2.

7 Bezier erileri, B-spline erileri

Bezier erileri ve B-spline erileri bilgisayar grafiklerinde ve Bilgisayar Destekli Tasarm (CAD)
uygulamalarnda ok kullanlmaktadr.. B-spline erileri sadece bir grup veri noktas iin
tanmlanan fonksiyonlarn saysal trev ve integrasyonu iin kullanlr. Bu iki tip eri gerek
interpolasyon splinelar deildir. Zira bu eriler normal olarak btn veri noktalarndan
gemez. Bu balamda bu eriler en-kk kareler erileriyle benzerlik gsterirler. Bununla
birlikte Bezier erileri ve B-spline erileri veri noktalarnn belirledii poligon dahilinde kalma
zelliine sahiptirler. Ayrca bu spline erileri gzel bir geometrik zellie sahiptirler ki,
noktalardan biri deitirildiinde erinin sadece bir ksm deierek yerel bir etki grlr. Oysa
kbik spline erilerinde data setindeki noktalardan sadece biri deitiinde ilk noktadan son
noktaya kadarki erilerin tamam etkilenmektedir. Son olarak, kbik spline erilerinde veri
noktalar erilerin getii noktalar iken, Bezier ve B-spline erilerinde ilgilenilen noktalar
erinin eklini belirlemek iin kullanlan kontrol noktalardr.
Kolaylk asndan bu erilerin kbik eidiyle ilgileneceiz. Bu incelemelerde y=f(x) fonksiyonu
parametrik olarak ifade edilecektir. Parametrik biim x ve y arasndaki ilikinin baka iki
denklemle x=F
1
(u) ve y=F
2
(u) eklinde bir u paramatresine bal olarak ifadesi anlamna
gelmektedir. rnein bir daire emberinin denklemi asal parametresi cinsinden
=
=
sin
cos
r y
r x

eklinde ifade edilebilir.
Bu parametrik ifadelerde u byklnn deeri 0 ile 1 arasnda deiecektir.
Bezier erileri
Bu eriler Renault firmasnda alan Fransz mhendis P. Bezier tarafndan otomobil kaporta
yzeylerinin az sayda parametreyle deitirilerek kontrol edilebilen erilerle tanmlanabilmesi
iin 1960 da gelitirilmitir.
Bir seri kontrol noktasnn (Bezier noktalar)
( ) n i y x P
i i i
,..., , , , , 2 1 0 =
olarak verildiini varsayalm.
Bu noktalar bilgisayar ekranna imle vastasyla
yerletirilebilir ve srklenerek yerleri deitirilebilir.
Noktalarn soldan saa sralanma zorunluluu
yoktur. Her bir noktann koordinatn
y
x
P
0
(x
0
,y
0
)
P
1

P
2

P
3

P
4

P
5


)
`

=
i
i
i
y
x
P
eklinde iki elemanl bir vektr ile gsterelim.Bu koordinatlar parametrik biimde de
( )
( )
( )
1 0
)
`

= u
u y
u x
u P ,
eklinde ifade edilebilir.
N inci dereceden bir Bezier polinomu N+1 nokta ile belirlenir ve
Blm 2- Eri uydurma ve interpolasyon
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
M.A. Ykselen, HM504 Uygulamal Saysal Yntemler Ders Notlar
1
( )

=

|
|
.
|

\
|
=
N
i
i
i N
P u u
i
n
u P
0
1
1 ) (
eklinde verilir. Burada
( )! !
!
i N i
N
i
n

=
|
|
.
|

\
|

dir. P(u) aslnda bir Bernstein polinomudur. Bernstein 1912 de bu polinomlarn arlkl bir
toplamnn N iin [0,1] aralnda niform olarak bir srekli fonksiyona yaknsayacan
gstermitir.
N=2 iin P
0
, P
1
ve P
2
noktalaryla tanmlanan P(u) kuadratik bir ifadedir.
( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )
2
2
1 0
2
1 1 2 1 1 P u P u u P u u P + + =
NOT: N=2 iin i=0,1,2 ve 1
0
2
=
|
|
.
|

