TRNG I HC KHOA HC I HC THI NGUYN KHOA VN X HI -------------------------------

Bi tiu lun:

L HI GU TO CA NGI HMNG BN PH MINH TN, V XUYN,H GIANG

Sinh vin thc hin: NGUYN TH NGN

Trn mi lng qu Vit Nam, c bit bao diu k l v hp dn quanh tc l n xun. D c khc nhau tng dn tc, sng nhng tc l u tot ln c vng mong mun c mt nm mi nhiu hnh phc v may mn cho mi ngi HMmng c coi l cng ng dn c c c tnh mnh lit v phng khong nht. H sng trn cc ro cao min ni pha bc, i sng ngi Hmng gn lin cng nng ng, cy sng kp. Tt Hmng vo cui thng mi mt, u thng chp m lch. Tt thng ko di 12 ngy vi nhiu sinh hot cng ng. Dn tc Hmng rt a chung cc nghi thc cng t cng nhng tr vui trong mi gia nh. Ngy tt c khi u bng l hin sinh g. Ln vo gia m giao tha v sng mng 1 tt. Cp chn g cng m giao tha s cho gia ch bit trc iu lnh d s n trong nm. Sau , cc gia nh trong h tc thng t chc n ung ti tng nh. Trong ngy tt. Bn cnh nghi l tn ngng cn c nhiu tr chi dn gian quen thuc nhng y tnh thng v nh chi c nm pho, bn n, ua nga, mua khn, chi chim ha mi. Ni n tt ca ngi Hmng khng th qun l hi Gu To tn dn tc ca l hi l grv taox y l mt trong hai l hi quan trng nht vi mc ich chnh l cu t cu phc, hi Gu To ca ngi Hmng so vi cc l hi cc dn tc khc c nhng nt c o ring bi ti ni l hi, tt c trang phc, ngn ng, nhc c, khon i, n ung u thun tu Hmng khng th ln vo u c. C th ni y l gi tr nhn bn ca vn ho truyn thng ca dn tc Hmng th hin kht vng ho bnh, m no v hnh phc. Dn a phng cn gi l hi Gu To l hi chi xun hay hi xung ni. i vi ng bo Hmng, hi l thi gian ngh ngi sau mt nm bn rn trn ry, trn nng. Ch lc ny, ngi ph n Hmng mi ct i chic quy tu trn vai hn vt, tm gc nhng qun lanh bao gi cng ang xe gi trn tay, mc b vy o mi, qun nhng i x cp mi, i chi hi xun.

Truyn thng vn ho ca nhiu dn tc ang b bin i su sc bi s giao lu kinh t, vn ho cc dn tc trong nc v ngoi nc. V vy chng ta phi nhn nhn tht nghim tc v vn truyn thng dn tc. Cuc sng vn minh cng nghip ch c pht trin vng bn trn nn tng vng chc ca vn ho dn tc. Vi s a dng v vn ho truyn thng nn mi ni trn t nc ta li mang nhng l hi c trng ring cho vng t . Tiu biu c H Giang ni lu gi rt nhiu nhng tinh hoa vn ho ca cc dn tc vng ni . L mt tnh min ni a u ca t quc H Giang c 22 dn tc anh em cng sinh sng. Do s a dng v thnh phn dn tc nn H Giang hnh thnh rt nhiu cc l hi manng gi tr lich s vn ho. Trong tng th cc l hi H Giang c l hi Gu To thn Bn Ph, x Minh Tn, huyn V Xuyn; l hi truyn thng ca nhn dn cc dn tc vng ni H Giang. L hi Gu To khng ch cha ng nhng gi tr v tinh thn v ang c nhn dn hng th m cn n cha nhiu gi tr v hnh cn c lu tr. V vy vic nghin cu nhng gi tr vn ho cn n cha trong l hi l mt vic lm cp thit bo tn v pht huy nn vn ho dn tc H Giang. Do em chn ti L hi Gu To bn Ph x Minh Tn Huyn V Xuyn Tnh H Giang cho bi tiu lun trong chuyn i thc t chyn mn ln ny. Nghin cu ny cng l mt ng gp trn con ng hon thnh cng cuc bo tn v pht huy nhng nt p truyn thng trong l hi Gu To m c rt nhiu ngi i trc dy cng tm hiu.

