SEMINARSKI RAD: PROPORCIONALNI SISTEM: STUDIJA SLUAJA REPUBLIKE ITALIJE

Partijski sistem prvih 50 godina italijanske Republike bio je jedan od najstabilnijih sistema, u kome je ak 35 godina na vlasti bila jedna politika opcija. Meutim, poetak devedesetih donio je velike promjene. Pored brojnih politikih skandala, koji su potresli neke od najuticajnih partija, sudskih istraga kao i promjenom izbornih zakona 1993. godine, odreene stranke su nestale sa politike scene, dok su neke promijenile imena i politike ciljeve. ITALIJA Ustav Oblik drave Organizacija dravne vlasti Oblik dravnog ureenja
Parlament ef drave

1948 Unitarna Parlamentarni sistem Republika Dvodomni: Zastupniki dom i Senat Predsednik Italije 7 godina Ceremonijalna Proglaava zakone, suspenzivni veto, za pravosnanost akata potreban mu je i potpis efa Vlade ali ministra Prvi ministar ef drave imenuje prvog ministra iz pobjednike liste na izborima, koji sastavlja vladu Premijer i ministri Viestranaki

Mandat Vlast Obaveze ef izvrne vlasti (vlade) Izbor lanovi vlade Stranaki sistem

Kao i partijski sistem, italijanski izborni Zakon je ostao nepromijenjen skoro 50 godina od roenja Italijanske Republike 1946. godine. Graani ove zemlje imali su mogunost da svoje predstavnike biraju u istom proporcionalnom sistemu, sve do referenduma iz 1993. godine. Zastupniki dom i Senat, su samim tim, oslikavali vjerodostojnu sliku glasova koje su dobile svaka partija ponaosob.

Zahvaljujui zakonu Mattarella od 4. avgusta 1993. godine, izborni sistem je preao iz istog proporcionalnog u mjeoviti sistem. Prvi izbori 1994 godine, i tako e ostati narednih 12 godina, odrani su po izbornom zakonu koji je predviao 75%, veinski sistem i 25% proporcionalni. Kao jedna od posljedica ove promjene, izbori 2001. godine su na najdrastiniji nain pokazali djeliminu marginalizaciju onih partija, koje su donosile odluku da same izau na izbore i dali podsticaj procesu bipolarizacije. Istovremeno, ovi izbori su obezbijedili da na vlast doe koalicija predvoena Silvijom Berluskonijem i da se formira kabinet (ukupno u zadnjih 50 godina, bilo ih je 61), koji se odrao na vlasti tokom svih pet godina mandata. Italijanski Ustav ne propisuje nijedu odrednicu, kada je u pitanju ureenje izbornog zakona. Samo se limitira i propisuje da se kandidati u oba doma biraju optim glasom, a izbori za Senat odvijaju na regionalnoj osnovi. Ustavom je propisano da birako pravo posjeduju svi graani, mukaraci i ene koji su dostigli godine punoljetnosti. Glasanje je stvar linog izbora i jednakosti, bilo ono slobodno ili tajno. Izlazak na izbore je graanska dunost. Zakon utvruje uslove i postupak za ostvarivanje prava glasa graana koji ive u inostranstvu i osiguravanje njegove funkcionalnosti. Za tu svrhu, konstituisana je izborna jedinica za iseljenike kako bi birali predstavnike Zastupnikog doma. Prema lanu 49. Ustava, graanima je omogueno slobodno udruivanje u politike stranke, kako bi uestvovali u demokratskom izbornom procesu za odreivanje ukupne nacionalne politike. Svi graani, oba pola, imaju pravo na kandidaturu za javne funkcije sa jednakim uslovima, u skladu sa zahtjevima utvrenim Zakonom, a javne institucije Republike e se postarati da posebnim odredbama bude ispotovana ravnopravnost izmeu ena i mukaraca. Samim tim, izbornim zakonom, tj. Parlament i njihovi predstavnici su ti koji odreuju sistem po kojim se biraju poslanici Zastupnikog doma. Sadanji izborni sistem na snazi je od decembra 2005. Premijer Berlusconi reformisao je izborni zakon, kako bi umanjio izglede protivkandidata Prodija na izborima koji su

