt Riemann ca nh ton hc Louis De Branges i hc Purdue cng c cng b v hin vn ang trong giai on kim tra. Cng xin lu l trong s 7 b n ton hc ny, th hai bi ton ny thuc loi xng hn c (d nhin ci ny cng tng i) th nhng n li (c th) c chng minh trc. Tuy nhin c th d dng l gii iu ny, v y l hai bi ton c vai tr rt quan trng trong c lnh vc ca n ln trong ton hc hin i ni chung (nht l gi thuyt Riemann). Chng ta cng ch xem s thm nh ca cc nh ton hc. Ngun: mathvn.com (Theo CLAY Math)