LIN MINH/LIN K T NNG DN - DOANH NGHI P TRONG S N XU T LA NG B NG SNG C U LONG: M T S V N V X H I

L Xun Sinh1, Nguy n Thanh Ton1 & Nguy n Th Kim Quyn1 1. Gi i thi u

ng b ng sng C u Long (BSCL) l v a la c a Vi t Nam v i s n l ng la kho ng 21 tri u t n trong t ng s 39 tri u t n la m b o lng th c cho 40% dn s c n c v cung c p trn 90% l ng g o cho xu t kh u c a Vi t Nam. Gi tr s n xu t khu v c 1 nm 2009 c a BSCL t 219.851 t ng, chi m 37,7% t ng gi tr s n xu t ton vng (T ng c c Th ng k, 2010). Dn s BSCL vo nm 2010 kho ng 17,7 tri u ng i, trong dn t c Kinh chi m a s (91,9%). Cc dn t c thi u s (DTTS) g m 1,36 tri u ng i, chi m 8,3%, v i 3 nhm chnh l dn t c Khmer (6,9%), dn t c Hoa (1,1%) v Chm c kho ng 15 ngn ng i (0,08%) (T ng c c Th ng k, 2011; V a phng III, 2011). T ng s h ngho trn a bn BSCL n th i i m cu i nm 2010 l 391.811 h (chi m 8,98% dn s ton vng), bao g m 324.834 h ngho ng i Kinh (chi m 8,1%), 72.084 h ngho ng i Khmer (chi m 24,02%), 327 h ngho ng i Hoa (chi m 0,67%), v 251 h ngho ng i Chm (chi m 6,7%). S h ngho c a cc DTTS khc l 189 h (chi m 23,16%). T l lao ng qua o t o ngh ni chung trong vng t 23,5% so v i kho ng 27-28% c a ton qu c (khng phn chia c theo thnh ph n dn t c) (T ng c c Th ng k, 2010; V a phng III, 2011; C c Th ng k Tp. C n Th, 2010). Hai t nh i di n c v s n xu t nng nghi p v s a d ng v dn t c l An Giang v Sc Trng. Trong qu trnh pht tri n s n xu t hng ha th quy m s n xu t nh l th ng i km v i s thua km trong c nh tranh. S n xu t nng nghi p (SXNN) ni chung v s n xu t la g o ni ring c tnh r i ro v c nh tranh r t cao. Chnh v v y m ng i nng dn quy m nh ph i gnh ch u r t nhi u r i ro t khu cung c p u vo t i qu trnh s n xu t v cho t i khu tiu th s n ph m. Cc doanh nghi p nng nghi p cng ch u tc ng khng nh do vi c cung c p u vo tiu th u ra khng n nh, nhng h th ng cn c vo h p ng tiu th hay n hng r i m i tri n khai khu thu mua nguyn li u/ u vo. gi i quy t s thi u n nh v tng tnh c nh tranh, c nhi u nghin c u/m hnh/chnh sch khuy n co cho vi c lin k t/h p tc trong trong s n xu t kinh doanh. Tuy nhin, hi u qu trong th c t cha c nhi u, m t ph n quan tr ng l do vi c thnh l p v pht tri n cc d ng hnh lin k t/h p tc cn n ng v hnh th c cha i vo b su c a cc lin k t/h p tc, nh t l thi u tnh ng thu n v rng bu c t cc pha tham gia lin k t/h p tc v s h tr t cc bn c lin quan. Nghin c u mang tnh nh gi v x h i h c ny nh m c hi u bi t t t hn i v i nh ng v n lin quan t i cc nhm dn t c, nh t l DTTS v nh n th c c a h i v i lin minh/lin k t/h p tc trong SXNN. ng th i, xc nh c nhu c u v xu t (theo cc v n x h i c a ng i DTTS) ph h p v i h ng lin k t/lin minh/h p tc gi a nng dn v doanh nghi p (ND-DN). T gp ph n cung c p thng tin cho vi c thi t k nh ng can thi p mang tnh hnh ng t cc m c tiu c a cc lin k t/lin minh trong SXNN, c bi t l v s n xu t la, trnh ho c gi m thi u nh ng tc ng tiu c c m lin k t/lin minh/h p tc i v i cc nhm DTTS.
1

i h c C n Th.

Email: lxsinh@ctu.edu.vn

2.

Phng php nghin c u

Nghin c u c th c hi n t thng 12/2010 t i thng 05/2011. Cc b c trong phng php nghin c u x h i h c, n ng v dn t c h c (Ethonography) c p d ng trong nghin c u ny (Fetterman, 1998; Moser and Karlton, 1993). Tr c h t, nghin c u t i bn c s d ng cho vi c l c kh o cc ti li u s n c. Vi c lin h v s p x p v i cn b c p t nh/huy n c a An Giang v Sc Trng c th c hi n trao i cc v n c lin quan, ch n huy n/x kh o st, k t h p v i thu th p s li u th c p v ph ng v n th b ng bi u. S li u th c p c thu th p thng qua nh ng ti li u s n c, ch y u v i u ki n t nhin, kinh t -x h i, vn ha v phong t c t p qun c a c ng ng BSCL v cc t nh c ch n, nh t l cc nhm dn t c Khmer, Hoa v Chm. Cc ti li u ch y u g m: Nin gim th ng k Vi t Nam v cc t nh BSCL, bo co c a cc S NN&PTNT, Ban Dn t c c a cc t nh nghin c u, cc tr ng/vi n lin quan t i nng nghi p trong vng BSCL (Vi n La v Vi n Cy n qu BSCL, Tr ng i h c An Giang, i h c C n Th, i h c Khoa h c X h i v Nhn vn Tp. HCM). S li u th c p c t ng h p v phn tch theo d ng m t k t h p v i nh n xt v xu h ng 3 c p : qu c gia, vng BSCL v hai t nh nghin c u. Phng php thu m u nh ng ch c p d ng thu th p thng tin s c p t cc nhm m c tiu thng qua ph ng v n/trao i c nhn k t h p v i tr c ti p quan st trn hi n tr ng t i cc huy n c ch n. Ng i dn s n xu t la thu c 3 nhm DTTS ch y u BSCL l cc nhm i t ng chnh c ph ng v n (82 h Khmer, 22 h Hoa v 24 h Chm) v so snh v i nhm ng i Kinh (87 h ) c thm nh n xt v suy r ng. C 34 doanh nghi p nng nghi p c ph ng v n (23 c s cung c p u vo/v t t, 11 doanh nghi p xay xt/ch bi n la g o) t p trung t i hai t nh tr ng i m v s n xu t la hng ha l An Giang v Sc Trng. Nhm nghin c u cng trao i cc v n c lin quan v i 31 i di n c vai tr quan tr ng a phng nh: tr tr c a cha Khmer (L c c ), i di n c ng ng ng i Hoa, gio c c a thnh ng ng i Chm, Ban ch nhi m H p tc x/T h p tc s n xu t la, cn b qu n l ngnh c p x/huy n/t nh. Ngoi ra, 08 cn b nghin c u cc tr ng/vi n c lin quan chu i gi tr la g o trong vng cng c tham kh o ki n (Tp. C n Th, Ti n Giang v Tp. H Ch Minh). Phn tch nh l ng c th c hi n thng qua gi tr trung bnh v l ch chu n c a m t s bi n quan tr ng nh: di n tch, chi ph s n xu t, s n l ng v cch phn ph i, thu nh p, l i nhu n cng nh chi ph sinh ho t v kh nng tch ly. Cc bi n nh tnh ch y u c phn tch lin quan t i nh n th c c a cc nhm i t ng, c bi t l v chuy n giao k thu t trong s n xu t la, tiu th s n ph m, thnh l p lin minh ND - DN, cng nh sinh ho t c a ng i dn a phng v nh ng mong mu n/ xu t c a h nh m gi i quy t cc kh khn trong s n xu t v sinh ho t. C n lu r ng: r t kh thu th p thng tin chi ti t v nh ng v n nh y c m lin quan t i dn t c thi u s t cc ban ngnh. Cng khng th c cu tr l i chnh xc cho nh ng cu h i nh y c m nh: phn bi t i x ho c mu thu n gi a cc nhm dn t c. Cc h ng i Hoa v ng i Chm n u c s n xu t la th ng r t r i rc v chi m t l d i 50% trong t ng s h c a m i nhm thu c hai dn t c ny, v ngh nghi p chnh c a h l bun bn, nn m t r t nhi u th i gian c th tm g p v trao i c v i m t s h m c tiu. 3. Tnh hnh chung v kinh t -x h i v dn t c hai t nh An Giang v Sc Trng An Giang c 11 n v hnh chnh tr c thu c bao g m thnh ph Long Xuyn, th x Chu c v 9 huy n. Nm 2009 dn s c a t nh g m 2,149,184 ng i, t l n chi m 50,99%; m t dn s kh cao 632 ng i/km2, t p trung ng dn nng thn v i 71,6% v s h ngho l 25.553 h (4,89% s h , theo tiu ch c). T ng s lao ng 1.300.098 ng i, trong lm vi c trong

