GII NOBEL HA HC

Gii Nobel Ha hc c trao hng nm bi Vin Hn lm Khoa hc Hong gia Thy in cho cc nh khoa hc trong cc lnh vc khc nhau ca ha hc . l mt trong nm gii thng Nobel c thnh lp bi mun ca Alfred Nobel vo nm 1895, trao gii thng cho nhng ng gp xut sc trong ha hc , vt l , vn hc , ha bnh, v sinh l hc hoc y hc. Gii thng ny c qun l bi Qu Nobel v trao gii thng ca Vin Hn lm Khoa hc Hong gia Thy in ngh ca y ban Nobel ha hc trong bao gm nm thnh vin c bu bi Hc vin . Gii thng ny c trnh by Stockholm ti mt bui l hng nm vo ngy 10 Thng 12 , k nim v ci cht ca Nobel. u tin gii thng Nobel Ha hc c trao gii thng vo nm 1901 Jacobus Henricus van 't Hoff , H Lan , "khm ph ca ng ca php lut ng lc hc ha hc v p sut thm thu trong cc gii php" v cn c trao mi cho ti by gi. Hc vin Khoa hc Hong gia Thy in, c thnh lp vo nm 1739, l mt t chc c lp c mc tiu tng th l thc y cc ngnh khoa hc v tng cng nh hng ca h trong x hi. Hc vin chu trch nhim c bit i vi khoa hc t nhin v ton hc, cng nh n lc thc y vic trao i tng gia cc ngnh khc nhau.

Gii thng Nobel Ha hc nm 2008

Osamu Shimomura, Martin Chalfie, Roger Y. Tsien

Osamu Shimomura

Martin Chalfie

Roger Y. Tsien

Vin Hn lm Khoa hc Hong gia Thy in quyt nh trao gii Nobel Ha hc nm 2008 cho: 1. Osamu Shimomura, Phng th nghim sinh hc bin (MBL), Woods Hole, MA, M v Trng i hc Y khoa Boston, MA, M, 2. Martin Chalfie, i hc Columbia, New York, NY, USA 3. Roger Y. Tsien, Vin Y khoa Howard Hughes, i hc California, San Diego, La Jolla, CA, USA "Cho vic pht hin v pht trin ca cc protein hunh quang mu xanh l cy,Green Fluorescent Protein (GPF) Protein pht sng - mt ngi sao hng dn cho sinh ha nh sng ng ch l vic pht sng mu xanh l cy hunh quang protein, GFP, ln u tin c quan st thy trong con sa xinh p, Aequorea victoria vo nm 1962. K t , loi protein ny tr thnh mt trong nhng cng c quan trng nht c s dng trong hin i khoa hc sinh hc. Vi s tr gip ca GFP, cc nh nghin cu pht trin cch xem qu trnh trc v hnh, chng hn nh s pht trin ca cc t bo thn kinh trong no hoc cch thc cc t bo ung th ly lan. Hng chc ngn loi protein khc nhau c tr trong mt sinh vt sng, kim sot qu trnh ha hc quan trng trong chi tit pht. Nu protein ny trc trc my mc, bnh tt v bnh thng xuyn theo. l l do ti sao n c bt buc i vi khoa hc sinh hc bn vai tr ca cc protein khc nhau trong c th.

Tiu s ca cc nh khoa hc:

