VI T CU LOGIC V T (Logic Ton -V Qu c Hong) ---oOo--I. Cu n: I.1. Cu n m t thu c tnh (tnh ch t) c a m t i t ng: - i t ng n: (1) Nam l ng i. L-ng i(Nam).

). - Nam l h ng bi u di n cho m t i t ng c th xc nh, l ng i c tn Nam. - L-ng i l v t bi u di n cho tnh ch t l ng i (ch ng h n: bi t ni chuy n, bi t yu ng, bi t suy ngh, ). - L-ng i(Nam) l cu logic v t khai bo m t tri th c (hay thng tin) l Nam c tnh ch t l ng i. - V t L-ng i ch nh n m t i s nn th ng c k hi u L-ng i/1. S 1 cn c g i l i l ng (arity) c a v t L-ng i. (2) Nam p trai. p-trai(Nam). - nn t tn v t sao cho g i nh n tnh ch t m v t m t , th ng dng tnh t v n m t tnh ch t. (3) Ngy hm qua tr i ma. C-ma(Ngy-hm-qua). - y i t ng c c p n l m t th i i m c th c a th i gian, l Ngyhm-qua. (4) Ngy mai tr i c th ma. C-th -ma(Ngy-mai). - Logic v t cng nh Logic m nh ch m t tri th c (hay thng tin) khai bo, ngha l ho c ng ho c sai m t cch ch c ch n, d t khot; ch khng c l d nh c th , hay h u nh, hay i khi, ng ho c sai. V v y cu ny khng dng v t C-ma c (l v t di n t tnh ch t ch c ch n c ma). - V t C-th -ma di n t tnh ch t ch c ch n c th ma. (5) S 5 l s l . S -l (5). - y 5 l h ng, bi u di n cho i t ng s t nhin 5. - i t ng ph c: (1) Cha c a Lan l gio vin. Gio-vin(Cha-c a(Lan)). - Lan l i t ng (m t cch ni t t, ng ra ni l Lan l h ng bi u di n cho i t ng Lan).

(2)

(3)

(4)

(5)

(6)

- Cha-c a l m t tn hm bi u di n cho m t hm, nh n m t ng i v tr ra cha c a ng i . Chng ta cng th ng ng nh t tn hm v i hm m n bi u di n, do cng hay ni Cha-c a l m t hm. - Cha-c a(Lan) bi u di n cho m t i t ng, l cha c a Lan, (n u Bnh l cha c a Lan th Cha-c a(Lan) bi u di n cho Bnh). Nh v y i t ng Cha-c a(Lan) c xc nh thng qua i t ng Lan nn c g i l i t ng ph c (cn Lan g i l i t ng n). - Cha-c a l hm nh n m t i s nn th ng c k hi u l Cha-c a/1. S 1 c g i l i l ng (arity) c a hm. ng n i c a Lan gi r i. Gi(Cha-c a(Cha-c a(Lan))). - Nh n xt r ng i s c a hm ph i l i t ng v n l i c th l i t ng n hay i t ng ph c khc. N u bi t Bnh l cha c a Lan th ta c th vi t g n hn l Gi(Cha-c a(Bnh)). Hay n u bi t An l ng n i c a Bnh th th m ch c th vi t Gi(An). Hay n u dng hm ng-n i-c a th c th vi t Gi(ng-n i-c a(Lan)). - Lu l ch r i trn b l c b v gi th l gi ho c l khng gi ch khng c gi r i hay cha gi hay gi, s p gi, - Cng lu l k t qu c a m t hm ph i l m t i t ng v ph i xc nh trn i s n nh n. Ch ng h n khng th dng hm nh Con-c a(Lan) v bi t u Lan cn ang i h c cha c con ho c bi t u Lan c n 2, 3 ng i con. Dng hm Cha-c a l an ton v ai cng c m t v ch m t ng i cha m thi. Bnh l cha c a Nam. Bnh = Cha-c a(Nam). - Logic v t cng cho php dng d u = bi u di n vi c hai i t ng no l m t. V tri v v ph i c a d u = ph i l i t ng (c th l n ho c ph c). Bnh phng c a 2 l s ch n. Ch n(Bnh-phng-c a(2)). Ch n(22). - i khi chng ta vi t 22 thay cho Bnh-phng-c a(2). Cch vi t 22 l p hn nhng cng bi u di n cng m t i t ng nh Bnh-phng-c a(2). T ng c a 5 v 3 l m t s ch n. Ch n(T ng-c a(5, 3)). Ch n(+(5, 3)). Ch n(5 + 3). - Hm T ng-c a c arity l 2 v n nh n 2 i s . Hm ny cho php tham chi u n m t i t ng thng qua hai i t ng khc. - Cng c th vi t 5 + 3 thay cho T ng-c a(5, 3) cho p. 5 + 3 5 l m t s ch n. Ch n(T ng-c a(5, Tch-c a(3, 5))). Ch n( 5 + 3 5 ).
2

