AYRIK DALGACIK DNM LE GRLT SZME

Fahri VATANSEVER
1
Ferudun UYSAL
2
Abdullah UZUN
3

1
Sakarya niversitesi, Teknik Eitim Fakltesi, Elektronik-Bilgisayar Eitimi Blm, 54187
Esentepe Kamps/SAKARYA
2
Sakarya niversitesi, Sakarya M. Y. O., Elektrik Program, 54100 Adapazar/SAKARYA
3
Sakarya niversitesi, Sakarya M. Y. O., Bilgisayar Programcl, 54100
Adapazar/SAKARYA
1
e-posta: fahriv@sakarya.edu.tr
2
e-posta: fuysal@sakarya.edu.tr
3
e-posta: auzun@sakarya.edu.tr


ABSTRACT
In practically, one of the most important problems is
noise in aplications. The noise is affect in negative
direction for working of systems. Therefore, various
methods developed for denoising. In this methods,
making denoising with wavelet transform is most
popular and recent method.

Anahtar kelimeler: Dalgack(wavelet), Grlt szme

1. GR
Fourier dnm, iaret ileme alannda ilk ortaya
atlan dnmdr. Bu dnm sayesinde sinyallerin
spektrumlar analiz edilebilmekte ve frekans
domeninde sistemlerin ve zelliklerinin betimlenmesi
salanabilmektedir. Fourier dnm ifti (Fourier
dnm ve ters Fourier dnm), aadaki
denklemlerle
verilmektedir.
{ }
{ }

dw e w X w X F t x
dt e t x t x F w X
jwt
jwt
) (
2
1
) ( ) (
) ( ) ( ) (
1

(1)
Fourier dnm denkleminde ) (t x iareti, tm
zaman aralnda kompleks arpan ile arplp
toplanmaktadr. Sonu olarak dnm, ) (w X
Fourier katsaylarn vermektedir. Grafiksel olarak
durum ekil 1deki gibidir.










Benzer ekilde srekli dalgack dnm SDD
(Continuous Wavelet Transform CWT) veya
integral dalgack dnm DD (Integral
Wavelet Transform IWT) de iaretin tm zaman
aralnda dalgack fonksiyonunun lekli ve
deiken versiyonlarnn arpmnn toplam olarak
tanmlanr.

+

dt t konum lek t x konum lek C ). , , ( ). ( ) , ( (2)

SDD sonucu olarak, fonksiyonun lek ve konumuna
uygun birok C dalgack katsaylar elde
edilmektedir. Uygun leklenmi ve telenmi
dalgackla arplan herbir katsay, orijinal iaretin
dalgack bileenlerini oluturur. Fourier dnm
iin izilen grafiksel gsterim, dalgack dnm
iin de ekil 2deki gibi olur.










Dalgack dnm matematiksel olarak;

,
_

dt
a
b t
t x
a
b a W . ). (
1
) , ( (3)

veya

,
_

a
b t
a
t
b a

1
) (
,
olmak zere

dt t
b a
t x b a W ) (
,
) ( ) , ( (4)

denklemleriyle verilir. Bu denklemlerde > b a , 0
olmak zere a , lekleme parametresini; b dnm
parametresini; ) (t x , iareti; , dalgack
fonksiyonunu(ana dalgac); ) , ( b a W da iaretin
srekli dalgack dnmn belirtir. Ters dalgack
dnm de
F
o
u
r
i
e
r

d

aret
ekil 1 Fourier dnmnn grafiksel gsterimi
Farkl frekanslarda sinsoidler
D
a
l
g
a
c

k

d

aret
ekil 2 Dalgack dnmnn grafiksel gsterimi
Farkl lek ve konumlarda
dalgacklar

db da t
b a
b a W
a
C
t x . ) (
,
). , ( .
2
1 1
) (

(5)
denklemiyle verilmektedir. Bu denklemde

C , bir
dalgack sabitini olup seilen dalgack trne
bamldr ve

<

dw
w
w
C
2
) (

(6)
uygunluk artn salamaldr[1]. ekil 3te
sistemlerde sk kullanlan baz iaretlerin Fourier ve
dalgack dnmleri grlmektedir.


ekil 3 Tipik baz iaretlerin Fourier ve srekli dalgack dnmleri

2.AYRIK DALGACIK DNM
Srekli iaretin ayrk analizinin gerekletirilmesi
durumunda (Ayrk dalgack dnm ADD) ise
lek ve dnm parametrelerinin de ayrk klnmas
gerekmektedir (Tablo 1).


Tablo 1 Srekli zaman iareti iin srekli ve ayrk analiz formlleri
Srekli zaman iareti
Srekli analiz Ayrk analiz

,
_

R
dt
a
b t
t x
a
b a W . ). (
1
) , (

,
_

R
dt
a
b t
t x
a
b a W . ). (
1
) , (
{ } R b R a
+
, 0
a k
j
k b
j
a . 2 . , 2 ,
2
, Z k j

ADD elde etmek iin kullanlabilecek olan oklu
znrlk analizinde(A); ayrk iarete ardl
(iterasyon yoluyla) olarak alak geiren ile yksek
geiren filtreler uygulanmakta ve ortaya kan iaretler
2 ile veri azaltmaya tabi tutulmaktadr. ekil-4de bu
prosedr verilmekte olup ] [n g ve ] [n h srayla
yksek geiren ve alak geiren filtreleri
belirtmektedir. Ayrca ekil 4te; herbir seviye iin
frekans bantlar da gsterilmektedir. Herbir seviyede
bu prosedr;

n
n k h n x k
alak
y
n
n k g n x k
yksek
y
] 2 [ ]. [ ] [
] 2 [ ]. [ ] [
(7)

deerlerini hesaplamakta ve
denklemlerde ] [ ) 1 ( ] 1 [ n g
n
n N h olup N ,
] [n x in mevcut tm rneklerinin saysdr.






