cc ngnh nng, lm, th y s n l 878.150 ng i. Dn c trong t nh g m 4 dn t c ch y u: Kinh 95%; Hoa 8,08%; Khmer 4,21%; Chm 0,66% cn l i l cc dn t c thi u s khc. Nm 2009, gi tr s n xu t khu v c 1 t 29.230 t ng, chi m t tr ng 34,34% t ng gi tr s n xu t c a t nh (C c Th ng k An Giang, 2010). Sc Trng c 01 thnh ph v 10 huy n. T ng dn s g n 1,3 tri u ng i v i m t 390 ng i/km2, n chi m t l 53% v t l dn s nng thn l 80,3%, phn b khng u, t p trung ng ven sng H u v cc gi ng t cao, ni thu n l i cho giao lu kinh t . T ng s lao ng l 727.767 ng i, trong 465.529 lao ng trong cc ngnh nng, lm, th y s n. Gi tr s n xu t khu v c 1 nm 2009 t 21.648 t ng, chi m 49,19% t ng gi tr s n xu t c a t nh, T ng s n l ng la hng nm c a t nh t trn 1,7 tri u t n, trong la ch t l ng cao chi m t tr ng ngy cng l n. Nhng t nh cn 24.022 h ngho, chi m t l 14,5% theo tiu ch c (C c Th ng k Sc Trng, 2010). Sc Trng l t nh c ng bo dn t c thi u s ng nh t BSCL, kho ng 454.000 ng i (chi m 34,83% dn s ), ch y u l dn t c Khmer (28,93%), Hoa (5,88%) v cc dn t c khc (0,03%). Cc ho t ng vn ha, l h i c a Sc Trng bi u hi n r qua nt sinh ho t vn ha c a ba dn t c Kinh, Khmer, Hoa. Trong qu trnh giao lu v pht tri n hnh thnh nn b n s c vn ha an xen gi a cc dn t c (L Vn C n, 2009). 3.1.1. Nhm dn t c Khmer Ng i Khmer s ng t p trung cc phum, sc thu c cc t nh Sc Trng, Tr Vinh, An Giang v Kin Giang. X h i c a ng i Khmer BSCL g n nh khp g n trong qu n c phumsc theo Ph t gio Nam tng (cn g i l thi n phi Ti u Th a) l tn gio chnh th ng, v i hn 400 cha v hn 10.000 s. M i ngi cha Khmer l n hay nh cng l m t b o tng v m t ki n trc cng nh v ngh thu t iu kh c, c xy d ng kin c v l ng l y, v i t cch l m t c s g m ba ch c nng: tn gio, gio d c v vn ha. Cc ho t ng vn ha, vui chi gi i tr g n ch t v i tn gio (Th ch Vn M n, 2004). Ng i Khmer c r t nhi u l h i quanh nm nhng quan tr ng nh t l l h i vo nm m i (Chol Chnam Thmay), l h i cho m t trng (Ok Ang Bok) v l cng t tin (Donta). L h i vo nm m i l l h i tr ng th nh t, di n ra vo ba ngy 13, 14, 15 thng Chet, t c vo gi a thng 4 Dng l ch (n u l nm nhu n th ko di b n ngy). L h i cng trng (l h i cho m t trng) l l h i l n th nh c a ng i Khmer c t ch c vo ng m trng r m thng 10 m l ch t lng bi t n trng l v th n b o v ma mng, ban b h nh phc cho con ng i, c h i ua ghe ngo, sinh ho t l h i vn ha th thao l n nh t c a ng i Khmer. L cng t tin, ng b (Donta) l l h i l n th ba c a ng i Khmer t ch c linh nh trong ba ngy (t 29 thng 8 n 1 thng 9 m l ch, k t thc b ng nghi th c th nh ng thuy n nh lm b ng b chu i, cau, d a... xu ng sng r ch ng b i n ni v n ch n (Nguy n Vn Huy, 1993). Nh v y, cng tc tuyn truy n, gio d c cng nh chuy n giao ti n b khoa h c k thu t hay t ch c SXKDNN v cc ho t ng vn ha, sinh ho t c ng ng ng i Khmer c n ph i lu t i vai tr v s h p tc c a nh cha cng cc nh s (L c). 3.1.2. Nhm dn t c Hoa Ng i Hoa th ng c tr t p trung thnh xm, p ho c ng ph , t o thnh khu v c ng c v g n b v i nhau. Trong cc gia nh cng dng h th ng quy qu n bn nhau. Ng i Hoa BSCL s ng ch y u Sc Trng, B c Liu v An Giang. Gi ng nh ng i Hoa cc n c khc, ng i Hoa Vi t Nam th ng t p trung vo lnh v c thng m i, tr c 1975 h ki m sot h u h t cc v tr kinh t quan tr ng v r t thnh cng, c v s n xu t, phn ph i, v tn d ng. Sau nm 1975 t i chi n tranh bin gi i v i Campuchia cng nh chi n tranh bin gi i pha B c v i Trung Qu c th vai tr c a ng i Hoa b thay i r t l n. Do m t s bi n c l ch s v