Osamu Shimomura, cng dn Nht Bn. Sinh 1928 ti Kyoto, Nht Bn. Tin s ha hc hu c vo nm 1960 t i hc Nagoya, Nht Bn. Gio s danh d ti Phng th nghim sinh hc bin (MBL), Woods Hole, MA, M v Trng i hc Y khoa Boston, MA, USA. Gii thng ng c thc y:"pht hin v pht trin protein hunh quang mu xanh l cy, GFP ".Lnh vc: Ha sinh. Martin Chalfie, cng dn Hoa K. Sinh nm 1947 ti Chicago, IL, USA. Tin s trong sinh l hc nm 1977 t i hc Harvard. William R. Kenan, Jr Gio s Sinh hc ti i hc Columbia, New York, NY, M, t nm 1982. Gii thng ng c thc y:"pht hin v pht trin protein hunh quang mu xanh l cy, GFP ".Lnh vc: Ha sinh. Roger Y. Tsien, cng dn Hoa K. Sinh nm 1952 ti New York, NY, M. Tin s trong sinh l hc nm 1977 t i hc Cambridge, Vng quc Anh. Gio s v iu tra vin ti Vin Y khoa Howard Hughes, i hc California, San Diego, La Jolla, CA, M, t nm 1989. Gii thng ng c thc y:"pht hin v pht trin protein hunh quang mu xanh l cy, GFP ".Lnh vc: Ha sinh.

Trnh by ca hi ng trao gii:

Gii Nobel Ha hc nm nay thng cho cc pht hin ban u ca GFP v mt lot cc pht trin quan trng dn n vic s dng n nh mt cng c gn th trong khoa hc sinh hc. Bng cch s dng cng ngh DNA, cc nh nghin cu c th kt ni GFP n th v khc, nhng nu khng v hnh, protein. nh du pht sng ny cho php h xem cc phong tro, v tr v tng tc ca cc protein c gn th. Cc nh nghin cu cng c th theo di s phn ca cc t bo khc nhau vi s tr gip ca GFP: t bo thn kinh thit hi trong bnh Alzheimer hoc lm th no cc t bo beta sn xut insulin c to ra trong tuyn ty ca mt phi thai ang pht trin. Trong mt th nghim ngon mc, cc nh nghin cu thnh cng trong cc t bo thn kinh khc nhau gn th trong no ca mt con chut vi mt knh vn hoa ca mu sc. Cu chuyn ng sau s pht hin ca GFP l mt trong ba gii thng Nobel ngi trong vai tr hng u th gii: Osamu Shimomura u tin phn lp c GFP t loi sa Aequorea victoria, tri vi cc dng in ngoi khi b bin pha ty ca Bc M. ng pht hin ra rng protein ny sng rc mu xanh l cy di nh sng tia cc tm. ng tm thy rng bioluminesce Aequorea cc ion canxi pht hnh. Cc lin kt vi mt loi protein m ng gi l aequorin, gii phng nh sng mu xanh khi rng buc canxi. nh sng mu xanh da tri c hp th bi cc protein hunh quang mu xanh l cy, m ln lt cho ra nh sng mu xanh l cy nh hnh di y.

Osamu Shimomura ca li sut trong Aequorea lun lun c da trn pht quang sinh hc ca n. ng mun hiu bit ha hc v sinh ha lin quan n sn xut ca nh sng mu xanh l cy ca n v cha bao gi c quan tm trong cc ng dng ca GFP nh l mt phn t nh du.