(7) 3 + 3 5 = 20 2. T ng-c a(3, Tch-c a(3, 5)) = Hi u-c a(20, 2). 5 + 3 5 = 20 2. (cho p) I.2. Cu n m t quan h c a m t i t ng v i m t i t ng khc (quan h hai ngi): (1) Lan yu Nam. Yu(Lan, Nam). - Yu l v t di n t quan h yu ng l quan h i t m t ng i ny n m t ng i khc. Quan h ny nh v y g i l quan h hai ngi, th ng c k hi u Yu/2, do cn ni arity c a Yu l 2. Lan l ngi th nh t c a quan h cn Nam l ngi th hai c a quan h . - Chng ta cng hay ng nh t v t v quan h m n di n t . Do ta cng hay ni Yu l quan h . (2) Hng cng yu Nam. Yu(Hng, Nam). - Cc cu logic v t l c l p m t mnh (khng c ng c nh hay mc n i gi a cc cu nh ngn ng t nhin), do ng c lin t ng g n cu (1) trn. (3) 1 3. (1, 3). 1 3. - Chng ta cng th ng hay vi t v t hai ngi chen gi a hai i t ng cho p. I.3. Cu n m t quan h gi a nhi u i t ng (quan h a ngi): (1) Nam h c CNTT tr ng KHTN. H c-ci_g- _u(Nam, CNTT, Tr ng-KHTN). - Quan h H c-ci_g- _u l quan h 3 ngi, ngi th nh t l ng i h c, ngi th hai l ngnh h c, ngi th 3 l ni h c. K hi u H c-ci_g- _u/3. (2) 8 l t ng c a 2 v 6. T ng_c a-B ng(2, 6, 8). - C th vi t cu trn l 8 = T ng-c a(2, 6). - C m i quan h r t g n gi gi a hm v quan h . (Th c ra th hm l m t quan h c bi t). Nh n xt: - Cu n l cu c d ng V -t ( i-s 1, , i-s n). V i n l arity c a V -t . Ho c c d ng i-s 1 = i-s 2. - Cc i s ph i l cc i t ng, c th l i t ng n ho c i t ng ph c. - Hm cho php t o i t ng ph c v i d ng Hm( i-s 1, , i-s n). V i n l arity c a Hm v cc i-s l cc i t ng (n ho c ph c). - Tnh ch t c th xem l quan h m t ngi. l quan h n m ngay t i i t ng. Do m t cch t ng qut, chng ta ni v t dng di n t quan h . - C php c a V -t v Hm r t gi ng nhau nn c n ph i phn bi t r, trnh nh m l n v dng sai:
3

o V t di n t quan h cn Hm bi u di n i t ng ph c. o V t dng t o cu cn Hm dng t o i t ng.