k t hn, nhi u ng i Vi t g c Hoa ra n c ngoi v trong s l i c ng i khai thnh dn t c l Kinh ho c Khmer. Ng i Hoa hi n nay lm nhi u ngh nghi p khc nhau, h c truy n th ng v kinh nghi m tr ng la lu i, t o ra c nh ng nng c t t: cy, b a dng i tru ko, g t la, cu c,... Ng i Hoa cng gp ph n vo s a d ng c a ho t ng kinh t v vn ha vng t Nam B xa v nay. Nh ng ki n trc tn gio nh nh, cha cng nh t c cng l v nhi u ho t ng vn ha c a ng i Hoa nh h ng khng t n ki n trc cc tn ng ng v tn gio cng nh ho t ng vn ha c a c ng i Kinh v ng i Khmer (Phan An, 2005). 3.1.3. Nhm dn t c Chm Ng i Chm Vi t Nam s ng t p trung ng nh t Bnh Thu n, Ninh Thu n v An Giang. Theo y ban Dn t c Chnh ph th nm 2008 th nhm ny c hn 145.000 ng i, x p th 14 v s l ng trong c ng ng cc dn t c Vi t Nam. Hi n c kho ng 10.000 ng i Chm BSCL, s ng t p trung thnh p (Puk) hay Paley Chm (lng Chm) cc huy n An Ph, Chu Ph v Chu Thnh c a t nh An Giang. Lu t t c ng i Chm cho php l y v /ch ng ng i dn t c khc nhng ph i gia nh p H i Gio, v nh ngy cam k t hn nhn theo gio lu t. Ph n Chm t p trung lo vi c trong gia nh v gia ph , c th a k ti s n, con gi t c th a k nh t th cng ng b v lo nui d ng cha m gi. Lu t Atack r t nghim khc v i cc t i nh u ng r u, bia, tr m c p, dm , h n lo v i ng i cao tu i, ch c s c (Tr n Vn Nam, 2011). Cc ngi thp Chm-pa c knh th ng c xy d ng b ng t nung c o cng v i cc pho t ng b ng l s t ho c a ng i Chm. Ng i Chm BSCL th ng s ng vng ven sng l n v nh h ng l h ng nm nn th ng nh sn c chn r t cao phng ng p l t, chu ng gia sc v gia c m c lm xa nh , h khng nui v khng n th t heo. Do qu trnh nh canh nh c t ghe thuy n ln trn t li n v ngu n l i th y s n c n ki t d n nn ngh khai thc th y s n cng mai m t d n. Nam/n ng ng i Chm th ng i bun bn kh p ni v mang theo nh ng s n ph m c a dn t c mnh, bao g m th c m v g m. Sau ny, ph n Chm c ch ng cng c th cng ch ng i lm ru ng ho c i mua bn ni khc. Ng i Chm c nhi u l h i trong nm, l n nh t l l h i Kat th ng c t ch c vo u thng 7 (H i l ch, t c l trung tu n thng 9 m l ch) t ng nh cc v anh hng dn t c v ng b t tin. Ring thng p xc (thng 9 H i l ch) ng i Chm nh n n u ng t 5g sng n 6g30, tr c v sau c th t do n u ng. Nh v y, cng tc tuyn truy n, gio d c cng nh chuy n giao ti n b khoa h c k thu t trong SXNN v sinh ho t c ng ng ng i Chm c n ph i lu t i vai tr c a cc Thnh ng, Gio c v ch c s c cng nh t p t c v cch hnh l c a h . 4. Sinh k v i u ki n kinh t -x h i c a h s n xu t la t i a bn nghin c u 4.1. Thng tin v ch h s n xu t la, lao ng v ngnh ngh (B ng 1) Tu i bnh qun c a cc ch h l 45,6 nm (11,5) v tng ng gi a cc nhm dn t c, ch y u t 40-60 tu i. Trnh h c v n c a nng dn (Ch h c s n xu t la) trong nghin c u ny m c th p: 8,4% m ch ; 37,7% ngng h c c p 1; 36,3% c p 2; v ch c 17,6% t ng theo h c c p 3 tr ln. Nng dn tr ng la ng i Chm c trnh vn ha th p nh t trong 4 nhm dn t c c nghin c u (v i 29,2% m ch v ch c 4,2% t ng h c c p 3 tr ln), k l ng i Khmer v i cc t l tng ng l 11,9% v 14,3%. Khng c ch h ng i Hoa m ch v 36,3% c trnh h c v n t c p 3 tr ln. V i ch h ng i Kinh, c 1,2% m ch v 20% t c p 3 tr ln. Trnh h c v n th p l th c tr ng chung c a nng dn v c a BSCL, l m t h n ch l n khng ch trong s n xu t m c trong sinh ho t v pht tri n c ng ng. H s n xu t la bnh qun c 4,87 ng i, cao hn m c bnh qun chung c a BSCL (4,5 ng i/h ). H ng i Chm c ng ng i nh t v i 6,13 ng i v t nh t l ng i Kinh (4,51

ng i/h ). T l s lao ng/t ng nhn kh u trong h m c bnh qun 73-74% trong khi th p nh t l h ng i Hoa (68%). Tuy nhin, c khng qu 2/3 s lao ng gia nh tham gia s n xu t la, ring v i 2 nhm h ng i Hoa v Chm c mua bn nhi u nn t l ny ch l 25-30%. Tnh a d ng ngnh ngh cao nh t l h ng i Chm v i 2,17 ngnh ngh trong khi nhm ng i Hoa c h s ny ch l 1,68 th p hn so v i m c bnh qun chung c a t t c cc nhm (1,93). 4.2. S n xu t v tiu th la (B ng 1 & B ng 2) Di n tch la/h l n nh t thu c v nhm ng i Hoa (2,47 ha/h ) v nh h p nh t l nhm ng i Chm (0,77 ha/h ). Nhn chung, c t i 19,3% s h s n xu t la c di n tch ru ng nh hn 0,5 ha trong khi 25% c di n tch trn 2,0 ha. ng ch l 33,3% s h nhm Chm c di n tch ru ng nh hn 0,5 ha v khng h no c trn 2,0 ha. Nhm Khmer Sc Trng c di n tch la l n hn so v i nhm Khmer An Giang (bnh qun 1,68 ha/h so v i 1,24 ha/h ). C s khc bi t v a hnh vi huy n thu c vng t cao (ven ni vng B y Ni v c Eo) nn vi c ch n gi ng la, lm t, c p thot n c ho c thu ho ch g p kh khn hn so v i vng ng b ng. M i h bnh qun s n xu t c 26,1 t n la/nm, nhi u nh t l nhm ng i Hoa (36,18 t n/h /nm) v t nh t l nhm ng i Chm (12,2 t n/h /nm). Nhm Khmer Sc Trng c s n l ng la l n hn so v i nhm Khmer An Giang (bnh qun 20,45 t n/h so v i 18,38 t n/h ). H u h t s n l ng la (99,95%) c cc h bn cho thng li t cc t nh khc nhau thng qua m ng l i c la a phng, kho ng 9,14% c bn cho cc cng ty thu mua/nh my xay xt/l s y t i a phng. Ch r t t la c phi s y v tr l i bn l ho c lm lng th c cho h (0,9%). S n l ng la thu ho ch c a m t b ph n nhm Khmer An Giang thu c vng t cao c bn ton b cho thng li trong kh m t t l ng k s n l ng la c a cc h Khmer Sc Trng c bn tr c ti p cho cc nh my xay xt gia cng ho c cc l s y t i a phng. Nh v y, khu tiu th la hng ha l r t quan tr ng trong khi h u h t cn b v doanh nghi p nh n nh r ng c m c c nh tranh cao trong cung ng cc u vo v tiu th la. Chi ph s n xu t la chi m kho ng 60-70% t ng chi ph s n xu t kinh doanh c a cc h , th p nh t l v i nhm ng i Chm (27,7%). ng th i mang l i bnh qun 65,3% trong t ng thu nh p c a cc h (ring v i nhm ng i Chm ch l 41,7%). L i nhu n thu c t la chi m kho ng 69,2% trong l i nhu n t cc ngu n c a h , nhng v i nhm ng i Chm c lm la l kh l n (71,9%), c th do nh ng h ny t i bun bn (nhng chi m t l th p trong c ng ng Chm). Nng dn Khmer Sc Trng c chi ph v thu nh p t la h ng nm nhi u hn so v i nhm Khmer An Giang (Chi ph bnh qun 50,56 tri u ng/h so v i 31,68 tri u ng/h ; thu nh p 103,25 tri u ng/h so v i 88,78 tri u ng/h ). Nhng l i nhu n thu c t la l i t hn (52,69 tri u ng/h so v i 57,10 tri u ng/h ). 4.3. L i nhu n, chi ph tiu dng v kh nng tch ly c a nng h s n xu t la (B ng 1) T l s h c l i nhu n d i 500 ngn /ng i/nm (ngho v c n ngho theo tiu ch m i) ni chung l 28,4%. Hai nhm h Chm v Khmer c t l ny cao nh t (54,2% v 40,5%). Thu nh p, chi ph sinh ho t v kh nng tch ly bnh qun trn h ho c trn ng i h ng nm tng ng gi a hai nhm Kinh v Hoa, th p nh t l nhm Chm v k l nhm Khmer. T l s h c tch ly bnh qun chung l 45,8% v ph thu c vo m c l i nhu n thu c h ng nm cng nh m c chi ph sinh ho t c a cc h . Nhm Khmer v Chm c t l s h c tch ly (78,8% v 71,7%) cao hn nhm Kinh v Hoa (67,9% v 61,9%), nhng m c tch ly/h /nm th p hn. Cng c n lu r ng t l s h ng i Hoa v ng i Chm tham gia s n xu t la th ng t hn 50% s h c a t ng nhm dn t c ny t i a bn c a h .