i vi ngi mng c con trai ni di l vic h trng khng ch l ca mt gia nh m l ca c dng h, xm ging, do khi hai v chng ly nhau lu m khng c con trai th h s mi thy cng n lm l cu xin tri t, thn linh
3

v xin ha nu c mun c toi nguyn th h s t chc l hi gu to cho b con hng xm n vui chi L hi thng c t chc sau ngy mng hai tt, ko di t mng 1 n 3 ngy. a im m hi do gia ch t la chn, l khu i tng i bng phng, thun ng i li do hi gu to cng c coi l hi chi i. Ngay t trc tt, khong 1 n 2 thng ti cc ch phin ngi ta thng bo cho anh em h hng, bn b bit ngy, a im t chc l hi mi ngi cng ti chung vui th ri t nhng ngi c thng bo tin v l hi chng my chc lan ra khp cc vng ln cn v mi ngi t bit n tham gia, l hi cng ng ngi tham gia th chng t l hi thnh cng. Sau th tc thng bo, khong 26- 28 tt gia ch s cho trng cy nu chnh gia a im s din ra l hi, cy nu l mt thn cy mai di, trn ngn vn cn vi tm l. Dn cc bn trng mt cy mai to, thng v p mt khong t bng. Trn ngn c cm mt vung vi tng trng cho mt tri, cho nh sng hnh phc. Cy mai ngy hi tng trng cho bn lng bnh yn, nh nh no m, con trai gii sn bn, con gi kho thu tha. Hi gu to bt u t ngy mng ba n mng nm tt bn cy mai. Ngy hi n, t sng sm, khi con nai rng cn cha thc dy, trn cc no ng, cc bn lng xa gn xn xao ting ci ni, ting khn, tng tp nam n trong nhng b t p, vy o mi dt bng si lanh, no nc xo v d hi. trong nh mt, n ci thn i, m u l li chc mng nm mi, mong mi ma mng bi thu. Ri khng gian y p m thanh vui nhn ca cc loi nhc c: khn so trc, n mi, kn l, kn p l V ting ht giao duyn. Ch ny, mt chng trai ct ln ting n mi thit tha gi bn, ch kia l ting ht tnh yu ro rc, ch kia l ting kn l k v ni c n ca mt trng trong v tr, k v mt truyn thuyt tnh yu v cng vi ting khn khi vui ti rn r, lc dn dp nh li t tnh bng chy ca nhng chng trai l nhp iu ma tr tnh ca cc thiu n.
4

Nhng chic sc s, lay ng, xoay trn, nhng iu ma uyn chuyn, nhip nhng, dp du nh mt s p li, gn quyn ca tnh yu. Khng th thiu c trong hi gu to l nhng cuc ht i p. C nhiu tp nam v tp n ngi sau nhng tng , hoc ng cch nhau mt khong xa ht i p vi nhau. Phng tin ht i p l nhng chic ng b, c mng bt bng l mo cy mai, c ni vi nhau bng si lanh xe thnh ch nh. Ri chut bng bng sp ong. Ht i p nam n l mt trong nhng hnh thc vui chi c sc tr tnh. Thng qua li ht, cc i nam n c th nhau bng nhng li phng tc t truyn, thi ht hoc ng , h dng li ca ting ht ni ln ting lng mnh vi ngi by lu nay mnh thm thng nh. Mong ch v say m hi ht, nhiu c gi chng trai chun b trc nhng b cnh p nht, gi thm xi v mn mn, vt hng ngy ng n hi Gu To ch ht i p. Cng vi tu nhc, ma khn v ht i p, trong ngy hi cn c nhiu tr chi . Thanh nin chi nh quay, cn cc em nh thch nht tr chi chi chim ha mi. Cc ch chim ha mi c sau khi c nhp t ru bt nhc, tr nn hng mu, vn ci c rc ra khi nan lng, m i phng ch t lm ngi xem ci ln vui v Cuc vui ca hi gu to ko di thu m. ngy hm sau ri hm sau na li tip tc. Mt ma xun na li v, nu c dp ln thm vng ng bc, bn hy n vi hi chi xun c o ca ngi Hmng thy t nc mnh ni no cng c nhng v p ng yu ring. Xa kia ngi Hmng thng n nm mi theo lich s ca dn tc mnh vo khong thng 11 m lch, c nm sm,c nm mun , ty theo tng bn hay tng dng tc. Gn y, h chuyn sang n tt nguyn n cho ph hp vi nhp sng ca c nc. i vi ngi Hmng, ngy tt u nm c ngha rt quan trng. Tt ca ngi Hmng thng ko di nhiu ngy, lun phin n t nh n
5