teo li Shimomura, ha hc khng phi l s chn la u tin ca ng. "Hi , ti mun hc ngnh thit k my bay v tu thy. Nhng thanh nin nh chng ti lc by gi khng c t do chn ngh", Gio s cho bit. C gng vt kh, sau khi tt nghip khoa dc Trng i hc Y khoa Nagasaki, ng np n xin vic mt cng ty dc phm ln nht nc Nht lc by gi vi hy vng tip tc nim am m ln nht ca mnh l nghin cu ha hc. Nhng ngi phng vn t chi v cho rng ng khng thch hp. Vy l ng t hc ha hu c khi lm tr l nghin cu cho Gio s Yoshimasa Hirata Trng i hc Nagoya. Mt ct mc quan trng lm thay i i ng l thch thc ca Gio s Hirata khi giao cho ng nhim v tm hiu tnh pht quang t nhin ca loi om m bin umi-hotaru. y l mt nhim v hu nh bt kh thi lc by gi. Nh khng i theo li mn m Shimomura tm c cu tr li: l mt loi phn t pht sng c tn luciferin. T lu, cc nh khoa hc th gii au u vi cu hi v hin tng c nhiu loi sinh vt c th pht sng t nhin nh om m (firefly), sa bin (jellyfish), c mc (squid),... m khng ta ra nhit cao (pht quang lnh luminescence). Nm 1960, khi khm ph ca nh khoa hc tr Osamu Shimomura va c cng b, Gio s ngi M Frank Johnson mi ng v Trng i hc Princeton lm vic ti khoa Sinh vt hc. Trc khi i, Shimomura c Trng i hc Nagoya trao bng Tin s danh d v ha hc hu c. Ti M, ng tip tc nghin cu con sa bin aequorea victoria c kh nng pht ra nh sng mu xanh lc ti b bin min Ty Bc M tm ra nhm cht ha hc no nm trong sa bin c kh nng hp thu nh sng v sau pht quang. Nm 1962, Gio s Shimomura c lp c nhm cht ho hc to hunh quang trong sa bin. l mt protein c t tn l aequorin, ta mu xanh l cy nht di nh sng mt tri, chuyn thnh mu vng di nh sng n in, v to hunh quang xanh lc khi c chiu bi tia t ngoi (UV). T y, ci tn GFP ra i. n thp nin 70 th k trc, Gio s Shimomura li khm ph ra trong GFP mt nhm ha cht c bit c kh nng hp thu tia t ngoi ri pht hunh quang xanh lc. Gio s Osamu Shimomura tip tc nghin cu v GFP cho n nm 1979. Ri khi Trng i hc Princeton, ng v Phng Th nghim Sinh vt hc bin (MBL) lm vic n nm 2001. Sau khi ngh hu, ng c vinh danh l nh khoa hc cp cao danh d ca MBL, Gio s danh d trng i hc Boston v Massachusetts. Khm ph ca Gio s Shimomura v cng quan trng, v GFP l mt protein. Phn ln bnh tt ca con ngi u pht sinh t s pht trin bt bnh thng ca cc protein hay t bo trong nhng c quan lin h. y l nn tng cho nhng cng trnh khoa hc sau ny ca Gio s Martin Chalfie (Trng i hc Columbia) v Gio s Roger Tsien (Trng i hc California). Cc nh khoa hc c th to ra nhng GFP v gn vo nhng protein gy bnh theo di hot ng ca chng nh tnh pht quang ca GFP nhm tm ra c ch pht trin lch lc ca protein v tm cch cha tr. Nhm ca ng Martin Chalfie thnh cng trong vic ny.

Martin Chalfie chng minh gi tr ca GFP nh mt th gen pht sng cho cc hin tng sinh hc khc nhau. Trong mt th nghim u tin ca mnh, ng s dng giun trn Caenorhabditis elegans iu tra cc kha cnh ca s pht trin t bo thn kinh v chc nng ca n vi s tr gip ca GFP
Vo thp nin 1980, Martin Chalfie, gio s H Columbia ang nghin cu s pht trin, chc nng ca cc protein trong giun trn, mt ng vt bc thp, n gin ch gm 959 t bo nhng li c no, cng c con c con ci, cng nhn ging bng cch sinh sn hu tnh, cng cht gi v li c 1/3 s gien ging vi ngi. Chng c u im l trong sut nn c th theo di qua knh hin vi nhng vn gp nhiu tr ngi. Nu tip tc hng nghin cu ny vi nhng con vt khng trong sut th hu nh khng th thc hin c. Va may, trong mt bui hi tho, ngu nhin ng c nghe thuyt trnh v GFP, Martin Chalfie ny ra mt tng y sng to: sao khng ghp gen GFP vo protein cn nghin cu, nh du chng m quan st. Nm 1992 Martin Chalfie cng b thnh tu nhng on m ho ca GFP vo t bo khc loi (heterologous), v d vi khun Escherichia coli (gy tiu chy) v Caenorhabditis elegans (giun trn) bin chng thnh nhng c th pht quang mu lc. T , ti nhiu phng th nghim trn th gii ngi ta to ra cc loi cy to sng nh trong chuyn c tch, nhng con vt nh chut, th, ln thn thoi pht ra nh sng xanh l khi t chng vo trong bng ti

. ng lm vic v thoi ha thn kinh, c cu microtubule v chc nng v c cu knh v chc nng . To iu kin cho nhng nghin cu ny l s pht trin ca cc phng php thc nghim mi, chng hn nh Protein v GFP hon nguyn l ch du gen v protein hunh quang xanh, h thng hai thnh phn (recCaspase) chn lc tiu dit cc t bo c th, mt phng php to ra v chn cc chng nhy cm vi nhit cho hu nh bt k C. elegans gen v phng php cho t bo c th can thip RNA.