5. Nh n th c v c nh tranh v cc ho t ng lin quan s n xu t kinh doanh nng nghi p 5.1. Nh n th c chung v c nh tranh v kh khn trong s n xu t kinh doanh nng nghi p Cc nhm i t ng nghin c u u nh n th y m c c nh tranh cao trong cc ho t ng s n xu t kinh doanh nng nghi p (SXKDNN), nh t l v i vi c c gi i ha nng nghi p v mua bn nng s n. T t c nng dn theo cc nhm dn t c u cho r ng c nh tranh l r t nhi u v i cung ng u vo (100,0%). T t c cc doanh nghi p cho r ng m c c nh tranh l r t nhi u v i tiu th u ra. C 82,2% s cn b a phng/tr ng/vi n nh gi vi c cung c p u vo ang m c c nh tranh nhi u v r t nhi u, trong khi con s ny cho tiu th u ra l 70,3%). Vi c cung ng v t t tng i n nh thng qua h th ng i l cc c p c a cc cng ty c pht tri n trong m t th i gian di. Nng dn nhn chung cn g p nhi u kh khn trong SXNN, c b n l: (1) D ch b nh th ng xuyn x y ra, (2) Thi u v n s n xu t, (3) Ch t l ng/cung ng/gi u vo khng n nh, v (4) Gi u ra khng n nh. Doanh nghi p kinh doanh nng nghi p g p nh ng tr ng i ch y u sau y: (1) Thi u v n s n xu t v u t ti m r ng, (2) Bn thi u nn kh thu h i n , (3) C nh tranh trong SXKDNN ngy cng gay g t hn, v (4) Gi c b t n. Cn b ban ngnh/ a phng cho r ng cc kh khn hng u trong SXNN/SX la g m: (1) Th tr ng tiu th s n ph m khng n nh, (2) S n xu t h u h t d ng nh l , manh mn, (3) Trnh s n xu t th p, l c h u, (4) Thi u tnh lin k t gi a cc tc nhn theo chu i ngnh hng, (5) Ch t l ng gi ng v v t t nng nghi p km, gi c b t n. V n cho SXNN v ch bi n xu t kh u nng s n c c 3 nhm nng dn, doanh nghi p v cn b xem l cha th c s p ng c yu c u c a SXKD trong NN&PTNT. Nng dn v cn b cng u cha th c s hi lng v i thng tin th tr ng v tiu th s n ph m. Nhm cn b cn nh n m nh thm cc m t cha t t nh: giao thng nng thn, c gi i ha nng nghi p v thu ho ch/b o qu n s n ph m. Tnh tr ng thi u lao ng nng nghi p, nh t l cho khu thu ho ch trong kho ng th i gian chnh v , c c hai nhm nng dn v cn b quan tm. y l m t h qu c a qu trnh chuy n i c c u kinh t t o s d ch chuy n lao ng t nng thn ra thnh th /khu cng nghi p. ng th i, i u ny nn c xem v a l c h i v a l p l c cho qu trnh c gi i ha v hi n i ha nng nghi p. 5.2. nh gi cc ho t ng c lin quan trong th i gian qua v s p t i (B ng 3) Trong qu trnh pht tri n c a n n kinh t Vi t Nam ni chung cng nh NN&PTNT ni ring, c r t nhi u ho t ng/chng trnh/d n c tri n khai t nhi u ngu n kinh ph v do nhi u t ch c khc nhau. Ho t ng/chng trnh/d n c phn thnh 11 nhm ho t ng nh sau: Nhm 1: Nghin c u pht tri n v chuy n giao cc gi k thu t theo chu i gi tr s n ph m c th . Nhm 2: Pht tri n cc ho t ng canh tc b n v ng ( ng d ng GAP) ng x, p. c p c ng

Nhm 3: Gim st, qu n l ch t l ng s n ph m (tng c ng nng l c ki m sot t n d ha ch t).

Nhm 4: H tr cc lin minh/lin k t s n xu t m i (theo nhm ND v DN hay NN-DN). Nhm 5: Nhn r ng cc m hnh lin minh/lin k t thnh cng. Nhm 6: Truy n thng ph h p cho s pht tri n cc lin minh/lin k t. Nhm 7: C i thi n mi tr ng u t trong SXNN v d ch v h tr Nh N c). c p t nh (T nhn-

Nhm 8: H tr cc u tin pht tri n CSHT do a phng xc nh/ xu t. Nhm 9: H tr CSHT cho s t o l p v pht tri n c a cc lin minh/lin k t. Nhm 10: H tr cng tc qu n l DA v cc ho t ng nh m tng c ng th ch . Nhm 11: Gim st v nh gi nh ng ho t ng c a cc d n (DA).