II. Cu ph c: II.1. V i l ng t : (1) Lan yu h t th y m i ng i. X, Yu(Lan, X). - Xy d ng cu ny b ng cch i ln t cu n, ch ng h n cu Lan yu Nam l Yu(Lan, Nam). Tuy nhin ngi th 2 c a quan h khng c th l Nam m l ai do ta m r ng thnh Yu(Lan, X), v i X c g i l bi n, cng bi u di n cho m t i t ng nhng l i t ng no cha xc nh (khc v i h ng bi u di n cho i t ng xc nh). R i th ta th y m i i t ng thay vo X u lm cho cu Yu(Lan, X) ng nn ta c cu X, Yu(Lan, X). l l ng t v i m i, bi n X i sau ni l bi n X c l ng ha b ng l ng t v i m i (cn c g i l k t bu c), di n t l thay m i i t ng vo bi n X th ta u c Yu(Lan, X). (2) C ng i yu Nam. X, Yu(X, Nam). - Cng nh trn ta i t cu Yu(Lan, Nam), m r ng ln thnh Yu(X, Nam). Nhng y ch c n m t i t ng no thay vo bi n X lm cho Yu(X, Nam) ng l c r i nn X s c l ng ha b ng l ng t t n t i . (3) Nam h c CNTT m t tr ng no . X, H c-ci_g- _u(Nam, CNTT, X). - Khc v i h ng, v t v hm, c n ph i t tn cho g i nh . Bi n ch l m t phng ti n trung gian (dng km v i v t ) nn c th t tn th no cng c, th ng dng k hi u X, Y, Z, cho bi n. (4) C m t ng i m ai cng yu. YX, Yu(X, Y). - y ta c quan h hai ngi nhng c hai ngi c a quan h u l nh ng i t ng cha xc nh. Hn n a c n ph i ch n l ng t cho ng v i t ng ngi. Ngi th nh t l ai cng do l . Ngi th hai l c m t nn l . - Vi c xc nh sai ngi quan h c th d n n cu nh XY, Yu(X, Y) bi u di n cho c m t ng i yu h t th y m i ng i khc. - Cng lu th t l ng ha cng r t quan tr ng trn l Y r i nX v c m t m ai cng. N u i th t thnh XY, Yu(X, Y) th cu ny di n t M i ng i u yu ai . (Cu c a chng ta ch t hn cu ny v n u c m t ng i m ai cng yu th m i ng i u yu ai ). T ng qut XY, F l h qu c a YX, F. (5) M i ng i u yu h t th y m i ng i. XY, Yu(X, Y). - N u i v tr v t th cu YX, Yu(X, Y) di n t cho cu h t th y m i ng i u b ng i khc yu tng ng v i cu c a chng ta.

II.2. V (1) (2) (3)

(4) (5)

(6)

(7)

- T ng qut XY, F tng ng logic v i YX, F v XY, F tng ng logic v i YX, F. Ngha l th t l ng ha l khng quan tr ng n u t t c l ng t u l v i m i ho c u l t n t i. i cc ton t logic: () Lan khng p. p(Lan). Nam ch ng yu Lan. Yu(Nam, Lan). 1 + 2 4. T ng-c a-b ng(1, 2, 4). (1 + 2 = 4). 1 + 2 4. (vi t v y cho g n) Nam yu Lan v Lan cng yu Nam. Yu(Nam, Lan) Yu(Lan, Nam). Nam yu Lan ho c Lan yu Nam. Yu(Nam, Lan) Yu(Lan, Nam). - Ton t (OR) mang ngha bao hm: cu trn ng n u v tri ng, v ph i ng ho c c hai v u ng (ngha l khng c m chuy n hai a yu nhau!). Nam ho c l nam ho c l n ! - N u dng cu Nam(Nam) N (Nam) th v ngha bao hm nn khng c m chuy n Nam v a l nam v a l n !. Tuy nhin ho c l ho c mang ngha lo i tr (XOR), ngha l ch m t trong hai v c php ng m thi (khng cho php c hai v cng ng). Cu ng nh v y l: (Nam(Nam) N (Nam)) (Nam(Nam) N (Nam)). Hi u dng di l Nam l nam ho c l n nhng khng th v a l nam v a l n . Cu ny c th bi n i tng ng logic nh sau ( l k hi u c a tng ng logic): (Nam(Nam) N (Nam)) (Nam(Nam) N (Nam)). (Nam(Nam) N (Nam)) (Nam(Nam) N (Nam)). (De Morgan) [Nam(Nam) (Nam(Nam) N (Nam))] [N (Nam) (Nam(Nam) N (Nam))]. (phn ph i cho ) [(Nam(Nam) Nam(Nam)) (Nam(Nam) N (Nam))] [false (Nam(Nam) N (Nam)))] (p p false) [Nam(Nam) N (Nam))] (false p p) (Nam(Nam) N (Nam)) (N (Nam) Nam(Nam)). Hi u dng di khng km l Nam l nam nhng khng l n ho c l n nhng khng l nam. N u Lan khng p th Nam khng yu Lan. p(Lan) Yu(Nam, Lan). Yu(Nam, Lan) p(Lan). (p q q p)
6

(8)

II.3. K (1)

(2)