sang nh kia trong h tc trong nhng ngy ny, nu bn tnh c n gia nh mt ngi Hmng no , bn s tr thnh khch qu ca c bn, khng phn bit l ngi sang hay hn. Hi Gu To con c gi theo ting quan ho - ting hn phng nam l hi Si Sn [ leo ni ] thng c t chc vo dp u nm hu khp cc vng c ngi dn c tr. Cch thc cng nh mc ch t chc l hi mi ni c khc nhau cht t, H Giang, l hi thng gn vi vic cng t n tri t, t tin ph h trong nm c, gia ch phi lm l cng ct nu mi t tin v vui xun v ph h cho con chu. Cy nu c coi l chic cu ni gia th gii thc v th gii o, cng l mt tn hiu mi gi mi ngi v d hi. Gn chn ct nu, nhng dy ng ht c chng sn trai gi ht thi, ht i trong nhng ngy hi. Sn hi c dng nhiu lu lp l, dnh cho nhng ngi gi hoc khch xa v d. Gn l sn chi c, can bn n, sn ma khn v ng ua nga ca nhng chng trai Hmng kiu dng nhng cng rt ho hoa m hnh nh h tr thnh huyn thoi mt thi nhng vn in su trong tm tr nhiu ngi. Mi sn chi u c mt ngi chu trch nhim iu hnh gi l qun s (ch s). Nu mi nm t chc mt ln, l hi s ko di ti 9 ngy. Ngy khai hi, khi mi ngi tp trung v pha chn nu, thy cng s thay mt ch nh trnh trng lm l cng mi t tin v d l hi v yn hng cc loi l vt do con chu dng tng. Trong bi cng, c nhng li t n thnh knh, c nhng li cu phc thit tha. Ni dung ca cc bi cng m thy cng c trong bui l nh sau: hm nay l ngy lnh thng tt ti thay mt dn lng khu vc H Giang xin khn cu tri t, sng ni,nh s che tr ca cc thn linh sng ni gip cho gia nh, lng xm chng ti, nh nh sc kho di do, lm n khm kh c ca n ca , nay c mm l xin mi cc thn linh sng ni v ng ti y nhn cc l vt c dn bn dng biu.
6

Bi cng tip theo ca thy cng: tng nh ngi mt, mi cc vong hn bn phng v nhn l vt ca l hi dng v che ch cho l hi din ra sun s. Nhng th tc ca phn l cng ch din ra rt ngn ngay sau ch nh x mi ton th mi ngi nhp hi. Khch n d hi Gu To thuc nhiu la tui khc nhau, nhng ai cng c sn chi ring. Cc c ng thng vui nhiu hn vi nhng k nim xa c. Bn bt ru nng, h ni chuyn con chu chuyn lm n, chuyn ma mng c mt sn chi quay hu nh l sn chi ca m thanh nin bao gi cng si ng. Cc con quay c o bng g cng (inh, lim, ch, ch) c th nng ti mt kg. Dy nh quay. c tt bng si lanh hay v cy o rng, c chiu di tu thuc vo kch c ca con quay. Cc chng trai tham gia chi nhiu khi khng quan tm n chuyn c thua bt ru thng m ch v nhng nh mt ngng m u d di vnh . m thi bn n, cc chng thin x cng ua nhau thi ti. Bia c dng trc v tr bn chng 20 bc chn. Hng tm ch nh bng ht ng. Trc l bn mc tiu tnh, sau chuyn sang bn mcj tiu di ng. Phn thng cho ngi thng cuc l mt bu ru tht ngon. ng ua nga cng khng km phn si ni. Nhng con nga thng ngy vn l cng c chuyn ch c lc ca ngi dn vng cao, tt bn xui ngc cng ch. Vo hi, chng li tr thnh nhng con nga chin linh li, kho mnh v dng nh cng ly c ci nim ho hc v k vng chin thng ca ch. L hi Gu To cng l mt trong nhng c may him c thanh nin nam n Hmng chn bn v t tnh bng cc hnh thc ca ma nhc. Tm tnh ca chng c th hin khng phi bng li m chnh bng nhng nt nhc trm bng v iu ma say sa. Nu ting khn v bc nhy ca anh khng lm c va ,
7