Thang o 5 m c (1=r t t ; 2=t ; 3=bnh th ng; 4=kh; 5=t t) c s d ng tham v n v hi u qu c a cc ho t ng/chng trnh/d n v ang c th c hi n a bn nghin c u cng nh BSCL. Thang o 5 m c (1=khng c n cht no; 2=khng c n thi t; 3=bnh th ng; 4=c n thi t; 5=r t c n thi t) c dng nh gi m c c n thi t/quan tr ng c a cc ho t ng/chng trnh/d n s c tri n khai a bn nghin c u cng nh BSCL trong th i gian s p t i. Tc ng d ki n c lin quan t i vi c xy d ng v pht tri n lin minh/lin k t gi a ND-DN khi c tri n khai i v i c ng ng SXKDNN a bn, nh t l SXKD la, c nh gi theo 3 m c {1= tc ng tiu c c (-, - -, - - -); 2- khng c tc ng (N); 3- tc ng tch c c (+, + +, + + +)}. Th i gian qua: C 5 nhm ho t ng tng c th c hi n mang l i hi u qu t m ch p nh n c (m c gi a bnh th ng v kh, i m bnh qun 3,0-3,5), l nhm ho t ng 1 (3,34); nhm 7 (3,29); nhm 8 (3,50); nhm 10 (3,46) v nhm 11 (3,51). Nhng 6 nhm ho t ng cn l i cha p ng c mong i c a c ng ng (m c gi a t v bnh th ng, i m bnh qun 2,0-3,0) (B ng 3). N u nh gi chung cho cc chng trnh/d n tr c y t i a bn tng ng v i 3 nhm ho t ng 1-3 th c 31,6% s ng i c tham v n cho r ng c k t qu t v r t t . T l ny v i 4 nhm ho t ng (t 4-7), 2 nhm sau (t 8-9) v 2 nhm ho t ng cu i cng (t 10-11) c v l c quan hn, tng ng l: 43,1%; 14,9% v 6,8%. Nh v y, c s h t ng nng thn ni chung v ph c v SXKDNN ni ring c c i thi n ng k . Nhng vi c h tr cc lin k t/h p tc trong SXKDNN cha c lm t t. ng th i, khng c nhi u ng i trong c ng ng c tham gia vo qu trnh thnh l p, th c hi n v gim st, nh gi cc chng trnh/d n a phng nn h khng n m c nhi u thng tin lin quan. Tc ng d ki n c a cc chng trnh/d n trong th i gian s p t i: C th th y r ng t t c 11 nhm ho t ng u c xem l r t c n thi t/r t quan tr ng (i m bnh qun u 4,0) (B ng 3). N u c lin minh/lin k t ND-DN a bn th s c c ng ng ch p nh n v kh nng thnh cng l r t cao. C n nh n m nh r ng c ng ng trng i cc chng trnh/d n s khng gy ra tc ng tiu c c no (B ng 3). Tc ng m nh nh t c l l cc ho t nhm ng 1, 4, 5, 6 v 9. Hai nhm ho t ng A2 v A3 kh c th t hi u qu /tc ng l n m c d cng tc tuyn truy n v cc quy nh b ng vn b n cng nh h th ng qu n l hi n c. M t ph n do ng i dn quen v i m t s t p qun canh tc c, m t ph n do vi c p d ng c a cc k thu t canh tc b n v ng c th ph c t p hn ho c ph i chi ph cao hn, ho c do vi c qu n l ATVSTP v qu n l mi tr ng cha c th c hi n th ng xuyn v h p l cc c p. Hai nhm ho t ng ny ch c th mang l i hi u qu n u nh n th c c a c ng ng c thay i b i nh ng m hnh canh tc v a m b o ATVSTP v mi tr ng, mang l i hi u qu kinh t trong khi c c

ch qu n l v gim st thch h p. Tuy nhin, tc ng m cc chng trnh/d n mang l i c th khc nhau i v i cc nhm dn t c. Dn t c Khmer c th l nhm c h ng l i nhi u nh t, trong khi 2 nhm Hoa v Chm c t l v dn s v t l s h trong cng dn t c tham gia SXNN (nh t l SX la) th p hn nhi u so v i 2 nhm ng i Kinh v Khmer. S tham gia c a c ng ng: V i cc chng trnh/d n Nh n c v nhn dn cng lm th vi c tham gia c a c ng ng trong qu trnh thnh l p, th c hi n, gim st v nh gi nhn chung c lm t t. Cu h i t ra l v i nh ng ngu n kinh ph khc th c n ph i c i thi n s tham gia c a c ng ng nh th no? 5.3. Nhu c u v xu t c a c ng ng cho s pht tri n s n xu t kinh doanh nng nghi p Nng dn mong i nh ng gi i php sau y trong SXNN: (1) K t h p nng c p ng giao thng nng thn v i c i t o h th ng th y l i n i ng, (2) Tng c ng t p hu n v chuy n giao ti n b khoa h c k thu t, (3) Nghin c u v c i ti n m t cch c hi u qu vi c cung ng v s d ng cc lo i v t t, nh t l nng d c, p ng yu c u ATVSTP, (4) Tng c ng c gi i ha v hi n i ha SXNN, nh t l khu thu ho ch v sau thu ho ch nh m gi m th t thot v m b o ch t l ng s n ph m, (5) C i ti n cng tc truy n thng, nh t l thng tin th tr ng cung ng v t t v tiu th nng s n. Cc gi i php u c th c th c hi n thng qua 9 nhm ho t ng u tin (t 1-9). Nhm doanh nghi p kinh doanh nng nghi p c nh ng nhu c u/ xu t ch y u nh: (1) Kinh doanh s n ph m t ch t l ng v c thng hi u, (2) Theo di v linh ho t theo th tr ng, (3) Tng c ng chm sc khch hng (nh t l m i quen), (4) Chnh sch huy ng v n v thanh ton h p l, v (5) Mua bn tr c ti p gi m chi ph trung gian. Gi i php 1 v 2 c th lin quan t i 7 nhm ho t ng d u tin (t 1-7). Nhm cn b cc c p cho r ng pht tri n SXNN/SX la th nn quan tm gi i quy t cc nhu c u/ xu t chnh g m: (1) Chnh sch qu n l t m v m v th tr ng, (2) Tng c ng lin k t/h p ng t ng khu, (3) y m nh tuyn truy n nng cao nh n th c, (4) Tng c ng nghin c u, chuy n giao k thu t ph h p, (5) Quy ho ch vng s n xu t ph h p theo ti u vng, v (6) Tng c ng c i ti n v th ch v cc chnh sch h tr . Nh ng gi i php ny c th c th c hi n m t ph n thng qua 3 nhm ho t ng u tin (t 1-3) v 2 nhm ho t ng cu i cng (t 10-11). Ngoi ra, ngn ng v n c xem l m t tr ng i trong giao ti p v truy n thng i v i m t b ph n c a 2 nhm dn t c Khmer v Chm. Vi c n o vt knh mng v nng c p ng giao thng nng thn c n c xem xt k t h p thu n l i hn cho khu v n chuy n v c gi i ha SXNN ni chung (k c giao thng th y b trong n i ng cho xe, my g t, ghe) nh m thch ng v i tnh tr ng thi u lao ng v gp ph n gi m chi ph s n xu t cng nh marketing. i u ny c th c gi i quy t qua cc chng trnh th ng xuyn c a Trung ng v a phng, ng gp c a c ng ng v cc ngu n khc. u tin trong SXNN a bn nghin c u c c 3 nhm nng dn, doanh nghi p v cn b c p l: la, nui th y s n v cy n tri. La l i t ng c u tin hng u v i ch dnh cho s khc bi t v th nh ng, gi ng, th i v v kh nng c p thot n c cng nh c gi i ha gi a cc vng sinh thi: ven bi n n i ng t cao. Trong khi nhm cy n tri ch nh: xoi, nhn, b i, chm chm, chu i ph h p v i t ng a bn c th khu v c n c ng t, nh t l ven sng l n v cc c lao. Nui tm cng xanh v nui tm s cng c n c quan tm nh ng ni hai i t ng ny c nui ph bi n. m t s a bn c th ch thm cy rau mu chuyn canh (V d : tr ng hnh tm huy n Vnh Chu, t nh Sc Trng).