(3)

(4)

p(Lan) Yu(Nam, Lan). (p q q p) Nam yu Lan khi v ch khi Lan p. Yu(Nam, Lan) p(Lan). [Yu(Nam, Lan) p(Lan)] [ p(Lan) Yu(Nam, Lan)] t h p l ng t v i cc ton t logic: M i sinh vin CNTT u thng minh. X, H c(X, CNTT) Thng-minh(X). - Cu trn n u ni r ra s l M i ng i n u l sinh vin CNTT th thng minh. - Cng lu l n u vi t y th l X, (H c(X, CNTT) Thng-minh(X)) nhng do l ng t c u tin th p hn cc ton t logic nn c th b c p ngo c i. - Cu X, H c(X, CNTT) Thng-minh(X) pht bi u cho cu M i ng i ai cng h c cng ngh thng tin v thng minh c , do khng ng cho cu (1). Th ng th i v i . - N u g i S l t p h p cc sinh vin h c CNTT th khi (1) c th c vi t t t l: XS, Thng-minh(X). Trong ton h c chng ta hay g p d ng pht bi u ny. y c th xem l vi t t t cho cu logic v t chu n sau: X, Thu c-S(X) Thng-minh(X). V i Thu c-S l v t di n t tnh ch t thu c v t p S ngha l sinh vin CNTT. C m t sinh vin CNTT r t thng minh. X, H c(X, CNTT) R t-thng-minh(X). - Cu trn n u ni r ra s l C m t ng i l sinh vin CNTT v r t thng minh. - Cu X, H c(X, CNTT) R t-thng-minh(X) pht bi u cho cu C m t ng i m n u c h c CNTT th r t thng minh, do khng ng cho cu (2). Th ng th hay i v i . - N u g i S l t p h p cc sinh vin h c CNTT th khi (1) c th c vi t t t l: XS, R t-thng-minh(X). Bnh c m t ng i con l Nam. Con-c a(Nam, Bnh). - Cu trn l cu n. N u vi t dng di th c th dng cu ph c sau: X, Con-c a(X, Bnh) (X = Nam). Bnh ch c m t ng i con l Nam. Con-c a(Nam, Bnh) (X, Con-c a(X, Bnh) X Nam). - ch c m t nh n m nh r ng c v c duy nh t m t. Trong khi l ng t t n t i mang ngha c (c m t hay nhi u u c). Cu ny nh v y n u ni dng di s l Nam l con c a Bnh v khng c ai l con Bnh ngoi Nam. - Bi n i tng ng cu trn c: Con-c a(Nam, Bnh) (X, Con-c a(X, Bnh) X Nam) Con-c a(Nam, Bnh) (X, (Con-c a(X, Bnh) X Nam)) (De Morgan, (,F) ,F v (,F) ,F, hay l khng ph i ai cng hi u c ng i khng hi u) Con-c a(Nam, Bnh) (X, Con-c a(X, Bnh) (X Nam)) (De Morgan)
7

(5)

(6)

(7)

(8) (9)

Con-c a(Nam, Bnh) (X, Con-c a(X, Bnh) X = Nam) (tng ng c a ) Cu ny hi u dng di khng km l Nam l con c a Bnh v Bnh n u c con th ch c th l Nam. T ng c a hai s l l m t s ch n. XY, (L (X) L (Y) Ch n(T ng-c a(X, Y))). - N u g i O l t p cc s l th c th vi t g n nh sau: XYO, Ch n(T ng-c a(X, Y)). Ng i c h c th bi t c. X, C-h c(X) Bi t- c(X). - Cu ny n u ni r s l M i ng i n u c h c th bi t c. C heo bi t c nhng khng c h c. X, C-heo(X) (Bi t- c(X) C-h c(X)). - M i c heo u bi t c v khng c h c. M t s c heo th thng minh. X, C-heo(X) Thng-minh(X). C m t s c heo thng minh nhng khng bi t c. X, C-heo(X) Thng-minh(X) Bi t- c(X).

Nh n xt: - Cu ph c l cu c t o thnh t cc cu n hay cu ph c khc nh cc l ng t hay cc ton t logic. - Vi c xy d ng cu ph c nh v y xu t pht t vi c xy d ng cc cu n v vi c l a ch n dng cc l ng t v/ho c cc ton t logic ph h p.