odrani naredne 2006. godine. Iste godine, ovim sistemom glasanja omogueno je da u parlament ue ak 20 stranaka. Iako je stalno u sreditu politike rasprave, (posljednji specifini referendum odran 22. i 23. juna 2009. godine donio izvjesne novine), od 2005. godine izborni zakon uz manje izmjene funkcionie na rijeenjima i osnovama proporcionalnog sistema sa premijom veine - premio di maggioranza.. Glasanje u ovakvom sistemu ograniio je mogunost Italijanskih biraa da izraze svoje preference u direktnom izboru izabranog kandidata. Koalicija ili lista je ta koje odluuje ko e sjediti u Parlamentu.

Izbor poslanika u Zastupniki dom

Izborni Zakon na snazi predvia mogunost viestruke candidature, kako za Zastupniki dom tako i za Senat. To znai da se jedan kandidat moe kandidovati u nekim, ili u svim izbornim jedinicama. Poslani;ka mjesta mjesta se dodjeljuju listama prema redu predstavljanja kandidata, osim u jednom sluaju: izbora dvanaest zastupnika i senatora koji se biraju proporcionalnim sistemom glasa i preferencama biraa u Izbornoj jedinici za iseljenike. Italija je pored Portugala, jedina zemlja u evropskoj Uniji koja je omoguila svojim iseljenicima da glasaju i budu aktivni uesnici politikih promjena svoje matine zemlje. Teritorija Italije je podijeljena na 26 izbornih jedinica. Regija Valle d'Aosta, predstavljena je kao jedna izborna jedinica i u njoj se bira samo jedan poslanik. Svaka izborna jedinica nosi odreen broj poslanikih mjesta u zavisnosti od broja glasaa. Zastupniki dom ima 630 poslanika. Njih, 617 bira se po proporcionalnom sistemu s premijom veine - premio di maggioranza. Na ovaj nain je zamijenjen dotadanji nain mjeavine proporcionalnog i veinskog sistema izbora, koji je do tada bio na snazi. To omoguava koalicionim ili jedinstvanim listama, koje odnesu pobjedu na izborima, a osvoje najvie glasova na nacionalnoj teritoriji, da budu nagraeni premijom veine, tj. 53,8 % poslanika, tj. veinu u Zastupnikom domu. Stranka ili lista koje ne dostigne 4% glasova na izborima, ne ulazi u sastav Doma, dok je za liste koalicija izborni prag 2%. Mjesta su raspodijeljena proporcionalno na nacionalnoj osnovi meu koalicijama i listama koji su preli propisani izborni prag defininisan Zakonom. Raspodjela mjesta omoguena je samo koalicijama koje su postigle najmanje 10% od ukupnog broja vaeih glasova, i unutar njih, liste koje su dobile 2% glasova, liste koje predstavljaju jezike manjine sa najmanje 20% od glasova u izbornoj jedinici i lista koja je osvojila najvie glasova meu onima koje nijesu postigle 2% glasova. Takoer su ukljueni u raspodjelu mjesta liste koje nisu dio bilo kakve koalicije, pod uslovom da su imali najmanje 4% glasova na nacionalnom nivou.

Koalicionim listama ili (listama koje nijesu u koaliciji) koje osvojavaju najvei broj glasova, a nijesu dosegli najmanje 340 mjesta, dodjeljuje se nagrada veine, kako bi se obezbijedio pomenuti broj mjesta. Postoje razliite faze raspodjele mjesta: verifikuje se, u izbornim jedinicama i na nacionalnoj teritoriji, ukupan broj glasova koji je osvojila svaka koalicija ili jedinstvena lista i konstatuje ko je na nacionalnom nivou osvojio najvei broj glasova, kako bi se eventualno dodjelila premija veine. indentifikuju se koalicione i jedinstvene liste, koje su nadmaile minimalni odreuje se, na nacionalnoj osnovi broj mjesta koje pripada svakoj koaliciji, ili izborni prag, pa stoga imaju pravo raspodjele mjesta jedinstvenoj lista, koje su prele minimalni izborni prag. Podjela mjesta se odreuje u proporciji dobijenih glasova metodom koeficijenta. veine. provjerava se da li je koalicija, ili jedinstvena lista, koja je osvojila najvei broj glasova, dostigla i 340 mjesta. Ukoliko je rezultat pozitivan, ne dolazi do dojele nagrade