 C n ph i quan tm t i i u ki n tham gia c a c 3 nhm: nng dn, doanh nghi p v chnh quy n cc c p cng nh s h tr t cc ban ngnh/tr ng, vi n khc. Nn quan tm s khc bi t gi a 3 d ng c ng ng (c l l c p x): 1- khng c ng i DTTS; 2- c r t t ng i DTTS; v 3- c nhi u DTTS, nh t l nhm dn t c Khmer. Cc d n u t pht tri n cho a phng c ng i DTTS c n ch s tham gia c a i di n c uy tn v nng l c t khu tuyn truy n v n ng, t i cng tc chu n b cng nh qu trnh th c hi n, gim st v nh gi d n. S ng thu n trong c ng ng v trong t ng nhm dn t c a bn l r t quan tr ng. Cc u tin n u c, nn t p trung cho a bn c nhi u ng i Khmer v Chm ngho. Ch t i vai tr tin phong/lm gng c a cc nng dn tin ti n trong 2 nhm dn t c Khmer & Chm li ko, h ng d n nh ng ng i ngho v t thnh cng trong nhm dn t c c a h . 6. Hi n tr ng v nh h ng pht tri n cc Cnh ng m u l n BSCL Cnh ng m u l n chnh l t ch c l i s n xu t trn c s lin k t gi a nng dn v doanh nghi p, t p h p nh ng nng dn nh l t o i u ki n p d ng nh ng k thu t m i v gi i quy t u ra n nh v c l i cho nng dn. Khi ni m ny b t u t 2006 trn c s xy d ng nh ng cnh ng p d ng bi n php canh tc N r y, Ba gi m ba tng, M t ph i nm gi m, Cng ngh sinh thi,. Sau khi B NN&PTNT pht ng xy d ng cc Cnh ng m u l n vo cu i thng 3/2011, t t c 13 t nh, thnh vng BSCL ng k th c hi n ngay t v H Thu v a qua v i di n tch ln t i hn 7.200 ha. B n t nh xy d ng cnh ng m u l n quy m nh t l: Sc Trng (1.500 ha), Ti n Giang (1.000 ha), Kin Giang (1.000 ha) v Tr Vinh (900 ha). Cc t nh cn l i xy d ng cnh ng m u r ng 300-500 ha. Ring cnh ng 1.100 ha huy n Chu Thnh (An Giang) do Cng ty C ph n B o v th c v t An Giang th c hi n t v ng Xun v n ti p t c lm trong v H Thu ny. Cc cnh ng m u l n ny c canh tc 1-2 gi ng la c ch t l ng tng ng nhau v b t bu c ph i ghi chp s tay trong su t qu trnh s n xu t theo tiu chu n Viet GAP (tiu chu n Vi t Nam v an ton, ch t l ng v truy nguyn c ngu n g c). Tham gia cnh ng m u l n, nng dn c th c h ng thm 30% l i nhu n v khng ph i tr li mua thi u v t t nng nghi p, chi ph phi s y, v n chuy n. Nh v y, l i nhu n t i thi u c th t t i 60% ch khng ph i 30% nh s n xu t nh l bnh th ng. Theo cng b c a C c Tr ng tr t (B NN&PTNT) trong H i ngh s k t phong tro xy d ng m hnh Cnh ng m u l n ngy 22/08/2011: t ng di n tch th c hi n m hnh trong v H Thu 2011 l kho ng 7.803 ha, t 93,22% so v i k ho ch ra v c1o s tham gia c a 6.400 h nng dn. Gi thnh s n xu t m i kg la theo m hnh gi m 120 360 ng, ring Tr Vinh gi m 500 600 ng. H u h t nng dn tham gia m hnh c l i nhu n tng thm trn 2 3 tri u ng trn m i ha so v i s n xu t ngoi m hnh, ring Tr Vinh con s ny l 7 7,5 tri u ng/ha. B NN&PTNT ch o ngay t v ng Xun 2011 - 2012 vi c th c hi n m hnh Cnh ng m u l n s d a trn tiu ch h ng d n do C c Tr ng tr t ban hnh v c n c s lin k t ch t ch hn n a v i cc doanh nghi p, nh t l doanh nghi p thu mua la. V lu di, t m hnh Cnh ng m u l n s ti n t i vng nguyn li u la xu t kh u t n 1,0 tri u ha. 7. S ch p nh n v i u ki n thnh l p lin minh/lin k t Nng dn Doanh nghi p 7.1. M c ch p nh n i v i vi c thnh l p v pht tri n lin minh/lin k t ND-DN K t qu kh o st cc nhm m c tiu cho th y c 3 nhm: nng dn, doanh nghi p v cn b u c t l cao ng v i s c n thi t thnh l p v pht tri n cc lin minh/lin k t ND-DN. S c n thi t thnh l p lin minh/lin k t c nhn nh n thng qua l i ch m n mang l i nh: t o s n

 nh v gi m chi ph trong cung ng v t t nng nghi p cng nh n nh th tr ng v tng l i ch kinh t cho cc bn tham gia. ng th i l vi c t o ra mi tr ng h p tc thu n l i trong s n xu t kinh doanh, k c cho cng tc qu n l ngnh v a phng. Tuy nhin, cng c m t s nng dn (nh t l nhm h Chm), doanh nghi p v cn b khng ng h vi c thnh l p lin minh/lin k t ND-DN. L do ph n i h u h t l do tnh tr ng t s n xu t manh mn/nh l /phn tn, a bn c a hnh ph c t p (khng b ng ph ng) v t p qun/thi quen canh tc c th nh l cng nh tm l thi u tin t ng vo hi u qu c a cc hnh th c lin k t/h p tc do h tr i qua kinh nghi m x u trong qu kh v s tan r c a cc d ng lin k t/h p tc tr c y. Nhi u doanh nghi p nng nghi p quy m nh kh tham gia vo cc lin minh/lin k t ND-DN do nng l c c a h v v n v s c quy n c a cc cng ty l n. Nh ng v n ny c n c quan tm trong qu trnh chu n b , thnh l p v v n hnh cc lin minh/lin k t ND-DN. Trong s cc h s n xu t la th y c n ph i thnh l p lin minh/lin k t ND-DN th nhm Khmer c t l cao nh t (81,9%), k l nhm Hoa (72,7%), sau l nhm Kinh (69,4%), v th p nh t l nhm Chm (62,5%). Nh ng h c di n tch t la cng l n hay s n l ng la nhi u cng th y c n thi t thnh l p v tham gia lin minh/lin k t (< 0,5 ha: 60%; 0,5-2,0 ha: 72,9% v > 2,0 ha: 86,8%). S c n thi t thnh l p lin minh c nhn nh n thng qua l i ch m n mang l i nh: t o s n nh v gi m chi ph trong cung ng v t t nng nghi p cng nh n nh th tr ng v tng l i ch kinh t cho cc bn tham gia. ng th i l vi c t o ra mi tr ng h p tc thu n l i trong SXKD, k c cho cng tc qu n l ngnh v c ng ng a phng. Tuy nhin, cng c 38,3% s doanh nghi p v 26,2% s nng dn v 5,3% s cn b x khng ng h vi c ny. Trong s cc h s n xu t la th y khng c n thi t thnh l p lin minh/lin k t ND-DN th nhm h Chm c t l cao nh t (37,5%) v k l nhm ng i Kinh (30,6%). L do ph n i h u h t l do tnh tr ng t s n xu t manh mn/nh l /phn tn, a bn l khu v c c a hnh ph c t p (khng b ng ph ng) v t p qun/thi quen canh tc c th nh l /m nh ai ng i lm cng nh tm l khng/thi u tin t ng vo hi u qu c a cc hnh th c lin k t/h p tc do h tr i qua kinh nghi m x u trong qu kh v s tan r c a cc d ng lin k t/h p tc tr c y (t p on, HTX/THT). Trong 38,3% s doanh nghi p nng nghi p th y khng c n thi t thnh l p lin minh th cc doanh nghi p xay xt quy m nh c t l ny cao hn (54,6%) so v i cc i l v t t nng nghi p (29,4%). Cc doanh nghi p xay xt quy m nh cng cho r ng kh nng tham gia c a h vo cc lin minh/lin k t ND-DN l r t h n ch do tnh c quy n c a cc cng ty l n (doanh nghi p nh khng ch ng c trong v n h tr v n cho nng dn cng nh h khng c xu t kh u tr c ti p s n ph m u ra). Ngoi ra, gi c th tr ng b t n cng l lo ng i c a cc doanh nghi p, nh t l cc danh nghi p xay xt nh ph i l thu c vo h p ng v i cc cng ty lng th c quy m l n tr c ti p xu t kh u g o, k l cc i l ph thu c vi c cung c p hng t cc cng ty l n tr c ti p s n xu t v nh p kh u v t t nng nghi p. 7.2. i u ki n cc lin minh/lin k t ND-DN c thnh l p v ho t ng t t T cc ti li u tham kh o v trao i v i cc nhm m c tiu (nng dn, doanh nghi p, cn b a phng/ngnh v tr ng/vi n) cho th y: cc lin minh/lin k t c thnh l p v ho t ng t t c n ch nh ng v n sau (xem thm Ph l c 1): i v i cc nhm nng dn tham gia lin minh/lin k t: C t ai cng m t cnh ng/ a bn thu n l i cho cc ho t ng canh tc; Th ng nh t/ ng thu n cng nhau h p tc thnh nhm/t v hnh th c/m c h p tc; 10