\
|
, 2
1
2
=
|
|
.
|

\
|
, 1
2
2
=
|
|
.
|

\
|
dir.
Bu durumda Bezier erisinin parametrik denklemleri
( ) ( ) ( )
( ) ( ) ( )
2
2
1 0
2
2
2
1 0
2
1 2 1
1 2 1
y u y u u y u u y
x u x u u x u u x
+ + =
+ + =

eklindedir. Bu bantlardan
u=0 iin ( ) ( )
0 0
0 0 y y x x = = ,
u=1 iin ( ) ( )
2 2
1 1 y y x x = = ,
olduu grlmektedir. Buna gre u parametresi 0 ile 1 arasnda deiirken ilk nokta (P
0
) ile
nc nokta (P
2
) arasnda bir eri izilmektedir. noktann bir doru zerinde olmas hali
hari ikinci nokta (aradaki P
1
noktas) bu erinin zerinde yer almayacaktr.
Gerekte ikinci dereceden bir Bezier erisinin zerindeki noktalarn koordinatlar, bu eriyi
tanmlamak iin kullanlan noktann koordinatlarnn arlkl bir ortalamasdr. Bir baka
bak asyla Bezier denklemlerini, deikeni u olan polinomun arlkl toplam olarak
dnmek mmkndr. Burada arlk faktrlerini noktann koordinatlar belirlemektedir.
N=3 iin kbik Bezier polinomlar
( ) ( ) ( ) ( )
( ) ( ) ( ) ( )
3
3
2
2
1
2
0
3
3
3
2
2
1
2
0
3
1 3 1 3 1
1 3 1 3 1
y u y u u uy u y u u y
x u x u u ux u x u u x
+ + + =
+ + + =

eklindedir. Yine x(0)=y(0)=P
0
ve x(1)=y(1)=P
1
olduu grlmektedir ve (P
1
, P
2
) ara noktalar
eri zerinde yer almayacaktr. ekil 2.7 deki rnek erilerde grld gibi ara noktalarn
yerlerinin deitirilmesi eriyi deitirmektedir. Bu ekildeki ilk eri (a-c) drt nokta
kullanlarak elde edilmitir.
ekil 2.7d ve e de kbik Bezier erilerinin nasl drt noktadan teye devam ettirilebileceini
gstermektedir. Bunun iin yedi kontrol noktas alnmakta olup ilk drt nokta ile bir eri
oluturulurken drdnc nokta ortak olmak zere son drt nokta ile ikinci bir eri elde
edilmektedir. ekil 2.7d deki erilerde P
3
noktasnda bir sreksizlik vardr. ekil 2.7e de ise bu
Blm 2- Eri uydurma ve interpolasyon
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
M.A. Ykselen, HM504 Uygulamal Saysal Yntemler Ders Notlar
2
sreksizlik ortadan kalkmtr. Bunun iin P
2
, P
3
, ve P
4
noktalarnn ayn doru zerinde yer
almas yeterlidir.

P
0

P
1

P
2

P
3
P
0
P
1

P
2

P
3
P
0
P
1

P
2

P
3

P
0

P
1

P
2

P
3

(a) (b)
(c)
(d)
(e)
P
4

P
5

P
6

P
0
P
1 P
2
P
3
P
4

P
5

P
6


ekil 2.7 Drt ve yedi nokta ile tanmlanm Bezier erileri
Bezier kbiklerinin zellikleri zetlenirse:
1- P(0) =P
0
, P(1) =P
3

2- u=0 da kbik fonksiyonlarn trevleri ( ) ( )
0 1 0 1
3 3 y y du dy x x du dx = = / , /
olup erinin trevi de
0 1
0 1
x x
y y
dx
dy

=
eklinde elde edilebilir. Bu ayn zamanda P
0
ve P
1
noktalar arasndaki dorunun
eimidir. Ayn ekilde kbik erinin P
3
noktasndaki eiminin P
3
ve P
2
noktalar
arasndaki doru parasnn eimine eit olduu gsterilebilir. Bu teetler ekil 2.7
de kesik izgilerle gsterilmitir.
3- Kbik Bezier erisi 4 noktann oluturduu ibkey blgenin ierisinde yer almaktadr.

ou zaman Bezier erilerinin matris biiminde gsterilmesi uygun olur. Bezier kbii iin bu
gsterilim aadaki gibidir:
( ) | | p M u
P
P
P
P
u u u u P
T
2
3
2
1
0
2 3
0 0 0 1
0 0 3 3
0 3 6 3
1 3 3 1
1 =