Mt con chut c ghp gen GFP

Nhng cy nm c gp GFP

Roger Y. Tsien gp phn vo s hiu bit chung ca chng ta v pht hunh quang GFP nh th no . ng cng m rng bng mu vt ra ngoi cc nh nghin cu cho php mu xanh l cy cung cp cho cc protein khc nhau v cc t bo mu sc khc nhau. iu ny cho php cc nh khoa hc theo mt s qu trnh sinh hc khc nhau ti cng mt thi gian.

Nm 1995, Gio s Tsien thc hin thnh cng mt phng php bin tnh quan trng nng cao c c trng quang ph ca GFP, khng nhng pht sng c c cc mu lc lm, xanh da tri v vng, m cn lm tng cng v thi gian pht quang hn hng chc ln. T nhm nghin cu ca Gio s Roger Tsien tip tc to c nhiu protein mi, c th pht quang thm nhiu mu sc na. Trong , quan trng nht l nhng mu c bn: , vng, xanh l cy nht v xanh da tri. S kt hp ca nhng mu c bn ny c th to ra v s mu sc khc nhau, tng t nh trong k thut c s dung cho mn hnh truyn hnh mu. Cng vi hng nghin cu trn, cc nh khoa hc cn bin tnh hoc gy t bin GFP thu c nhng GFP c mu khc na. Ti nhiu phng th nghim trn th gii, cc nh khoa hc to ra c cc loi cy to sng sc s, lung linh nh

trong chuyn c tch, nhng con vt nh chut, th, ln "thn thoi" pht ra nh sng khi t chng vo trong bng ti. Th nhng quan trng nht vn l vic cc nh khoa hc ng dng tnh pht quang ca GFP - dng nh mt cht nh du rt c trng - nghin cu nhng qu trnh xy ra bn trong t bo, cc qu trnh phc tp di mc phn t (submolecular), m trc y khng nhn thy c nn khng c cch no theo di. Bng cch a GFP vo protein, da trn s quan st nh sng do chng pht ra, cc nh nghin cu c th hiu c chc nng v s chuyn ho ca tng loi protein trong c th, phc v cho nhng hiu bit c bn v con ngi (cng nh cc ng thc vt khc). Thnh tu to ra c cc protein hunh quang nhiu mu gip cc nh khoa hc quan st c nhiu qu trnh sinh hc ang din ra ti mt thi im, xc nh vai tr ca nhng protein ng thi mt c th, va hiu c tng tc gia chng, va rt ngn thi gian nghin cu c nhiu ln. GFP gp phn quan trng thc y nhng tin b trong nghin cu t bo gc, nhn bn v tnh, ghp ni tng, nghin cu h thn kinh v.v... Cng vi thi gian, nhng khm ph v GFP ca ba nh khoa hc ny s tip tc l cng c quan trng gip cho cc nh khoa hc trn th gii ngy cng t c nhiu thnh cng mi trong thc tin nghin cu sinh hc v iu tr, phng chng nhng cn bnh nguy him. Theo Hi ng xt gii Nobel, cc protein pht quang "trong sut thp k va qua c chc nng nh mt ngi sao dn ng cho cc nh sinh hc, sinh ho hc, nh nghin cu y hc v nhng nh khoa hc khc na". V chnh l l do a ba nh khoa hc Osamu Shimomura, Martin Chalfie, v Roger Y.Tsien bc n bc vinh quang nm 2008 vi gii thng Nobel Ha hc tr gi 1,3 triu USD.