C ng i i di n c uy tn v nng l c tham gia trong lin minh/lin k t; m b o ch t l ng s n ph m theo tiu chu n trong h p ng; Nng cao ki n th c k thu t v s n lng p d ng ti n b khoa h c k thu t; Nng cao nh n th c v php lu t v quy nh c lin quan; Gi uy tn trong th c hi n h p ng. L doanh nghi p m nh v v n v th tr ng c th lm u tu trong lin minh; C h p ng bao tiu s n ph m cho nng dn; Cc tiu ch v ch t l ng s n ph m trong h p ng c n c c th /chi ti t ha; Cung c p thng tin t t v th tr ng; Th c hi n t p hu n quy trnh k thu t thch h p & chuy n giao cng ngh m i; C th h tr / ng v n s n xu t cho nng dn; C th cung ng v t t nng nghi p m b o ch t l ng, gi h p l (gi ng, phn, thu c); Gi uy tn trong th c hi n h p ng. a phng ni c lin minh/lin k t: Quy ho ch vng s n xu t nng nghi p ph h p cho s n xu t hng ha v l i th c nh tranh c a a phng; Tuyn truy n gio d c nng cao nh n th c c a c ng ng v l i ch c a vi c h p tc/lin k t trong SXKD v v n ng ng i dn/doanh nghi p tham gia; Quan tm h tr thng tin v k thu t/th tr ng/chnh sch v cng tc qu n l; C chnh sch h tr v n (u i/gi m li su t); Tng c ng ho t ng khuy n nng & chuy n giao ti n b KHKT. H tr m t t ch c v th ch , t v n v php l cho vi c thnh l p v v n hnh c a cc lin minh/lin k t; L tr ng ti gi i quy t cc tranh ch p trong qu trnh th c hi n h p ng.

i v i cc doanh nghi p nng nghi p tham gia lin minh/lin k t:

i v i cc c p chnh quy n

N u a bn no m vi c thnh l p lin minh/lin k t ND-DN c s ng h c a a s trong c ng ng th c nhi u kh nng thnh cng trong qu trnh v n hnh. Ngoi i t ng l cy tr ng/v t nui no v a bn no c u tin ch n th nn quan tm s khc bi t c th xu t hi n gi a 3 d ng c ng ng: 1- khng c ng i DTTS; 2- c r t t ng i DTTS; v 3- c nhi u DTTS, nh t l nhm dn t c Khmer. N u a bn t ng i DTTS (d i 10-15% th khng c n tch ring v nhm dn t c thi u s c xem nh ha ng v i c ng ng chung). a bn c t l ng i DTTS cao hn, nn xem xt tch ring nhm DTTS thu n l i hn trong khu tuyn truy n v n ng cng nh t ch c th c hi n cc khu c lin quan. Cc lin minh/lin k t trong SXKDNN, n u c thnh l p, ph i c k ho ch kinh doanh ph h p, c h tr nhn r ng v truy n thng v cc m hnh lin minh/lin k t thnh cng. Cc chng trnh/d n c lin quan c n ch h tr thm giai o n sau (follow-up) nh th no

11

 m b o khi m i chng trnh/d n k t thc th cc lin minh/lin k t v n s t n t i, c v n hnh n nh v hi u qu .

TI LI U THAM KH O C ng thng tin i n t t nh An Giang, 2010. http://www.angiang.gov.vn/. C ng thng tin i n t t nh Sc Trng, 2010. http://www.soctrang.gov.vn/. C c Th ng k An Giang, 2010. T ng quan nng nghi p An Giang. C c Th ng k Sc Trng, 2010. T ng quan nng nghi p Sc Trng. C c Th ng k Tp. C n Th, 2010. S li u Kinh t -X h i ng b ng sng C u Long. C c Tr ng tr t - B NN&PTNT, 2011. Thng tin r H i ngh s k t phong tro xy d ng m hnh Cnh ng m u l n ngy 22/08/2011. Fetterman, D.M., 1998. Ethnography: step by step. Sage Publication. L Vn C n, 2009. Bo co T ng k t phong tro thi ua yu n c trong ng bo dn t c thi u s t nh Sc Trng. Bo co c a UBND t nh Sc Trng, thng 11/2009. Moser, C.A.; and Karlton, C., 1993. Survey Methods in Social Investigation. Nguy n Vn Huy, 1993. C ng ng ng i Khmer t i mi n Nam. Phan An, 2005. Ng i Hoa Nam B . NXB Khoa h c x h i. S Nng nghi p v PTNT t nh An Giang, 2010. Bo co t ng k t nm 2010 v k ho ch th c hi n nm 2011. S Nng nghi p v PTNT t nh Sc Trng, 2010. Bo co t ng k t nm 2010 v k ho ch th c hi n nm 2011. Th ch Vn M n, 2004. B o t n v pht huy b n s c vn ha dn t c Khmer huy n Long Ph, Sc Trng. Ti u lu n t t nghi p cao c p chnh tr . H c vi n Chnh tr Qu c Gia thnh ph H Ch Minh. T ng c c Du l ch, 2010. Gi i thi u cc dn t c Vi t Nam. www.dulichvietnam.info. T ng c c Th ng k, 2010. Nin gim th ng k 2010. NXB Th ng k. Tr n Vn Nam, 2011. Vn ha dn t c Chm BSCL. Trao i c nhn. BSCL V a phng III, 2011. Trao i v v n dn t c