Elde edilen katsaylardan orijinal iaret ise anlatlan
admlar ters ynde kurmakla veya

( )
( )

+
+

'

k n k h k
alak
y
n k g k
yksek
y
n x
] 2 [ ]. [
] 2 [ ]. [
] [ (8)

denklemini hesaplamakla elde edilmektedir[2].





























ekil 6 rnek iaretin 1. seviye ADD katsaylar

3. GRLT SZME
Grltl iaret iin dnlen model aadaki
formdadr. Burada n zaman, eit aralklara
ayrlmtr.

) ( . ) ( ) ( n e n f n s + (9)
En basit modelde; ) (n e nin ) 1 , 0 ( N de Gaussian
beyaz bir grlt olduu, grlt seviyesinin de
1 olduu varsaylacaktr. Grlt szmenin
amac, s iaretinin grltl ksmn bastrmak ve
f i elde etmektir (ekil 7).

ekil 4 A ile ADD hesaplama
] [n g ] [n h
2 2
] [n g ] [n h
2 2
] [n g ] [n h
2 2
.......
] [n x

~
2
f
2
~
4

f
4
~
8

f
2
~ 0

f
4
~ 0

f
8
~ 0

f
1. seviye
ADD katsaylar
2. seviye
ADD katsaylar
3. seviye
ADD katsaylar
~ 0 f
aret

Ayrntlar- kA
500 katsay
zler- k
500 katsay
AGF YGF
1000 rnek
2 2
ekil 5 Bir seviyeli, veri azaltmal filtreleme
ilemi blok diyagram














Grlt szme ilemi, aamadan oluur.

i. Ayrtrma : N . seviyeden bir dalgack seilir ve
N seviyesinde s iaretinin dalgack ayrm
hesaplanr.
ii. Ayrnt katsaylar iin eik deerini belirleme
(eikleme) : 1den N e kadar olan herbir seviye
iin bir eik deeri seilir ve ayrnt katsaylarna
uygulanr.

Burada eik deerinin nasl seileceinin ve bu
deerin performansnn nasl olacann belirlenmesi
nemli bir noktadr. Sert eik deeri belirleme, en
basit yntemdir. Yumuak eik deeri belirleme ise bir
sr matematiksel zelliklere sahiptir ve bununla
teoriye uygun sonular elde etmek mmkndr. t
eikleme noktasn olmak zere, ) (x f iareti iin eer
eikleme sert ise

'

>
0 ) (
) (
x f t x
x x f t x
;

yumuak ise
( )

'

>
0 ) (
) ( ) (
x f t x
t x x Sgn x f t x
dir.

Sert ve yumuak eikleme; ekil 8de rnek bir iaret
zerinde karlatrlmal olarak grlmektedir.


ekil 8 Sert ve yumuak eikleme

iii. Yeniden oluturma : N seviyesinin orijinal z
katsaylar ve 1den N e kadar hesaplanan
deitirilmi ayrnt katsaylar kullanlarak iaret
tekrar oluturulur[3-4].

Grlt szmesini gerekletirecek olan yazlmn
ak diyagram ekil 9da, rnek grlt szme
sonular da ekil 10da verilmektedir.







































ekil 7 Grlt szme ilemi blok diyagram
Grlt szme
Orijinal
iaret
Grlt
+
Orijinale
yakn iaret
) (n f
) (n e
) (n s
) ( ~ n f
Ayrtrma Eikleme
Yeniden
oluturma
3 1 2
Bala
Grltl iaret ( s )
N . seviyeden dalgack se.
N . seviyede s iaretini ayrtr.

Ayrtrma
Eik deeri belirle ve ayrnt
katsaylarna uygula (eikle)

Eikleme
N . seviyeden orijinal z
katsaylarn ve eiklenmi ayrnt
katsaylarn kullanarak iareti
yeniden olutur

Yeniden oluturma
Grltden arndrlm
iaret
Dur
ekil 9 Grlt szme ileminin ak
diyagram


ekil 10 rnek grlt szme sonular

4. SONU
Dalgack dnm, farkl pencereleme fonksiyonlar
ve asimetrik dalgacklar kullandndan iareti tam
olarak betimleyebilmektedir. Bylece iaret hakknda
ayrntl bilgiye sahip olunmaktadr. Bundan dolay
dalgack dnm; iaret ileme(grlt szme,
iaret gsterimi vs.), grnt ileme(sktrma,
grlt szme vs.), haberleme, biyomedikal,
matematik, istatitislik vb. alanlarda yaygn olarak
kullanlmaktadr. Bu almada; ayrk dalgack
dnm ile grlt szme ilemi rnek iaretler
zerinde gerekletirilmektedir ve bu ilemin olduka
kolay ve verimli olduu grlmektedir.

KAYNAKLAR
[1] Jaideva C. Goswami, Andrew K. Chan,
Fundamentals of Wavelets, John Wiley&Sons, Inc.
[2] R. Polikar, The Story of Wavelets, IMACS /
IEEE CSCC99 Proceedings, 1999, pp. 5481-5486
[3] www.mathworks.com
[4] D. Donoho, Denoising via Soft Thresholding,
IEEE Tran. on Information Theory, Vol. 41, No:5,
1995, pp.613-627.