(
(
(
(

= , , ,
Blm 2- Eri uydurma ve interpolasyon
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
M.A. Ykselen, HM504 Uygulamal Saysal Yntemler Ders Notlar
3
B-Splayn erileri
B-splayn erileri de Bezier erileri gibi veri noktalarndan gemeyen erilerdir. (Bu adan en-
kk kareler erilerine benzerler). Herhangi bir derecede olabilirler. Ancak burada kbik
erilerle ilgilenilecektir. Kbik B-splayn erileri iki nokta arasndan geirilen basit kbik erilere
benzerdir. Ancak bu eriler veri noktalarndan gemek zorunda deildir.
N+1 adet nokta P
i
(x
i
, y
i
), i =0,1,2,...,N eklinde verilmi olsun. Herhangi bir P
i
- P
i+1

(i =0,1,2,...,N) aralndaki kbik B-splayn erisi parametrik olarak
( )

=
+
=
2
1 k
k i k i
P b u B (0 u 1) (3.19)
eklindedir. Buradaki b
k
katsaylar drt noktann etkisi iin arlk faktrleri olup
( )
6 6
1
2 2 2 3
2
2 6
1
3
2
2 3
1
2
3
0
3
1
u
b
u u u
b u
u
b
u
b = + + + = + =

, , ,
eklinde tanmlanmaktadr. B
i
yerine srasyla x ve y, P
i
yerine de x
i
ve y
i
konularak eri
zerindeki noktalarn koordinatlar
( ) ( ) ( ) ( ) | |
2
3
1
2 3 2 3
1
3
1 3 3 3 4 6 3 1
6
1
+ +
+ + + + + + + =
i i i i
x u x u u u x u u x u u x
( ) ( ) ( ) ( ) | |
2
3
1
2 3 2 3
1
3
1 3 3 3 4 6 3 1
6
1
+ +
+ + + + + + + =
i i i i
y u y u u u y u u y u u y
eklinde elde edilecektir. Noktalarn arlk faktrleri u parametresi ile deimekte olup u=0
iin srasyla 1/6, 2/3, 1/6, 0 ve u=1 iin de 0,1/6, 2/3, 1/6 dr.
ekil 2.8a-b de drt nokta ile belirlenmi bir B-splayn erisinin noktalardan sadece birinin yer
deitirmesi halindeki durumu gstermektedir. P
2
noktas nce yukar ve daha sonra sola
doru ekilince, beklenecei gibi eri de bunu izleme eiliminde olup P
1
noktasnn tesine
gemitir. Erinin balad ve bittii bu iki noktaya da ok yakn olmad ilgi ekicidir. Bu
aralktaki erinin tanmlanmas iin P
0
, P
1
, P
2
ve P
3
gibi drt nokta kullanlmtr.

P
0

P
1

P
2

P
3

(a)
(b)
P
0
P
1

P
2

P
3


ekil 2.8
Bir B-spline erini tanmlamak iin drt noktaya ihtiya vardr. Daha fazla saydaki noktadan B-
splayn erileri geirmek iin kbik splayn uygulamalarndakine benzer bir yntem kullanlabilir.
Bu durumda erinin sreklilii iin koullar alelade splaynlardakine benzer ekilde birinci ve
ikinci trevlerinin sreklilii koullardr. Arlk faktrleri iin yukarda verilen bantlar bu
koullar salanacak ekilde kartlmtr. ekil 2.9 da Bir B-splayn erinin ardarda paras
grlmektedir.
Blm 2- Eri uydurma ve interpolasyon
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
M.A. Ykselen, HM504 Uygulamal Saysal Yntemler Ders Notlar
4

P
i-1

P
i

P
i+1
P
i+2
P
i+3
P
i+4


ekil 2.9
B-splayn erilerinin zellikleri u ekilde zetlenebilir:
1. B-splayn erileri kbik splaynlarda olduu gibi paralardan oluur ve birleme yerlerinde
aadaki koul salanr
a) ( ) ( )
6
4
0 1
2 1
1
+ +
+
+ +
= =
i i i
i i
P P P
B B
b) ( ) ( )
2
0 1
2
1
+
+
+
= =
i i
i i
P P
B B
c) ( ) ( )
2 1 1
2 0 1
+ + +
+ = =
i i i i i
P P P B B
2. Her bir B-spline erisi tanmlandklar drt noktann oluturduu ibkey blgenin iinde
kalr.