12

B ng 1: Thng tin t ng quan v cc nhm h s n xu t la

Ch tiu VT Kinh (N=85) TB 1. S ng i trong gia nh + T l lao ng gia nh + S ng i tham gia SX la 2. S ngnh ngh h tham gia 3. Di n tch s n xu t la + Phn nhm di n tch la < 0,5 ha 0,5-2,0 ha > 2,0 ha 4. S n l ng/nm 5. Chi ph SX la/nm + T l /T ng chi SX c a h 6. Thu nh p t la/nm + T l /T ng thu nh p c a h 7. L i nhu n t la/nm + T l /T ng l i nhu n c a h 8. T ng chi ph SX/h /nm 9. T ng thu nh p/h /nm 10. T ng l i nhu n/h /nm + T ng l i nhu n/ng i/nm + T l LN<500 ng/ng/thng 11. Chi ph sinh ho t/h /nm + Chi ph sinh ho t/ng i/nm 12. Kh nng tch ly/h /nm + T l s h c tch ly + Kh nng tch ly/ng/nm Tr. % Tr. t n Tr. % Tr. % Tr. % Tr. Tr. Tr. Tr. % Tr. ng i % ng i ngh 000 m2 4.51 74.58 1.96 1.91 22.0 100.0 14.3 54.8 31.0 33.9 68.9 62.9 151.5 65.1 82.7 65.6 108.2 232.7 124.5 26.8 12.9 42.2 10.0 82.4 67.9 16.8 35.2 42.0 10.2 191.6 167.3 308.7 195.6 35.6 88.9 164.4 37.8 87.9 LC 1.64 20.72 1.41 0.88 25.1 Khmer (N=84) TB 4.83 73.61 1.87 1.82 15.0 100.0 22.6 56.0 21.4 19.6 42.7 67.8 97.2 71.4 54.5 74.5 63.0 136.2 73.2 17.1 40.5 33.1 7.3 40.1 78.8 9.8 24.4 17.6 3.9 79.4 94.5 164.3 81.5 25.6 76.8 134.1 22.5 68.5 LC 1.8 21.96 0.98 0.78 16.1

An Giang v Sc Trng
Hoa (N=22) TB 5.05 68 1.35 1.68 24.7 100.0 10.0 45.0 45.0 36.8 75.3 69.2 169.7 76.7 94.3 70.2 98.9 221.1 122.1 26.6 13.6 58.4 12.3 63.8 61.9 14.3 18.2 28.8 6.4 80.1 89.3 166.4 94.9 21.7 86.9 144.6 32.8 66.5 LC 1.76 24.28 0.59 0.78 18.1 Chm (N=24) TB 6.13 74.07 2.5 2.17 7.7 100.0 33.3 66.7 12.2 24.5 27.7 77.0 50.5 52.5 82.1 88.4 152.4 64.0 10.9 54.2 36.9 6.7 27.1 72.7 4.2 20.0 13.4 4.2 118.7 249.1 289.1 118.0 19.6 118.4 120.4 8.7 19.8 LC 1.7 21.56 1.62 0.56 5.2 T ng (N=215) TB 4.87 73.47 1.93 1.88 17.9 100.0 19.3 55.7 25.0 26.1 54.1 61.0 123.3 66.7 69.2 70,0 87.4 184.9 97.5 21.2 28.4 39.7 8.8 57.8 45.8 12.4 28.5 31.2 7.5 139.5 149.4 248.3 143.8 29.6 88.8 149.0 30.7 74.9 LC 1.78 21.61 1.24 0.81 20.2

B ng 2: C c u phn ph i s n l ng la thu ho ch h ng nm c a cc h
Ngu n 1. Thng li 2. Cng ty/Nh my/L s y 3. Bn theo HTX/CLB 4. Bn l t i a phng 5. Tiu th trong gia nh VT % % % % % Kinh 95.61 2.46 0.36 1.13 0.44 Khmer 79.19 17.99 2.73 0.00 0.09 Hoa 79.97 19.59 0.00 0.00 0.44 Chm 96.43 3.28 0.00 0.00 0.29 T ng c ng 88.95 9.14 1.00 0.58 0.32

13

B ng 3: nh gi cc ho t ng/chng trnh/d n lin quan t i SXNN & PTNT v ang th c hi n C n thi t s p t i Tc ng d ki n n u c lin minh/lin k t ND-DN trong th i gian s p t i T ng Kinh Khmer Hoa Chm

Nhm cc ho t ng 1. Nghin c u pht tri n v chuy n giao cc gi k thu t theo chu i gi tr s n ph m c th 2. Pht tri n cc ho t ng canh tc b n v ng ( ng d ng GAP) c p c ng ng x, p 3. Gim st, qu n l ch t l ng s n ph m (tng c ng nng l c ki m sot t n d ha ch t) 4. H tr cc lin minh/lin k t s n xu t m i (nhm ND-DN) 5. Nhn r ng cc m hnh lin minh/lin k t thnh cng 6. Truy n thng ph h p cho s pht tri n cc lin minh/lin k t 7. C i thi n mi tr ng u t trong c p t nh SXNN v d ch v h tr (T nhn-Nh N c) 8. H tr cc u tin pht tri n CSHT do a phng xc nh/ xu t 9. H tr CSHT cho s t o l p v pht tri n c a cc lin minh/lin k t 10. H tr cng tc qu n l d n v cc ho t ng nh m tng c ng th ch 11. Gim st v nh gi cc ho t ng c a cc d n

3.34

4.58

++

++

+++

2.79

4.45

++

2.76 2.76 2.39 2.74

4.47 4.50 4.36 4.34

+ +++ ++ ++

++ +++ +++ ++

+ +++ ++ +++

+ ++ ++ ++

+ ++ + ++

3.29 3.50 2.81

4.53 4.56 4.47

+ + ++

++ + ++

+ ++ ++

+ + +

+ + ++

3.46 3.51

4.41 4.51

+ +

+ +

++ ++

+ +

+ +

14

Ph l c 1: Cc cu h i cho vi c xy d ng lin k t/lin minh trong SXKDNN: (1) Nh ng nng dn thu c quy m no v a bn no c n c u tin tham gia vi c thnh l p v v n hnh lin minh ND-DN? (2) Cc nhm nng dn c t ch c/h p tc v i nhau hnh th c v m c no? (3) N u c ng i DTTS trong lin minh/lin k t th c n ch nh ng g trong vi c t ch c thnh l p nhm v th c hi n cc ho t ng c a lin minh/lin k t cho ph h p? (4) Cc nhm nng dn s lin minh/lin k t v i cc doanh nghi p/cng ty quy m l n v s n xu t/cung ng v t t nng nghi p theo hnh th c v m c no? (5) Cc nhm nng dn s lin minh/lin k t v i cc doanh nghi p/cng ty quy m l n v tiu th /ch bi n xu t kh u nng s n theo hnh th c v m c no? (6) Cc nhm nng dn c th ng th i lin minh/lin k t v i c hai lo i cng ty/doanh nghi p (cung ng v t t nng nghi p & ch bi n xu t kh u nng s n) hay khng? (7) Cc i l v thng li nng s n s tham gia hnh th c no v m c no h tr cho s thnh l p v ho t ng c a lin minh/lin k t ND-DN c thu n l i v hi u qu ? (8) Cc doanh nghi p xay xt/s ch bi n quy m nh s tham gia hnh th c no v t i m c no? H cng s l c u n i gi a ND v DN l n v CBXK hay h l ch n thu n l nh ng v tinh cho cc DN l n? (9) Cn c thm nh ng t ch c no nn tham gia h tr cho s thnh l p v ho t ng c a lin minh/lin k t? Vai tr c a cc on th cc c p nh h i nng dn, h i ph n v on thanh nin nn c quan tm trong tr ng h p ny.

15