anh ch nhn c s h hng. Nu ti ngh ca anh chinh phc c tri tim c, th anh s c nghe li ht p t du ngt hoc ting n mi thm th m m. Khi ng nhau, cc gp trai gi se a nhau ra nhng ni vng t tnh. Lc h khng ht vi nhau bng li m bao gi cng mn n mi hay kn l gii by tm s ca mnh vi ngi yu. Hiu c ni lng nhau qua cc bn nhc ty hng qu l iu khng d v ch c th c c nhng tm hn tht nhy cm. y l mt bit ti ca ngi Hmng v mt s dn tc anh em khc sinh sng trn lnh th nc ta. Gu To l mt trong nhng l hi c sc nht ca ng bo Mng. Tuy nhin, v nhiu l do khc nhau m t rt lu l hi Gu To khng c t chc na. Trong nhng nm li y, cng vi n lc khi phc v bo tn cc gi tr vn ho truyn thng, L hi Gu To ca ng bo Mng v ang c cc ngnh chc nng tnh H Giang quan tm khi phc li. Chnh v vy, l hi Gu To c t chc ti thn Bn Ph,x Minh Tn nhn c s hng ng nhit tnh ca ng bo. Vi mc ch t n tri t ban cho con ci, cu cho ma mng bi thu, cu cho ngi yn, vt thnh... L hi Gu To th hin gn nh y cc loi hnh vn ha dn gian ca dn tc Mng. Bi vy, vic phc dng l hi ny trong mi dp xun v khng ch gi gn nhng nt vn ha c sc ca ng bo m cn gp phn thu ht khch du lch n vi H Giang. Trong sut 3 ngy t chc l hi, gia lng ng my ngn, gi ni, nhng chng trai, c gi mc nhng b mi nht vi cc sc mu rc r, nhanh nhn, duyn dng bn cc tr chi nh: thi vn ngh, trang phc dn tc, ko co, y gy, leo cy ngc, chi g, bn n... vui a, tr chuyn chung vui bn cc loi nhc c dn tc. iu khn Mng trm bng, ting khn l ro rt gi bn tnh, xen ln l ting nh, ting so tha thit, n tnh, vang vng ni rng. Tnh H Giang cng nh cc tnh khc trn c nc, t cc triu i phong kin trong lch s cng c nhng chnh sch vn ho nhm duy tr hot ng l

hi trong cc lng x v cc vng dn c cc dn tc khc nhau. Bi v hot ng vn ho l hi l nguyn vng chnh ng ca nhn dn p ng nhu cu i tm hnh phc, ngha cuc sng ca con ngi ngoi ci thng thng ca cuc i bng xc lp nim tin v th hin nim tin trc ng siu nhin (i sng tm linh) l hi c t chc c th t ti nhiu mc tiu v vn ho, kinh t, chnh tr v x hi L hi l mt hnh ng vn ha, t n tri t song ni v biu dng cc gi tr vn ha phi vt th ca dn tc, thng qua ton b cng ng c th hin bn lnh, c m, hy vng ca mnh, cng con ngi c xc lp v cng c nhng mi quan h cng ng gia cc lng x. L hi Gu To cng l mi trng sng to lu gi v truyn cho cc th h mai sau nhng l hi tm c ca dn tc. L hi ca ngi Hmng c t chc theo hai h thng nghi l - tr hi cn phn dch v khng hnh thnh hay m nht. L hi Gu To c ng bo ngi Hmng xa rt coi trng v n l l hi t n tri t, thn sng thn ni ca mt gia nh hay mt dng h no him hoi v ng con ci hay cuc sng lm vn hn ri ro. T thc t trn ta thy l hi Gu To thc hin ng nguyn vng chnh ng ca ng bo Hmng p ng nhu cu i tm hnh phc v ngha cuc sng ca con ngi ng thi th hin trc ng siu nhin. L hi Gu To l phng tin nhm cng c pht trin mi quan h gia c nhn, gia cc gia nh hay cc cng ng xm lng vi nhau tht cht them mi on kt tnh lng ngha xm gn chn cc nn vn ha khc nhau cng nh tha mn cc nhu cu giao tip trong cng ng dn tc, lm cho din mo ca i sng vn ha ngi Hmng them sinh ng, a dng v l ngun lc quan trng ca tinh thn ton dn tc Hmng ni ring v nhn dn cc dn tc vng cao ni chung.Ti i sng sinh hot ca ng bo Hmng H Giang khng nh v minh chng cho cc nhn nh trn l ng hng v cn c nhn rng
9