Izbor poslanika za Senat Republike

Senat se sastoji od 315 zastupnika. Ukupno 309 senatora se biraju na osnovu proporcionalnog sistema s premijom veine. Premija se dodjeljuje na regionalnoj osnovi jedinstvenoj listi ili listi koalicije koje dobije vie glasova. Izuzetak ini regija Molise. U njoj se biraju dva senatora, kao i Trentinu-Alto Adiu, u kojom se bira 6 senatora. Svaka regija mora izabrati ne manje od 7 senatora, osim ve pomenute regije Molise i regije Valle DAosta. Za Senat, izborni prag koji jedinstvene liste treba da dostignu je 3%, a 8% koalicione liste. Poziv za glasanje lanova Senata upuuje se samo graanima iznad 25 godina, jer je to minimalna starosna granica za glasanje. Zastupnici oba doma biraju se za mandat koji traje 5 godina. Njihov mandat se ne moe produiti, a oba doma mogu biti rasputena i prije isteka mandata. Ukoliko doe do prijevremenog rasputanja, izbori se moraju raspisati u roku od 60 dana, a prvo zasijedanje novog saziva mora biti odrano 20 dana nakon izbora. Nacrti zakona koje predlae kabinet Premijera razmatraju se u oba doma. Prvo u Zastupnikom domu, a nakon toga u Senatu. Mora ih prihvatiti veina u oba doma, kako bi stupili na snagu. Posljednja izmjena izbornog sistema dola je nakon odranog referendumuma u junu mjesecu ove godine . Na referendumu su postavljena tri pitanja koja su se direktno odnosila na izmjenu postojeeg proporcionalnog sistema u Zastupnikom domu i Senatu. Prvo pitanje bilo je vezano za izbore predstavnika Zastupnikog doma, tj. omoguena je dodjela veine jedinstvenim listama koje odnesu pobjedu na nacionalnoj osnovi, a ne koalicionim listama. Druga izmjena se odnosila za izbor lanova Senata, sa ciljem da se dodijeli veina jedinstvenim listama koje osvoje pobjedu na regionalnoj osnovi.

Trea izmjena odnosi se na ukidanje mogunosti kandidatima oba doma da se prijave u vie izbornih jedinica.

*** Uprkos brojnim skandalima u kojima je jedan od glavnih aktera sam Premijer, krizama u ekonomiji, i diskutabilnim Vladinim odlukama, ono to Italiju dri na samom vrhu demokratskih sistema je veoma ureen mada i komlikovan izborni sistem, kao i snaga medija, koji uz zakonsku odredbu "par condicio" - tanije pojma jednake zastupljenosti, uspijevaju da transparentno isprate cjelokupni izborni proces. Snaga medija jedna je od alatki pomou kojih se detaljiu i analiziraju drutveni i politiki dogaaji, a meu najgledanijim programima su televizijske emisije u kojima komiari kroz parodiju opisuju i iznose svoje stavove o pojedinim postupcima vladajuih i opozicionih predstavnika. Tako je izjava Beruskonija u kojoj je za novog amerikog predsjednika Baraka Obamu izjavio da je "mlad, lijep i preplanuo", podigla veliku prainu, a Berluskonijeva odbrana "da se ne sjea da je to izjavio" posluila kao lagvort satiriarima da ga podsjete kakve je sve "budalatine", (kojih se ne sjea) izrekao i ostao "iv", uprkos svemu navedenom.